ИПС "Әділет"

В соответствии с подпунктом 213-14) Положения о Министерстве цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2019 года № 501, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую инструкцию по выполнению гравиметрических работ на пунктах государственной гравиметрической сети Республики Казахстан.

2. Комитету геодезии и картографии Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) в течение пяти рабочих дней после подписания настоящего приказа направление его на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр

Ж. Мадиев

Утверждена
приказом Министра цифрового
развития, инноваций и
аэрокосмической
промышленности
Республики Казахстан
от 11 июня 2024 года № 337 Н/Қ

Инструкция по выполнению гравиметрических работ на пунктах государственной гравиметрической сети Республики Казахстан

Глава 1. Основные положения

1. Инструкция по выполнению гравиметрических работ на пунктах государственной гравиметрической сети Республики Казахстан (далее – Инструкция) разработана в соответствии с подпунктом 213-14) Положения о Министерстве цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2019 года № 501 "О мерах по реализации Указа Президента Республики Казахстан от 17 июня 2019 года № 24 "О мерах по дальнейшему совершенствованию системы государственного управления Республики Казахстан".

2. В Инструкции используются следующие основные понятия и обозначения:

1) Абсолютное измерение ускорения силы тяжести – метод, при котором находят полную величину ускорения силы тяжести по наблюдениям длины и времени свободно движущейся пробной массы;

2) Относительные измерения ускорения силы тяжести – метод, при котором измеряется прямо или косвенно одну из двух основных величин: время или длина, по измеренным приращениям времени или длины вычисляют приращение силы тяжести между пунктами наблюдений;

3) UTC (Coordinated Universal Time) – стандарт по которому общество регулирует часы и время;

4) Вертикальный градиент силы тяжести – первая производная ускорения силы тяжести по отвестной линии, характеризует изменение ускорения силы тяжести с высотой;

5) Микросейсмы – колебания земной поверхности малой амплитуды, вызываемые погодными условиями, атмосферными процессами, деятельностью человека процессами;

6) IAGBN (International Absolute Gravity Basestation Network) – стандарты обработки данных наблюдений абсолютной гравитации.

3. Настоящая инструкция предназначена для выполнения гравиметрических работ на пунктах государственной гравиметрической сети Республики Казахстан.

4. В Государственной гравиметрической сети на всю территорию государства установлена единица ускорения силы тяжести в единой системе, которая является основой для всех видов гравиметрических работ и служит для определения фигуры и размеров Земли.

5. Точностные характеристики определяются Инструкцией по созданию и развитию государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей утвержденной приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 27 марта 2023 года № 107/НҚ (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 32167).

6. Государственная гравиметрическая сеть Республики Казахстан необходима для:

установления единой гравиметрической системы на всю территорию Республики Казахстан;

изучения гравитационного поля и фигуры Земли, и их изменений во времени;

метрологического обеспечения гравиметрических съемок.

Глава 2. Выполнение гравиметрических наблюдений

Параграф 1. Общие требования

7. Результаты наблюдений на пунктах записываются на цифровой носитель. Фиксируются гравиметрические определения и замечания операторов каждого прибора об условиях измерений и исключении (отбраковки) отдельных измерений. Для этого используются как цифровые, так и бумажные журналы.

При отсутствии установленной формы журнала, данные записываются в текстовый файл, где фиксируются показания и отсчеты, непредусмотренные программным обеспечением приборов.

8. Системное время приборов и используемых компьютеров соответствуют времени UTC. Перед началом измерений выполняется проверка отличия от времени UTC, а при необходимости его синхронизация с UTC.

9. При отсутствии в гравиметрических приборах встроенных датчиков регистрации атмосферного давления и температуры, либо при наличии дополнительного оборудования регистрации метеорологических параметров, во время наблюдений в непосредственной близости от гравиметрической аппаратуры измеряют атмосферное давление, температуру воздуха.

10. Требуется зафиксировать фотографиями измерение высоты прибора, его расположение, качество пункта, номер марки (при наличии).

11. Наблюдения ведутся в наиболее благоприятное время суток, когда влияние различных промышленных помех (вибрации, работа транспорта, колебания напряжения в электросети) снижаются. При появлении сильных вибраций или микросейсм (например, при распространении волн землетрясений), работу останавливают до прекращения вибраций.

12. В процессе работы оператор выполняет контроль результатов измерений для принятия решения об окончании работ или отбраковки результатов и повторных наблюдений.

Параграф 2. Абсолютные гравиметрические наблюдения

13. Абсолютные измерения ускорения силы тяжести выполняются абсолютными гравиметрами. Такие наблюдения содержат следующий набор информации:

эпоха наблюдения;

координаты пункта, включая информацию о системе координат;

физическая высота пункта, включая информацию о системе высот;

описание пункта и адрес;

среднее значение ускорения силы тяжести со всеми поправками;

высота относимости над пунктом, к которой относится значение ускорения силы тяжести;

вертикальный градиент силы тяжести, используемый для передачи значения абсолютной силы тяжести по вертикали.

14. Определяются геометрические параметры постамента: длина, ширина и высота над уровнем пола (или поверхностью земли) с точностью до 10 мм. С точностью до 1 мм измеряют высоту марки над плоскостью постамента.

15. Для пунктов находящихся внутри зданий составляют схему помещения, с указанием расположения постамента, стен и других крупных объектов с точностью до 5 см.

16. Перед работами гравиметрический пункт подготавливается к измерениям с абсолютным гравиметром. Помещение выбирают незапыленное, с хорошим освещением и с беспрепятственным доступом к пункту. Условия работы обеспечивают безопасную эксплуатацию приборов. Электросеть поддерживается в исправном состоянии и обеспечивает требуемую нагрузку для используемых приборов и дополнительного оборудования к ним.

17. Если эксплуатационные требования используемого гравиметра не предусматривают возможность выполнения измерений на открытом воздухе, то при работе на улице, над пунктом устанавливается быстросборная палатка без дна. Высота от центра постамента до потолка палатки не менее 1,5 м.

