ИПС "Әділет"

В целях реализации пункта 6 Статьи 92 Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года Евразийский межправительственный совет решил:

1. Утвердить прилагаемые Основные направления промышленного сотрудничества в рамках Евразийского экономического союза (далее – Основные направления).

2. Правительствам государств-членов Евразийского экономического союза:

в соответствии с абзацем вторым пункта 1 статьи 92 Договора о Евразийском экономическом союзе осуществлять промышленную политику в рамках Союза по Основным направлениям;

совместно с Евразийской экономической комиссией обеспечить реализацию Основных направлений.

3. Евразийской экономической комиссии совместно с государствами – членами Евразийского экономического союза до 31 декабря 2015 г. подготовить проект плана разработки актов по реализации Основных направлений промышленного сотрудничества в рамках Евразийского экономического союза и обеспечить его внесение на рассмотрение Совета Евразийской экономической комиссии.

4. Настоящее Решение вступает в силу с даты его официального опубликования.

Члены Евразийского межправительственного совета:

От Республики

Армения

От Республики

Беларусь

От Республики

Казахстан

От Кыргызской

Республики

От Российской

Федерации

"Основные направления промышленного сотрудничества в рамках
Евразийского экономического союза"
Оглавление
Общие положения.

1. Текущая ситуация промышленного развития государств-членов ЕАЭС

1.1. Развитие промышленности Республики Армения в 2008-2014 гг.

1.2. Развитие промышленности Кыргызской Республики в 2008-2014 гг.

1.3. Развитие промышленности Республики Беларусь в 2008-2014 гг.

1.4. Развитие промышленности Республики Казахстан в 2008-2014 гг.

1.5. Развитие промышленности Российской Федерации в 2008-2014 гг.

2. Приоритеты промышленного развития государств-членов ЕАЭС

2.1. Приоритеты промышленного развития Республики Армения

2.2. Приоритеты промышленного развития Кыргызской Республики

2.3. Приоритеты промышленного развития Республики Беларусь

2.4. Приоритеты промышленного развития Республики Казахстан

2.5. Приоритеты промышленного развития Российской Федерации

2.6. Вызовы развитию промышленности государств-членов ЕАЭС

3. Цель и задачи промышленного сотрудничества в ЕАЭС.

4. Направления и инструменты (механизмы) промышленного сотрудничества в рамках ЕАЭС

4.1. Увеличение темпов роста и объемов промышленного производства в государствах-членах ЕАЭС.

4.1.1. Евразийская сеть промышленной кооперации и субконтрактации

4.1.2. Стимулирование привлечения инвестиций в промышленное производство.

4.1.3. Финансирование приоритетных направлений и проектов

4.2. Увеличение доли продукции государств-членов на общем рынке ЕАЭС и повышение уровня ее локализации

4.2.1. Перечень технологических операций

4.2.2. Разработка и внедрение совместного комплекса мер по защите рынка ЕАЭС

4.2.3. Создание новых цепочек добавленной стоимости

4.3. Развитие производств новой конкурентоспособной продукции, ориентированной на экспорт.

4.4. Модернизация (техническое перевооружение) действующих производств и создание новых инновационных секторов промышленности государств-членов ЕАЭС

4.4.1. Развитие объектов индустриально-инновационной инфраструктуры

4.4.2. Технологические платформы

4.4.3. Межгосударственные программы и проекты

4.4.4. Формирование Евразийского инжинирингового центра

4.4.5. Евразийская сеть трансфера технологий

4.5. Устранение барьеров на пути движения промышленных товаров на общем рынке ЕАЭС как на федеральном (республиканском) так и региональном (местном) уровнях

4.5.1. Мониторинг рынка

4.5.2. Мониторинг барьеров по предприятиям

4.5.2.1. Перечень системообразующих предприятий

4.5.2.2. Мониторинг системообразующих предприятий

4.6. Международное сотрудничество в сфере промышленности в рамках ЕАЭС

5. Приоритетные виды деятельности и чувствительные товары

5.1. Приоритетные виды экономической деятельности

5.2. Чувствительные товары.

6. Заключение

Приложение № 1. Перечень приоритетных видов экономической деятельности для промышленного сотрудничества государств-членов ЕАЭС

Приложение № 2. Перечень чувствительных товаров, приоритетных для промышленного сотрудничества государств – членов Евразийского экономического ЕАЭС

Приложение № 3. Порядок проведения консультаций в отношении чувствительных товаров и (или) взаимного информирования государств – членов Евразийского экономического союза о планируемых направлениях реализации национальной промышленной политики в отношении чувствительных товаров

Общие положения.

Основные направления промышленного сотрудничества в рамках Евразийского экономического союза (далее – Основные направления или ОНПС) разработаны в соответствии со Статьей 92 "Промышленная политика и сотрудничество" Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года (далее – Статья 92 Договора, Союз, ЕАЭС).

Основные направления являются среднесрочным документом на 5 лет и определяют направления и формы сотрудничества, правила взаимодействия, приоритетные отрасли, чувствительные товары, цели, задачи и механизмы взаимодействия государств-членов с использованием инструментов и механизмов взаимодействия, определенных Статьей 92 Договора.

Основные направления формируются на среднесрочную перспективу исходя из:

целесообразности углубления промышленной кооперации в целях стимулирования роста промышленного производства и выпуска совместно произведенной продукции;

текущих тенденций развития мировой экономики и экономики ЕАЭС, в том числе в отдельных государствах-членах, в целях повышения устойчивости промышленного развития государств–членов;

потенциала эффективного и взаимовыгодного сотрудничества для преодоления существующих барьеров, повышения конкурентоспособности и инновационной активности, наращивания промышленной кооперации, реализации совместных инвестиционных проектов и действий по развитию экспорта.

При разработке и реализации политик в торговой, таможенно-тарифной, конкурентной, в области государственных закупок, технического регулирования, развития предпринимательской деятельности, транспорта и инфраструктуры и других сферах учитываются Основные направления.

Промышленное сотрудничество государств-членов ЕАЭС (далее – Стороны) осуществляется по Основным направлениям, включающим приоритетные виды экономической деятельности и чувствительные товары. Взаимодействие Сторон в области развития промышленного сотрудничества может осуществляться при необходимости с помощью следующих основных инструментов:

взаимодействие по перечню чувствительных товаров;

реализация совместных программ и проектов, направленных на повышение эффективности промышленного сотрудничества;

реализация совместных программ развития приоритетных видов экономической деятельности для промышленного сотрудничества;

осуществление взаимного информирования о планах развития промышленности.

1. Текущая ситуация промышленного развития государств-членов ЕАЭС

В 2014 г. в промышленности государств-членов ЕАЭС осуществляли производственную деятельность 495,3 тыс. предприятий, которые обеспечивали рабочими местами 15,3 млн. человек (19,0 % от общей численности занятых в экономиках государств-членов). Объем произведенной в ЕАЭС промышленной продукции составил 1 318 млрд. долл. США (рост к уровню 2008 года на 16,1 %), было вложено инвестиций в развитие основного капитала промышленности на сумму 304 млрд. долл. США, создано валовой добавленной стоимости (ВДС) общим объемом 555,8 млрд. долл. США, при суммарном вкладе промышленного комплекса в формирование ВВП государств-членов ЕАЭС 25,4 %. Производительность труда в промышленности государств-членов ЕАЭС по добавленной стоимости в 2014 г. достигла 36,2 тыс. долл. США на одного среднесписочного работника, что составляет около 55 % от уровня производительности труда в странах Евросоюза. Удельный вес добавленной стоимости в объеме произведенной промышленной продукции государств-членов ЕАЭС в 2014 г. составил 42,1 %.

В страновой структуре промышленности ЕАЭС: Российская Федерация формирует 87 % объема промышленной продукции и 85 % промышленного объема ВДС; Республика Казахстан – 7,4 % и 10,7 %, соответственно; Республика Беларусь – 5,0 % и 3,7 %, соответственно; Республика Армения – 0,3 % и 0,4 %, соответственно; Республика Кыргызстан – 0,3% объема промышленной продукции и 0,2%, промышленного объема ВДС государств-членов.

В отраслевой структуре промышленности ЕАЭС преобладает обрабатывающая промышленность, занимающая 64,8 % в совокупном объеме промышленного производства государств-членов, на добывающую промышленность приходится 25,1 %, остальные промышленные виды деятельности формируют 10,1 % от объема выпускаемой промышленной продукции. В структуре обрабатывающей промышленности преобладают виды деятельности среднего технологического уровня: производство кокса, нефтепродуктов и ядерных материалов; производство пищевых продуктов; металлургия и производство металлических изделий. Общий объем взаимной торговли продукцией обрабатывающей промышленности государств-членов ЕАЭС сформировался в 2014 г. в размере 45 млрд. долл. США, что составило 5,3 % от объема ее производства на территории ЕАЭС.

1.1. Развитие промышленности Республики Армения в 2008-2014 гг.

По данным за 2014 г. в промышленности Армении работает 2,7 тыс. предприятий, на которых было занято 83,5 тыс. человек (7,1 % от общего числа занятых в экономике). С 2008 г. число занятых в промышленности возросло на 3,5 %, а производительность труда по добавленной стоимости на одного занятого достигла 24 тыс. долл. США в 2014 г., увеличившись к уровню 2008 г. на 56,6 %. Объем иностранных инвестиций в реальный сектор экономики Республики Армения на 2014 г. составил 2 017,7 млн. долл. США, из которых 840,9 млн. долл. США являлись прямыми иностранными инвестициями (17,3 % и 7,2 % от объема ВВП соответственно).

Объем промышленного производства республики в 2014 г. составил 3,1 млрд. долл. США. Объем экспорта товаров, основу которых формирует промышленная продукция, составил 1,5 млрд. долл. США, при отрицательном сальдо внешней торговли 2,9 млрд. долл. США.

Объем ВВП за 2014 год составил 11,6 млрд. долл. США и по сравнению с 2008 годом увеличился в реальном выражении на 35,9 % (на 35,7% в долларовом выражении). Промышленное производство формирует 17,3 % от общего объема национального ВВП.

За 2008-2014 гг. прирост промышленного производства республики в сопоставимых ценах составил 34,4 %. При этом ускорение развития промышленного производства наблюдалось в 2010 – 2012 годах, когда объем продукции ежегодно увеличивался приблизительно на 10 %. Затем последовало некоторое замедление динамики до 2,7 % прироста в 2014 году. В разрезе промышленных видов деятельности промышленное производство к уровню 2008 г. возросло: в горнодобывающей промышленности – на 92 %, в обрабатывающей промышленности – на 30,2 %, в электроснабжении, подаче газа, пара и кондиционированного воздуха – на 9,8 %, в водоснабжении – на 21,9 %.

В рассматриваемом периоде в промышленности республики произошли несущественные структурные изменения: доля обрабатывающей промышленности снизилась с 68,9 % в 2008 г. до 65,6 % в 2014 г.; доля добывающей промышленности, напротив, возросла с 12,6 % до 15 %, производства электроэнергии, пара, газа и воды увеличилась с 18,5 % до 19,4 %.

В структуре обрабатывающей промышленности наибольший удельный вес занимают: производство продуктов питания, напитков и табачных изделий – 58,5 % (определяет специализацию промышленного комплекса республики); металлургия –20,3 %; производство минеральной продукции – 6,6 %, машиностроение – 3,1 %.

Во внешней торговле Армения придерживается многовекторной внешнеэкономической политики – торговля с государствами-членами ЕАЭС формирует 24,1 % внешнеторгового товарооборота республики. В товарообороте Армении с государствами-членами ЕАЭС наибольшие объем (1,4 млрд. долл. США) и удельный вес (96%) приходится на Россию. В период с 2008 по 2014 гг. доля России в общем объеме товарооборота со всеми странами выросла с 19,7 % до 23,2 %. Доли остальных государств-членов ЕАЭС в общем товарообороте Армении незначительны и составляли в 2014 году: Республика Беларусь 0,8 %, Республика Казахстан 0,1 %, Кыргызская Республика 0,1 %. Общее сальдо в торговле с государствами-членами ЕАЭС в 2014 г. сложилось отрицательным в размере 716,8 млн. долл. США.

Основная экспортируемая продукция: продукты питания и напитки, минеральные продукты, недрагоценные металлы и изделия из них, драгоценные металлы и камни и изделия из них.

Основная импортируемая продукция: нефть и нефтепродукты, машины и оборудование, продукты питания, средства транспорта.

1.2. Развитие промышленности Кыргызской Республики в 2008-2014 гг.

По данным за 2014 г. в промышленности Кыргызской Республики работает 1,9 тысячи предприятий, на которых трудятся 145 тыс. человек (6,3 % от общего числа занятых в экономике). В 2008–2014 гг. число занятых в промышленности сократилось на 31,3 %, а производительность труда по добавленной стоимости на одного занятого достигла 8 тыс. долл. США. Объем инвестиций в основной капитал в промышленности в 2014 г. составил 1972,4 млн. долл. США (26,6% от объема ВВП, на 9,3 п.п. выше уровня 2008 года), из них прямые иностранные инвестиции составили 799,9 млн. долл. США (10,8 % от объема ВВП).

Объем промышленного производства Кыргызской Республики в 2014 г. составил 3,1 млрд. долл. США, увеличившись по отношению к 2008 году на 51,2 %. Удельный вес добавленной стоимости в объеме промышленной продукции сложился на уровне 37 %. Основным источником роста промышленности стало развитие металлургического производства.

Объем экспорта товаров, основу которых составляет промышленная продукция, составил 1,6 млрд. долл. США (53 % к объему промышленного производства), при отрицательном сальдо внешней торговли 4,3 млрд. долл. США.

Объем ВВП Кыргызской Республики за 2014 года составил 7,4 млрд. долл. США и по сравнению с 2008 годом увеличился в реальном выражении на 35 % (на 44 % в долларовом выражении). Промышленное производство существенно влияет на уровень и динамику национального ВВП, формируя 15,6 % от общего объема ВВП.

За 2008-2014 гг. прирост промышленного производства в сопоставимых ценах составил 21,3 %. После высоких темпов роста в 2010 и 2011 годах (109,8 % и 111,9 % соответственно) последовал значительный спад в 2012 году (79,8 %), новый рост в 2013 г. (134,3 %) и относительное замедление в 2014 г. (98,4 %). В разрезе промышленных видов деятельности прирост промышленного производства к уровню 2008 г. составил: в горнодобывающей промышленности – 209,0 %, в обрабатывающей промышленности – 86,4 %, в электроснабжении, подаче газа, пара и кондиционированного воздуха и водоснабжении – 78,3 %.

В рассматриваемом периоде в промышленности Кыргызской Республики произошли несущественные отраслевые структурные изменения: доля горнодобывающей промышленности увеличилась с 2,1 % 2008 г. до 3,5 % в 2014 г.; производства электроэнергии, пара, газа и воды снизилась с 15,5 % в 2008 г. до 14,8 % в 2014 г.; обрабатывающей промышленности снизилась с 82,3 % в 2008 г. до 81,7 % в 2014 г.

В структуре обрабатывающей промышленности наибольший удельный вес занимают: металлургия и производство металлических изделий – 58,8 % (определяет специализацию промышленного комплекса республики); производство продуктов питания – 16,7 %, легкая промышленность – 4 %.

Во внешней торговле Кыргызская Республика придерживается многовекторной политики, осуществляя торговлю со 149 странами мира. Торговля с государствами-членами ЕАЭС в 2014 г. составила 2986,9 млн. долл. США, что формирует 40,5 % внешнеторгового товарооборота республики, в том числе в экспорте – 29,8 %, в импорте – 43,6 %.

Объем экспорта товаров в страны Таможенного союза составил 489,8 млн. долларов (29,8 % в общем объеме экспорта из республики), из которого 73,7 % товаров поставлено в Казахстан (одежда и одежные принадлежности, овощи и фрукты, руды и концентраты благородных металлов, прокатное стекло, а также молоко и молочные продукты), 25 % – в Россию (прокатное стекло, хлопок-сырец, табак и табачные изделия, лампы накаливания, предметы одежды, мясо и мясопродукты), 1,3 % – в Беларусь (в основном, детали и принадлежности автомобилей), менее 0,1 % – в Армению (машины и оборудование).

Объем импорта в 2014 г. из государств – членов ЕАЭС составил 2497,1 млн. долларов, в том числе из России завезено товаров на сумму 1842,1 млн. долларов (нефть и нефтепродукты, изделия из чугуна и стали, лесоматериалы, растительные масла, зерновые и продукты из них), Казахстана –563,3 млн. долларов (газ природный, зерновые и продукты из них, уголь, табак и табачные изделия, изделия из чугуна и стали, сырье для удобрений, напитки), Беларуси – 91,3 млн. долларов США (сахар, тракторы, шины, электробытовое оборудование, зерновые и продукты из них), Армении – 0,2 млн. долл. США (напитки, фармацевтическая продукция).

Общее сальдо в торговле со странами-членами ЕАЭС в 2014 г. сложилось отрицательным в размере –2007,3 млн. долл. США.

1.3. Развитие промышленности Республики Беларусь в 2008-2014 гг.

В промышленности Республики Беларусь в 2014 г. было зарегистрировано 13,7 тыс. предприятий, на которых работало 989 тыс. человек (24,7 % от общего числа занятых в экономике), было сосредоточено 35,6 % основных средств всей экономики, производилось 26,9 % национального ВВП, экспорт промышленной продукции формировал 92 % общего экспорта товаров из республики. Отношение экспорта товаров из республики к объему промышленного производства в 2008-2014 гг. находилось в пределах 55-60 %.

Общий объем произведенной промышленной продукции в 2014 г. составил 65,9 млрд. долл. США, валовой добавленной стоимости – 20,5 млрд. долл. США. Инвестиции в основные средства промышленности достигли в 2014 г. 8,03 млрд. долл. США или 8,1 тыс. долл. США на одного среднесписочного работника. Благодаря активной инвестиционной политике в промышленности удалось снизить уровень износа основных средств с 57,7 % в 2008 г. до 40,3 % в 2014 г. и увеличить удельный вес инновационной продукции до 14,2 %.

В период 2008-2014 гг. объем промышленного производства в республике в сопоставимых ценах увеличился на 21,2 % (на 17 % в долларовом выражении), при росте ВДС промышленности на 20,4 % и снижении материалоемкости производства в текущих ценах на 2,7 %. Производительность труда по добавленной стоимости в 2014 г. составила 20,7 тыс. долл. США на одного среднесписочного работника и увеличилась к уровню 2008г. на 27,7 %. Промышленность республики имеет невысокий уровень рентабельности продаж (7,7 %) за счет преобладания в отраслевой структуре обрабатывающей промышленности и высокого уровня материалоемкости производства. Удельный вес валовой добавленной стоимости в промышленном производстве в 2014 г. составил 31,1 %, увеличившись к уровню 2008 г. (29,5 %) на 1,6 п.п. Импортоемкость производства промышленной продукции в 2014 г. достигла 32,2 %, снизившись к уровню 2008 г. (38,3%).

В структуре промышленного производства республики преобладает обрабатывающая промышленность, формирующая 89,8 % его объема. Доля добывающей промышленности составляет 1,5 % и имеет устойчивую тенденцию к снижению за счет истощения запасов нефти. Удельный вес производства электроэнергии, пара, газа и воды достаточно стабилен и составлял в рассматриваемом периоде 7,7-8,7 % от объема производства. В среднесрочной перспективе удельный вес последнего сектора возрастет за счет ввода в эксплуатацию в 2019 г. Островецкой АЭС. Уровень и динамику промышленного производства Беларуси формируют четыре отрасли: производство пищевых продуктов (23,6 %), производство нефтепродуктов (16,2 %), машиностроение (14,6 %), химическое производство (9,9 %).

Основное отраслевые структурные сдвиги в 2008-2014 гг. произошли в обрабатывающей промышленности: увеличился удельный вес производства пищевых продуктов (с 16,7 % до 23,7 %), производства прочих неметаллических минеральных продуктов (с 4,9 % до 5,6 %), деревообработки (с 1,7 % до 2,0 %); заметно снизился удельный вес производства нефтепродуктов (с 20,2 % до 16,3 %), машиностроения (с 18,9 % до 14,6 %), металлургии (с 7,2 % до 6,4 %).

Во внешней торговле Республика Беларусь тесно взаимосвязана со странами-членами ЕАЭС, реализуя на рынок стран-партнеров по ЕАЭС своей продукции на сумму 16,2 млрд. долл. США и импортируя из этих стран продукции на сумму 22,3 млрд. долл. США. Основным партнером в промышленном сотрудничестве является Российская Федерация, на которую в 2014 г. приходилось 42,1 % всего экспорта товаров из республики и 54,8 % всего импорта, что обусловлено географической близостью территорий двух стран и исторически сложившейся взаимодополняемостью промышленных комплексов. Экспорт белорусских товаров в Казахстан составил 2,4 % в общем объеме экспорта республики, в Армению – 0,1 %, в Кыргызскую Республику – 0,2 %. Импорт товаров из Казахстана в общем объеме импорта Беларуси сложился на уровне 0,2 %, из Кыргызской Республики и Армении – 0,01 %.

Более 60 % белорусских крупных и средних промышленных организаций осуществляют кооперацию с промышленными организациями России. Наиболее распространены закупки материалов, комплектующих и полуфабрикатов в России (37,2 %), осуществляют поставки по кооперации в Россию 26,7 % организаций, переработкой российского давальческого сырья занято 10,5 % организаций, создали совместные производства в России 2,2 %. Кооперацией наиболее охвачены: машиностроение, производство резины и пластмасс, текстильное и швейное производство, производство изделий из кожи и обуви. Удельный вес российских промежуточных товаров в стоимости промышленной продукции Беларуси в 2014 г составил 13,2 %.

С казахстанскими организациями кооперационно взаимосвязаны 16,9 % от общего числа белорусских промышленных предприятий: 6,1 % поставляют в Казахстан материалы, полуфабрикаты и комплектующие; при этом только 2,2 % организаций используют казахстанские материалы (полуфабрикаты и комплектующие); сборочные производства создали 2 % организаций. Доля импорта промежуточных товаров из Казахстана в промышленной продукции Беларуси составила в 2014 г. 0,1 %. Производственная кооперация с Казахстаном распространена в: производстве транспортных средств, производстве резиновых и пластмассовых изделий, текстильном и швейном производстве.

Кооперационные взаимосвязи с Арменией и Кыргызской Республикой несущественны для промышленности Беларуси: импортные промежуточные товары этих стран занимают 0,05 % в стоимости промышленной продукции республики.

1.4. Развитие промышленности Республики Казахстан в 2008-2014 гг.

По данным за 2014 г. в промышленности Казахстана работает 11,8 тыс. предприятий, на которых было занято 1,1 млн. человек (12,8 % от общего числа занятых в экономике). С 2008 г. число занятых в промышленности возросло на 49 %, а производительность труда по добавленной стоимости на одного занятого достигла 55,1 тыс. долл. США в 2014 г., увеличившись к уровню 2008 г. на 27 %. Объем инвестиций в основной капитал в 2014 г. составил порядка 19,5 млрд. долл. США, а прямые иностранные инвестиции – 1,8% к ВВП (в 2008г. – 1,6 %). Объем промышленного производства республики в 2014 г. достиг 103,2 млрд. долл. США, а удельный вес добавленной стоимости в промышленном производстве составил 58,2 %, увеличившись на 14,1 п. п к уровню 2008 г. Объем экспорта товаров, основу которых составляет промышленная продукция, сформировался на уровне 78,2 млрд. долл. США, при положительном сальдо внешней торговли 37,2 млрд. долл. США.

Промышленное производство в Республике Казахстан является высокорентабельным (уровень рентабельности в 2013 г. составил 35,1 %) за счет значительного удельного веса высоко эффективной горнодобывающей промышленности (рентабельность 62 %). Рентабельность в обрабатывающей промышленности составляла в 2013 г. 8,5 % и находилась на уровне этого показателя в обрабатывающей промышленности других стран-участниц ЕАЭС.

Объем ВВП за 2014 года составил 216 млрд. долл. США и по сравнению с 2008 годом увеличился в реальном выражении на 30,1 % (на 62 % в долларовом выражении). Промышленное производство определяет уровень и динамику национального ВВП, формируя его значительную часть – 27,8 % от общего объема.

