Ұжымдық еңбек даулары мен ереуiлдер туралы

Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 8 шiлдедегі N 20 Заңы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 252 Заңымен.

МАЗМҰНЫ

Осы Заң ұжымдық еңбек дауларын шешу тәртiбi мен әдiстерiн, сондай-ақ ереуiл жасау құқығын жүзеге асыру тәртiбiн реттейтiн құқықтық негiздердi белгiлейдi.

I ТАРАУ. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Заңда қолданылатын негiзгi ұғымдар

1. Ұжымдық еңбек даулары - ұйымдарда еңбек жағдайларын белгiлеу мен өзгертуге және еңбекке ақы төлеуге, ұжымдық шарттар мен келiсiмдер жасасуға, оларды орындауға байланысты, сондай-ақ қолданылып жүрген заңдардың, ұжымдық шарттар мен келiсiмдердiң ережелерiн қолдану мәселелерi бойынша жұмыс берушi (жұмыс берушiлер бiрлестiгi) мен қызметкерлер ұжымдары (қызметкерлер өкiлдерi) арасындағы келiспеушiлiктер.
2. Жұмыс берушi - басшысы (әкiмшiлiгi) өкiлi болып табылатын ұйым (заңды тұлға) не қызметкер еңбек қатынастарында тұрған жеке тұлға.
3. Жұмыс берушiлер өкiлдерi - ұйымдар басшылары немесе нормативтiк құқықтық актiлерге, ұйымның құрылтай құжаттарына сәйкес басқа да өкiлеттi адамдар, жұмыс берушiлер бiрлестiктерiнiң өкiлеттi органдары, жұмыс берушiлер уәкiлдiк берген өзге де органдар.
4. Қызметкерлер өкiлдерi - кәсiптiк одақтар органдары және өздерiнiң құрылтай құжаттарына сәйкес өкiл болуға уәкiлдiк алған олардың бiрлестiктерi, ұйым, филиал, өкiлдiк қызметкерлерiнiң жиналысында (конференциясында) құрылған және олар уәкiлдiк берген қоғамдық ынталы органдар.
5. Бiтiстiру рәсiмдерi - ұжымдық еңбек дауын алғашында бiтiстiру комиссиясында, ал онда келiсiмге қол жетпеген жағдайда - еңбек төрелiгiнде ретiмен қарау.
6. Бiтiстiру комиссиясы - ұжымдық еңбек дауын тараптарды бiтiстiру жолымен реттеу үшiн жұмыс берушi мен еңбек ұжымы арасындағы келiсiм бойынша құрылатын орган.
7. Еңбек төрелiгi - бiтiстiру комиссиясында келiсiмге қол жетпеген жағдайда, дауды шешу үшiн уәкiлеттi тұлғаларды тарта отырып ұжымдық еңбек дауына қатысушы тараптар құратын, уақытша жұмыс iстейтiн орган.
8. Делдал - ұжымдық еңбек дауын шешу жөнiнде делдалдық қызмет көрсету үшiн оған қатысушы тараптар тартатын тұлға немесе ұйым.
9. Ереуiл - еңбек ұжымының әлеуметтiк-экономикалық және кәсiптiк өз талаптарының еңбек ұжымы мен жұмыс берушi арасындағы ұжымдық еңбек дауында қанағаттандырылуы үшiн еңбек ұжымы мүшелерiнiң жұмысты белгiлi бiр мерзiмге немесе еңбек ұжымының талаптарын жұмыс берушi қанағаттандырғанға дейiнгi мерзiмге толық немесе iшiнара тоқтатуы (жұмысқа шықпау, еңбек мiндеттерiн орындамау) түрiндегi күрес шарасы.

2-бап. Еңбек ұжымының талаптарын ресiмдеу мен мәлiмдеу
тәртiбi

1. Еңбек ұжымының ұйымдарда еңбек жағдайларын белгiлеу мен өзгерту және еңбекке ақы төлеу, бiр жағынан, қызметкерлер ұжымы мен, екiншi жағынан жұмыс берушi арасында ұжымдық шарттар мен басқада келiсiмдердi жасасу, өзгерту және орындау мәселелерi бойынша еңбек ұжымының талаптары жалпы жиналыста (конференцияда) осы ұжым мүшелерiнiң, не конференция делегаттарының көпшiлiк дауысымен жасалып, бекiтiледi.
2. Ұжым қойған талаптар жазбаша түрде баяндалып, жұмыс берушiге жiберiледi.
3. Еңбек ұжымының мүдделерiн ол уәкiлеттiк берген өкiлдер немесе орган бiлдiредi.
4. Осы баптың 1-тармағында аталған талаптарды бiрнеше еңбек ұжымдары қойған ретте, олардың мүдделерiн өздерi уәкiлдiк берген органдар да бiлдiредi. Кәсiптiк одақтардың салалық немесе аумақтық органдары уәкiлеттi орган бола алады.
5. Ұжымдық еңбек дауларына қатысушы тараптар дауды бiр-бiрiмен келiсiм бойынша реттеу үшiн қажеттi шаралар қолдануға тиiс.