18. После подготовки пункта к работе, на него устанавливается абсолютный гравиметр и выполняются измерения, в соответствии с инструкцией по эксплуатации. Программа измерений определяется в соответствии с требованиями точности из Инструкции по созданию и развитию государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей утвержденной приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 27 марта 2023 года № 107/НҚ (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 32167).

19. Измерения с классическими баллистическими гравиметрами представляют собой несколько серий бросков. Количество бросков в серии от 50 до 100. Число серий зависит от способности устройства фильтрации гравиметра отсеивать сейсмические колебания пункта.

20. После выполнения первой серии бросков по стандартному отклонению оценивают характеристику микросейсмического фона пункта, далее в соответствии с рекомендациями производителя, подбирают оптимальное число серий для программы наблюдений.

21. По окончанию работ, файлы измерений, цифровые журналы, фотографии и сопутствующие файлы загружаются в хранилище гравиметрических данных.

Параграф 3. Относительные гравиметрические наблюдения

22. Связь двух пунктов осуществляется по схеме простой, но многократной петли A-B-A-B…, а если в рейсе определяют более одного пункта, то применяют схему двойной петли A-B-A-B-C-B-C.

23. В рейсе используют не менее 2-х приборов, а число приборо-связей устанавливают в зависимости от паспортной точности прибора и условий наблюдений.

24. Расхождение результатов измерений каждого прибора от среднего по приборам, не превосходит средней квадратической ошибки определения пункта, указанной в Инструкции по созданию и развитию государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей утвержденной приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 27 марта 2023 года № 107/НҚ (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 32167).

25. Если гравиметрический пункт имеет два или более пунктов-спутников, образовывается замкнутый полигон из всех соответствующих связей, что позволяет независимо проконтролировать выполнение привязок пунктов-спутников к основному пункту. Допустимые невязки для каждого прибора в полигонах, образованных связями основных пунктов и пунктов-спутников, вычисляют по формуле , где – число сторон полигона.

26. В случае выхода из строя или неудовлетворительного результата в рейсе одного из приборов материалы измерений в этом рейсе могут быть приняты при удовлетворительных результатах остальных приборов.

27. При выполнении наблюдений группой приборов, они устанавливаются симметрично, относительно марки на минимальном расстоянии от нее.

28. Элементы редукции к центру марки определяют для каждого прибора при каждой его установке, и фиксируют в журнале наблюдений. Высота прибора (его эффективной точки) относительно центра определяется с точностью 2 мм, а горизонтальное расстояние и азимут с точностью 10 и 5 мм, соответственно. Для измерения высоты и смещения установки гравиметров относительно марки используется металлическая рулетка, а для определения азимута – аналоговые или цифровые устройства измерения магнитного азимута (например, туристический компас или мобильный телефон).

Параграф 4. Настройка гравиметра

29. Перед началом работ на локальной сети гравиметрического пункта подготавливается файл со списком исходного и определяемых пунктов и записывается в корневой каталог гравиметра.

Файл stations.txt заполняется в формате StationName, Latitude, Longitude, Elevation, Line, где StationName – название конкретного гравиметрического центра, Latitude и Longitude – широта и долгота центра, Line – номер гравиметровой связи в локальной сети.

Для обеспечения возможности дальнейшей автоматизированной обработки, названия пунктов соответствуют названиям директорий point id в файловом хранилище гравиметрических данных. При наличии марки (с номером), StationName соответствующем номеру марки.

При отсутствии координат и Latitude и Longitude, файл формируется с приближенными координатами, которые затем корректируются с помощью функции GPS на месте.

Значение соответствует отметке нормальной высоты данного пункта, определенной из нивелирования. При отсутствии до начала работ значения нормальной высоты, параметру в файле присваивается значение 0, а затем на пункте с помощью функции корректируется до геодезической высоты.

Параметру Line присваивается номер связи в локальной гравиметрической сети гравиметрического пункта. Для этого перед началом работ на гравиметрическом пункте составляется схема локальной гравиметрической сети, определяется конфигурация полигонов и присваиваются номера для связей (линий) в полигонах.

30. Перед началом работ на объекте выполняют калибровку дрейфа. Если это исследование не выполняется непосредственно на гравиметрическом пункте, то для этого выбирают подходящую твердую, устойчивую поверхность, обеспечивающую стабильность уровней гравиметра и исключающую вибрации. Исследование выполняют ночью, когда уровень помех минимален.

Параграф 5. Выполнение измерений

31. Не менее, чем за 12 часов до начала измерений прибор устанавливается по уровням на ровной твердой поверхности, проверяются и устанавливаются аккумуляторы, гравиметр подключается к сети электропитания. Данную процедуру можно совместить с калибровкой дрейфа.

32. В течение рейса наблюдения с данным гравиметром на всех пунктах, включая исходный, выполняется одним и тем же оператором. В его обязанности входит перевозка прибора. В течение рейса не допускается заменять аккумуляторные батареи, подключать прибор к сети, менять подставки между гравиметрами.

33. Процесс измерения на пункте заключается в следующем:

перед началом работ прибор настраивается в соответствии с рекомендациями, приведенными в пунктах 29 и 30.

Гравиметр защищается от прямых солнечных лучей, ветра и осадков. При работе на открытом воздухе устанавливают над пунктом быстросборную палатку без дна.

На постамент устанавливается штатив гравиметра. Положение установки прибора относительно марки сохраняется в течение всего рейса.

Выставляются уровни в пределах 5 угловых секунд по осям X и Y. В процессе измерений уровни не выходят из диапазона 20 угловых секунд ни по одной из осей.

Измеряется высота прибора от плоскости постамента до дна гравиметра с трех сторон и к полученному среднему значению прибавляется постоянное превышение до чувствительного элемента, указанное в руководстве пользователя. При технической возможности прибора, полученное значение вводится в меню прибора. Еще раз проверяются уровни и прибор включается в работу.

В начале, середине и в конце измерений оператор контролирует:

что уровни находятся в диапазоне ±20 угловых секунд;

значения отсчетов не близки к 0 или 7000 мГал;

значение SDev (стандартное отклонение) не является аномально маленьким или большим.

