"Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 маусымдағы N 266 Конституциялық заңы

1-бап . "Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы" 1995 жылғы 16 қазандағы Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995 ж., N 21, 124-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., N 7, 78-құжат; 1999 ж., N 4, 100-құжат; N 10, 342-құжат; 2006 ж., N 23, 137-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) 2-баптың 2-тармағында:
"Парламенттің" деген сөзден кейін "және Парламент Мәжілісінің" деген сөздермен толықтырылсын;

"реттер мен тәртіп бойынша" деген сөздер "тәртіппен" деген сөзбен ауыстырылсын;

2) 4-баптың 2, 3 және 4-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:
"2. Сенат конституциялық заңда белгіленген тәртіппен әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан өкілдік ететін депутаттардан құралады. Сенаттың сайланатын депутаттарының жартысы әрбір үш жылда қайта сайланады.
3. Сенатта қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де елеулі мүдделерінің білдірілуін қамтамасыз ету қажеттілігі ескеріліп, Сенаттың он бес депутатын Республика Президенті тағайындайды.
4. Мәжіліс конституциялық заңда белгіленген тәртіппен сайланатын жүз жеті депутаттан тұрады.
Мәжілістің тоқсан сегіз депутаты саяси партиялардан партиялық тізімдер бойынша бірыңғай жалпыұлттық сайлау округінен жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы сайланады. Мәжілістің тоғыз депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды.";

3) 6-бапта:
5-тармақтың екінші сөйлемі "сессиясын" деген сөзден кейін ", әдетте," деген сөзбен толықтырылсын;

6-тармақта:
бірінші сөйлемдегі "Палаталардың кезектен тыс бірлескен отырысын" деген сөздер "Парламенттің кезектен тыс сессиясын" деген сөздермен ауыстырылсын;

екінші сөйлемде:
орыс тіліндегі мәтініне өзгеріс енгізілді, қазақ тіліндегі мәтіні өзгермейді;

"отырысты" деген сөз "сессияны" деген сөзбен ауыстырылсын;

4) 9-бапта:
5-тармақтың 6) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
"6) Палаталарға Конституциялық Кеңестің екі мүшесінің, Орталық сайлау комиссиясының екі мүшесінің, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің үш мүшесінің қызметіне тағайындау үшін кандидатуралар ұсынады;";

8-тармақта:
бірінші сөйлемдегі "Сенат пен Мәжіліс Төрағаларының", "бір-бірден орынбасарлары" деген сөздер тиісінше "Сенат Төрағасы мен Мәжіліс Төрағасының", "екі-екіден орынбасарлары" деген сөздермен ауыстырылсын;

екінші сөйлемдегі "орнын басады" деген сөздер "міндетін атқарады" деген сөздермен ауыстырылсын;

5) 10-баптың 2-тармағы:
"Бюролардың" деген сөз "Палаталар Бюроларының" деген сөздермен ауыстырылсын;

мынадай мазмұндағы екінші сөйлеммен толықтырылсын:
"Мәжіліс Бюросының құрамына Мәжілісте өкілдік ететін саяси партиялар фракцияларының жетекшілері де енеді.";

6) мынадай мазмұндағы 11-1-баппен толықтырылсын:

"11-1-бап. Республика Парламенті жанындағы
консультативтік-кеңесші органдар

1. Парламенттің және оның Палаталарының құзыретіне жатқызылған мәселелер бойынша ұсыныстарды талдап жасау үшін Республика Парламенті мен оның Палаталарының жанынан шешімдері ұсынымдық сипатта болатын консультативтік-кеңесші органдар құрылуы мүмкін.
2. Консультативтік-кеңесші органдарды құру тәртібі Парламенттің және оның Палаталарының регламенттерімен айқындалады.
3. Парламент Палаталарының аппараттары Республика Парламенті мен оның Палаталары жанындағы консультативтік-кеңесші органдардың жұмыс органдары болып табылады.";

7) 14-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
"1. Парламент Регламенті, оның Палаталарының регламенттері:
1) Сенат пен Мәжілістің бірлескен және бөлек отырыстарын өткізудің шарттары мен тәртібін;
2) Парламенттің және оның Палаталарының жұмыс органдарын құру тәртібін;
3) Парламенттің және оның Палаталарының, олардың жұмыс органдарының қызметін ұйымдастыруды;
4) Парламент депутаттарының және лауазымды адамдарының өз өкілеттіктерін жүзеге асыруының шарттары мен тәртібін белгілейді.
Мәжіліс Регламенті, осы тармақта көзделген ол реттейтін мәселелерден басқа, саяси партиялардың фракцияларын ұйымдастырудың және жұмыс тәртібінің ерекшеліктерін айқындайды.";

8) 15-бапта:
2-тармақта:
1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
"1) заңнамалық актінің жобасын Мәжіліске енгізу туралы шешімін арнайы жолдаумен ресімдейтін Республика Президентіне;";

мынадай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықтырылсын:
"1-1) заңнамалық актінің жобасын Мәжіліске енгізу туралы шешімін тиісті ұсынумен ресімдейтін Парламент депутаттарына;";

3-тармақтағы "Депутаттар" деген сөз "Республика Президенті, депутаттар" деген сөздермен ауыстырылсын;

4-тармақ мынадай мазмұндағы екінші сөйлеммен толықтырылсын:
"Республика Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Парламент Мәжілісіне енгізілген заңнамалық актілердің жобалары үшін мұндай қорытындының болуы талап етілмейді.";