3-бап. Еңбек ұжымының талаптарын қарау

1. Жұмыс берушi еңбек ұжымы қойған талаптарды олар алынған күннен бастап күнтiзбелiк үш күннен кешiктiрмей қарап, даудың мәнi бойынша келiсiмге қол жеткiзуге әрекет жасауға, ал аталған мерзiм iшiнде келiсiмге қол жетпеген жағдайда дауды одан әрi қарау үшiн өз өкiлдерiнiң жеке құрамын көрсете отырып өзiнiң шешiмi мен ұсыныстарын жазбаша түрде еңбек ұжымының назарына жеткiзуге мiндеттi.
2. Екi және одан да көп еңбек ұжымдарының бiрiккен немесе бiрлескен талаптары жұмыс берушiлердiң (кәсiпкерлердiң) тиiстi органдарына жiберiледi, олар осы талаптарды қарауға және олар алынған күннен бастап күнтiзбелiк жетi күн iшiнде өз шешiмi туралы еңбек ұжымдарының бiрiккен өкiлдi органына хабарлауға мiндеттi.

II ТАРАУ. Бiтiстiру рәсiмдерi

4-бап. Еңбек ұжымының талаптарын бiтiстiру рәсiмдерi
тәртiбiмен қарау

1. Бiтiстiру рәсiмдерi тәртiбiмен еңбек ұжымының осы Заңның 2-бабының 1-тармағында аталған талаптары қаралады.
Жұмыс берушi қабылдамаған немесе ол iшiнара қанағаттандырған талаптар әуелi бiтiстiру комиссиясында, ал онда келiсiмге қол жеткiзiлмеген жағдайда - еңбек төрелiгiнде қаралады.
2. Еңбек туралы заң актiлерi мен басқа да нормативтiк құқықтық актiлердi қолдану (олардың орындалмауы немесе бұзылуы) жөнiндегi ұжымдық еңбек даулары тараптардың бiр өкiлiнiң өтiнiшi бойынша сотта қаралуға тиiс.

5-бап. Бiтiстiру комиссиясы

1. Жұмыс берушi өз шешiмiн еңбек ұжымының назарына жеткiзген, не осы Заңның 3-бабының 1-тармағына сәйкес жұмыс берушi хабарламаған күннен бастап күнтiзбелiк үш күн мерзiм iшiнде бiтiстiру комиссиясы құрылады.
2. Бiтiстiру комиссиясы еңбек ұжымының талаптарын өзi құрылған күннен бастап күнтiзбелiк жетi күннен аспайтын мерзiмде қарайды.
3. Бiтiстiру рәсiмi процесiнде комиссия еңбек ұжымымен, жұмыс берушiмен, жергiлiктi атқарушы органмен, өзге де мүдделi ұйымдармен кеңеседi.
4. Комиссия шешiмi келiссөздер негiзiнде тараптар арасындағы келiсiм бойынша қабылданады, тараптардың өкiлдерi қол қоятын хаттамамен ресiмделедi және оның тараптар үшiн мiндеттi күшi болады.
5. Осы баптың 2-тармағында белгiленген мерзiмде бiтiстiру комиссиясында келiсiмге қол жетпеген жағдайда бiтiстiру комиссиясының жұмысы тоқтатылады, ал дауды шешу үшiн еңбек төрелiгi құрылады.

6-бап. Еңбек төрелiгi

1. Еңбек төрелiгiн ұжымдық еңбек дауына қатысушы тараптар әлеуметтiк-еңбек қатынастарын реттеу жөнiндегi Республикалық немесе жергiлiктi жерлердегi үшжақты комиссия мүшелерiнiң қатысуымен күнтiзбелiк бес күн iшiнде құрады.
2. Еңбек төрелiгi мүшелерiнiң саны және оның жеке құрамы ұжымдық еңбек дауына қатысушы тараптардың келiсiмiмен анықталады, еңбек төрелiгiнiң құрамында, оның төрағасын қоса алғанда, кемiнде үш адам болуға тиiс.
3. Еңбек төрелiгiнiң құрамына кәсiподақ органдарының, еңбек жөнiндегi органдардың өкiлдерi, сарапшы-мамандар және басқа адамдар енгiзiледi.
4. Еңбек төрелiгiнiң төрағасы тараптардың келiсiмiмен төрелiк мүшелерiнiң қатарынан бекiтiледi.
5. Ұжымдық еңбек дауын еңбек төрелiгi ұжымдық еңбек дауына қатысушы тараптар өкiлдерiнiң мiндеттi түрде қатысуымен, ал қажет болған жағдайда, сондай-ақ басқа мүдделi тұлғалар өкiлдерiнiң қатысуымен де қарайды.
6. Дауды қарау рәсiмiн еңбек төрелiгi белгiлеп, екi тарапқа да хабарлайды.
7. Еңбек төрелiгiнiң шешiмi ол құрылған күннен бастап күнтiзбелiк жетi күннен кешiктiрiлмей төрелiк мүшелерiнiң жай көпшiлiк даусымен қабылданады. Төрелiк мүшелерiнiң дауыстары тең бөлiнген жағдайда, төрелiк төрағасының дауысы шешушi дауыс болып табылады. Шешiм дәлелдi болуы, жазбаша түрде баяндалуы керек, оған төрелiктiң барлық мүшелерi қол қояды.
8. Егер тараптар келiсiмдi жазбаша нысанда жасаса, еңбек төрелiгiнiң шешiмi мiндеттi түрде орындалуға тиiс.