В случае обнаружения неисправности или недопустимых значений, измерения прекращаются и начинаются только после устранения причины остановки записи.

Оператор записывает в журнал (цифровой или бумажный) время начала и конца измерений, высоту прибора и его положение на постаменте, погодные условия и помехи, делает фотографию процесса измерений.

Параграф 6. Определение вертикального градиента ускорения силы тяжести

34. Из-за конструктивных особенностей гравиметрических приборов (как абсолютных, так и относительных), высота относимости полученных результатов измерений имеет разную величину, для сопоставления этих результатов, приведение их к единой отсчетной высоте, определяется вертикальный градиент.

35. Для абсолютных гравиметров высотой относимости является эффективное положение, для относительных гравиметров такой высотой является положение чувствительного элемента. Для сопоставления полученных результатов разными приборами на одном и том же пункте используют высоту относимости, оптимальную с точки зрения наименьшей погрешности аппроксимации вертикального градиента, а именно, находящуюся внутри определяемого интервала вертикального градиента и близкой к высоте установки прибора на одном из уровней, удобно использовать высоту относимости равную 1 м.

36. Вертикальный градиент определяется из измерения приращений силы тяжести вдоль вертикали над маркой пункта на определенных интервалах высот. Неоднородность гравитационного поля над пунктом учитывается при измерениях вертикального градиента на трех и более высотных уровнях.

37. Для определения вертикального градиента используют высокоточные относительные гравиметры и специальное устройство – жесткий штатив, позволяющий устанавливать гравиметр на разной высоте.

38. Приращения между установками гравиметра на всех уровнях измеряются независимо друг от друга по замкнутой схеме.

39. Необходимая точность достигается многократным повторением измерений. Стандартное отклонение каждого приращения не превышает 3 мкГал.

40. Высотой установки гравиметра считается расстояние от плоскости постамента до расположения его чувствительного элемента, указанной производителем в руководстве по эксплуатации. Измеряется высота до дна прибора, к которой затем прибавляется указанная постоянная.

41. Высоты установки гравиметров выбираются близким к высотам относимости известных абсолютных и относительных гравиметров: 0.2 м, 0,7 м и 1.2 м.

42. За время выполнения программы гравиметр устанавливается на одни и те же уровни, положение и длина ножек неизменны за все время выполнения программы наблюдений. На каждой установке гравиметра измеряется точное значение и записывается в журнал. Высоты приборов определяются строго от плоскости постамента (не от марки). Также измеряется высота марки над плоскостью постамента и записывается в журнал.

43. На постаментах фундаментальных пунктов определяют пространственную модель гравитационного поля. Для этого на его верхней грани намечают точки, на которых будут выполняться измерения приращение силы тяжести по вертикали. При площади постамента не более 1.5×1.5 м достаточно 5 точек: одна над маркой и 4 по углам. Результатом определения градиента ускорения силы тяжести фундаментального пункта будет являться пространственное поле минимум из 15 точек.

Глава 3. Обработка гравиметрических наблюдений

Параграф 1. Обработка абсолютных гравиметрических наблюдений

44. Абсолютные классические баллистические гравиметры, основанные на свободном падении пробной массы, реализуют несимметричный метод. Стандарты обработки данных абсолютной гравиметрии используются на соглашениях Международной сети базовых пунктов абсолютной гравиметрии (IAGBN).

45. Алгоритм обработки полученных значений силы тяжести из серий бросков идентичен для всех моделей классических баллистических гравиметров. По каждой серии бросков вычисляется среднее арифметическое значение с оценкой по стандартному отклонению среднего значения.

Выбросы в серии определяются и исключаются итерационно по простому правилу трех сигм. Начиная с полной серии, алгоритм отбрасывает все броски, не удовлетворяющие условию, после чего вычисляются новые значения среднего и стандартного отклонений.

46. По окончанию программы наблюдений, вычисляется среднее весовое значение силы тяжести и стандартное отклонение среднего весового.

47. В случаях, если программа сбора и обработки данных абсолютного гравиметра не предоставляет значение эффективного положения явным образом, для получения окончательного результата в виде абсолютного значения силы тяжести на эффективной высоте и значение эффективной высоты, необходимо выполнить соответствующие вычисления для их определения.

48. Результатом пост-обработки будет среднее значение силы тяжести на эффективной высоте с соответствующим стандартным отклонением, и эффективная высота.

Параграф 2. Вычисление вертикального градиента ускорения силы тяжести

49. Исходными данными для определения функции вертикального градиента являются уравненные приращения силы тяжести между смежными парами установок гравиметра на трех и более уровнях по замкнутому контуру, и высоты установок прибора.

50. Для определения нелинейности вертикального градиента достаточно использовать аппроксимацию силы тяжести над постаментом полиномом второй степени.

Параграф 3. Обработка относительных гравиметрических наблюдений

51. Результатом измерений с гравиметрами являются отсчеты по шкале гравиметра, которые уже исправлены поправками за температуру, дрейф, лунно-солнечные приливы и наклон прибора.

52. Основная величина поправки за дрейф учитывается автоматически, а по разностям в отсчетах на исходном пункте определяется и учитывается остаточный дрейф. Функция дрейфа часто носит нелинейный характер, поэтому для оптимального решения может использоваться аппроксимация полиномом второй степени.

53. На заводе изготовителе для каждого гравиметра определяется калибровочный коэффициент GCAL1. По результатам периодических калибровок (для каждого гравиметра) определяются близкие к единице калибровочные коэффициенты.

54. После введения поправок за остаточный дрейф и калибровку, получается исправленный отсчет по гравиметру.

55. Итоговая обработка полученных данных выполняется на основе уравнений связи, в результате уравнивания по методу наименьших квадратов находят значение ускорения силы тяжести и их оценки на всех неизвестных пунктах локальной сети.

56. Для автоматизированной обработки используются специальные программные обеспечения.

