О Концепции формирования общего электроэнергетического рынка Евразийского экономического союза

Решение Высшего Евразийского экономического совета от 8 мая 2015 года № 12

В соответствии со статьями 81 и 104 Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года Высший Евразийский экономический совет решил:
1. Утвердить прилагаемую Концепцию формирования общего электроэнергетического рынка Евразийского экономического союза.
2. При разработке программы формирования общего электроэнергетического рынка Евразийского экономического союза учесть особое мнение Республики Беларусь (прилагается).

Члены Высшего Евразийского экономического совета:

От Республики Армения

От Республики Беларусь

От Республики Казахстан

От Российской Федерации

УТВЕРЖДЕНА
Решением Высшего
Евразийского экономического совета
от 8 мая 2015 г. № 12

Концепция
формирования общего электроэнергетического рынка
Евразийского экономического союза

I. Общие положения

Настоящая Концепция разработана в целях реализации пункта 2 статьи 81 Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года (далее – Договор).
Общий электроэнергетический рынок Евразийского экономического союза (далее – Союз) – система отношений между субъектами внутренних оптовых электроэнергетических рынков государств – членов Союза (далее – государства-члены) на основе параллельно работающих электроэнергетических систем, связанная с куплей-продажей электрической энергии (мощности), действующая на основании актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза, и соответствующих договоров между субъектами общего электроэнергетического рынка Союза.
Настоящая Концепция направлена на обеспечение формирования государствами-членами общего электроэнергетического рынка Союза.
Формирование общего электроэнергетического рынка Союза осуществляется с учетом:
существующих взаимоотношений государств-членов, определяемых международными договорами;
особенностей функционирования и развития электроэнергетических рынков государств-членов;
приоритетного обеспечения электрической энергией внутренних потребителей государств-членов;
взаимодействия государств-членов в рамках параллельной работы их электроэнергетических систем;
мирового опыта формирования общих электроэнергетических рынков.
Понятия, используемые в настоящей Концепции, понимаются
в значениях, приведенных в Договоре и соответствующих разделах настоящей Концепции.

II. Цели и задачи формирования
общего электроэнергетического рынка Союза

Формирование общего электроэнергетического рынка Союза осуществляется в целях:
обеспечения устойчивого развития экономик и энергетической безопасности государств-членов;
повышения экономической эффективности и надежности функционирования электроэнергетических комплексов
государств-членов;
повышения конкурентоспособности государств-членов
и Союза в целом на мировом рынке;
формирования единого экономического пространства
государств-членов в сфере электроэнергетики;
удовлетворения спроса потребителей электрической энергии на общем электроэнергетическом рынке Союза;
обеспечения баланса экономических интересов участников общего электроэнергетического рынка Союза на основе принципа добросовестной конкуренции.
Задачами формирования общего электроэнергетического рынка Союза являются:
развитие и повышение эффективности рыночных механизмов взаимной торговли электрической энергией между участниками общего электроэнергетического рынка Союза;
создание благоприятных условий для развития экономик государств-членов;
повышение уровня конкуренции в торговле электрической энергией между участниками общего электроэнергетического рынка Союза;
повышение прозрачности ценообразования;
создание условий для обеспечения беспрепятственного доступа к услугам субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики в пределах технической возможности при условии приоритетного использования указанных услуг для обеспечения внутренних потребностей государств-членов при осуществлении межгосударственной передачи электрической энергии (мощности);
создание условий для обеспечения на соответствующем этапе интеграции рынков доступа производителей и потребителей электрической энергии на рынки электрической энергии
государств-членов с учетом интересов национальных экономик;
расширение возможностей для взаимной торговли электрической энергией;
снижение темпов роста цен на электрическую энергию для конечных потребителей;
создание благоприятных условий для инвестирования в объекты электроэнергетики.

III. Принципы формирования общего
электроэнергетического рынка Союза

Формирование общего электроэнергетического рынка Союза осуществляется на основании следующих принципов, указанных в пункте 5 Протокола об обеспечении доступа к услугам субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики, включая основы ценообразования и тарифной политики (приложение № 21 к Договору):
сотрудничество на основе равноправия, взаимной выгоды
и ненанесения экономического ущерба любому из государств-членов;
соблюдение баланса экономических интересов производителей и потребителей электрической энергии, а также других субъектов общего электроэнергетического рынка Союза;
поэтапная гармонизация законодательства государств-членов в сфере электроэнергетики, в том числе в части раскрытия информации субъектами общего электроэнергетического рынка Союза;
приоритетное использование механизмов, основанных на рыночных отношениях и добросовестной конкуренции, для формирования устойчивой системы удовлетворения спроса
на электрическую энергию (мощность) в конкурентных видах деятельности;
обеспечение беспрепятственного доступа к услугам субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики в пределах технической возможности при условии приоритетного использования указанных услуг для обеспечения внутренних потребностей
государств-членов при осуществлении межгосударственной передачи электрической энергии (мощности);
поэтапная трансформация структуры национальных вертикально интегрированных компаний в сфере электроэнергетики с целью выделения конкурентных и монопольных видов деятельности;
развитие межгосударственных отношений в сфере электроэнергетики государств-членов в соответствии с согласованной моделью общего электроэнергетического рынка Союза;
поэтапное формирование общего электроэнергетического рынка Союза на основе параллельно работающих электроэнергетических систем государств-членов с учетом особенностей существующих моделей электроэнергетических рынков государств-членов;
использование технических и экономических преимуществ параллельной работы электроэнергетических систем государств-членов с соблюдением взаимосогласованных условий параллельной работы;
обеспечение на соответствующем этапе интеграции рынков доступа производителей и потребителей электрической энергии
на рынки электрической энергии государств-членов с учетом интересов национальных экономик;
осуществление торговли электрической энергией между субъектами государств-членов с учетом энергетической безопасности государств-членов.

