ИПС "Әділет"

В соответствии с подпунктом 5-1) статьи 25 Закона Республики Казахстан "О языках в Республике Казахстан", а также подпунктом 157) пункта 15 Положения о Министерстве науки и высшего образования Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 августа 2022 года № 580, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Создать Республиканскую терминологическую комиссию (далее – Комиссия) в составе согласно приложению 1 к настоящему приказу.

2. Утвердить Положение о Комиссии согласно приложению 2 к настоящему приказу.

3. Комитету языковой политики Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) в течение десяти календарных дней после подписания настоящего приказа направление его на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на официальном интернет-ресурсе Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан.

4. Отменить приказ Министра науки и высшего образования Республики Казахстан от 19 сентября 2022 года № 48 "О создании Государственной терминологической комиссии" и приказ исполняющего обязанности Министра науки и высшего образования от 3 мая 2023 года № 194 "О внесении изменений в приказ Министра науки и высшего образования Республики Казахстан от 19 сентября 2022 года № 48 "О создании Государственной терминологической комиссии".

5. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра науки и высшего образования Республики Казахстан.

6. Настоящий приказ вводится в действие со дня подписания.

Министр науки и высшего образования
Республики Казахстан

С. Нурбек

Приложение 1
к приказу Министра науки
и высшего образования
Республики Казахстан
от 18 марта 2024 года № 116

Состав Республиканской терминологической комиссии

Председатель		вице-министр науки и высшего образования Республики Казахстан;
Заместитель председателя		председатель Комитета языковой политики Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан;
Секретарь		заместитель председателя Комитета языковой политики Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан;

Общественно-гуманитарное направление
Артыкбаев Жамбыл Омарович		доктор исторических наук (по согласованию);
Әлісжан Сарқыт Қалымұлы		доктор филологических наук (по согласованию);
Баймұрат Сағидолла Мүтиғоллаұлы		магистр юридических наук (по согласованию);
Байменше Серікқали Ердіғалиұлы		доктор филологических наук (по согласованию);
Жонкешов Бауыржан Сейсенбекович		кандидат филологических наук (по согласованию);
Хамбар Бакытгул		кандидат экономических наук (по согласованию);
Қамзабекұлы Дихан		доктор филологических наук (по согласованию);
Кулманов Сарсенбай Куантаевич		кандидат филологических наук (по согласованию);
Махамбетова Айгүл Көбейсінқызы		магистр права (по согласованию);
Нурышева Гульжихан Жумабаевна		доктор философских наук (по согласованию);
Омашұлы Дәуітәлі		журналист, переводчик (по согласованию);

Естественно-математическое направление

Абдрахманов Сауытбек Абдрахманұлы		доктор филологических наук (по согласованию);
Айдарбек Қарлығаш Жамалбекқызы		доктор филологических наук (по согласованию);
Бажыкова Кульзада Бегалиновна		кандидат химических наук (по согласованию);
Ергазина Марал Жунусбековна		кандидат медицинских наук (по согласованию);
Иманбаева Акжунис Алтаевна		кандидат биологических наук (по согласованию);
Иманқұл Төлеухан Шойбасұлы		кандидат физико-математических наук (по согласованию);
Көмеш Тоқтархан		доктор философии (PhD) по специальности "Физика и астрономия" (по согласованию);
Карманов Тогыс Досмырзаевич		кандидат технических наук (по согласованию);
Құрманбайұлы Шерубай		доктор филологических наук (по согласованию);
Мамырбаев Оркен Жумажанович		доктор философии (PhD) по специальности "Информационные системы" (по согласованию);
Сапаров Куат Табылдинович		доктор географических наук (по согласованию).

Приложение 2
к приказу Министра науки
и высшего образования
Республики Казахстан
от 18 марта 2024 года № 116

Положение о Республиканской терминологической комиссии

Глава 1. Общие положения

1. Положение о Республиканской терминологической комиссии разработано в соответствии с подпунктом 5-1) статьи 25 Закона Республики Казахстан "О языках в Республике Казахстан", а также подпунктом 157) пункта 15 Положения о Министерстве науки и высшего образования Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 августа 2022 года № 580.