Глава 4. Представление и хранение результатов

Параграф 1. Файловое хранение цифровых данных

57. Материалы, полученные в процессе производства измерений (исходные файлы измерений, фотографии, журналы, файлы обработки) записываются на цифровой носитель и прилагаются к пояснительной записке или отчету, а также загружаются в файловое хранилище на сервер сбора, хранения и обработки гравиметрических данных.

58. Структура директорий хранения файлов результатов гравиметрических наблюдений на пунктах государственной гравиметрической сети строится логичной и однозначной для возможностей автоматизации обработки. Все директории называются латинскими строчными символами.

Параграф 2. Журналы наблюдений

59. Относительные автоматизированные гравиметры записывают все необходимые параметры для интерпретации и последующей обработки результатов измерений, регистрируются данные, непредусмотренные программным обеспечением прибора, такие как положение прибора во время измерений, внешние условия наблюдений. Для абсолютных гравиметров ведение журнала необязательно.

Журналы для автоматизированных гравиметров содержат только дополнительную информацию описательного характера.

60. В журнале гравиметрических наблюдений зарисовывают, как установлены гравиметрические приборы на пункте, и записывают высоты их эффективных точек над верхней плоскостью монолита и расстояния от марки монолита.

В журналы записываются номера применяемых приборов, данные об операторе, внешние условия наблюдений, адрес расположения пункта, его координаты, высота, особенности выполнения наблюдений.

Параграф 3. Основные вопросы, освещаемые в техническом отчете

61. Технический отчет составляется по завершении всех работ на объекте, или завершении кампании запланированных гравиметрических работ по требованию заказчика работ.

62. Технический отчет содержит:

содержание и объем задания;

плановые и фактические объемы, сроки и стоимость работ;

описание аппаратуры и методики гравиметрических работ;

результаты исследования аппаратуры;

ход выполнения работ;

обработка результатов измерений;

анализ полученных материалов и оценка их точности;

выводы и предложения.

63. К отчету прилагаются ведомости вычислений, материалы численной обработки и дополнительные материалы, позволяющие задокументировать способ получения определяемых величин.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 12 шілдедегі № 501 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі туралы ереженің 213-14) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының мемлекеттік гравиметриялық желісі пункттерінде гравиметриялық жұмыстарды орындау жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің Геодезия және картография комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрыққа қол қойылғаннан кейін бес жұмыс күн ішінде оны қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу және ресми жариялау үшін жіберілсін;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

Ж. Мәдиев

Қазақстан Республикасының
Цифрлық даму, инновациялар
және аэроғарыш өнеркәсібі
министрінің
2024 жылғы 11 маусымдағы
№ 337-НҚ Бұйрықпен
бекітілген

Қазақстан Республикасының мемлекеттік гравиметриялық желісі пункттерінде гравиметриялық жұмыстарды орындау жөніндегі нұсқаулық

1-тарау. Негізгі ережелер

1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік гравиметриялық желісі пункттерінде гравиметриялық жұмыстарды орындау жөніндегі нұсқаулық (бұдан әрі – Нұсқаулық) Қазақстан Республикасы Үкіметінің "Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2019 жылғы 17 маусымдағы № 24 Жарлығын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" 2019 жылғы 12 шілдедегі № 501 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі туралы ереженің 213-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

2. Нұсқаулықта мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) Тартылыс күшінің үдеуін абсолютті өлшеу – еркін қозғалатын сынақ массасының ұзындығы мен уақытын бақылау нәтижесінде ауырлық күші үдеуінің толық шамасы табылатын әдіс;

2) Тартылыс күшінің үдеуін салыстырмалы өлшеу – екі негізгі шаманың бірі тікелей немесе жанама түрде өлшенетін әдіс, уақыт немесе ұзындық, өлшенген уақыт немесе ұзындық қадамдарын бақылау нүктелері арасындағы ауырлық өсімі есептеледі;

3) UTC (Coordinated Universal Time) – қоғам сағат және уақытты реттейтін стандарт;

4) Ауырлық күшінің вертикаль градиенті – тіктеуіш сызық бойымен ауырлық күші үдеуінің бірінші туындысы, ауырлық күші үдеуінің биіктікке байланысты өзгеруін сипаттайды;

5) Микросейсмалалар – ауа райына, атмосфералық процестерге, адам әрекеті әсеріне байланысты болатын жер бетінің шағын амплитудалық тербелістері;

6) IAGBN (International Absolute Gravity Basestation Network) – абсолюттік гравитацияны бақылау деректерін өңдеу стандарты.

3. Осы нұсқаулық Қазақстан Республикасының мемлекеттік гравиметриялық желісі пункттерінде гравиметриялық жұмыстарды орындау кезінде пайдалануға арналған.

4. Мемлекеттік гравиметриялық желіде елдің барлық аумағына бірыңғай жүйеде барлық гравиметриялық жұмыс түрлеріне негіз болатын және Жердің пішіні мен мөлшерін анықтауға қызмет ететін ауырлық күші үдеуінің бірлігі орнатылған.

5. Дәлдік сипаттамалары Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 27 наурыздағы № 107/НҚ бұйрығымен бекітілген (нормалық құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу реестрінде № 32167 тіркелген), Мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерді жасау және дамыту жөніндегі нұсқаулықта анықталады.

6. Қазақстан Республикасының мемлекеттік гравиметриялық желісі келесі жағдайларда қажетті:

Қазақстан Республикасының барлық аумағына бірыңғай гравиметриялық жүйені орнатуға;

Жердің гравитациялық өрісі мен пішінін және олардың уақыт шегінде өзгеруін зерттеу;

гравиметриялық түсірілімдерді метрологиялық қамтамасыз ету.

2-тарау. Гравиметриялық бақылауды орындау

1-параграф. Жалпы талаптар

7. Пункттердегі бақылаудың нәтижелері цифрлық тасымалдағышқа жазылады. Гравиметриялық анықтаулар мен әр құрылғы операторларының өлшеу жағдайлары және жекелеген өлшемдерді алып тастау (жарамсыз деп танудың) бойынша ескертулері тіркелуі тиіс. Ол үшін цифрлы, сондай-ақ қағаз журналдар да пайдаланылуы мүмкін.