7-бап. Ұжымдық еңбек дауын шешу кезiндегi делдалдар

1. Ұжымдық еңбек дауын қараудың кез-келген сатысында тараптар делдалға жүгiне алады. Делдалдық рәсiмi бiтiстiру комиссиясындағы, еңбек төрелiгiндегi бiтiстiру рәсiмдерiне қатысы жағынан дербес болып табылады және олармен қоса-қабат жүргiзiлуi мүмкiн.
2. Ұжымдық еңбек дауларын делдалдың қатысуымен қарау тәртiбiн дауласушы тараптармен келiсiм бойынша делдал белгiлейдi.
3. Делдал ретiнде тараптар өздерi үшiн беделдi ұйымдарды және тараптарға қатысы жағынан бейтарап адамдарды таңдайды. Әлеуметтiк еңбек қатынастарын реттеу жөнiндегi Республикалық немесе жергiлiктi жерлердегi үшжақты комиссия ұжымдық дауға қатысушы тараптардың келiсiмiмен ұжымдық еңбек дауларын реттеу жөнiндегi жұмысқа орталық және жергiлiктi жерлердегi атқарушы органдардың, қауымдастықтар мен басқа да бiрлестiктердiң, кәсiпорындардың, кәсiподақ органдарының басшылары мен қызметкерлерiн, жұмыс берушiлердi, сондай-ақ тәуелсiз сарапшыларды тарта алады. Делдалдарды сайлаудың барлық жағдайларында олардан делдалдыққа келiсiм алынуға тиiс.
4. Өз бастамасымен делдалдықты құзыреттi мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар: министрлiктер мен олардың жергiлiктi жерлердегi органдары, сондай-ақ олардың лауазымды адамдары, ғылыми қызметкерлер және тараптар үшiн беделдi басқа да органдар, ұйымдар мен адамдар ұсына алады.

8-бап. Ұжымдық еңбек дауы бойынша тараптардың келiсiмге
жетуiнiң нәтижелерi

1. Ұжымдық еңбек дауына қатысушы тараптар арасында оны делдалдың қатысуымен немесе онсыз шешу туралы келiсiмге қол жеткен барлық жағдайларда аяқталмаған бiтiстiру рәсiмдерi тоқтатылады, ал тараптар арасындағы келiсiм шарттары дауды шешудiң шарттары деп саналады.
2. Дауды шешу туралы тараптар арасындағы келiсiмге келу ереуiлдiң, егер ол жарияланған болса, дереу тоқтатылуына себеп болады.

9-бап. Тараптар мен бiтiстiру органдарының ұжымдық
еңбек дауларын реттеу жөнiндегi мiндеттерi

1. Тараптар мен бiтiстiру органдары ұжымдық еңбек дауының пайда болуына әкелiп соққан себептер мен жағдайларды жою үшiн барлық мүмкiндiктердi пайдалануға мiндеттi.
2. Тараптардың бiрде-бiрiнiң бiтiстiру рәсiмдерiне қатысудан жалтаруға құқығы жоқ. Жұмыс берушi бiтiстiру комиссиясының жұмысына арнап үй-жай беруге мiндеттi.
3. Егер бiтiстiру комиссиясы мен еңбек төрелiгi ұжымдық еңбек дауына қатысушы тараптардың келiспеушiлiктерiн реттей алмаса, оның себептерi жазбаша түрде еңбек ұжымының назарына жеткiзiледi. Бұл жағдайда еңбек ұжымы өз мүдделерiн қорғаудың заңда көзделген, тiптi ереуiлге шығуға дейiнгi, барлық әдiстерiн қолдануға құқылы.

10-бап. Бiтiстiру рәсiмдерiне қатысуға байланысты
қызметкерлердiң кепiлдiгi

1. Бiтiстiру комиссиясының мүшелерi, делдалдар, еңбек төрешiлерi ұжымдық еңбек дауын шешуге қатысу кезiнде жыл iшiнде үш айдан аспайтын мерзiмге орташа жалақысы сақтала отырып жұмыс берушiлердiң келiсiмi болған кезде негiзгi жұмысынан босатылады.
2. Ұжымдық еңбек дауын шешуге қатысушы кәсiподақтардың, олардың бiрлестiктерiнiң, ынталы қоғамдық органдардың өкiлдерi ұжымдық еңбек дауын шешу кезеңiнде тәртiптiк жазаға тартылмайды, басқа жұмысқа ауыстырылмайды, өздерiнiң өкiл болуына уәкiлдiк берген органның алдын ала келiсiмiнсiз әкiмшiлiктiң бастамасымен жұмыстан ауыстырылмайды немесе шығарылмайды.

III ТАРАУ. Ереуiлдер

11-бап. Ереуiл өткiзу туралы шешiм қабылдау

1. Егер еңбек дауын бiтiстiру рәсiмдерi көмегiмен шешу мүмкiн болмаса, ереуiл өткiзу туралы шешiм қабылдануы мүмкiн.
2. Ереуiл өткiзу туралы шешiм еңбек ұжымының жиналысында (конференциясында) қабылданады және, егер сол еңбек ұжымы мүшелерiнiң (конференция делегаттарының) кемiнде үштен екi бөлiгi оны жақтап дауыс берсе, қабылданды деп есептеледi.
3. Ереуiлдi еңбек ұжымы уәкiлдiк берген орган (ереуiл комитетi) басқарады. Бiрнеше еңбек ұжымы бiрдей талаптармен ереуiл жариялаған жағдайда оны сол ұжымдар өкiлдерiнiң бiрдей санынан құралатын бiрiккен орган басқара алады.
4. Ереуiлге қатысуға немесе оған қатысудан бас тартуға ешкiмдi мәжбүр етуге болмайды.

