Об утверждении программы по управлению коммунальными отходами города Лисаковска на 2024-2028 годы

Решение маслихата города Лисаковска Костанайской области от 29 февраля 2024 года № 83

      В соответствии с подпунктом 1) пункта 3 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан, пунктом 1 статьи 6 Закона Республики Казахстан "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан" Лисаковский городской маслихат РЕШИЛ:

      1. Утвердить Программу по управлению коммунальными отходами города Лисаковска на 2024-2028 годы, согласно приложению к настоящему решению.

      2. Настоящее решение вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

      Председатель городского маслихата К. Мухамадиева

  Приложение
  к решению маслихата
  от 29 февраля 2024 года
  № 83

ПРОГРАММА ПО УПРАВЛЕНИЮ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ ГОРОДА ЛИСАКОВСКА НА 2024-2028 ГОДЫ

      РАЗРАБОТЧИК:

      ТОО "Центр "Содействие устойчивому развитию РК" Мустафина В.В.

      г. Лисаковск, 2024 г.

Содержание

     


      Список сокращений и обозначений

      МИО – местные исполнительные органы

      МЭПР РК – Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан АЗРК – Агентство по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан

      СМБ – субъект малого бизнеса ТБО – твердые бытовые отходы

      МВО – мусоровывозящая организация НДТ – наилучшие доступные технологии

      Термины и определения

      паспорт отходов - документ, содержащий стандартизированное описание процессов образования отходов по месту их происхождения, их количественных и качественных показателей, правил обращения с ними, методов их контроля, видов вредного воздействия этих отходов на окружающую среду, здоровье человека и (или) имущество лиц, сведения о производителях отходов, иных лицах, имеющих их в собственности;

      отходы упаковки - отходы полимерной, стеклянной, металлической, бумажной и (или) картонной упаковок, упаковки из комбинированных материалов, образовавшиеся в результате утраты данными видами упаковки своих потребительских свойств;

      нормы образования и накопления коммунальных отходов — это количество отходов, образующихся на расчетную единицу за определенный период времени;

      участники рынка твердых бытовых отходов - юридические лица, субъекты частного предпринимательства, осуществляющие сбор, вывоз, транспортировку, переработку, утилизацию, захоронение твердых бытовых отходов;

      централизованная система сбора твердых бытовых отходов – система, организуемая местными исполнительными органами в рамках обеспечения физических и юридических лиц, независимо от форм собственности и вида деятельности, проживающих (находящихся) и (или) осуществляющих свою деятельность в жилых домах, либо отдельно стоящих зданиях (сооружениях) услугами по сбору, вывозу, транспортировке, переработке, утилизации твердых бытовых отходов;

      система управления твердыми бытовыми отходами – система, в рамках которой осуществляется централизованная и скоординированная реализация, мониторинг и анализ схем, правил обращения с твердыми бытовыми отходами, схем оплаты услуг участников рынка твердых бытовых отходов, маршрута и графика движения твердых бытовых отходов, тарифообразования, информационной системы, открытия и закрытия полигонов;

      оператор полигона – юридическое лицо, осуществляющее в пределах своей компетенции управление объектом в рамках системы управления твердыми бытовыми отходами в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

      контейнерная система сбора отходов - собранные отходы хранятся на контейнерных площадках;

      бесконтейнерная система сбора и удаления отходов – при которой жители перегружают отходы из квартирных сборников непосредственно в бункер специализированного транспорта, при четком соблюдении графика вывоза с заездом в район обслуживания 2 раза в день;

      расширенная система вывоза отходов – вывоз выставленных отходов с земельного участка выставляющего;

      сортировка отходов - операции по разделению отходов по их видам и (или) фракциям, либо разбору отходов по их компонентам, осуществляемые отдельно или при накоплении отходов до их сбора, в процессе сбора и (или) на объектах, где отходы подвергаются операциям по восстановлению или удалению;

      наилучшие доступные технологии (НДТ) - используемые и планируемые отраслевые технологии, техника и оборудование, обеспечивающие организационные и управленческие меры, направленные на снижение уровня негативного воздействия хозяйственной

      деятельности на окружающую среду до обеспечения целевых показателей качества окружающей среды;

      благоприятная окружающая среда - окружающая среда, состояние которой обеспечивает экологическую безопасность и охрану здоровья населения, сохранение биоразнообразия, предотвращение загрязнения, устойчивое функционирование экологических систем, воспроизводство и рациональное использование природных ресурсов;

      твердые бытовые отходы (ТБО) - коммунальные отходы в твердой форме; раздельный сбор отходов – разделение на фракции: "сухая" фракция, "мокрая"

      фракция;

      "сухая" фракция отходов – бумага, картон, металл, пластик, стекло;

      "мокрая" фракция отходов – пищевые отходы, органика и иное;

      КГО – крупно габаритные отходы (превышающий 0,5 м в длину, ширину либо в высоту);

      отходы потребления - остатки продуктов, изделий и иных веществ, образовавшихся в процессе их потребления или эксплуатации, а также товары (продукция), утратившие полностью или частично исходные потребительские свойства;

      экологическое образование - непрерывный процесс воспитания, обучения, самообразования и развития личности, направленный на формирование системы знаний и умений, ценностных ориентаций, нравственно-эстетических отношений, обеспечивающих ответственность личности за состояние окружающей среды;

      экологически опасный объект - хозяйственный и иной объект, строительство и деятельность которого может оказывать или оказывает вредное воздействие на здоровье людей и окружающую среду.

Паспорт Программы

Наименование

Программа управления коммунальными отходами города Лисаковска на 2024 – 2028 годы

Основание для разработки

Экологический кодекс Республики Казахстан.
Концепция по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике", утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 30 мая 2013 года № 577.
Комплекс мер по современной утилизации и переработке твердых бытовых отходов по Костанайской области.
Стандарты Республики Казахстан в сфере управления отходами.

Государственный орган, ответственный за разработку

Акимат города Лисаковска Костанайской области Республики Казахстан

Государственный орган, ответственный за реализацию

Акимат города Лисаковска Костанайской области Республики Казахстан

Цель Программы

Повышение эффективности, надежности, экологической и социальной приемлемости комплекса услуг по сбору, транспортировке, переработке, утилизации и захоронению твердых бытовых отходов, увеличение доли переработки ТБО, а также обеспечение безопасного захоронения отходов.

Задачи Программы

1. Реализация государственной политики в сфере управления отходами.
2. Модернизация системы по сбору, транспортировке, сортировке, переработке, утилизации и захоронению ТБО.
3. Повсеместное внедрение раздельного сбора отходов, включая раздельный сбор опасных составляющих коммунальных отходов и крупногабаритных отходов у источника образования.
4. Увеличение доли переработки твердых бытовых отходов в рамках и в соответствии с принципами и концепцией развития "зеленой экономики".
5. Ликвидация несанкционированных свалок и рекультивация полигонов ТБО при отработке мощностей.

Сроки и этапы реализации Программы

2024 – 2028 годы 1-ый этап 2024 год
2-ой этап 2025-2026 годы 3-ий этап 2027-2028 годы

Целевые индикаторы

Для реализации цели Программы будут достигнуты следующие целевые индикаторы:
-покрытие населения вывозом твердых бытовых отходов – 100 % к концу 2024 года;
-раздельный сбор отходов фракций "сухая", "мокрая" у источника образования к концу 2028 года;
-санитарное хранение мусора – 100% к концу 2028 года;
-доля переработанных отходов: от 18% - 2024 год, до 27% - 2028 год;


- минимизация мест размещения отходов, согласно Концепции по переходу к "зеленой экономике" – к 2028 году.

Источники и

Объем финансирования мероприятий по реализации Программы в

объемы

2024 - 2028 годы составит 786 399 874,0 тенге, в том числе:

финансирования

по 1-му этапу (2024 год):


**Местный бюджет – 131 370 768,0 тенге.


***Частные инвестиции – 3 500 000,0 тенге.


по 2-му этапу (2025-2026 годы):


**Местный бюджет – 295 111 293,0 тенге.


***Частные инвестиции – 5 200 000,0 тенге.


по 3-му этапу (2027-2028 годы):


**Местный бюджет - 344 217 813,0 тенге.


***Частные инвестиции - 7 000 000,0 тенге.


Примечание:
* - объемы расходов по мероприятиям, финансируемым за счет


средств областного бюджета, поддержанные на областной


бюджетной комиссии;


** - фактические объемы финансирования по реализации


мероприятий Программы на соответствующие годы определены,


исходя из фактических расчетов при составлении местного


бюджета;


*** - денежные средства инвесторов (частных коммерческих


структур в рамках программы социальной ответственности


бизнеса).

Введение

      Город Лисаковск расположен в центральной части Костанайской области, на правом берегу реки Тобол, в 120 км юго-западнее областного центра – города Костанай. Город Лисаковск образован 12 августа 1971 года. В состав города входит поселок Октябрьский. На территории города проживает более ста национальностей и народностей.

      По состоянию на 1 января 2023 года население города составляло 34 715 человек, в том числе городское – 31 135 человек, сельское – 3 580 человек.

      В Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике", утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 30 мая 2014 года № 577, совершенствование сферы управления ТБО определено одним из основных направлений. Программа по управлению коммунальными отходами разрабатывается с целью реализации государственной политики в области управления коммунальными отходами, исполнения требований Экологического кодекса Республики Казахстан с учетом приоритетов национальных стратегических, программных документов, Комплексного плана развития города с учетом географических особенностей территории города и существующей ситуации.

      Программа по управлению коммунальными отходами города Лисаковска необходима в целях внедрения прозрачного механизма централизованной системы обращения с ТБО всеми участниками рынка ТБО, рационального размещения объектов, используемых в обращении с отходами (перерабатывающие и утилизирующие предприятия, полигоны) в целях недопущения необоснованного (в силу неэффективного планирования) роста тарифов на сбор, вывоз, переработку, утилизацию и захоронение ТБО, превенции образования стихийных свалок.

      Кроме того, введение такой системы корреспондирует с полномочиями МИО, определенными Законом "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан" в части внедрения раздельного сбора.

      Разработка и реализация Программы повысит качество предоставляемых услуг в сфере обращения с отходами, увеличит количество собираемых и перерабатываемых вторичных материальных ресурсов, минимизирует негативное влияние на окружающую среду, оказываемое в результате обращения с ТБО. Таким образом, Программа будет способствовать повышению качества и улучшению условий жизни граждан города.

      По срокам реализации Программа относится к среднесрочной.

1. Анализ текущей ситуации управления коммунальными отходами в городе Лисаковске

      1.1. Оценка текущей ситуации состояния сектора обращения с отходами, а также влияния данного сектора на социально-экономическое и общественно-политическое развитие города

      На административной территории города Лисаковска основная масса отходов вывозится на полигоны ТБО.

      Нормы накопления и образования отходов разработаны и находятся на стадии согласования, тарифы для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов планируется разработать и утвердить до конца первого полугодия 2024 года.

      В городе Лисаковске организована централизованная система сбора и вывоза ТБО, что соответствует требованиям Экологического кодекса Республики Казахстан и дает возможность городу на протяжении всего времени поддерживать статус одного из самых чистых и зеленых городов в Казахстане.

      Ежедневный 2-х разовый вывоз неуплотненных отходов дает возможность увеличения доли извлечения вторсырья. При отсутствии уплотнения отходов, не происходит их смешивание, и, как следствие, на захоронение поступает меньший объем отходов, что соответствует требованиям экологического законодательства.

      Тем не менее, раздельный сбор ТБО "у источника" образования отходов в Республике Казахстан в настоящее время требует принятия дополнительных мер по улучшению ситуации на системном уровне. Данный фактор затрудняет проведение комплексной экономической оценки систем разделения отходов у источника, раздельного вывоза отходов, переработки и продажи восстановленных материалов.

      Анализ системы сбора коммунальных отходов в городе Лисаковске

      С 1975 года в городе Лисаковске сбор и вывоз отходов с городской территории осуществляется бесконтейнерным методом, то есть с размещением отходов в кузов мусоровоза, при котором жители перегружают отходы из квартирных сборников непосредственно в бункер специально оборудованного транспортного средства (мусоровоза).

      При этом, бесконтейнерный сбор отходов имеет ряд значительных преимуществ перед другими методами сбора отходов с экономической, технической и экологической точки зрения.

      Вместе с тем, как для удобства жителей города, так и для поддержания чистоты и порядка по периметру города оборудовано 5 контейнерных площадок для сбора отходов с разделением на фракции "сухой", "мокрый"; опасные отходы; крупногабаритные отходы (превышающий 0,5 м в длину, ширину либо в высоту).

     


      Рисунок 1. Места стоянок специализированного автотранспорта при бесконтейнерном сборе отходов

     


      Рисунок 2. Схема размещения контейнерных площадок по городу Лисаковску

      За нарушение правил сбора отходов для собственников отходов предусмотрена персональная ответственность согласно законодательству.

      Согласно требованиям Экологического кодекса Республики Казахстан, при организации централизованного сбора отходов МИО должны руководствоваться, экономической, технической и экологической составляющей конкретного населенного пункта.

      Экономическая составляющая:

      - бесконтейнерный метод требует наименьших капиталовложений, что положительно сказывается на ценообразовании тарифа для населения по сбору и вывозу отходов;

      - исключаются затраты на приобретение и обслуживание контейнеров;

      - исключаются затраты по благоустройству и обслуживанию контейнерных площадок.

      Техническая составляющая:

      - нет необходимости приобретения и обслуживания дорогостоящих грузоподъемных механизмов для разгрузки контейнеров, которые наиболее часто выходят из строя при эксплуатации;

      - компактность городской застройки не позволяет безболезненно для городской среды оборудовать площадки для установки контейнеров.

      Экологическая составляющая:

      - компактность городской застройки позволяет минимизировать маршруты передвижения автотранспорта, что значительно сокращает выбросы в атмосферу от автотранспорта при сборе отходов;

      - данная система сбора отходов более благоприятно отражается на санитарно- эпидемиологической ситуации по содержанию домовых территорий;

      - при осуществлении 2-х разового вывоза в день неуплотненных отходов, на сортировку поступают не разложившиеся отходы, при этом значительно увеличивается доля извлечения вторсырья, что в свою очередь приводит к более высокому проценту вторичной переработки. В некоторые периоды извлечение вторсырья от общего объема доходит до 47%.

      Сбор и удаление отходов в городе Лисаковске осуществляется по смешанной системе.

      1. Контейнерный сбор и вывоз - когда собранные отходы временно (до приезда спецавтотранспорта) хранятся на специальных контейнерных площадках (по периметру города).

      2. Бесконтейнерный сбор и вывоз - при котором жители перегружают отходы из квартирных сборников непосредственно в бункер мусоровоза (спец. транспорта), при четком соблюдении графика вывоза с заездом в район обслуживания 2 раза в день на специально оборудованных местах стоянок спецавтотранспорта (на территории многоэтажной застройки).

      3. Расширенная система вывоза отходов – вывоз выставленных отходов с земельного участка выставляющего (СТ.РК 2974-2017 п.п. 3.7.6.2.) (территория коттеджной застройки и поселка Октябрьский).

      Для организации сбора отходов в городе Лисаковске определено 53 стоянки спецавтотранспорта на территории микрорайонов.

Анализ системы транспортировки отходов в городе Лисаковске

      Вывоз отходов на территории города осуществляется индивидуальными предпринимателями и товариществом с ограниченной ответственностью. Всего в настоящее время функционируют 3 специализированных предприятия. Ниже представлены доля каждого предприятия по охвату рынка сбора и вывоза отходов:

      - ТОО "Салем KZ" - 57% рынка

      - ИП "Фарватор" - 41,3% рынка

      - ИП Ахметов – 1,7% рынка.

      Предприятия транспортируют отходы на приспособленном автотранспорте на базе автомобилей марки ГАЗ и ЗИЛ. Всего в вывозе ТБО задействованы 4 автомашины, которые осуществляют вывоз отходов ежедневно утром и вечером, и один раз в выходные дни.

      При этом сложился дефицит спецавтотранспорта в данной сфере услуг, что в свое время приводит к срыву графиков вывоза отходов и создает неудобства для населения города, а как следствие - приводит к образованию несанкционированных свалок. Парк спецавтотранспорта требует полной замены ввиду большого физического износа и несоответствия экологическим требованиям.

      В год на административной территории, согласно расчетам, образуется до 15 000 тонн отходов.

      Для поддержания системы обращения с отходами предусмотрены следующие средства, выделяемые из местного бюджета с последующим ежегодным увеличением на 8%:

      Таблица 1. Средства, выделяемые из местного бюджета на мероприятия по управлению отходами

Наименование мероприятия

Выделенная сумма 2021 г. (тыс.тенге/ год)

Выделенная сумма 2022 г. (тыс.тенге/ год)

Выделенная сумма 2023 г. (тыс.тенге/ год)

Предполагаемая к выделению в 2024 г. (тыс.тенге/ год)

1

Санитарная очистка города (январь-февраль)



10 916,953

11 790,3

2

Санитарная очистка города (март-декабрь)

65 749,3

78 379,3

76 404,047

82 516,4

3

Обслуживание контейнеров для сбора РСЛ и химических источников питания

275,6

255,6

276,00

298,08

4

Демеркуризация ртутьсодержащих ламп

196,7

1 344,9

1 405,00

1 517,40

5

Обслуживание контейнерных площадок для сбора ТБО (2 месяца ноябрь-декабрь)



4 856,8

35 248,6


Итого:

66 221,6

79 979,8

93 858,8

131 370,8

Анализ системы захоронения отходов в городе Лисаковске

      На административной территории города Лисаковска расположены 3 площадки захоронения отходов:

      1. Поселок Октябрьский – полигон "Озерки" – собственник ТОО "Салем KZ".

      2. Полигон ТБО города Лисаковска – оператор полигона ТОО "ИЛИН".

      3. Город Лисаковск - полигон ТБО - собственник ТОО "Samal group 2014".

      Также отходы с городской территории вывозятся для размещения на близлежащие сельские свалки, что приводит к нарушению требований экологического законодательства, безвозвратной утрате вторсырья, ввиду отсутствия на этих площадках сортировки отходов.

      Поселок Октябрьский - полигон твердых бытовых отходов "Озерки".

      Собственник ТОО "Салем KZ". Площадка расположена на расстоянии 950 метров от поселка и 12 км от города Лисаковска. Технология захоронения отходов – методом надвига.

      Площадь земельного участка составляет 1,4 га.

      На 1 января 2023 года масса накопленных отходов с 2013 года составляет 23 516,85 тонн.

      Имеется сортировочная линия "ВторТех-15", ведется постоянный контроль за качественным и количественным составом ТБО (дозиметр, автомобильные весы, паспорта отходов).

      Город Лисаковск – городской полигон твердых бытовых отходов, расположенный на расстоянии 4,5 км от города.

      Площадь городского полигона ТБО составляет 26,1 га.

      На 1 января 2023 года масса накопленных отходов с 1998 года составляет 118 310,603 тонн.

      На полигоне ТБО функционирует мусоросортировочная площадка, где проводится

      100% сортировка входящих отходов с целью извлечения вторичных материальных ресурсов, а также биологически разлагаемой фракции для утилизации.

      На полигоне ТБО применяется технология траншейно-картового захоронения неутильной части отходов с промежуточной рекультивацией отработанных участков.

      Ведется постоянный контроль за качественным и количественным составом ТБО (дозиметр, автомобильные весы, паспорта отходов).

      Ориентировочный срок дальнейшей возможной эксплуатации полигона при сохранении действующей технологии и соблюдения требований законодательства составляет не менее 50 лет.

      Город Лисаковск - полигон твердых бытовых отходов собственник ТОО "Samal group 2014", расположенный на расстоянии 4,6 км. от города. Площадь полигона ТБО составляет 13 га. Специализация предприятия - прием, хранение, захоронение, переработка ТБО. Планируется применять технологию траншейно-картового захоронения неутильной части отходов. В настоящее время разрабатывается пакет разрешительных документов.

      В таблице ниже показано распределение объемов размещения ТБО на полигонах города Лисаковска.