9) 18-бапта:
мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын:
"2-1. Мәжіліс депутаттары қараған және олардың жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен мақұлданған конституциялық заң жобасы Сенатқа беріледі, онда алпыс күннен асырылмай қаралады. Сенат депутаттарының жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен қабылданған жоба конституциялық заңға айналады және он күн ішінде Республика Президентіне қол қоюға ұсынылады. Конституциялық заң жобасын тұтастай қабылдамауды Мәжіліс немесе Сенат Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жүзеге асырады. Қабылданбаған Конституциялық заң жобасы оның бастамашысына қайтарылады.
Сенат депутаттарының кемінде үштен екісінің даусымен конституциялық заң жобасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар Мәжіліске жіберіледі. Егер Мәжіліс депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен Сенат енгізген өзгерістермен және толықтырулармен келіссе, конституциялық заң қабылданды деп есептеледі.
Егер Мәжіліс, Сенат енгізген өзгерістер мен толықтырулар бойынша дауыс беру кезінде олармен депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен келіспесе, онда палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері арқылы шешіледі.";

3-тармақтың үшінші сөйлеміндегі "Конституциямен белгіленген қажетті дауыс санын ала алмаған ретте," деген сөздер "Палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшілік даусын ала алмаса," деген сөздермен ауыстырылсын;

10) 19-баптың 2-тармағындағы "он бес жұмыс күнінің" деген сөздер "бір ай" деген сөздермен ауыстырылсын;

11) 20-бап мынадай редакцияда жазылсын:

"20-бап. Республика Парламентінің Республика
Президентінің қарсылықтарын қарауы

1. Республика Президентінің қарсылығын туғызған заңдар немесе заңның баптары бойынша қарсылықтар жіберілген күннен бастап бір ай мерзім ішінде қайталап талқылау мен дауысқа салуды өткізеді. Бұл мерзімнің сақталмауы Президент қарсылықтарының қабылданғанын білдіреді.
2. Республика Президентінің қарсылықтарымен қайтарылған заң немесе оның баптары Мәжілістің тиісті тұрақты комитеті қорытынды әзірлегеннен кейін Палатаның шешім қабылдауы үшін Мәжілістің жалпы отырысына шығарылады.
Егер Мәжіліс дауыс беру қорытындылары негізінде заң бойынша Парламент бұрын қабылдаған шешімді растамайтын болса, онда Президент қарсылықтарын Парламент Палаталарының одан әрі қарауы тоқтатылады және заң қабылданбады немесе Президент ұсынған редакцияда қабылданды деп есептеледі.
Егер Мәжіліс Палата депутаттарының жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен заң бойынша бұрын қабылданған шешімді растайтын болса, онда заң Президент қарсылықтарын қоса әрі қарай қарау үшін Сенатқа беріледі.
Сенаттың тиісті тұрақты комитеті қорытынды әзірлегеннен кейін заң немесе оның баптары Мемлекет басшысының қарсылықтарын қоса Сенаттың жалпы отырысына шығарылады. Егер Сенат дауыс беру қорытындылары негізінде заң бойынша Парламент бұрын қабылдаған шешімді растамайтын болса, онда заң қабылданбады немесе Президент ұсынған редакцияда қабылданды деп есептеледі.
Егер Сенат Палата депутаттарының жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен заң бойынша бұрын қабылданған шешімді растайтын болса, онда Президенттің заң бойынша қарсылығы еңсерілді деп есептеледі. Бұл жағдайда заң немесе тиісінше оның баптары Парламент бірінші рет қабылдаған редакциясында қабылданды деп есептеледі және Президент осы заңға ол қол қоюға ұсынылған кезден бастап бір ай ішінде қол қояды.
3. Қарсылықтарды Мәжілісте қарау барысында Республика Президенті депутаттардың ұсыныстарын ескере отырып, өзі қарсылықтарда ұсынған заңның тұтастай не оның тиісті жекелеген баптарының редакциясын өзгертуге құқылы.
4. Парламент Палаталарының отырыстарында заң немесе оның жекелеген баптары қайтадан талқыланған және дауысқа салынған кезде дауысқа салу, егер Президенттің қарсылықтары заңға тұтастай туындаған болса, - заң бойынша тұтас, не Республика Президентінің қарсылықтарын туғызған баптар бойынша өткізіледі.
5. Егер Республика Президентінің қарсылықтары Парламент қабылдаған конституциялық заңдарға енгізілген жағдайда, онда бұл қарсылықтар заңдарға қарсылықтарды қарау үшін көзделген тәртіппен қаралады. Бұл ретте Парламент Президенттің конституциялық заңдарға қарсылығын әр Палата депутаттарының жалпы санының кемінде төрттен үшінің даусымен еңсереді.";

12) IV тарау мынадай редакцияда жазылсын:

"IV тарау
Парламент Палаталарының Президентке Республиканың лауазымды
адамдарын қызметке тағайындауға келісім беру, оларды
қызметке сайлау, тағайындау және қызметтен босату жөніндегі
өкілеттігін жүзеге асыруы

21-бап. Парламент Палаталарының келісімімен Президент
қызметке тағайындайтын, Парламент Палаталары
қызметке сайлайтын, тағайындайтын және
қызметтен босататын лауазымды адамдар

Парламент Палаталарының келісімімен Республика Президенті қызметке тағайындайтын, Парламент Палаталары қызметке сайлайтын, тағайындайтын және қызметтен босататын Республика лауазымды адамдарының тізбесі Республика Конституциясында айқындалады.