12-бап. Ереуiлдiң басталатыны туралы ескерту

1. Ереуiлдiң басталатыны және оның ықтимал ұзақтығы туралы уәкiлеттi орган жұмыс берушiнi оның жариялануына дейiн күнтiзбелiк он бес күннен кешiктiрмей жазбаша ескертуге тиiс.
2. Ереуiл жариялау туралы шешiмде мыналар көрсетiледi:
- тараптардың ереуiл жариялауға және өткiзуге негiз болған келiспеушiлiктерiнiң тiзбесi;
- ереуiлдiң басталатын күнi мен уақыты, орны, оның ұзақтығы және қатысушылардың болжамды саны;
- ереуiлдi басқарушы органның атауы, бiтiстiру рәсiмдерiне қатысуға уәкiлдiк берiлген қызметкерлер өкiлдерiнiң құрамы;
- ереуiл өткiзу кезеңiнде атқарылатын жұмыстар (қызметтер) минимумы бойынша ұсыныстар.
3. Жұмыс берушi өнiм жеткiзушiлердi, тұтынушыларды, көлiк ұйымдарын, жұмысқа тапсырыс берушiлердi, сондай-ақ басқа да мүдделi тұлғаларды ереуiл жариялануы ықтимал екенi жайында дереу ескертуге мiндеттi.

13-бап. Ереуiлдi басқарушы органның өкiлеттiгi

1. Ереуiлдi басқарушы орган өзiне осы Заңмен берiлген құқықтар шегiнде және өзiне еңбек ұжымы беретiн өкiлеттiк негiзiнде iс-қимыл жасайды.
2. Ереуiлдi басқарушы органның:
- ереуiл жасаушы ұжым алға қойған талаптарды шешу мәселелерi бойынша жұмыс берушiмен, мемлекеттiк, кәсiподақ, өзге де заңды және лауазымды тұлғалармен арадағы өзара қарым-қатынастарда еңбек ұжымының мүдделерiн бiлдiруге;
- еңбек ұжымының мүдделерiн көздейтiн мәселелер бойынша жұмыс берушiден ақпарат алуға;
- еңбек ұжымы талаптарының қаралу барысын бұқаралық ақпарат құралдарында көрсетуге;
- ұжымдық еңбек дауын шешу мәселелерi бойынша жұмыс берушiмен келiссөз жүргiзуiне;
- ереуiл жасаушы ұжымның даулы мәселелер бойынша қорытындылар беру үшiн мамандарды тартуға;
- еңбек ұжымының келiсiмiмен ереуiлдi тоқтата тұруға құқығы бар. Ереуiлдi қайта бастау үшiн дауды бiтiстiру комиссиясының, делдалдың немесе еңбек төрелiгiнiң қайта қарауы талап етiлмейдi. Жұмыс берушi мен еңбек дауларын реттеу жөнiндегi орган ереуiлдiң қайта басталғандығы жөнiнде кем дегенде үш жұмыс күнiнен кешiктiрмей ескертуге тиiс.
3. Ереуiлдi басқарушы органның өкiлеттiгi ұжымдық еңбек дауына қатысушы тараптар оны реттеу туралы келiсiмге қол қойған жағдайларда, сондай-ақ ереуiл заңсыз деп танылған жағдайда тоқтатылады.
4. Ереуiлдi басқарушы органның өз өкiлеттiгiн жүзеге асырған кезде жұмыс берушiнiң, мемлекеттiк органдар мен қоғамдық бiрлестiктердiң құзыретiне жататын шешiмдердi қабылдауға құқығы жоқ.

14-бап. Заңсыз ереуiлдер

1. Ереуiлдер:
1) саяси себептер бойынша, соның iшiнде конституциялық құрылысты өзгертудi, мемлекеттiк органдарды шақыруды, таратуды немесе олардың қызмет тәртiбiн өзгертудi, олардың басшыларының орнынан түсуiн талап ететiн, сондай-ақ ұлттық және нәсiлдiк теңдiктiң бұзылуына, елдiң аумақтық тұтастығының өзгеруiне әкеп соғатын талаптар қойылатын болса;
2) осы Заңның 2-6-баптарының ережелерi сақталмай жарияланса, осы Заңның 11, 12 және 16-баптарының талаптарын бұза отырып бастаса немесе жалғастырылса заңсыз деп танылады.
2. Ереуiлдi заңсыз деп тану туралы шешiмдi заң актiлерiне сәйкес сот қабылдайды.
3. Сот ереуiлдi заңсыз деп тану туралы iстi жүргiзуге жұмыс берушiнiң, жергiлiктi атқарушы органдардың немесе тиiстi прокурордың талабы бойынша қабылдайды.
4. Сот iстi талап арыз берiлген күннен бастап күнтiзбелiк он күннен аспайтын мерзiмде қарауға тиiс.
5. Соттың ереуiлдi заңсыз деп тану туралы шешiмi еңбек ұжымын оны өткiзбеуге немесе тоқтатуға, ереуiлдi басқарушы органға сот шешiмiнiң көшiрмесi тапсырылғаннан кейiн бiр тәулiктен кешiктiрмей жұмысқа қайта кiрiсуге мiндеттейдi.
6. Ереуiлдi басқарушы орган заңдарда белгiленген тәртiппен соттың шешiмiне шағым жасауға құқылы.

15-бап. Ұйымның iс-қимыл қабiлетiн қамтамасыз ету
жөнiндегi мiндеттер

Жұмыс берушi, жергiлiктi атқарушы органдар, ереуiлге қатысушы еңбек ұжымы және ереуiлдi басқарушы орган ұйымның iс-қимыл қабiлетiн, оның мүлкiнiң сақталуын, заңдылық пен қоғамдық тәртiптiң сақталуын қамтамасыз ету үшiн қажеттi шаралар қолдануға мiндеттi.