IV. Функции общего электроэнергетического рынка Союза

Функциями общего электроэнергетического рынка Союза являются:
обеспечение соблюдения баланса экономических интересов субъектов общего электроэнергетического рынка Союза;
обеспечение равновесия спроса и предложения
на электрическую энергию на основе конкурентного ценообразования.

V. Функциональная структура
общего электроэнергетического рынка Союза

Общий электроэнергетический рынок Союза функционирует на основании актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза, с учетом особенностей, определяемых в соответствии с этапами формирования общего электроэнергетического рынка Союза. Торговля электрической энергией на общем электроэнергетическом рынке Союза осуществляется следующими способами:
взаимная торговля электрической энергией между участниками общего электроэнергетического рынка Союза по свободным двусторонним договорам в соответствии с абзацем шестым настоящего раздела;
взаимная торговля электрической энергией между участниками общего электроэнергетического рынка Союза на централизованных торгах, в том числе на торгах на сутки вперед на соответствующем этапе формирования общего электроэнергетического рынка Союза при условии экономической целесообразности (далее – взаимная торговля электрической энергией на централизованных торгах);
урегулирование почасовых отклонений фактических
сальдо-перетоков электрической энергии от плановых значений.
Технологическая основа взаимной торговли электрической энергией между участниками общего электроэнергетического рынка Союза по свободным двусторонним договорам и на централизованных торгах создается государствами-членами путем разработки механизма распределения пропускной способности межгосударственных линий электропередачи.
Взаимная торговля электрической энергией по свободным двусторонним договорам осуществляется участниками общего электроэнергетического рынка Союза посредством заключения двусторонних договоров купли-продажи электрической энергии по ценам, в объеме и на условиях поставок, которые определяются сторонами договоров самостоятельно, с учетом пропускных способностей межгосударственных сечений, других технологических и регулятивных ограничений. Взаимная торговля электрической энергией по свободным двусторонним договорам осуществляется в соответствии с актами, регулирующими общий электроэнергетический рынок Союза.
Взаимная торговля электрической энергией на централизованных торгах осуществляется участниками общего электроэнергетического рынка Союза в электронной системе торговли в соответствии с актами, регулирующими общий электроэнергетический рынок Союза. Целью проведения централизованных торгов является определение цен и объемов купли-продажи электрической энергии в соответствии с согласованным государствами-членами алгоритмом.
Урегулирование почасовых отклонений фактических
сальдо-перетоков электрической энергии от плановых значений осуществляется на основании договоров между уполномоченными организациями государств-членов в соответствии с актами, регулирующими общий электроэнергетический рынок Союза.

VI. Субъекты общего электроэнергетического рынка Союза

В состав субъектов общего электроэнергетического рынка Союза входят:
участники общего электроэнергетического рынка Союза;
инфраструктурные организации общего электроэнергетического рынка Союза.
В состав участников общего электроэнергетического рынка Союза входят:
юридические лица, осуществляющие продажу (поставку) электрической энергии и являющиеся участниками оптовых электроэнергетических рынков государств-членов в соответствии с законодательством государств-членов;
юридические лица, осуществляющие покупку электрической энергии и являющиеся участниками оптовых электроэнергетических рынков государств-членов в соответствии с законодательством государств-членов;
юридические лица, участвующие в урегулировании почасовых отклонений фактических сальдо-перетоков электрической энергии
от плановых значений в соответствии с законодательством
государств-членов.
В состав инфраструктурных организаций общего электроэнергетического рынка Союза входят:
организации, оказывающие услуги по организации централизованных торгов электрической энергией на оптовых электроэнергетических рынках государств-членов в соответствии с законодательством государств-членов (далее – операторы централизованных торгов);
организации, оказывающие услуги по расчету обязательств и требований на оптовых электроэнергетических рынках
государств-членов и проведению финансовых расчетов на оптовых электроэнергетических рынках государств-членов в соответствии с законодательством государств-членов (далее – финансовые операторы);
организации, осуществляющие оперативно-диспетчерское управление электроэнергетическими системами государств-членов,
а также оказывающие другие услуги в соответствии с законодательством государств-членов (далее – системные операторы);
организации, оказывающие услуги по передаче электрической энергии участникам общего электроэнергетического рынка Союза в соответствии с законодательством государств-членов (далее – сетевые операторы).
Функции системного и сетевого оператора могут осуществляться одной организацией в случае, если это предусмотрено законодательством государств-членов.
Права и обязанности субъектов общего электроэнергетического рынка Союза устанавливаются законодательством государств-членов
в сфере электроэнергетики, а также актами, регулирующими общий электроэнергетический рынок Союза.

VII. Регулирование
общего электроэнергетического рынка Союза

Регулирование общего электроэнергетического рынка Союза включает в себя:
регулирование деятельности субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики на основе права Союза и в соответствии с законодательством государств-членов;
антимонопольное регулирование, осуществляемое в соответствии с разделом XVIII Договора с учетом особенностей, установленных разделами XIX и XX Договора и законодательством государств-членов.