22-бап. Парламент Палаталарының Республиканың
лауазымды адамдарын қызметке тағайындау,
қызметке сайлау және қызметтен босату жөнінде
Республика Президентіне келісім беру тәртібі

1. Республика Президенті Премьер-Министрді қызметке тағайындауға Парламент Мәжілісінің келісімін, сондай-ақ Республиканың Ұлттық Банк Төрағасын, Бас Прокурорын және Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасын қызметке тағайындауға Сенаттың келісімін алу үшін, Сенаттың Республика Жоғарғы Сотының Төрағасы мен судьяларын қызметке сайлауы және қызметтен босатуы үшін Парламент Палаталарына тиісті жазбаша ұсынулар енгізеді, солардың негізінде тиісті мәселені Парламенттің тиісті Палатасының таяудағы отырысының күн тәртібіне енгізу туралы шешім қабылданады.
2. Премьер-Министрді тағайындауға Парламент Мәжілісінің келісімі Палата отырысында беріледі.
Республика Президентінің аталған лауазымды адамдарды тағайындауына Парламент Палаталарының келісімі алдын ала не соңыра ұсыну барысында алынады және Палата отырысында беріледі.
3. Сенаттың Жоғарғы Сот Төрағасы мен судьяларын қызметке сайлауы мен қызметтен босатуы үшін ұсынылған кандидатуралар мәселе Палатаның отырысында қаралғанға дейін Сенат Бюросының шешімімен белгіленген Сенаттың тиісті комитетінің отырысында талқылануға тиіс. Кандидатураларды қараудың нәтижелері негізінде комитет әрбір талқыланған кандидатура бойынша Палата отырысында жария етілетін қорытынды шығарады.
4. Тиісті Палата отырысында қызметке тағайындауға келісім беру туралы, қызметке сайлау және қызметтен босату туралы мәселе қаралған кезде қызметке кандидатураларды Республика Президенті немесе ол уәкілеттік берген Республиканың лауазымды адамы таныстырады.
5. Тиісті Палатаның отырысында:
1) кандидатқа және кандидатты таныстырушы адамға сұрақтар қойылуы;
2) депутаттар ұсынылған кандидатты "жақтап" немесе "қарсы" пікірлер білдіруі мүмкін.
6. Егер депутаттар ұсынылған кандидатура бойынша жарыссөз ашуды талап етпесе, жарыссөз ашылмауы мүмкін.
7. Егер Парламенттің тиісті Палатасы Президент ұсынған кандидатуралар бойынша қызметке тағайындауға келісім беру туралы, қызметке сайлау туралы шешімдер қабылдамаған жағдайда, Президент тиісті Палатаға нақ осы адамдарға немесе жаңа кандидатураларға жазбаша ұсынулар енгізеді.
8. Егер Сенат Жоғарғы Сот Төрағасы мен судьяларын қызметтен босату туралы шешім қабылдамаған жағдайда, Президент Сенатқа осы мәселе бойынша қайта ұсыну енгізуге хақылы.

23-бап. Парламент Палаталарының ұсынылған
кандидатуралар бойынша шешімдер қабылдауы

1. Парламент Мәжілісі мен Сенаты қызметке тағайындауға, қызметке сайлауға және қызметтен босатуға келісім беру туралы шешімдерді Парламенттің тиісті Палатасы депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен қабылдайды.
2. Егер тиісті Палата дауыс берудің өзгеше тәртібін белгілемесе, шешімдер әр кандидатура бойынша ашық дауыс беру арқылы қабылданады.
3. Шешімдер тиісті Палатаның қаулыларымен әр кандидатура бойынша жеке ресімделеді.
4. Қызметке тағайындауға, қызметке сайлауға және қызметтен босатуға келісім беру үшін Президент ұсынған кандидатуралар қабылданбаған жағдайда тиісті Палатаның шешімінде қабылдамаудың толық дәлелдемесі болуға тиіс.

23-1-бап. Парламент Палаталарының Республика
лауазымды адамдарын қызметке тағайындау
тәртібі

1. Парламенттің әр Палатасы дербес, басқа Палатаның қатысуынсыз Конституциялық Кеңестің екі мүшесін қызметке тағайындайды; Орталық сайлау комиссиясының екі мүшесін, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің үш мүшесін бес жыл мерзімге қызметке тағайындайды.
2. Осы баптың 1-тармағында аталған адамдарды қызметке тағайындау Палатаның отырысында жүзеге асырылады. Палатаның қызметке тағайындауы үшін осы баптың 1-тармағында аталған адамдардың ұсынылған кандидатуралары мәселе Палатаның отырысында қаралғанға дейін Палата Бюросының шешімімен белгіленген Палатаның тиісті комитетінің отырысында талқылануға тиіс.
Кандидатураларды қараудың нәтижелері негізінде комитет әрбір талқыланған кандидатура бойынша Палата отырысында жария етілетін қорытынды шығарады.
3. Тиісті Палата отырысында қызметке тағайындау туралы мәселе қаралған кезде қызметке кандидатураларды тиісті Палатаның Төрағасы таныстырады.
4. Тиісті Палатаның отырысында:
1) кандидатқа және кандидатты таныстырушы адамға сұрақтар қойылуы;
2) депутаттар ұсынылған кандидатты "жақтап" немесе "қарсы" пікірлер білдіруі мүмкін.
5. Егер депутаттар ұсынылған кандидатура бойынша жарыссөз ашуды талап етпесе, жарыссөз ашылмауы мүмкін.
6. Егер Парламенттің тиісті Палатасы ұсынылған кандидатуралар бойынша қызметке тағайындау туралы шешімдер қабылдамаған жағдайда, Төраға тиісті Палатаға нақ осы адамдарға немесе жаңа кандидатураларға жазбаша ұсынулар енгізеді.
7. Парламент Мәжілісі мен Сенаты осы баптың 1-тармағында аталған адамдарды қызметке тағайындау туралы шешімдерді Парламенттің тиісті Палатасы депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен қабылдайды.
8. Егер тиісті Палата дауыс берудің өзгеше тәртібін белгілемесе, шешімдер әр кандидатура бойынша ашық дауыс беру арқылы қабылданады.
9. Шешімдер тиісті Палатаның қаулыларымен әр кандидатура бойынша жеке ресімделеді.
10. Қызметке тағайындау үшін Палата Төрағасы ұсынған кандидатуралар қабылданбаған жағдайда тиісті Палатаның шешімінде қабылдамаудың толық дәлелдемесі болуға тиіс.";