      Таблица 2. Распределение объемов захоронения ТБО на полигонах города Лисаковска

Населенный пункт

Население на конец 2022 года

Норма накопления ТБО на человека*

Захоронения на полигонах ТБО 1998- 2022 годы включительно

Производственная мощность площадки размещения отходов


 
тыс. чел1.

м3/чел. в год


(тонн)

тонн

Город Лисаковск (домовладения благоустроенные)

31 135

1,57

118 310,603

1 557 300

Поселок Октябрьский (домовладения неблагоустроенные)

3 580

1,40

50 792,95

9 000

      *в настоящее время нет утвержденных норм накопления ТБО. Представленные нормы действовали до 2022 года.

Морфологический состав коммунальных отходов в городе Лисаковске

      Таблица 3. Морфологический состав ТБО города Лисаковска и анализ по 9-ти городам Казахстана за 2022 год

Вид (фракция) отходов

г. Лисаковск, %

Доля в среднем по 9-ти регионам РК, %

1

Пищевые отходы

27

37

2

Бумага и картон

23

25

3

Пластмасса

16

15

4

Стекло

4

6

5

Текстиль

3

6

6

Резина

2

3

7

Металлы

2

3

8

Древесные отходы

2

3

9

Отсев

7

-

10

прочее

14

2


Итого

100

100

      Анализ сведений об изучении морфологического состава по регионам показывает очень большие расхождения данных.

      1.2. Основные проблемы, тенденции и предпосылки развития сектора управления отходами

      Коммунальные отходы можно условно поделить на 3 основные категории – ТБО, опасные составляющие и другие.

      ТБО в городской местности (г. Лисаковск)

      Твердые бытовые отходы являются основной составляющей коммунальных отходов, занимающей в процентном отношении по массе около 85-90%.

      Следует отметить, что ситуация с коммунальными отходами различается в городской и сельской среде.

      В городской местности основными генераторами коммунальных отходов являются не только домашние хозяйства, но также предприятия и организации.

      ТБО в сельской местности (п. Октябрьский)

      Морфологический состав отходов в городской и сельских местностях различен. В сельских районах доминируют отходы пластмассы, упаковочных материалов, и меньшая доля - органические отходы, бумага и картон. Следует отметить, что в сельских местностях органическая часть отходов обычно не размещается на полигоне или свалках. Значительная доля органических отходов скармливаются животным или компостируются в домашних условиях. Кроме того, дерево и другие материалы могут сжигаться с целью отопления. Оба этих вида деятельности оказывают влияние на состав и объемы образующихся отходов.

      Сортировка и переработка ТБО

      Анализ показывает, что в настоящее время значительная часть отходов размещается на близлежащих к городу сельских свалках и полигонах, при этом вторичные материальные ресурсы, имеющиеся в их составе, безвозвратно теряются, уменьшаются отчисления в бюджет. Лишь незначительная доля ТБО размещается на полигонах ТБО, где проводится 100% сортировка отходов с последующей переработкой, утилизацией и захоронением неутильной части.

      В цепочке управления отходами, самым нерентабельным и непривлекательным, затратным является сортировка отходов, и исключение этих обязательных работ (нарушение закона) приводит к неоправданным, более низким ценам недобросовестных участников рынка услуг.

      В результате этого растет число свалок, на последующую рекультивацию которых потребуются значительные бюджетные средства.

      Захоронение коммунальных ТБО

      На сегодняшний день захоронение отходов на полигонах является основным методом постоянного размещения отходов. Твердые бытовые отходы, не размещаемые на полигонах, не сортируются для повторного использования/переработки и сваливаются в местах, не предусмотренных для этих целей, образуя впоследствии несанкционированные свалки.

      На несанкционированных свалках могут быть случаи захоронения отходов вместе с опасными медицинскими, промышленными отходами, которые содержат тяжелые металлы; пищевыми и строительными отходами, захоронение которых на полигонах ТБО запрещено законодательно, данный вид отходов требует переработки.

      Ключевые проблемы системы обращения с ТБО

      Требует пересмотра график сбора и вывоза отходов с учетом мнения населения для создания удобных условий доступа населения города Лисаковска к данным услугам.

      Значительную нагрузку на окружающую среду оказывают биологически разлагаемые отходы (далее - БО), в том числе и пищевые, не размещаемые на полигоны и образующие несанкционированные свалки, поскольку при их разложении образуется свалочный газ, оказывающий воздействие на изменение климата, продукты гниения способствуют образованию патогенной микрофлоры.

      Вариантом технологического решения по утилизации этой части отходов на городском полигоне ТБО выбрана и апробирована технология утилизации отходов с помощью красного калифорнийского червя (ККЧ).

      Так же, на городском полигоне ТБО ведутся работы по переработке строительных отходов захоронение, которых на полигонах ТБО запрещено законодательно, но так или иначе они присутствуют в составе коммунальных отходов.

      Опасные составляющие коммунальных отходов – отходы потребления, образующиеся в результате жизнедеятельности человека, а также отходы производства с аналогичным характером образования, которые по своему составу и свойствам могут быть отнесены к опасным отходам. К ним относятся следующие отходы:

      - использованные батарейки и аккумуляторы;

      - использованное электрическое и электронное оборудование;

      - ртутьсодержащие отходы (люминесцентные лампы и термометры);

      - медицинские и ветеринарные отходы;

      - отходы бытовой химии;

      - отходы, содержащие асбест;

      - другие опасные отходы, образующиеся в результате жизнедеятельности человека. Мировой опыт показывает, что опасные бытовые отходы обычно составляют порядка 1% от общей массы ТБО, собираемых у населения, предприятий и организаций.

      В настоящей Программе можно принять это значение в качестве основы для проведения последующих оценок.

      Использованные батарейки и аккумуляторы. В городе, силами местных исполнительных органов организован сбор отдельных видов опасных бытовых отходов, в частности, отработанных РСЛ и гальванических элементов. Для чего на территории города установлено 9 контейнеров для сбора опасных отходов. Ежегодно проводится конкурс на их обслуживание с целью последующей переработки (демеркуризации).

      Медицинские и ветеринарные отходы. Как отмечено выше, система учета, сбора и дальнейшей переработки данного типа отходов налажена только для медицинских и ветеринарных учреждений.

      Система сбора медицинских и ветеринарных отходов у населения отсутствует. Таким образом, данные отходы от населения попадают в общий поток ТБО и только на городском полигоне ТБО после сортировки они поступают на безопасную утилизацию в крематор, оборудованный дополнительной камерой дожига.

      Для утилизации ветеринарных и биологических отходов на административной территории города Лисаковска действует специальное сооружение, предназначенное для уничтожения трупов сельскохозяйственных животных – "яма Беккари".

      Отходы бытовой химии. Налаженной системы сбора и утилизации этого типа опасных бытовых отходов не существует ни для населения, ни для предприятий и организаций. Также не имеется нормативной правовой базы, регламентирующей сбор, переработку (уничтожение) и захоронение данных отходов. Вследствие этого отходы бытовой химии попадают в общий поток ТБО.

      Ключевые проблемы системы сбора и захоронения опасных отходов

      Учитывая вышеизложенное, можно выделить следующие ключевые проблемы в сфере обращения с опасными бытовыми отходами на текущий момент:

      - несовершенство системы учета образования опасных бытовых отходов;

      - недостаточность пропаганды среди населения о необходимости раздельного сбора опасных бытовых отходов в специальные контейнеры;

      - наличие на рынке данных услуг предприятий, производящих захоронение отходов без предварительной сортировки.

      Другие отходы - отходы, которые не являются опасными, и в то же время не могут быть отнесены к смешанным, так как для их сбора, вывоза и утилизации требуется применение иных подходов, нежели чем для первого потока.

      К "Другим отходам" можно отнести следующие отходы:

      - строительные отходы;

      - крупногабаритные отходы;

      - использованные автомобильные шины;

      - отходы от переработки сточных вод.

      Мировой опыт показывает, что строительные и крупногабаритные отходы обычно составляют порядка 5% от общей массы ТБО, собираемых у населения, предприятий и организаций. Для целей настоящей Программы можно принять это значение в качестве основы для проведения последующих оценок.

      Использованные автомобильные шины. Рост автомобильного парка неизменно ведет к образованию новых отходов, в том числе изношенных шин, которые накоплены и находятся на хранении открытым и закрытым способами у собственников отходов, на стихийных свалках.

      В Костанайской области существует инфраструктура по переработке данного вида иных бытовых отходов. Действуют предприятия, осуществляющие переработку изношенных шин и резинотехнических отходов. В то же время большинство использованных автомобильных шин подлежит несанкционированному сжиганию и захоронению.

      Отходы от переработки сточных вод. Данный тип бытовых отходов отличается от всех рассмотренных выше типов ТБО природой своего образования. Эти отходы больше относятся к классу промышленных, так как образуются в процессе очистки бытовых сточных вод на канализационных очистных сооружениях (далее - КОС) населенных пунктов. С точки зрения переработки бытовых отходов интерес представляют два вида отходов с КОС: органическая фракция, собираемая на первичных отстойниках, и отработанный активный ил из аэротенков.

      В городе Лисаковске в настоящее время эти отходы перерабатываются на городском полигоне ТБО.

SWOT-анализ состояния управления коммунальными отходами в городе Лисаковске

Внутренняя среда

Сильные стороны

Слабые стороны

1. В городе осуществляют бесконтейнерный сбор отходов, что позволяет сохранять на протяжении продолжительного времени статус одного из чистых городов Казахстана.

1. Зачаточная стадия системы сбора отходов, с разделением их на "сухую" и "мокрую" фракции.

2. Большинство жителей города выступают за сохранение действующей системы сбора и транспортировки отходов.

2. Не отработана система разъяснительной работы среди населения о необходимости разделения домашних отходов на "сухую" и "мокрую" фракции.

3. В городе приступили к раздельному сбору пластиковых бутылок и металлических банок из-под напитков в отдельные контейнеры.

3. Население не всегда устраивает график сбора бытовых отходов, что зачастую ведет к созданию несанкционированных свалок.

4. Сбор и вывоз отходов у источников загрязнения осуществляют специальным транспортом по установленному графику.

4. Сбор и вывоз бытовых отходов осуществляется специально приспособленным автотранспортом с высоким процентом изношенности.


5. В административных границах города создано три полигона для переработки, утилизации и захоронения твердых бытовых отходов.

6. В городе с 1975 года функционирует полигон ТБО, который один из первых в Казахстане (с 1998 г.) занимается переработкой, утилизацией и захоронением коммунальных отходов.

6. Перераспределение (миграция) образуемых в городе отходов по свалкам, непроизводящим сортировку отходов, вследствие чего безвозвратно утрачивается вторичное сырье.

7. Наработанный опыт по переработке, утилизации и захоронению коммунальных отходов на Лисаковском полигоне, широко изучался и использовался в Казахстане начиная с нулевых годов, нового тысячелетия.

7. Не желание владельцев полигонов соблюдать требуемые экологические нормы законодательства, в части внедрения технологий по переработке и утилизации отходов, во избежание дополнительных затрат.


8. Захоронение отходов, без их переработки и утилизации, позволяет снижать тарифы на услуги полигонов (что приводит к недобросовестной конкуренции между полигонами), а самое главное, не обеспечивает экологическую безопасность в городе и его округе.


9. Стареющие кадры участников рынка твердых бытовых отходов.


10. Высокая неукомплектованность работниками специализированных предприятий в сфере обращения с отходами.


11. Отсутствие заинтересованности специализированных предприятий в их модернизации, в связи отсутствием долгосрочных договоров на оказание услуг.

Внешняя среда

Возможности

Угрозы

1. Созданная в Казахстане система мер государственной поддержки участников рынка твердых бытовых отходов.

1. Коррупция

2. Выделение из республиканского бюджета на стабилизацию и улучшение качества окружающей среды, содействие ускоренному переходу к "Зеленой экономике", путем продвижения технологий и лучших практик, развития бизнеса и инвестиций 4 684 901 тыс. тенге.

2. В государстве недостаточно развита система контроля за использованием земельных ресурсов в сфере обращения с отходами.

3. Приказ Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 27 ноября 2023 года № 332 "Об утверждении Правил направления денег оператором расширенных обязательств производителей (импортеров), поступивших на его банковский счет от производителей и импортеров на

3. Не отработана система обеспечения молодыми специалистами экологами, участников рынка ТБО в моногородах.

организацию сбора, транспортировки, подготовки к повторному использованию, сортировки, обработки, переработки, обезвреживания и (или) утилизации отходов, образующихся после утраты потребительских свойств продукции (товаров), на которую (которые) распространяются расширенные обязательства производителей (импортеров) путем выплат" и Постановление Правительства Республики Казахстан от 2 сентября 2021 года № 604.



4. Несовершенство законодательства, в части применения штрафных санкций к собственникам отходов при загрязнении окружающей среды.

      В целях предотвращения угроз, с учетом слабых сторон необходимо комплексное решение вопросов по:

      - отсутствию системы переработки ТБО;

      - отсутствию разработанных, экономически обоснованных норм и тарифов.

      - отсутствию контроля за объемами образованных отходов;

      - отсутствию контроля за движением отходов;

      - миграции отходов по сельским свалкам в ввиду неоправданно низкой стоимости за услуги (недобросовестная конкуренция);

      - разработке и утверждению с учетом мнения населения графика сбора и вывоза отходов.

      1.3. Прогноз объемов образования и захоронения коммунальных отходов

      Динамика прогноза образования отходов в городе Лисаковске рассчитана исходя из количества населения, норм образования (которые действовали до 2022 г.) и объемов образования отходов у юридических лиц, осуществляющих свою деятельность на территории города Лисаковска.

      По информации МЭПР Республики Казахстан ежегодный рост коммунальных отходов в Республике Казахстан составляет 5%.

      Таблица 4. Прогноз образования отходов в городе Лисаковске до 2028 года


Текущая ситуация, тонн

Прогноз образования отходов, тыс. тонн

2021 г.

2022 г.

2023 г.

2024 г.

2025 г.

2026 г.

2027 г.

2028 г.

Масса образования отходов

Полные данные отсутствуют

15,04

15,8

16,6

17,4

18,3

      Согласно Прогноза (табл.4) масса образованных отходов к 2028 году составит 18,3 тыс. тонн.

      В 2022 году на полигонах поселка Октябрьский и города Лисаковска было размещено 3 205,788 тонн отходов.

      Таблица 5. Объем размещенных отходов на полигонах ТБО за 1998-2022 годы


Масса захороненных отходов, тыс. тонн

1998-2022 гг.

2022 г.

город Лисаковск – ТОО "ИЛИН"

126,78

2,08

поселок Октябрьский – ТОО "Салем KZ"

50,792

1,12

итого

177,572

3,2

      В 2022 году из 15 тыс. тонн предполагаемых городских объемов образования отходов, только 21,4% отходов размещено на специализированных городских площадках. Необходимо сконцентрировать размещение отходов на городском полигоне, что приведет к сокращению (минимизации) количества площадок размещения отходов, реализации показателей и целевых индикаторов Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике", Комплекса мер по современной утилизации и переработке твердых бытовых отходов по Костанайской области согласно Дорожной карте.

      Прогнозная оценка так же показывает, что рост объемов образуемых отходов ожидается по всем категориям ТБО, в том числе опасным бытовым отходам. На сегодняшний день нет систематического подхода и надежной практики сбора, утилизации и захоронения данной категории отходов. В соответствии с этим Программа включает ряд целевых показателей и мероприятий для комплексного решения проблемы опасных отходов в составе ТБО.

2. Обзор позитивного зарубежного опыта по решению имеющихся проблем

      К странам, достигшим высоких стандартов в области управления ТБО, прежде всего относятся страны Европейского Союза.

      Регулирование сферы обращения с ТБО в странах Европейского Союза (далее - ЕС) проводится на основе Директив. Основополагающие принципы и требования в области управления ТБО изложены в Директиве 2008/98/ЕС от 19 ноября 2008 года "Об отходах и отмене ряда Директив" (далее – Директива). Названная Директива является рамочным документом, определяющим обращение с отходами в странах ЕС.

      Основная цель Директивы – определение мер по защите окружающей среды и охране здоровья населения, направленных на предотвращение или сокращение негативного влияния в результате образования отходов и обращения с ними, а также и на снижение общего воздействия от использования ресурсов и улучшение эффективности их использования.

      Согласно Директиве, государства-участники обязаны соблюдать иерархию в соответствии с целесообразными правилами и методами управления отходами. При этом в контексте данных правил иерархия представляет собой адаптируемый и гибкий подход, который способствует принятию решений по управлению отходами, приспособленных к местным социальным, экономическим и техническим потенциалам, и обеспечивает наращивание данных потенциалов в соответствии с планируемыми и выполняемыми мероприятиями по управлению отходами. При этом определяются следующие понятия приоритетов:

      - предотвращение образования отходов: необходимо принимать меры до того, как предмет стал отходом, чтобы сократить количество отходов и их негативное влияние на

      окружающую среду или здоровье человека, или количество вредных веществ, которые содержит данный предмет;

      - повторное использование: любое действие, после которого предмет может использоваться снова для той же цели, для которой он был создан;

      - подготовка к повторному использованию: тестирование, очистка или ремонт, после которого продукты или компоненты продуктов, которые стали отходами подготовлены таким образом, что могут быть использованы без дополнительной обработки;

      - переработка: вторичная переработка отходов в сырье, изделия, материалы или вещества (исключая получение энергии или топлива), чтобы использовать их в тех же или иных целях;

      - захоронение: размещение отходов в воздухе, земле или воде, даже если подобное действие имеет как вторичное последствие извлечение материальных ресурсов или энергии.

      В соответствии с законодательством ЕС, сбором, транспортировкой и переработкой отходов имеют право заниматься государственные и частные компании и организации, а также компании и организации смешанной формы собственности, имеющие необходимые разрешения.

      Наиболее часто встречающиеся варианты сортировки отходов предполагают разделение на опасные и не опасные отходы, "мокрые" и "сухие".

      Опасные отходы должны собираться отдельно и доставляться на специальные пункты сбора, откуда их направляют на переработку в специализированные компании. Частные лица, как правило, осуществляют доставку опасных отходов на пункты сбора самостоятельно. Для промышленных предприятий может быть организован сбор непосредственно с производства. Для отдельных видов отходов (например, гальванические элементы) перерабатывающие компании могут организовывать пункты сбора в общественных местах, например, в супермаркетах кооперативах собственников помещений. Для привлечения внимания населения емкости для сбора красочно оформляются, рядом с ними могут помещаться стенды с информацией об обращении с соответствующими видами отходов.

      Требования к захоронению отходов изложены в Директиве ЕС 1999/31/ЕС от 26 апреля 1999 года (с изменениями и дополнениями). Статья 1 содержит положения о максимальном предотвращении или уменьшении настолько, насколько возможно, отрицательного воздействия на окружающую среду, в особенности, на поверхностные и подземные воды, почву и воздух, в том числе и на глобальном уровне, включая парниковый эффект, а также любой риск человеческому здоровью в результате действий по захоронению отходов.

      Также, в странах ЕС ведется активная работа с населением по данному сектору. Таким образом, основным принципом по которому работают в ЕС – "загрязнитель платит".

      Внедрение основных принципов и опыта работы в данном секторе в ЕС позволит достичь высокого уровня управления системы сбора, транспортировки, а также переработки и утилизации ТБО, даст возможность стать привлекательным данный сектор для бизнеса и частных структур, сохранив при этом принципы и основы курса "зеленой экономики".

      3. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели результатов реализации Программы

      3.1. Цель Программы

      Целью данной Программы является:

      - достижение установленных показателей, направленных на постепенное сокращение объемов образования коммунальных отходов, увеличение доли восстановления коммунальных отходов и рекультивации полигонов;

      - создание эффективной, надежной и социально приемлемой системы по сбору, транспортировке, переработке и захоронению ТБО, реализация государственной политики в сфере обращения с отходами и бережного отношения к земельным ресурсам.

      3.2. Задачи и целевые индикаторы Программы

      Для достижения поставленной цели и целевых индикаторов необходимо выполнение следующих задач:

      1. Совершенствование системы сбора, транспортировки, переработки и захоронения коммунальных отходов.

      2. Повсеместное внедрение раздельного сбора, в том числе опасных составляющих и крупногабаритных отходов у источника образования.