16-бап. Ереуiлдерге шек қою

1. Ереуiлдерге:
- олар адамдардың өмiрi мен денсаулығына нақты қатер төндiретiн жағдайларда;
- жұмысының тоқтап қалуы ауыр да қауiптi зардаптарға әкеп соғатын темiр жол көлiгi, азаматтық авиация, байланыс ұйымдарында, үздiксiз жұмыс iстейтiн өндiрiстерде;
- Республиканың қорғаныс қабiлетiн, құқық тәртiбi мен қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi мiндеттердi орындайтын ұйымдарда;
- заң актiлерiнде көзделген өзге жағдайларда жол берiлмейдi.
2. Халықтың өмiр сүруi қабiлетiн қамтамасыз ететiн ұйымдарда (қоғамдық көлiк, осы баптың 1-тармағында көрсетiлгеннен басқасы, сумен, электр энергиясымен, жылумен жабдықтауды қамтамасыз ететiн ұйымдарда) ереуiлдi тиiстi қызметтердiң жергiлiктi атқарушы органмен алдын-ала келiсiм негiзiнде анықталатын, халықтың өмiр сүруiн қамтамасыз ету үшiн қажеттi деңгейi сақталатын жағдайда ғана өткiзуге болады.

17-бап. Ереуiлге қатысудың салдарлары

1. Ереуiлдерге қатысу (осы Заңның 14 және 16-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда) қызметкердiң еңбек тәртiбiн бұзуы ретiнде қаралмайды және бұған қолданылып жүрген заңдарда көзделген тәртiптiк ықпал ету шараларын қолдануға болмайды.
2. Ереуiл өткiзiлген уақытта қызметкердiң жұмыс орны (лауазымы), әлеуметтiк сақтандыру жөнiндегi жәрдемақы алу құқығы, еңбек стажы сақталады, сондай-ақ еңбек қатынастарынан туындайтын басқа да құқықтарына кепiлдiк берiледi.
Ереуiл өткiзiлген уақытта оған қатысқан қызметкерлердiң жалақысы сақталмайды.
3. Еңбек ұжымы немесе кәсiподақ ерiктi жарналар мен қайырмалдықтар есебiнен ереуiл қорын немесе арнайы сақтық қорын жасауға құқылы.
4. Ереуiлге қатыспаған, бiрақ ереуiлге байланысты өз жұмысын орындауға мүмкiндiгi болмаған қызметкерлердiң орташа жалақысы қызметкердiң кiнәсiне қатысты емес бос қарап тұру ретiнде, заңдарда белгiленгеннен төмен емес мөлшерде сақталады.

18-бап. Жұмыс берушiнiң ұжымдық еңбек даулары туралы
заңдарды бұзғаны үшiн жауапкершiлiгi

1. Бiтiстiру комиссиясына, еңбек төрелiгiне қатысудан жалтаратын немесе бiтiстiру органдарының шешiмдерi орындалуының кешiктiрiлуiне кiнәлi жұмыс берушiге сот тәртiбiмен айыппұл салынады.
2. Бiтiстiру рәсiмiнiң нәтижесiнде қол жеткен келiсiм бойынша мiндеттемелердiң орындалмағаны үшiн немесе ұжымдық еңбек даулары жөнiндегi сот шешiмiнiң орындалмағаны үшiн кiнәлi жұмыс берушiге айыппұл салынады.
3. Кәсiподақтың, қызметкерлердiң басқа да өкiлдi органының талап етуi бойынша меншiк иесi ұжымдық еңбек дауының туындауына кiнәлi басшыларға қызметiнен босатуға дейiнгi ықпал ету шараларын қолдануға құқылы.
4. Осы бапта көзделген айыппұл салу туралы шешiм Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнде белгiленген тәртiппен қабылданады.

19-бап. Заңсыз ереуiлдер үшiн жауапкершiлiк

1. Сот заңсыз деп таныған ереуiлдi ұйымдастыру немесе оған қатысу еңбек тәртiбiн бұзушылық деп саналады және заңдарда көзделген тәртiптiк жазалау шараларының қолданылуына әкеп соғады.
2. Күштеу немесе күш қолданамыз деп қоқан-лоққы жасау арқылы ереуiлге қатысуға мәжбүр ететiн адамдарға заңдарға сәйкес қылмыстық жауапкершiлiк жүктеледi.
3. Жұмыс берушiге, басқа ұйымдарға немесе азаматтарға келтiрiлген зиянды, сондай-ақ ұйымның өзi шеккен залалды өтеу сот тәртiбiмен жүргiзiледi.
4. Заңсыз ереуiл кәсiподақтың бастамасы бойынша өткiзiлген жағдайда зиян сот белгiлейтiн мөлшерде оның қаржысы есебiнен өтеледi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

О коллективных трудовых спорах и забастовках

З А К О Н РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН от 8 июля 1996 года N 20-1. Утратил силу Законом Республики Казахстан от 15 мая 2007 года N 252.

Сноска. Утратил силу Законом РК от 15.05.2007 № 252.

ОГЛАВЛЕНИЕ

Настоящий Закон устанавливает правовые основы, регулирующие порядок и способы разрешения коллективных трудовых споров, а также порядок реализации права на забастовку.

Глава 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Основные понятия, применяемые в

настоящем Законе

1. Коллективные трудовые споры - это разногласия между работодателем (объединением работодателей) и коллективами работников (представителями работников) по поводу установления и изменения условий и оплаты труда в организациях, заключения, выполнения коллективных договоров и соглашений, а также по вопросам применения положений действующего законодательства, коллективных договоров и соглашений.

2. Работодатель - организация (юридическое лицо), представляемая ее руководителем (администрацией), либо физическое лицо, с которым работник состоит в трудовых отношениях.

3. Представители работодателей - руководители организаций или другие полномочные в соответствии нормативными правовыми актами, учредительными документами организации, лица, полномочные органы объединений работодателей, иные уполномоченные работодателями органы.