Журналдың белгіленген формасы болмаған жағдайда мәліметтер мәтіндік файлға жазылады, онда барлық бағдарламалық қамтамасыз ету құралында қарастырылмаған талап етілген көрсеткіштер мен есептер жазылады.

8. Құралдар мен пайдаланылған компьютерлердің жүйелік уақыты UTC уақытына сай келеді. Өлшеуді бастардың алдында UTC уақытымен алшақтықты тексеріледі, ал қажет болған жағдайда UTC-мен біріздендіріледі.

9. Гравиметриялық құралдарда атмосфералық қысым мен температураны тіркеудің енгізілген жабдығы болмаған жағдайда не метеорологиялық параметрлерді тіркеудің қосымша жабдығы болған кезде, бақылау жасаған уақытта гравиметриялық аппаратурадан өте жақын қашықтықта атмосфералық қысым, ауа температурасы өлшенеді.

10. Құралдың биіктігін өлшеу, оның орналасуы, пункттің сапасы, марка нөмірі (бар болған жағдайда) фотосуреттермен тіркелуі тиіс.

11. Өлшемдер, мүмкін болса, тәуліктің ең қолайлы уақытында, әртүрлі өнеркәсіптік кедергілердің (діріл, көлік жұмысы, электр желісіндегі кернеудің ауытқуы) әсері төмендеген кезде жүргізіледі. Егер қатты тербелістер немесе микросейсмалар пайда болса (мысалы, жер сілкінісі толқындарының таралуы), діріл тоқтағанға дейін жұмысты тоқтатылады.

12. Жұмыс барысында оператор жұмысты аяқтау немесе нәтижелерді жарамсыз деп тану және қайта бақылау туралы шешім қабылдау үшін өлшем нәтижелерін бақылауды орындайды.

2-параграф. Абсолюттік гравиметриялық бақылау

13. Ауырлық күші үдеуін абсолюттік өлшеу абсолюттік гравиметрлермен орындалады. Мұндай бақылаулар кем дегенде мынадай ақпарат жиынтығынан тұруы тиіс:

бақылау кезеңі;

пункт координаттары, координаттар жүйесі туралы ақпаратты қоса алғанда;

пункттің физикалық биіктігі, биіктік жүйесі туралы ақпаратты қоса алғанда;

пункттің жазбасы және мекен-жайы;

барлық түзетулері енгізілген ауырлық күшін үдеуінің орташа мәні;

ауырлық күші үдеуі мәні енгізілетін пункт үстіндегі шамалау биіктігі;

ауырлық күші үдеуі мәнін вертикаль бойынша беру үшін пайдаланылатын ауырлық күшінің вертикаль градиенті.

14. Тұғырдың геометриялық параметрлері: ұзындығы, ені мен еден деңгейінен (немесе жер бетінен) биіктігін 10 мм дәлдікпен. 1 мм дәлдікпен марканың тұғыр бетінен биіктігі өлшенеді.

15. Ғимараттың ішінде орналасқан пункттер үшін орын-жайдың схемасын жасалады, онда 5 см дәлдікпен тұғырдың, қабырғалар мен басқа да ірі объектілердің орналасуы көрсетіледі.

16. Жұмыстың алдында гравиметрлік пункт абсолюттік гравиметрмен өлшемдер жүргізуге дайындалады. Орын-жай шаң баспаған, жақсы жарықтандырылған болуы тиіс. Пунктке кедергісіз жету мүмкіндігі болуы тиіс. Жұмыс жағдайы құралдарды пайдалану жөніндегі нұсқаулықтар мен ережелерде баяндалған қағидаларға сәйкес қауіпсіз қолдануды қамтамасыз етуі тиіс. Электр желілері ақаусыз жағдайда және қолданылатын құралдар мен оған қосымша жабдықтарға арналған талап етілген жүктемені қамтамасыз етуі тиіс.

17. Қолданылатын гравиметрдің пайдалану талаптары өлшемдерді ашық далада жүргізуге мүмкіндік бермесе, далада жұмыс істейтін кезде пункттің үстіне жылдам жиналатын, едені жоқ шатыр орнатылады. Тұғырдың ортасынан бастап шатырдың шаңырағына дейінгі биіктігі 1,5 м кем болмайды.

18. Пунктті жұмысқа дайындаған соң оған абсолютті гравиметр орнатылады және өлшеу қолдану жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес орындалады. Өлшеу бағдарламасы дәлдік талаптары Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 27 наурыздағы № 107/НҚ бұйрығымен бекітілген (нормалық құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу реестрінде № 32167 тіркелген), Мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерді жасау және дамыту жөніндегі нұсқаулықта анықталады.

19. Классикалық баллистикалық гравиметрлермен өлшеу лақтырудың бірнеше сериясынан тұрады. Сериядағы лақтыру саны – 50 бастап 100 дейін. Серия саны гравиметрді сүзгілеу қондырғысының пункттің сейсмикалық тербелісін бөліп алу мүмкіндігіне байланысты болады.

20. Лақтырудың бірінші сериясын орындаған соң, стандартты ауытқу бойынша пункттің микросейсмиклық фонын бағалайды, сосын өндірушінің ұйғарымдарына сәйкес бақылау бағдарламасы үшін серияның оңтайлы саны таңдап алынады.

21. Жұмыс аяқталған соң өлшеу файлдары, цифрлы журналдар, суреттер және барлық іліспе файлдар гравиметриялық мәліметтердің деректер қоймасына енгізіледі.

3-параграф. Салыстырмалы гравиметриялық бақылаулар

22. Екі пункттің байланысы қарапайым, бірақ бірнеше реттік тізбек A-B-A-B… схемасы бойынша жүзеге асырылады, ал егер бір рейсте бір пункттен көп анықталатын болса, онда екі реттік тізбек A-B-A-B-C-B-C… қолданылады.

23. Рейсте қолданылатын құралдар 2-ден кем болмайды, ал құралдардың байланысу саны құралдың паспорттағы дәлдігі мен бақылау жағдайларына байланысты орнатылады.