VIII. Управление общим электроэнергетическим
рынком Союза и обеспечение его функционирования

В рамках управления общим электроэнергетическим рынком Союза и обеспечения его функционирования осуществляется:
выработка и реализация государствами-членами государственной политики в части технологического, регулятивного и коммерческого обеспечения формирования и функционирования общего электроэнергетического рынка Союза;
разработка актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза;
взаимодействие структур управления и обеспечения функционирования общего электроэнергетического рынка Союза и участников общего электроэнергетического рынка Союза.
К структурам управления и обеспечения функционирования общего электроэнергетического рынка Союза относятся:
государственные органы государств-членов, уполномоченные на регулирование в сфере электроэнергетики;
инфраструктурные организации общего электроэнергетического рынка Союза;
вспомогательные органы общего электроэнергетического рынка Союза (советы руководителей государственных органов
государств-членов, рабочие группы, специальные комиссии, которые могут быть сформированы для обеспечения взаимодействия государственных органов государств-членов, участников общего электроэнергетического рынка Союза, инфраструктурных организаций при формировании и функционировании общего электроэнергетического рынка Союза). Вспомогательные органы общего электроэнергетического рынка Союза создаются по решению Высшего Евразийского экономического совета в соответствии с подпунктом 22 пункта 2 статьи 12 Договора.
В целях формирования и функционирования общего электроэнергетического рынка Союза государства-члены обеспечивают:
взаимодействие структур управления и обеспечения функционирования общего электроэнергетического рынка Союза и участников общего электроэнергетического рынка Союза;
взаимодействие государственных органов государств-членов, уполномоченных на регулирование в сфере электроэнергетики;
взаимодействие системных операторов;
взаимодействие сетевых операторов;
взаимодействие операторов централизованных торгов
и финансовых операторов.
Взаимодействие структур управления и обеспечения функционирования общего электроэнергетического рынка Союза и участников общего электроэнергетического рынка Союза осуществляется по общим вопросам функционирования и развития общего электроэнергетического рынка Союза, включая:
выработку согласованных предложений по вопросам развития общего электроэнергетического рынка Союза, в том числе по совершенствованию модели общего электроэнергетического рынка Союза, правил торговли и ценообразования в рамках общего электроэнергетического рынка Союза;
организацию мониторинга функционирования общего электроэнергетического рынка Союза;
урегулирование споров между субъектами общего электроэнергетического рынка Союза в случаях, предусмотренных актами, регулирующими общий электроэнергетический рынок Союза;
функционирование и взаимодействие информационных систем, обеспечивающих функционирование общего электроэнергетического рынка Союза, в том числе электронной системы при осуществлении взаимной торговли электрической энергией между участниками общего электроэнергетического рынка Союза на централизованных торгах;
иные вопросы.
Взаимодействие государственных органов
государств-членов, уполномоченных на регулирование в сфере электроэнергетики, осуществляется по следующим направлениям:
разработка актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза;
содействие гармонизации законодательства государств-членов
в сфере электроэнергетики в соответствии с актами, регулирующими общий электроэнергетический рынок Союза;
рассмотрение данных мониторинга функционирования общего электроэнергетического рынка Союза;
применение единых правил доступа к услугам субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики.
Взаимодействие системных операторов в условиях функционирования общего электроэнергетического рынка Союза осуществляется по следующим направлениям:
формирование базовых расчетных моделей режима параллельной работы электроэнергетических систем государств-членов;
организация информационного обмена между системными операторами (для целей планирования);
проведение расчетов электроэнергетических режимов на основе данных, полученных от системных операторов, и определение плановых значений сальдо-перетоков электрической энергии государств-членов;
согласование графиков ремонтов электросетевого оборудования, влияющего на пропускную способность и надежность работы межгосударственных сечений;
разработка документов, регламентирующих работу электроэнергетических систем в нормальном режиме и при ликвидации нарушений нормального режима работы.
Системные операторы осуществляют оперативно-диспетчерское управление национальными электроэнергетическими системами
в соответствии с законодательством государств-членов.
Системные операторы отвечают за поддержание согласованного ими графика межгосударственных сальдо-перетоков электрической энергии.
Взаимодействие сетевых операторов осуществляется с целью информационного обмена планами развития передающих сетей
в соответствии с системами планирования государств-членов.
Взаимодействие операторов централизованных торгов и финансовых операторов общего электроэнергетического рынка Союза осуществляется по следующим вопросам:
взаимная торговля электрической энергией между участниками общего электроэнергетического рынка Союза на централизованных торгах;
расчеты между субъектами общего электроэнергетического рынка Союза;
взаимодействие с системными операторами при осуществлении взаимной торговли электрической энергией между участниками общего электроэнергетического рынка Союза на централизованных торгах.