2. Республиканская терминологическая комиссия (далее – Комиссия) является консультативно-совещательным органом, вырабатывающим предложения в области терминологической лексики казахского языка по всем отраслям экономики, науки, техники и культуры и осуществляет свою деятельность по общественно-гуманитарному и естественно-математическому направлениям.

3. Комиссия в своей деятельности руководствуется Конституцией Республики Казахстан, законами Республики Казахстан, актами Президента и Правительства Республики Казахстан, иными нормативными правовыми актами, а также настоящим Положением.

4. Комиссия в своей деятельности следует принципам:

максимального использования запаса слов исконно казахской лексики;

рационального использования лексического фонда и словообразовательных способов казахского языка;

использования позитивного опыта других тюркских языков в терминообразовании;

соответствия языковым нормам;

соответствия закономерностям словообразования в языке;

отсутствия синонимов, фонетических, графических, морфологических, словообразовательных и синтаксических вариантов термина;

заимствования терминов из иностранных языков с адаптацией к языковым нормам;

наличия способности термина к образованию производного слова;

координации применения генетически родственных по семантике или форме терминов в отраслевых сферах науки, техники, а также сохранения естественного баланса национальных и заимствованных терминов.

5. Рабочим органом Комиссии является Комитет языковой политики Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан.

6. Заседания Комиссии проводятся по мере необходимости, но не менее шести раз в год.

Глава 2. Задачи Комиссии

7. Основными задачами Комиссии являются:

1) выработка предложений в области терминологической лексики казахского языка по различным отраслям экономики, науки, техники и культуры;

2) рассмотрение и принятие терминов;

3) подготовка рекомендаций к изданию утвержденных Комиссией терминов по различным отраслям экономики, науки, техники и культуры в виде бюллетеней и отраслевых терминологических словарей, а также опубликование терминов в средствах массовой информации;

4) образование терминологических секций по общественно-гуманитарному и естественно-математическому направлениям, в том числе по соответствующим отраслям экономики, науки, техники и культуры;

5) привлечение в случае необходимости для подготовки предложений по совершенствованию терминологии казахского языка специалистов, ученых, членов терминологических секций соответствующих отраслей экономики, науки, техники и культуры, а также представителей заинтересованных государственных органов и организаций с целью определения правильности и последовательности практического употребления и применения терминов.

Глава 3. Организация работы

8. Заседания Комиссии проводятся в соответствии с планом работы, который утверждается ее председателем.

9. Заседания считаются действительными, если на них присутствуют более половины членов соответствующего направления Комиссии.

10. В период отсутствия председателя Комиссии его обязанности осуществляет заместитель председателя Комиссии.

11. Секретарь Комиссии обеспечивает разработку плана работы Комиссии, оформляет протоколы заседаний.

12. Рабочий орган Комиссии осуществляет организационно-техническое обеспечение работы Комиссии, в том числе готовит предложения по повестке дня заседания Комиссии, необходимые материалы (перечень терминов, заключение лингвистической экспертизы терминов), которые должны быть направлены членам Комиссии соответствующего направления не менее чем за 2 (два) рабочих дня до проведения заседания Комиссии с приложением проекта протокола.

13. Заседания Комиссии проводятся в режиме офлайн и/или с использованием доступных онлайн-сервисов.

При смешанном режиме используется очный формат с одновременным использованием доступных онлайн-сервисов.

14. Решения Комиссии принимаются открытым голосованием и считаются принятыми, если за них подано большинство голосов от общего количества членов соответствующего направления Комиссии. Голосование проводится путем заполнения на заседании Комиссии листа голосования в соответствии с приложением к настоящему положению. В случае равенства голосов принятым считается решение, за которое проголосовал председатель.