За 2008-2014 гг. прирост промышленного производства в сопоставимых ценах (ИФО) составил 20,8%. После высоких темпов роста в 2010 г. (109,6 %) динамика постепенно замедлилась и составила в 2014 г. 100,2 %. В разрезе промышленных видов деятельности ИФО к уровню 2008 г. составил: в горнодобывающей промышленности – 20,0 %, в обрабатывающей промышленности – 24,2 %, в электроснабжении, подаче газа, пара и кондиционированного воздуха – 20,4 %, в водоснабжении – объем производства снизился на 28,4 %.

В рассматриваемом периоде в промышленности республики произошли несущественные структурные изменения: доля горнодобывающей промышленности снизилась с 61,1 % 2008 г. до 59,7 % в 2014 г.; производства электроэнергии, пара, газа и воды возросла с 5,2 % в 2008 г. до 6,9 % в 2014 г.; обрабатывающей промышленности сохранила неизменной на уровне 32,9 %, при этом доля обрабатывающей промышленности в добавленной стоимости увеличилась с 36,6 % до 37 %.

В структуре обрабатывающей промышленности наибольший удельный вес занимают: металлургия – 31,4 %; машиностроение – 14,9 % (в котором преобладает производство автотранспортных средств и ремонт машин и оборудования); производство продуктов питания – 18,1 %; производство кокса и нефтепродуктов –9,1 %.

Торговля с государствами-членами ЕАЭС формирует около 18 % внешнеторгового товарооборота республики. В товарообороте Казахстана с государствами-членами ЕАЭС наибольшие объем (порядка 19 млрд. долл. США) и удельный вес приходится на Россию. В период с 2008 по 2014 гг. доля России снизилась с 18,3 % до 15,8 %, при наибольшем значении в 2011 г. – 18,4 %. Доли остальных государств-членов ЕАЭС в общем товарообороте Казахстана незначительны и составляли в 2014 году: Республика Беларусь 0,6 %, Республика Армения 0,01 %, Кыргызская Республика 0,9 %. Общее сальдо в торговле со странами-членами ЕАЭС в 2014 г. сложилось отрицательным в размере 8,9 млрд. долл. США.

Основная экспортируемая продукция: нефть сырая и нефтепродукты сырые; газ природный в газообразном состоянии; уран природный и его соединения; катоды и секции катодов из меди рафинированной, необработанной; феррохром; пшеница и меслины; руды и концентраты медные; руды и концентраты железные; цинк необработанный, нелегированный.

В Казахстане за период с 2008-2014 годы появилось 27 новых продуктов с выявленным сравнительным преимуществом: семена рапса и подсолнечника, подсолнечное масло, кондитерские изделия, гипс, трубы и трубки, радиаторы для центрального отопления, штейн медный, медь нерафинированная и изделия из нее, порошки цинковые, железнодорожные локомотивы и др.

1.5. Развитие промышленности Российской Федерации в 2008-2014 гг.

По данным за 2014 г. в промышленности России работает 452 тыс. предприятий, на которых было занято 13 млн. человек (19,3 % от общего числа занятых в экономике). С 2008 г. число занятых в промышленности снизилось на 7,4 %, а производительность труда по добавленной стоимости на одного занятого достигла 36 тыс. долл. США в 2014 г., увеличившись к уровню 2008 г. на 19,3 %. Объем инвестиций в основной капитал в 2014 г. составил 259,5 млрд. долл. США, прямые иностранные инвестиции составили 1,9 % от общего объема инвестиций (в 2008г. – 3%). Объем промышленного производства России в 2014 г. составил 1 143,3 млрд. долл. США, увеличившись по сравнению с 2008 годом на 14,8 %, а удельный вес добавленной стоимости в промышленном производстве составил 41,3 %, снизившись на 2,1 п.п. к уровню 2008 г. Объем экспорта товаров, основу которого составляет промышленная продукция, составил 463,8 млрд. долл. США, при положительном сальдо внешней торговли 196,8 млрд. долл. США.

Средняя рентабельность промышленного производства в 2014 г. составила 8,6 %. При этом в горнодобывающей промышленности данный показатель значительно выше – 22,2 %. В обрабатывающей промышленности рентабельность промышленного производства составила 10,7%, в производстве и распределении электроэнергии, газа и воды – 5 %. По сравнению с 2008 г. рентабельность производства снизилась в целом по промышленности на 5,4 процентного пункта, в горнодобывающей промышленности – на 5,4 п.п, в обрабатывающей промышленности на 7 п.п., в производстве и распределении электроэнергии, газа и воды рентабельность возросла на 0,3 п.п.

Объем ВВП за 2014 г. составил 1 880,6 млрд. долл. США и по сравнению с 2008 г. увеличился в реальном выражении на 5,9 % (на 13 % в долларовом выражении). Промышленное производство определяет уровень и динамику национального ВВП, формируя его значительную часть – 25,1 % от общего объема.

За 2008-2014 гг. прирост промышленного производства в сопоставимых ценах составил 6,2%. После высоких темпов роста в 2010 и 2011 годах (107,3 % и 105 % соответственно) динамика постепенно замедлилась и составила в 2014 г. 101,7 %. В разрезе промышленных видов деятельности индекс промышленного производства к уровню 2008 г. составил: в горнодобывающей промышленности – 106,3 %, в обрабатывающей промышленности – 109,2 %, в производстве и распределении электроэнергии, газа и воды – 98,3 %.

В рассматриваемом периоде в промышленности России произошли несущественные структурные изменения:

доля обрабатывающей промышленности снизилась с 68,3 % в 2008 г. до 66,2 % в 2014 г.;

производства электроэнергии, пара, газа и воды – с 10,4 % в 2008 г. до 10,3 % в 2014 г.;

доля горнодобывающей промышленности увеличилась с 21,3% в 2008 г. до 23,4 % в 2014 году.

В структуре обрабатывающей промышленности наибольший удельный вес занимают: производство кокса и нефтепродуктов – 25,5 %, машиностроение – 20 % (в том числе производство транспортных средств и оборудования 10,2 %, производство электронного и оптического оборудования – 5,6 %, производство машин и оборудования – 4,2%), производство пищевых продуктов – 16,3 %, металлургия – 15 %.

Торговля с государствами-членами ЕАЭС формирует около 8 % внешнеторгового товарооборота. По итогам 2014 г. экспорт Российской Федерации в государства-члены ЕАЭС составил 36,4 млрд. долл. США, а импорт в Российскую Федерацию – 19,3 млрд. долл. США. Наибольший удельный вес в товарообороте Российской Федерации с государствами-членами ЕАЭС приходится на Республику Беларусь и составляет 56,5 %. Товарооборот Российской Федерации с Республикой Казахстан составляет 37,7 % от общего товарооборота, с Кыргызской Республикой – 3,3 %, с Республикой Армения – 2,5 %. Общее сальдо торговли Российской Федерации и государств-членов ЕАЭС положительное и составляет 17,1 млрд. долл. США.

Основная экспортируемая продукция: минеральные продукты, машины, оборудование и транспортные средства, металлы и изделия из них, продукция химической промышленности.

2. Приоритеты промышленного развития государств-членов ЕАЭС

Общий рынок продукции обрабатывающей промышленности государств-членов ЕАЭС обладает емкими отраслевыми сегментами, которые могут послужить базой для ускорения промышленного роста Сторон в среднесрочной перспективе.

Наиболее емкими сегментами Общего рынка в 2014 г. являлись: сегмент транспортных средств и оборудования 118,1 млрд. долл. США (13,8 % от емкости рынка); машин и оборудования – 83,5 млрд. долл. США (9,8 %); продукции металлургии – 109,1 млрд. долл. США (12,8 %); электрооборудования, электронного и оптического оборудования – 85,3 млрд. долл. США (10,0 %); продукции химической промышленности – 70,6 млрд. долл. США (8,3 %); продукции из резины и пластмасс – 30,2 млрд. долл. США (3,6 %); неметаллических минеральных продуктов – 40,7 млрд. долл. США (4,8 %); текстильной и швейной продукции – 21,3 млрд. долл. США (2,5 %). Суммарно перечисленные сегменты формируют около 65 % емкости Общего рынка.

Реализация продукции государств-членов ЕАЭС на свои национальные рынки в 2014 г. занимала 65,4 % от емкости Общего рынка, доминируя в сегментах:

неметаллических минеральных продуктов (84,7 % от емкости сегмента); продукции обработки древесины (69,4 %); пищевых продуктов (80,6 %);

продукции целлюлозно-бумажного производства (74,8 %);

продукции металлургии (74,7 %); продукции прочих отраслей обрабатывающей промышленности (77,3 %).

На взаимный экспорт товаров обрабатывающей промышленности государств-членов ЕАЭС приходится чуть менее 4,6 % от емкости Общего рынка, что характеризует низкий сложившийся между ними уровень промышленного сотрудничества и производственной кооперации. Наибольший удельный вес в своем отраслевом сегменте занимает:

взаимный экспорт продукции деревообработки (8,0 % от емкости отраслевого сегмента); продукции целлюлозно-бумажного производства 9,3 %);

кожи, товаров из кожи и обуви (7,1 %).

Перечисленные отрасли имеют низкий и средний технологический уровень и базируются на собственной сырьевой базе государств-членов ЕАЭС.

Взаимный экспорт товаров занимает существенную долю в следующих отраслевых сегментах общего рынка: машин и оборудования (5,7 %); изделий из резины и пластмасс (5,2 %), продукции текстильного и швейного производства (4,6 %). В то же время, низкой (ниже среднего уровня) является доля взаимного экспорта на сегментах Общего рынка: химической продукции, электрооборудования, электронного и оптического оборудования, продукции металлургической промышленности, транспортных средств и оборудования.

Исходя из изложенного, наибольшим потенциалом промышленного сотрудничества на данный момент обладают следующие сегменты общего рынка: сегмент транспортных средств, сегмент электрооборудования, оптики и электроники, сегмент продукции химической промышленности, сегмент продукции металлургии и металлоконструкций.

Постоянный рост доли взаимного экспорта в емкости Общего рынка (с 4,3 % в 2011 г. до 4,6 % в 2014 г.), его устойчивость к снижению емкости Общего рынка в 2014 г. свидетельствует о существующем потенциале наращивания взаимных поставок в рамках углубления межстрановой производственной кооперации и создания производств новых видов промышленной продукции.

Государствами-членами совместно определяются приоритетные виды экономической деятельности, развитие промышленного сотрудничества в которых создаст условия для: увеличения промышленного производства и взаимных поставок во всех государствах-членах, позволит более эффективно использовать потенциал Общего рынка в т.ч. в сегменте государственных закупок и достичь синергетического эффекта в развитии промышленного производства Сторон.

2.1. Приоритеты промышленного развития Республики Армения

Основными стратегическим документом в области промышленности в Республике Армения являются Закон Республики Армения от 19 ноября 2014 г. № HO-184-N "О промышленной политике" и Стратегия экспортоориентированной промышленной политики Республики Армения, утвержденная Решением Правительства Республики Армения от 15 декабря 2011 г. № 149.

В соответствии со Стратегией самыми быстро развивающимися отраслями промышленности в Армении являются добыча полезных ископаемых и цветная металлургия, пищевая промышленность, фармакология, текстильная и ювелирная промышленность. Армения обладает огромным потенциалом в таких отраслях, как информационные технологии, легкая промышленность, химия, биотехнологии, машиностроение, приборостроение, электротехника и производство строительных материалов.

С целью повышения экономической конкурентоспособности и обеспечения устойчивого экономического роста, Правительство Республики Армения объявило построение экономики, основанной на знаниях, своей долгосрочной стратегической задачей при развитии отраслей с экспортным потенциалом. Руководящим принципом промышленной политики является трансформация Армении в страну, производящую наукоемкие и высокоценные товары и услуги силами творческого человеческого капитала.

Долгосрочная цель промышленной политики, ориентированной на экспорт, заключается в формировании новых отраслей, играющих роль локомотива, путем расширения нынешних экспортных отраслей и отраслей, имеющих экспортный потенциал, а также совершенствовании законодательной базы предпринимательской деятельности, устранении барьеров в торговле, модернизации инфраструктуры, повышении конкурентоспособности армянских товаров и привлечении иностранных инвестиций.

Эта политика сосредоточена на 11 отраслях: виноделие, производство коньяка, обработка алмазов, производство часов, текстильная промышленность, биотехнологии, фармакология, производство консервов, розлив минеральной воды, розлив соков и точное машиностроение. Первоначально для развития диверсифицированной экспортной промышленности внимание будет сосредоточено на отраслях с потенциалом роста, установившимися экспортными рынками и самыми большими объемами экспорта за последние годы, так как у них есть хорошие перспективы для значительного увеличения объемов производства при умеренных капиталовложениях (например, телекоммуникационные технологии, туризм, здравоохранение, образование, сельское хозяйство и т.д.).

Затем внимание будет переключено на развитие отраслей, которые динамично росли в последние годы, но не превысили объема экспорта в 10 млн., а также на "умные" и наукоемкие отрасли. Политика в этом отношении будет нацелена на привлечение крупномасштабных инвестиций, решение системных проблем и развитие производственного и экспортного потенциала. В настоящее время эта политика проводится в двух приоритетных направлениях:

создание предпринимательской среды, благоприятной для повышения производительности;

обеспечение фирм частного сектора, вовлеченных в промышленность, вспомогательными инструментами.

Реформы, направленные на создание в стране среды наибольшего благоприятствования бизнесу в регионе, включают:

увеличение подотчетности правительства, повышение качества государственных услуг, улучшение эффективности налоговых ведомств и осуществление аудита и контроля с учетом уровня риска;

упрощение процедуры экспорта-импорта путем модернизации бизнес-процессов, совершенствования качества рынка и услуг;

внедрение систем e-government;

упрощение процедуры получения разрешений на строительство;

сокращение сроков судебных процессов;

обеспечение устойчивого доступа к финансированию;

сокращение процедур регистрации собственности;

упрощение процедуры банкротства;

защиту интеллектуальной собственности и поддержку армянских экспортеров на иностранных рынках с точки зрения защиты интеллектуальной собственности.

Привлечение прямых иностранных инвестиций — один из наиболее эффективных способов повышения производительности. Кроме предоставления капитала, прямые иностранные инвестиции являются важным источником новых технологий, методов менеджмента, ноу-хау и открывают доступ к рынкам. Портфель инициатив будет направлен на важную задачу по привлечению ведущих транснациональных корпораций в Армению для осуществления отраслевых инвестиций. Особое значение будет придаваться привлечению ведущих технологических фирм.

Достижение целей промышленной политики предполагается за счет реализации следующих мероприятий:

полное внедрение системы контроля на базе рисков в налоговой и таможенной сферах;

отмена требования вычислять и взимать НДС на границе для промышленных механизмов и оборудования;

задействование свободных экономических зон;

создание лабораторий и сертификационных органов, соответствующих международным требованиям;

выработка соответствующих правил для систем управления качеством, развитие потенциала надзорных органов и поддержка внедрения систем в компаниях;

привлечение ведущих глобальных многонациональных корпораций в приоритетные отрасли Армении;

создание надежного финансового института экспорта.

2.2. Приоритеты промышленного развития Кыргызской Республики

Приоритеты промышленного развития Кыргызской Республики определены Национальной стратегией устойчивого развития Кыргызской Республики на период 2013-2017 годов, утвержденной Указом Президента Кыргызской Республики от 21 января 2013 г. № 11.

Важнейшим направлением работы органов государственной власти в 2013-2017 годы определено созание в Кыргызстане наиболее привлекательных условий для отечественных и зарубежных инвесторов. Приоритеты при этом сосредоточены на развитии горной промышленности, энергетики, туризма, сельского хозяйства, транспорта, финансового сектора, а также сферы бизнеса, основанного на новых и эколого-ориентированных технологиях.

Стратегия предполагает существенное продвижение Кыргызской Республики по пути достижения энергетической независимости, а также приобретение в перспективе статуса крупного экспортера электрической энергии.

При этом основная ставка сделана на развитие гидроэлектроэнергетики.

С вводом в строй новых объектов электроэнергетики дополнительная выработка недорогой электроэнергии приведет к расширению числа предприятий, увеличению объемов производства и созданию новых рабочих мест на малых и средних предприятиях, оживлению экономики регионов.

Основной целью Стратегии с части энергетического сектора является обеспечение энергетической безопасности Кыргызской Республики и развитие экспортного потенциала.

Добиться указанной цели предполагается за счет решения следующих задач:

обеспечение надежности и бесперебойности поставок электроэнергии, прежде всего внутренним потребителям;

обеспечение реализации сбалансированной тарифной политики, обеспечивающей покрытие затрат энергетических компаний;

сокращение потерь как технических, так и коммерческих;

улучшение финансового и корпоративного управления в энергетике, усиление коммерческой и финансовой дисциплины;

обеспечение рентабельности электроэнергетики;

развитие конкурентных преимуществ Кыргызской Республики на региональном рынке электроэнергии;

совершенствование условий привлечения инвестиций в проекты гидроэнергетики.

Горнодобывающая отрасль является важной стратегической отраслью экономики страны, которая требует от власти создания условий для инвестиционной привлекательности разработки природных богатств Кыргызстана.

Приоритет в горнодобывающей промышленности отдан разработке месторождений золота, нефти и газа, разведке урана и развитию угледобывающей промышленности.

Цели развития горнодобывающей отрасли:

увеличение дохода от горного сектора через диверсификацию производства и интеграцию в мировую экономику;

создание благоприятного инвестиционного климата для всех недропользователей независимо от форм собственности и страновой принадлежности;

освоение новых месторождений полезных ископаемых и создание дополнительных рабочих мест;

внедрение передовых горнодобывающих технологий и противодействие применению расточительных и экологически вредных методов добычи;

внедрение механизма государственного регулирования, направленного на соблюдение баланса интересов недропользователей, государства и общества.

Государственная политика в горнодобывающей отрасли будет направлена на соблюдение баланса интересов государства, инвестора и местного сообщества.

В соответствии со Стратегией результатом этой работы должна быть реальная защита всеми государственными институтами власти, включая местные власти, законопослушного инвестора.

Также ключевыми направлениями развития промышленности определены развитие инвестиционной привлекательности, малого и среднего предпринимательства, а также сокращение неформальной экономики.

Стратегия предусматривает, что особенное значение имеют прямые иностранные инвестиции (ПИИ), поскольку они приносят технологии и практику управления, открывают новые рынки за рубежом.

В части малого и среднего предпринимательства основной целью является обеспечение стабильного развития МСП посредством создания благоприятных условий для повышения конкурентоспособности их деятельности.

В части развития обрабатывающей промышленности Кыргызской Республики основным стратегическим документом является Программа развития обрабатывающей промышленности Кыргызской Республики на 2013 – 2015 годы, утвержденная Постановлением Правительства Кыргызской Республики от 14 марта 2013 г. № 133.

Программой определены приоритетные отрасли промышленности, в число которых вошли металлургическая и пищеперерабатывающая отрасли, текстильное и швейное производство; производство прочих неметаллических минеральных продуктов.

Целями Программы являются:

рост производства и экспорта промышленной продукции;

обеспечение конкурентоспособности кыргызской промышленной продукции на рынках Таможенного союза;

увеличение удельного веса промышленной продукции в ВВП;

создание дополнительных рабочих мест в промышленности;

защита местных производителей, развитие отечественного рынка для отдельных промышленных товаров;

повышение промышленного и технического ноу-хау через привлечение инвесторов в Кыргызскую Республику.

2.3. Приоритеты промышленного развития Республики Беларусь

Промышленная политика в Республике Беларусь формируется комплексом нормативно-правовых документов, определяющих основные направления развития и механизмы их реализации.

Основные цели, задачи и прогнозные индикаторы промышленной политики Республики Беларусь на среднесрочную перспективу определяются: Программой развития промышленного комплекса Республики Беларусь на период до 2020 г., Программой социально-экономического развития Республики Беларусь на 2016-2020 гг. (в настоящее время готовится проект), отраслевыми программами развития с пятилетним горизонтом планирования, Прогнозом социально-экономического развития Республики Беларусь на период "год плюс два".

В соответствии с отмеченными документами, основной целью социально-экономического развития промышленного комплекса республики на период до 2020 г. является: формирование конкурентоспособного инновационного промышленного комплекса, ориентированного на создание высокопроизводительных рабочих мест и приближение по производительности труда (по добавленной стоимости) к уровню стран Евросоюза, увеличение выпуска соответствующей мировым стандартам продукции и наращивание экспортного потенциала.

Основные задачи: опережающее развитие экспортоориентированных и высокотехнологичных производств с постепенным сокращением объемов в неэффективных видах деятельности, модернизация традиционных направлений специализации и формирование на этой основе рациональной структуры промышленности, обеспечивающей рост производительности труда; качественное улучшение производственного потенциала, снижение материало- и импортоемкости продукции; формирование центров технологического превосходства; экологизация промышленного производства. В отдельное направление выделено развитие промышленной производственной кооперации со странами-партнерами по ЕАЭС и повышение уровня использования потенциала Общего рынка.

Намечены две группы отраслевых приоритетов. Первая группа – высокотехнологичные виды деятельности: микроэлектроника, фотоника, фармацевтика, высокоточное машиностроение. Вторая группа – виды деятельности на местных сырьевых ресурсах: деревообработка и целлюлозно-бумажное производство, производство пищевых продуктов, производство прочих неметаллических минеральных продуктов, производство изделий из льна, производство кожи и обуви, химическое производство.

2.4. Приоритеты промышленного развития Республики Казахстан

Государственная политика в сфере индустриализации определяется Законом Республики Казахстан (далее – РК) от 9 января 2012 года № 534-IV "О государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности" (далее – Закон), а также Государственной программой индустриально-инновационного развития РК на 2015-2019 годы, утвержденной Указом Президента РК от 1 августа 2014 года № 874 (далее – ГПИИР).

Программа предусматривает развитие 14 приоритетных секторов обрабатывающей промышленности: черная металлургия, цветная металлургия, нефтепереработка, нефте-газохимия, производство продуктов питания, агрохимия, производство химикатов для промышленности, производство автотранспортных средств, их частей, принадлежностей и двигателей, производство электрических машин и электрооборудования, производство сельскохозяйственной техники, производство железнодорожной техники, производство машин и оборудования для горнодобывающей промышленности, производство машин и оборудования для нефтеперерабатывающей и нефтедобывающей промышленности, производство строительных материалов.

В частности, в данных секторах определены следующие приоритетные направления и задачи: в черной металлургии – увеличение производства труб и проката, сплавов и повышение уровня передела железорудного сырья; в цветной металлургии – увеличение производства и переработки первичного алюминия, а также меди, при этом в качестве меры государственной поддержки проектов в горнометаллургическом комплексе государство предоставляет месторождения полезных ископаемых без конкурсных процедур; в железнодорожном машиностроении – увеличение локализации производимых локомотивов, пассажирских и грузовых вагонов; в автомобилестроении – увеличение локализации выпускаемых автомобилей марок "Ssang Yong", "Peugeot", реализация совместного проекта полного цикла с ОАО "АВТОВАЗ" по производству 120 тыс. авто в год; в сельскохозяйственном машиностроении – увеличение локализации существующих сборочных производств зерноуборочных комбайнов совместно с ПО "Гомсельмаш" и ОАО "Ростсельмаш", производство зерносеющей и почвообрабатывающей техники; в химической промышленности – реализуются конкретные проекты с участием капитала из стран ЕАЭС, направленные на производство азотных и фосфорных удобрений, что создает благоприятные предпосылки для кооперации и позволит казахстанским производителям диверсифицировать товарную линейку; в строительной индустрии – планируется реализация приоритетных направлений по созданию и модернизации производств гидро- и теплоизоляционных материалов, отделочных материалов.

В Программе определены потребности по приоритетным видам деятельности и товарным группам в номенклатуре КП ВЭД по всем 14 приоритетным секторам как для Республики Казахстан, так и для общего рынка стран-членов ЕАЭС.

Основные направления, пути достижения поставленных целей Программы и соответствующие меры покрывают вопросы улучшения инвестиционного климата, общесистемные меры поддержки индустриального развития, кластерные подходы развития.