IX. Механизмы ценообразования на общем
электроэнергетическом рынке Союза

Механизмы ценообразования на общем электроэнергетическом рынке Союза формируются с учетом существующих механизмов ценообразования на электрическую энергию и мощность на электроэнергетических рынках государств-членов и этапов формирования общего электроэнергетического рынка Союза.
При взаимной торговле электрической энергией
по свободным двусторонним договорам товаром является электрическая энергия, ценообразование на которую осуществляется по соглашению сторон договора, заключенного на основании актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза.
При взаимной торговле электрической энергией
на централизованных торгах товаром является электрическая энергия, ценообразование на которую осуществляется в соответствии с согласованным государствами-членами алгоритмом на основании актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза.
При урегулировании почасовых отклонений фактических
сальдо-перетоков электрической энергии от плановых значений товаром является электрическая энергия, ценообразование на которую осуществляется на основании актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза.
Ценообразование (тарифообразование) на услуги субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики
и инфраструктурных организаций оптовых электроэнергетических рынков государств-членов осуществляется в соответствии с законодательством государств-членов.
Тарифы на услуги субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики на общем электроэнергетическом рынке Союза
не должны превышать аналогичные внутренние тарифы для субъектов внутреннего рынка электрической энергии.

X. Развитие межгосударственных электрических сетей

Государство-член на своей территории обеспечивает развитие инфраструктуры общего электроэнергетического рынка Союза в интересах его участников в соответствии с законодательством государства-члена.
Взаимодействие государств-членов по развитию межгосударственных электрических сетей осуществляется путем:
подготовки предложений по согласованию сроков
и параметров сооружения межгосударственных линий электропередачи;
создания механизмов развития межгосударственных электрических сетей.

XI. Инвестиции

Государства-члены содействуют привлечению инвестиций
в сферу электроэнергетики государств-членов в целях формирования и развития общего электроэнергетического рынка Союза.

XII. Акты, регулирующие
общий электроэнергетический рынок Союза

Систему актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза составляют:
Договор;
международный договор о формировании общего электроэнергетического рынка Союза, содержащий в том числе единые правила доступа к услугам субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики и заключаемый в соответствии с пунктом 3
статьи 81 и пунктом 3 статьи 104 Договора;
акты органов Союза, определяющие функционирование субъектов общего электроэнергетического рынка Союза и разрабатываемые в соответствии с программой формирования общего электроэнергетического рынка Союза (далее – программа), утверждаемой в соответствии с пунктом 2 статьи 81 и пунктом 2
статьи 104 Договора.
Перечень, последовательность и сроки разработки актов, регулирующих общий электроэнергетический рынок Союза, определяются Договором, настоящей Концепцией и программой.
Мероприятия по гармонизации законодательства
государств-членов, регулирующего функционирование оптовых электроэнергетических рынков государств-членов, определяются программой.

XIII. Этапы формирования
общего электроэнергетического рынка Союза

Государства-члены осуществляют поэтапное формирование общего электроэнергетического рынка Союза на основе параллельно работающих электроэнергетических систем с учетом:
планов формирования и развития электроэнергетических рынков государств-членов;
обязательств государств-членов в рамках международных договоров;
международного опыта формирования общих электроэнергетических рынков;
особенностей функционирования оптовых электроэнергетических рынков государств-членов;
законодательства государств-членов.
Государства-члены на основании Договора, настоящей Концепции и программы обеспечивают формирование общего электроэнергетического рынка Союза в соответствии со следующими этапами:
этап I (2015 год – I и II кварталы 2016 г.) – разработка и утверждение программы;
этап II (III и IV кварталы 2016 г. – I и II кварталы 2018 г.) – выполнение мероприятий программы, в том числе разделение
в вертикально интегрированных структурах конкурентных и монопольных видов деятельности, разработка единых правил доступа к услугам субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики;
этап III (III и IV кварталы 2018 г. – I и II кварталы 2019 г.) – заключение и вступление в силу международного договора о формировании общего электроэнергетического рынка Союза, содержащего в том числе единые правила доступа к услугам субъектов естественных монополий в сфере электроэнергетики.

Еуразиялық экономикалық одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру тұжырымдамасы туралы

Жоғары Еуразиялық экономикалық Кеңестің 2015 жылғы 8 мамырдағы № 12 шешімі.

2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың 81 және 104-баптарына сәйкес Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес шешті:

1. Қоса беріліп отырған Еуразиялық экономикалық одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру тұжырымдамасы бекітілсін.

2. Еуразиялық экономикалық одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру бағдарламасын әзірлеу кезінде Беларусь Республикасының ерекше пікірі ескерілсін (қоса беріліп отыр).

Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес мүшелері:

Армения Беларусь Қазақстан Ресей
Республикасынан Республикасынан Республикасынан Федерациясынан

Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің 2015 жылғы 8 мамырдағы № 12 шешімімен БЕКІТІЛГЕН

Еуразиялық экономикалық одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру
ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ

І. Жалпы ережелер

Осы Тұжырымдама 2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың (бұдан әрі – Шарт) 81-бабының 2-тармағын іске асыру мақсатында әзірленді.

Еуразиялық экономикалық одақтың (бұдан әрі – Одақ) ортақ электр энергетикалық нарығы – электр энергиясын (қуатын) сатып алу-сатумен байланысты, Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілер мен Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығы субъектілерінің арасындағы тиісті шарттар негізінде әрекет ететін, қатарлас жұмыс істейтін электр энергетикасы жүйелері негізіндегі Одаққа мүше мемлекеттердің (бұдан әрі – мүше мемлекеттер) ішкі көтерме электр энергетикалық нарықтары субъектілерінің арасындағы қарым-қатынастар жүйесі.