13) 24-бап мынадай редакцияда жазылсын:

"24-бап. Республика Парламентінің депутаты

1. Парламент депутатының өкілеттігі оны Республиканың Орталық сайлау комиссиясы Парламент депутаты ретінде тіркеген сәттен басталады. Парламенттің бірінші сессиясында оның Палаталарының бірлескен отырысында депутаттар Қазақстан халқына мынадай ант береді: "Қазақстан халқына адал қызмет етуге, Қазақстан Республикасының тұтастығы мен тәуелсіздігін нығайтуға, оның Конституциясы мен заңдарына қатаң бағынуға, өзіме жүктелген депутаттың мәртебелі міндетін абыроймен атқаруға ант етемін". Антты Президент қабылдайды және ант беру Республика Үкіметі, Конституциялық Кеңесі мүшелерінің, Жоғарғы Соты судьяларының, экс-Президенттерінің қатысуымен салтанатты жағдайда өткізіледі.
2. Парламент депутатының басқа өкілді органның депутаты болуға, оқытушылық, ғылыми немесе өзге де шығармашылық қызметтен басқа, ақы төленетін өзге де жұмысты атқаруға, кәсіпкерлік қызметпен шұғылдануға, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кіруге құқығы жоқ. Осы ереженің бұзылуы Республика Орталық сайлау комиссиясының ұсынуымен депутаттың өкілеттігін тоқтатуға әкеп соғады.
3. Парламент депутатының өкілеттігі орнынан түскен, ол қайтыс болған, соттың заңды күшіне енген шешімі бойынша депутат іс-әрекетке қабілетсіз, қайтыс болған немесе хабарсыз кеткен деп танылған жағдайларда және Конституция мен осы Конституциялық заңда көзделген өзге де жағдайларда тоқтатылады.
4. Парламент Мәжілісінің Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлаған депутаттарының өкілеттігі оның шешімі бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.
5. Парламент Сенатының тағайындалған депутаттарының өкілеттігі Республика Президентінің шешімі бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.
Тиісінше облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және Республика астанасының барлық мәслихаттары атынан өкілдік ететін депутаттар болып табылатын таңдаушылардың бірлескен отырысында сайланған Парламент Сенаты депутаттарының өкілеттігі осы таңдаушылардың шешімі бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.
6. Парламент депутаты:
1) ол Қазақстаннан тысқары жерге тұрақты тұруға кеткен;
2) оған қатысты соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген;
3) Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтқан кезде өз мандатынан айырылады.
7. Парламент Мәжілісінің депутаты:
1) депутат конституциялық заңға сәйкес өзін сайлаған саяси партиядан шыққан немесе шығарылған;
2) конституциялық заңға сәйкес депутатты сайлаған саяси партия қызметін тоқтатқан кезде өз мандатынан айырылады.
8. Парламент депутатының өкілеттігі осы баптың 3 және 6-тармақтарында көзделген негіздер бойынша тоқтатылған кезде Орталық сайлау комиссиясы Парламент депутатының өкілеттігін тоқтатуға әкеп соғатын негіздердің басталу фактісін көрсетіп қаулы қабылдайды және Парламенттің тиісті Палатасына Парламент депутатының өкілеттігі мерзімінен бұрын тоқтату туралы ұсыну енгізу туралы шешім қабылдайды.
Орталық сайлау комиссиясының ұсынуы негізінде Парламент Палатасы тиісті Парламент депутатының өкілеттігін тоқтатады.
9. Парламент депутатының өкілеттігі осы баптың 4, 5 және 7-тармақтарында көзделген негіздер бойынша тоқтатылған кезде Орталық сайлау комиссиясы тиісті адамның Парламент депутатының өкілеттігін жоғалтқаны жөніндегі фактіні көрсетіп қаулы қабылдайды.
10. Парламент және Парламент Мәжілісі депутаттарының өкілеттігі тиісінше Парламент немесе Парламент Мәжілісі таратылған жағдайларда тоқтатылады.";

14) 25-баптың 2-тармағының 3) тармақшасындағы "Парламент пен оның Сенаты" деген сөздер "Парламент Палаталары" деген сөздермен ауыстырылсын;

15) 30-баптың 5-1-тармағы "Парламент" деген сөзден кейін "немесе Парламент Мәжілісі" деген сөздермен толықтырылсын;

16) 31-баптың 1 және 2-тармақтарының орыс тіліндегі мәтініне өзгеріс енгізілді, мемлекеттік тілдегі мәтіні өзгермейді;

17) 33-бап мынадай мазмұндағы 5-тармақпен толықтырылсын:
"5. Мәжіліс депутаттарына осы бапта көзделген жазалау шараларын қолдану туралы мәселеге Мәжілісте өкілдік ететін, құрамына депутаттар кіретін саяси партиялардың фракциялары бастамашы болуы мүмкін.";

18) 34 және 36-баптар мынадай редакцияда жазылсын:

"34-бап. Республика Парламентіндегі депутаттық бірлестіктер

1. Парламент депутаттары саяси партиялардың фракциялары мен депутаттық топтар түрінде депутаттық бірлестіктер құруға құқылы.
2. Саяси партияның фракциясы - заңда белгіленген тәртіппен тіркелген саяси партиядан өкілдік ететін депутаттардың ұйымдасқан тобы, ол тиісті саяси партияның мүдделерін білдіру мақсатында Парламент Мәжілісінде құрылады. Саяси партия фракциясындағы ең аз адам саны Парламент Мәжілісінің Регламентімен айқындалады. Саяси партия фракциясының құрамына Парламент Мәжілісінің депутаттары кіре алады. Депутаттың бір ғана саяси партия фракциясының құрамында болуға құқығы бар.
3. Депутаттық топ - депутаттардың өз өкілеттіктерін бірлесіп жүзеге асыруға арналған бірлестігі. Депутаттық топтың құрамында Парламенттің кемінде он бес депутаты болуға тиіс.
4. Саяси партиялардың фракцияларын тіркеу - Парламент Мәжілісінің Бюросында, депутаттық топтарды тіркеу Парламент Палаталарының Бюроларында жүзеге асырылады. Саяси партиялардың фракциялары мен депутаттық топтарды тіркеу келіп тіркелу тәртібімен жүргізіледі.
5. Парламент Мәжілісіндегі саяси партиялардың фракциялары мен Парламенттегі депутаттық топтардың өкілеттігі, ұйымдастырылуы мен қызметі, олардың жұмысын қамтамасыз ету Парламент пен оның палаталарының регламенттерінде айқындалады.";

"36-бап. Республика Парламентінің және Парламент
Мәжілісінің өкілеттігін мерзімінен бұрын
тоқтату

1. Республика Президенті Парламент палаталары төрағаларымен және Премьер-Министрмен консультациялардан кейін Парламентті немесе Парламент Мәжілісін тарата алады.
2. Парламентті және Парламент Мәжілісін төтенше немесе соғыс жағдайы кезеңінде, Президент өкілеттігінің соңғы алты айында, сондай-ақ осының алдындағы таратудан кейінгі бір жыл ішінде таратуға болмайды.
3. Мәжіліс таратылған жағдайда Парламенттің конституциялық заңдар мен заңдар қабылдау жөніндегі қызметін уақытша, Мәжілістің жаңа құрамы сайланғанға дейін Сенат атқарады.
Мұндай жағдайда Сенаттың конституциялық заңдар мен заңдар қабылдау тәртібі Сенат Регламентінде айқындалады.";

19) 39-бап мынадай редакцияда жазылсын:

"39-бап. Республика Парламенті Палаталарының Аппараттары

1. Парламент қызметін ұйымдастырушылық, құқықтық, ақпараттық-талдамалық және өзгедей қамтамасыз етуді Сенат пен Мәжілістің бөлек аппараттары жүзеге асырады.
2. Сенат пен Мәжіліс аппараттарының құрылымы мен штат санын белгілеуді, оларды жасақтауды Парламент қызметін қаржыландыруға бөлінген бюджет қаражаты шегінде Палаталардың Бюролары жүзеге асырады.
3. Сенат пен Мәжіліс аппараттарының қызметі Республиканың мемлекеттік қызмет туралы нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес жүзеге асырылады.
4. Парламенттің немесе Парламент Мәжілісінің өкілеттік мерзімдерінің аяқталуына байланысты, Парламент немесе Парламент Мәжілісі таратылған және оның депутаттары жаңа құрамының сайлануы жағдайында Сенат пен Мәжілістің аппараттарындағы мемлекеттік қызметшілердің жұмысы тоқтатылмайды.
5. Сенат пен Мәжіліс аппараттарының қызметкерлері жалақы мөлшері, материалдық, қаржылық және әлеуметтік-тұрмыстық қамтамасыз етудің өзге жағдайлары бойынша Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесінің тиісті қызметкерлеріне теңестіріледі.".

2-бап . Осы Конституциялық заң, "Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2007 жылғы 21 мамырдағы Қазақстан Республикасы Заңының 2-бабы 1-тармағының ережелері ескеріле отырып, ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті

On Introduction of Amendments and Supplements to the Constitutional Law of the Republic of Kazakhstan on "The Parliament of the Republic of Kazakhstan and the status of its deputies"