24. Жинақтың түрлі құралдарынан алынған өлшемдердің нәтижелеріндегі айырмашылық, Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 27 наурыздағы № 107/НҚ бұйрығымен бекітілген (нормалық құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу реестрінде № 32167 тіркелген), Мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерді жасау және дамыту жөніндегі нұсқаулықта көрсетілген пунктті анықтаудың орташа квадраттық ауытқушылығынан аспайды.

25. Егер гравиметрлік пункттің екі немесе одан да көп серіктес-пункті бар болса, барлық тиісті байланыстардан тұйықталған полигон қалыптастырылады. Бұл серіктес-пункттердің негізгі пунктке орайласуының орындалуын тәуелсіз бақылауға мүмкіндік береді. Негізгі пункттер мен серіктес-пункттердің байланысынан қалыптасқан полигондағы әрбір құрал үшін рұқсат етілген үйлеспеу мына формуламен есептеледі, мұндағы – полигон жақтарының саны.

26. Рейстегі құралдардың біреуі қатардан шығып қалған жағдайда немесе нәтижесі қанағаттандырмаған кезде осы рейстегі өлшеу материалдары нәтижелері басқа құралдардағы нәтижелер қанағаттанарлық болса қабылданады.

27. Бақылаулар құралдар тобымен орындалған жағдайда олар маркаға қатысты симметриялы түрде, одан минималды қашықтықта орнатылуы тиіс.

28. Марка орталығына қарай кему элементтері әрбір құрал үшін оны әрбір орнату кезінде анықтайды және бақылау журналына тіркейді. Құралдың орталыққа қатысты биіктігі (оның тиімілік нүктесінен) 2 мм дәлдікпен анықталады, ал көлбеу қашықтығы мен азимуты сәйкесінше 10 мм және 5 мм дәлдікпен анықталады. Биіктікті өлшеу және гравиметр қондырғысын маркаға қатысты ығыстыру үшін металл рулетка пайдаланылады, ал азимутты анықтау үшін магниттік азимутты өлшеудің балама немесе цифрлы құрылғылары (мысалы, туристік компас немесе смартфон) пайдаланылады.

4-параграф. Гравиметр параметрі

29. Гравиметриялық пункттің жеке желісіндегі жұмысты бастар алдында бастапқы және анықталатын пункттердің тізімі бар файл дайындап алынады және оны гравиметрдің түпті каталогына жазады.

Файл stations.txt мына форматта толтырылады, мұнда StationName, Latitude, Longitude, Elevation, Line, мұнда StationName – нақты гравиметриялық орталықтың атауы, Latitude және Longitude – орталықтың ендігі мен бойлығы, Line – жеке желідегі гравиметрлік байланыстың нөмірі.

Одан әрі автоматты түрде өңдеу мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін пункттің атауы гравиметриялық деректердің файлдық сақтау орнындағы директорийдің атауымен point id сәйкес келеді. Марка (нөмірі бар) бар болған жағдайда StationName марканың нөмірімен сәйкес келеді.

Latitude и Longitude Координаттар жоқ және болған жағдайда файл шамаластырылған координаттармен қалыптастырылады, сосын GPS функциялардың көмегімен орнында түзетіледі.

Мәні осы пункттің нивелирлеу кезінде анықталған қалыпты биіктік белгісіне сәйкес келеді. Жұмыс басталғанға дейін қалыпты биіктік мәні болмаған жағдайда файлдағы параметрге 0 мәні беріледі, сосын пунктте функцияның көмегімен геодезиялық биіктікке дейін түзетеледі.

Line параметрге гравиметриялық пункттің жеке гравимтериялық желісіндегі байланыс нөмірі беріледі. Ол үшін жұмыс басталар алдында гравиметриялық пункте жеке гравиметриялық желінің схемасы жасалады, полигондардың конфигурациясы анықталады және полигондардағы байланыс (сызық) нөмірі беріледі.

30. Объектіде жұмыс басталар алдында мүмкіндігінше дрейфті калибрлеп қойылады. Егер бұл зерттеулерді тікелей гравиметриялық пункте орындауға мүмкіндік болмаса, онда ол үшін гравиметр деңгейінің тұрақтылығын қамтамасыз ететін және дірілді болдырмауға сәйкес келетін қатты, тұрақты бет таңдалады. Зерттеулерді мүмкіндігінше түнде, кедергі деңгейі төмен кезде орындайды.

5-параграф. Өлшеуді орындау

31. Өлшеу басталғанға дейін 12 сағаттан кем емес уақытта құрал деңгей бойынша қатты бетке орнатылады, тексеріледі және аккумулятор орнатылады, гравиметр электрмен қоректендіру желісіне қосылады. Бұл үдерісті дрейфті калибрлеумен қоса атқаруға болады.

32. Бастапқыны қоса алғанда барлық пункттерде осы гравиметрмен бақылаудың рейсі ішінде бір оператор ғана жұмыс істейді. Құралды тасымалдау оның міндетіне кіреді. Рейс ішінде аккумулятор батареясын ауыстыруға, құралды желіге қосуға, гравиметрлер арасындағы мінберлерді ауыстыруға жол берілмейді.

33. Пункттегі өлшеу барысы мынадан тұрады:

жұмыс басталар алдында құрал 29 және 30 тармақтарда келтірілген ұсынымдарға сәйкес бапталады.

Гравиметр тікелей күн көзінен, желден және жауын-шашыннан қорғалады. Ашық аспан астында жұмыс істеу кезінде пункттің үстінен жылдам жиналатын едені жоқ шатыр орнатылады.

Тұғырға гравиметрдің штативі орнатылады. Құралдың маркаға қатысты орналасқан қалпы барлық рейс бойына сақталынады.

Деңгейлер X және Y осьтер бойынша 5 бұрыштық секунд шамасында беріледі. Деңгейлерді өлшеу барысында осьтердің ешқайсысында да 20 бұрыштық секунд диапозонынан шықпайды.