Осы Тұжырымдама мүше мемлекеттердің Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыруын қамтамасыз етуге бағытталған.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарықтарын қалыптастыру:

халықаралық шарттарда айқындалатын, мүше мемлекеттердің қазіргі өзара қарым-қатынастары;

мүше мемлекеттер электр энергетикалық нарықтарының жұмыс істеу және даму ерекшеліктері;

мүше мемлекеттердің ішкі тұтынушыларын электр энергиясымен басымды түрде қамтамасыз ету;

мүше мемлекеттердің электр энергетикасы жүйелеріндегі қатарлас жұмыс шеңберінде олардың өзара іс-қимылы;

ортақ электр энергетикалық нарықтарын қалыптастырудың әлемдік тәжірибесі ескеріле отырып жүзеге асырылады.

Осы Тұжырымдамада пайдаланылатын ұғымдар Шартта және осы Тұжырымдаманың тиісті бөлімдерінде келтірілген мәндерде түсініледі.

ІІ. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастырудың мақсаты мен міндеттері

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру:

мүше мемлекеттер экономикасының орнықты дамуын және энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

мүше мемлекеттердің электр энергетикасы кешендері жұмыс істеуінің экономикалық тиімділігі мен сенімділігін арттыру;

мүше мемлекеттердің және тұтастай алғанда Одақтың әлемдік нарықта бәсекеге қабілеттілігін арттыру;

электр энергетикасы саласында мүше мемлекеттердің бірыңғай экономикалық кеңістігін қалыптастыру;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығында тұтынушылардың электр энергиясына сұранысын қанағаттандыру;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылардың экономикалық мүдделерінің теңгерімін адал бәсекелестік қағидаты негізінде қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырылады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастырудың міндеттері:

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар арасында электр энергиясымен өзара сауданың нарықтық тетіктерін дамыту және олардың тиімділігін арттыру;

мүше мемлекеттер экономикасының дамуы үшін қолайлы жағдай жасау;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар арасында электр энергиясымен саудадағы бәсекелестік деңгейін арттыру;

баға белгілеудің ашықтығын арттыру;

электр энергиясын (қуатын) мемлекетаралық беруді жүзеге асыру кезінде мүше мемлекеттердің ішкі қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтер көрсетуін басым пайдалану талабымен, техникалық мүмкіндіктер шегінде электр энергетикасы саласында қызметтер көрсетуге кедергісіз қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін жағдай жасау;

нарықтар интеграциясының тиісті кезеңінде электр энергетикасын өндірушілер мен тұтынушылардың мүше мемлекеттердің электр энергетикасы нарықтарына қол жеткізуін ұлттық экономикалардың мүдделерін ескере отырып,қамтамасыз ету үшін жағдай жасау;

электр энергетикасымен өзара сауда жасау үшін мүмкіндіктерді кеңейту;

түпкі тұтынушылар үшін электр энергиясына арналған бағалардың өсу қарқынын төмендету;

электр энергетикасына инвестиция салу үшін қолайлы жағдайлар жасау болып табылады.

ІІІ. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру қағидаттары

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру Баға белгілеу және тарифтік саясат негіздерін қоса алғанда, электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтер көрсетуіне қолжеткізуді қамтамасыз ету туралы хаттаманың (Шартқа № 21 қосымша) 5-тармағында көрсетілген мынадай қағидаттар негізінде жүзеге асырылады:

тең құқықтық, өзара пайда және мүше мемлекеттердің кез келгеніне экономикалық залал келтірмеу негізіндегі ынтымақтастық;

электр энергиясын өндірушілер мен тұтынушылардың, сондай-ақ Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының басқа да субъектілерінің экономикалық мүдделері теңгерімін сақтау;

мүше мемлекеттердің электр энергетикасы саласындағы заңнамасын, соның ішінде Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығы субъектілерінің ақпаратты ашуы бөлігінде кезең-кезеңмен үйлестіру;

бәсекелес қызмет түрлерінде электр энергиясына (қуатына) сұранысты қанағаттандырудың орнықты жүйесін қалыптастыру үшін нарықтық қатынастарға және адал бәсекелестікке негізделген тетіктерді басым пайдалану;

электр энергиясын (қуатын) мемлекетаралық беруді жүзеге асыру кезінде мүше мемлекеттердің ішкі қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтер көрсетуін басым пайдаланған жағдайда, аталған қызметтер көрсетуге кедергісіз қол жеткізуді қамтамасыз ету;

қызметтің бәсекелес және монополиялық түрлерін бөліп шығару мақсатында электр энергетикасы саласындағы ұлттық сатылас интеграцияланған компаниялар құрылымын кезең-кезеңмен түрлендіру;

мүше мемлекеттердің электр энергетикасы саласындағы мемлекетаралық қатынастарын Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының келісілген моделіне сәйкес дамыту;

мүше мемлекеттердің электр энергетикалық нарықтарының қазіргі бар модельдерінің ерекшеліктерін ескере отырып, мүше мемлекеттердің қатарлас жұмыс істейтін электр энергетикалық жүйелері негізінде Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын кезең-кезеңмен қалыптастыру;

қатарлас жұмыстың өзара келісілген талаптарын сақтай отырып, мүше мемлекеттердің электр энергетикалық жүйелері қатарлас жұмысының техникалық және экономикалық артықшылықтарын пайдалану;

нарықтарды интеграциялаудың тиісті кезеңінде электр энергиясын өндірушілер мен тұтынушылардың мүше мемлекеттердің электр энергиясы нарығына қол жеткізуін ұлттық экономикалардың мүдделерін ескере отырып, қамтамасыз ету;

мүше мемлекеттердің энергетикалық қауіпсіздігін ескере отырып, мүше мемлекеттердің субъектілері арасындағы электр энергиясымен сауда жасауды жүзеге асыру.