      3. Увеличение доли переработки коммунальных отходов в рамках и в соответствии с принципами и концепцией развития "зеленой экономики".

      4. Проведение анализа необходимости и целесообразности обустройства дополнительных площадок для размещения/захоронения отходов с учетом имеющихся производственных мощностей городского полигона.

      5. Полная замена парка специализированного автотранспорта для сбора и вывоза ТБО, отвечающего требованиям законодательства.

      6. Создание условий привлекательности бизнеса для потенциальных инвесторов в сфере обращения с коммунальными отходами путем:

      - утверждения экономически обоснованных тарифов на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение ТБО;

      - урегулирования рынка поставщиков услуг, путем проведения конкурса согласно законодательству.

      7. Ликвидация несанкционированных свалок и рекультивация полигонов ТБО при отработке мощностей.

      Таблица 6. Целевые индикаторы Программы по управлению коммунальными отходами города Лисаковска на 2024-2028 годы

Наименование целевого индикатора

Текущая ситуация

Значение целевого индикатора

2023 г.

2024 г.

2025 г.

2026 г.

2027 г.

2028 г.

Покрытие населения централизованным вывозом твердых бытовых отходов в соответствии с требованиями ЭК РК

88%

90%

92%

94%

98%

100%

Постепенное внедрение раздельного сбора смешанных отходов

Данные отсутствуют

5%

7%

10%

15%

20%

Постепенное внедрение раздельного сбора опасных составляющих и крупногабаритных отходов у источника образования

Данные отсутствуют

30%

40%

60%

80%

100%

Доля переработанных отходов

16%

18%

20%

22%

25%

27%

Приведение полигонов ТБО экологическим и санитарным требованиям

50%

100%

100%

100%

100%

100%

Обеспеченность современным, отвечающим требованиям парком специализированного автотранспорта

0

2 ед.

4 ед.

-

4 ед.

-

      4. Основные направления, пути достижения поставленных целей и задач

      Достижение цели и целевых индикаторов Программы будет определяться посредством реализации задач Программы и сопоставления и соизмерения промежуточных результатов с показателями результатов по каждой из категорий твердых бытовых отходов.

      Предотвращение и минимизация образования отходов являются приоритетными в иерархии управления отходами. Достижение этой цели зависит от многих факторов, которые не относятся к системе управления отходами непосредственно, но связаны с такими условиями, как экономический рост, доступность и внедрение современных технологий в различных отраслях промышленности, а также уровень благосостояния населения.

      Таким образом, реализуя поставленные настоящей Программой цели, предполагается проведение одновременной работы по снижению объема образования твердых бытовых отходов, мероприятий по возможному предотвращению образования отходов и свалок, а также минимизации количества площадок размещения отходов - уменьшение нагрузки на окружающую среду.

      Мероприятия по реализации Программы разработаны в соответствии с базовыми принципами системы обращения с отходами:

      - устойчивого обращения с отходами;

      - "загрязнитель платит" - лицо, ответственное за загрязнение окружающей среды, должно нести расходы по обращению с отходами, которые одобрены государственными органами для обеспечения приемлемого состояния окружающей среды;

      - открытость и прозрачность - постепенное устойчивое внедрение открытых тендеров на услуги, прозрачная оценка подаваемых конкурсных предложений и справедливое применение норм и стандартов;

      - иерархия технологий обращения и переработки отходов;

      - принцип приближенности перерабатываемых мощностей к источнику образования отходов.

      Управление ТБО будет основываться на иерархии управления отходами, наивысшим приоритетом которой являются создание условий для возвращения отходов в хозяйственный оборот, а также управление и контроль над полигонами ТБО, которые обеспечат адекватную охрану здоровья населения и окружающей среды.

      Государственные и иные органы, местные исполнительные органы, а также специализированные предприятия являются ответственными за достижение целей, целевых индикаторов, задач, показателей результатов.

      Для достижения поставленных задач Программы необходимо совершенствовать следующие основные направления:

      Реформа тарифообразования и экономическое стимулирование

      Для устойчивой работы системы обращения с ТБО необходимо построение политики тарифообразования, которая будет одновременно соответствовать платежеспособности населения и обеспечению привлекательности данного сектора для частных инвесторов.

      Работа по формированию устойчивой финансовой системы в сфере управления ТБО должна быть направлена на обеспечение полного возмещения затрат на оказываемые услуги по сбору, вывозу, сортировке, утилизации, переработке и захоронению ТБО.

      Функционирование системы будет осуществляться за счет:

      1) тарифов за сбор, переработку и захоронение отходов, разработанных местными исполнительными органами и утвержденных местными представительными органами в соответствии с Методикой, утвержденной Приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 14 сентября 2021 года № 377.

      Расходы жителей, входящих в категорию социально защищенных слоҰв населения, за сбор, переработку и захоронение отходов будут компенсироваться в рамках предоставляемой жилищной помощи на коммунальные и эксплуатационные услуги.

      2) доходов от продажи производимой продукции (вторичного сырья, электроэнергии, биогаза, компоста).

      Реформа структурной и институциональной организации сектора

      С целью повышения эффективности работы в сфере ТБО планируется создание инфраструктуры обращения с ТБО на основе регионального (кластерного) подхода с широким вовлечением населения и частного бизнеса. Работа в данном направлении будет основываться на принципе открытости и прозрачности, что означает внедрение открытых конкурсов на услуги, непредвзятую оценку подаваемых на конкурс предложений и справедливое применение норм и стандартов.

      Для создания эффективной системы обращения с отходами требуется выделение следующих уровней ответственности:

      Местные исполнительные органы будут осуществлять формирование и реализацию политики по обращению с отходами на местном уровне, которая координируется с государственной политикой на республиканском уровне и включает следующее:

      - включение в Комплексный план развития территории мероприятий по программе управления отходами;

      - планирование инвестиций в объекты, задействованные в области обращения с отходами;

      - разработку тарифов на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение ТБО;

      - сбор, систематизацию и анализ данных по отходам;

      - разработку образовательных и информационных программ для населения по вопросам обращения с отходами.

      Кроме того, МИО будут выступать заказчиками услуг по обращению с отходами, функциями которых являются:

      - разработка оперативных планов для достижения целевых показателей;

      - подготовка конкурсной документации, оценка и заключение долгосрочных договоров в сфере обращения с отходами;

      - мониторинг выполнения обязательств по договорам.

      Специализированное предприятие будет осуществлять совместно с МИО:

      - формирование реестра собственников отходов;

      - сбор сведений и контроль за объемами образованных, переработанных, переданных специализированным предприятиям и размещенных на полигоне ТБО твердых бытовых отходов;

      - контроль за соблюдением графиков вывоза ТБО, маршрутов движения специализированного транспорта для вывоза отходов посредством программы GPS навигации;

      - составление и предоставление отчетов заинтересованным государственным органам о реализации Программы.

      Cтандартизация технологий и уровня услуг

      Необходимо внедрение стандартов услуг по всей цепочке сбора, транспортировки, переработки и захоронения отходов. Подобная стандартизация должна определять не только минимальный требуемый уровень услуг, но определять количественные параметры и минимальные технические характеристики используемой техники и технологий в процессе предоставления услуг.

      Сбор и транспортировка отходов

      Реализация поставленных Программой целей предполагает повышение качества услуг по сбору и вывозу ТБО. В городе Лисаковске будет сохранена и совершенствоваться централизованная система сбора и вывоза ТБО с городской территории, при которой жители перегружают отходы из квартирных сборников непосредственно в бункер мусоровоза (специализированного транспорта), при строгом соблюдении графика вывоза с заездом в район обслуживания 2 раза в день.

      Сбор и вывоз отходов с сектора индивидуальной застройки производится в соответствии согласованного по условиям конкурса (тендера) графика.

      Для удобства жителей города и для поддержания чистоты и порядка по периметру города оборудовано 5 контейнерных площадок для сбора отходов с разделением на фракции "сухой", "мокрый"; опасные отходы; крупногабаритные отходы (превышающий 0,5 м в длину, ширину либо в высоту).

      Все специализированные автотранспортные средства, предназначенные для вывоза ТБО, должны быть оборудованы системой GPS-навигации с передачей данных в информационную систему "Национальный банк данных о состоянии окружающей среды и природных ресурсов".

      Обеспечение доступности услуг будет достигнуто за счет полного контролируемого охвата сбором и вывозом смешанных коммунальных отходов городского населения, районов индивидуальной застройки, организации сбора и вывоза отходов населения поселка Октябрьский.

      Внедрение раздельного сбора коммунальных отходов "у источника"

      Для внедрения раздельного сбора отходов у "источника" предполагаются следующие шаги внедрения раздельного сбора:

      Шаг 1. Внедрение раздельного сбора опасных отходов, таких как батарейки, ртутьсодержащие лампы в общественных местах. Установка в общественных местах специальных контейнеров дает возможность населению самостоятельно доставлять опасные отходы. При этом стационарные пункты приема данных видов отходов могут быть созданы в магазинах (отделах магазинов, торговых точках), осуществляющих реализацию указанных ламп, либо на территории собственников помещений (ОСИ , КСП). Для сбора медицинских отходов (просроченные медикаменты, шприцы и прочее) требуется предусмотреть установку экобоксов в аптеках города. При определении места расположения и количества стационарных пунктов приема данного вида отходов должны учитываться их доступность и удобство населению.

      Шаг 2. Пересмотр количества и продолжительности времени стоянок спецавтотранспорта в жилых микрорайонах города с учетом мнения населения. Количество стоянок необходимо увеличить для максимального охвата населения города данной услугой. Обеспечение информирования населения об организованных пунктах приема отходов и пропаганды безопасного обращения с ними.

      Шаг 3. За счет городского бюджета и/или частных инвестиций планируется закуп специального транспорта для вывоза ТБО. В первую очередь будет приобретен автомобиль, оборудованный установкой для загрузки ТБО из контейнеров, расположенных на пяти контейнерных площадках и в бюджетных учреждениях города.

      В последующие годы будут приобретаться автомобили для сбора и транспортировки ТБО бесконтейнерным способом в целях увеличения парка специализированного автотранспорта и замены выбывающих автомашин ввиду износа. Данный транспорт планируется передавать на конкурсной основе в аренду/лизинг участникам программы – юридическим и физическим лицам.

      Шаг 4. Для реализации указанных мероприятий местный исполнительный орган обеспечивает выполнение работ и услуг по сбору, временному хранению, вывозу данного вида отходов в соответствии с Экологическим кодексом Республики Казахстан.

      При этом в конкурсной документации и договоре на выполнение работ, оказание услуг предусматриваются следующие требования:

      - сбор данного вида отходов от населения региона;

      - количество обслуживаемых населенных пунктов с указанием их названия, региональной принадлежности, количества и места расположения пунктов приема данного вида отходов;

      - периодичность вывоза собранных данного вида отходов со стационарных пунктов сбора;

      - организация экобоксов в аптеках города для сбора просроченных лекарств и медикаментов с целью дальнейшей безопасной утилизации специализированными предприятиями;

      - обеспечение безопасного хранения, транспортировки и утилизации;

      - соблюдение требований законодательства Республики Казахстан в сфере обращения с отходами;

      - представление отчета о выполненной работе с указанием сроков его предоставления и периодичности.

      Контроль за соблюдением безопасности и требований по сбору, хранению, транспортировке и утилизации ламп осуществляется местными исполнительными органами, а также экологическими и санитарными службами.

      Шаг 5. Разработка и внедрение графика вывоза крупногабаритных отходов, транспортировку которых население не может осуществлять самостоятельно. Организация их регулярного вывоза не реже 1 раза в месяц.

      Шаг 6. Организация стационарного пункта сбора вторичного сырья и других материалов, подлежавших переработке (ПЭТ, картон, бумага и пр.)

      Шаг 7. Организация раздельного сбора отходов у источника образования с разделением на "сухую" и "мокрую" фракции на контейнерных площадках.

      Переработка отходов

      Основываясь на международном опыте по внедрению технологий переработки отходов и иерархии принципов ЕС по управлению отходами, реализация целей Программы будет происходить путем эксплуатации централизованного объекта переработки отходов – на полигонах ТБО, на которых должны осуществляться:

      - 100% сортировка собранных фракций ТБО с извлечением вторичного сырья;

      - обработка биологически разлагаемой фракции ТБО (предлагается, что биологически разлагаемая фракция ТБО будет обрабатываться совместно с илом КОС) с целью минимизации захоронения ТБО.

      - опасные виды бытовых отходов, полученные после сортировки, направляются для утилизации, в том числе на специализированную установку (крематор), либо передачу специализированным организациям для последующей утилизации.

      Утилизация отходов

      Реализация происходит путем использования вторичных материалов, а также производства из вторичного сырья товаров с высокой добавленной стоимостью. Такой центр утилизации может быть как составной частью регионального мусороперерабатывающего комплекса (городского полигона ТБО), так и самостоятельным предприятием.

      Захоронение отходов

      Для достижения целей реализации Программы захоронение отходов будет происходить путем:

      - внедрения современных технологий захоронения отходов;

      - ликвидации несанкционированных свалок;

      - поэтапной рекультивации и восстановления земель.

      Меры взаимодействия и коммуникации с населением

      Информирование широкой общественности играет немаловажную роль в управлении ТБО. Информирование будет включаться в планирование системы управления ТБО на самом раннем этапе.

      В краткосрочной перспективе основное внимание будет сосредоточено на задачах по значимости наличия эффективной системы управления ТБО:

      - обсуждение отрицательного влияния неправильного обращения с отходами;

      - популяризация успешного практического опыта в области обращения с отходами;

      - определение обязанностей общественности и других участников системы для достижения задач Программы;

      - демонстрация преимуществ раздельного сбора и использования вторичных материальных ресурсов;

      - своевременное информирование населения об изменениях в системе обращения с отходами и о целях таких изменений;

      - информирование населения об административной ответственности Потребителя за несоблюдение требований по обращению с коммунальными отходами.

      Первоочередное внимание будет сосредоточено на ключевых группах заинтересованной общественности:

      - население – работающее и неработающее (домохозяйки, пенсионеры, дети, безработные);

      - учителя, волонтеры, группы активистов и негосударственные организации.

      Мероприятия по информированию общественности будут предусмотрены в плане информационной работы с населением по обращению с отходами и будут включать:

      - публикации в местных газетах, репортажи на местном телевидении;

      - информационные материалы о вторичном использовании отходов среди широкой общественности;

      - организацию ознакомительных визитов на полигон ТБО для школьников и студентов;

      - конкурсы среди учреждений образования, собственников помещений на тему отходов.

      5. Этапы реализации Программы

      В основу Программы заложен региональный подход, который способствует одновременному применению принципа приближенности мощностей переработки к

      источнику образования отходов и принципа внедрения наилучших доступных, а также затрато-эффективных технологий.

      Региональный подход предполагает:

      - организацию объектов по переработке и захоронению ТБО с учетом достижения баланса между воздействием на окружающую среду и стоимостью;

      - организацию стационарных приемных пунктов вторичного сырья.

      Поэтапный подход реализации Программы

      Реализация Программы разбита на следующие этапы:

      этап 1 – пилотный, 2024 год. На данном этапе предлагается подготовить региональную программу по управлению ТБО, производить пилотное внедрение механизмов и принципов реализации Программы.

      этап 2 – основной, 2025-2026 годы. На данном этапе предлагается повсеместное внедрение механизмов и принципов реализации Программы.

      этап 3 – завершающий, 2027-2028 годы. На данном этапе завершается внедрение механизмов и принципов реализации Программы, а также происходит проверка устойчивости Программы.

      6. Необходимые ресурсы

      Всего по Программе планируются расходы в размере 786 399 874,0 тенге, в том числе:

      по 1-му этапу (2024 год):

      Местный бюджет – 131,370 768 млн. тенге. Частные инвестиции -3,5 млн. тенге.

      по 2-му этапу (2025-2026 годы):

      Местный бюджет – 295,111 293 млн. тенге. Частные инвестиции – 5,2 млн. тенге.

      по 3-му этапу (2027-2028 годы):

      Местный бюджет – 344,217 813 млн. тенге. Частные инвестиции – 7,0 млн. тенге.

      Таблица 7. Финансирование Программы в соответствии с поэтапной реализацией

Источник финансирования

Ед.

Этап 1 Пилотный 2024 г.

Этап 2 Основной 2025-2026 гг.

Этап 3 Завершающий 2027-2028 гг.

Бюджетное финансирование

%

60%

30%

10%

Внебюджетное финансирование

%

40%

70%

90%

      Коммерческое финансирование

      Повышение инвестиционной привлекательности сектора ТБО является одним из главных инструментов достижения целей данной Программы и позволит не только привлечь возрастающие объемы внебюджетного финансирования, но и достичь значительного повышения качества и количества предоставляемых услуг посредством использования опыта частного сектора в эксплуатации инфраструктуры ТБО.

7. План мероприятий по реализации Программы управления коммунальными отходами города Лисаковска на 2024-2028 годы


Наименование целей и задач

Этап

Сроки

Исполнитель

Необходимые
затраты.
Источники
финансирования

Форма
завершения

Примечание

1.

Создание постоянно действующей
Рабочей группы по рассмотрению
вопросов обращения с отходами под
председательством курирующего
заместителя акима с участием
заинтересованных структурных
подразделений акимата, маслихата,
специализированных предприятий,
общественных организаций

1 этап

1 раз в
полугод
ие

МИО

Не требуется

Протоколы
заседаний
Рабочей группы

Комплекс мер по
современной
утилизации и
переработке ТБО с
широким
привлечением СМБ по
г. Лисаковску

2.

Разработка и утверждение норм
образования и накопления коммунальных
отходов

1 этап

2024 г.

МИО,
маслихат

1,425 млн. тнг.
Местный бюджет

Утвержденные
нормы образования
и накопления
коммунальных
отходов

Исполнение
требований
законодательства РК

3.

Пересмотр норм образования и
накопления коммунальных отходов
 

2 этап

2026 г.

МИО,
маслихат

2,0 млн. тнг.
Местный бюджет

Утвержденные
нормы образования
и накопления
коммунальных
отходов

Исполнение
требований
законодательства РК

4.

Разработка и утверждение тарифов на
сбор, вывоз, переработку и захоронение
ТБО

1 этап

2024 г.

МИО,
маслихат

1,425 млн. тнг.
Местный бюджет

Утвержденные
тарифы на сбор,
вывоз,
переработку и
захоронение ТБО

Исполнение
требований
законодательства РК

5.

Пересмотр
тарифов на сбор,
вывоз,
переработку и
захоронение ТБО
в соответствии
с действующим
законодательством

2 этап

2026 г.

МИО,
маслихат

2,0 млн. тнг.
Местный бюджет

Утвержденные
тарифы на сбор,
вывоз,
переработку и
захоронение ТБО

Исполнение
требований
законодательства РК

6.

Модернизация
парка
спецавто-
транспорта
для сбора
и вывоза ТБО

1этап
2этап
3этап

2024 г.
2025 г.
2027 г.

МИО,
частные инвесторы

120 млн. тнг.
240 млн. тнг.
240 млн. тнг. Местный бюджет, частные инвестиции

Закуп 2-х мусоровозов Закуп 4-х мусоровозов Закуп 4-х мусоровозов

Организация централи-
зованного
сбора и
вывоза
отходов

7.

Создать
комиссию по
разработке и
реализации
проекта
"Возможность
привлечения
дополнительных
средств в 2024
году на
совершен-
ствование
материально-
технической
базы для
приобретения
специализи-
рованного
автотранспорта,
оборудования
для сбора,
вывоза,
переработки
отходов",
в рамках
Приказа
Министра
экологии и природных
ресурсов Республики Казахстан
от 27 ноября
2023 года № 332
и постановления
Правительства
Республики
Казахстан от 2
сентября 2021 года № 604

1 этап

1
квартал 2024 г.

МИО,
маслихат, частные инвестиции

Не требуется

Проект

Реализация государственной политики в сфере обращения с отходами

8.

Обеспечение услугами по сбору и вывозу ТБО:
100% населения города Лисаковска;
100% населения поселка Октябрьский

1 этап

2024 г.