Құрылғының биіктігі тұғырдың жазықтығынан гравиметрдің төменгі жағына дейін үш жағынан өлшенеді және алынған орташа мәнге пайдаланушы нұсқаулығында көрсетілген сезімтал элементке тұрақты асып кету қосылады. Алынған мән техникалық тұрғыдан мүмкін болса құрылғы мәзіріне енгізіледі. Деңгейлер қайта тексеріліп, құрылғы іске қосылады.

Өлшеудің басында, ортасында және аяғында оператор:

деңгейлер ±20 бұрыштық секунд диапазонында тұрғанын;

ұзарту мәні 0 немесе 7000 мГал жақындамағанын;

мәні SDev (стандарт ауытқуы) шектен тыс кішкентай немесе үлкен болмауын бақылайды.

Қателік немесе рұқсат беру мүмкін емес мән анықталған жағдайда өлшеу тоқтатылады және жазбаны тоқтату себебін жойғаннан кейін осы пункт үшін жаңадан басталады.

Оператор журналға (цифрлық және қағаз) өлшеудің басталуы мен аяқталу уақытын, құралдың биіктігін және оның тұғырда орналасуын, ауа-райы мен кедергілерді жазып алады, өлшеу барысының суретін түсіреді.

6-параграф. Ауырлық күші үдеуінің вертикаль градиентін анықтау

34. Гравиметриялық құралдардың (абсолюттік болса да, салыстырмалы болса да) құрылымдық ерекшеліктеріне байланысты алынған өлшеу нәтижелерінің салыстырмалы биіктігі түрлі мөлшерге ие болады, осы нәтижелерді салыстыру, биіктіктің бірыңғай есебіне келтіру үшін вертикаль градиентті анықтайды.

35. Абсолюттік гравиметр үшін салыстыру биіктігі тиімді қалып, салыстырмалы гравиметрлер үшін мұндай биіктік сезімтал элементтің қалпы болып табылады. Әдетте бір пункттен түрлі құралдармен алынған нәтижелерді салыстыру үшін вертикаль градиенттің аппроксимациясының ең аз қателігі тұрғысынан оңтайлысы – салыстырмалы биіктігін пайдаланады, нақты алғанда анықталатын интервалдың ішіндегі және құралды деңгейлердің біріне орнату биіктігіне жақын биіктікті, салыстырмалы биіктік 1м пайдалану қолайлы.

36. Вертикаль градиент биіктіктің белгілі бір интервалында пункт маркасының үстінде вертикалдің бойымен ауырлық күші өсімшесінен алынып анықталады. Вертикаль градиентті өлшеу үш және одан артық биіктік деңгейінде жасалған кезде пункттің үстіндегі гравитациялық өрістің әралуандығы ескеріледі.

37. Вертикаль градиентті анықтау үшін жоғары дәлдікті салыстырмалы гравиметрлер және арнайы қондырғы – гравиметрді түрлі биіктікте орнатуға мүмкіндік беретін қатты штатив пайдаланылады.

38. Барлық деңгейдегі гравиметр қондырғылары арасындағы өсімше тұйықталған схема бойынша бір біріне байланыссыз өлшенеді.

39. Қажетті дәлдікке өлшеуді бірнеше рет қайталау арқылы қол жеткізіледі. Әрбір өсімшенің стандарт ауытқуы 3 мкГал-дан аспайды.

40. Гравиметр орнатудың биіктігі тұғыр бетінен бастап техникалық құжаттамаға сәйкес өндіруші көрсеткен оның сезімтал элементінің орналасқан жеріне дейін есептеледі. Құралдың түбіне дейінгі биіктік өлшенеді, сосын оған көрсетілген тұрақты қосылады.

41. Гравиметрлердің биіктіктері белгілі абсолютті және салыстырмалы гравиметрлердің салыстырмалы биіктіктеріне жақын таңдалады: 0.2 м, 0.7 м және 1.2 м.

42. Бағдарламаны орындау кезінде гравиметр бір деңгейге орнатылады, аяқтарының қалпы мен ұзындығы бақылау бағдарламасын орындаудың барлық уақытында өзгеріссіз болады. Сонымен бірге гравиметрді әрбір орнату кезінде дәл мәні өлшенеді және журналға жазылады. Құралдың биіктігі тұғыр бетінен (маркадан бастап емес) анықталады. Сондай-ақ тұғыр бетіндегі марканың биіктігі өлшенеді және журналға жазылады.

43. Іргелі пункттердің тұғырында гравитациялық өрістің кеңістіктік моделін анықтайды. Ол үшін оның жоғарғы шегінде вертикаль бойынша ауырлық күшінің өсімшесіне өлшеу орындалатын нүктені белгілейді. 1.5×1.5 м аспайтын тұғырдың алаңына 5 нүкте жеткілікті: біреуі марканың үстінде және 4-еуі бұрыштарда. Іргелі пункттің ауырлық күшінің үдеуін анықтаудың нәтижесі ең азы 15 нүктеден құралған кеңістіктік аумақ.

3-тарау. Гравиметриялық бақылауларды өңдеу

1-параграф. Абсолюттік гравиметриялық бақылауларды өңдеу

44. Үлгі массаның еркін құлауына негізделген барлық заманауи абсолюттік классикалық баллистикалық гравиметрлер симметриялы емес әдісті іске асырады. Абсолюттік гравиметрияның деректерін өңдеу стандарттары Халықаралық абсолюттік гравиметрияның базалық пункттер желісінің (IAGBN) келісімдеріне негізделген.

45. Лақтыру сериясынан алынған ауырлық күшінің мәнін өңдеу алгоритмі классикалық баллистикалық гравиметрлердің барлық үлгілері үшін бірдей. Әрбір лақтыру сериясымен орташа арифметикалық шама орташа шаманың стандартты ауытқуы бағалануымен есептеледі.

Сериядағы лақтырулар қарапайым үш сигма қағидасы бойынша итерациялық жолмен анықталады. Толық сериядан бастап алгоритм жағдайды қанағаттандырмайтын барлық лақтыруды шығарып тастайды, оның соңынан жаңа орташа және стандартты ауытқулар есептеледі.

46. Бақылау бағдарламасының соңында ауырлық күшінің орташа салмақтық мәні және орташа салмақтық стандартты ауытқуы есептеледі.