IV. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының функциялары

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының функциялары:

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығы субъектілері экономикалық мүдделерінің теңгерімін сақтау;

бәсекелес баға белгілеу негізінде электр энергиясына сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін қамтамасыз ету болып табылады.

V. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының функционалдық құрылымы

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығы Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру кезеңдеріне сәйкес айқындалатын ерекшеліктерді ескере отырып, Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілер негізінде жұмыс істейді. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығында электр энергиясымен сауда жасау мынадай тәсілдермен жүзеге асырылады:

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар арасында осы бөлімнің алтыншы абзацына сәйкес еркін екіжақты шарттар бойынша электр энергиясымен өзара сауда жасау;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар арасында орталықтандырылған сауда-саттықта, соның ішінде экономикалық орындылығы жағдайында Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастырудың тиісті кезеңінде бір тәулікке ілгері сауда-саттықта электр энергиясымен өзара сауда жасау (бұдан әрі – орталықтандырылған сауда-саттықта электр энергиясымен өзара сауда жасау);

іс жүзіндегі электр энергиясы сальдо-ағындарының жоспарлы мәндерден сағаттық ауытқуларын реттеп отыру.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар арасында еркін екіжақты шарттар бойынша және орталықтандырылған сауда-саттықта электр энергиясымен өзара сауда жасаудың технологиялық негізін мүше мемлекеттер мемлекетаралық электр беру желілерінің өткізу қабілетін бөлу тетігін әзірлеу жолымен жасайды.

Еркін екіжақты шарттар бойынша электр энергиясымен өзара сауда жасауды Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар мемлекетаралық қималардың өткізу қабілетін, басқа да технологиялық және реттеушілік шектеулерді ескере отырып, шарттардың тараптары дербес айқындайтын бағалар, көлем және жеткізу талаптары бойынша электр энергиясын сатып алу-сату екіжақты шарттарын жасасу арқылы жүзеге асырады. Еркін екіжақты шарттар бойынша электр энергиясымен өзара сауда жасау Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілерге сәйкес жүзеге асырылады.

Орталықтандырылған сауда-саттықта электр энергиясымен өзара сауда жасауды Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілерге сәйкес электрондық сауда жүйесінде жүзеге асырады. Орталықтандырылған сауда-саттық өткізудің мақсаты мүше мемлекеттермен келісілген алгоритмге сәйкес электр энергиясын сатып алу-сату бағасы мен оның көлемін айқындау болып табылады.

Іс жүзіндегі электр энергиясы сальдо-ағындарының жоспарлы мәндерден сағаттық ауытқуларын реттеп отыру Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілерге сәйкес мүше мемлекеттердің уәкілетті ұйымдары арасындағы шарттар негізінде жүзеге асырылады.

VI. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының субъектілері

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығы субъектілерінің құрамына:

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының инфрақұрылымдық ұйымдары кіреді.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар құрамына:

электр энергиясын сатуды (жеткізуді) жүзеге асыратын және мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес мүше мемлекеттердің көтерме электр энергетикалық нарықтарына қатысушылар болып табылатын заңды тұлғалар;

электр энергиясын сатып алуды жүзеге асыратын және мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес мүше мемлекеттердің көтерме электр энергетикалық нарықтарына қатысушылар болып табылатын заңды тұлғалар;

мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес іс жүзіндегі электр энергиясы сальдо-ағындарының жоспарлы мәндерден сағаттық ауытқуларын реттеп отыруға қатысатын заңды тұлғалар кіреді.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының инфрақұрылымдық ұйымдарының құрамына:

мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес мүше мемлекеттердің көтерме электр энергетикалық нарықтарында электр энергиясымен орталықтандырылған сауда-саттық ұйымдастыру жөнінде қызметтер көрсететін ұйымдар (бұдан әрі – орталықтандырылған сауда-саттық операторлары);

мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес мүше мемлекеттердің көтерме электр энергетикалық нарықтарында міндеттемелер мен талаптарды есептеу және мүше мемлекеттердің көтерме электр энергетикалық нарықтарында қаржылық есептеу жүргізу жөнінде қызметтер көрсететін ұйымдар (бұдан әрі – қаржы операторлары);

мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес мүше мемлекеттердің электр энергетикалық жүйелерін жедел-диспетчерлік басқаруды жүзеге асыратын, сондай-ақ басқа да қызметтер көрсететін ұйымдар (бұдан әрі – жүйелік операторлар);

мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушыларға электр энергиясын беру жөнінде қызметтер көрсететін ұйымдар (бұдан әрі – желілік операторлар) кіреді.

Жүйелік және желілік оператор функцияларын, егер бұл мүше мемлекеттердің заңнамасында көзделсе, бір ұйым жүзеге асыра алады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығы субъектілерінің құқықтары мен міндеттері мүше мемлекеттердің электр энергетикасы саласындағы заңнамасында, сондай-ақ Одақтың орталық электр энергетикалық нарығын реттейтін актілерде белгіленеді.