МИО, спец. предприятия

Не требуется

План график, утвержденный заместителем
акима

Исполнение требований законодательства РК

9.

Разработка и утверждение графика вывоза ТБО с учетом мнения населения

1 этап

2024 г.

МИО

Не требуется

График (приложение к материалам
конкурса (тендера) для МВО)

Преду-
смотреть
утренний
сбор
с 6-30 до 9-00 (затем мусоропроводы).
Вечерний вывоз с 19-00 до 21-00

10.

Разработка и согласование дизайна информационных табло о времени сбора и вывоза ТБО

1 этап

2024 г.

МИО

Не требуется

Эскиз

Предот-
вращение
образования
несанкцио-
ированных
свалок

11.

Изготовление
и установка
информационных
табло на стоянках
для спецавто-
транспорта
при сборе ТБО

1 этап

2024 г.

Управляюща я компания, ОСИ, КСП

Местный бюджет 0,3 млн. тнг.

Акт

Предотвращение образования
несанкционированных свалок

12.

Установка контейнерных площадок в количестве 5 штук по периметру города, с разделением на "сухую" и "мокрую"
фракции, опасные отходы, КГО

1 этап

2024 г.

МИО

5,537 млн. тнг. Местный бюджет

Акт

Предот-
вращение
и миними-
зация
отходов;
введение
раздельного
сбора отходов

13.

Внедрение раздельного сбора отходов в бюджетных организациях

1 этап

2024 г.

МИО

Местный бюджет 3,2 млн. тнг.

Информация

Испол-
нение
требо-
ваний
законо-
дательства
РК

14.

Установка на контейнерных площадках контейнеров для сбора РСЛ

На 1 этапе

2024 г.

МИО

0,4 млн тнг. местный бюджет

Акт

Введение
раздельного
сбора
отходов

15.

Обновление и дооснащение населенных пунктов контейнерами для раздельного
сбора опасных отходов

На всех
этапах

Ежегодн о по 5
единиц

МИО

Местный бюджет 2,0 млн. тнг.

План-график

Исполнение требований
законода-
тельства
РК

16.

Создание 2 пунктов приема вторсырья

3 этап

2027-
2028 гг.

МИО

Местный бюджет; частные инвестиции 15 млн. тнг.

Акт

Комплекс
мер по совре-
менной утилизации
и перера-
ботке
ТБО
с широким привле-
чением
СМБ по
г. Лисаковску

17.

Разработка
Порядка
(механизма)
проведения
конкурсного
отбора
поставщика услуг
по сбору
и вывозу ТБО
по зонам города
с обязательным
ценовым
индикатором и
критериями
конкурсного
отбора

1 этап

2024 г.

МИО

Финансирование не требуется

Методика конкурсного
отбора

ДК по развитию
конкуренции в сфере управления ТБО (МЭ; АЗРК)

18.

Проведение
конкурса (тендера)
по определению
участников рынка
ТБО,
осуществляющих
сбор и
транспортировку
ТБО, согласно
законодательству

На всех этапах

2024-
2028 гг.

МИО

Финансирование не требуется

Протокол, договор

ЭК РК п.2;4 ст.367

19.

Анализ
текущего
состояния
полигонов ТБО

1 этап

2024 г.

МИО

Не
требуется

Решение МИО

Испол-
нение
требо-
ваний
законо-
датель-
ства РК

20.

Обеспе-
чение
видео-
наблю-
дения
на
контей-
нерных
площад-
ках
и поли-
гонах

1 этап

2024 г.

МИО,
собственник площадки

Местный
бюджет,
частные
инвестиции
0,12
млн. тнг.

Акт

Исполнение
требований
законода-
тельства РК

21.

Установка
специализи-
рованной
мусоросор-
тировочной
линии на
полигонах
ТБО

3 этап

2027-
2028 гг.

МИО,
оператор городского полигона
ТБО

60,0 млн. тнг. частные инвестиции

Акт

Внед-
рение
дополни-
тельной
сортировки

22.

Обустройство дороги до полигонов ТБО

3 этап

2027-
2028 гг.

МИО

Местный
бюджет
200 млн.
тнг.

Акт

Органи-
зация
централи-
зован-
ного
сбора и
вывоза
отходов

23.

Анализ
ситуации
с вывозом
и пере-
работкой:
-пищевых
-строи-
тельных
-крупно-
габарит-
ных (КГО)

1 этап

2024 г.

МИО,
управляюща я компания, ОСИ, КСП,
спец.
предприятия

Финансирование не требуется

Протокол заседания Рабочей группы

Испол-
нение
требо-
ваний
законо-
дательства
РК

24.

Организация и проведение агитации среди населения по раздельному сбору отходов (брошюры, листовки, видеоролики, лекции в учебных заведениях и т.д.)

На всех этапах

2024-
2028 гг.

МИО, НПО

В рамках
государственного социального
заказа

Отчет

Комплекс
мер по
совреме-
нной
утили-
зации и
перера-
ботке ТБО
с широ-
ким
привле-
чением
СМБ по
г. Лисаковску

25.

Создание
отдельной
цикловой
передачи на
телеканале
"Акцент" по
освещению
вопросов
охраны
окружающей
среды, в том
числе обращения
с отходами

1 этап
2, 3
этапы

2 раза в неделю
1 раз в неделю

МИО

Местный бюджет 2,4 млн. тнг.
4,2 млн. тнг.

Медиа-план телевизионной передачи

Комплекс
мер по
современ-
ной
утили-
зации и
пере-
работке
ТБО с
широ-
ким
привле-
чением
СМБ
по
г. Лисаков-
ску

26.

Разра-
ботка
информа-
ционных
материа-
лов о
миними-
зации отходов,
способах сбора
и обращения
с отходами,
разме-
щение на
стендах,
городских
ЖК мониторах,
интернет-
ресурсах,
периоди-
ческих
печатных
изданиях

На всех этапах

2024-
2028 гг.

МИО, СМИ,
специализир ованные предприятия

Местный бюджет 0,2 млн. тнг.

Видеоролики, статьи в СМИ, конкурсы

Усиление
взаимо-
действия
со всеми
заинтере-
сованными
сторонами:
населе-
нием,
спец.
предприя-
тиями

27.

Мони-
торинг
деятель-
ности
субъектов,
осуществ-
ляющих
сбор,
транспор-
тировку,
утили-
зацию,
пере-
работку и
захоро-
нение
ТБО

На всех этапах

Не реже 1-го раза в полугод ие

МИО,
спец. предприятия

Финансирование не требуется

Отчет
специали-
зирован-
ных
пред-
приятий,
прото-
кол
засе-
дания
Рабочей группы

Испол-
нение
требо-
ваний
законо-
датель-
ства РК

28.

Мони-
торинг
реали-
зации
Програм-
мы

На всех этапах

Проме-
жуточный
до 15 июля
текущего
года;
годовой
- до 30
января
следую-
щего
года по итогам
предыду-
щего
года

МИО

Финанси-
рование
не требу-
ется

Решение

Повыше-
ние
эффектив-
ности
реали-
зации
запланиро-
ванных
меро-
приятий;
принятие
мер по
выявлен-
ным
проблем-
ным
вопросам

29.

Размещение Программы и отчетов по ее реализации на Интернет-ресурсе.

На всех этапах

2024-
2028 гг.

МИО

Финансирование не требуется

Информация на сайте

Исполнение требований законодательства РК


Лисаков қаласының коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2024-2028 жылдарға арналған бағдарламасын бекіту туралы

Қостанай облысы Лисаков қаласы мәслихатының 2024 жылғы 29 ақпандағы № 83 шешімі

      Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабы 3-тармағының 1) тармақшасына, "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 6-бабының 1-тармағына сәйкес Лисаков қалалық мәслихаты ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

      1. Осы шешімнің қосымшасына сәйкес Лисаков қаласының коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2024-2028 жылдарға арналған бағдарламасы бекітілсін.

      2. Осы шешім оның алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қалалық мәслихат төрағасы К. Мухамадиева

  Мәслихаттың
  2024 жылғы 29 ақпандағы
  № 83 шешіміне
  қосымша

ЛИСАКОВ ҚАЛАСЫНЫҢ 2024-2028 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУ ЖӨНІНДЕГІ БАҒДАРЛАМАСЫ

      ӘЗІРЛЕУШІ:

      "ҚР Тұрақты дамуға көмектесу" Орталығы" ЖШС Мустафина В.В.

      Лисаков қ, 2024 ж.

Мазмұны

     


      Қысқартулар және белгілеулер тізімі

      ЖАО – жергілікті атқарушы органдар

      ҚР ЭТРМ - Қазақстан Республикасының экология және табиғи ресурстар министрлігі БҚДА – Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі

      ШБС – шағын бизнес субъектісі

      ТҚҚ – тұрмыстық қатты қалдықтар ҚШҰ – қоқыс шығаратын ұйым

      ҚЕЖТ – қол жетімді ең жақсы технология

      Терминдер және анықтамалар

      қалдық паспорты - қалдықтардың пайда болу орындары, сандық және сапалық көрсеткіштері, олармен жұмыс істеу ережелері, бақылау әдістері, қоршаған ортаға, адам денсаулығына және (немесе) тұлға мүлкіне осы қалдықтардың зиянды әсер ету түрлері, қалдықтарды өндіруші туралы мәліметтер, басқа да тұлғалардың меншігінде осы қалдықтардың түзілу үдерістерінің стандартталған сипаттамасынан тұратын құжат;

      қаптама қалдықтары - полимерлі, шыны, металл, қағаз және (немесе) картон қаптамаларының, құрамдастырылған материалдан жасалған қаптамалар түрлерінің тұтынушылық қасиетін жойғаннан кейінгі пайда болатын қалдықтар;

      коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормасы — нақты уақыт аралығында есептік бірлікте түзілетін қалдық саны;

      тұрмыстық қатты қалдықтар нарығына қатысушылар - тұрмыстық қатты қалдықтарды жинауды, шығаруды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, кәдеге жаратуды, көмуді жүзеге асыратын дара кәсіпкерлік субъектілері, заңды тұлғалар;

      тұрмыстық қатты қалдықтарды жинаудың орталықтандырылған жүйесі – меншік нысаны және іс-әрекет түріне қарамастан, тұрғын үйлерде және (немесе) жеке тұрған ғимараттарда тұратын немесе өзінің іс-әрекетін жүзеге асыратын, сонымен қатар, меншік иелігінде контейнерлік алаңдары мен контейнерлері жоқ немесе жалпы пайдаланылатын жерде тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау және тасымалдау қызметін жүзеге асыру үшін контейнерлік алаңдары мен контейнерлері бар жеке және заңды тұлғаларды қамтамасыз ету мақсатында жергілікті атқарушы органмен ұйымдастырылатын жүйе;

      тұрмыстық қатты қалдықтарды басқару жүйесі – тұрмыстық қатты қалдықтармен жұмыс істеу ережелері, сызбаларды талдау және мониторинг, тұрмыстық қатты қалдықтар нарығына қатысушылардың қызмет ақысын төлеу сызбасы, тұрмыстық қатты қалдықтардың қозғалу кестесі мен маршруттары, тариф түзілімі, ақпараттық жүйелер, полигондарды ашу және жабу жүзеге асырылатын жүйе;

      полигон операторы – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, тұрмыстық қатты қалдықтарды басқару жүйесі шеңберінде нысандарды басқаруды өздерінің құзыреттілігі шеңберінде жүзеге асыратын заңды тұлға;

      қалдықтарды жинаудың контейнерлік жүйесі - жинақталған қалдықтарды контейнерлік алаңдарда сақтау;

      контейнерсіз қалдықтарды жинау және жою жүйесі – күніне 2 рет қызмет көрсету үшін ауданға кіру кестесін сақтаған жағдайдағы, тұрғындардың пәтердегі жинақтауыштан қалдықтарды тікелей мамандандырылған көлік бункеріне жүктеуі;

      қалдықтарды шығарудың кеңейтілген жүйесі - жер учаскесіне қойылған қалдықтарды шығару;

      қалдықтарды сұрыптау - түрлері және (немесе) фракциялары бойынша немесе қалдықтарды қайта қалпына келтіруге немесе жоюға жіберу операциялары орындалатын нысандарда және (немесе) жинау үдерісінде, жібергенге дейінгі қалдықтарды жинақтау барысында немесе олардың компоненттері бойынша жеке жүзеге асырылатын қалдықтарды бөлек жинау операциялары;

      ең озық қол жетімді технология (ЕОҚТ) - қоршаған орта сапасының мақсаттық көрсеткіштерін қамтамасыз еткенге дейінгі қоршаған ортаға шаруашылық қызметтердің теріс әсер ету деңгейін төмендетуге бағытталған ұйымдастырушылық және басқарушылық

      шараларды қамтамасыз ететін пайдаланылатын және жоспарланатын салалық технологиядар, техникалар мен жабдықтар;

      қолайлы қоршаған орта - табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану және ұдайы өндіру, ластанудың алдын-алу, экологиялық жүйелерді тұрақты қалыптасуын, биоалуандылықты сақтауды, халықтың денсаулығын қорғауды және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін қоршаған ортаның жай-күйі;

      тұрмыстық қатты қалдықтар (ТҚҚ) - қатты нысандағы коммуналдық қалдықтар; қалдықтарды бөлек жинау – фракцияларға бөлу: "құрғақ" фракция, "ылғалды" фракция;

      қалдықтардың "құрғақ" фракциясы – қағаз, картон, металл, пластик, шыны; қалдықтардың "ылғалды" фракциясы – тағам қалдықтары, органикалық және басқалары;

      ІКҚ – ірі көлемді қалдықтар (ұзындығы, ені немесе биіктігі 0,5 м асатын);

      тұтыну қалдықтары – тұтыну немесе пайдалану үдерісінде түзілетін тағам, бұйым және басқа зат қалдықтары, сонымен қатар, бастапқы тұтынушылық қасиетін толық немесе ішінара жойған тауарлар (өнімдер);

      экологиялық білім - қоршаған ортаның жай-күйіне жекелей жауаптылықты қамтамасыз ететін, адамгершілік-эстетикалық қатынастар, құндылық бағыттар, білім мен дағдыны қалыптастыруға бағытталған, тұлғаның өзін-өзі білімін жетілдіру және дамыту, оқыту, тәрбиелеудің үздіксіз үдерісі;

      экологиялық қауіпті нысан – қоршаған орта мен адам денсаулығына кері әсер ететін құрылыс, шаруашылық және басқа да нысандар немесе кері әсер етуі мүмкін іс-әрекеттер.

Бағдарлама паспорты

Атауы

Лисаков қаласының 2024-2028 жылдарға арналған коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламасы

Әзірлеуге арналған негіздеме

Қазақстан Республикасының Экологиялық Кодексі.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жыл 30 мамырдағы
№ 577 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" өту тұжырымдамасы.
Қостанай облысы бойынша тұрмыстық қатты қалдықтарды заманауи қайта өңдеу және кәдеге жарату бойынша шаралар кешені.
Қазақстан Республикасының қалдықтарды басқару саласындағы стандарттары.

Әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган

Қазақстан Республикасы, Қостанай облысы, Лисаков қаласының әкімдігі

Жүзеге асыруға жауапты мемлекеттік орган

Қазақстан Республикасы, Қостанай облысы, Лисаков қаласының әкімдігі

Бағдарлама мақсаты

Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, қайта өңдеу, кәдеге жарату және көму бойынша көрсетілетін қызметтер кешенінің тиімділігін, сенімділігін, экологиялық және әлеуметтік қолайлылығын арттыру, қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу үлесін арттыру, сондай-ақ қалдықтарды қауіпсіз көмуді қамтамасыз ету.

Бағдарлама міндеттері

1. Қалдықтарды басқару саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асыру.
2. ТҚҚ жинау, тасымалдау, сұрыптау, қайта өңдеу, кәдеге жарату және көму бойынша жүйені жаңғырту.
3. Түзілу көздерінен ірікөлемді қалдықтарды және қауіпті бөліктерден тұратын коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды қоса алғанда, қалдықтарды бөлек жинауды бірлесе ендіру.
4. "Жасыл" экономиканы дамыту тұжырымдамасы мен принциптеріне сәйкес және соның шеңберінде тұрмыстық қатты қалдықтардың үлесін арттыру.
5. Жұмыс істеу қуаттылығы аяқталған ТҚҚ полигондарын рекультивациялау және рұқсат етілмеген қоқыс үйінділерін жою

Бағдарламаны жүзеге асыру мерзімі және кезеңдері

2024 – 2028 жылдар
1-кезең 2024 жыл
2-кезең 2025-2026 жылдар
3-кезең 2027–2028 жылдар

Мақсаттық индикаторлар

Бағдарлама мақсаттарын жүзеге асыру үшін келесі мақсаттық индикаторлар орындалуы керек:
-2024 жылдың соңына дейін тұрғындардан тұрмыстық қатты қалдықтарды шығару – 100%;
-2028 жылдың соңына қарай түзілу көздерінен қалдықтардың "құрғақ", "ылғалды" фракцияларын бөлек жинау;
-2028 жылдың соңына қарай - қоқысты санитарлық сақтау 100%;


-қайта өңделген қалдықтардың үлесі: 2024 жыл - 18% - дан, 2028 жылы 27% - ға дейін;
-2028 жылға қарай – "жасыл экономикаға" өту жөніндегі тұжырымдамаға сәйкес қалдықтарды орналастыру орындарын азайту.

Қаржыландыру көздері мен көлемі

Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру көлемі 2024 - 2028 жылдары 786 399 874,0 теңгені құрайды, соның ішінде:
1-кезең бойынша (2024 жыл):
**Жергілікті бюджет – 131 370 768,0 теңге.
***Жеке инвестиция – 3 500 000,0 теңге. 2-кезең бойынша (2025-2026 жылдар):
**Жергілікті бюджет – 295 111 293,0 теңге.
***Жеке инвестиция – 5 200 000,0 теңге. 3-кезең бойынша (2027-2028 жылдар):
**Жергілікті бюджет - 344 217 813,0 теңге.
***Жеке инвестиция - 7 000 000,0 теңге.
Ескерту:
* - облыстық бюджеттік комиссияның қолдауымен облыстық бюджеттің ққұралдары есебінен қаржыландырылатын іс- шаралар бойынша шығындар көлемі;
** - жергілікті бюджетті жасау барысында нақты есептеулерден шығатын, сәйкес жылға анықталатын бағдарламаның іс шараларын жүзеге асыру бойынша қаржыландырудың нақты көлемі;
*** - инвесторлардың қаржылық құралдары (бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі бағдарламасы шеңберіндегі жеке коммерциялық құрылымдар).

Кіріспе

      Лисаков қаласы Қостанай облысының орталық бөлігінде, Тобыл өзенінің оң жағалауында, облыс орталығы Қостанай қаласынан оңтүстік батысқа қарай 120 км қашықтықта орналасқан. Лисаков қаласы 1971 жылы 12 тамызда құрылған. Қаланың құрамына Октябрь кенті кіреді. Қала аумағында жүзден аса ұлттар мен ұлыстар тұрады.

      2023 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша қала халқы 34 715 адамды құрады, оның ішінде қалалық 31 135 адам, ауылдық – 3 580 адам.

      Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 30 мамырдағы № 577 жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" өту тұжырымдамасында ТҚҚ басқару саласын жетілдіру негізгі бағыттарының бірі ретінде анықталған.

      Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарлама қазіргі жағдайды және қала аумағының географиялық ерекшеліктерін, қаланы дамытудың кешенді жоспары, ұлттық, стратегиялық, бағдарламалық құжаттарының басымдықтарын ескере отырып, Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің талаптарын орындау, коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асыру мақсатында әзірленді.

      Лисаков қаласындағы коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарлама мына жағдайлар үшін қажет деп саналады: ТҚҚ нарығына қатысушылардың барлығына ТҚҚ жұмыс істеудің орталықтандырылған жүйесінің ашық механизмін ендіру; ТҚҚ жинау, шығару, қайта өңдеу, кәдеге жарату және көму тарифтерінің негізсіз өсуіне (тиімсіз жоспарлау барысында) жол бермеу мақсатында қалдықтармен (қайта өңдейтін және кәдеге жарататын кәсіпорындар, полигондар) жұмыс істеу үшін пайдаланылатын нысандарды ұтымды орналастыру; апатты үйінділердің түзілуінің алдын-алу.