2.5. Приоритеты промышленного развития Российской Федерации

Концепция долгосрочного социально-экономического развития Российской Федерации на период до 2020 года, утвержденная распоряжением Правительства Российской Федерации от 17 ноября 2008 г. № 1662-р, устанавливает, что важнейшим сектором реализации знаний, занятости населения и производства доходов в предстоящие 10-15 лет будут базовые отрасли промышленности, транспорта, строительства и аграрного сектора. Именно в этих секторах Россия обладает значительными конкурентными преимуществами. Однако именно здесь накопились основные барьеры роста и провалы в эффективности.

В этих условиях Федеральный закон от 31 декабря 2014 г. № 488-ФЗ "О промышленной политике в Российской Федерации", носящий фундаментальный характер, призван стать основой для реализации ключевых инструментов промышленной политики, заложенных в программных документах, систематизировать меры стимулирования промышленной деятельности, определить полномочия государственных органов и органов местного самоуправления при реализации промышленной политики.

Данный Федеральный закон регулирует отношения, возникающие между субъектами, осуществляющими деятельность в сфере промышленности, организациями, входящими в состав инфраструктуры поддержки указанной деятельности, органами государственной власти Российской Федерации, органами государственной власти субъектов Российской Федерации, органами местного самоуправления при формировании и реализации промышленной политики в Российской Федерации.

В соответствии с Федеральным законом целями промышленной политики являются:

формирование высокотехнологичной, конкурентоспособной промышленности, обеспечивающей переход экономики государства от экспортно-сырьевого типа развития к инновационному типу развития;

обеспечение обороны страны и безопасности государства;

обеспечение занятости населения и повышение уровня жизни граждан Российской Федерации.

Задачами промышленной политики являются:

создание и развитие современной промышленной инфраструктуры, инфраструктуры поддержки деятельности в сфере промышленности, соответствующих целям и задачам, определенным документами стратегического планирования на федеральном уровне;

создание конкурентных условий осуществления деятельности в сфере промышленности по сравнению с условиями осуществления указанной деятельности на территориях иностранных государств;

стимулирование субъектов деятельности в сфере промышленности осуществлять внедрение результатов интеллектуальной деятельности и освоение производства инновационной промышленной продукции;

стимулирование субъектов деятельности в сфере промышленности рационально и эффективно использовать материальные, финансовые, трудовые и природные ресурсы, обеспечивать повышение производительности труда, внедрение импортозамещающих, ресурсосберегающих и экологически безопасных технологий;

увеличение выпуска продукции с высокой долей добавленной стоимости и поддержка экспорта такой продукции;

поддержка технологического перевооружения субъектов деятельности в сфере промышленности, модернизация основных производственных фондов исходя из темпов, опережающих их старение;

снижение риска чрезвычайных ситуаций техногенного характера на объектах промышленной инфраструктуры;

обеспечение технологической независимости национальной экономики.

Основными принципами промышленной политики являются:

программно-целевой метод формирования документов стратегического планирования в сфере промышленности;

измеримость целей развития промышленности и реализации мер стимулирования субъектов деятельности в сфере промышленности;

мониторинг эффективности промышленной политики и контроль за ее реализацией;

применение мер стимулирования деятельности в сфере промышленности для достижения показателей и индикаторов, установленных документами стратегического планирования;

координация мер стимулирования деятельности в сфере промышленности, осуществляемых органами государственной власти Российской Федерации, органами государственной власти субъектов Российской Федерации, органами местного самоуправления;

рациональное сочетание форм и методов государственного регулирования и рыночной экономики, мер прямого и косвенного стимулирования деятельности в сфере промышленности;

обеспеченность ресурсами и их концентрация на развитии приоритетных отраслей промышленности;

информационная открытость при разработке промышленной политики и применении мер стимулирования деятельности в сфере промышленности с учетом интересов безопасности государства;

равный доступ субъектов деятельности в сфере промышленности к получению государственной поддержки в соответствии с условиями ее предоставления;

интеграция науки, образования и промышленности;

учет интересов субъектов Российской Федерации в решении вопросов функционирования и развития оборонно-промышленного комплекса при условии соблюдения приоритета федеральных интересов.

Кроме того, развитие промышленности Российской Федерации осуществляется в соответствии с государственной программой "Развитие промышленности и повышение ее конкурентоспособности", утвержденной Постановлением Правительства Российской Федерации от 15 апреля 2014 г. № 328.

В соответствии с Федеральным законом и Государственной программой в Российской Федерации разрабатываются соответствующие отраслевые программы развития.

2.6. Вызовы развитию промышленности государств-членов ЕАЭС

В настоящее время одним из мировых вызовов развитию промышленного производства является нарастающая сложность производственных процессов, усложнение самой продукции, процессов ее конструирования, проектирования, управления производством.

Одной из основных причин отставания промышленности государств-членов ЕАЭС в производительности труда по ВДС от уровня экономически развитых стран, является несовершенная технологическая структура промышленного комплекса.

Промышленность стран ОЭСР, в отличие от промышленности государств-членов ЕАЭС имеет другую технологическую структуру: высоко технологичный сектор составляет от 7 % до 14 % промышленного производства. Высоко технологичные промышленные виды деятельности являются источником конкурентоспособности для менее технологичных, а низкотехнологичные – источником сырья и материалов для остальных.

В государствах-членах ЕАЭС удельный вес высоко технологичного сектора в промышленном производстве составляет 2-4 %, что почти в три раза ниже уровня стран ОЭСР и ведет к снижению конкурентоспособности их промышленности в целом.

Преодоление нарастающей сложности промышленного производства происходит за счет развития сектора инжиниринговых компаний, которые берут на себя процессы исследования рынка, поиска перспективных товарных ниш, разработки 6D-модели инвестиционных проектов, трансфера технологий.

В современном промышленном производстве скорость проектирования новой продукции возросла, а время освоения новой модели в производстве должна уменьшиться до нескольких недель, что связано с риском копирования продукции. Одним из основных трендов в мировом проектировании стал переход к модульным конструкциям изделий, когда компонента изделия привязывается к функции и через стандартный интерфейс все компоненты собираются в одно изделие. Использование модульных конструкций экономит трудозатраты и сокращает время на тестирование и сертификацию конечного продукта.

Отставание во внедрении электронных систем управления процессами производства, применении модульного принципа проектирования, использовании быстро переналаживаемых технологических линий ведет к утрате конкурентных преимуществ в промышленности. Крайне важна организация повышения компетенций и образования в сфере цифровых технологий, в первую очередь для лиц, принимающих решения в сфере перехода к цифровой экономике. В этой связи, государства-члены ЕАЭС подготовят Евразийскую цифровую платформу развития стран ЕАЭС. Кроме того, государствам-членам ЕАЭС необходимо активно создавать, в т.ч. совместно, условия для формирования инновационной промышленности и развития объектов индустриально-инновационной инфраструктуры, таких как технологические платформы, сеть трансфера технологий.

Индустриально развитыми странами объявлена политика новой индустриализации: возвращение производств на свою территорию, активизация инновационного развития по высоко технологичным видам деятельности, обеспечение конкурентоспособности за счет увеличения добычи энергоресурсов и выработки электроэнергии нетрадиционными способами (возобновляемых источников энергии).

Для государств-членов ЕАЭС названные тенденции означают значительное усиление качественной конкуренции на внешних рынках, трудности в наращивании несырьевого экспорта в третьи страны.

Преодоление этого вызова требует объединения усилий Сторон по сокращению технологического отставания и развитию экспорта совместно произведенной продукции на рынки третьих стран и взаимодействия на этих рынках.

3. Цель и задачи промышленного сотрудничества в ЕАЭС.

Целью промышленного сотрудничества в рамках ЕАЭС является реализация потенциала эффективного и взаимовыгодного взаимодействия государств-членов для обеспечения ускорения и устойчивости промышленного развития, повышения конкурентоспособности и инновационной активности промышленности государств-членов.

Основными направлениями и задачами промышленного сотрудничества в рамках ЕАЭС являются:

увеличение темпов роста и объемов промышленного производства в государствах-членах ЕАЭС;

развитие кооперационного сотрудничества;

увеличение доли продукции государств-членов на общем рынке ЕАЭС и стремление к поэтапному повышение ее локализации;

развитие производств новой конкурентоспособной продукции, ориентированной на экспорт, модернизация (техническое перевооружение) действующих производств с созданием новых инновационных секторов промышленности государств-членов ЕАЭС;

устранение барьеров на пути движения промышленных товаров на общем рынке ЕАЭС как на федеральном (республиканском) так и региональном (местном) уровнях;

привлечение инвестиций и повышение доступности финансовых ресурсов для предприятий промышленности.

4. Направления и инструменты (механизмы) промышленного сотрудничества в рамках ЕАЭС

Государства-члены могут разрабатывать совместные планы мероприятий по поддержке промышленных производств государств-членов, в том числе за счет использования таких инструментов, как государственные и корпоративные закупки, размещение долгосрочных контрактов, развитие и нормативное регулирование перспективных форм взаимовыгодной промышленной кооперации и субконтрактации, различных инструментов финансовой поддержки, развития индустриальной инновационной инфраструктуры.

4.1. Увеличение темпов роста и объемов промышленного производства в государствах-членах ЕАЭС.

4.1.1. Евразийская сеть промышленной кооперации и субконтрактации

В целях формирования Евразийской сети промышленной кооперации и субконтрактации государства-члены ЕАЭС реализуют следующие мероприятия:

- создают общую информационную систему поиска и организации заказов в промышленности (базы данных о предприятиях промышленности и выпускаемой продукции, производственные мощности и имеющиеся ресурсы);

- организуют и проводят биржи субконтрактации (площадка для поиска партнеров, проведения переговоров и заключения предварительных договоров);

- организуют проведение консультативной поддержки предприятий промышленности по поиску партнеров в кооперации.

Евразийская сеть промышленной кооперации и субконтрактации является механизмом построения кооперационных связей между предприятиями промышленности государств-членов ЕАЭС, вовлечения малых и средних предприятий в производственные цепочки. Основой Евразийской сети промышленной кооперации и субконтрактации является создание и функционирование национальных сегментов (национальных сетей) промышленной кооперации и субконтрактации государств-членов ЕАЭС.

Основными задачами Евразийской сети промышленной кооперации и субконтрактации является оптимизация производственных процессов путем размещения промышленными предприятиями заказов на разработку, производство и сервисное обслуживание промышленной продукции, а также выполнение технологических процессов у других промышленных предприятий, что позволяет выстроить более эффективную организационную структуру производства и оптимально загрузить производственные мощности.

Комиссия с участием Сторон разработает концепцию создания и функционирования Евразийской сети промышленной кооперации и субконтрактации, при этом Стороны самостоятельно разрабатывают и формируют национальные сегменты – национальные сети промышленной кооперации и субконтрактации.

4.1.2 Стимулирование привлечения инвестиций в промышленное производство

Углубляя евразийскую интеграцию, развивая общий рынок и единое экономическое пространство в рамках ЕАЭС государства - члены формируют условия для улучшения инвестиционного климата и увеличения объемов финансирования национальных промышленных комплексов за счет:

привлечения иностранных инвестиций, в том числе взаимных, в развитие промышленности;

привлечения кредитов (займов) международных финансовых институтов для реализации совместных проектов;

развития инструментов финансирования совместных программ и проектов с кооперационным эффектом.

Государства - члены при консультационной поддержке Комиссии обеспечивают углубление взаимодействия с международными финансовыми институтами для расширения инструментов финансирования совместных кооперационных проектов.

Источниками финансирования совместных проектов, находящихся на стадии генерации, развития и коммерциализации технологий также могут являться совместные венчурные и инвестиционные компании (фонды).

В целях развития в инновационной сфере государства-члены ЕАЭС, бизнес-сообщество реализуют совместные проекты, направленные на развитие и коммерциализацию технологий, создание инновационных предприятий, запуск производства инновационных промышленных товаров (работ, услуг).

4.1.3. Финансирование приоритетных направлений и проектов

Ведущая роль в финансировании проектов с кооперационным эффектом в рамках промышленного сотрудничества государств-членов ЕАЭС отводится Евразийскому банку развития (далее – ЕАБР). При этом доля таких проектов согласно стратегии Банка должна постоянно увеличиваться.

Кооперационный эффект может носить:

- краткосрочный характер, при котором осуществляется поставка технологического оборудования для реализации инвестиционных проектов, в том числе, с использованием лизинговых схем;

- долгосрочный характер, при котором реализуется инвестиционный проект, формирующий устойчивые связи между предприятиями государств-членов ЕАЭС.

Государства-члены ЕАЭС ежегодно при координирующей роли Комиссии подготавливают перечень направлений кооперационного сотрудничества для приоритетного финансирования Банком и вынесения его на рассмотрения Совета банка.

4.2. Увеличение доли продукции государств-членов на общем рынке ЕАЭС и повышение уровня ее локализации

4.2.1. Перечень технологических операций

В целях выравнивания конкурентных условий в промышленных комплексах и развития кооперации, Стороны разработают положение по использованию механизма учета технологических операций для определения совместно произведенной продукции, в том числе в целях применения совместных мер поддержки.

4.2.2. Разработка и внедрение совместного комплекса мер по защите рынка ЕАЭС

Государства-члены при координирующей роли Комиссии разработают согласованный комплекс мер по защите рынка ЕАЭС от контрафактной продукии.

При проработке вопроса о целесообразности заключения и подготовке проектов соглашений о свободной торговле между государствами-членами ЕАЭС с третьими странами учитываются положения Основных направлений промышленного сотрудничества и национальных программ развития промышленности с участием представителей промышленного блока Комиссии и государств-членов в переговорном процессе.

4.2.3. Создание новых цепочек добавленной стоимости

Для формирования новых цепочек добавленной стоимости государства–члены ЕАЭС совместно с Комиссией разрабатывают и реализуют совместные программы и проекты развития приоритетных видов экономической деятельности.

4.3. Развитие производств новой конкурентоспособной продукции, ориентированной на экспорт.

Государства - члены взаимодействуют по созданию механизма совместного выхода на рынки третьих стран с целью продвижения совместно произведенной организациями-производителями государств-членов продукции, предусматривающего возможность таких инструментов, как:

совместные дилерские и сервисные сети;

совместные торговые дома, центры сертификации машинно-технической продукции и технической поддержки, специальных объединенных сбытовых компаний и консорциумов;

развитие информационно - консультационной поддержки экспортеров государств–членов ЕАЭС;

организация совместных (объединенных экспозиций на выставочно-ярмарочных мероприятиях);

использование новых финансовых продуктов по сопровождению экспорта, например лизинга;

взаимодействие дипломатических консульских и торговых представительств государств–членов ЕАЭС;

проектное (инвестиционное), предэкспортное и экспортное финансирование совместно произведенной продукции;

приоритетное использование международных и региональных стандартов, внедрение систем менеджмента качества.

В целях повышения конкурентоспособности промышленной продукции и обеспечения ее выхода на рынки третьих стран Стороны проводят работу по совершенствованию системы технического регулирования, а также (при необходимости) разрабатывают механизмы содействия производителям в получении иностранных сертификатов при экспорте.

В целях концентрации усилий государств-членов на наиболее перспективных направлениях инновационного развития государства - члены ЕАЭС сформируют перечень приоритетов (видов деятельности, технологий, технологических задач организаций) сотрудничества для повышения технологической модернизации и инновационной активности организаций в рамках Евразийского экономического союза, имеющих рекомендательный характер.

4.4.1. Развитие объектов индустриально-инновационной инфраструктуры

При организации сотрудничества в сфере развития объектов индустриально-инновационной инфраструктуры Стороны могут:

внедрять стандарты (в т.ч. международные) создания и функционирования объектов промышленной инфраструктуры в соответствии с мировыми практиками;

внедрять наилучшие практики государственной поддержки;

организовывать взаимодействие между объектами инновационной и промышленной инфраструктуры государств-членов ЕАЭС.

Стороны в целях активизации промышленной кооперации в научно-технической, инновационной производственной сфере могут создать:

евразийскую сеть трансфера технологий;

евразийскую сеть промышленной кооперации и субконтрактации;

условия для цифровой трансформации промышленности и формирования единого цифрового пространства промышленности ЕАЭС.

В целях внедрения инновационной продукции государства-члены ЕАЭС реализуют:

взаимодействие с международными организациями;

межгосударственные программы и проекты, в т.ч. в инновационной сфере.

4.4.2. Технологические платформы

В целях создания центров компетенций в государствах-членах, для формирования экономики будущего, постоянного технологического обновления, повышения глобальной конкурентоспособности промышленности формируются Евразийские технологические платформы (далее – ЕТП).

ЕТП являются механизмом кооперации заинтересованных Сторон в научно-технической, инновационной и производственной сферах и формируются путем создания условий для сотрудничества между ведущими организациями бизнеса (отраслевые промышленные предприятия, государственные компании), науки (научно-исследовательские институты, университеты, иные образовательные учреждения), государства (институты развития, профильные государственные органы), общественными организациями (отраслевые ассоциации и объединения) государств–членов ЕАЭС.

Задачей ЕТП является обеспечение системной работы по аккумулированию передовых национальных и мировых достижений научно-технического развития, мобилизации научного потенциала государств-членов для решения прикладных задач по разработке инновационных продуктов и технологий, а также их внедрению в промышленное производство.

Государства-члены и Комиссия должны учитывать межгосударственный статус ЕТП, способствовать их функционированию и содействовать вовлечению в их деятельность национальных организаций.

Стороны при координирующей роли Комиссии разработают положение о формировании, функционировании и финансировании ЕТП.

4.4.3. Межгосударственные программы и проекты

Межгосударственные программы и проекты являются механизмом решения конкретных задач по разработке инновационной продукции и внедрению передовых технологий в промышленное производство, в т.ч. определенных в рамках деятельности ЕТП, предусматривают увязанный по ресурсам, исполнителям и срокам осуществления комплекс научно-исследовательских, опытно-конструкторских, технологических, производственных, организационно-хозяйственных и других необходимых работ.

Стороны для реализации межгосударственных программ и проектов могут осуществлять:

софинансирование проектов и программ, научно-технического и инновационного характера, в том числе за счет общих фондов (при необходимости);

координацию финансовых усилий в инновационной сфере в т.ч. через венчурное инвестирование;

формирование перечня научно-технических и производственных кооперационных проектов на основе использования новых технологий, предлагаемых к реализации в ЕАЭС.

Государства-члены при консультативной роли Комиссии разработают рекомендацию по определению проекта с кооперационным эффектом.

В целях реализации совместных программ и проектов с кооперационным эффектом Стороны при координирующей роли Комиссии подготовят предложения по механизмам и источникам их финансирования.

Стороны совместно с Комиссией разработают положение о межгосударственных программах и проектах в т.ч. в инновационной сфере, предусматривающее порядок и источники их финансирования.

4.4.4. Формирование Евразийского инжинирингового центра

Государства-члены в целях формирования технической и технологической базы для обеспечения перехода к новому технологическому укладу промышленности государств-членов и сервисно-ориентированной модели промышленного производства в ЕАЭС проработают механизм генерации и внедрения передовых технологических решений в части автоматизации, роботизации, в том числе с рассмотрением создания Евразийского инжинирингового центра (далее – Инжиниринговый центр) и его элементов (центров компетенции).

Основной целью деятельности Инжинирингового центра является разработка и содействие внедрению инновационных технологических решений в производственные процессы машиностроительных комплексов государств-членов ЕАЭС.

Инжиниринговый центр совместно с институтами развития прогнозирует потребности машиностроения и перспективные ниши для развития средств производства и предметов труда, формирует обновляемый перечень перспективных технологических решений, востребованных в приоритетных отраслях экономики.

Инжиниринговый центр в тесном сотрудничестве с заинтересованными производителями и объектами инновационной инфраструктуры содействует разработке, (в том числе через совместные научно-технические исследования с мировыми технологическими лидерами, включая транснациональные корпорации), запуску в серийное производство перспективного оборудования.

Стороны участвуют в создании Инжинирингового центра исходя из своих национальных приоритетов на основе следующих принципов:

равноправие и учет национальных интересов государств-членов;

взаимовыгодность;

добросовестная конкуренция;

недискриминация;

транспарентность.

Стороны в дальнейшем определят месторасположения Инжинирингового центра.

4.4.5. Евразийская сеть трансфера технологий

Евразийская сеть трансфера технологий является одной из форм продвижения инноваций в государствах-членах ЕАЭС, инструментом для передачи результатов интеллектуальной деятельности, а также прав на их использование, между физическими лицами или организациями с целью их последующего внедрения и/или коммерциализации.

Основными формами передачи результатов интеллектуальной деятельности являются:

передача либо отчуждение исключительного права на результаты интеллектуальной деятельности (как правило, объекты промышленной собственности);

предоставление права на использование объектов интеллектуальной собственности в рамках лицензий;

передача ноу-хау, технологического опыта, сопроводительных к передаваемым оборудованию и технике документов, а также обучение специалистов, консультативное сопровождение и др.;

передача технологических сведений, сопутствующих приобретению или аренде (лизингу) оборудования и машин;

информационный обмен в персональных контактах на семинарах, симпозиумах, выставках и т. п.;

проведение различными фирмами и учеными совместных разработок и исследований;

наем новых квалифицированных сотрудников, обладающих определенными знаниями;

другие формы передачи информации.

В целях формирования и последующего использования Евразийской сети трансфера технологий государства-члены ЕАЭС на базе национальных систем реализуют следующие мероприятия:

создают общую сетевую систему для поиска разработчиков технологий и заинтересованных в них предприятий;

создают общую сетевую систему для поиска партнеров для выполнения совместных НИОКР;

интегрируют Евразийскую сетевую систему в международную.

Стороны совместно с Комиссией поработают вопрос о целесообразности создания совместной организации, в части касающейся трансфера технологий.

4.5.1. Мониторинг рынка

Комиссией совместно с уполномоченными органами государств–членов ЕАЭС проводится мониторинг и прогноз общего рынка ЕАЭС. Комиссия привлекает для мониторинга и прогноза общего рынка специализированные и/или научно-исследовательские организации.

Мониторинг и прогноз общего рынка включает сбор и анализ информации о производстве, объемах экспорта и импорта на территории ЕАЭС товаров обрабатывающей промышленности, включая продукцию производителей государств-членов, а также импортную продукцию из третьих стран.

Проводится анализ и прогноз поставок производителей государств-членов на свои национальные рынки, взаимных поставок на рынки друг друга, а также импортных поставок из третьих стран на общий рынок ЕАЭС, включая уровни цен национальных предприятий и импортной продукции, уровень таможенно-тарифной защиты, производственные мощности государств-членов по выпуску соответствующей продукции с уровнем их загрузки и пр.

Мониторинг и прогноз общего рынка осуществляется в разрезе видов деятельности обрабатывающей промышленности.

По итогам проведенного мониторинга подготавливается ежегодный доклад Комиссии и направляется Сторонам с предложениями по использованию потенциала общего рынка для реализации Основных направлений и обосновывающими его материалами.

4.5.2. Мониторинг барьеров по предприятиям

Мониторинг барьеров включает в себя:

формирование Перечня системообразующих промышленных предприятий;

мониторинг системообразующих промышленных предприятий в форме анкетирования;

подготовку ежегодного доклада Комиссии по выявленным барьерам для государств-членов;

предложения по снятию барьеров.

4.5.2.1. Перечень системообразующих предприятий

Перечень системообразующих предприятий формируется в разрезе видов деятельности обрабатывающей промышленности и охватывает предприятия государств-членов, важнейшие для развития соответствующих отраслей, реализующие инновационные и инвестиционные проекты, оказывающие определяющее влияние на динамику производства и занятость в соответствующих отраслях государств-членов ЕАЭС.

Перечень формируется Комиссией на основании предложений уполномоченных органов государств–членов ЕАЭС. Актуализация Перечня осуществляется по инициативе государства-члена ЕАЭС.

4.5.2.2. Мониторинг системообразующих предприятий

Мониторинг системообразующих предприятий направлен на выявление барьеров:

- на пути движения промышленных товаров на общем рынке ЕАЭС;

- для развития промышленного сотрудничества в рамках ЕАЭС;

- на пути движения промышленных товаров на рынки третьих стран.

Мониторинг системообразующих предприятий проводится Комиссией в форме анкетирования по согласованному уполномоченными органами государств-членов опросному листу.