При проведении заседания в онлайн или смешанном режимах члены Комиссии, заполненные листы голосования в течение 2 (два) рабочих дней направляют в служебную электронную почту рабочего органа Комиссии.

15. По результатам проведения заседаний Комиссии и на основании листов голосования в течение 5 (пять) рабочих дней составляется протокол, подписываемый председателем и секретарем.

16. Учет и хранение материалов и протокольных решений Комиссии с приложением листов голосования осуществляет рабочий орган Комиссии.

Приложение
к Положению
о Республиканской
терминологической комиссии|

ЛИСТ ГОЛОСОВАНИЯ
членов Республиканской терминологической комиссии _________________________________________________
Ф.И.О. (при его наличии), должность

Заседание №

дата:

№ Вопроса	Содержание вопроса	Проект решения	Решение члена комиссии
№ Вопроса	Содержание вопроса	Проект решения	поддерживаю	не поддерживаю	доработать	снять с повестки дня	Примечание (не заполняется, если решение поддерживается)
1.

____________________

подпись

Примечание: заполняется непосредственно на заседании комиссии и передается сотрудникам рабочего органа для учета результатов голосования.

"Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 25-бабының 5-1) тармақшасына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 580 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 157) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес құрамда Республикалық терминология комиссиясы (бұдан әрі – Комиссия) құрылсын.

2. Осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес Комиссия туралы ереже бекітілсін.

3. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Тіл саясаты комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрыққа қол қойылған күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оны қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін жіберуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды қамтамасыз етсін.

4. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрінің "Мемлекеттік терминология комиссиясын құру туралы" 2022 жылғы 19 қыркүйектегі № 48 бұйрығы және Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрі міндетін атқарушының "Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрінің "Мемлекеттік терминология комиссиясын құру туралы" 2022 жылғы 19 қыркүйектегі № 48 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы" 2023 жылғы 3 мамырдағы № 194 бұйрығы жойылсын.

5. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім вице-министріне жүктелсін.

6. Осы бұйрық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Ғылым және жоғары білім министрі

С. Нұрбек

Қазақстан Республикасы
Ғылым және жоғары
білім министрінің
2024 жылғы 18 наурыздағы
№ 116 бұйрығына
1-қосымша

Республикалық терминология комиссиясының құрамы

Төраға		Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім вице-министрі;
Төрағаның орынбасары		Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитетінің төрағасы;
Хатшы		Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі Тіл саясаты комитеті төрағасының орынбасары;

Қоғамдық-гуманитарлық бағыт
Артықбаев Жамбыл Омарұлы		тарих ғылымдарының докторы (келісім бойынша);
Әлісжан Сарқыт Қалымұлы		филология ғылымдарының докторы (келісім бойынша);
Баймұрат Сағидолла Мүтиғоллаұлы		заң ғылымдарының магистрі (келісім бойынша);
Байменше Серікқали Ердіғалиұлы		филология ғылымдарының докторы (келісім бойынша);
Жонкешов Бауыржан Сейсенбекұлы		филология ғылымдарының кандидаты (келісім бойынша);
Қамбар Бақытгүл		экономика ғылымдарының кандидаты (келісім бойынша);
Қамзабекұлы Дихан		филология ғылымдарының докторы (келісім бойынша);
Құлманов Сәрсенбай Қуантайұлы		филология ғылымдарының кандидаты (келісім бойынша);
Махамбетова Айгүл Көбейсінқызы		құқық магистрі (келісім бойынша);
Нұрышева Гүлжиһан Жұмабайқызы		философия ғылымдарының докторы (келісім бойынша);
Омашұлы Дәуітәлі		журналист, аудармашы (келісім бойынша);