      Одан басқа, мұндай жүйені енгізу бөлек жинауды ендіруге қатысты "Қазақстан Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңымен анықталатын ЖАО өкілеттілігімен жүзеге асырылады.

      Бағдарламаны әзірлеу және жүзеге асыру қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы ұсынылатын қызметтердің сапасын жоғарылатады, жинақталатын және қайта өңделетін қайталама материалдық ресурстардың санын арттырады, ТҚҚ жұмыс істеу барысында қоршаған ортаға теріс әсер етуді төмендетеді. Оған қоса, бағдарлама қала азаматтарының өмір сүру сапасымен жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді.

      Бағдарлама жүзеге асыру мерзімі бойынша орташа мерзімді бағдарламаға жатқызылады.

      1. Лисаков қаласындағы коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдық жай-күйін талдау

      1.1. Қалдықтармен жұмыс жасау секторының ағымдық жай-күйін, сонымен қатар, қаланың әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына осы сектордың әсерін бағалау

      Лисаков қаласының әкімшілік аумағында қалдықтардың негізгі массасы ТҚҚ полигонына шығарылады.

      Қалдықтардың түзілу және жинақталу нормалары әзірленген және келісу сатысында, ал тұрғындардан тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму тарифтерін 2024 жылдың бірінші жартыжылдығының соңына дейін әзірлеу және бекіту жоспарлануда.

      Лисаков қаласында ТҚҚ жинау мен шығарудың орталықтандырылған жүйесі ұйымдастырылған, бұл Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің талаптарына сәйкес келеді және Қазақстанда таза және жасыл қала статусын ұзақ жылдар бойына сақтап қалуына мүмкіндік береді.

      Күн сайынғы 2 реттік тығыздалмаған қалдықтарды шығару қайталама шикізатты алу үлесін арттыруға мүмкіндік береді. Қалдықтар тығыздалмаған жағдайда, оларда араласу үдерісі болмайды және көмуге қалдықтардың аз көлемі жіберіледі, бұл экологиялық заңдылық талаптарына сәйкес келеді.

      Қазақстан Республикасында ТҚҚ "түзілу" көздерінен бөлек жинау қазіргі уақытта жүйелік деңгейде жағдайды жақсарту бойынша қосымша шаралар қабылдауды талап етеді. Бұл фактор түзілу көздерінен қалдықтарды бөлек жинау жүйесіне кешенді экологиялық бағалау жүргізуге, қалдықтарды бөлек шығаруға, қалпына келтірілген материалдарды қайта өңдеу мен сатуға қиындықтар туғызады.

      Лисаков қаласында коммуналдық қалдықтарды жинау жүйесін талдау

      1975 жылдан бастап, Лисаков қаласының қала аумағындағы қалдықтарды жинау және шығару контейнерлік емес әдіспен жүзеге асырылады, яғни, пәтер иелерінің жинақтауыштарынан қалдықтар тікелей арнайы жабдықталған көлік құралдарының (қоқыс тасымалдаушы) бункеріне түседі.

      Осы жағдайда, экономикалық, техникалық және экологиялық көзқарас тұрғысынан қалдықтарды контейнерлік емес жинақтаудың басқа әдістердің алдында өзіндік артықшылығы бар.

      Қала тұрғындарының қолайлылығы үшін және тазалық пен тәртіпті қолдау үшін қалада периметр бойынша "құрғақ", "ылғалды" фракцияларға бөлінген қалдықтарды, қауіпті қалдықтарды; ірі көлемді қалдықтарды (ұзындығы, ені немесе биіктігі 0,5 м асатын) жинауға арналған, арнайы жабдықталған 5 контейнерлік алаң бар.

     


      1-сурет. Қалдықтарды контейнерсіз жинау барысында мамандандырылған көліктердің тұрақ орындары

     


      2-сурет. Лисаков қаласындағы контейнерлік алаңдарды орналастыру сызбасы

      Қалдықтың меншік иелері үшін қалдықтарды жинау ережелерінің бұзылуы жағдайында заңнамаға сәйкес персоналды жауаптылыққа тарту алдын-ала қарастырылған.

      ҚР Экологиялық кодексіне сәйкес, ЖАО қалдықтарды орталықтан жинауды ұйымдастырған жағдайда нақты тұрғын пункттерді экономикалық, техникалық және экологиялық құраушылар тұрғыдан басшылыққа алу керек.

      Экономикалық құраушылар:

      - контейнерсіз әдіс аз ғана капитал салымдарын талап етеді, қалдықтарды жинау және шығару бойынша тұрғындарға арналған баға құрылымы тарифтеріне оң әсер етеді;

      - контейнерлерді иелену және қызмет көрсетуге шығындар алынбайды;

      - контейнерлік алаңдарды абаттандыру және қызмет көрсету бойынша шығындар алынбайды.

      Техникалық құраушылар:

      - пайдалану жағдайында істен жиі шығатын контейнерлерді тиеу үшін қымбат бағалы жүк көтергіш механизмдерді иелену және қызмет көрсетудің қажеттілігі жоқ;

      - қала құрылысының жинақылығы қала ортасына контейнерлерді орнату үшін алаңдарды еш кедергісіз жабдықтауға мүмкіндік бермейді.

      Экологиялық құраушылар:

      - қала құрылысының жинақылығы автокөлік қозғалысының маршруттарын төмендетуге мүмкіндік береді, бұл қалдықтарды жинау барысында автокөліктен атмосфераға шығатын шығарындыларды едәуір азайтады;

      - қалдықтарды жинаудың мұндай жүйесі үй аулаларының құрылымы бойынша санитарлық-эпидемиологиялық жағдайына қолайлы ықпал етеді;

      - тығыздалмаған қалдықтарды күніне 2 реттен шығарған жағдайда сұрыптауға ыдырамаған қалдықтар келіп түседі, бұл жағдайда екінші шикізатты алу үлесі артады, бұл өз кезегінде екінші қайта өңдеудің жоғары пайыздық үлесінің артуына себепші болады. Кейбір кезеңдерде жалпы көлемнен екінші шикізатты алу 47%-ға дейін жетеді.

      Лисаков қаласындағы қалдықтарды жинау мен жою (немесе аулаққа шығару) аралас жүйеде жүзеге асырылады.

      1. Контейнерлік жинау және шығару – мұнда жинақталған қалдықтар уақытша (арнайы көлік құралы келгенше) арнайы контейнерлік алаңдарда (қала периметрі бойынша) сақталынады.

      2. Контейнерсіз жинау және шығару - мұнда тұрғындар пәтерлік жинақтауыштан қалдықтарды тікелей қоқыс таситын көліктің бункеріне (арнайы көлік) төгеді, ауданға кіру кестесі нақты сақталған жағдайда автокөлік тұрағындағы арнайы жабдықталған орындардан (көппәтерлі құрылыс аумағынан) күніне 2 рет қызмет көрсету жүзеге асырылады.

      3. Қалдықтарды шығарудың кеңейтілген жүйесі – тұрғындардың жер учаскелерінен (ҚР СТ 2974-2017 пп 3.7.6.2.). қойылған қалдықтарды шығару (коттедж құрылысының және Октябрь кентінің аумағы).

      Лисаков қаласындағы қалдықтарды жинауды ұйымдастыру үшін шағын аудандар аумағында арнайы көліктің 53 тұрағы анықталды.

      Лисаков қаласындағы қалдықтарды тасымалдау жүйесін талдау

      Қала аумағынан қалдықтарды шығару жеке кәсіпкерлермен және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктермен жүзеге асырылады. Қазіргі уақытта 3 мамандандырылған кәсіпорындар бар. Төменде әр кәсіпорын үшін қалдықтарды жинау және шығару нарығын жаулау бойынша үлесі көрсетілген:

      - ЖШС "Салем KZ" – нарықтың 57%

      - ЖК "Фарватор" – нарықтың 41,3%

      - ЖК Ахметов – нарықтың 1,7%.

      Кәсіпорындар ГАЗ және ЗИЛ маркалы жабдықталған автокөлікпен қалдықтарды тасымалдайды. Күн сайын таңертең және кешке, ал демалыс күндері күніне бір рет ТҚҚ шығаруға 4 автокөлік жұмылдырылған.

      Әрине, қызмет көрсетудің осы саласында арнайы көліктің тапшылығы кездеседі, бұл өз кезегінде қалдықтарды шығару кестесінің үзілуіне әкеледі және қала тұрғындары үшін қолайсыздық туындатады, нәтижесінде апатты үйінділердің пайда болуына әкеліп соқтырады. Арнайы автокөлік тұрағының экологиялық талапқа сәйкессіздігі мен физикалық тозудың салдарынан толық ауыстыруды талап етеді.

      Әкімшілік аумақта жылына есеп бойынша 35 000 тоннадан бастап қалдық түзіледі.

      Қалдықтармен жұмыс істеу жүйесін қолдау үшін жыл сайынғы 8% артуымен жергілікті бюджеттен бөлінетін келесі қаржылар алдын-ала қарастырылған:

      1-кесте. Қалдықтарды басқару бойынша іс-шараларға жергілікті бюджеттен бөлінетін қаржылар

Іс-шаралар атауы

2021 ж. бөлінген қаржылар (мың теңге/жыл)

2022 ж. бөлінген сомасы (мың теңге/жыл)

2023 ж. бөлінген сомасы (мың теңге/жыл)

2024 ж. бөлінуге болжамды қаржы (мың теңге/жыл)

1

Қаланы санитарлық тазалау (қаңтар-ақпан)



10 916,953

11 790,3

2

Қаланы санитарлық тазалау (наурыз- желтоқсан)

65 749,3

78 379,3

76 404,047

82 516,4

3

ҚСБҚ және химиялық қорек көздерін жинауға арналған контейнерлерге қызмет көрсету

275,6

255,6

276,00

298,08

4

Құрамында сынабы бар шамдарды демеркуризациялау

196,7

1 344,9

1 405,00

1 517,40

5

ТҚҚ жинауға арналған контейнерлік алаңдарға қызмет көрсету (2 ай қараша- желтоқсан)



4 856,8

35 248,6


Барлығы:

66 221,6

79 979,8

93 858,8

131 370,8

      Лисаков қаласындағы қалдықтарды көму жүйесін талдау

      Лисаков қаласының әкімшілік аумағында қалдықтарды көмудің 3 алаңы орналасқан:

      1. Октябрь кенті – "Озерки" полигоны – меншік иесі "Салем KZ" ЖШС.

      2. Лисаков қаласындағы ТҚҚ полигоны - "ИЛИН" ЖШС полигонының операторы.

      3. Лисаков қаласы – ТҚҚ полигоны – меншік иесі "Samal group 2014" ЖШС.

      Сонымен қатар, қалалық аумақтан қалдықтар жақын ауылдық үйінділерге шығарылады, бұл осы аумақта қалдықтарды сұрыптау алаңдардың болмағандығынан экологиялық заңнама талаптарының бұзылуына, екінші шикізаттың қайтарымсыз жойылуына әкеліп соғады.

      Октябрь кенті - "Озерки" тұрмыстық қатты қалдықтар полигоны.

      Меншік иесі "Салем KZ" ЖШС. Алаң кенттен 950 м қашықтықта және Лисаков қаласынан 12 км қашықтықта орналасқан. Қалдықтарды көму технологиясы – сығу (бастыру) әдісі.

      Жер учаскесінің ауданы 1,4 га құрайды.

      2013 жылдан бастап жинақталған қалдықтардың массасы 2023 жылдың 1 қаңтарына 23 516,85 тоннаны құрайды.

      "Втортех-15" сұрыптау желісі бар, ТҚҚ сандық және сапалық құрамына (дозиметр, автокөлік таразылары, қалдық паспорты) тұрақты түрде бақылау жүргізіледі.

      Лисаков қаласы – қаладан 4,5 шақырым қашықтықта орналасқан тұрмыстық қатты қалдықтардың қалалық полигоны.

      ТҚҚ қалалық полигонының аумағы 26,1 га құрайды.

      1998 жылдан бастап жинақталған қалдық массасы 2023 жылдың 1 қаңтарына көрсеткіш бойынша 118 310,603 тоннаны құрайды.

      ТҚҚ полигонында қоқыс сұрыптайтын алаң бар, онда екінші материалдық ресурстарды және кәдеге жарату үшін биологиялық ыдырайтын фракцияларды алу мақсатында жеткізілген қалдықтарға 100% сұрыптау жүргізіледі.

      ТҚҚ полигонында пайдаланылған жерлерді аралық рекультивациялауға және қалдықтардың кәдеге жаратылмайтын бөлігіне траншейндік-картамен көму технологиясы әдісі қолданылады.

      ТҚҚ сандық және сапалық құрамына тұрақты түрде бақылау жүргізіледі (дозиметр, автокөлік таразысы, қалдық паспорты).

      Қолданыстағы технологияны және заңнама талаптарын сақтаған жағдайда полигонды одан ары пайдаланудың мүмкін болжамды мерзімі 50 жылдан кем емес.

      Лисаков қаласы – тұрмыстық қатты қалдықтар полигоны, меншік иесі "Samal group 2014", қаладан 4,6 км қашықтықта орналасқан. ТҚҚ полигонының аумағы 13 га. Кәсіпорын ТҚҚ қабылдауға, сақтауға, көмуге және қайта өңдеуге маманданған. Қалдықтардың кәдеге жаратылмайтын бөлігін траншейндік-картамен көму технологиясын қолдану жоспарлануда. Қазіргі уақытта рұқсат беру құжаттарының пакеті әзірленуде.

      Төмендегі кестеде Лисаков қаласындағы полигонға ТҚҚ орналастыру көлемінің бөлінуі көрсетілген.

      2-кесте. Лисаков қаласындағы полигондарға көмілген ТҚҚ көлемінің бөлінуі

Тұрғын пункттер

2022 жылдың аяғындағы халық саны мың адам1.

Бір адамға ТҚҚ жинақталу нормасы* м3/жылына адам

1998 - 2022 жылдарды қоса алғанда, полигонға көмілген ТҚҚ

Қалдықтарды орналастыру алаңдарының өндірістік қуаттылығы (тонна)

Тонна

Лисаков қаласы (жайлы жабдықталған үйлер)

31 135

1,57

118 310,603

1 557 300

Октябрь кенті (жабдықталмаған үйлер)

3 580

1,40

50 792,95

9 000

      *қазіргі уақытта ТҚҚ жинақталуының бекітілген нормалары жоқ. Ұсынылған норма 2022 жылға дейін ғана жарамды болған.

      Лисаков қаласындағы коммуналдық қалдықтардың морфологиялық құрамы

      3-кесте. 2022 жыл бойынша Қазақстанның 9 қалаларындағы және Лисаков қаласының ТҚҚ морфологиялық құрамы

Қалдық түрлері (фракциялар)

Лисаков қаласы, %

ҚР 9 өңірі бойынша орташа үлесі, %

1

Тағам қалдықтары

27

37

2

Қағаз және картон

23

25

3

Пластмасса

16

15

4

Шыны

4

6

5

Тоқыма

3

6

6

Резеңке

2

3

7

Металл

2

3

8

Ағаш қалдықтары

2

3

9

Қалдықтар

7

-

10

басқалары

14

2


Барлығы

100

100

      Өңір бойынша морфологиялық құрамын зерттеу мәліметтерін талдау барысында мәліметтер арасында үлкен алшақтық бар екендігін көрсетті.

      1.2. Қалдықтарды басқару саласындағы негізгі мәселелер, ағымдар және алғышарттар

      Коммуналдық қалдықтарды шартты түрде 3 негізгі санатқа бөлуге болады - ТҚҚ, қауіпті құрамдас қалдықтар және басқалары.

      Қалалық жердегі ТҚҚ (Лисаков қ.)

      Тұрмыстық қатты қалдықтар 85-90% жуық массаға қатысты пайыздық қатынаста алып жатқан коммуналдық қалдықтардың негізгі құрамдас бөліктері болып табылады.

      Айта кету керек, ауылдық және қалалық ортадағы коммуналдық қалдықтарға қатысты жағдайлар ерекшеленеді.

      Қалалық ортада коммуналдық қалдықтардың негзгі генераторы үй шаруашылығы ғана емес, кәсіпорындар мен ұйымдар.

      Ауылдық жерлердегі ТҚҚ (Октябрь кенті)

      Қалдықтардың морфологиялық құрамы қалалық және ауылдық жерлерден ерекшеленеді. Ауылдық жерлерде пластмасса, қораптық материалдар басым және органикалық қалдықтар, қағаз және картонның үлесі аздау. Ауылдық жерлерде қалдықтардың органикалық бөлігі полигонға немесе үйінділерге тасталынбайды. Органикалық қалдықтардың басым бөлігімен жануарларды қоректендіреді немесе үй жағдайында қордаландырады. Одан басқа, ағаш және басқа да материалдар жылыту мақсатында жағылады. Іс-әрекеттің осы екі түрі түзілетін қалдық көлемі мен құрамына ықпалын тигізеді.

      ТҚҚ сұрыптау және қайта өңдеу

      Талдау көрсеткендей, қазіргі уақытта қалдықтардың басым бөлігі қалаға жақын жерлердегі ауылдық үйінділер мен полигондарға тасымалданады, мұндай жағдайда қалдық құрамындағы қайталама материалдық ресурстар қайтарымсыз жойылып, бюджетке түсетін салымдар да азаяды. ТҚҚ тек аз ғана бөлігі ТҚҚ қалалық полигонына жіберіледі, мұнда ары қарай қайта өңдеу, кәдеге жарату және кәдеге жаратылмайтын бөлігін көму 100% жүргізіледі.

      Қалдықтарды басқару тізбегінде ең тиімсіз әрі тартымсыз, шығынды бөлігі қалдықтарды сұрыптау болып табылады, бұл міндетті жұмыстарды алып тастау (заңға қайшы) қызмет нарығына жосықсыз қатысушылардың негізсіз бағаның төмендетуіне әкеліп соқтырады.

      Нәтижесінде үйінділер саны артып келеді, ал оларды ары қарай рекультивациялау әжептәуір бюджеттік қаржыны талап етеді.

      Коммуналдық ТҚҚ көму

      Бүгінде полигондар мен үйінділерге қалдықтарды көму қалдықтарды тұрақты орналастырудың негізгі әдісі болып табылады. Полигонға жіберілмеген тұрмыстық қатты қалдықтардың басым бөлігі қайта пайдалану/қайта өңдеу үшін сұрыпталмай, осы мақсат үшін қарастырылмаған жерлерге тасталынып, рұқсат етілмеген үйінділердің түзілуіне әкеліп соқтырады.

      Рұқсат етілмеген үйінділерде қалдықтар ТҚҚ полигонына заңдық тұрғыдан көмуге тиым салынған қауіпті медициналық, құрамында ауыр металлдар бар өнеркәсіптік қалдықтармен, тағам және құрылыс қалдықтарымен бірге көмілуі мүмкін, қалдықтардың мұндай түрлері қайта өңдеуді талап етеді.

      ТҚҚ жұмыс істеу жүйесінің негізгі мәселелері

      Қалдықтарды жинау және шығару қызметтеріне Лисаков қаласының тұрғындарының қол жетімділігіне қолайлы жағдайлар құру үшін тұрғындардың көзқарасын ескере отырып, қалдықтарды жинау және шығару кестесін қайта қарауды талап етеді.

      Қоршаған ортаға маңызды жүктеме туындататын биологиялық ыдырайтын қалдықтар (ары қарай – БЫҚ), соның ішінде тағам қалдықтары, олар ыдыраған кезде қоқыс газын түзеді, оның климаттың өзгерісіне әсері бар, тағамдар шіри бастағанда патогенді микрофлораның түзілуіне жағдай жасайды.

      ТҚҚ қалалық полигонында қалдықтардың осы бөлігін кәдеге жарату бойынша технологиялық шешімнің нұсқасы таңдалды және қызыл калифорниялық шыбын (ҚКШ) көмегімен қалдықтарды кәдеге жарату технологиясы тестілеуден өтті.