По результатам данного мониторинга Комиссия ежегодно готовит доклад с предложениями по использованию потенциала общего рынка ЕАЭС и наиболее перспективным направлениям промышленной кооперации и развития производства

Государства-члены ЕАЭС рассматривают вопрос о необходимости устранения выявленных барьеров.

4.6. Международное сотрудничество в сфере промышленности в рамках ЕАЭС

Международная деятельность ЕАЭС осуществляется в соответствии со статьей 7 Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года.

В сфере промышленности международное сотрудничество в рамках ЕАЭС осуществляется по следующим направлениям:

взаимодействие с международными партнерами в сфере промышленности (международные организации, правительства иностранных государств, региональные интеграционные объединения, объединения деловых кругов иностранных государств) в целях выявления возможных форм сотрудничества, развития производственной и научно-технической кооперации, а также позиционирование Союза на международной арене, и информирование об особенностях работы рынке ЕАЭС и принимаемых Союзом актах в сфере промышленности;

взаимодействие с правительствами иностранных государств, региональными интеграционными объединениями, международными организациями, которые проявляют заинтересованность к сотрудничеству с ЕАЭС и участию в работе по развитию интеграции производственных комплексов государств-членов ЕАЭС;

взаимодействие с основными торгово-экономическими партнерами Союза с целью содействия устойчивому росту производственного потенциала государств-членов, диверсификации экономик, встраиванию производителей ЕАЭС в международные производственные цепочки, инновационному развитию промышленности государств-членов, повышению объемов и улучшению структуры инвестиций, ускорению интеграционных процессов в ЕАЭС.

5. Приоритетные виды деятельности и чувствительные товары

5.1. Приоритетные виды экономической деятельности

Приоритетные виды экономической деятельности – виды деятельности, определенные Сторонами в качестве приоритета для реализации Основных направлений.

В целях выявления наибольшего синергетического эффекта от взаимодействия Сторон в промышленности государствами-членами с участием соответствующих специализированных и/или научно-исследовательских организаций и при координации Комиссии будет в течение года после принятия настоящего документа проведен анализ, в результате которого будут уточнены приоритетные виды экономической деятельности для углубленного промышленного сотрудничества с внесением предложений по корректировке ОНПС.

Комиссия совместно со сторонами проводит анализ национальных приоритетных видов экономической деятельности для промышленного сотрудничества по Перечню приоритетных видов экономической деятельности для промышленного сотрудничества государств-членов ЕАЭС (Приложение № 1), для вынесения на рассмотрение государств-членов рекомендаций Комиссии по дальнейшему развитию промышленного сотрудничества с учетом интересов каждого из его участников. Стороны могут участвовать в реализации указанных рекомендаций, в том числе путем их присоединения, исходя из национальных интересов в промышленности.

5.2. Чувствительные товары.

В целях снижения рисков негативного влияния решений на промышленные комплексы Сторон, принимаемых на национальном уровне, государства-члены осуществляют предварительное взаимное информирование и консультации перед принятием мер промышленной политики в отношении чувствительных товаров для взаимного учета позиций.

Консультации и взаимное информирование проводятся по утвержденному Перечню чувствительных товаров, приоритетных для промышленного сотрудничества государств – членов Евразийского экономического ЕАЭС (Приложение №2) и в соответствии с Порядком проведения консультаций в отношении чувствительных товаров и (или) взаимного информирования государств – членов Евразийского экономического союза о планируемых направлениях реализации национальной промышленной политики в отношении чувствительных товаров (Приложение № 3), которые являются неотъемлемыми частями данного документа.

Под чувствительными товарами понимаются товары с высоким уровнем конкуренции между производителями из различных государств–членов.

По согласованию Сторон в перечень чувствительных товаров могут вноситься изменения.

Комиссия обеспечивает ведение и размещение на официальном сайте Союза реестра правовых актов (проектов актов), принятых (разработанных) государствами-членами в отношении чувствительных товаров.

Реестр формируется по согласованию с государствами-членами на основании информации, представляемой государствами-членами в соответствии с пунктом 18 Порядка проведения консультаций в отношении чувствительных товаров и (или) взаимного информирования государств – членов Евразийского экономического союза о планируемых направлениях реализации национальной промышленной политики в отношении чувствительных товаров (приложение № 3), и результатов проводимого Комиссией мониторинга разработки и принятия государствами-членами правовых актов в отношении чувствительных товаров.

Сноска. Пункт 5.2 с изменением, внесенным решением Евразийского Межправительственного Совета от 27.11.2018 № 5.

6. Заключение

Реализация заложенных в ОНПС принципов и механизмов взаимодействия Сторон придаст мощный импульс углублению кооперации между ними в области промышленности, объединению инновационной инфраструктуры и системы трансфера технологий, своевременному выявлению и устранению барьеров на пути развития промышленного сотрудничества, более полному использованию потенциала общего рынка и увеличению экспорта совместно произведенной продукции в третьи страны, сглаживанию острой конкуренции между промышленными организациями стран-членов путем переговорного процесса.

Реализация ОНПС позволит улучшить качественные и количественные показатели развития промышленности Сторон:

ускорить темпы роста промышленного производства в государствах–членах ЕАЭС;

сократить отставание в уровне производительности труда по ВДС между государствами–членами и от промышленно-развитых стран мира;

нарастить объемы кооперационных поставок и в целом взаимной торговли промышленной продукцией;

увеличить долю продукции стран-участниц ЕАЭС на общем рынке, в том числе совместно произведенной, а также осуществить поэтапное повышение уровня ее локализации;

получить синергетический эффект от совместного развития промышленного производства стран-членов ЕАЭС и увеличить удельный вес высокотехнологичных видов деятельности в промышленном производстве.

Приложение № 1.
Перечень приоритетных видов
экономической деятельности для
промышленного сотрудничества
государств-членов ЕАЭС:

Республика Армения

1.	Точная инженерия (станкоинструментальная, электротехническая, электронная, оптика, фотоника)
2.	Фармацевтика и биотехнологии
3.	Алмазообрабатывающая, ювелирная и часовая промышленность
4.	Производство строительных материалов
5.	Легкая промышленность
6.	Виноделие и коньячная промышленность

Республика Беларусь

1.	Автомобилестроение
2.	Производство сельскохозяйственной техники
3.	Производство железнодорожной техники
4.	Производство машин и оборудования для нефтеперерабатывающей и нефтедобывающей промышленности
5.	Радиоэлектронная промышленность
6.	Производство электрических машин и электрооборудования
7.	Станкоинструментальная промышленность
8.	Металлургия (черная и цветная)
9.	Топливо-энергетический комплекс
10.	Производство строительных материалов
11.	Легкая промышленность
12.	Медицинская и микробиологическая промышленность
13.	Лесная и деревообрабатывающая промышленность, целлюлозно-бумажная промышленность
14.	Химическая и нефтехимическая отрасль
15.	Фармацевтическая промышленность
	Сектора научно-технической и инновационной сферы
1.	Наноиндустрия
2.	Композиты и новые материалы
3.	Биотехнологии
4.	Информационно-коммуникационные и компьютерные технологии, технологии больших данных, суперкомпьютерные технологии
5.	Когнитивные технологии, технологии искусственного интеллекта, робототехника
6.	Транспортные технологии
7.	Космические технологии
8.	Технологии рационального природопользования
9.	Энергоэффективность и энергосбержение, смарт-грид технологии, новые источники энергии
10.	Инжиниринг и промышленный дизайн
11.	Цифровое проектирование и моделирование
12.	Технологии безопасности
13.	Аддитивные технологии
14.	Квантовые технологии
15.	Интернет-технологии в промышленности

Республика Казахстан

1.	Черная металлургия
2.	Цветная металлургия
3.	Нефтепереработка
4.	Нефтегазохимия
5.	Производство продуктов питания
6.	Агрохимия
7.	Производство химикатов для промышленности
8.	Производство автотранспортных средств, их частей, принадлежностей и двигателей
9.	Производство электрических машин и электрооборудования
10.	Производство сельскохозяйственной техники
11.	Производство железнодорожной техники
12.	Производство машин и оборудования для горнодобывающей промышленности
13.	Производство машин и оборудования для нефтеперерабатывающей и нефтедобывающей промышленности
14.	Производство строительных материалов

Кыргызская Республика

1.	Производство машин и оборудования для горнодобывающей промышленности
2.	Топливо-энергетический комплекс
3.	Производство строительных материалов
4.	Легкая промышленность

Российская Федерация

1.	Автомобилестроение
2.	Производство сельскохозяйственной техники
3.	Производство железнодорожной техники
4.	Производство машин и оборудования для горнодобывающей промышленности
5.	Производство машин и оборудования для нефтеперерабатывающей и нефтедобывающей промышленности
6.	Авиакосмическая промышленность и двигателестроение
7.	Ракетно-космическая промышленность
8.	Судостроительная промышленность
9.	Радиоэлектронная промышленность
10.	Энергетическое машиностроение
11.	Производство электрических машин и электрооборудования
12.	Станкоинструментальная промышленность
13.	Металлургия (черная и цветная)
14.	Топливо-энергетический комплекс
15.	Производство строительных материалов
16.	Легкая промышленность
17.	Фармацевтическая промышленность
18.	Медицинская и микробиологическая промышленность
19.	Лесная и деревообрабатывающая промышленность, целлюлозно-бумажная промышленность
20.	Химическая и нефтехимическая отрасль
	Сектора научно-технической и инновационной сферы
1.	Наноиндустрия
2.	Композиты и новые материалы
3.	Биотехнологии
4.	Информационно-коммуникационные и компьютерные технологии, технологии больших данных, суперкомпьютерные технологии
5.	Когнитивные технологии, технологии искусственного интеллекта, робототехника
6.	Транспортные технологии
7.	Космические технологии
8.	Технологии рационального природопользования
9.	Энергоэффективность и энергосбержение, смарт-грид технологии, новые источники энергии
10.	Инжиниринг и промышленный дизайн
11.	Цифровое проектирование и моделирование
12.	Технологии безопасности
13.	Аддитивные технологии
14.	Квантовые технологии
15.	Интернет-технологии в промышленности

Приложение № 2.
Перечень чувствительных товаров,
приоритетных для промышленного
сотрудничества государств – членов
Евразийского экономического ЕАЭС

	I. Автомобилестроение
1.	Автомобили легковые	8703
2.	Автобусы	8702
3.	Автомобили грузовые и специальные	8704, 8705
4.	Карьерные самосвалы	8704
5.	Прицепы и полуприцепы	8716
6.	Части и принадлежности автотранспортных средств, в том числе двигатели внутреннего сгорания, кузова и шасси автотранспортных средств	8708
	II. Легкая промышленность
7.	Пряжа и нити	6812
8.	Ткани и постельное белье	6302
9.	Технический текстиль	5603-5605
11.	Ковры и ковровые изделия	5701-5703
12.	Одежда	6110-6114
13.	Изделия трикотажные чулочно-носочные	6115
14.	Пуловеры, кардиганы трикотажные	6110
15.	Чемоданы и сумки	4202
16.	Выделанная кожа	4104-4115
17.	Одежда, предметы одежды и прочие изделия из натурального меха	4302-4304
18.	Обувь и части обуви	6401-6406
	III. Металлургия
19.	Стальной прокат	7208-7212, 7214
20.	Трубы	7303-7307
	IV. Производство машин и оборудования для сельского и лесного хозяйства
27.	Комбайны зерноуборочные	8433
28.	Тракторы гусеничные и колесные	8701, 8702
29.	Машины сельскохозяйственные и садовые	8432, 8433
	V. Промышленность строительных материалов
30.	Портландцемент	2523
31.	Стекло	7003

Приложение № 3.
Порядок проведения консультаций в
отношении чувствительных товаров
и (или) взаимного информирования
государств – членов Евразийского
экономического союза о планируемых
направлениях реализации национальной
промышленной политики в отношении
чувствительных товаров

I. Общие положения

1. Настоящий Порядок разработан в соответствии с пунктом 8 статьи 92 Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года (далее – Договор) в целях учета взаимных позиций перед принятием государствами – членами Евразийского экономического союза (далее – государства-члены) мер промышленной политики по утвержденному перечню чувствительных товаров, предусмотренному пунктом 8 статьи 92 Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года (далее – перечень чувствительных товаров), и определяет сроки и последовательность действий уполномоченных в области разработки правовых актов по вопросам реализации национальной промышленной политики органов государственной власти государств-членов (далее – уполномоченные органы) и Евразийской экономической комиссии (далее – Комиссия) при проведении консультаций в отношении чувствительных товаров (далее консультации) и взаимном информировании государств-членов о планируемых направлениях реализации национальной промышленной политики (далее – взаимное информирование).

2. По предложению государства-члена и с согласия остальных государств-членов проведение консультаций и взаимное информирование могут осуществляться в отношении товаров, не включенных в перечень чувствительных товаров.

3. Проведение консультаций и взаимное информирование не препятствуют проведению государствами-членами внутригосударственного согласования проектов правовых актов и принятию ими таких актов.

Для целей настоящего Порядка под правовыми актами (проектами актов) понимаются правовые акты государств-членов в сфере промышленности, ведомственные акты органов государственной власти государств-членов (проекты таких актов), государственные и ведомственные программы (проекты таких программ) по вопросам реализации национальной промышленной политики.

4. При организации проведения консультаций и взаимном информировании государства-члены и Комиссия при наличии технической возможности используют оперативные каналы связи (электронная почта, факсимильная связь).

II. Проведение консультаций

5. Консультации для взаимного учета позиций государств-членов в отношении чувствительных товаров проводятся по предложениям уполномоченных органов.

6. Предложения о проведении консультаций направляются в Комиссию уполномоченным органом не позднее 20 рабочих дней до предлагаемой даты проведения консультаций.

7. Комиссия в течение 3 рабочих дней со дня получения предложения о проведении консультаций направляет соответствующую информацию в уполномоченные органы других государств-членов с указанием предлагаемой даты, места и формата проведения консультаций.

8. Уполномоченные органы в течение 7 рабочих дней со дня получения информации от Комиссии информируют Комиссию о согласовании предложения о проведении консультаций либо направляют свои предложения по проведению консультаций, а также информацию об участниках консультаций.

9. Информационное сопровождение консультаций (составление повестки дня заседания, проекта протокола, рассылка информации о позициях государств-членов) осуществляется Комиссией.

10. Консультации могут проводиться в рамках Консультативного комитета по промышленности и (или) на площадке Комиссии.

Проведение консультаций может осуществляться как путем проведения заседания с участием представителей государств-членов, так и в формате видеоконференции.

11. При проведении консультаций в формате видеоконференции организация видеоконференцсвязи обеспечивается уполномоченными органами и Комиссией самостоятельно.

12. В консультациях могут принимать участие:

а) от государств-членов – представители уполномоченных и иных заинтересованных органов, представители организаций – производителей и потребителей промышленной продукции, ассоциаций и иных объединений производителей и потребителей;

б) от Комиссии – представители департамента, к компетенции которого относятся вопросы промышленной политики, а также иных заинтересованных департаментов Комиссии.

13. По итогам проведения консультаций составляется протокол, который направляется государствам-членам в течение 5 рабочих дней с даты проведения консультаций.

14. По предложению государства-члена в ходе консультаций может быть рассмотрен вопрос о разработке и внесении в Комиссию заинтересованным государством-членом соответствующего проекта акта органа Евразийского экономического союза.

15. Комиссия по согласованию со Сторонами обеспечивает размещение на официальном сайте Союза в информационно-телекоммуникационной сети "Интернет" информации о планируемых консультациях, а также о результатах проведения консультаций.

16. Расходы, связанные с проведением консультаций, осуществляются государствами-членами и Комиссией самостоятельно.

III. Взаимное информирование

17. Государства-члены обеспечивают через уполномоченные органы информирование Комиссии о планируемых направлениях реализации национальной промышленной политики в отношении чувствительных товаров путем направления проектов правовых актов, а также информации о них по прилагаемой форме.

18. Проекты правовых актов и информация о них направляется уполномоченными органами в Комиссию после согласования этих проектов правовых актов заинтересованными органами государственной власти государства-члена, а проекты правовых актов, не требующих согласования с другими органами государственной власти государства-члена, и информация о них направляется в Комиссию после проведения внутриведомственного согласования.

В случае если в проекте правового акта предусмотрены меры субсидирования, отвечающие положениям пункта 3 статьи 93 Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года, уполномоченным органом также представляется в Комиссию информация по формам, утвержденным Решением Совета Евразийской экономической комиссии от 10 декабря 2014 г. № 111.

19. Комиссия обеспечивает направление поступивших от уполномоченного органа проекта правового акта и информации о нем в уполномоченные органы других государств-членов в течение 3 рабочих дней со дня поступления в Комиссию указанных проекта и информации.

20. Замечания и предложения по проекту правового акта направляются уполномоченными органами в Комиссию не позднее 20 рабочих дней со дня получения ими указанных проекта правового акта и информации о нем.

Комиссия в течение 3 рабочих дней со дня получения замечаний и предложений уполномоченных органов представляет их в уполномоченный орган, представивший проект правового акта, который рассматривает их и не позднее 10 рабочих дней со дня получения замечаний и предложений представляет в Комиссию информацию о результатах рассмотрения таких замечаний и предложений.

Комиссия в течение 3 рабочих дней со дня получения указанной информации направляет ее в другие уполномоченные органы.

21. Информирование ЕЭК и государств-членов по проектам актов не препятствует прохождению процедуры внутригосударственного согласования и принятию акта государством-разработчиком.

Приложение
к Порядку проведения консультаций
в отношении чувствительныхтоваров
(или) взаимного информирования государств –
членов Евразийского экономического союза о
планируемых направлениях реализации
национальной промышленной политики в
отношении чувствительных товаров

ФОРМА
взаимного информирования государств – членов Евразийского
экономического союза в отношении чувствительных товаров

Наименование проекта правового акта	Товары (отрасль), в отношении которых будет применяться акт	Срок разработки, планируемая дата принятия правового акта	Цель принятия правового акта	Описание мер промышленной политики, предусмотренных проектом правового акта	Срок действия правового акта	Дополнительная информация*
1	2	3	4	5	6	7

* Указываются имеющиеся в распоряжении уполномоченного органа статистические данные по товару (отрасли), а также оценка влияния мер, предусмотренных проектом правого акта, на отрасль.

2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың 92-бабының 6-тармағын іске асыру мақсатында Еуразиялық үкіметаралық кеңес шешті:

1. Қоса беріліп отырған Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі Өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары (бұдан әрі – Негізгі бағыттар) бекітілсін.

2. Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің үкіметтері:

Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың 92-бабының 1-тармағының екінші абзацына сәйкес Одақ шеңберінде Негізгі бағыттар бойынша өнеркәсіптік саясатты жүзеге асырсын;

Еуразиялық экономикалық комиссиямен бірлесіп, Негізгі бағыттардың іске асырылуын қамтамасыз етсін.

3. Еуразиялық экономикалық комиссия Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттермен бірлесіп 2015 жылғы 31 желтоқсанға дейін Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі Өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттардың іске асырылуы жөніндегі актілерді әзірлеу жоспарының жобасын дайындасын және оның Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің қарауына енгізілуін қамтамасыз етсін.

4. Осы Шешім ресми жарияланған күнінен бастап күшіне енеді.

Еуразиялық үкіметаралық кеңес мүшелері:

Армения Республикасынан

Беларусь Республикасынан

Қазақстан Республикасынан

Қырғыз Республикасынан

Ресей
Федерациясынан

"Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары"

Мазмұны

Жалпы ережелер

1. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік дамуының ағымдағы жай-күйі

1.1. 2008 – 2014 жылдары Армения Республикасы өнеркәсібінің дамуы

1.2. 2008 – 2014 жылдары Қырғыз Республикасы өнеркәсібінің дамуы

1.3. 2008 – 2014 жылдары Беларусь Республикасы өнеркәсібінің дамуы

1.4. 2008 – 2014 жылдары Қазақстан Республикасы өнеркәсібінің дамуы

1.5. 2008 – 2014 жылдары Ресей Федерациясы өнеркәсібінің дамуы

2. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік дамудағы басымдықтары

2.1. Армения Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары

2.2. Қырғыз Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары

2.3. Беларусь Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары

2.4. Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары

2.5. Ресей Федерациясының өнеркәсіптік даму басымдықтары

2.6. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік дамуындағы
сын-қатерлер

3. ЕАЭО-дағы өнеркәсіптік ынтымақтастықтың мақсаты мен міндеттері

4. ЕАЭО шеңберіндегі өнеркәсіптік ынтымақтастықтың бағыттары мен құралдары (тетіктері)

4.1. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердеөнеркәсіптік өндірістің өсу қарқындары мен көлемдерінің ұлғаюы

4.1.1. Өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның Еуразиялық желісі

4.1.2. Өнеркәсіптік өндіріске инвестициялар тартуды ынталандыру

4.1.3. Басым бағыттар мен жобаларды қаржыландыру

4.2. ЕАЭО ортақ нарығында мүше мемлекеттер өнімі үлесінің ұлғаюы және оның оқшаулану деңгейін арттыру

4.2.1. Технологиялық операциялар тізбесі

4.2.2. ЕАЭО нарығын қорғау жөніндегі бірлескен шаралар кешенін әзірлеу және енгізу

4.2.3. Қосылған құнның жаңа тізбектерін құру

4.3. Экспортқа бағдарланған жаңа бәсекеге қабілетті өнім өндіруді дамыту

4.4. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің жұмыс істеп тұрған өндірістерін жаңғырту (техникалық қайта жарақтандыру) және өнеркәсіптің жаңа инновациялық секторларын құру

4.4.1. Индустриялық-инновациялық инфрақұрылым объектілерін дамыту

4.4.2. Технологиялық платформалар

4.4.3. Мемлекетаралық бағдарламалар мен жобалар

4.4.4. Еуразиялық инжиниринг орталығын қалыптастыру

4.4.5. Технологиялар трансферінің Еуразиялық желісі

4.5. Федералдық (республикалық) және өңірлік (жергілікті) деңгейлердегі де ЕАЭО ортақ нарығында өнеркәсіптік тауарларды ілгерілету жолындағы кедергілерді жою

4.5.1. Нарықтың мониторингі

4.5.2. Кәсіпорындар бойынша кедергілердің мониторингі

4.5.2.1. Жүйе құрайтын кәсіпорындардың тізбесі

4.5.2.2. Жүйе құрайтын кәсіпорындардың мониторингі

4.6. ЕАЭО шеңберінде өнеркәсіп саласындағы халықаралық ынтымақтастық

5. Қызметтің басым түрлері және сезімтал тауарлар

5.1. Экономикалық қызметтің басым түрлері

5.2. Сезімтал тауарлар

6. Қорытынды

№ 1 қосымша. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік ынтымақтастығы үшін экономикалық қызметтің басым түрлерінің тізбесі

№ 2 қосымша. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік ынтымақтастығы үшін басым сезімтал тауарлардың тізбесі

№ 3 қосымша. Сезімтал тауарларға қатысты консультациялар жүргізу және (немесе) сезімтал тауарларға қатысты ұлттық өнеркәсіптік саясатты іске асырудың жоспарланған бағыттары туралы Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің өзара ақпарат беру тәртібі

Жалпы ережелер

Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары (бұдан әрі – Негізгі бағыттар немесе ӨЫНБ) 2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың "Өнеркәсіптік саясат және ынтымақтастық" деген 92-бабына (бұдан әрі – Шарттың 92-бабы, Одақ, ЕАЭО) сәйкес әзірленді.

Негізгі бағыттар 5 жылға арналған орташа мерзімдік құжат болып табылады және Шарттың 92-бабында айқындалған өзара іс-қимыл жасау құралдары мен тетіктерін пайдалана отырып, мүше мемлекеттердің ынтымақтастық бағыттары мен нысандарын, өзара іс-қимыл жасау қағидаларын, басым салаларын, сезімтал тауарларды, өзара іс-қимыл жасау мақсатын, міндеттерін және тетіктерін айқындайды.