4. Представители работников - органы профессиональных союзов и их объединений, уполномоченные на представительство в соответствии с их учредительными документами, органы общественной самодеятельности, образованные на собрании (конференции) работников организации, филиала, представительства и уполномоченные им.

5. Примирительные процедуры - последовательное рассмотрение коллективного трудового спора первоначально в примирительной комиссии, а при недостижении согласия в ней - в трудовом арбитраже.

6. Примирительная комиссия - орган, создаваемый по соглашению между работодателем и трудовым коллективом для урегулирования коллективного трудового спора путем примирения сторон.

7. Трудовой арбитраж - временно действующий орган, создаваемый сторонами коллективного трудового спора с привлечением уполномоченных лиц для разрешения спора при недостижении соглашения в примирительной комиссии.

8. Посредник - лицо или организация, привлекаемые сторонами коллективного трудового спора для оказания посреднических услуг по его разрешению.

9. Забастовка - мера борьбы трудового коллектива за удовлетворение своих социально-экономических и профессиональных требований в коллективном трудовом споре между трудовым коллективом и работодателем, выражающаяся в полном или частичном прекращении работы (невыходе на работу, невыполнении трудовых обязанностей) членами трудового коллектива на определенный срок или на срок до удовлетворения работодателем требований трудового коллектива.

Статья 2. Порядок оформления и заявления требований

трудового коллектива

1. Требования трудового коллектива по вопросам установления и изменения условий и оплаты труда в организациях, заключения, изменения и выполнения коллективных договоров и иных соглашений между коллективом работников, с одной стороны, и работодателем, с другой стороны, формируются и утверждаются на общем собрании (конференции) большинством голосов членов данного коллектива, либо делегатов конференции.

2. Выдвинутые коллективом требования излагаются в письменной форме и направляются работодателю.

3. Интересы трудового коллектива представляют уполномоченные им представители или орган.

4. В случае, если требования, указанные в пункте 1 настоящей статьи, выдвигают несколько трудовых коллективов, их интересы представляют также уполномоченные ими органы. В качестве уполномоченного органа могут выступать отраслевые или территориальные органы профессиональных союзов.

5. Стороны коллективного трудового спора должны принять необходимые меры для урегулирования спора по соглашению друг с другом.

Статья 3. Рассмотрение требований трудового

коллектива

1. Работодатель обязан рассмотреть выдвинутые трудовым коллективом требования не позднее трех календарных дней со дня их получения и попытаться достигнуть соглашения по существу спора, а при недостижении соглашения в указанный срок довести свое решение и предложения в письменном виде до сведения трудового коллектива с указанием персонального состава своих представителей для дальнейшего рассмотрения спора.

2. Объединенные или совместные требования двух и более трудовых коллективов направляются соответствующим органам работодателей (предпринимателей), которые обязаны рассмотреть их и сообщить в течение семи календарных дней со дня получения о своем решении объединенному представительному органу трудовых коллективов.

Глава 2. ПРИМИРИТЕЛЬНЫЕ ПРОЦЕДУРЫ

Статья 4. Рассмотрение требований трудового коллектива

в порядке примирительных процедур

1. В порядке примирительных процедур рассматриваются требования трудового коллектива, указанные в пункте 1 статьи 2 настоящего Закона.

Отклоненные работодателем или удовлетворенные им частично требования первоначально рассматриваются в примирительной комиссии, а при недостижении соглашения в ней - трудовым арбитражем.

2. Коллективные трудовые споры по поводу применения законодательных и иных нормативных правовых актов о труде (не исполнении или нарушении их) подлежат судебному рассмотрению по заявлению представителя одной из сторон.

Статья 5. Примирительная комиссия

1. Примирительная комиссия создается в течение трех календарных дней со дня доведения работодателем решения до сведения трудового коллектива, либо несообщения работодателем своего решения в соответствии с пунктом 1 статьи 3 настоящего Закона.

2. Примирительная комиссия рассматривает требования трудового коллектива в срок не позднее семи календарных дней со дня ее создания.

3. В процессе примирительной процедуры комиссия консультируется с трудовым коллективом, работодателем, местным исполнительным органом, иными заинтересованными организациями.

4. Решение комиссии принимается по соглашению между сторонами на основе переговоров, оформляется протоколом, подписываемым представителями сторон, и имеет для сторон обязательную силу.

5. При недостижении соглашения в примирительной комиссии в срок, установленный пунктом 2 настоящей статьи, работа примирительной комиссии прекращается, а для разрешения спора создается трудовой арбитраж.

Статья 6. Трудовой арбитраж

1. Трудовой арбитраж создается сторонами коллективного трудового спора в течение пяти календарных дней с участием членов республиканской или местной трехсторонней комиссией по регулированию социально-трудовых отношений.

2. Количество членов трудового арбитража и его персональный состав определяются соглашением сторон коллективного трудового спора, трудовой арбитраж должен состоять не менее, чем из трех человек, включая его председателя.

3. В состав трудового арбитража включаются представители профсоюзных органов, органов по труду, специалисты - эксперты и другие лица.

4. Председатель трудового арбитража утверждается соглашением сторон из числа членов арбитража.

5. Коллективный трудовой спор рассматривается трудовым арбитражем с обязательным участием представителей сторон коллективного трудового спора, а при необходимости также с участием представителей других заинтересованных лиц.

6. Процедура рассмотрения спора определяется трудовым арбитражем и доводится до сведения обеих сторон.