Жаратылыстану-математика бағыты
Абдрахманов Сауытбек Абдрахманұлы		филология ғылымдарының докторы (келісім бойынша);
Айдарбек Қарлығаш Жамалбекқызы		филология ғылымдарының докторы (келісім бойынша);
Бажықова Күлзада Бегалықызы		химия ғылымдарының кандидаты (келісім бойынша);
Ерғазина Марал Жүнісбекқызы		медицина ғылымдарының кандидаты (келісім бойынша);
Иманбаева Ақжүніс Алтайқызы		биология ғылымдарының кандидаты (келісім бойынша);
Иманқұл Төлеухан Шойбасұлы		физика-математика ғылымдарының кандидаты (келісім бойынша);
Көмеш Тоқтархан		"Физика және астрономия" мамандығы бойынша философия докторы (PhD) (келісім бойынша);
Қарманов Тоғыс Досмырзаұлы		техника ғылымдарының кандидаты (келісім бойынша);
Құрманбайұлы Шерубай		филология ғылымдарының докторы (келісім бойынша);
Мамырбаев Өркен Жұмажанұлы		"Ақпараттық жүйелер" мамандығы бойынша философия докторы (PhD) (келісім бойынша);
Сапаров Қуат Табылдыұлы		география ғылымдарының докторы (келісім бойынша).

Қазақстан Республикасы
Ғылым және жоғары білім
министрінің
2024 жылғы 18 наурыздағы
№ 116 бұйрығына
2-қосымша

Республикалық терминология комиссиясы туралы ереже 1-тарау. Жалпы ережелер

1. Республикалық терминология комиссиясы туралы ереже "Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 25-бабының 5-1) тармақшасына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 580 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 157) тармақшасына сәйкес әзірленді.

2. Республикалық терминология комиссиясы (бұдан әрі – Комиссия) экономиканың, ғылымның, техниканың және мәдениеттің барлық салалары бойынша қазақ тілінің терминологиялық лексикасы саласында ұсыныстар тұжырымдайтын консультациялық-кеңесші орган болып табылады және өз қызметін қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математика бағыттары бойынша жүзеге асырады.

3. Комиссия өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының заңдарын, Қазақстан Республикасы Президентінің және Үкіметінің актілерін, өзге де нормативтік құқықтық актілерді, сондай-ақ осы Ережені басшылыққа алады.

4. Комиссия өз қызметінде:

байырғы қазақ лексикасы сөздерінің қорын барынша пайдалану;

лексикалық қорды және қазақ тілінің сөзжасамдық тәсілдерін ұтымды пайдалану;

термин жасауда басқа түркі тілдерінің оң тәжірибесін пайдалану;

тіл нормаларына сәйкестік;

тілдегі сөзжасам заңдылықтарына сәйкестік;

термин синонимдерінің, фонетикалық, графикалық, морфологиялық, сөзжасамдық жəне синтаксистік нұсқаларының болмауы;

терминдерді шет тілдерден тіл нормаларына бейімдеу арқылы алу;

терминнің туынды сөз жасауға қабілеттілігінің болуы;

ғылымның, техниканың салалық аяларында семантикасы немесе формасы бойынша тегі жағынан жақын терминдердің қолданылуын үйлестіру, сондай-ақ ұлттық және кірме терминдердің табиғи теңгерімін сақтау принциптерін ұстанады.

5. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Тіл саясаты комитеті Комиссияның жұмыс органы болып табылады.

6. Комиссияның отырыстары қажеттілігіне қарай өткізіледі, бірақ жылына алты реттен кем емес.

2-тарау. Комиссияның мiндеттерi

7. Комиссияның негiзгi мiндеттерi:

1) экономиканың, ғылымның, техниканың және мәдениеттiң әртүрлі салалары бойынша қазақ тілінің терминологиялық лексикасы саласында ұсыныстар тұжырымдау;

2) терминдерді қарау және қабылдау;

3) экономиканың, ғылымның, техниканың және мәдениеттiң әртүрлі салалары бойынша Комиссия бекiткен терминдердi бюллетеньдер мен салалық терминологиялық сөздiктер түрiнде шығару, сондай-ақ терминдердi бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға ұсынымдар дайындау;

4) қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математика бағыттары бойынша секциялар құру, соның ішінде экономиканың, ғылымның, техниканың және мәдениеттің тиісті салалары бойынша;

5) терминдердің практикалық пайдаланылуы мен қолданылуының дұрыстығы мен дәйектiлiгiн айқындау мақсатында, қажет болған жағдайда қазақ тiлiнiң терминологиясын жетiлдiру жөнiндегi ұсыныстарды дайындау үшiн мамандарды, ғалымдарды, экономиканың, ғылымның, техника мен мәдениеттің тиісті салаларының терминологиялық секцияларының мүшелерін, сондай-ақ мүдделi мемлекеттік органдар мен ұйымдардың өкілдерін тарту.

3-тарау. Жұмысын ұйымдастыру

8. Комиссияның отырыстары оның төрағасы бекiтетiн жұмыс жоспарына сәйкес өткiзiледi.

9. Егер отырыстарға Комиссияның тиісті бағыт мүшелерiнiң жартысынан көбi қатысса, күшi бар деп саналады.

10. Комиссия төрағасы болмаған кезеңде оның міндеттерін Комиссия төрағасының орынбасары жүзеге асырады.

11. Комиссияның хатшысы Комиссияның жұмыс жоспарын әзірлеуді қамтамасыз етеді, отырыстардың хаттамаларын ресімдейді.

12. Комиссияның жұмыс органы Комиссия жұмысын ұйымдастырушылық-техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асырады, оның ішінде Комиссия отырысының күн тәртібі бойынша ұсыныстарды, қажетті материалдарды (терминдердің тізбесін, лингвистикалық сараптама қорытындысын) дайындайды, олар Комиссия отырысы өткізілгенге дейін кемінде 2 (екі) жұмыс күні қалғанда хаттама жобасымен қоса Комиссия мүшелеріне жіберілуі тиіс.

13. Комиссияның отырыстары офлайн режімде және/немесе қолжетімді онлайн-сервистер пайдаланыла отырып өткізіледі.

Аралас режімде қолжетімді онлайн-сервистер бір мезгілде пайдаланылатын бетпе-бет формат пайдаланылады.

14. Комиссия шешімдері ашық дауыс беру арқылы қабылданады және оларға Комиссияның тиісті бағыты мүшелерінің жалпы санының көпшілігі дауыс берсе, қабылданды деп есептеледі. Дауыс беру Комиссия отырысында осы ережеге қосымшаға сәйкес дауыс беру парағын толтыру жолымен өткізіледі. Дауыстар тең болған жағдайда, төраға дауыс берген шешім қабылданды деп есептеледі.

Отырыс онлайн немесе аралас режімде өткізілгенде, Комиссия мүшелері толтырылған дауыс беру парақтарын 2 (екі) жұмыс күні ішінде Комиссия жұмыс органының қызметтік электрондық поштасына жолдайды.

15. Комиссия отырыстарын өткізу нәтижелері бойынша және дауыс беру парақтарының негізінде 5 (бес) жұмыс күні ішінде хаттама жасалады, оған төраға мен хатшы қол қояды.

16. Дауыс беру парақтарымен қоса, Комиссия материалдары мен хаттамалық шешімдерін есепке алуды және сақтауды Комиссияның жұмыс органы жүзеге асырады.

	Республикалық
	терминология комиссиясы
	туралы ережеге
	қосымша

Республикалық терминология комиссиясы мүшелерінің ДАУЫС БЕРУ ПАРАҒЫ _________________________________________ Т.А.Ә. (болған жағдайда), лауазымы

№ отырыс

күні:

Мәселе №	Мәселенің мазмұны	Шешім жобасы	Комиссия мүшесінің шешімі
Мәселе №	Мәселенің мазмұны	Шешім жобасы	қолдаймын	қолдамаймын	пысықталсын	күн тәртібінен алып тасталсын	ескертпе (егер шешімді қолдаса, толтырылмайды)
1.