Негізгі бағыттар орташа мерзімдік перспективаға мыналарды:

өнеркәсіптік өндірістің өсуін және бірлесіп өндірілген өнім шығаруды ынталандыру мақсатында өнеркәсіптік кооперацияны тереңдету орындылығын;

мүше мемлекеттерді өнеркәсіптік дамытудың орнықтылығын арттыру мақсатында әлемдік экономиканы және ЕАЭО экономикасын, оның ішінде жекелеген мүше мемлекеттер экономикасын дамытудың ағымдағы үрдістерді;

орын алған кедергілерді еңсеру, бәсекеге қабілеттілік пен инновациялық белсенділікті арттыру, өнеркәсіптік кооперацияны ұлғайту, бірлескен инновациялық жобалар мен экспортты дамыту жөніндегі әрекеттерді іске асыру үшін тиімді әрі өзара пайдалы ынтымақтастық әлеуетін ескере отырып қалыптасады.

Сауда, кедендік-тарифтік, бәсекелестік, мемлекеттік сатып алу саласындағы, техникалық реттеу, кәсіпкерлік қызметті дамыту, көлік пен инфрақұрылым және басқа салалардағы саясатты әзірлеу және іске асыру кезінде Негізгі бағыттар ескеріледі.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік ынтымақтастығы (бұдан әрі – Тараптар) экономикалық қызметтің басым түрлері мен сезімтал тауарларды қамтитын Негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады. Тараптардың өнеркәсіптік ынтымақтастықты дамыту саласындағы өзара іс-қимылы қажет болған кезде мынадай негізгі құралдардың көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін:

сезімтал тауарлардың тізбесі бойынша өзара іс-қимыл жасау;

өнеркәсіптік ынтымақтастықтың тиімділігін арттыруға бағытталған бірлескен бағдарламалар мен жобаларды іске асыру;

өнеркәсіптік ынтымақтастық үшін экономикалық қызметтің басым түрлерін дамытудың бірлескен бағдарламаларын іске асыру;

өнеркәсіпті дамыту жоспарлары туралы өзара ақпарат беруді жүзеге асыру.

1. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік дамуының ағымдағы жай-күйі

2014 жылы ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсібінде 495,3 мың кәсіпорын өндірістік қызметті жүзеге асырды, олар 15,3 млн. адамды (мүше мемлекеттердің экономикаларында жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 19,0%-ы) жұмыс орындарымен қамтамасыз етті. ЕАЭО-да өндірілген өнеркәсіптік өнім көлемі 1 318 млрд. АҚШ долларын құрады (2008 жылғы деңгейге қарағанда 16,1% өскен), 304 млрд. АҚШ доллары сомасына өнеркәсіптің негізгі капиталын дамытуға инвестициялар салынды, ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің ЖІӨ қалыптастыруға өнеркәсіптік кешеннің жиынтық салымы 25,4 % болған кезде, жалпы көлемі 555,8 млрд АҚШ долларына жалпы қосылған құн (ЖҚҚ) құрылды. 2014 жылы қосылған құн бойынша ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі бір орташа тізімдік қызметкерге 36,2 мың АҚШ долларына жетті, бұл Еуроодақ елдеріндегі еңбек өнімділігі деңгейінің шамамен 55%-ын құрайды. 2014 жылы ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерде өндірілген өнеркәсіптік өнім көлемінде қосылған құнның үлес салмағы 42,1 % болды.

ЕАЭО өнеркәсібінің елдік құрылымында: Ресей Федерациясы өнеркәсіптік өнім көлемінің 87%-ын және ЖҚҚ-ның өнеркәсіптік көлемінің 85%-ын, Қазақстан Республикасы – тиісінше, 7,4% және 10,7%; Беларусь Республикасы – тиісінше, 5,0% және 3, 7%, Армения Республикасы – тиісінше, 0,3% және 0,4%, Қырғыз Республикасы – өнеркәсіптік өнім көлемінің 0,3%-ын және мүше мемлекеттердің ЖҚҚ өнеркәсіптік көлемінің 0,2%-ын қалыптастырады.

ЕАЭО өнеркәсібінің салалық құрылымында өңдеуші өнеркәсіп басым, ол мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік өндірісінің жиынтық көлемінің
64,8%-ын иеленді, өндіруші өнеркәсіпке – 25,1% тиесілі, қызметтің қалған өнеркәсіптік түрлері шығарылатын өнеркәсіптік өнім көлемінің 10,1%-ын қалыптастырады. Өңдеуші өнеркәсіп құрылымында орташа технологиялық деңгейдің қызмет түрлері бойынша: кокс, мұнай өнімдерін және ядролық материалдарды өндіру; тамақ өнімдерін өндіру; металлургия және металл бұйымдарды өндіру басым болып табылады. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өңдеуші өнеркәсіп өнімін өзара саудалаудың жалпы көлемі 2014 жылы 45 млрд. АҚШ доллары мөлшерінде қалыптасты, бұл ЕАЭО аумағындағы өндіріс көлемінің 5,3%-ын құрады.

1.1. 2008 – 2014 жылдары Армения Республикасы өнеркәсібінің дамуы

Деректер бойынша 2014 жылы Армения өнеркәсібінде 2,7 мың кәсіпорын жұмыс істейді, онда 83,5 мың адам (экономикада жұмыспен қамтылғандар жалпы санының 7,1%-ы) жұмыспен қамтылған. 2008 жылдан бастап өнеркәсіпте жұмыспен қамтылғандар саны 3,5%-ға өсті, ал 2014 жылы қосылған құн бойынша еңбек өнімділігі бір жұмыспен қамтылған адамға
24 мың АҚШ долларына жетіп, 2008 жылғы деңгейге қарағанда 56,6% ұлғайды. 2014 жылы Армения Республикасы экономикасының нақты секторына шетелдік инвестициялар көлемі 2 017,7 млн. АҚШ долларын құрады, оның 840,9 млн АҚШ доллары тікелей шетелдік инвестициялар болып табылады (тиісінше, ЖІӨ көлемінен 17,3% және 7,2% ).

2014 жылы республиканың өнеркәсіптік өндіріс көлемі 3,1 млрд. АҚШ долларын құрады. Өнеркәсіптік өнім негізін қалыптастыратын тауарлар экспортының көлемі – 1,5 млрд. АҚШ долларын құрады, бұл ретте сыртқы сауданың теріс сальдосы 2,9 млрд. АҚШ доллары болды.

2014 жылы ЖІӨ көлемі 11,6 млрд. АҚШ долларын құрады және 2008 жылмен салыстырғанда нақты көріністе 35,9%-ға (доллармен көріністе 35,7 %) ұлғайды. Өнеркәсіптік өндіріс ұлттық ЖІӨ-нің жалпы көлемінің
17,3 % қалыптастырады.

2008 – 2014 жылдары республиканың өнеркәсіп өндірісінің өсімі салыстымалы бағаларда 34,4%-ды құрады. Бұл ретте, 2010 – 2012 жылдары өнеркәсіптік өндірістің жылдам дамуы байқалып, өнім көлемі жыл сайын шамамен 10%-ға өсіп отырды. Содан кейін 2014 жылы 2,7%-ға дейін өсу қарқыны баяулады. Қызметтің өнеркәсіптік түрлері бөлінісінде 2008 жылғы дейгейге қарағанда өнеркәсіптік өндіріс өсті: тау-кен өндіру
өнеркәсібінде – 92 %, өңдеуші өнеркәсіпте – 30,2%, электрмен жабдықтауда, газ, бу және кондицияланған ауа беруде – 9,8 %, сумен жабдықтауда – 21,9%.

Қарастырылып отырған кезеңде республика өнеркәсібінде елеусіз құрылымдық өзгерістер болды: өңдеуші өнеркәсіп үлесі 2008 жылы
68,9%-дан 2014 жылы 65,6 %-ға дейін төмендеген; керісінше, өндіруші өнеркәсіп үлесі 2,6 %-дан 15 % -ға өскен, электр энергиясын, буды, газ бен суды өндіру 18,5 % -дан 19,4 % -ға дейін өсті.

Өңдеуші өнеркәсіп құрылымында мыналардың үлес салмағы көп: тамақ өнімдерін, сусындар мен темекі өнімдерін өндіру – 58,5 % (республиканың өнеркәсіптік кешенінің мамандануын айқындайды), металлургия – 20,3 %, минералдық өнім өндіру – 6,6 %, машина жасау – 3,1 %.

Армения сыртқы саудада көпвекторлы сыртқы экономикалық саясатты ұстанады – ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен сауда республиканың сыртқы саудадағы тауар айналымының 24,1 %-ын қалыптастырады. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен Арменияның тауар айналымында ең көп көлем (1,4 мдрд. АҚШ доллары) мен үлес салмақ (96 %) Ресейге тиесілі. 2008 жылдан бастап 2014 жыл аралығындағы кезеңде барлық елдермен тауар айналымының жалпы көлемінде Ресейдің үлесі 19,7 %-дан 23,2 %-ға дейін өсті. Арменияның жалпы тауар айналымында ЕАЭО қалған мүше мемлекеттердің үлесі елеусіз және 2014 жылы: Беларусь Республикасы 0,8 %, Қазақстан Республикасы 0,1 %, Қырғыз Республикасы 0,1 % құрады. 2014 жылы ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен саудада жалпы сальдо 716,8 млн. АҚШ доллары мөлшерінде теріс қалыптасты.

Негізгі экспортталатын өнім: тамақ өнімдері мен сусындар, минералдық өнімдер, бағалы емес металдар және олардан жасалған бұйымдар, бағалы металдар мен асыл тастар және олардан жасалған бұйымдар.

Негізгі импортталатын өнім: мұнай және мұнай өнімдері, машиналар және жабдықтар, тамақ өнімдері, көлік құралдары.

1.2. 2008 – 2014 жылдары Қырғыз Республикасы өнеркәсібінің дамуы

2014 жылғы деректер бойынша Қырғыз Республикасының өнеркәсібінде 1,9 мың кәсіпорын жұмыс істейді, онда 145 мың адам еңбек етеді (экономикада жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 6,3 %-ы).
2008 – 2014 жылдары экономикада жұмыспен қамтылғандар саны 31,3 %-ға қысқарды, ал бір жұмыспен қамтылған адамға қосылған құн бойынша еңбек өнімділігі 8 мың АҚШ долларына жетті. 2014 жылы өнеркәсіпте негізгі капиталға инвестициялардың көлемі 1972,4 млн. АҚШ долларын құрады (ЖІӨ көлемінен 26,6 %, 2008 жылғы деңгейден 9,3 п.т. жоғары), оның ішінде тікелей шетелдік инвестициялар 799,9 млн. АҚШ долларын құрады (ЖІӨ көлемінің 10,8 %-ы).

2014 жылы Қырғыз Республикасының өнеркәсіптік өндіріс көлемі 3,1 млрд. АҚШ долларын құрап, 2008 жылға қарағанда 51,2 %-ға ұлғайды. Өнеркәсіптік өнім көлемінде қосылған құнның үлес салмағы 37 % деңгейінде қалыптасты. Өнеркәсіптік өсімінің негізгі көзі металлургия өндірісін дамыту болды.

Өнеркәсіптік өнім негізін құрайтын тауарлар экспортының көлемі
1,6 млрд. АҚШ долларын (өнеркәсіптік өндіріс көлемінің 53 %) құрады, бұл ретте сыртқы саудада 4,3 млрд АҚШ долларында теріс сальдо қалыптасты.

2014 жылғы Қырғыз Республикасы ЖІӨ көлемі 7,4 млрд. АҚШ долларын құрады және 2008 жылмен салыстырғанда нақты көріністе
35 %-ға (доллармен көрсеткенде 44 %-ға) ұлғайды. Өнеркәсіптік өндіріс ұлттық ЖІӨ деңгейі мен қарқынына елеулі әсер етіп, ЖІӨ жалпы көлемінің 15,6 %-ын қалыптастырады.

2008 – 2014 жылдары салыстырмалы бағаларда өнеркәсіптік өндіріс көлемі 21,3 % болды. 2010 және 2011 жылдары жоғары қарқынды өсуден кейін (109,8 % және 111,9 % тиісінше) 2012 жылы елеулі құлдырау (79,8 %) болды, 2013 жылы жаңадан өсті (134,3 %) және 2014 жылы салыстырмалы түрде баяулады (98,4 %). Өнеркәсіптік қызмет түрлері бөлінісінде 2008 жылғы деңгейге қарағанда өнеркәсіптік өндірістің өсуі: тау-кен өндіру өнеркәсібінде – 209,0 %, өңдеуші өнеркәсіпте – 86,4 %, электрмен жабдықтауда, газ, бу және кондицияланған ауа беруде және сумен жабдықтауда – 78,3 % болды.

Қарастырылып отырған кезеңде Қырғыз Республикасының өнеркәсібінде елеусіз салалық құрылымдық өзгерістер болды: тау-кен өндіру өнеркәсібінің үлесі 2008 жылғы 2,1%-дан 2014 жылы 3,5 %-ға дейін ұлғайды; электр энергиясын, буды, газды және суды өндіру 2008 жылғы
15,5 %-дан 2014 жылы 14,8 %-ға дейін төмендеді; өңдеуші өнеркәсіп
2008 жылғы 82,3 %-дан 2014 жылы 81,7 %-ға дейін төмендеді.

Өңдеуші өнеркәсіп құрылымында мыналардың үлес салмағы едәуір көп: металлургия және метал бұйымдарын өндіру – 58,8 % (республиканың өнеркәсіптік кешенінің мамандануын айқындайды); тамақ өнімдерін өндіру – 16,7 %, жеңіл өнеркәсіп – 4 %.

Қырғыз Республикасы сыртқы саудада әлемнің 149 елімен сауданы жүзеге асыра отырып, көпвекторлы саясатты ұстанады. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерімен сауда 2014 жылы 2986,9 млн. АҚШ долларын құрады, бұл республиканың сыртқы саудадағы тауар айналымының 40,5%-ын, оның ішінде экспортта – 29,8 %-ын, импортта – 43,6 %-ын қалыптастырады.

Кеден одағы елдеріне тауарлар экспортының көлемі 489,8 млн. долларды (республикадан экспорттың жалпы көлемінің 29,8 %-ын) құрады, оның ішінде тауарлардың 73,7 %-ы Қазақстанға (киім және киім керек-жарақтары, көкөністер мен жемістер, бағалы металдар кендері мен концентраттары, илемделген шыны, сондай-ақ сүт және сүт өнімдері), 25 % - Ресейге (илемделген шыны, шитті мақта және темекі мен темекі өнімдері, қыздыру шамдары, киім заттары, ет және ет өнімдері), 1, 3 % - Беларуське (негізінен автомобиль детальдары мен керек-жарақтары), 0,1 % -дан кемі – Арменияға (машина және жабдықтар) жеткізілген.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерден 2014 жылғы импорт көлемі 2497,1 млн. долларды құрады, оның ішінде Ресейден 18,42,1 млн. доллар сомасына (мұнай және мұнай өнімдері, шойын мен болаттан жасалған бұйымдар, ағаш материалдары, өсімдік майлары, астық және одан жасалған өнімдер), Қазақстаннан – 563,3 млн. доллар сомасына (табиғи газ, астық және одан жасалған өнімдер, көмір, темекі және темекі өнімдері, шойын мен болаттан жасалған бұйымдар, тыңайтқышқа арналған шикізат, сусындар), Беларусьтен – 91,3 млн. АҚШ долларына (қант, тракторлар, шиналар, электрлік тұрмыстық жабдықтар, астық және одан жасалған өнімдер), Армениядан – 0,2 млн. АҚШ доллары сомасына (сусындар, фармацевтикалық өнім) тауар әкелінген.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен саудада жалпы сальдо 2014 жылы теріс мөлшерде қалыптасты – 2007,3 млн. АҚШ доллары.

1.3. 2008 – 2014 жылдары Беларусь Республикасы өнеркәсібінің дамуы

Беларусь Республикасының өнеркәсібінде 2014 жылы 13,7 мың кәсіпорын тіркелді, онда 989 мың адам жұмыс істейді (экономикада жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 24,7 %-ы), бүкіл экономиканың негізгі қаражатының 35,6 % шоғырланған, ұлттық ЖІӨ-нің 26,9 %-ы өндірілді, өнеркәсіптік өнім экспорты республикадан тауарлардың жалпы экспортының 92 %-ын құрады. 2008 – 2014 жылдары өнеркәсіптік өндіріс көлеміне республикадан тауарлар экспортына арақатынасы 55-60 % шегінде болды.

2014 жылы өндірілген өнеркәсіптік өнімнің жалпы көлемі 65,9 млрд. АҚШ долларын, жалпы қосылған құн – 20,5 млрд. АҚШ долларын құрады. Өнеркәсіптің негізгі құралдарына инвестициялар 2014 жылы 8,03 млрд. АҚШ долларына немесе бір орташа тізімдік жұмыскерге 8,1 мың АҚШ долларына жетті. Өнеркәсіптегі белсенді инвестициялық саясаттың арқасында негізгі құралдардың тозу деңгейін 2008 жылы 57,7 %-дан 2014 жылы 40,3%-ға төмендетуге және инновациялық өнімнің үлес салмағын 14,2%-ға дейін ұлғайтуға қол жеткізілді.

2008 – 2014 жылдардағы кезеңде салыстырмалы бағаларда республикадағы өнеркәсіптік өндіріс көлемі 21,2 %-ға (доллармен көрсеткенде 17 %) ұлғайды, бұл ретте өнеркәсіпте ЖҚҚ 20,4 % өсті және ағымдағы бағаларда өндірістің материалды қажетсінуі 2,7 %-ға төмендеді. 2014 жылы қосылған құн бойынша еңбек өнімділігі бір орташа тізімдік жұмыскерге 20,7 мың АҚШ долларын құрады және 2008 жылғы деңгейге қарағанда 27,7 % өсті. Салалық құрылымда өңдеуші өнеркәсіп басым болғандықтан және өндірістің материалды қажетсіну деңгейі жоғары болғандықтан, республика өнеркәсібінің сату рентабельділігінің деңгейі жоғары емес (7,7 %). Өнеркәсіптік өндірісте жалпы қосылған құнның үлес салмағы 2014 жылы 31,1 % болып, 2008 жылғы деңгейге қарағанда (29,5 %) 1,6 п.т. ұлғайды. Өнеркәсіптік өнім өндірісінің импортты қажетсінуі
2008 жылғы деңгейге қарағанда төмендеп (38,3 %), 2014 жылы 32,2 %-ға жетті.

Республиканың өнеркәсіптік өндіріс құрылымында өңдеуші өнеркәсіп басым, оның көлемінің 89,8 %-ын құрайды. Өндіруші өнеркәсіп үлесі 1,5 % болады және мұнай қорының сарқылуы есебінен төмендеуде тұрақты үрдіс байқалады. Электр энергиясын, буды, газды және суды өндірудің үлес салмағы жеткілікті дәрежеде тұрақты және қаралып отырған кезеңде өндіріс көлемінің 7,7 – 8,7 %-ын құрады. Орташа мерзімдік перспективада соңғы сектордың үлес салмағы 2019 жылы Островецкий АЭС-ін іске қосу есебінен өседі. Беларусьтің өнеркәсіптік өндіріс деңгейі мен қарқынын төрт сала қалыптастырады, олар: тамақ өнімдерін өндіру (23,6 %), мұнай өнімдерін өндіру (16,2 %), машина жасау (14,6 %), химия өндірісі (9,9 %).

2008 – 2014 жылдары негізгі салалық құрылымдық ілгерілеу өңдеуші өнеркәсіпте: тамақ өнімдерін өндірудің (16,7 %-дан 23,7 %-ға дейін), басқа да металл емес минералдық өнімдерді өндірудің (4,9 %-дан 5,6 %-ға дейін), ағаш өңдеудің (1,7 %-дан 2,0 %-ға дейін) үлес салмағы ұлғайды; мұнай өнімдерін өндірудің (20,2 %-дан 16,3 %-ға дейін), машина жасаудың (18,9 %-дан 14,6 %-ға дейін), металлургияның (7,2 %-дан 6,4 %-ға дейін) үлес салмағы едәуір төмендеді.

Беларусь Республикасы сыртқы саудада ЕАЭО-ға мүше елдермен тығыз байланысты, ЕАЭО әріптес елдердің нарығына 16,2 млрд. АҚШ доллары сомасына өз өнімін өткізеді және осы елдерден 22,3 млрд. АҚШ доллары сомасына өнімді импорттайды. Өнеркәсіптік ынтымақтастықтағы негізгі әріптесі Ресей Федерациясы болып табылады, 2014 жылы республикадан барлық тауарлар экспортының 42,1 % және барлық импорттың 54,8 % соған тиесілі, бұл екі ел аумақтарының географиялық тұрғыдан жақындығына және өнеркәсіптік кешендерінің тарихи тұрғыдан қалыптасқан өзара толықтырып отыруына байланысты. Беларусь тауарларының Қазақстанға экспорты республика экспорты жалпы көлемінің 2,4 %-ын, Арменияға – 0,1 %-ын, Қырғыз Республикасына – 0,2 %-ын құрады. Беларусь импортының жалпы көлемінде Қазақстаннан тауарлар импорты 0,2 %, Қырғыз Республикасы мен Армениядан – 0,01 % деңгейінде қалыптасқан.

Белорусьтің ірі және орта өнеркәсіп ұйымдарының 60 %-дан астамы Ресейдің өнеркәсіптік ұйымдарымен кооперацияны жүзеге асырады. Ресейден материалдарды, жиынтықтаушыларды және жартылай фабрикаттарды сатып алу кеңінен таралған (37,2 %), Ресейге кооперация бойынша жеткізуді ұйымдардың 26,7 %-ы жүзеге асырады, ресейлік алыс-беріс шикізатын қайта өңдеумен ұйымдардың 10,5 %-ы айналысады, 2,2 %-ы Ресейде бірлескен өндіріс құрды. Кооперация: машина жасау, резеңке мен пластмасса өндіру, тоқыма және тігін өндірісі, былғарыдан жасалған бұйымдар мен аяқ киім шығару кеңінен қамтылған. Беларусь өнеркәсіп өнімі құнында ресейлік аралық тауарлардың үлес салмағы 2014 жылы 13,2 %-ды құрады.

Беларусь өнеркәсіптік кәсіпорындарының жалпы санының 16,9 %-ы қазақстандық ұйымдармен кооперациялық жағынан өзара байланысты: 6,1 %-ы Қазақстанға материалдар, жартылай фабрикаттар мен жиынтықтаушыларды жеткізеді, бұл ретте ұйымдардың 2,2 % ғана қазақстандық материалдарды (жартылай фабрикаттар мен жиынтықтаушыларды) пайдаланады; ұйымдардың 2 %-ы құрастырмалы өндіріс құрды. Беларусьтің өнеркәсіптік өніміне Қазақстаннан аралық тауарлар импортының үлесі 2014 жылы 0,1 % болды. Қазақстанмен өндірістік кооперация: көлік құралдарын жасау, резеңке және пластмасса бұйымдарын өндіру, тоқыма және тігін өндірісінде таралған.

Армениямен және Қырғыз Республикасымен кооперациялық өзара байланыстар Беларусь өнеркәсібі үшін елеусіз: бұл елдердің импорттық аралық тауарлары республикадағы өнеркәсіп өнімі құнының 0,05 %-ын иеленеді.

1.4. 2008 – 2014 жылдары Қазақстан Республикасы өнеркәсібінің дамуы.

2014 жылғы деректер бойынша Қазақстан өнеркәсібінде 11,8 мың кәсіпорын жұмыс істейді, онда 1,1 млн. адам жұмыспен қамтылған (экономикада жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 12,8 %). 2008 жылдан бастап өнеркәсіпте жұмыспен қамтылғандар саны 49 %-ға өсті, 2014 жылы бір жұмыспен қамтылған адамға қосылған құн бойынша еңбек өнімділігі 55,1 мың АҚШ долларына жетіп, 2008 жылғы деңгейге қарағанда 27%-ға артты. 2014 жылы негізгі капиталға инвестициялар көлемі 19,5 млрд. АҚШ долларын, ал тікелей шетелдік инвестициялар – ЖІӨ-ге 1,8%-ды (2008 ж. – 1,6%) құрады. Республиканың өнеркәсіптік өндіріс көлемі 2014 жылы 103,2 млрд. АҚШ долларына жетті, ал өнеркәсіптік өндірісте қосылған құнның үлес салмағы 58,2 % құрап, 2008 жылғы деңгейге қарағанда 14,1 п. т ұлғайды. Өнеркәсіптік өнім негізін құрайтын тауарлар экспортының көлемі 78,2 млрд. АҚШ доллары деңгейінде қалыптасты, бұл ретте сыртқы саудадағы оң сальдо 37,2 млрд. АҚШ доллары болды.