      ТҚҚ қалалық полигонында құрылыс қалдықтарын қайта өңдеу бойынша жұмыстар жүргізілуде, себебі олар коммуналдық қалдықтар құрамында кездеседі, жалпы ТҚҚ полигонында заң жүзінде құрылыс қалдықтарын көмуге тиым салынған.

      Құрамында қауіпті заттары бар коммуналдық қалдықтар – адамның тіршілігі барысында түзілетін, құрамы мен қасиеті бойынша қауіпті қалдықтарға жатқызылатын тұтыну қалдықтары, сонымен қатар, өндірісте түзілетін қалдықтар. Оған келесі қалдықтар жатады:

      - пайдаланылған батарейкалар мен аккумляторлар;

      - пайдаланылған электрлік және электрондық жабдықтар;

      - құрамында сынабы бар қалдықтар (люминесцентті шамдар және термометрлер);

      - медициналық және ветеринарлық қалдықтар;

      - тұрмыстық химия қалдықтары;

      - құрамында асбест бар қалдықтар;

      - адамның тіршілігі барысында түзілетін басқа да қауіпті қалдықтар.

      Әлемдік тәжірибеде көрсетілгендей, тұрғындардан, кәсіпорындардан және ұйымдардан жиналатын қауіпті тұрмыстық қалдықтар ТҚҚ жалпы массасынан 1% құрайды. Бұл бағдарламада осы мәндерді соңғы бағалауды жүргізу үшін негіз ретінде алуға болады.

      Пайдаланылған батареялар мен аккумуляторлар. Қалада жергілікті атқарушы органдардың күшімен қауіпті тұрмыстық қалдықтардың жеке түрлерін, атап айтқанда, пайдаланылған ҚСБҚ және гальваникалық элементтерді жинау ұйымдастырылған. Осы жағдайда қала аумағында қауіпті қалдықтарды жинауға арналған 9 контейнер орнатылған. Жыл сайын бұл қалдықтарды ары қарай қайта өңдеу (демеркуризация) мақсатында оларға қызмет көрсетуге конкурс жүргізіледі.

      Медициналық және ветеринарлық қалдықтар. Жоғарыда айтып өткендей, қалдықтардың осы типтерін есепке алу, жинау және одан әрі өңдеу жүйесі медициналық және ветеринарлық ұйымдар үшін ғана жолға қойылған.

      Тұрғындардан медициналық және ветеринарлық қалдықтарды жинау жүйесі жоқ. Мұндай жағдайда, тұрғындардан бұл қалдықтар жалпы ағынымен ТҚҚ қалалық полигонына келіп түседі, сұрыптаудан кейін ғана олар қосымша жағу камерасымен жабдықталған крематорда қауіпсіз кәдеге жаратылуға жіберіледі.

      Лисаков қаласынының әкімшілік аумағында ветеринарлық және биологиялық қалдықтарды кәдеге жарату үшін мал шаруашылығы өліктерін жоюға арналған арнайы жабдықталған – "Бекқари" шұңқыры бар.

      Тұрмыстық химия қалдықтары. Тұрмыстық қалдықтардың осы қауіпті түрін жинау және кәдеге жарату жүйесі тұрғындар үшін де, кәсіпорын мен ұйымдар үшін де жолға қойылмаған. Бұл қалдықтарды жинау, қайта өңдеу (жою) және көмудің регламенттелген нормативтік-құқықтық базасы жоқ екендігін көрсетеді. Әрине тұрмыстық химия қалдықтары жалпы ТҚҚ бірге полигонға түседі.

      Қауіпті қалдықтарды жинау және көму жүйесінің негізгі мәселелері

      Жоғарыда айтылғандарды ескере келе, қауіпті тұрмыстық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы қазіргі уақыттағы бірнеше негізгі мәселелерді көрсетуге болады:

      - қауіпті тұрмыстық қалдықтарды есепке алу жүйесінің болмауы;

      - арнайы контейнерлерге қауіпті тұрмыстық қалдықтарды бөлек жинау қажеттілігі туралы тұрғындар арасында насихаттың жеткіліксіз жүргізілуі;

      - алдын-ала алғашқы қайта өңдеусіз – сұрыптаусыз қалдықтарды көмуді жүзеге асыратын кәсіпорындар қызметінің нарықта бар болуы.

      Басқа қалдықтар – қауіпті болып табылмайтын қалдықтар, оған қоса бұл қалдықтар аралас қалдықтарға жатады, оларды жинау, шығару, кәдеге жарату барысында алғашқы ағынға қарағанда басқа тәсілді талап етеді.

      "Басқа қалдықтарға" келесі қалдық түрлері жатады:

      - құрылыс қалдықтары;

      - ірікөлемді қалдықтар;

      - пайдаланылған автокөлік қалдықтары;

      - сарқынды суларды қайта өңдегеннен кейінгі қалдықтар.

      Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, құрылыс және ірі көлемді қалдықтар тұрғындардан, кәсіпорындардан және ұйымдардан жиналатын ТҚҚ жалпы массасынан 5% құрайды. Осы бағдарлама мақсаты үшін келесі бағалауды жүргізу үшін осы мәндерді негіз ретінде қабылдауға болады.

      Пайдаланылған автомобиль шиналары. Автокөлік парктерінің артуы жаңа қалдықтардың, соның ішінде апатты үйінділерде, қалдықтардың меншік иелерінде жиналған және ашық және жабық тәсілмен сақталған тозған шиналардың түзілуіне әкеліп соғады.

      Қостанай облысында тұрмыстық қалдықтардың осы түрлерін қайта өңдеу бойынша инфрақұрылым бар. Тозған доңғалақтар мен резеңкетехникалық қалдықтарды қайта өңдеуді жүзеге асыратын кәсіпорын бар. Бірақ, соған қарамастан пайдаланылған автокөлік доңғалақтарының басым бөлігі рұқсатсыз жағу мен көмуге жіберіледі.

      Ағынды суларды қайта өңдегеннен кейінгі қалдықтар. Тұрмыстық қалдықтардың бұл типтері өзінің түзілу табиғаты жағынан жоғарыда қарастырылған барлық ТҚҚ түрлерінен ерекшеленеді. Яғни бұл қалдықтар өнеркәсіптік классқа жатқызылады, себебі тұрғын пункттердің кәріздік тазалау құрылысындағы (КТҚ) тұрмыстық сарқынды суларды тазалау кезінде түзіледі. Тұрмыстық қатты қалдықтарды қайта өңдеу көзқарасы бойынша КТҚ қалдықтардың екі түріне қызығушылық басым: бастапқы тұндырғыштарда жиналған органикалық фракция және аэротенктердің белсенді тұнбалары.

      Қазіргі таңда, Лисаков қаласында бұл қалдықтар ТҚҚ қалалық полигонында қайта өңделеді.

      Лисаков қаласындағы коммуналдық қалдықтарды басқарудың жай-күйін SWOT-талдау

Ішкі орта

Күшті жақтары

Әлсіз жақтары

1. Қалада қалдықтарды контейнерсіз жинау әдісі жүзеге асырылады, бұл өз кезегінде Қазақстанның таза қалаларының бірі статусын ұзақ жылдар бойы сақтауға мүмкіндік береді.

1. Қалдықтарды "құрғақ" және "ылғалды" фракцияларына бөлу арқылы жинау жүйесінің бастапқы кезеңі.

2. Қаладағы тұрғындардың басым бөлігі қалдықтарды жинау және тасымалдаудың қолданыстағы жүйесін сақтауға тырысады.

2. Тұрғындар арасында үй қалдықтарын "құрғақ" және "ылғалды" фракцияларға бөлу қажеттілігі туралы түсіндірмелі жұмыстар жүйесі жолға қойылмаған.

3. Қалада пластикалық бөтелкелерді және сусындардан босаған металл ыдыстарын жеке контейнерлерге бөлек жинау жүйесі жолға қойылды.

3. Тұрғындарды тұрмыстық қалдықтарды жинау кестесі қанағаттандыра бермейді, сондықтан да рұқсат етілмеген үйінділердің пайда болуына әкеліп соқтырады.

4. Ластану көздерінен қалдықтарды жинау және шығару бекітілген кесте бойынша арнайы көлікпен шығарылады.

4. Тұрмыстық қалдықтарды жинау және шығару қызметімен жоғары деңгейде тозған арнайы жабдықталған автокөлікпен жүзеге асырылады.


5. Қаланың әкімшілік шекараларында тұрмыстық қатты қалдықтарды қайта өңдеумен, кәдеге жаратумен және көмумен айналысатын үш полигон құрылған.

6. 1975 жылдан бастап, қалада ТҚҚ полигоны жұмыс істейді, ол полигон Қазақстандағы (1998 жылдан бастап) коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеумен, кәдеге жаратумен және көмумен айналысатын алғашқы полигондардың бірі.

6. Қалдықтарды сұрыптауды жүргізбейтін үйінділер бойынша қалада түзілетін қалдықтарды қайта бөлу (миграция) салдарынан қайталама шикізатты алу мүмкіндігі қайтарымсыз жойылады.

7. Лисаков полигонында коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу, кәдеге жарату және көму бойынша жинақталған тәжірибесі Қазақстанда нөлдік жылдардан, яғни жаңа мыңжылдығынан бастап кеңінен зерттелініп, қолданылды.

7. Полигон иелері талап етілген экологиялық заңнама нормаларын сақтай бермейді, соның ішінде қосымша шығындардан бас тарту үшін, қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату технологиясын ендіруге құлықсыз.


8. Қайта өңдеусіз және кәдеге жаратусыз қалдықтарды көму полигон қызметіне тарифтерді (полигон арасында әділетсіз бәсекелестің пайда болуына әкеледі) төмендетуге мүмкіндік береді, ал ең бастысы қала мен оның аймағындағы экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етпейді.


9. Тұрмыстық қатты қалдықтар нарығына қатысушылар "ескі" кадрлар.


10. Қалдықтармен жұмыс жасайтын саладағы мамандандырылған кәсіпорындардың қызметкерлермен жоғары деңгейде қамтылмауы.


11. Мамандандырылған кәсіпорындардың қызмет көрсетуге ұзақ мерзімдік келісімдерінің болмауы салдарынан кәсіпорынды жаңғыртуға деген қызығушылықтарының болмауы.

Сыртқы орта

Мүмкіндіктері

Қауіп-қатерлері

1. Қазақстанда тұрмыстық қатты қалдықтар нарығына қатысушыларды мемлекеттік қолдау жүйесінің құрылуы.

1. Жемқорлық қаупі

2. Бизнес пен инвестицияларды дамыту, ең жақсы тәжірибе мен технологияларды жылжыту мақсатында "жасыл экономикаға" жедел өтуіне әрекет ету, қоршаған орта сапасын тұрақтандыру мен сақтауға республикалық бюджеттен 4 684 901 мың теңгенің бөлінуі.

2. Мемлекетте қалдықтармен жұмыс жасайтын салалардағы жер ресурстарын пайдалануды бақылау жүйесінің дамуы жеткіліксіз деңгейде.

3. "Өндірушілердің импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін түзілетін қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайтадан пайдалануға дайындауды, сұрыптауды, өңдеуді, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды және (немесе) кәдеге жаратуды төлемдер жасау арқылы ұйымдастыруға өндірушілерден және импорттаушылардан келіп түскен ақшаны оның банктік шотына жіберу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2023 жылғы 27 қарашадағы № 332 бұйрығы және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 2 қыркүйектегі № 604 қаулысы.

3. Моноқалаларда ТҚҚ нарығына жас мамандарды, экологтарды қатыстыру жүйесінің жолға қойылмауы.


4. Қоршаған ортаны ластаған жағдайда қалдықтардың меншік иелеріне айыппұл санкцияларын қолдануға қатысты заңнаманың жетілдірілмеуі.

      Қатерлердің алдын-алу мақсатында мына мәселелер қосылатын көптеген сұрақтарды кешенді түрде шешу қажет:

      - ТҚҚ қайта өңдеу жүйесінің болмауы;

      - әзірленген, экономикалық негізделген тарифтердің болмауы;

      - түзілген қалдықтардың көлеміне бақылаудың болмауы;

      - қалдықтардың қозғалысын бақылаудың болмауы;

      - қызметтер құнының төмен болуын негіздей отырып, қалдықтарды ауылдық үйінділерге көшіру (әділетсіз бәсеке);

      - қалдықтарды жинау және шығару кестесін құруда тұрғындардың пікірін ескере отырып, әзірлеп, бекіту.

      1.3. Коммуналдық қалдықтардың түзілу және көму көлемін болжау

      Лисаков қаласы бойынша қалдықтардың түзілу болжамының динамикасы халық саны, Лисаков қаласының аумағында өз қызметін жүзеге асыратын заңды тұлғаларда түзілген қалдық көлемі мен түзілу нормалары (2022 жылға дейін қолданыста болған) негізінде есептелді.

      Қазақстан Республикасының ЭТРМ ақпараты бойынша, Қазақстан Республикасында коммуналдық қалдықтардың жыл сайынғы өсімі 5% құрайды.

      4-кесте. 2028 жылға дейін Лисаков қаласындағы қалдықтардың түзілуін болжау


Ағымдық жағдай, тонна

Қалдықтарды жиналу болжамы, мың тонна

2021 ж.

2022 ж.

2023 ж.

2024 ж.

2025 ж.

2026 ж.

2027 ж.

2028 ж.

Қалдықтар дың түзілу көлемі

Толық мәліметтер жоқ

15,04

15,8

16,6

17,4

18,3

      Болжам бойынша (4-кесте) 2028 жылға қарай түзілген қалдықтардың көлемі 18,3 мың тоннаны құрайды.

      2022 жылы Октябрь кентіндегі және Лисаков қаласындағы полигондарға 3 205,788 тонна қалдықтар жинақталған.

      5-кесте. 1998-2022 жылдардағы ТҚҚ полигондарында жинақталған қалдық көлемі


Көмілген қалдық массасы, мың тонна

1998-2022 жж.

2022 ж.

Лисаков қаласы - "ИЛИН" ЖШС

126,78

2,08

Октябрь кенті - "Салем KZ" ЖШС

50,792

1,12

барлығы

177,572

3,2

      2022 жылда 15 мың тонна түзілген қалдықтың болжамданған қалалық көлемінің тек 21,4% мамандандырылған қалалық алаңдарға жинақталған.

      Қалдықтарды қалалық полигонға жинақтауға назар аудару керек, бұл жол картасына сәйкес Қостанай облысы бойынша тұрмыстық қатты қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу бойынша кешенді іс-шараларын, Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" өту тұжырымдамасының көрсеткіштері мен мақсаттық индикаторларын жүзеге асыру, қалдықтарды жинақтайтын алаң санын (азайтуға) қысқартуға алып келеді.

      Болжамдық бағалау ТҚҚ барлық категориялары бойынша, соның ішінде қауіпті тұрмыстық қалдықтар бойынща да түзілетін қалдық көлемінің артатынын көрсетеді. Бүгінде қалдықтардың осы категорияларын жинау, кәдеге жарату және көмудің сенімді тәжірибесі мен жүйелік тәсілі жоқ. Осыған байланысты бұл бағдарламада ТҚҚ құрамында қауіпті қалдық мәселелерін кешенді шешу үшін мақсаттық көрсеткіштер мен іс-шаралар қосылады.

      2. Мәселені шешу бойынша оңтайлы шетелдік тәжірибелерді талдау

      ТҚҚ басқару саласындағы жоғары стандарттарға жеткен мемлекеттерге ең алдымен Еуропалық Одақ елдері жатады.

      Еуропалық Одақ елдерінде (ары қарай ЕО) ТҚҚ жұмыс істеу саласын реттеу Директива негізінде жүргізіледі. ТҚҚ басқару саласындағы негізін қалаушы принциптер мен талаптар 2008 жылдың 19-қарашасындағы 2008/98/ЕО "Қалдықтар және бірқатар Директиваларды алмастыру туралы" (ары қарай Директива) Директивасында жазылған. Аталған Директива ЕО елдерінде қалдықтармен жұмыс істеуді анықтайтын рамалық құжат болып табылады.

      Директиваның басты мақсаты – қалдықтардың түзілуі және онымен жұмыс істеу барысында теріс әсерді қысқарту немесе алдын-алуға бағытталған тұрғындардың денсаулығын қорғау және қоршаған ортаны қорғау бойынша шараларды анықтау, сонымен қатар, ресурстарды пайдаланудан жалпы әсерді төмендету және ресурстарды пайдалану тиімділігін жоғарылату болып табылады.

      Директиваға сәйкес, мемлекет - қатысушылар қалдықтарды басқару әдістері мен ережелерімен толыққанды сәйкес иерархияны сақтауы керек. Осы жағдайда, осы ережелердегі иерархия бейімделгіш әрі жеңіл әдіс болып табылады, яғни қалдықтарды басқару бойынша жергілікті әлеуметтік, экономикалық және техникалық әлеуетке

      бейімделген шешімдерді қабылдауға мүмкіндік береді және қалдықтарды басқару бойынша жоспарланған және орындалатын іс-шараларға сәйкес осы әлеуеттің артуын қамтамасыз етеді. Осы жағдайда, басымдықтардың келесі түсініктері анықталады:

      - қалдықтардың түзілуінің алдын-алу: зат не материал қалдық болғанға дейін шешім қабылдау керек, яғни қалдық санын азайту және олардың қоршаған орта немесе адам денсаулығына теріс әсері немесе осы заттағы зиянды зат көлеміне қатысты шешімдерді қабылдау қажеттілігі;

      - қайта пайдалану: кез-келген әрекет, яғни қалдық қайта зат түрінде бастапқы мақсатында пайдаланылуы мүмкін;

      - қайта пайдалануға дайындау, яғни өнім немесе өнім компоненттері қалдыққа айналған соң тестілеу, тазалау немесе жөндеуден өту арқылы қосымша өңдеусіз қайта пайдаланылуы мүмкін;

      - қайта өңдеу: шикізат, бұйым, материал немесе зат (энергия немесе отын ретінде пайдалануды шектей отырып) қалдықтарды осы немесе басқа мақсатқа пайдалану үшін екінші реттік қайта өңдеу;

      - көму: материалдық ресурстарды немесе энергияны алғаннан кейінгі екінші реттік салдары секілді әсері болса да ауаға, жерге немесе суға қалдықтарды тастау.

      ЕО заңдылығына сәйкес, қалдықтарды жинау, тасымалдау және қайта өңдеумен мемлекеттік және жеке компаниялармен ұйымдар айналысуға құқығы бар, сонымен қатар, қажетті рұқсаттары бар меншік құқығы аралас компаниялар мен ұйымдар да айналыса алады.

      Қалдықтарды сұрыптаудың көп кездесетін нұсқалары мыналар: қауіпті және қауіпсіз, "ылғалды" және "құрғақ" деп бөлінуі.

      Қауіпті қалдықтар жеке жинақталуы, не болмаса жинақтаудың арнайы пункттеріне тасымалдануы керек, сол жерден ол қалдықтарды мамандандырылған компанияларға қайта өңдеуге жіберіледі. Жеке тұлғалар қауіпті қалдықтарды жинақтау пункттеріне өздері апарады. Ал өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін тікелей өндірістен жинау ұйымдастырылуы мүмкін. Қалдықтардың жеке түрлері үшін (мысалы, гальваникалық элементтер) қайта өңдеуші компаниялар супермаркеттер, меншік иелерінің коопертивтері секілді қоғамдық орындарда жинақтау пункттерін ұйымдастыруы мүмкін. Тұрғындардың назарын аударту үшін жинақтауға арналған сыйымдылық көркемді етіп рәсімделеді, жанында қалдықтардың сәйкес түрлерімен жұмыс істеу туралы ақпараты бар тақта болуы мүмкін.

      Қалдықтарды көму талаптары 1999 жылдың 26 сәуіріндегі 1999/31/ЕО Директивасында (өзгертулер мен толықтырулармен) жазылған. 1-бап қалдықтарды көму бойынша іс-әрекет нәтижесінде адам денсаулығына төнетін кез-келген қатерді, сонымен қатар, жерасты және жерүсті су көздеріне, топыраққа және ауаға, соның ішінде ғаламдық деңгейде парникті әсерді қоса алғанда, қоршаған ортаға теріс әсерін соншалықты деңгейде төмендету немесе жоғары деңгейде алдын-алу туралы ережелерінен тұрады.