VII. Одақтың орталық электр энергетикалық нарығын реттеу

Одақтың орталық электр энергетикалық нарығын реттеу:

электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялардың қызметін Одақ құқығы негізінде және мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес реттеуді;

Шарттың ХІХ және ХХ бөлімдерінде және мүше мемлекеттердің заңнамасында белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып, Шарттың ХVІІ бөліміне сәйкес жүзеге асырылатын монополияға қарсы реттеуді қамтиды.

VIIІ. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын басқару және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын басқару және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету шеңберінде:

мүше мемлекеттердің Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру мен оның жұмыс істеуін технологиялық, реттеушілік және коммерциялық қамтамасыз ету бөлігінде мемлекеттік саясатты тұжырымдап әзірлеуі мен іске асыруы;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілерді әзірлеу;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын басқару және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету құрылымдары мен Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылардың өзара іс-қимыл жасауы жүзеге асырылады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын басқару және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету құрылымдарына:

мүше мемлекеттердің электр энергетикасы саласындағы реттеуге уәкілеттігі бар мемлекеттік органдары;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының инфрақұрылымдық ұйымдары;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының көмекші органдары (мүше мемлекеттердің мемлекеттік органдары басшыларының кеңестері, Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру және оның жұмыс істеуі кезінде мүше мемлекеттер мемлекеттік органдарының, Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылардың өзара іс-қимылын қамтамасыз ету үшін құрылған жұмыс топтары, арнайы комиссиялар) жатады. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының көмекші органдары Шарттың 12-бабы 2-тармағының 22) тармақшасына сәйкес Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің шешімі бойынша құрылады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру және оның жұмыс істеуі мақсатында мүше мемлекеттер:

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын басқару және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету құрылымдары мен Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылардың өзара іс-қимылын;

мүше мемлекеттердің электр энергетикасы саласындағы реттеуге уәкілеттігі бар мемлекеттік органдарының өзара іс-қимылын;

жүйелік операторлардың өзара іс-қимылын;

желілік операторлардың өзара іс-қимылын;

орталықтандырылған сауда-саттық операторлары мен қаржы операторларының өзара іс-қимылын қамтамасыз етеді.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын басқару және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету құрылымдары мен Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылардың өзара іс-қимылы:

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын дамыту мәселелері бойынша, соның ішінде Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының моделін, Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығы шеңберіндегі сауда және баға белгілеу қағидаларын жетілдіру бойынша келісілген ұсыныстарды тұжырымдап әзірлеуді;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының жұмыс істеу мониторингін ұйымдастыруды;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілерде көзделген жағдайларда Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының субъектілері арасындағы дауларды реттеп отыруды;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының жұмыс істеуін қамтамасыз ететін ақпараттық жүйелердің, соның ішінде орталықтандырылған сауда-саттықта Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығына қатысушылар арасындағы электр энергиясымен өзара сауданы жүзеге асыру кезінде электрондық жүйелердің жұмыс істеуін және өзара іс-қимылын;

өзге де мәселелерді қоса алғанда, Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының жұмыс істеуінің және дамуының ортақ мәселелері бойынша жүзеге асырылады.

Мүше мемлекеттердің электр энергетикасы саласындағы реттеуге уәкілеттігі бар мемлекеттік органдарының өзара іс-қимылы мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілерді әзірлеу;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілерге сәйкес мүше мемлекеттердің электр энергетикасы саласындағы заңнамасын үйлестіруге жәрдемдесу;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының жұмыс істеу мониторингі деректерін қарау;

электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтер көрсетуіне қол жеткізудің бірыңғай қағидаларын қолдану.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының жұмыс істеуі жағдайында жүйелік операторлардың өзара іс-қимылы мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:

мүше мемлекеттер электр энергетикалық жүйелерінің қатарлас жұмыс істеуінің базалық есептік модельдерін қалыптастыру;

жүйелік операторлар арасында ақпарат алмасуды ұйымдастыру (жоспарлау мақсаты үшін);

жүйелік операторлардан алынған деректер негізінде электр энергетикалық режимдерді есептеулерді жүргізу және мүше мемлекеттер электр энергиясы сальдо-ағындарының жоспарлы мәндерін айқындау;

мемлекетаралық қималардың өткізу қабілетіне және сенімді жұмыс істеуіне ықпал ететін электр желілік жабдықты жөндеу графиктерін келісу;

қалыпты режимде және қалыпты жұмыс режимін бұзушылықтарды жою кезінде электр энергетикалық жүйелердің жұмысын регламенттейтін құжаттарды әзірлеу.

Жүйелік операторлар мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес ұлттық электр энергетикалық жүйелерді жедел-диспетчерлік басқаруды жүзеге асырады.

Жүйелік операторлар өздері келіскен электр энергиясы мемлекетаралық сальдо-ағындарының графигін сақтап тұру үшін жауап береді.

Желілік операторлардың өзара іс-қимылы мүше мемлекеттердің жоспарлау жүйелеріне сәйкес беруші желілердің даму жоспарларымен ақпараттық алмасу мақсатында жүзеге асырылады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының орталықтандырылған сауда-саттық операторлары мен қаржы операторларының өзара іс-қимылы мынадай мәселелер бойынша жүзеге асырылады:

орталықтандырылған сауда-саттықта Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының қатысушылары арасында электр энергиясымен өзара сауда жасау;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының субъектілері арасындағы есептесулер;

орталықтандырылған сауда-саттықта Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының қатысушылары арасында электр энергиясымен өзара сауданы жүзеге асыру кезінде жүйелік операторлармен өзара іс-қимыл.