Тиімділігі жоғары тау-кен өндіру өнеркәсібінің елеулі үлес салмағы (рентабельділігі 62%) есебінен Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік өндірістің рентабельділігі жоғары болып табылады (2013 жылы рентабельділік деңгейі 35,1% құрады). Өңдеуші өнеркәсіптегі рентабельділік 2013 жылы 8,5% болды және ЕАЭО басқа да мүше елдердің өңдеуші өнеркәсібіндегі осы көрсеткіш деңгейінде болды.

2014 жылы ЖІӨ көлемі 216 млрд. АҚШ доллары болды және
2008 жылмен салыстырғанда нақты көріністе 30,1% ұлғайды (доллармен көрсеткенде 62%). Өнеркәсіптік өндіріс ұлттық ЖІӨ деңгейі мен қарқынын айқындап, оның едәуір бөлігін қалыптастырады – жалпы көлемінің 27,8%-ы.

2008 – 2014 жылдары салыстырмалы бағаларда өнеркәсіптік өндірістің өсімі (ФКИ) 20,8%-ды құрады. 2010 жылы жоғары өсу қарқынынан кейін
(109,6%) қарқын біртіндеп бәсеңдеп, 2014 жылы 100,2%-ды құрады. Өнеркәсіптік қызмет түрлері бөлінісінде ФКИ 2008 жылғы деңгейге қарағанда мынадай болды: тау-кен өндіру өнеркәсібінде – 20,0%, өңдеуші өнеркәсіпте – 24,2 %, электрмен жабдықтауда, газ, бу және кондицияланған ауа беруде – 20,4 %, сумен жабдықтауда - өндіріс көлемі 28,4 % төмендеді.

Қаралып отырған кезеңде республика өнеркәсібінде елеусіз құрылымдық өзгерістер болды – тау-кен өндіру өнеркәсібінің үлесі
2008 жылы 61,1%-дан 2014 жылы 59,7%-ға төмендеді; электр энергиясын, бу, газ және су өндіру 2008 жылы 5,2%-дан 2014 жылы 6,9%-ға өсті; өңдеуші өнеркәсіп өзгермей 32,9 % қалпында сақталды, бұл ретте қосылған құндағы өңдеуші өнеркәсіптің үлесі 36,6%-дан 37%-ға дейін өсті.

Өңдеуші өнеркәсіп құрылымында мыналардың үлес салмағы неғұрлым көп: металлургия – 31,4 %, машина жасау – 14,9 % (мұнда автокөлік құралдарын жасау және машиналар мен жабдықтарды жөндеу басым), тамақ өнімдерін өндіру – 18,1 %, коксты және мұнай өнімдерін өндіру – 9,1%.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен сауда республиканың сыртқы саудадағы тауар айналымының 18%-ын құрады. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен Қазақстанның тауар айналымында тауарлардың неғұрлым көп көлемі (шамамен 19 млрд. АҚШ доллары) мен үлес салмағы Ресейге тиесілі.
2008 жылдан бастап 2014 жыл аралығындағы кезеңде Ресейдің үлесі 18,3%-дан 15,8%-ға дейін төмендеді, 2011 жылы неғұрлым жоғары мәнде болды – 18,4%. Қазақстанның жалпы тауар айналымында ЕАЭО-ға қалған мүше мемлекеттердің үлесі елеусіз және 2014 жылы: Беларусь Республикасы – 0,6%, Армения Республикасы – 0,01%, Қырғыз Республикасы – 0,9% болды. ЕАЭО-ға мүше елдермен саудада жалпы сальдо 2014 жылы 8,9 млрд. АҚШ доллары мөлшерінде теріс қалыптасты.

Негізгі экспортталатын өнім: шикі мұнай мен шикі мұнай өнімдері; газ тәріздес күйдегі табиғи газ; табиғи уран мен оның қосындылары, катодтар және тазартылған, өңделмеген мыстан жасалған катодтар секциялары; феррохром; астық және бидай мен қара бидай қоспасы; мыс кендері мен концентраттары; темір кендері мен концентраттары; өңделмеген, қосылмаған мырыш.

Қазақстанда 2008 – 2014 жылдар ішіндегі кезеңде анықталған салыстырмалы артықшылығы бар 27 жаңа өнім пайда болды, олар: рапс және күнбағыс тұқымы, күнбағыс майы, кондитерлік өнімдер, гипс, құбырлар және түтіктер, орталық жылытуға арналған радиаторлар, мыс штейн, тазартылмаған мыс және одан жасалған бұйымдар, мырыш ұнтақтары, теміржол локомативтері және т.б.

1.5. 2008 – 2014 жылдары Ресей Федерациясы өнеркәсібінің дамуы

2014 жылғы деректер бойынша Ресей өнеркәсібінде 452 мың кәсіпорын жұмыс істейді, онда 13 млн. адам жұмыспен қамтылған (экономикада жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 19,3%). 2008 жылдан бастап өнеркәсіпте жұмыспен қамтылғандар саны 7,4% төмендеді, ал 2014 жылы бір жұмыспен қамтылған адамға қосылған құн бойынша еңбек өнімділігі
36 мың АҚШ долларына жетіп, 2008 жылғы деңгейге қарағанда 19,3%-ға ұлғайды. 2014 жылы негізгі капиталға инвестициялар көлемі 259,5 млрд. АҚШ долларын құрады, тікелей шетелдік инвестициялар инвестициялардың жалпы көлемінің 1,9% (2008 жылы – 3%) болды. 2014 жылы Ресейде өнеркәсіптік өндіріс көлемі 1 143,3 млрд. АҚШ долларын құрап,
2008 жылмен салыстырғанда 14,8%-ға ұлғайды, ал өнеркәсіптік өндірісте қосылған құнның үлес салмағы 41,3% болып, 2008 жылғы деңгейге қарағанда 2,1 п.т. төмендеді. Өнеркәсіптік өнім негізін құрайтын тауарлар экспортының көлемі 463,8 млрд. АҚШ доллары болды, бұл ретте сыртқы саудадағы оң сальдо 196,8 млрд. АҚШ доллары.

2014 жылы өнеркәсіптік өндірістің орташа рентабельділігі 8,6% құрады. Бұл ретте тау-кен өндіру өнеркәсібінде осы көрсеткіш едәуір жоғары – 22,2%. Өңдеуші өнеркәсіпте өнеркәсіп өндірісінің рентабельділігі 10,7%, электр энергиясын, газ және су өндіруде және бөлуде – 5 % құрады.
2008 жылмен салыстырғанда өндіріс рентабельділігі өнеркәсіп бойынша тұтастай 5,4 пайыздық тармаққа, тау-кен өндіруші өнеркәсібінде – 5,4 п.т, өңдеуші өнеркәсіпте – 7 п.т, электр энергиясын, газ және су өндіруде және бөлуде – 0,3 п.т. төмендеді.

2014 жылы ЖІӨ көлемі 1 880,6 млрд. АҚШ доллары болды және 2008 жылмен салыстырғанда нақты көріністе 5,9 % (доллармен көріністе 13%) ұлғайды. Өнеркәсіп өндірісі ұлттық ЖІӨ деңгейі мен қарқынын айқындап, оның маңызды бөлігін – жалпы көлемінен 25,1% қалыптастырады.

2008 – 2014 жылдар ішінде өнеркәсіп өндірісінің өсімі салыстырмалы бағаларда 6,2%-ды құрады. 2010 және 2011 жылдардағы жоғары өсу қарқынынан (тиісінше 107,3% және 105%) кейін қарқын біртіндеп бәсеңдеп, 2014 жылы 101,7% болды. Өнеркәсіптік қызмет түрлерінің бөлінісінде 2008 жылғы деңгейге қарағанда өнеркәсіптік өндіріс индексі: тау-кен өндіру өнеркәсібінде – 106,3%, өңдеу өнеркәсібінде – 109,2%, электр энергиясын, газ және су өндіруде және бөлуде – 98,3% құрады.

Қаралып отырған кезеңде Ресей өнеркәсібінде елеусіз құрылымдық өзгерістер болды:

өңдеуші өнеркәсіп үлесі 2008 жылы 68,3%-дан 2014 жылы 66,2%-ға дейін;

электр энергиясын, буды, газды және суды өндіру – 2008 жылы 10,4%-дан 2014 жылы 10,3 %ға дейін төмендеді;

тау-кен өңдеу өнеркәсібінің үлесі 2008 жылы 21,3 %-дан 2014 жылы 23,4%-ға дейін ұлғайды.

Өңдеу өнеркәсібі құрылымында мыналардың үлес салмағы едәуір көп: коксты және мұнай өнімдерін өндіру - 25,5%, машина жасау – 20% (оның ішінде, көлік құралдар мен жабдықтарын жасау – 10,2 %, электрондық және оптикалық жабдық жасау – 5,6%, машиналар мен жабдықтарды жасау – 4,2%), тамақ өнімдерін өндіру – 16,3%, металлургия – 15%.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен сауда сыртқы саудадағы тауар айналымының шамамен 8%-ын құрады. 2014 жылдың қорытындылары бойынша ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерге Ресей Федерациясының экспорты 36,4 млрд. АҚШ долларын, ал Ресей Федерациясына импорт – 19,3 млрд. АҚШ долларын құрады. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен Ресей Федерациясының тауар айналымында Беларусь Республикасының үлес салмағы едәуір көп және 56,5 %-ды құрайды. Ресей Федерациясының Қазақстан Республикасымен тауар айналымы жалпы тауар айналымының – 37,7%-ын, Қырғыз Республикасымен – 3,3%-ын, Армения Республикасымен – 2,5%-ын құрайды. Ресей Федерациясы мен ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің жалпы сальдосы оң және 17,1 млрд. АҚШ долларын құрайды.

Негізгі экспортталатын өнім: минералды өнімдер, машиналар, жабдықтар мен көлік құралдары, металдар және одан жасалған бұйымдар, химия өнеркәсібі өнімдері.

2. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік дамудағы басымдықтары

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өңдеуші өнеркәсіп өнімінің ортақ нарығы сыйымды салалық сегменттерге ие, ол орташа мерзімдік перспективада Тараптардың өнеркәсіптік өсуін жылдамдату үшін негіз бола алады.

2014 жылы Ортақ нарықтың неғұрлым сыйымды сегменттері мыналар болды: көлік құралдары мен жабдықтар сегменті 118,1 млрд. АҚШ доллары (нарық сыйымдылығының 13,8 %); машиналар мен жабдықтар – 83,5 млрд. АҚШ доллары (9,8%); металлургия өнімдері – 109,1 млрд. АҚШ доллары (12,8%); электр жабдықтар, электрондық және оптикалық жабдықтар – 85,3 млрд. АҚШ доллары (10,0%); химия өнеркәсібі өнімдері – 70,6 млрд. АҚШ доллары (8,3%); резеңке мен пластмассадан жасалған өнімдер – 30,2 млрд. АҚШ доллары (3,6%); металл емес минералдық өнімдер – 40,7 млрд. АҚШ доллары (4,8%); тоқыма және тігін өнімдері – 21,3 млрд. АҚШ доллары (2,5%). Санамаланған сегменттер жиынтық түрде Ортақ нарық сыйымдылығының шамамен 65 %-ын құрады.

Өздерінің ұлттық нарығына ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнімін өткізу 2014 жылы Ортақ нарық сыйымдылығының 65,4%-ын алып, мынадай сегменттерде үстем болды:

металл емес минералдық өнімдер (сегмент сыйымдылығының 84,7%); сүректі өңдеу өнімі (69,4%); тамақ өнімдері (80,6%);

целлюлоза-қағаз өндірісі өнімдері (74,8%);

металлургия өнімдері (74,7%);

өңдеуші өнеркәсіптің басқа да салаларының өнімдері (77,3%).

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өңдеуші өнеркәсіп тауарларының өзара экспортына Ортақ нарық сыйымдылығының 4,6%-дан сәл кем мөлшері тиесілі, бұл олардың арасында қалыптасқан өнеркәсіптік ынтымақтастық пен өндірістік кооперация деңгейінің төмен болуымен сипатталады. Өзінің салалық сегментінде мыналардың үлес салмағы едәуір көп:

ағаш өңдеу өнімінің өзара экспорты (салалық сегмент сыйымдылығының 8,0%);

целлюлоза-қағаз өндірісі өнімдері (9,3%);

былғарылар, былғарыдан жасалған тауарлар мен аяқкиімдер (7,1%).

Санамаланған салалардың технологиялық деңгейі төмен және орташа болады және ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің меншікті шикізат базасына негізделеді.

Ортақ нарықтың мынадай салалық сегменттерінде тауарлардың өзара экспортының елеулі үлесі бар: машиналар және жабдықтар (5,7%); резеңке мен пластмассадан жасалған бұйымдар (5,2%), тоқыма және тігін өндірісі өнімдері (4,6 %). Сонымен қатар, Ортақ нарық сегменттерінде: химиялық өнімді, электр жабдықтарын, электрондық және оптикалық жабдықты, металлургия өнеркәсібі өнімін, көлік құралдарын және жабдықтарды өзара экспорттау үлесі төмен (орташа деңгейден төмен) болып табылады.

Осы айтылғандарды негізге ала отырып, ортақ нарықтың мынадай сегменттері: көлік құралдары сегменті, электр жабдықтары, оптика және электроника сегменті, химия өнеркәсібі өнімінің сегменті, металлургия және металл конструкция сегменті қазіргі кезде өнеркәсіптік ынтымақтастықтың неғұрлым жоғары әлеуетіне ие.

Ортақ нарықтың сыйымдылығында өзара экспорт үлесінің үнемі өсуі (2011 жылы 4,3%-дан 2014 жылы 4,6%-ға дейін), 2014 жылы Ортақ нарықтың сыйымдылығын төмендетуге оның тұрақтылығы – еларалық өндірістік кооперацияның тереңдету және өнеркәсіптік өнімнің жаңа түрлерінің өндірістерін құру шеңберінде, өзара жеткізілімдерді ұлғайтудағы қолда бар әлеуетті көрсетеді.

Мүше мемлекеттер экономикалық қызметтің басым түрлерін, өнеркәсіптік ынтымақтастықты дамытуды бірлесіп айқындайды, бұл барлық мүше мемлекеттерде өнеркәсіптік өндіріс пен өзара жеткізілімдерді ұлғайтуға жағдай жасайды, Ортақ нарық әлеуетін, оның ішінде мемлекеттік сатып алу сегментінде неғұрлым тиімді пайдалануға және Тараптардың өнеркәсіптік өндірісін дамытуда синергетикалық әсерге қол жеткізуге мүмкіндік береді.

2.1. Армения Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары

Армения Республикасында өнеркәсіп саласындағы негізгі стратегиялық құжат "Өнеркәсіптік саясат туралы" 2014 жылғы 19 қарашадағы Армения Республикасының № НО-184-N Заңы мен Армения Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 15 желтоқсандағы № 149 Шешімімен бекітілген Армения Республикасының Экспортқа бағдарланған өнеркәсіптік саясат стратегиясы болып табылады.

Стратегияға сәйкес Арменияда өнеркәсіптің жылдам дамушы
салалары – пайдалы қазбаларды өндіру мен түсті металлургия, тамақ өнеркәсібі, фармакология, тоқыма және зергерлік өнеркәсіп болып табылады. Армения ақпараттық технология, жеңіл өнеркәсіп, химия, биотехнология, машина жасау, аспаптар жасау, электр техникасы және құрылыс материалдарын жасау сияқты салаларда зор әлеуетке ие.

Экономикалық бәсекеге қабілеттілікті арттыру және тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз ету мақсатында, Армения Республикасының Үкіметі экспорттық әлеуеті бар салаларды дамыту кезінде білімге негізделген экономика құруды өзінің ұзақ мерзімдік стратегиялық міндеті етіп жариялады. Өнеркәсіптік саясаттың басшылыққа алатын қағидаты – Арменияны шығармашылық адами капитал күштерімен ғылымды қажетсінетін және құндылығы жоғары тауарлар өндіретін әрі қызметтер көрсететін елге трансформациялау болып табылады.

Экспортқа бағдарланған өнеркәсіптік саясаттың ұзақ мерзімдік
мақсаты – қазіргі экспорттық салалар мен экспорттық әлеуеті бар салаларды кеңейту жолымен локомотив рөлін атқаратын жаңа салаларды қалыптастыруды, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметтің заңнамалық базасын жетілдіруді, саудадағы кедергілерді жоюды, инфрақұрылымды жаңғыртуды, армян тауарларының бәсекеге қабілеттілігін арттыруды және шетелдік инвестициялар тартуды білдіреді.

Бұл саясат 11 салаға шоғырланған, олар: шарап жасау, коньяк шығару, алмастарды өңдеу, сағаттар жасау, тоқыма өнеркәсібі, биотехнология, фармакология, консервілер өндіру, минералды сулар құю, шырындар құю және нақты машина жасау. Бастапқыда әртараптандырылған экспорттық өнеркәсіпті дамыту үшін, өсу әлеуеті бар, экспорттық нарықтары қалыптасқан және соңғы жылдарда экспорт көлемі ең көп салаларға баса назар аударылады, өйткені капитал салымы қалыпты болған кезде, өндіріс көлемін едәуір ұлғайту үшін олардың перспективалары жақсы (мысалы, телекоммуникациялық технологиялар, туризм, денсаулық сақтау, білім беру, ауыл шаруашылығы және т.б.).

Содан кейін соңғы жылдары қарқынды өскенімен, 10 млн. экспорт көлемінен аспаған салаларды, сондай-ақ "ақылды" және ғылымды қажетсінетін салаларды дамытуға назар аударылады. Бұл тұрғыдан саясат ірі ауқымды инвестицияларды тартуға, тұрақты орын алған проблемаларды шешуге, өндірістік және экспорттық әлеуетті дамытуға бағытталатын болады. Бүгінгі таңда, бұл саясат екі басым бағытта жүргізіледі, олар:

өнімділікті арттыру үшін қолайлы кәсіпкерлік орта құру;

өнеркәсіпке тартылған жеке сектор фирмаларын қосалқы құралдармен қамтамасыз ету.

Елде өңірдегі бизнеске неғұрлым қолайлы орта жасауға бағытталған реформалар мыналарды қамтиды:

үкіметтің есеп беруін ұлғайту, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру, салық ведомстволарының тиімділігін жақсарту және тәуекел деңгейін ескере отырып, аудит пен бақылауды жүзеге асыру;

бизнес-процестерді жаңғырту, нарық пен қызметтер көрсету сапасын жетілдіру жолымен экспорт-импорт рәсімдерін оңайлату;

e-government жүйесін енгізу;

құрылысқа рұқсат алу рәсімін оңайлату;

сот процестері мерзімдерін қысқарту;

қаржыландыруға тұрақты қол жеткізуді қамтамасыз ету;

меншікті тіркеу рәсімдерін қысқарту;

банкроттық рәсімдерін оңайлату;

зияткерлік меншікті қорғау және зияткерлік меншікті қорғау тұрғысынан шетелдік нарықтарда армян экспорттаушыларын қолдау.

Тікелей шетелдік инвестицияларды тарту – өнімділікті арттырудың неғұрлым тиімді тәсілдерінің бірі. Капитал ұсынудан басқа, тікелей шетелдік инвестициялар жаңа технологиялардың, менеджмент әдістерінің, ноу-хаудың маңызды көздері болып табылады және нарықтарға қол жетімділікті ашады. Бастамалар портфелі салалық инвестицияларды жүзеге асыру үшін Арменияға алдыңғы қатарлы трансұлттық корпорацияларды тарту жөніндегі маңызды міндетке бағытталады. Алдыңғы қатарлы технологиялық фирмаларды тартуға ерекше мән берілетін болады.

Мынадай:

салық және кеден салаларына тәуекелдер негізінде бақылау жүйесін толық енгізу;

өнеркәсіптік тетіктер мен жабдықтар үшін шекарада ҚҚС есептеу және алу туралы талаптардың күшін жою;

еркін экономикалық аймақтарды тарту;

халықаралық талаптарға сәйкес келетін зертханалар мен сертификаттау органдарын құру;

сапаны басқару жүйелеріне арналған тиісті қағидаларды әзірлеу, қадағалау органдарының әлеуетін дамыту және компанияларға жүйелерді енгізуді қолдау;

Арменияның басым салаларына алдыңғы қатарлы жаһандық көпұлтты корпорацияларды тарту;

экспорттың сенімді қаржы институтын құру жөніндегі іс-шараларды іске асыру есебінен өнеркәсіптік саясат мақсаттарына қол жеткізу көзделеді.

2.2. Қырғыз Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары

Қырғыз Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары Қырғыз Республикасы Президентінің 2013 жылғы 21 қаңтардағы № 11 Жарлығымен бекітілген, Қырғыз Республикасын тұрақты дамытудың 2013 – 2017 жылдар кезеңіне арналған ұлттық стратегиясымен айқындалған.

Қырғызстанда отандық және шетелдік инвесторлар үшін неғұрлым тартымды жағдай жасау 2013 – 2017 жылдары мемлекеттік билік органдары жұмысының маңызды бағыты болып айқындалды. Бұл ретте басымдық тау-кен өнеркәсібін, энергетиканы, туризмді, ауыл шаруашылығын, көлік, қаржы секторын, сондай-ақ экологиялық тұрғыдан бағдарланған жаңа технологияларға негізделген бизнес саласын дамытуға шоғырланды.

Стратегия Қырғыз Республикасын энергетикалық тәуелсіздікке қол жеткізу, сондай-ақ болашақта электр энергиясының ірі экспорттаушысы мәртебесін алу жолында елеулі түрде ілгерілетуді көздейді.

Бұл ретте, негізінен гидроэлектр энергетикасын дамытуға иек артылады.

Жаңа электр энергетикасы объектілері іске қосылғаннан бастап қымбат емес электр энергиясын қосымша өндіру кәсіпорындар санының кеңеюіне, өндіріс көлемінің ұлғаюына, шағын және орта кәсіпорындарда жаңа жұмыс орындарын құруға, өңірлердегі экономиканың жандануына әкеледі.

Энергетикалық сектор бөлігінде Стратегияның негізгі мақсаты – Қырғыз Республикасының энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету және экспорттық әлеуетін дамыту болып табылады.

Аталған мақсатқа мынадай міндеттерді шешу есебінен қол жеткізу көзделеді:

электр энергиясын берудің, ен алдымен ішкі тұтынушыларға берудің сенімділігі мен үздіксіздігін қамтамасыз ету;

энергетикалық компаниялардың шығындарын жабуды қамтамасыз ететін, теңгерімді тарифтік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз ету;

техникалық та, коммерциялық та ысырапты қысқарту;

энергетикада қаржылық және корпоративтік басқаруды жақсарту, коммерциялық және қаржылық тәртіпті күшейту;

электр энергетикасының рентабельділігін қамтамасыз ету;

электр энергиясының өңірлік нарығында Қырғыз Республикасының бәсекелестік артықшылықтарын дамыту;

гидроэнергетика жобаларына инвестициялар тарту шарттарын жетілдіру.

Тау-кен өндіру саласы ел экономикасының маңызды стратегиялық саласы болып табылады, ол биліктен Қырғызстанның табиғи байлықтарын игерудің инвестициялық тартымдылығы үшін жағдай жасауды талап етеді.

Тау-кен өндіруші өнеркәсібінде алтын кен орындарын игеруге, мұнай мен газға, уранды барлау мен көмір өндіруші өнеркәсіпті дамытуға басымдық берілген.

Тау-кен өндіру саласын дамытудың мақсаты:

өндірісті әртараптандыру және әлемдік экономикаға ықпалдастыру арқылы тау-кен секторынан түсетін кірісті ұлғайту;

меншік нысаны мен елдік тиесілілігіне қарамастан, барлық жер қойнауын пайдаланушылар үшін қолайлы инвестициялық ахуал жасау;

пайдалы қазбалардың жаңа кен орындарын игеру және қосымша жұмыс орындарын құру;

озық тау-кен өндіру технологияларын енгізу және шығынды әрі экологиялық тұрғыдан зиянды өндіру әдістерін қолдануға қарсы іс-қимыл жасау;

жер қойнауын пайдаланушылардың, мемлекет пен қоғамның мүдделер теңгерімін сақтауға бағытталған мемлекеттік реттеу тетігін енгізу.