Constitutional Law of the Republic of Kazakhstan dated June 19, 2007 N 266

Unofficial translation

Article 1. To introduce the following amendments and supplements to the Constitutional Law of the Republic of Kazakhstan about "The Parliament of the Republic of Kazakhstan and the status of its members" dated October 16, 1995 (Statement of the Supreme Council of the Republic of Kazakhstan, 1995, N 21, article124; Statement of the Parliament of the Republic of Kazakhstan 1997, N 7, article 78; 1999, N 4, article 100; N 10, article 342; 2006, N 23, article 137):
1) item‘2’of Article 2:
after the word ‘Parliament’ add the words ‘and the Mazhilis of Parliament’;
the words ‘cases and order provided’ should be replaced by the words ‘manner provided’;
2) items 2, 3 and 4 of Article 4 shall read as follows:
2. The Senate is formed by deputies who, in accordance with the procedure established by Constitutional law, are two representatives of each region, the city of republican significance and the capital city of the Republic of Kazakhstan. Half of the elected deputies of the Senate are re-elected every three years.
3. Fifteen members of the Senate are appointed by the President of the Republic taking into account the need for the national-cultural and other significant public interest to be represented in the Senate.
4. The Mazhilis consists of one hundred and seven members, elected in accordance with Constitutional Law.
Ninety-eight deputies of the Mazhilis are elected from political parties on party lists under a single national constituency on the basis of universal, equal and direct suffrage of secret ballot. Nine of the deputies of the Mazhilis are elected by the Assembly of the People of Kazakhstan;
3) in Article 6:
in the second sentence of item 5 after the word ‘Parliament’ add the words ‘as a rule’;
in item 6:
In the first sentence, the words ‘extraordinary joint sitting of the Chambers’ should be replaced with the words ‘extraordinary session of Parliament’;
In the second sentence:
the words ‘in sitting’ should be replaced by the words ‘in session’;
the word ‘his’ should be replaced by the word ‘her’;
4) in Article 9:
sub-item ‘6’ of item 5 shall be read as follows:
"6) present to the Chambers candidates for appointment to the offices of two members of the Constitutional Council, two members of the Central Election Commission, three members of the Accounts Committee for Control over Execution of the Republican budget;
in item 8:
In the first sentence the words ‘for one elected deputy’ should be replaced by the words ‘two elected deputies’;
in the second sentence the word ‘replace’ should be replaced with the words ‘perform duties’;
5) item 2 of Article 10:
after the word ‘Bureau’ add the word ‘of Chambers’;
add a second sentence to read:
‘The Bureau of the Mazhilis also includes the Heads of factions of the political parties represented in the Mazhilis’;
6) add Article 11-1 stating the following:
"Article 11-1.Advisory and Consultative Bodies of the Parliament of the Republic.
1. Advisory and consultative bodies whose decisions are advisory in nature may be set up to make suggestions to the Parliament of the Republic on matters within the competence of the Parliament and its Chambers.
2. The order of formation of a consultative and advisory body is determined by procedural orders of Parliament and its Chambers.
3. The working bodies of the consultative and advisory bodies of the Parliament of the Republic and its Chambers are the offices of the Chambers of Parliament;
7) item ‘1’ of Article 14 shall be read as follows:
"1. The Parliament and its Chambers regulations establish:
1) Conditions and procedures for joint and separate sessions of the Senate and the Mazhilis;
2) Procedure for the formation of the working bodies of Parliament and its Chambers;
3) Organization of Parliament and its Chambers, and their working bodies;
4) Conditions and procedures for power to be exercised by the deputies and officials of Parliament.
The rules of the Mazhilis, subject to the regulations provided by this paragraph, determine the peculiarities of organization and the operating procedure for political party factions;
8) in Article 15:
in sub-item‘2’:
sub-item‘1’shall be read as follows:
"1) The President of the Republic who prepares a special message in order to introduce a draft legislation to the Mazhilis;
add sub-item 1-1 as follows:
"1-1) Members of Parliament who prepare a presentation on the introduction of draft legislation to the Mazhilis;
item ‘3’after the word ‘made’ add the words ‘by the President of the Republic’;
item‘4’add a second sentence to read:
‘For draft legislation introduced to the Mazhilis of Parliament as a legislative initiative by the President of the Republic, such a conclusion is not required.’
9) in Article 18:
add sub-item 2-1 stating the following:
"2-1. The draft legislation, reviewed and approved by at least two-thirds of the total number of deputies of the Mazhilis shall be submitted to the Senate, which must deal with it within no more than sixty days. If approved by at least two-thirds of all deputies of the Senate, a draft becomes Constitutional Law and within ten days is submitted to the President of the Republic for signature. The entire draft constitutional law can be rejected by a majority of the total number of deputies of either the Senate or the Mazhilis. The rejected draft constitutional law will be returned to its initiator.
Amendments and supplements to the draft legislation introduced by a majority of at least two-thirds of the members of the Senate are sent to the Mazhilis. If the Mazhilis agrees with the proposed amendments and supplements by at least a two-thirds majority of its members, the law will be passed.
If the Mazhilis does not agree with the proposed amendments and supplements by a majority of at least two-thirds of its members, the disagreement between the Chambers shall be resolved by the conciliation procedure;
In the third sentence of item ‘3’ the words ‘the constitutionally required number of votes’ should be replaced by the words ‘a majority of the deputies of each Chamber’;
10) In item‘2’of Article19, the words ‘fifteen working days’ are replaced by the words ‘one month’;
11) Article 20 shall be read as follows:
" Article 20. Consideration by the Parliament of the Republic of the objections of the President of the Republic.
1. Repeat discussions and voting on laws or articles of the law that caused objections by the President of the Republic shall be held within one month from the date of the objection. Failure to comply with this deadline means the President's objections have been accepted.
2. The law or its article returned with the objections of the President, after the conclusion by the relevant standing committee of the Mazhilis, shall be submitted to the Mazhilis plenary session for a decision to be made by the Chamber.
If the Mazhilis by according to the results of the vote does not confirm the previously adopted decision on the law by the Parliament, then all further considerations of the President’s objections by the Chambers of Parliament cease and the law is not adopted or adopted in the form proposed by the President.
If the Mazhilis by a two-thirds majority of all members of the Chamber affirms its earlier decision on the law, the law with the objections of the President is forwarded to the Senate for further consideration.
The law or its articles with the objections of the Head of State, after a conclusion by the relevant standing committee of the Senate, is submitted to the plenary session of the Senate. If the Senate after a vote does not confirm the decision taken earlier by Parliament on the law, the law is not adopted or adopted in the form proposed by the President.