7. Решение трудового арбитража принимается не позднее семи календарных дней со дня его создания простым большинством голосов членов арбитража. При разделении голосов членов арбитража поровну, решающим является голос председателя арбитража. Решение должно быть мотивированным, излагаться в письменной форме и подписываться всеми членами арбитража.

8. Решение трудового арбитража является обязательным для исполнения, если стороны об этом заключили соглашения в письменной форме.

Статья 7. Посредники при разрешении коллективного

трудового спора

1. На любой из стадий рассмотрения коллективного трудового спора стороны могут обратиться к посреднику. Процедура посредничества является самостоятельной по отношению к примирительным процедурам в примирительной комиссии, трудовом арбитраже и может идти параллельно с ними.

2. Порядок рассмотрения коллективного трудового спора с участием посредника определяется посредником по соглашению со сторонами спора.

3. В качестве посредников стороны выбирают авторитетные для них организации и лица, нейтральные по отношению к сторонам. Республиканская или местная трехсторонняя комиссия по регулированию социально-трудовых отношений могут с согласия сторон коллективного спора привлекать к работе по урегулированию коллективных трудовых споров руководителей и работников центральных и местных исполнительных органов, ассоциаций и других объединений, предприятий, органов профсоюзов, работодателей, а также независимых экспертов. Во всех случаях избрания посредников от них должно быть получено согласие на посредничество.

4. Посредничество по собственной инициативе могут предложить компетентные государственные органы и должностные лица, министерства и их органы на местах, а также их должностные лица, научные работники и иные авторитетные для сторон органы, организации и лица.

Статья 8. Последствия достижения соглашения

сторон по коллективному трудовому спору

1. Во всех случаях достижения соглашения между сторонами коллективного трудового спора о его разрешении с участием посредника или без него незаконченные примирительные процедуры прекращаются, а условиями разрешения спора считаются условия соглашения между сторонами.

2. Достижение соглашения между сторонами о разрешении спора влечет за собой прекращение забастовки, если она была объявлена.

Статья 9. Обязанности сторон и примирительных

органов по урегулированию коллективных

трудовых споров

1. Стороны и примирительные органы обязаны использовать все возможности для устранения причин и обстоятельств, повлекших возникновение коллективного трудового спора.

2. Ни одна из сторон не вправе уклоняться от участия в примирительных процедурах. Работодатель обязан предоставить помещение для работы примирительной комиссии.

3. Если примирительная комиссия и трудовой арбитраж не смогли урегулировать разногласия сторон коллективного трудового спора, причины этого в письменной форме доводятся до сведения трудового коллектива. В этом случае трудовой коллектив вправе использовать все иные предусмотренные законом способы защиты своих интересов вплоть до забастовки.

Статья 10. Гарантии работников в связи с участием

в примирительных процедурах

1. Члены примирительной комиссии, посредники, трудовые арбитры на время участия в разрешении коллективного трудового спора освобождаются от основной работы при наличии согласия работодателя с сохранением средней заработной платы на срок не более трех месяцев в течение года.

2. Участвующие в разрешении коллективного трудового спора представители профсоюзов, их объединений, органов общественной самодеятельности не могут быть в период разрешения коллективного трудового спора подвергнуты дисциплинарному взысканию, переведены на другую работу, перемещены или уволены по инициативе администрации без предварительного согласия уполномочившего их на представительство органа.

Глава 3. ЗАБАСТОВКИ

Статья 11. Принятие решения о проведении забастовки

1. Решение о проведении забастовки может быть принято, если посредством примирительных процедур не удалось добиться разрешения трудового спора.

2. Решение о проведении забастовки принимается на собрании (конференции) трудового коллектива и считается принятым, если за него проголосовало не менее двух третей членов данного трудового коллектива (делегатов конференции).

3. Забастовку возглавляет уполномоченный трудовым коллективом орган (забастовочный комитет). В случае объявления забастовки несколькими трудовыми коллективами с одинаковыми требованиями, ее может возглавить объединенный орган, формируемый из равного числа представителей этих коллективов.

4. Никто не может быть принужден к участию или отказу от участия в забастовке.

Статья 12. Предупреждение о начале забастовки

1. Работодатель должен быть письменно предупрежден уполномоченным органом о начале забастовки и возможной ее продолжительности не позднее, чем за пятнадцать календарных дней до ее объявления.

2. В решении об объявлении забастовки указывается:

- перечень разногласий сторон, являющихся основанием для объявления и проведения забастовки;

- дата, место и время начала забастовки, ее продолжительность и предполагаемое количество участников;

- наименование органа, возглавляющего забастовку, состав представителей работников, уполномоченных на участие в примирительных процедурах;

- предложения по минимуму необходимых работ (услуг), выполняемых в период проведения забастовки.

3. Работодатель обязан немедленно предупредить поставщиков, потребителей, транспортные организации, заказчиков работ, а также других заинтересованных лиц о возможности объявления забастовки.

Статья 13. Полномочия органа, возглавляющего

забастовку

1. Орган, возглавляющий забастовку, действует в пределах прав, предоставленных ему настоящим Законом, и на основе полномочий, которыми наделяет его трудовой коллектив.

2. Орган, возглавляющий забастовку, имеет право:

- представлять интересы трудового коллектива во взаимоотношениях с работодателем, государственными, профсоюзными, иными юридическими и должностными лицами по вопросам разрешения выдвинутых бастующим коллективом требований;

- получать от работодателя информацию по вопросам, затрагивающим интересы трудового коллектива;

- освещать ход рассмотрения требований трудового коллектива в средствах массовой информации;

- вести переговоры с работодателем по вопросам разрешения коллективного трудового спора бастующего коллектива;

- привлекать специалистов для дачи заключений по спорным вопросам;

- приостанавливать забастовку с согласия трудового коллектива. Для возобновления забастовки не требуется повторного рассмотрения спора примирительной комиссией, посредником или в трудовом арбитраже. Работодатель и орган по урегулированию трудовых споров должны быть предупреждены о возобновлении забастовки не позднее чем за три рабочих дня.