Тау-кен өндіру саласындағы мемлекеттік саясат мемлекеттің, инвестордың және жергілікті қоғамдастықтың мүдделер теңгерімін сақтауға бағытталатын болады.

Стратегияға сәйкес осы жұмыстың нәтижесі – жергілікті билікті қоса алғанда, барлық мемлекеттік билік институттарының заңға бағынатын инвесторды нақты қорғауы болуға тиіс.

Сонымен қатар инвестициялық тартымдылықты, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, сондай-ақ формальды емес экономиканы қысқарту өнеркәсіпті дамытудың шешуші бағыттары болып айқындалған.

Стратегияда тікелей шетелдік инвестициялардың (ТШИ) ерекше мәнге ие екені көзделген, өйткені олар технологиялар мен басқару практикасын әкеледі, шетелде жаңа нарықтарға жол ашады.

Шағын және орта кәсіпкерлікке қатысты негізгі мақсат – олардың қызметінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін қолайлы жағдайлар жасау арқылы шағын және орта бизнестің (ШОБ) тұрақты дамуын қамтамасыз ету болып табылады.

Қырғыз Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 14 наурыздағы № 133 қаулысымен бекітілген, Қырғыз Республикасының 2013 – 2015 жылдарға арналған өңдеуші өнеркәсіпті дамыту бағдарламасы Қырғыз Республикасының өңдеуші өнеркәсібін дамытуға қатысты негізгі стратегиялық құжат болып табылады.

Бағдарламада өнеркәсіптің басым салалары айқындалған, олардың қатарына металлургия және тамақ өңдеу саласы, тоқыма және тігін өндірісі; басқа да металл емес минералдық өнімдерді өндіру кірді.

Бағдарламаның мақсаттары:

өнеркәсіптік өнімді өндіру мен оны экспорттаудың өсуі;

Кеден одағы нарықтарында қырғыз өнеркәсіптік өнімінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету;

ЖІӨ-де өнеркәсіптік өнімнің үлес салмағын ұлғайту;

өнеркәсіпте қосымша жұмыс орындарын құру;

жергілікті өндірушілерді қорғау, жекелген өнеркәсіптік тауарлар үшін отандық нарықты дамыту;

Қырғыз Республикасына инвесторларды тарту арқылы өнеркәсіптік және техникалық ноу-хауды арттыру болып табылады;

2.3. Беларусь Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары

Беларусь Республикасында өнеркәсіптік саясат дамудың негізгі бағыттары мен оларды іске асыру тетіктерін айқындайтын нормативтік-құқықтық құжаттар кешенімен қалыптасады.

Беларусь Республикасының орташа мерзімдік перспективаға арналған өнеркәсіптік саясатының негізгі бағыттары, міндеттері мен болжамды индикаторлары: Беларусь Республикасының 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған өнеркәсіпті кешенді дамыту бағдарламасымен, Беларусь Республикасының 2016 – 2020 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасымен (қазіргі уақытта жоба әзірленуде), болашақ бес жылға жоспарланған салалық даму бағдарламаларымен, Беларусь Республикасының "бір жыл қосу екі жыл" кезеңге арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамымен айқындалады.

Аталған құжаттарға сәйкес, республиканың 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған өнеркәсіптік кешенді әлеуметтік-экономикалық дамытудың негізгі мақсаты: өнімділігі жоғары жұмыс орындарын құруға және еңбек өнімділігі бойынша Еуроодақ елдерінің деңгейіне жақындатуға (қосылған құн бойынша), әлемдік стандарттарға сәйкес келетін өнім шығаруды ұлғайтуға және экспорттық әлеуетті арттыруға бағдарланған бәсекеге қабілетті инновациялық өнеркәсіптік кешенді қалыптастыру болып табылады.

Негізгі міндеттер: қызметтің тиімсіз түрлерінің көлемін біртіндеп қысқарта отырып, экспортқа бағдарланған және жоғары технологиялық өндірісті озық дамыту, маманданудың дәстүрлі бағыттарын жаңғырту және соның негізінде, еңбек өнімділігінің өсуін қамтамасыз ететін ұтымды өнеркәсіп құрылымын қалыптастыру; өндірістік әлеуетті сапалы түрде жақсарту, өнімнің материалды және импортты қажетсінуін азайту; технологиялық үстемдік орталықтарын қалыптастыру; өнеркәсіптік өндірісті экологияландыру. ЕАЭО бойынша әріптес елдермен өнеркәсіптік өндірістік кооперацияны дамытуға және Ортақ нарықтың әлеуетін пайдалану деңгейін арттыруға жеке бағыт бөлінген.

Салалық басымдықтардың екі тобы белгіленген. Бірінші топ – қызметтің жоғары технологиялық түрлері: микроэлектроника, фотоника, фармацевтика, нақтылығы жоғары машина жасау. Екінші топ – жергілікті шикізат ресурстарындағы қызмет түрлері: ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өндірісі, тамақ өнімдерін өндіру, басқа да металл емес минералдық өнімдерді өндіру, зығырдан жасалатын бұйымдарды өндіру, былғары мен аяқ киімдер өндіру, химия өндірісі.

2.4. Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік даму басымдықтары

Индустрияландыру саласындағы мемлекеттік саясат "Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы" 2012 жылғы 9 қаңтардағы Қазақстан Республикасының № 534-ІҮ Заңымен (бұдан әрі – Заң), сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 Жарлығымен бекітілген, Қазақстан Республикасы индустриялық-инновациялық дамытудың 2015 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасымен (бұдан әрі – ИИДМБ) айқындалады.

Бағдарламада өңдеуші өнеркәсіптің 14 басым секторын дамыту көзделген, олар: қара металлургия, түсті металлургия, мұнай өңдеу, мұнай-газ химиясы, тамақ өнімдерін өндіру, агрохимия, өнеркәсіпке арналған химикаттарды өндіру, автокөлік құралдарын, олардың бөліктерін, керек-жарақтары мен қозғалтқыштарын жасау, электр машиналары мен электр жабдықтарын жасау, ауыл шаруашылығы техникасын жасау, теміржол техникасын жасау, тау-кен өндіруші өнеркәсіпке арналған машиналар мен жабдықтарды жасау, мұнай өңдеуші және мұнай өндіруші өнеркәсіпке арналған машиналар мен жабдықтарды жасау, құрылыс материалдарын жасау.

Атап айтқанда, осы секторларда мынадай басым бағыттар мен міндеттер айқындалған: қара металлургияда – құбырлар жасауды және илемдерді, қорыталарды ұлғайту және темір-кен шикізатының шекті деңгейін арттыру; түсті металлургияда – бастапқы алюминийді, сондай-ақ мыс өндіруді және қайта өңдеуді ұлғайту, бұл ретте мемлекет тау-кен металлургиясы кешеніндегі жобаларды мемлекеттік қолдау шарасы ретінде пайдалы қазбалардың кен орындарын конкурстық рәсімдерсіз береді; теміржол машинасын жасауда – жасап шығарылатын локомотивтердің, жолаушылар және жүк вагондарының оқшаулануын ұлғайту; автомобиль жасауда – "Ssang Yong", "Peugeot" маркалы шығарылатын автомобильдерді оқшауландыруды ұлғайту, "АВТОВАЗ" ААҚ-мен жылына 120 мың авто жасау бойынша толық циклдің бірлескен жобасын іске асыру; ауыл шаруашылығы машинасын жасауда – "Гомсельмаш" ӨБ-мен және "Ростсельмаш" ААҚ-мен бірлесіп астық жинау комбайндарын бұрыннан бар құрастыру өндірістерін оқшауландыруды ұлғайту; астық егетін және топырақты өңдейтін техниканы жасау; химия өнеркәсібінде – азотты және фосфорлы тыңайтқыштарды өндіруге бағытталған ЕАЭО елдерінен капиталдың қатысуымен нақты жобалар іске асырылады, бұл кооперацияға қолайлы алғышарттар жасайды және қазақстандық өндірушілерге тауарлар арақатынасын саралауға мүмкіндік береді; құрылыс индустриясында – гидро және жылуды оқшаулайтын материалдар, әрлеу материалдары өндірістерін құру және жаңғырту бойынша басым бағыттарды іске асыру жоспарланады.

Бағдарламада Қазақстан Республикасы үшін де және ЕАЭО-ға мүше елдердің ортақ нарығы үшін де басым барлық 14 сектордың СЭҚ ӨС номенклатурасында қызметтің басым түрлері және тауар топтары бойынша қажеттіліктер айқындалған.

Бағдарламаның негізгі бағыттары, алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар инвестициялық ахуалды жақсарту мәселелерін, индустриялық дамуды қолдаудың жалпы жүйелік шараларын, дамудың кластерлік тәсілдерін шешеді.

2.5. Ресей Федерациясының өнеркәсіптік даму басымдықтары

Ресей Федерациясы Үкіметінің 2008 жылғы 17 қарашадағы № 1662-р өкімімен бекітілген, Ресей Федерациясының 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған ұзақ мерзімдік әлеуметтік-экономикалық даму тұжырымдамасында өнеркәсіп, көлік, құрылыс пен аграрлық сектордың негізгі салалары алдағы 10-15 жылда білім беруді, халықты жұмыспен қамтуды және кірістер жүргізуді іске асыруда маңызды сектор болып табылатыны белгіленген. Нақты осы секторларда Ресейдің едәуір бәсекеге қабілетті артықшылығы бар. Алайда, тиімділіктің өсуі мен құлдырауының негізгі кедергілері осы жерде жиналған.

Іргелі сипаты бар "Ресей Федерациясының өнеркәсіптік саясаты туралы" 2014 жылғы 31 желтоқсандағы № 488-ФЗ Федералдық Заңы осындай жағдайларда, бағдарламалық құжаттарда негізге алынған өнеркәсіптік саясаттың негізгі құралдарын іске асыру негізі болуға, өнеркәсіптік қызметті ынталандыру шараларын жүйелендіруге, өнеркәсіптік саясатты іске асыру кезінде мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының өкілеттіктерін айқындауға арналған.

Осы Федералдық заң Ресей Федерациясының өнеркәсіптік саясатын қалыптастыру және іске асыру кезінде өнеркәсіптік саладағы қызметті жүзеге асыратын субъектілер, көрсетілген қызметті қолдау инфрақұрылымының құрамына кіретін ұйымдар, Ресей Федерациясының мемлекеттік билік органдары, Ресей Федерациясы субъектілерінің мемлекеттік билік органдары, жергілікті өзін-өзі басқару органдары арасында туындайтын қатынастарды реттейді.

Федералдық заңға сәйкес өнеркәсіптік саясаттың мақсаттары:

мемлекет экономикасының экспорттық-шикізаттық даму типінен инновациялық даму типіне көшуін қамтамасыз ететін, жоғары технологиялық, бәсекеге қабілетті өнеркәсіпті қалыптастыру;

ел қорғанысы мен мемлекет қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету және Ресей Федерациясы азаматтарының өмір сүру деңгейін арттыру болып табылады.

Өнеркәсіптік саясаттың міндеттері:

федералдық деңгейде стратегиялық жоспарлау құжаттарында айқындалған мақсаттар мен міндеттерге сәйкес келетін, қазіргі өнеркәсіптік инфрақұрылымды, өнеркәсіп саласындағы қызметті қолдау инфрақұрылымын құру және дамыту;

шет мемлекеттер аумағында көрсетілген қызметті жүзеге асыру шарттарымен салыстырғанда өнеркәсіп саласындағы қызметті жүзеге асырудың бәсекелестік шарттарын құру;

өнеркәсіп саласындағы қызмет субъектілерін зияткерлік қызмет нәтижелерін енгізуді және инновациялық өнеркәсіптік өнім өндіруді игеруге ынталандыру;

өнеркәсіп саласындағы қызмет субъектілерін материалдық, қаржылық, еңбек және табиғи ресурстарды ұтымды және тиімді пайдалануға, еңбек өнімділігін арттыруды қамтамасыз етуге ынталандыру, импорт алмастыратын, ресурс үнемдейтін және экологиялық қауіпсіз технологияларды енгізу;

қосылған құн үлесі жоғары өнім шығаруды ұлғайту және осындай өнімнің экспортын қолдау;

өнеркәсіп саласындағы қызмет субъектілерін технологиялық қайта жарақтандыруды қолдау, олардың ескіруінің алдын алатын қарқындарды ескере отырып, негізгі өндірістік қорларды жаңғырту;

өнеркәсіптік инфрақұрылым объектілерінде техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар тәуекелін төмендету;

ұлттық экономиканың технологиялық тәуелсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.

Өнеркәсіптік саясаттың негізгі қағидаттары:

өнеркәсіп саласында стратегиялық жоспарлау құжаттарын алыптастырудың бағдарламалық-нысаналы әдісі;

өнеркәсіпті дамыту мақсаттарының және өнеркәсіп саласындағы қызмет субъектілерін ынталандыру шараларының өлшенуі;

өнеркәсіптік саясат тиімділігінің мониторингі және оның іске асырылуын бақылау;

стратегиялық жоспарлау құжаттарында белгіленген көрсеткіштер мен индикаторларға қол жеткізу үшін өнеркәсіп саласындағы қызметті ынталандыру шараларын қолдану;

Ресей Федерациясының мемлекеттік билік органдары, Ресей Федерациясы субъектілерінің мемлекеттік билік органдары, жергілікті
өзін-өзі басқару органдары жүзеге асыратын өнеркәсіп саласындағы қызметті ынталандыру шараларын үйлестіру;

мемлекеттік реттеу және нарықтық экономика нысандары мен әдістерін, өнеркәсіп саласындағы қызметті тікелей және жанама ынталандыру шараларын ұтымды ұштастыру;

ресурстармен қамтамасыз етілуі және өнеркәсіптің басым салаларын дамытуға оларды шоғырландыру;

өнеркәсіптік саясатты әзірлеу және мемлекеттік қауіпсіздік мүдделерін ескере отырып, өнеркәсіп саласындағы қызметті ынталандыру шараларын қолдану кезінде ақпараттық ашықтық;

өнеркәсіп саласындағы қызмет субъектілерінің мемлекеттік қолдауды оны ұсыну шарттарына сәйкес оны алуға тең қолжетімділігі;

ғылымды, білімді және өнеркәсіпті ықпалдастыру;

федералдық мүдделер басымдығын сақтау шартымен, қорғаныстық-өнеркәсіптік кешеннің жұмыс істеуі және оны дамыту мәселелерін шешуде Ресей Федерациясы субъектілерінің мүдделерін ескеру болып табылады.

Бұған қоса, Ресей Федерациясының өнеркәсібін дамыту Ресей Федерациясы Үкіметінің 2014 жылғы 15 сәуірдегі № 328 қаулысымен бекітілген "Өнеркәсіпті дамыту және оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру" атты мемлекеттік бағдарламаға сәйкес жүзеге асырылады.

Федералдық заң мен Мемлекеттік бағдарламаға сәйкес Ресей Федерациясында тиісті салалық даму бағдарламалары әзірленеді.

2.6. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсібін дамытудағы
сын-қатерлер

Бүгінгі таңда, өндірістік процестер күрделілігінің күннен күнге өсуі, өнімнің, оны құрылымдау, жобалау, өндірісті басқару процестерінің күрделене түсуі өнеркәсіптік өндірісті дамытудағы әлемдік
сын-қатерлердің бірі болып табылады.

Экономикасы дамыған елдер деңгейінен ЖҚҚ бойынша еңбек өнімділігінде ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер өнеркәсібінің қалып қоюының негізгі себептерінің бірі – өнеркәсіптік кешеннің технологиялық құрылымының жетілмеуі болып табылады.

ЭЫДҰ елдерінің өнеркәсібі ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер өнеркәсібіне қарағанда басқаша технологиялық құрылымға ие: жоғары технологиялық сектор өнеркәсіптік өндірістің 7%-дан 14%-ға дейінгісін құрайды. Қызметтің жоғары технологиялық өнеркәсіптік түрлері технологиясы төменірек сала үшін бәсекеге қабілеттілік көзі, ал төмен технологиялық салалар – қалғандары үшін шикізат пен материалдар көзі болып табылады.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерде өнеркәсіптік өндірісте жоғары технологиялық сектордың үлес салмағы 2 – 4%-ды құрайды, бұл ЭЫДҰ елдерінің деңгейінен шамамен үш есе төмен және олардың өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігінің тұтастай төмендеуіне әкеледі.

Өнеркәсіптік өндірістегі өсіп келе жатқан күрделілікті еңсеру инжинирингтік компаниялар секторын дамыту есебінен болады, олар нарықты зерттеу, болашағы бар тауар тауашаларын іздестіру, инвестициялық жобалардың 6D-моделін әзірлеу, технологиялар трансфері процестерін атқарады.

Қазіргі заманғы өнеркәсіптік өндірісте жаңа өнімді жобалау жылдамдығы өсті, ал өндірісте жаңа моделді игеру уақыты бірнеше аптаға дейін азайтылуы тиіс, бұл өнімді көшіру тәуекеліне байланысты болып отыр. Әлемдік жобалаудың негізгі трендтерінің бірі – бұйымдарды модульдік конструкциялауға көшу болып табылады, мұнда бұйымның компоненті функцияға байланысты болады және стандартты интерфейс арқылы барлық компоненттер бір бұйымға жиналады. Модульді конструкцияларды пайдалану еңбек шығындарын үнемдейді және түпкілікті өнімді тестілеу және сертификаттау уақытын қысқартады.

Өндіріс процестерін басқарудың электрондық жүйелерін енгізуде, жобалаудың модульді қағидатын қолдауда, жылдам қайтадан жолға қойылатын технологиялық арналарды пайдалануда артта қалу өнеркәсіптің бәсекелестік артықшылықтарын жоғалтуға әкеледі. Бірінші кезекте, цифрлық экономикаға көшу саласында шешімдер қабылдайтын тұлғалар үшін цифрлық технологиялар саласында құзыреттерді арттыру және білім беруді ұйымдастыру аса маңызды. Осыған байланысты, ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер ЕАЭО елдері дамуының Еуразиялық цифрлық платформасын әзірлейді. Бұған қоса, ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің инновациялық өнеркәсіпті қалыптастыру үшін және технологиялық платформалар, технологиялық трансфер желісі сияқты индустриялық-инновациялық инфрақұрылым объектілерін дамыту үшін жағдайларды бірлесіп белсенді түрде жасауы қажет.

Индустриялық дамыған елдер жаңа индустрияландыру саясатын жариялады, ол: өз аумағына өндірістерді қайтару, жоғары технологиялық қызмет түрлері бойынша инновациялық дамуды жандандыру, энергия ресурстарды өндіруді ұлғайту және дәстүрлі емес тәсілдермен (жаңартылатын энергия көздері) электр энергиясын шығару есебінен бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ету болып табылады.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер үшін аталған үрдістер сыртқы нарықтарды сапалы бәсекелестікті едәуір күшейтуді, үшінші елдерге шикізаттық емес экспортты ұлғайтудағы қиындықтарды білдіреді.

Осы сын-қатерді еңсеру технологиялық артта қалуды қысқарту және үшінші елдердің нарықтарына бірлесіп өндірілген өнімнің экспортын дамыту бойынша Тараптардың бірлескен күш-жігерін және осы нарықтарда өзара іс-қимыл жасауды талап етеді.

3. ЕАЭО-дағы өнеркәсіптік ынтымақтастықтың мақсаты мен міндеттері

ЕАЭО шеңберінде өнеркәсіптік ынтымақтастықтың мақсаты - өнеркәсіптік дамудың жылдамдығы мен орнықтылығын қамтамасыз ету, мүше мемлекеттер өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігі мен инновациялық белсенділігін арттыру үшін мүше мемлекеттердің тиімді әрі өзара пайдалы өзара іс-қимыл жасауы әлеуетін іске асыру болып табылады.

ЕАЭО шеңберінде өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары мен міндеттері:

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік өндірісінің өсу қарқындары мен көлемдерін ұлғайту;

кооперациялық ынтымақтастықты дамыту;

ЕАЭО ортақ нарығында мүше мемлекеттер өнімінің үлесін ұлғайту және оны оқшауландыруды кезең-кезеңмен арттыруға ұмтылу;

экспортқа бағдарланған жаңа бәсекеге қабілетті өнім өндіруді дамыту, ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер өнеркәсібінің жаңа инновациялық секторларын құра отырып, жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту (техникалық қайта жарақтандыру);

федералдық (республикалық) және өңірлік (жергілікті) деңгейлерде ЕАЭО ортақ нарығындағы өнеркәсіптік тауарларды ілгерілету жолындағы кедергілерді жою;

инвестициялар тарту және өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін қаржылық ресурстардың қол жетімділігін арттыру болып табылады.

4. ЕАЭО шеңберіндегі өнеркәсіптік ынтымақтастықтың бағыттары мен құралдары (тетіктері)

Мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік өндірісін қолдау бойынша, оның ішінде мемлекеттік және корпоративтік сатып алулар сияқты құралдарды пайдалану, ұзақ мерзімдік келісімшарттарды орналастыру, өзара пайдалы өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның болашағы бар нысандарын дамыту және нормативтік реттеу, қаржылық қолдаудың әртүрлі құралдары, индустриялық-инновациялық инфрақұрылымды дамыту есебінен, мүше мемлекеттер бірлескен іс-шаралар жоспарын әзірлей алады.

4.1. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерде өнеркәсіптік өндірістің өсу қарқындары мен көлемдерінің ұлғаюы.

4.1.1. Өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның Еуразиялық желісі

Өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның Еуразиялық желісін қалыптастыру мақсатында ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер мынадай іс-шараларды іске асырады:

- өнеркәсіптегі тапсырыстарды іздеудің және ұйымдастырудың ортақ ақпараттық жүйесін құрады (өнеркәсіптік кәсіпорындар және шығарылатын өнім, өндірістік қуаттылық және қолда бар ресурстар туралы дерекқорлар);

- субконтрактациялар биржаларын ұйымдастырады және өткізеді (әріптестерді іздеу, келіссөздер жүргізу және алдын ала шарттар жасасу алаңы);

- кооперацияда әріптестер іздеу бойынша өнеркәсіп кәсіпорындарына консультациялық қолдау жүргізуді ұйымдастырады.

Өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның Еуразиялық желісі ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік кәсіпорындары арасында кооперациялық байланыс құрудың, өндірістік тізбектерге шағын және орта кәсіпорындарды тартудың тетігі болып табылады. Өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның негізгі Еуразиялық желісі – ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік кооперациясы мен субконтрактациясының ұлттық сегменттерін (ұлттық желілерін) құру және олардың жұмыс істеуі болып табылады.

Өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның Еуразиялық желісінің негізгі міндеттері – өнеркәсіптік өнімді әзірлеуге, өндіруге және оған сервистік қызмет көрсетуге тапсырыстарды өнеркәсіптік кәсіпорындардың орналастыруы арқылы өндірістік процестерді оңтайландыру, сондай-ақ басқа өнеркәсіптік кәсіпорындарда технологиялық процестерді орындау болып табылады, бұл өндірістің неғұрлым тиімді ұйымдастырушылық құрылымын қалыптастыруға және өндірістік қуаттылықтарды оңтайлы жүктеуге мүмкіндік береді.

Комиссия Тараптардың қатысуымен өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның Еуразиялық желісін құру және оның жұмыс істеуі тұжырымдамасын әзірлейді, бұл ретте Тараптар өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның ұлттық сегменттерін – ұлттық желілерін өз бетінше әзірлейді және қалыптастырады.

4.1.2 Өнеркәсіптік өндіріске инвестициялар тартуды ынталандыру

Еуразиялық ықпалдастықты тереңдете отырып, ЕАЭО шеңберінде ортақ нарық пен бірыңғай экономикалық кеңістікті дамыта отырып, мүше мемлекеттер инвестициялық ахуалды жақсарту және мыналардың:

өнеркәсіпті дамытуға шетелдік инвестицияларды, оның ішінде өзара инвестицияларды тарту;

бірлескен жобаларды іске асыру үшін халықаралық қаржы институттарының кредиттерін (қарыздарын) тарту;

бірлескен жобалар мен кооперациялық әсері бар жобаларды қаржыландыру құралдарын тарту есебінен, ұлттық өнеркәсіптік кешендерді қаржыландыру көлемдерін ұлғайту үшін жағдай жасайды.