      ЕО елдерінде осы сектор бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Осы жағдайда, ЕО жұмыс істейтін негізгі принци бұл – "ластаушы төлейді".

      Осы саладағы жұмыстарға негізгі принциптер пен тәжірибелерді ендіру ЕО ТҚҚ жинау, тасымалдау, сонымен қатар қайта өңдеу мен кәдеге жарату жүйесін басқарудың жоғары деңгейіне жетуіне мүмкіндік береді, "жасыл" экономика курсының негіздері мен принциптерін сақтай отырып, бизнес пен жеке құрылым үшін осы сектордың тартымдылығын арттыратын болады.

      3. Бағдарламаның мақсаты, міндеттері, мақсаттық көрсеткіштері және жүзеге асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

      3.1. Бағдарлама мақсаты

      Бұл бағдарламаның мақсаты болып табылатындар:

      - коммуналдық қалдықтардың түзілу көлемін біртіндеп қысқартуға, коммуналдық қалдықтарды қалпына келтіру үлесін арттыруға және полигондарды рекультивациялауға бағытталған, бекітілген көрсеткіштерге қол жеткізу;

      - қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асыру және жер ресурстарын ұқыпты сақтау, ТҚҚ жинау, тасымалдау, қайта өңдеу және көму бойынша тиімді, сенімді және әлеуметтік қолайлы жүйені құру.

      3.2. Бағдарламаның міндеттері және мақсаттық индикаторлары

      Қойылған мақсатқа және мақсаттық индикаторларға қол жеткізу үшін келесі міндеттер орындалуы қажет:

      1. Коммуналдық қалдықтарды жинау, тасымалдау, қайта өңдеу және көму жүйесін жетілдіру.

      2. Түзілу көздерінен ірі көлемді және құрамында қауіпті заттары бар қалдықтарды қоса алғанда, бөлек жинауды бірлесе ендіру.

      3. "Жасыл экономиканы" дамыту тұжырымдамасы мен принциптеріне сәйкес және соның шеңберінде коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу үлесін арттыру.

      4. Қалалық коммуналдық полигонның өндірістік қуаттылығын ескере отырып, қалдықтарды көмуге/орналастыруға арналған қосымша алаңдардың толыққанды жабдықталғанын және қажеттілігін талдау.

      5. Заңнама талаптарына жауап беретін ТҚҚ жинау және шығару үшін мамандандырылған автокөлік паркін толық алмастыру.

      6. Келесі тәсілдер арқылы қалдықтармен жұмыс істеу саласына потенциалды инвесторларға арналған бизнес тартымдылығына жағдай жасау:

      -ТҚҚ жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге әділетті, экономикалық тұрғыдан негізделген тарифтерді бекіту;

      -заңнамаға сәйкес конкурс жүргізу арқылы қызмет тасымалдаушы нарығын реттеу.

      7. Жұмыс істеу қуаттылығы аяқталған ТҚҚ полигондарын рекультивациялау және рұқсат етілмеген үйінділерді жою.

      6-кесте. Лисаков қаласының 2024-2028 жылдарға арналған коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламасының мақсаттық индикаторлары

Нысыналы индикаторлар атауы

Ағымдық жағдай

Нысаналы индикатор мәндері

2023
ж.

2024
ж.

2025
ж.

2026
ж.

2027
ж.

2028
ж.

ҚР ЭК талаптарына сәйкес тұрмыстық қатты қалдықтарды орталықтандырылған жүйемен шығару арқылы тұрғындарды толық қамтамасыз ету

88%

90%

92%

94%

98%

100%

Араласқан қалдықтарды бөлек жинауды біртіндеп ендіру

Мәліметтер жоқ

5%

7%

10%

15%

20%

Түзілу көздерінен ірі көлемді және қауіпті құрамдас қалдықтарды қоса алғанда, бөлек жинауды біртіндеп енгізу.

Мәліметтер жоқ

30%

40%

60%

80%

100%

Қайта өңделген қалдық үлесі

16%

18%

20%

22%

25%

27%

ТҚҚ полигондарын экологиялық және санитарлық талаптарға сәйкестендіру

50%

100%

100%

100%

100%

100%

Қазіргі талаптарға жауап беретін мамандандырылған автокөлік парктерімен қамтамасыз ету

0

2
бірл.

4
бірл.

-

4
бірл.

-

      4. Қойылған мақсаттарға және міндеттерге жету жолдары, негізгі бағыттар

      Бағдарламаның мақсаты мен мақсаттық индикаторларына қол жеткізу бағдарлама міндеттерін жүзеге асыру арқылы және тұрмыстық қатты қалдықтардың әр категориялары бойынша нәтижелер көрсеткіштерімен аралық нәтижелер салыстырылып, өлшеу арқылы анықталады.

      Қалдықтардың түзілуінің алдын-алу және азайту қалдықтарды басқару иерархиясындағы басымдылық болып табылады. Бұл мақсатқа қол жеткізу көптеген факторларға байланысты, яғни экономикалық өсу, өнеркәсіптің әртүрлі салаларына қазіргі технологияларды ендіру және оған деген қолжетімділік және ендіру, сонымен қатар халықтың әл-ауқатының деңгейі секілді тікелей қалдықтарды басқару жүйесіне қатысты емес факторлармен де байланысты.

      Осы жағдайда, осы бағдарламада қойылған мақсаттарды жүзеге асыра отырып, тұрмыстық қатты қалдықтардың түзілу көлемін төмендету бойынша жұмыстарды бірмезгілде жүргізу, сонымен қатар, қоршаған ортаға түсетін жүктемені азайту, яғни қалдықтарды орналастыру алаңдарының санын азайту, үйінділер және қалдықтардың түзілуінің алдын-алу мүмкіндіктері бойынша іс-шаралар жүргізу ұсынылады.

      Бағдарламаны жүзеге асыру бойынша іс-шаралар қалдықтармен жұмыс істеу жүйесінің базалық принциптеріне сәйкес әзірленді:

      - қалдықтармен тұрақты жұмыс істеу;

      - "ластаушы төлейді" – қоршаған ортаның ластануына жауапты тұлға қоршаған ортаның жай-күйін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік органдармен мақұлданған қалдықтармен жұмыс істеу бойынша шығындарды көтеруі керек;

      - ашықтық және мөлдірлік - қызметтерге ашық тендерлерді тұрақты түрде біртіндеп ендіру, берілетін конкурстық ұсыныстарды ашық бағалау және нормалар мен стандарттарды әділ қолдана білу;

      - қалдықтарды қайта өңдеу және жұмыс істеу технологиясының иерархиясы;

      - қалдықтардың түзілу көздеріне қайта өңдейтін қуаттылықты жақындату принципі.

      ТҚҚ басқару қалдықтарды басқару иерархиясына негізделетін болады, ең жоғары басымдылық қалдықтардың шаруашылық айналымға келуіне жағдайлар жасау, сонымен қатар адам денсаулығы мен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететін ТҚҚ полигондарын бақылау және басқару болып табылады.

      Мақсатқа, мақсаттық инидкаторларға, міндеттерге, нәтижелер көрсеткіштеріне қол жеткізуге жауапты мемлекеттік және басқа да органдар -жергілікті атқарушы органдар, мамандандырылған кәсіпорындар.

      Бағдарламада қойылған міндеттерге қол жеткізу үшін келесі негізгі бағыттарды жетілдіру керек:

      Тариф түзілу және экономикалық тұрақтандыру реформасы

      ТҚҚ жұмыс істеу жүйесінің тұрақты жұмысы үшін тариф түзу саясатын құру қажет, бұл біруақытта халықтың төлем қабілеттігіне және жеке инвесторлар үшін осы сектордың тартымдылығын қамтамасыз етуге сәйкес болады.

      ТҚҚ басқару саласындағы тұрақты қаржылық жүйені қалыптастыру бойынша жұмыстар ТҚҚ жинау, шығару, сұрыптау, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму бойынша көрсетілетін қызметтерге толық шығынды қайтаруды қамтамасыз етуге бағытталған.

      Жүйенің жұмыс істеуі келесілердің есебінен жүзеге асырылады:

      1) Қазақстан Республикасының экология, геология және табиғи ресурстар Министрлігінің 2021 жылдың 14 қыркүйегінде № 377 Бұйрығымен бекітілген әдістемесіне сәйкес жергілікті атқарушы органдармен әзірленген және жергілікті уәкілетті органдармен бекітілген қалдықтарды жинау, қайта өңдеу және көму тарифтері.

      Қалдықтарды жинау, қайта өңдеу және көму бойынша әлеуметтік қорғалған халық категориясына кіретін тұрғындардың шығындары коммуналдық және пайдалану қызметтерге ұсынылатын тұрғын көмектер шеңберінде өтелетін болады.

      2) өндірілген өнімді сатудан түскен табыс (екінші реттік шикізат, электрэнергиясы, биогаз, компост);

      Секторды құрылымдық және институционалдық ұйымдасуын реформалау

      ТҚҚ саласындағы жұмыстардың тиімділігін арттыру мақсатында халықты және жеке бизнесті кеңінен тарта отырып, өңірлік (кластерлік) тәсіл негізінде ТҚҚ жұмыс істеу инфрақұрылымын құру жоспарлануда. Бұл бағыттағы жұмыс қызмет көрсетуге ашық конкурстарды енгізуді, конкурсқа жіберілген ұсыныстарды объективті бағалауды және нормалар мен стандарттарды әділ қолдануды білдіретін ашықтық пен айқындық қағидатына негізделетін болады.

      Қалдықтармен жұмыс жасаудың тиімді жүйесін құру үшін жауаптылықтың келесі деңгейлерін бөлу талап етіледі:

      Жергілікті атқарушы органдар жергілікті деңгейде қалдықтармен жұмыс жасау бойынша саясатты қалыптастырып, жүзеге асыратын болады, бұл республикалық деңгейдегі мемлекеттік саясатпен үйлестіріледі және келесілер қосылатын болады:

      - қалдықтарды басқару бағдарламасы бойынша өңірлерді дамыту іс-шараларын бағдарламаға қосу;

      - қалдықтармен жұмыс жасау саласымен айналысатын нысандарға инвестицияларды жоспарлау;

      - ТҚҚ жинау, тасымалдау, қайта өңдеу және көму бойынша тарифтерді әзірлеу;

      - қалдық бойынша мәліметтерді жинау, жүйелендіру және талдау;

      - қалдықтармен жұмыс жасау мәселелері бойынша білім беру және ақпараттық бағдарламаларды әзірлеу.

      Одан басқа, ЖАО қалдықтармен жұмыс жасау бойынша қызметтерге тапсырыс беруші болып табылады және оның қызметтеріне мыналар кіреді:

      - мақсаттық көрсеткіштерге қол жеткізу үшін жедел жоспарларды әзірлеу;

      - қалдықтармен жұмыс істеу саласында ұзақ мерзімдік келісімдерге отыру және конкурстық құжаттарды дайындау, бағалау;

      - келісім-шарт бойынша міндеттемелердің орындалу мониторингі. Мамандандырылған кәсіпорындар ЖАО бірлесе жүзеге асыратын болады:

      - қалдықтың меншік иелерінің реестрін қалыптастыру;

      - тұрмыстық қатты қалдықтардың түзілген, қайта өңделген, мамандандырылған кәсіпорындарға берілген және ТҚҚ полигонына көмілген көлемін қабылдау және мәліметтерді жинақтау;

      - GPS навигациясы арқылы қалдықтарды шығаратын мамандандырылған көлік қозғалысының маршруттарын, ТҚҚ шығару кестесін сақтауды бақылау;

      - бағдарламаны жүзеге асыру туралы есептерді әзірлеу және мүдделі мемлекеттік органдарға ұсыну.

      Қызметтер деңгейі және технологияны стандарттау

      Қалдықтары жинау, тасымалдау, қайта өңдеу және көмудің барлық тізбегі бойынша қызметтер стандартын ендіру қажет. Мұндай стандарттау қызметтің төменгі талап етілетін деңгейін ғана емес, қызметтерді ұсыну барысында пайдаланылатын техника мен технологиялардың төменгі техникалық сипаттамалары мен сандық параметрлерін де анықтауы керек.

      Қалдықтарды жинау және тасымалдау

      Қойылған бағдарлама мақсаттарын жүзеге асыру ТҚҚ жинау және шығару бойынша қызмет сапасын жоғарылатуды талап етеді. Лисаков қаласында, күніне 2 рет ауданға қызмет көрсету кестесі қатаң сақталған жағдайда, тұрғындар қалдықтарды пәтердегі жинақтауыштардан қоқыс таситын көліктің (мамандандырылған көлік) бункеріне төккен жағдайда, қала аумағындағы ТҚҚ жинау мен шығарудың орталықтандырылған жүйесін жетілдіру сақталатын болады.

      Жеке тұрғын үйлердегі қалдықтарды жинау және шығару конкурс (тендер) шарты бойынша келісілген кестеге сәйкес шығарылады.

      Қала тұрғындарының қолайлылығы үшін және қала периметрі бойынша тазалық пен тәртіпті қолдау үшін қалдықтарды жинауға арналған "құрғақ", "ылғалды"; қауіпті қалдықтар; ірі көлемді қалдықтар (ұзындығы, ені, биіктігі бойынша 0,5 м аспайтын) фракцияларына бөлу бойынша 5 контейнерлік алаңдар жабдықталған.

      ТҚҚ шығаруға арналған барлық мамандандырылған автокөліктер "Қоршаған орта мен табиғи ресурстардың жай-күйі туралы мәліметтердің ұлттық банкі" ақпараттық жүйесіне мәліметтерді беріп отыратын GPS навигация жүйесімен жабдықталуы керек.

      Қызметтердің қолжетімділігін қамтамасыз ету Октябрь кентіндегі тұрғындардан қалдықтарды жинау мен шығаруды ұйымдастыру, аудандағы жеке тұрғын үйлерден, қалалық тұрғындардан араласқан коммуналдық қалдықтарды жинау және шығаруды қамтуды толық бақылау есебінен қол жеткізілетін болады.

      "Көздерден" коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ендіру

      "Көздерден" қалдықтарды бөлек жинауды ендіру үшін бөлек жинауды ендірудің келесі қадамдарын жасау ұсынылады:

      1-қадам. Қоғамдық орындарда батарея, құрамында сынабы бар шамдар секілді қауіпті қалдықтарды бөлек жинауды ендіру. Қауіпті қалдықтарға арналған арнайы контейнерлерді қоғамдық орындарға орнатқан жағдайда тұрғындар мұндай қалдықтарды өз бетінше жеткізетін болады. Мұндай жағдайда, қалдықтардың осы түрлерін қабылдайтын тұрақты пункттер осындай шамдарды сататын дүкендерде (дүкен, сауда нүктелеріндегі бөлімдер) немесе ғимарат меншігінің аумағында (ОСИ, КСП) құрылуы мүмкін. Медициналық қалдықтарды (мерзімі өткен дәрі-дәрмектер, шприцтер, басқалары) жинау үшін қала дәріханаларында экобокс қою қарастырылуда. Қалдықтардың осы түрлерін қабылдайтын тұрақты пункттердің саны мен орналасу орыны анықталған жағдайда олардың қол жетімділігі мен тұрғындарға қолайлылығы ескерілуі керек.

      2-қадам. Тұрғындардың көзқарасын ескере отырып, қаланың шағын аудандарында арнайы көлік тұрағының саны мен олардың ұзақтығын қайта қарау. Тұрақ санын осы қызметпен тұрғындарды жоғары деңгейде қамту үшін көбейту керек. Тұрғындарды қалдықтарды қабылдаудың ұйымдастырылған пункттері және олармен қауіпсіз жұмыс жасау тәсілдері туралы ақпараттандыру.

      3-қадам. Қалалық бюджет есебінен қалалық коммуналдық полигонға ТҚҚ шығару үшін арнайы көлік сатып алынатын болады. Ең алдымен, қаланың бюджеттік мекемелеріндегі және бес контейнерлік алаңдарда орналасқан контейнерлерден ТҚҚ тиеу үшін жабдықталған қондырғысы бар көлік сатып алынады.

      Кейінгі жылдары арнайы көлік парктерін артуы есебінен контейнерсіз тәсіл арқылы ТҚҚ жинау және тасымалдау үшін және тозған көліктерді алмастыру үшін автокөліктер сатып алынады. Бұл көлік конкурстық негізде бағдарламаға қатысу – заңды және жеке тұлғаларға жалға/лизингке беріледі.

      4-қадам. Көрсетілген щараларды жүзеге асыру үшін жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасының Экологиялық Кодексіне сәйкес осы қалдық түрлерін жинау, уақытша сақтау, шығару бойынша жұмыстармен қызметтердің орындалуын қамтамасыз етеді.

      Мұндай жағдайда конкурстық құжат пен көрсетілген қызметтермен орындалған жұмыстардың келісім-шартында келесі талаптар алдын-ала қарастырылады:

      - өңір тұрғындарынан қалдықтардың осы түрлерін жинау;

      - қалдықтардың осы түрлерін қабылдау пункттерінің орналасу орындары және саны, өңірлерге тиесілігі, олардың атауы көрсете отырып, қызмет көрсетілетін тұрғын пукнттерінің саны;

      - стационарлық жинау пункттерінен жиналған қалдықтардың осы түрін шығару кезеңділігі;

      - мамандандырылған кәсіпорындардың одан әрі қауіпсіз кәдеге жарату мақсатында мерзімі өткен дәрі-дәрмектер мен дәрі-дәрмектерді жинау үшін қаланың дәріханаларында экобокстарды ұйымдастыру;

      - қауіпсіз сақтау, тасымалдау және кәдеге жаратуды қамтамасыз ету;

      - қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтау;

      - ұсыну және кезеңділік мерзімдерін көрсете отырып, орындалған жұмыс туралы есептерді ұсыну;

      Шамдарды жинау, сақтау, тасымалдау және кәдеге жарату бойынша талаптар мен қауіпсіздікті сақтауды бақылау жергілікті атқарушы органдар, сонымен қатар экологиялық және санитарлық қызметтермен жүзеге асырылады.

      5-қадам. Ірі көлемді қалдықтарды шығару кестесін әзірлеу және ендіруді тұрғындар өз бетінше жүзеге асырмауы керек. Оларды айына 1 рет үнемі шығаруды ұйымдастыру керек.

      6-қадам. Қайта өңдеуге жатқызылатын (ПЭТ, картон, қағаз және басқалары) екінші шикзіат пен басқа да материалдарды жинаудың тұрақты пункттерін ұйымдастыру.

      7-қадам. Контейнерлік алаңдарда "құрғақ" және "ылғалды" фракцияларға бөле отырып, түзілу көздерінен қалдықтарды бөлек жинауды ұйымдастыру.

      Қалдықтарды қайта өңдеу

      Қалдықтарды басқару бойынша ЕО принциптерінің иерархиялылығы және қалдықтарды қайта өңдеу технологияларын ендіру бойынша халықаралық тәжірибеге негіздей отырып, бағдарлама мақсаттарын жүзеге асыру қалдықтарды қайта өңдеудің орталықтандырылған нысаны – ТҚҚ қалалық полигонын пайдалану арқылы мыналар жүзеге асырылады:

      - ТҚҚ жинақталған фракцияларынан екінші шикізатты тарту арқылы 100% сұрыптау;

      - ТҚҚ көмуді азайту мақсатымен ТҚҚ биологиялық ыдырайтын фракцияларын өңдеу (ТҚҚ фракцияларын биологиялық ыдырату СҚТҚ шламымен бірге өңделеді).

      - сұрыптаудан кейінгі алынған тұрмыстық қалдықтардың қауіпті түрлері кәдеге жаратуға бағытталады, соның ішінде мамандандырылған қондырғыда (крематор) немесе ары қарай кәдеге жаратылу үшін мамандандырылған ұйымдарға беріледі.