3. Полномочия органа, возглавляющего забастовку, прекращаются в случаях, когда стороны коллективного трудового спора подписали соглашение об его урегулировании, а также в случае признания забастовки незаконной.

4. При осуществлении своих полномочий орган, возглавляющий забастовку, не вправе принимать решения относящиеся к компетенции работодателя, государственных органов и общественных объединений.

Статья 14. Незаконные забастовки

1. Признаются незаконными забастовки:

1) по политическим мотивам, в том числе с требованиями об изменении конституционного строя, созыва, роспуска или изменения порядка деятельности государственных органов , отставки их руководителей, а также требованиями, влекущими нарушения национального и расового равноправия, изменения территориальной целостности страны;

2) объявленные без соблюдения положений статей 2-6 настоящего Закона, начавшиеся или продолжающиеся в нарушение требований статей 11,12, и 16 настоящего Закона.

2. Решение о признании забастовки незаконной принимается судом в соответствии с законодательными актами.

3. Суд принимает к производству дело о признании забастовки незаконной по иску работодателя, местных исполнительных органов, либо соответствующего прокурора.

4. Дело должно быть рассмотрено судом в срок не позднее десяти календарных дней со дня подачи искового заявления.

5. Решение суда о признании забастовки незаконной обязывает трудовой коллектив отменить или прекратить ее и возобновить работу не позднее суток после вручения копии решения суда органу, возглавляющему забастовку.

6. Орган, возглавляющий забастовку имеет право на обжалование решения суда в порядке, установленном законодательством.

Статья 15. Обязанности по обеспечению

жизнеспособности организации

Работодатель, местные исполнительные органы, трудовой коллектив, участвующий в забастовке, и орган, возглавляющий забастовку, обязаны принять необходимые меры по обеспечению жизнеспособности организации, сохранности ее имущества, соблюдения законности и общественного порядка.

Статья 16. Ограничения на забастовки

1. Забастовки не допускаются:

- в случаях, когда это создает реальную угрозу жизни и здоровью людей;

- в организациях железнодорожного транспорта, гражданской авиации, связи, на непрерывно действующих производствах, приостановка деятельности которых связана с тяжелыми и опасными последствиями;

- в организациях, выполняющих задачи по обеспечению обороноспособности, правопорядка и безопасности Республики;

- в иных случаях, предусмотренных законодательными актами.

2. В организациях, обеспечивающих жизнедеятельность населения (общественный транспорт, кроме указанного в пункте 1 настоящей статьи, организации обеспечивающие снабжение водой, электроэнергией, теплом), забастовка может проводиться лишь в том случае, если сохраняется необходимый для жизни обеспечения населения уровень соответствующих услуг, определяемый на основе предварительного соглашения с местным исполнительным органом.

Статья 17. Последствия участия в забастовке

1. Участие в забастовках (за исключением случаев, предусмотренных статьями 14 и 16 настоящего Закона) не может рассматриваться как нарушение работником трудовой дисциплины и повлечь применение мер дисциплинарного воздействия, предусмотренных действующим законодательством.

2. На время забастовки за работником сохраняется место работы (должность), право на выплату пособий по социальному страхованию, трудовой стаж, а также гарантируются другие права, вытекающие из трудовых отношений.

Заработная плата за время забастовки участвующим в ней работникам не сохраняется.

3. Трудовой коллектив или профсоюз вправе создавать забастовочный либо специальный страховой фонд за счет добровольных взносов и пожертвований.

4. За работниками, не принимавшими участие в забастовке, но в связи с ней не имевшими возможности выполнять свою работу, сохраняется средняя заработная плата в размерах, не ниже установленных законодательством, как за простой не по вине работника.

Статья 18. Ответственность работодателя за нарушение

законодательства о коллективных трудовых

спорах

1. Работодатель, уклоняющийся от участия в примирительной комиссии, в трудовом арбитраже или виновный в задержке выполнения решений примирительных органов, подвергается штрафу налагаемому в судебном порядке.

2. Работодатель, виновный в невыполнении обязательств по соглашению, достигнутому в результате примирительной процедуры, или неисполнении решения суда по коллективному трудовому спору, подвергается штрафу.

3. По требованию профсоюза, иного представительного органа работников собственник вправе принять меры воздействия к руководителям, по вине которых возник коллективный трудовой спор, вплоть до освобождения от должности.

4. Решение о наложении штрафа, предусмотренного настоящей статьей принимается в порядке установленном Кодексом Казахской ССР об административных правонарушениях.

Статья 19. Ответственность за незаконные

забастовки

1. Организация забастовки, признанной судом незаконной, или участие в ней рассматривается как нарушение трудовой дисциплины и может повлечь применение мер дисциплинарного взыскания, предусмотренных законодательством.

2. Лица, принуждающие к участию в забастовке путем насилия или

угрозой насилия, несут уголовную ответственность в соответствии с

законодательством.

3. Возмещение вреда, причиненного работодателю, другим

организациям или гражданам, а также убытки, понесенных самой

организацией, производятся в судебном порядке.

4. В случае, если незаконная забастовка проводилась по

инициативе профсоюза, возмещение вреда производится за счет его

средств в размере, определяемом судом.

Президент

Республики Казахстан