If the Senate by a two-thirds majority of all members of the Chamber affirms its earlier decision taken on the law, the President's objections are resolved according with the law. In this case, the law or the respective article shall be made in the version in which it was passed by Parliament for the first time, and the President shall sign this Act within one month from the date of its submission for signature.
3. In the course of the consideration by the Mazhilis of the President’s objections, the President of the Republic shall have the right to modify his objections to the entire law or its individual articles in accordance with the suggestions proposed by the deputies.
4. Repeat discussions and voting of the law or its separate articles in the meetings of the Chamber of Parliament shall be on the law in general if the President objected to the law in general, or on the items that gave rise to the objections of the President of the Republic.
5. If objections of the President of the Republic are made to the Constitutional Laws enacted by Parliament, in this case, the objections will be considered in the manner prescribed by law for the consideration of such objections. In this case the President's objections to constitutional laws can be overcome by a majority of at least three-fourths of the members of each of the Chamber of Parliament.’
12) Chapter IV shall be amended as follows:
"Chapter IV The exercise of power by the Chambers of Parliament to give consent to the President for the appointment, election, appointment and dismissal of officials of the Republic.
Article 21. Officers appointed by the President with the consent of the Chambers of Parliament are elected, appointed and dismissed by the Chambers of Parliament.
The list of officials of the Republic to be appointed by the President of the Republic with the consent of the Chambers of Parliament, elected, appointed and dismissed by the Chambers of Parliament is determined by the Constitution of the Republic.
Article 22. The procedure by way of which the Chambers of Parliament give consent to the President of the Republic for the appointment, election and dismissal of officials of the Republic.
1.The President of the Republic shall make written proposals to the Chambers of Parliament of the Republic in order to obtain the consent of the Mazhilis of the Parliament on the appointment of the Prime Minister, and the consent of the Senate for the appointment of the Chairperson of the National Bank, the General Prosecutor and the Chairperson of the Committee of National Security of the Republic, and for election by the Senate of candidates for the posts and release from office of the Chairperson and Judges of the Supreme Court; on the basis of these representations a decision is made as to whether or not to include the issue in the agenda of the next meeting of the Chamber of Parliament.
2. The consent of the Mazhilis of Parliament to the appointment of the Prime Minister is given at a meeting of the Chamber.
The consent of the Chambers of Parliament for the appointment by the President of these officials has a preliminary or a subsequent character and is given at a meeting of the Chamber.
3. Nominations for candidates to be elected by the Senate for appointment to office and dismissal from the office of the Chairperson and judges of the Supreme Court prior to being considering at a meeting of the House are discussed at a meeting of the Committee of the Senate which is determined by the decision of the Bureau of the Senate. The committee makes a conclusion on each candidate under discussion and this will be announced at the meeting of the Chamber.
4. For consideration of the issue of consent to the appointment, the election and dismissal from office the nominations are presented by the President of the Republic or his authorized officer at a meeting of the Chamber.
5. At a session of the Chamber may be:
1) questions posed to the candidate and to the person representing the candidate;
2) views expressed by Deputies ‘for’ or ‘against’ the proposed candidate;
6. The debate on the proposed candidate may not be opened if the deputies do not insist on it.
7. In the event that the relevant Chamber of Parliament has not made a decision regarding consent to the candidates chosen by the President be appointed, elected to the post, the President may make written representations to the Chamber in support of the same or new candidates.
8. If the Senate has not taken a decision to release the Chairperson and Judges of the Supreme Court from office, the President shall have the right to re-submit this issue to the Senate.
Article 23. Decisions made by the Chambers of Parliament on the submitted candidates.
1. The Mazhilis and the Senate of the Parliament make a decision to consent to the appointment, the election and dismissal from office by a majority vote of all deputies of the Chamber of Parliament.
2. Decisions are made separately for each candidate by open vote, unless the relevant Chamber determines other voting procedures.
3. Decisions are made separately for each candidate by resolution of the relevant Chamber.
4. In case of rejection of candidates submitted by the President for the appointment, the election and dismissal from office, the decision of the Chamber shall contain a detailed rationale for the deviation.
Article 23-1. The order of appointment of officers of the Republic by the Chambers of Parliament.
1. Each Chamber of Parliament appoints two members of the Constitutional Council on their own without the participation of the other Chamber; appoints for a five-year period for the posts of two members of the Central Election Commission, three members of the Audit Committee for Control over Execution of Republican Budget.
2. Appointments of persons referred to in item ‘1’ of this Article shall be made at the session of the Chamber. The candidates proposed for appointment by the Chamber to offices referred to item 1 of this Article, prior to being considered at a session of the Chamber, are to be discussed at a meeting of the committee of the Chamber which is determined a decision of the Bureau of the Chamber. Following the consideration of nominations, the relevant committee will make a decision on each candidate, which shall be announced at a session of the Chamber.
3. The Chairperson of the Chamber presents the nominations to be considered for appointment at a session of the Chamber.
4. At a session of the Chamber:
1) questions may be posed to the candidate and the person representing the candidate;
2) views may be expressed by deputies who are ‘for’ or ‘against’ the proposed candidate.
5. The Debate on the proposed candidate may not be opened, if deputies do not insist on that.
6. If the relevant Chamber of Parliament did not approve the proposed candidates for appointment, the Chairperson must introduced to the appropriate Chamber written representations in favor of the same persons, or for new candidates.
7. The Mazhilis and the Senate of Parliament make a decision on the appointment of the persons referred to in item 1 of this article by a majority vote of all deputies of the Chamber of Parliament.
8. Decisions are made separately for each candidate by open vote, unless the relevant Chamber determines other voting procedures.
9. Decisions are made by relevant resolutions of the Chamber separately for each candidate.
10. In the event nominations submitted by the Chairperson of the Chamber for appointment are rejected, the decision of the Chamber shall contain a detailed rationale for the deviation.
13) Article 24 shall be read as follows:
"Article 24. Deputy of the Parliament of the Republic