47. Абсолютті гравиметрдің деректерді жинау және өңдеу бағдарламасы тиімді қалып мәнін нақты қамтамасыз етпеген жағдайларда тиімді биіктіктегі ауырлық күшінің абсолютті мәні түріндегі түпкілікті нәтижені және тиімді биіктіктегі шаманы алуға, оларды анықтау үшін тиісті есептеулер жүргізу қажет.

48. Өңдеуден кейінгі нәтиже сәйкесінше стандартты ауытқуы бар тиімді биіктіктегі ауырлық күшінің орташа мәні және тиімді биіктік болады.

2-параграф. Ауырлық күші үдеуінің вертикаль градиентін есептеу

49. Вертикаль градиенттің функцияларын анықтауға арналған бастапқы дерек тұйықталған пішін бойынша үш және одан да көп деңгейдегі гравиметр қондырғылардың аралас жұптары арасындағы теңестірілген ауырлық күшінің өсімшелері мен құрал қондырғыларының биіктігі болып табылады.

50. Вертикал градиенттің бір сызық бойында орналаспағанын анықтау үшін тұғыр үстіндегі ауырлық күшін екінші деңгейдегі полиноммен аппроксимациялауды пайдалану жеткілікті.

3-параграф. Салыстырмалы гравиметриялық бақылауларды өңдеу

51. Гравиметр өлшемдерінің нәтижесі температура, дрейф, ай-күн әсері мен құралдың иілуі үшін түзетулер салынған гравиметр шкаласы бойынша есептеу болып табылады.

52. Дрейф үшін түзету автоматты түрде есептеледі, бастапқы пункттегі есептеудің әртүрлілігі бойынша қалдық дрейф бойынша түзету анықталады және ескеріледі. Дрейф функциясы әдеттке сызықтық емес сипатқа ие, сондықтан оңтайлы шешім үшін екінші дәрежелі аппроксимация полином қолданылуы мүмкін.

53. Өндіруші зауыт әрбір гравиметрге калибрлеу коэффициентін GCAL1 анықтап береді. Оған қарамастан, кезең кезеңмен калибрлеу (әрбір гравиметр үшін) нәтижесі бойынша бірлікке жақын калибрлеу коэффициенті анықталатын болады.

54. Қалдық дрейф пен калибрлеу үшін түзету енгізілгеннен кейін гравиметрлер бойынша түзетілген есептеулерге қол жеткіземіз.

55. Алынған мәліметтерді түпкілікті өңдеу байланыс теңдеулері негізінде жүзеге асырылады, ең кіші квадраттарды реттеу нәтижесінде ауырылық күші үдеуінің мәні және жергілікті желінің барлық белгісіз нүктелеріндегі олардың бағамдары табылады.

56. Өңдеуді автоматтандыру үшін арнайы бағдарламалық қамтамасыз ету өнімі пайдаланылады.

4-тарау. Нәтижелерді ұсыну және сақтау

1-параграф. Цифрлық деректерді файлдап сақтау

57. Өлшеу барысында алынған материалдар (өлшеудің бастапқы файлдары, суреттер, журналдар, өңдеу файлдары) цифрлық таратқышқа жазылуы және түсіндірме жазбаға немесе есепке қоса беріледі, сондай-ақ гравиметриялық деректерді жинау, сақтау және өңдеу үшін сервердегі файлдық қоймаға жүктеледі.

58. Мемлекеттік гравиметриялық желі пункттеріндегі гравиметриялық бақылау нәтижелерінің файлдарын сақтау директориясының құрылымы өңдеуді автоматтандыру мүмкіндігіне оңтайлы әрі бірізді болады.

2-параграф. Бақылау журналдары

59. Салыстырмалы түрде автоматтандырылған гравиметрлер өлшеу нәтижелерін интерпретациялау және одан әрі өңдеуге қажетті барлық параметрлерді жазып алуға мүмкіндік беретіндігіне қарамастан, кейбір жағдайларда өлшеу уақытындағы құралдың орналасуы, бақылаулардың сыртқы жағдайлары сияқты құралдың бағдарламалық қамтамасыз ету өнімінде қарастырылмаған деректер тіркеледі. Абсолюттік гравиметрлер үшін журнал жүргізу міндетті емес.

Осылайша, заманауи автоматтандырылған гравиметрлерге арналған журнал тек жазбалық сипаттағы қосымша ақпарат жазу үшін қажет.

60. Гравиметриялық бақылаулар журналында пункттегі гравиметриялық құралдар қалай орнатылғаны көрсетіледі және монолиттің үстіңгі бетіндегі олардың тиімді нүктелерінің биіктігі мен монолит маркасынан қашықтығы жазылады.

Журналда қолданылатын құралдардың нөмірі, оператор туралы деректер, бақылаудың сыртқы жағдайлары, пункттің орналасқан мекені, оның координаттары, бақылауды орындаудың биіктігі, ерекшеліктері жазылады.

3-параграф. Техникалық есепте көрсетілетін негізгі мәселелер

61. Техникалық есеп объектідегі барлық жұмыс аяқталған соң немесе жұмысқа тапсырыс берушінің талаптары бойынша жоспарланған гравиметриялық жұмыстың кампаниясы аяқталған соң жасалады.

62. Техникалық есеп қамтиды;

жоспарлы және нақты көлемі, жұмыстың мерзімі мен құнын;

гравиметриялық жұмыс аппаратурасының және әдістемесінің жазбасын;

аппаратура зерттеулерінің нәтижесін;

жұмыстың орындалу барысын;

өлшеу нәтижелерін өңдеуді;

алынған материалдарды талдау және олардың дәлдігін бағалауды;

қорытындылар мен ұсыныстар.

63. Есепке есептеу ведомості, сандық өңдеу материалдары және басқа да анықталған шаманы алу тәсілін құжаттауға мүмкіндік беретін кез келген материалдар қоса берілуі мүмкін.

Об утверждении инструкции по выполнению гравиметрических работ на пунктах государственной гравиметрической сети Республики Казахстан