      Қалдықтарды кәдеге жарату

      Бұл екінші материалды пайдалану жолымен, сонымен қатар, жоғары құн қосылған тауарлардан екінші шикізатты өндіру жолымен жүзеге асырылады. Мұндай кәдеге жарату орталығы өңірлік қоқысты қайта өңдейтін кешен (ТҚҚ қалалық коммуналдық полигоны) ретінде де, жеке кәсіпорын ретінде де болуы мүмкін.

      Қалдықтарды көму

      Қалдықтарды көму бағдарламасын жүзеге асыру мақсаттарына қол жеткізу келесілер арқылы жүзеге асырылады:

      - қалдықтарды көмудің заманауи технологияларын ендіру;

      - рұқсатсыз апатты үйінділермен күрес;

      - жерді рекультивациялау және қайта қалпына келтіру.

      Тұрғындармен өзара байланысу және коммуникация шаралары

      Жұртшылықты кеңінен ақпараттандыру ТҚҚ басқару саласында маңызды рөл атқарады. Ақпараттандыру ТҚҚ басқару жүйесін жоспарлаудың ең алғашқы сатысында қарастырылатын болады.

      Қысқа мерзімдік жоспарда негізгі назар ТҚҚ басқарудың тиімді жүйесінің бар болуының маңыздылығы бойынша міндеттерге аударылатын болады:

      - қалдықтармен дұрыс жұмыс жасамаған жағдайдағы теріс әсерді талқылау;

      - қалдықтармен жұмыс жасау саласындағы табысты практикалық тәжірибені танымал ету;

      - бағдарлама міндеттеріне қол жеткізу үшін жұртшылықтың және жүйеге басқа да қатысушылардың міндеттерін анықтау;

      - екінші материалдық ресурстарды бөлек жинау және пайдалану артықшылығын демонстрациялау;

      - қалдықтармен жұмыс істеу жүйесіндегі өзгерістер және бұл өзгерістердің мақсаты туралы тұрғындарды уақытылы хабардар ету;

      - коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу бойынша талаптарды сақтамағаны үшін Тұтынушыны әкімшілік жауаптылыққа тарту туралы тұрғындарды ақпараттандыру.

      Ең алғашқы назар жұртшылықтың мүдделі тараптарына аударылатын болады:

      - тұрғындар – жұмыс істейтіндер және жұмыс істемейтіндер (үй шаруашылығындағы әйелдер, зейнеткерлер, балалар, жұмыссыздар);

      - мұғалімдер, еріктілер, белсенділер және мемлекеттік емес ұйым топтары.

      Жұртшылықты ақпараттандыру бойынща іс-шаралар тұрғындардың қалдықтармен жұмыс істеуі бойынша ақпараттық жұмыс жоспарында алдын-ала қарастырылады және мыналар қосылатын болады:

      - жергілікті теледидарда репортаждар, жергілікті газеттердегі жарияланымдар;

      - жұртшылық арасында қалдықтарды екінші реттік пайдалану жөнінде ақпараттық материалдар;

      - студенттер мен мектеп оқушыларына арналған ТҚҚ қалалық полигондарына таныстыру үшін шақыртулар ұйымдастыру;

      - қалдықтар тақырыбында білім беру мекемелері, ғимараттардың меншік иелері арасындағы конкурстар.

      5. Бағдарламаны жүзеге асыру кезеңдері

      Бағдарлама негізіне өңірлік әдіс қолданылған, бұл қалдықтардың түзілу көздеріне қайта өңдеу қуаттылығын жақындату принциптерін және ең үздік қолжетімділік сонымен қатар, шығындық-тиімді технологиялар принциптерін бірмезгілде қолдануға мүмкіндік береді.

      Өңірлік әдіс мүмкіндік береді:

      - қоршаған ортаға әсер ету мен құндылық арасындағы балансқа қол жетуді ескере отырып, ТҚҚ қайта өңдеу және көму бойынша нысандарды ұйымдастыруға;

      - қайталама шикізатты тұрақты қабылдау пункттерін ұйымдастыруға.

      Бағдарламаны жүзеге асырудың кезеңдік әдістері

      Бағдарламаны жүзеге асыру келесі кезеңдер бойынша бөлінген:

      1-кезең – пилоттық, 2024 жыл. Осы кезеңде ТҚҚ басқару жөніндегі аймақтық бағдарламаны әзірлеу, Бағдарламаны жүзеге асыру механизмдері мен принциптерін пилоттық ендіру ұсынылады.

      2-кезең – негізгі, 2025-2026 жылдар. Бұл кезеңде Бағдарламаны жүзеге асыру механизмдері мен принциптерін бірлесе ендіру ұсынылады.

      3-кезең – қорытынды (аяқтаушы), 2027-2028 жылдар. Бұл кезеңде Бағдарламаны жүзеге асыру механизмдері мен принциптерін ендіру аяқталады және бағдарламаның тұрақтылығына тексеріс жүргізіледі.

      6. Қажетті ресурстар

      Бағдарлама бойынша барлығы 786 399 874,0 теңге көлемінде шығын жоспарлануда, оның ішінде:

      1-кезең бойынша (2024 жыл):

      Жергілікті бюджет – 131,370 768 млн. теңге. Жеке инвестициялар - 3,5 млн. теңге

      2-кезең бойынша (2025-2026 жылдар):

      Жергілікті бюджет – 295,111 293 млн. теңге. Жеке инвестиция – 5,2 млн. теңге.

      3-езең бойынша (2027-2028 жылдар):

      Жергілікті бюджет – 344,217 813 млн. теңге. Жеке инвестиция – 7,0 млн. теңге.

      7-кесте. Кезеңдік жүзеге асыру бойынша бағдарламаны қаржыландыру

Қаржыландыру көздері

Бірл.

1-кезең Пилоттық 2024 ж.

2-кезең Негізгі 2025-2026 жж.

3-кезең Қорытынды 2027-2028 жж.

Бюджеттік қаржыландыру

%

60%

30%

10%

Бюджеттен тыс қаржыландыру

%

40%

70%

90%

      Коммерциялық қаржыландыру

      ТҚҚ саласының инвестициялық тартымдылығын жоғарылату осы бағдарламаны мақсатына жету құралдарының бастысы болып табылады және бюджеттен тыс қаржыландыру көлемінің артуына ғана емес, сапаны жоғарылатуға және ТҚҚ инфрақұрылымын пайдаланудағы жеке сектор тәжірибелерін пайдалану арқылы ұсынылатын қызметтердің саны мен сапасының маңызды түрде жоғарылауына мүмкінік береді.

      7. Лисаков қаласының коммуналдық қалдықтарды басқарудың 2024-2028 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Мақсаттар мен міндеттер атауы

Кезең

Мерзімі

Орындаушы

Қажетті шығындар. Қаржыландыру көздері

Аяқталу нысаны

Ескерту

1.

Әкім орынбасары төрағалық ететін және әкімдіктің, мәслихаттың, мамандандырылған кәсіпорындардың, қоғамдық ұйымдардың мүдделі құрылымдық бөлімшелері қатысатын қалдықтармен жұмыс істеу мәселелерін қарастыру бойынша тұрақты жұмыс істейтін Жұмысшы тобын құру

1-кезең

Жарты жылда 1 рет

ЖАО

Талап етілмейді

Жұмысшы тобы мәжілісінің хаттамалары

Лисаков қаласы бойынша ШОБ кеңінен тарта отырып, ТҚҚ заманауи кәдеге жарату мен қайта өңдеу бойынша іс- шаралар кешені

2.

Коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормаларын әзірлеу және бекіту

1-кезең

2024 ж.

ЖАО, мәслихат

1,425 млн. теңге. Жергілікті бюджет

Коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталуының бекітілген нормалары

ҚР заңнама талаптарының орындалуы

3.

Коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормаларын қайта қарау

2-кезең

2026 ж.

ЖАО, мәслихат

2,0 млн. теңге. Жергілікті бюджет

Коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталуының бекітілген
нормалары

ҚР заңнама талаптарының орындалуы

4.

ТҚҚ жинауға, шығаруға, қайта өңдеуге және көмуге тарифтерді әзірлеу және бекіту

1-кезең

2024 ж.

ЖАО, мәслихат

1,425 млн. теңге. Жергілікті бюджет

ТҚҚ жинаудың, шығарудың, қайта өңдеудің және көмудің бекітілген тарифтері

ҚР заңнама талаптарының орындалуы

5.

Қолда-
ныстағы
заңнамаға
сәйкес,
ТҚҚ жинауға,
шығаруға,
қайта
өңдеуге
және көмуге
тарифтерді
қайта
қарастыру

2-кезең

2026 ж.

ЖАО, мәслихат

2,0 млн. теңге.
Жергілікті бюджет

ТҚҚ
жинаудың,
шығарудың,
қайта
өңдеудің
және
көмудің
бекітілген
тарифтері

ҚР
заңнама
талап-
тарының
орында-
луы

6.

ТҚҚ жинау
және
шығару
үшін
арнайы
көлік
құралдары
паркін
жаңғырту

1-кезең 2-кезең 3-кезең

2024 ж.
2025 ж.
2027 ж.

ЖАО,
жеке инвесторлар

120 млн. теңге.
240 млн. теңге.
240 млн. теңге.
Жергілікті бюджет, жеке инвестициялар

2-қоқыс таситын көлікті сатып алу 4-қоқыс таситын көлікті сатып алу 4-қоқыс таситын көлікті сатып алу

Қалдық-
тарды
орталық-
тандырыл-
ған жинау
мен
шығаруды
ұйым-
дастыру

7.

Қазақстан
Республи-
касының
экология
және
табиғи
ресурстар
Министрінің
2023 жылдың
27 қараша-
сындағы
№ 332 және
Қазақстан
Республикасы
Үкіметнің
2021 жылғы
2 қыркүйектегі
№ 604 бұйрығы
шеңберінде
"Қалдық-
тарды жинау,
шығару
қайта өңдеу
үшін
мамандан-
дырылған
көліктерді,
жабдық-
тарды
алу үшін
мате-
риалдық-
техни-
калық
базаны
жетіл-
діруге
2024 жылға
қосымша
құрал-
дарды
тарту
мүмкін-
дігі"
жобасын
әзірлеу
және
жүзеге
асыруға
комис-
сияны
құру

1-кезең

1 квартал
2024

ЖАО,
мәслихат,
жеке
инвести-
циялар

Талап
етілмейді

Жоба

Қалдық-
тармен
жұмыс
істеу
саласын-
дағы
мемле-
кеттік
саясатты
жүзеге
асыру

8.

ТҚҚ жинау және шығару бойынша қызметтермен қамтамасыз ету: Лисаков қаласының тұрғындары 100%; Октябрь кентінің тұрғындары 100%

1-кезең

2024 ж.

ЖАО,
мамандандыры лған
кәсіпорындар

Талап етілмейді

Әкім орынбасарымен бекітілген кесте жоспары

ҚР заңнама талаптарының орындалуы

9.

Тұрғындардың көзқарастарын ескере отырып, ТҚҚ шығару кестесін әзірлеу және бекіту

1-кезең

2024 ж.

ЖАО

Талап етілмейді

Кесте (МВО арналған конкурс (тендер) материалдарына қосымша)

Таңғы жинау 6-30 дан 9-00 дейін (сосын қоқыс құбырлары). Кешкі шығару 19-00 ден 21-00 дейін

10.

ТҚҚ жинау және шығару уақыты туралы ақпараттық таблоның дизайнын әзірлеу және келісу

1-кезең

2024 ж.

ЖАО

Талап етілмейді

Эскиз

Рұқсатсыз үйінділердің түзілуінің алдын алу

11.

ТҚҚ жинайтын арнайы көлікке арналған тұрақтарға ақпараттық таблоны дайындап орнату

1-кезең

2024 ж.

Басқарушы компания; ММБ; ҮЖИК

Жергілікті бюджет 0,3 млн. теңге

Акт

Рұқсатсыз үйінділердің түзілуінің алдын алу

12.

"Құрғақ", "ылғалды" фракциялар, қауіпті қалдықтар, ІКҚ-ға бөле отырып, қаланың периметрі бойынша 5 данада контейнерлік алаңдарды орнату

1-кезең

2024 ж.

ЖАО

5,537 млн. теңге.
Жергілікті бюджет

Акт

Қалдықтардың алдын алу және азайту;
қалдықтарды бөлек жинауды енгізу

13.

Бюджеттік ұйымдарға қалдықтарды бөлек жинауды ендіру

1-кезең

2024 ж.

ЖАО

Жергілікті бюджет 3,2 млн. теңге. бюджет

Ақпарат

ҚР заңнама талаптарының орындалуы

14.

Құрамында сынабы бар шамдарды жинау үшін контейнерлік алаңдарға контейнерлерді орнату

1-
кезеңде

2024 ж.

ЖАО

0,4 млн теңге.
жергілікті бюджет

Акт

Қалдықтарды бөлек жинауды енгізу

15.

Қауіпті қалдықтарды бөлек жинау үшін тұрғын пункттердегі конейтерлерді жаңарту және жабдықтау

Барлық кезеңдер де

Жыл сайын 5 бірлік

ЖАО

Жергілікті бюджет
2,0 млн. теңге.

Жоспар-кесте

ҚР заңнама талаптарының орындалуы

16.

Екінші шикізатты қабылдаудың 2 пункттерін құру

3-кезең

2027-2028 жж.

ЖАО

Жергілікті бюджет;

Акт

Лисаков қаласы бойынша ШОБ






жеке инвестициялар 15 млн. теңге.


кеңінен
тарта
отырып,
ТҚҚ заманауи
кәдеге жарату
мен қайта
өңдеу
бойынша
іс- шаралар
кешені

17.

Конкурстық
таңдау
критерийі
мен міндетті
бағалық
индикаторымен
қала зоналары
бойынша
ТҚҚ жинау
және шығару
қызмет-
терін
тасымал-
даушыларға
конкурстық
таңдау
жүргізу
тәртібін
(механизмін)
әзірлеу

1-кезең

2024 ж.

ЖАО

Қаржылан-
дыру
талап
етілмейді

Конкурстық таңдау әдістемесі

ТҚҚ
басқару
саласындағы
бәсекені
дамыту
бойынша
БД
(ЭМ., ҚР БҚА)

18.

Заңға
сәйкес
ТҚҚ жинауды
және
тасымалдауды
жүзеге
асыратын
ТҚҚ нарығына
қатысу-
шыларды
анықтау
бойынша
конкурс (тендер) жүргізу

Барлық кезеңдер де

2024-2028 жж.

ЖАО

Қаржыландыру талап етілмейді

Хаттама, келісім- шарт

ҚР ЭК, п.2;4т, 367 б.

19.

ТҚҚ
полигон-
дарының
ағымдық
жай-күйін
талдау

1-кезең

2024 ж.

ЖАО

Талап
етілмейді

ЖАО шешімі

ҚР
заңнама
талап-
тарының
орын-
далуы

20.

Контей-
нерлік
алаңдар
мен
полигон-
дарды
бейне-
бақы-
лаумен
қамта-
масыз
ету

1-кезең

2024 ж.

ЖАО,
алаңның
иесі

Жергілікті
бюджет,
жеке
инвести-
циялар
0,12
млн. теңге

Акт

ҚР
заңнама
талап-
тарының
орын-
далуы

21.

ТҚҚ
қалалық
полигон-
дарында
мамандан-
дырылған
қоқыс
сұрып-
тайтын
желіні
орнату.

3-кезең

2027-2028
жж.

ЖАО,
ТҚҚ
қалалық
полигон
опера-
торы

60,0 млн.
теңге,
жеке
инвести-
циялар

Акт

Қосымша
сұрыптауды
ендіру

22.

ТҚҚ
қалалық
полигонына
дейін
жолдар-
ды салу

3-кезең

2027-2028
жж.

ЖАО

Жергілікті
бюджет
200 млн. теңге.

Акт

Қалдық-
тарды
орталық-
тан жинауды
және
шығаруды
ұйым-
дастыру

23.

Шығару
және
қайта
өңдеумен
байла-
нысты
жағдайды
талдау:
-тағамдық
-құры-
лыстық
-ірі көлемді
(ІКҚ)

1-кезең

2024 ж.

ЖАО,
басқару-
шылық
компа-
ния,
ММБ,
ҮЖИК,
маман-
дандырыл-
ған
кәсіпо-
рындар

Қаржы-
ландыру
талап
етіл-
мейді

Жұмыс-
шы
тобы
мәжі-
лісінің
хатта-
масы

ҚР
заңнама
талапта-
рының
орын-
далуы

24.

Қалдық-
тарды
бөлек
жинау
бойынша
(брошю-
ролар,
парақ-
шалар,
бейне-
роликтер,
оқу
орында-
рындағы
дәрістер
және т.б.)
тұрғындар
арасында
насихат
жүргізуді
ұйым-
дастыру
және
жүргізу

Барлық кезеңдер де

2024-2028
жж.

ЖАО, МЕҰ

Мем-
лекеттік
әлеу-
меттік
тапсы-
рыс
шеңбе-
рінде

Есеп

Лисаков
қаласы
бойынша
ШОБ
кеңінен
тарта отырып,
ТҚҚ заманауи
кәдеге
жарату
мен қайта
өңдеу
бойынша
іс-
шаралар
кешені

25.

"Акцент"
телека-
налында
қоршаған
ортаны
қорғау,
соның
ішінде
қалдық-
тармен
жұмыс
істеу
бойынша
мәселе-
лерге
арналған
жеке
циклдік
бағдар-
ламаны
құру

1-кезең
2, 3-
кезең-
дер

Апта-
сына
2 рет;
апта-
сына
1 рет

ЖАО

Жергілікті
бюджет
2,4 млн.
теңге
4,2 млн.
теңге

Теледи-
дарлық
хабар-
ламаның
медиа-
жсопары

Лисаков
қаласы
бойынша
ШОБ
кеңінен
тарта отырып,
ТҚҚ
заманауи
кәдеге
жарату
мен қайта
өңдеу
бойынша
іс- шаралар
кешені

26.

Қалдық-
тарды
төмен-
дету, жинау
және
олармен
жұмыс
істеу тәсілдері
туралы
ақпарат-
тық
материал-
дарды
әзірлеу,
қалалық
ТК
қабырға-
ларына
ілу,
мони-
торларға
баспалық
басылым-
дарда
жария-
лау

Барлық кезеңдер де

2024-2028
жж.

ЖАО, БАҚ,
маман-
данды-
рылған
кәсіпо-
рындар

Жер-
гілікті
бюджет
0,2 млн.
теңге.

Бейне-
ролик-
тер,
БАҚ
мақа-
лалары,
конкур-
стар

Мүдделі
тарап-
тардың
барлы-
ғымен
байла-
нысты
күшейту:
тұрғын-
дар
маман-
дандырыл-
ған
ұйым-
дар

27.

ТҚҚ
жинау,
тасы-
малдау,
кәдеге
жарату,
қайта
өңдеу
және
көмуді
жүзеге
асыратын
субъек-
тілердің
іс- әрекет-
терін
монито-
рингілеу

Барлық
кезең-
дер
де

Жарты-
жыл
дықта
кемінде
1 рет

ЖАО,
маман-
дандыры
лған
кәсіпо-
рындар

Қаржы-
ландыру
талап
етілмейді

Маман-
данды-
рылған
мекеме
есептері,
Жұмысшы
тобы
мәжі-
лісінің
хатта-
малары

ҚР
заңнама
талап-
тарының
орын-
далуы

28.

Бағдар-
ламаны
жүзеге
асыру
мони-
торингі

Барлық
кезең-
дер
де

Аралық -
ағымдық
жылдың
15
шілде-
сіне
дейін;
жылдық –
келесі
жылдың
30
қаңта-
рына
дейін

ЖАО

Қаржы-
ландыру
талап
етіл-
мейді

Шешім

Жоспар-
ланған
іс- шара-
ларды
жүзеге
асыру
және
тиім-
ділігін
арттыру;
айқын-
далған
мәсе-
лелік
сұрақтар
бойынша
шешім-
дер
қабылдау

29.

Интернет-
ресурсқа
бағдар-
ламаны
және оның
орын-
далуы
туралы
есептерді
жүктеу

Барлық
кезең-
дер
де

2024-2028 жж.

ЖАО

Қаржы-
ландыру
талап
етілмейді

Ақпарат сайтта

ҚР заңнама
талап-
тарының
орындалуы