ІХ. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығында баға белгілеу тетіктері

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығында баға белгілеу тетіктері мүше мемлекеттердің электр энергетикалық нарықтарындағы электр энергиясы мен қуатқа баға белгілеудің қазіргі тетіктерін және Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру кезеңдерін ескере отырып, қалыптастырылады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілер негізінде жасасылған шарт тараптарының келісімі бойынша баға белгіленуі жүзеге асырылатын электр энергиясы еркін екіжақты шарттар бойынша электр энергиясымен өзара сауда жасау кезінде тауар болып табылады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілер негізінде мүше мемлекеттер келіскен алгоритмге сәйкес баға белгіленуі жүзеге асырылатын электр энергиясы еркін орталықтандырылған сауда-саттықта электр энергиясымен өзара сауда жасау кезінде тауар болып табылады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілер негізінде баға белгіленуі жүзеге асырылатын электр энергиясы іс жүзіндегі электр энергиясы сальдо-ағындарының жоспарлы мәндерден сағаттық ауытқуларын реттеп отыру кезінде тауар болып табылады.

Электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялар субъектілерінің және мүше мемлекеттердің көтерме электр энергетикалық нарықтары инфрақұрылымдық ұйымдарының қызметтер көрсетуіне баға белгілеу (тариф белгілеу) мүше мемлекеттердің заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығында электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтер көрсетуіне арналған тарифтер электр энергиясы ішкі нарығының субъектілеріне арналған ұқсас ішкі тарифтерден аспауға тиіс.

Х. Мемлекетаралық электр желілерін дамыту

Мүше мемлекет өз аумағында Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығының инфрақұрылымын дамытуды мүше мемлекеттің заңнамасына сәйкес оның қатысушылары мүдделерінде қамтамасыз етеді.

Мүше мемлекеттердің мемлекетаралық электр желілерін дамыту жөніндегі өзара іс-қимылы:

мемлекетаралық электр беру желілері құрылыстарының мерзімдері мен параметрлерін келісу бойынша ұсыныстар дайындау;

мемлекетаралық желілерді дамыту тетіктерін жасау жолымен жүзеге асырылады.

ХІ. Инвестициялар

Мүше мемлекеттер Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру және дамыту мақсатында мүше мемлекеттердің электр энергетикасы саласына инвестициялар тартуға жәрдемдеседі.

ХІІ. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілер

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілер жүйесін:

Шарт;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру туралы, соның ішінде электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтер көрсетуіне қол жеткізудің бірыңғай қағидаларын қамтитын және Шарттың 81-бабының 3-тармағына және 104-бабының 3-тармағына сәйкес жасалатын халықаралық шарт;

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығы субъектілерінің жұмыс істеуін айқындайтын және Шарттың 81-бабының 2-тармағына және 104-бабының 2-тармағына сәйкес бекітілген Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру бағдарламасына (бұдан әрі – бағдарлама) сәйкес әзірленетін Одақ органдарының актілері құрайды.

Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын реттейтін актілердің тізбесі, дәйектілігі мен әзірлеу мерзімдері Шартта, осы Тұжырымдамада және бағдарламада айқындалады.

Мүше мемлекеттердің көтерме электр энергетикалық нарықтарының жұмыс істеуін реттейтін мүше мемлекеттердің заңнамасын үйлестіру жөніндегі іс-шаралар бағдарламада айқындалады.

ХІІІ. Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру кезеңдері

Мүше мемлекеттер қатарлас жұмыс істейтін электр энергетикалық жүйелер негізінде Одақтың ортақ электр энергетикалық нарықтарын кезең-кезеңмен қалыптастыруды:

мүше мемлекеттердің электр энергетикалық нарықтарын қалыптастыру мен дамыту жоспарларын;

мүше мемлекеттердің халықаралық шарттар шеңберіндегі міндеттемелерін;

ортақ электр энергетикалық нарықтар қалыптастырудың халықаралық тәжірибесін;

мүше мемлекеттердің көтерме электр энергетикалық нарықтарының жұмыс істеу ерекшеліктерін;

мүше мемлекеттердің заңнамасын ескере отырып жүзеге асырады.

Мүше мемлекеттер Шарттың, осы Тұжырымдама мен бағдарламаның негізінде мынадай кезеңдерге сәйкес Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыруды қамтамасыз етеді:

І кезең (2015 жыл – 2016 жылдың І және ІІ тоқсандары) – бағдарламаны әзірлеу және бекіту;

ІІ кезең (2016 жылдың ІІІ және ІV тоқсандары – 2018 жылдың І және ІІ тоқсандары) – бағдарламаның іс-шараларын орындау, соның ішінде сатылас интеграцияланған құрылымдарында бәсекелестік және монополиялық қызмет түрлерін бөлу, электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтер көрсетуіне қол жеткізудің бірыңғай қағидаларын әзірлеу;

ІІІ кезең (2018 жылдың ІІІ және ІV тоқсандары – 2019 жылдың І және ІІ тоқсандары) – Одақтың ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру туралы, соның ішінде электр энергетикасы саласындағы табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтер көрсетуіне қол жеткізудің бірыңғай қағидаларын қамтитын халықаралық шартты жасасу және оның күшіне енуі.