1. The powers of a Deputy of the Parliament begin from the date of his registration as a Deputy of Parliament of the Republic with the Central Election Commission. A deputy swears the following oath to the people of Kazakhstan at the first session of Parliament in a joint session of its Chambers: ‘I swear to serve the people of Kazakhstan faithfully, to strengthen the integrity and independence of the Republic of Kazakhstan, strictly abide by its Constitution and laws, conscientiously fulfill my high duties of the deputy’. The oath is taken by the President and it is conducted in a solemn ceremony in the presence of members of the Government, the Constitutional Council, Supreme Court justices and former presidents of the Republic.
2. The deputy does not have a right to be the deputy of another representative body, hold other paid offices except teaching, research and creative activities, engage in entrepreneurial activity or serve on the governing body or the supervisory board of a commercial organization. Violation of this rule shall result in termination of the powers of the deputy upon the proposal by the Central Election Commission of the Republic.
3. The powers of deputies of Parliament will end in the event of resignation, death and the pronouncement of Deputy by a valid court order to be legally incompetent, dead or missing, and in other cases stipulated by the Constitution and the present Constitutional Law.
4. The powers of the Deputies elected by the Assembly of People of Kazakhstan may be terminated by its decision.
5. The powers of appointed Deputies of the Senate may be terminated ahead of time by the President of the Republic.
The powers of the deputies of the Senate, elected at a joint session of electors represented by deputies, all Maslikhats of the regions, the city of republican significance and the capital city of the Republic of Kazakhstan may be terminated ahead of time by a decision of the electors.
6. A deputy of Parliament shall be deprived of his mandate in the event of:
1) him taking on permanent residence outside of Kazakhstan;
2) the entry into force of his conviction by a court;
3) loss of Citizenship of the Republic of Kazakhstan.
7. A deputy of the Mazhilis of Parliament shall be deprived of his mandate in the event of:
1) withdrawal or expulsion from his political party, from which, in accordance with Constitutional law, he was elected;
2) Termination of a political party, from which, in accordance with Constitutional law, he was elected.
8. Upon termination of the powers of a Deputy of Parliament on the grounds specified in items 3 and 6 of this Article, the Central Election Commission will adopt a solution outlining the fact of and the reasoning behind the termination of powers of a Deputy of Parliament and a decision will be made to present an amendment to the relevant Chamber of Parliament regarding the early termination of powers of a Deputy of the Parliament.
On the basis of representations made by the Central Election Commission, the Chamber of Parliament shall terminate the powers of the relevant Deputy of Parliament.
9. Upon termination of the powers of a Deputy of Parliament on the grounds provided in items 4, 5 and 7 of this Article, the Central Election Commission will adopt a resolution stating the fact that the person has lost his powers of a Deputy of Parliament.
10. The powers of the Deputies of the Mazhilis of Parliament and the Parliament shall be terminated in the event of dissolution of Parliament or the Mazhilis of the Parliament’;
14) In sub item 3 of item 2 of Article 25, the words ‘by the Parliament and its Senate’ shall be replaced with the words ‘by the Chambers of Parliament’;
15) item 5-1 of Article 30 after the words ‘dissolution of the Parliament’ add the words ‘or the Mazhilis’;
16) in items 1 and 2 of Article 31, the word ‘by legislation’ shall be replaced with the word ‘by law’;
17) Add item 5 to Article 33 stating the following:
"5. The question of application of sanctions against deputies of the Mazhilis, as stipulated in this article, may be initiated by the factions of the political parties represented in the Mazhilis, of which the deputies are members;
18) Article 34 and 36 shall read as follows:
"Article 34. The Associations of Deputies in the Parliament of the Republic
1. Deputies of Parliament may form deputy associations in the form of political party factions and deputy groups.
2. A fraction of a political party is an organized group of deputies representing political parties registered in the manner prescribed by law, in order to express the interests of the respective political party, created in the Mazhilis of the Parliament. The minimum number of factions of political parties is regulated by the procedure rules of the Mazhilis of the Parliament. The composition of the fraction of a political party can include deputies of the Mazhilis of Parliament. A deputy has the right to be in only one faction of a political party.
3. A deputy group is a union of deputies for the purpose of joint exercise of their powers. A deputy group is formed by at least fifteen deputies of Parliament.
4. The registration of fractions of political parties is carried out by the Bureau of the Mazhilis and the registration of deputy groups is carried out by the Bureau of Chambers of Parliament. The registration of political party fractions and deputy groups can be carried out without a prior arrangement.
5. The powers, organization and activities of political party fractions in the Mazhilis of Parliament and the deputy groups of Parliament are defined by the procedure rules of Parliament and its Chambers.
Article 36. Early termination of powers of the Parliament of the Republic and the Mazhilis of Parliament
1. The President of the Republic after consulting with the Chairmen of the Chambers of Parliament and the Prime Minister may dissolve Parliament or the Mazhilis of Parliament.
2. Parliament cannot be dissolved during a state of emergency or martial law, for the last six months of a President’s term in office, or within a year following a previous dissolution.
3. In case of dissolution of the Mazhilis of Parliament, the function of adopting constitutional laws and laws will temporarily vest with the Senate until new members of the Mazhilis are elected.
In this case, the procedure for adopting Constitutional Laws and laws by the Senate is determined by the Procedure rules of the Senate;’
19) Article 39 shall be read as follows:
‘Article 39. Apparatus of Chambers of the Parliament of the Republic
1.The separate units of the Senate and the Mazhilis carry out the organizational, legal, informational, analytical and other work in support of the activities of Parliament.
2. The Bureau of Chambers, within the budget funds allocated for financing of the activities of Parliament, determines the formation, structure and number of staff devices of the Senate and the Mazhilis.
3. The activity of the apparatus of the Senate and the Mazhilis shall be in accordance with the Republic’s Acts on Civil Service.
4. The activities of civil servants within the apparatus of the Chambers of Parliament will not stop in the event of dissolution of Parliament or of the Mazhilis of Parliament and the election of the new members.
5. Employees of the Senate and the Mazhilis are equated to the appropriate employees of the Office of the Prime Minister of the Republic of Kazakhstan in terms of their level of wages, other terms of material, financial and social support.’

Article 2.This Constitutional Law shall come into force from the date of its official publication, taking into account the provisions of item 1 of Article 2 of the law of the Republic of Kazakhstan "On Introduction of Amendments and Supplements to the Constitution of the Republic of Kazakhstan" dated May 21, 2007

President of
the Republic of Kazakhstan