Мүше мемлекеттер Комиссияның консультациялық қолдауымен бірлескен кооперациялық жобаларды қаржыландыру құралдарын кеңейту үшін халықаралық қаржы институттарымен өзара іс-қимылды тереңдетуді қамтамасыз етеді.

Генерациялау, даму және технологияларды коммерцияландыру сатысындағы бірлескен жобаларды қаржыландыру көздері бірлескен венчурлік және инвестициялық компаниялар (қорлар) да болуы мүмкін.

Инновациялық салада даму мақсатында ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер, бизнес қоғамдастықтар технологияларды дамытуға және коммерцияландыруға, инновациялық кәсіпорындар құруға, инновациялық өнеркәсіптік тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіруді іске қосуға бағытталған бірлескен жобаларды іске асырады.

4.1.3. Басым бағыттар мен жобаларды қаржыландыру

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік ынтымақтастығы шеңберінде кооперациялық әсері бар жобаларды қаржыландыруда Еуразиялық даму банкіне (бұдан әрі – ЕАДБ) жетекші рөл беріледі. Бұл ретте, Банктің стратегиясына сәйкес мұндай жобалардың үлесі үнемі ұлғайып отыруға тиіс.

Кооперациялық әсер:

- инвестициялық жобаларды іске асыру үшін технологиялық жабдықты беру, оның ішінде лизингтік схемаларды пайдалана отырып беру жүзеге асырылатын қысқа мерзімдік сипатта болуы;

- ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер кәсіпорындары арасында орнықты байланысты қалыптастыратын инвестициялық жоба іске асырылатын ұзақ мерзімдік сипатта болуы.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер жыл сайын Комиссия үйлестіруші рөл атқарған кезде Банктің басым қаржыландыруы үшін және оны Банк Кеңесінің қарауына шығару үшін кооперациялық ынтымақтастық бағыттарының тізбесін дайындайды.

4.2. ЕАЭО ортақ нарығында мүше мемлекеттер өнімі үлесінің ұлғаюы және оны оқшауландыру деңгейін арттыру

4.2.1. Технологиялық операциялар тізбесі

Өнеркәсіптік кешендерде бәсекелестік жағдайларын теңестіру және кооперацияны дамыту мақсатында. Тараптар бірлесіп өндірілген өнімді айқындау, оның ішінде қолдаудың бірлескен шараларын қолдану мақсатында технологиялық операцияларды есепке алу тетігін пайдалану жөніндегі ережені әзірлейді.

4.2.2. ЕАЭО нарығын қорғау жөніндегі бірлескен шаралар кешенін әзірлеу және енгізу

Мүше мемлекеттер Комиссия үйлестіруші рөл атқарған кезде контрафактілі өнімнен ЕАЭО нарығын қорғау жөніндегі келісілген шаралар кешенін әзірлейді.

Үшінші елдермен ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер арасындағы еркін сауда туралы келісімдерді жасасу және олардың жобаларын дайындау орындылығы туралы мәселені пысықтау кезінде келіссөз процесіне Комиссияның өнеркәсіптік блогы және мүше мемлекеттер өкілдерінің қатысуымен, Өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары мен өнеркәсіпті дамытудың ұлттық бағдарламаларының ережелері ескеріледі.

4.2.3. Қосылған құнның жаңа тізбектерін құру

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер қосылған құнның жаңа тізбектерін қалыптастыру үшін Комиссиямен бірлесіп, экономикалық қызметтің басым түрлерін дамытудың бірлескен бағдарламалары мен жобаларын әзірлейді және іске асырады.

4.3. Экспортқа бағдарланған жаңа бәсекеге қабілетті өнім өндіруді дамыту

Мүше мемлекеттердің өндіруші ұйымдары бірлесіп өндірген өнімді ілгерілету мақсатында үшінші елдердің нарығына бірлесіп шығу тетігін құру бойынша мүше мемлекеттер өзара іс-қимыл жасайды, бұл тетіктер:

бірлескен дилерлік және сервистік желілер;

бірлескен сауда үйлері, машиналық-техникалық өнімді сертификаттау және техникалық қолдау, арнайы біріктірілген өткізу компаниялары мен консорциумдар орталықтары;

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер экспорттаушыларын ақпараттық-консультациялық қолдауды дамыту;

көрме-жәрмеңке іс-шараларында бірлескен (біріктірілген) экспозицияларды ұйымдастыру;

экспортты, мысалы лизингті қолдау бойынша жаңа қаржы өнімдерін пайдалану;

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің дипломатиялық консулдық және сауда өкілдерінің өзара іс-қимыл жасауы;

бірлесіп өндірілген өнімді жобалық (инвестициялық), экспорталды және экспорттық қаржыландыру;

халықаралық және өңірлік стандарттарды басымдықпен пайдалану, сапа менеджменті жүйелерін енгізу сияқты құралдардың мүмкін болуын көздейді.

Өнеркәсіптік өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру және үшінші елдер нарығына оның шығуын қамтамасыз ету мақсатында, Тараптар техникалық реттеу жүйесін жетілдіру бойынша жұмыс жүргізеді, сондай-ақ (қажет болған кезде) экспорттау кезінде шетелдік сертификаттарды алуда өндірушілерге жәрдемдесу тетіктерін әзірлейді.

4.4. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің жұмыс істеп тұрған өндірістерін жаңғырту (техникалық қайта жарақтандыру) және өнеркәсіптің жаңа инновациялық секторларын құру

Мүше мемлекеттердің күш-жігерін инновациялық дамудың неғұрлым болашағы бар бағыттарына шоғырландыру мақсатында ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде технологиялық жаңғыртуды және ұйымдардың инновациялық белсенділігін арттыру үшін, ұсынымдық сипаты бар ынтымақтастық басымдықтарының (қызмет түрлері, технологиялар, ұйымдардың технологиялық міндеттері) тізбесін қалыптастырады.

4.4.1. Индустриялық-инновациялық инфрақұрылым объектілерін дамыту

Индустриялық-инновациялық инфрақұрылым объектілерін дамыту саласында ынтымақтастықты ұйымдастыру кезінде Тараптар:

әлемдік практикаларға сәйкес өнеркәсіптік инфрақұрылым объектілерін құру және олардың жұмыс істеу стандарттарын (оның ішінде халықаралық) енгізе алады;

мемлекеттік қолдаудың ең үздік практикаларын енгізе алады;

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің инновациялық және өнеркәсіптік инфрақұрылым объектілері арасындағы өзара іс-қимылды ұйымдастыра алады.

Тараптар ғылыми-техникалық, инновациялық өндіріс саласында өнеркәсіптік кооперацияны жандандыру мақсатында мыналарды:

технологиялар трансферінің еуразиялық желісін;

өнеркәсіптік кооперация мен субконтрактацияның еуразиялық желісін;

өнеркәсіпті цифрлық трансформациялау және ЕАЭО өнеркәсібінің бірыңғай цифрлық кеңістігін қалыптастыру үшін жағдай жасай алады.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер инновациялық өнімді енгізу мақсатында:

халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимылды;

мемлекетаралық бағдарламалар мен жобаларды, оның ішінде инновация саласындағы бағдарламалар мен жобаларды іске асырады.

4.4.2. Технологиялық платформалар

Болашақтың экономикасын қалыптастыру, тұрақты технологиялық жаңару, өнеркәсіптің жаһандық бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін мүше мемлекеттерде құзырет орталықтарын құру мақсатында, Еуразиялық технологиялық платформалар (бұдан әрі – ЕТП) құрылады.

ЕТП ғылыми-техникалық, инновациялық және өндірістік салаларда мүдделі Тараптар кооперациясының тетігі болып табылады және ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің алдыңғы қатарлы бизнес (салалық өнеркәсіптік кәсіпорындар, мемлекеттік компаниялар), ғылым (ғылыми-зерттеу институттары, университеттер, өзге де білім беру мекемелері) ұйымдары, мемлекет (даму институттары, бейіндік мемлекеттік органдар), қоғамдық ұйымдар (салалық қауымдастықтар мен бірлестіктер) арасындағы ынтымақтастық үшін жағдай жасау арқылы қалыптастырылады.

ЕТП міндеті – ғылыми-техникалық дамудың озық ұлттық және әлемдік жетістіктерін шоғырландыру, инновациялық өнімдер мен технологияларды әзірлеу, сондай-ақ өнеркәсіптік өндіріске оларды енгізу жөніндегі қолданбалы міндеттерді шешу үшін мүше мемлекеттердің ғылыми әлеуетін жұмылдыру жөніндегі жүйелі жұмысты қамтамасыз ету болып табылады.

Мүше мемлекеттер мен Комиссия ЕТП-ның мемлекетаралық мәртебесін ескеруге, олардың жұмыс істеуіне ықпал етуге және олардың қызметін ұлттық ұйымдарға тартуға жәрдемдесуге тиіс.

Тараптар Комиссия үйлестіруші рөл атқарған кезде ЕТП-ны қалыптастыру, оның жұмыс істеуі және оны қаржыландыру ережелерін әзірлейді.

4.4.3. Мемлекетаралық бағдарламалар мен жобалар

Мемлекетаралық бағдарламалар мен жобалар инновациялық өнімді әзірлеу және озық технологияларды өнеркәсіптік өндіріске, оның ішінде ЕТП қызметі шеңберінде айқындалған енгізу жөніндегі нақты міндеттерді шешу тетігі болып табылады, ресурстар, орындаушылар және жүзеге асыру мерзімдері бойынша байланысқан ғылыми-зерттеу, тәжірибелік-конструкторлық, технологиялық, өндірістік, ұйымдастырушылық-шаруашылық және басқа да қажетті жұмыстар кешенін көздейді.

Тараптар мемлекетаралық бағдарламалар мен жобаларды іске асыру үшін:

ғылыми-техникалық және инновациялық сипаттағы жобалар мен бағдарламаларды қаржыландыруды, оның ішінде ортақ қорлар есебінен қаржыландыруды (қажет болған кезде);

инновациялық саладағы қаржылық күш-жігерлерді, оның ішінде венчурлік инвестициялау арқылы үйлестіруді;

ЕАЭО-да іске асыру ұсынылатын жаңа технологияларды пайдаланунегізінде ғылыми-техникалық және өндірістік кооперациялық жобаларының тізбесін қалыптастыруды жүзеге асыруы мүмкін.

Мүше мемлекеттер Комиссия консультациялық рөл атқарған кезде, кооперациялық әсері бар жобаны айқындау жөніндегі ұсынымды әзірлейді.

Кооперациялық әсері бар бірлескен бағдарламалар мен жобаларды іске асыру мақсатында, Тараптар Комиссия үйлестіруші рөл атқарған кезде, оларды қаржыландыру тетіктері мен көздері бойынша ұсыныстар дайындайды.

Тараптар Комиссиямен бірлесіп мемлекетаралық бағдарламалар мен жобалар туралы, оның ішінде оларды қаржыландыру тәртібі мен көздері көзделетін инновациялық салада ұсыныс әзірлейді.

4.4.4. Еуразиялық инжиниринг орталығын қалыптастыру

Мүше мемлекеттер өнеркәсібінің жаңа технологиялық тәртібіне және ЕАЭО-да өнеркәсіптік өндірістің сервистік-бағдарланған моделіне көшуді қамтамасыз ету үшін техникалық және технологиялық базаны қалыптастыру мақсатында, мүше мемлекеттер автоматтандыру, роботтандыру бөлігінде озық технологиялық шешімдерді генерациялау және енгізу тетіктерін, оның ішінде Еуразиялық инжиниринг орталығын (бұдан әрі – Инжиниринг орталығы) және оның элементтерін (құзырет орталықтарын) құруды қарастыра отырып әзірлейді.

Инжиниринг орталығы қызметінің негізгі мақсаты – ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің машина жасау кешендерінің өндірістік процестеріне инновациялық технологиялық шешімдерді әзірлеу және оны енгізуге жәрдемдесу болып табылады.

Инжиниринг орталығы даму институттарымен бірлесіп, машина жасау қажеттіліктерін және өндіріс құралдары мен еңбек заттарын дамыту үшін болашағы бар мүмкіндікті болжайды, экономиканың басым салаларында қажетті болашағы бар технологиялық шешімдердің жаңартылып отыратын тізбесін қалыптастырады.

Инжиниринг орталығы мүдделі өндірушілермен және инновациялық инфрақұрылым объектілерімен тығыз ынтымақтастықта, болашағы бар жабдықты әзірлеуге (оның ішінде, трансұлттық корпорацияларды қоса алғанда, әлемдік технологиялық лидерлермен бірлескен ғылыми-техникалық зерттеулер арқылы), сериялық өндірісті іске қосуға жәрдемдеседі.

Тараптар мынадай:

тең құқылық және мүше мемлекеттердің ұлттық мүдделерін ескеру;

өзара пайдалылық;

адал бәсекелестік;

кемсітпеушілік;

транспаренттілік қағидаттары негізінде өздерінің ұлттық басымдықтарын негізге ала отырып, Инжиниринг орталығын құруға қатысады.

Тараптар болашақта Инжиниринг орталығының орналасатын жерін айқындайды.

4.4.5. Технологиялар трансферінің Еуразиялық желісі

Технологиялар трансферінің Еуразиялық желісі ЕАЭО-ға мүше емлекеттерде инновацияларды ілгерілету нысандарының бірі, кейіннен енгізу және/немесе коммерцияландыру мақсатында жеке тұлғалар немесе ұйымдар арасында зияткерлік қызметтің, сондай-ақ оларды пайдалануға құқықтардың нәтижелерін беру құралы болып табылады.

Зияткерлік қызмет нәтижелерін берудің негізгі нысандары:

зияткерлік қызмет нәтижелеріне айрықша құқықты (әдетте, өнеркәсіптік меншік объектілер) беру не иеліктен шығару;

лицензиялар шеңберінде зияткерлік меншік объектілерін пайдалану құқығын беру;

ноу-хау, технологиялық тәжірибе, берілетін жабдық пен техникаға қоса берілетін құжаттарды беру, сондай-ақ мамандарды оқыту, консультациялық қолдау және т.б.;

жабдықтар мен машиналарды сатып алуға немесе жалдауға (лизингке) ілеспе технологиялық мәліметтерді беру;

семинарларда, симпозиумдарда, көрмелерде және т.б. жеке қарым-қатынаста ақпарат алмасу;

әртүрлі фирмалар мен ғалымдардың бірлескен әзірлемелер мен зерттеулер жүргізуі;

белгілі бір білімі бар білікті жаңа қызметкерлерді жалдау;

ақпарат берудің басқа да нысандары болып табылады.

Технологиялар трансферінің Еуразиялық желісін қалыптастыру және кейіннен пайдалану мақсатында ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер ұлттық жүйелер базасында мынадай іс-шараларды іске асырады:

технологияларды әзірлеушілер мен оған мүдделі кәсіпорындарды іздеу үшін ортақ желілік жүйе құрады;

бірлескен ҒЗТКЖ орындауға әріптестер іздеу үшін ортақ желілік жүйе құрады;

Еуразиялық желілік жүйені халықаралық желілік жүйеге ықпалдастырады.

Тараптар Комиссиямен бірлесіп, технологиялар трансферіне қатысты бөлікте бірлескен ұйымдар құрудың орындылығы туралы мәселені пысықтайды.

4.5. Федералдық (республикалық) және өңірлік (жергілікті) деңгейлердегі де ЕАЭО ортақ нарығында өнеркәсіптік тауарларды ілгерілету жолындағы кедергілерді жою

4.5.1. Нарықтың мониторингі

Комиссия ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің уәкілетті органдарымен бірлесіп, ЕАЭО ортақ нарығының мониторингін және болжауды жүргізеді. Комиссия ортақ нарықтың мониторингіне және болжауға мамандандырылған және/немесе ғылыми-зерттеу ұйымдарын тартады.

Ортақ нарықтың мониторингі және болжау мүше мемлекеттер өндірушілерінің өнімдерін, сондай-ақ үшінші елдерден импортталған өнімді қоса алғанда, өңдеуші өнеркәсіп тауарларын ЕАЭО аумағында өндіру, экспорттау және импорттау көлемі туралы ақпарат жинауды және талдауды қамтиды.

Ұлттық кәсіпорындар мен импорттық өнім бағаларының деңгейлерін, кедендік-тарифтік қорғау деңгейін, тиісті өнімді олардың жүктемесі деңгейімен шығару бойынша мүше мемлекеттердің өндірістік қуаттылығын қоса алғанда, мүше мемлекеттер өндірушілерінің өздерінің ұлттық нарығына жеткізілімдеріне, бір-бірінің нарығына өзара жеткізуге, сондай-ақ ЕАЭО ортақ нарығына үшінші елдерден импорттық жеткізілімдерге талдауды және болжауды жүргізеді.

Ортақ нарықты мониторингілеу мен болжау өңдеуші өнеркәсіп қызметі түрлерінің бөлінісінде жүзеге асырылады.

Жүргізілген мониторинг қорытындылары бойынша Комиссияның жыл сайынғы баяндамасы дайындалады және ол Негізгі бағыттарды іске асыру үшін ортақ нарық әлеуетін пайдалану жөніндегі ұсыныстармен және оны негіздейтін материалдармен бірге Тараптарға жіберіледі.

4.5.2. Кәсіпорындар бойынша кедергілер мониторингі

Кедергілер мониторингі:

Жүйе құрайтын өнеркәсіптік кәсіпорындар тізбесін қалыптастыруды;

сауалнама нысанында жүйе құрайтын өнеркәсіптік кәсіпорындардың мониторингін;

мүше мемлекеттер үшін кедергілерді анықтау бойынша Комиссияның жыл сайынғы баяндамасын дайындауды;

кедергілерді жою жөніндегі ұсыныстарды қамтиды.

4.5.2.1. Жүйе құрайтын кәсіпорындар тізбесі

Жүйе құрайтын кәсіпорындар тізбесі өңдеуші өнеркәсіптің қызмет түрлерінің бөлінісінде қалыптасады және ол тиісті салаларды дамыту үшін маңызды, инновациялық және инвестициялық жобаларды іске асыратын, өндіріс қарқыны мен ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің тиісті салаларында жұмыспен қамтуға айқындаушы әсер ететін мүше мемлекеттер кәсіпорындарын қамтиды.

Комиссия тізбені ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің уәкілетті органдарының ұсыныстары негізінде қалыптастырады. Тізбені жаңартып отыру ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің бастамасы бойынша жүзеге асырылады.

4.5.2.2. Жүйе құрайтын кәсіпорындардың мониторингі

Жүйе құрайтын кәсіпорындардың мониторингі:

- ЕАЭО ортақ нарығында өнеркәсіптік тауарларды ілгерілету жолындағы;

- ЕАЭО шеңберінде өнеркәсіптік ынтымақтастықты дамытудағы;

- үшінші елдердің нарығына өнеркәсіптік тауарларды ілгерілету жолындағы кедергілерді анықтауға бағытталған.

Жүйе құрайтын кәсіпорындардың мониторингін Комиссия мүше мемлекеттердің уәкілетті органдарымен келісілген сұрақ қою парағы бойынша сауалнама нысанында жүргізеді.

Осы мониторинг нәтижелері бойынша Комиссия жыл сайын ЕАЭО ортақ нарығының әлеуетін пайдалану және өнеркәсіптік кооперация мен өндірісті дамытудың неғұрлым перспективалық бағыттары бойынша ұсыныстарды қамтитын баяндама дайындайды.

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер анықталған кедергілерді жою қажеттігі туралы мәселені қарайды.

4.6. ЕАЭО шеңберіндегі өнеркәсіп саласындағы халықаралық ынтымақтастық

ЕАЭО-ның халықаралық қызметі 2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың 7-бабына сәйкес жүзеге асырылады.

Өнеркәсіп саласында ЕАЭО шеңберіндегі халықаралық ынтымақтастық мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:

ынтымақтастықтың ықтимал нысандарын анықтау, өндірістік және ғылыми-техникалық кооперацияны дамыту, сондай-ақ халықаралық аренада Одақтың позициясын көрсету және ЕАЭО нарығындағы жұмыстың ерекшеліктері мен Одақ қабылдайтын өнеркәсіп саласындағы актілер туралы ақпарат беру мақсатында өнеркәсіп саласындағы халықаралық әріптестермен (халықаралық ұйымдармен, шет мемлекеттердің өкілдіктерімен, өңірлік ықпалдастыру бірлестіктермен, шет мемлекеттердің іскерлік орта бірлестіктерімен) өзара іс-қимыл жасау;

ЕАЭО-мен ынтымақтастыққа мүдделілік білдіретін және ЕАЭО мүше мемлекеттердің өндірістік кешендерін ықпалдастыруды дамыту жөніндегі жұмысқа қатысатын шет мемлекеттердің өкілдіктерімен, өңірлік ықпалдастыру бірлестіктермен, халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау;

мүше мемлекеттердің өндірістік әлеуетінің орнықты өсуіне, экономиканы әртараптандыруға, ЕАЭО өндірушілерін халықаралық өндірістік тізбекке орналастыруға, мүше мемлекеттер өнеркәсібінің инновациялық дамуына, инвестициялар көлемінің артуына және оның құрылымын жақсартуға, ЕАЭО-да ықпалдастыру процестерін жеделдетуге жәрдемдесу мақсатында, Одақтың негізгі сауда-экономикалық әріптестерімен өзара іс-қимыл жасау.

5. Қызметтің басым түрлері және сезімтал тауарлар

5.1. Экономикалық қызметтің басым түрлері

Экономикалық қызметтің басым түрлері - Тараптар Негізгі бағыттарды іске асыру үшін басымдық ретінде айқындаған қызмет түрлері.

Тараптардың өнеркәсіптегі өзара іс-қимылынан неғұрлым синергетикалық әсерді анықтау мақсатында, тиісті мамандандырылған және/немесе ғылыми-зерттеу ұйымдарының қатысуымен және Комиссияның үйлестіруімен мүше мемлекеттер осы құжатты қабылдағаннан кейін бір жыл ішінде талдау жүргізетін болады, соның нәтижесінде ӨЫНБ-ны түзету жөнінде ұсыныстар енгізе отырып, өнеркәсіптік ынтымақтастықты тереңдету үшін экономикалық қызметтің басым түрлері нақтыланатын болады.

Комиссия тараптармен бірлесіп, ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік ынтымақтастығы үшін экономикалық қызметтің басым түрлерінің тізбесі бойынша өнеркәсіптік ынтымақтастық үшін (№ 1 қосымша), қатысушыларының әрбірінің мүдделерін ескере отырып өнеркәсіптік ынтымақтастықты одан әрі дамыту жөніндегі Комиссияның ұсынымдарын мүше мемлекеттердің қарауына шығару үшін экономикалық қызметтің ұлттық басым түрлерін талдауды жүргізеді. Тараптар көрсетілген ұсынымдарды іске асыруға, атап айтқанда өнеркәсіптегі ұлттық мүдделерді негізге ала отырып, оларды қосу жолымен қатыса алады.

5.2. Сезімтал тауарлар

Тараптардың өнеркәсіптік кешеніне Ұлттық деңгейде қабылданатын шешімдердің теріс әсерінің тәуекелдерін төмендету мақсатында, мүше мемлекеттер позицияларды өзара ескеру үшін сезімтал тауарларға қатысты өнеркәсіптік саясат шараларын қабылдар алдында алдын ала өзара ақпарат беруді және консультацияларды жүзеге асырады.

Консультациялар және өзара ақпарат беру осы құжаттың ажырамас бөліктері болып табылатын, ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік ынтымақтастығы үшін басым сезімтал тауарлардың бекітілген тізбесі
(№ 2 қосымша) бойынша және Сезімтал тауарларға қатысты консультациялар жүргізу және (немесе) сезімтал тауарларға қатысты ұлттық өнеркәсіптік саясатты іске асырудың жоспарланған бағыттары туралы Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің өзара ақпарат беру тәртібіне (№ 3 қосымша) сәйкес жүргізіледі.

Сезімтал тауарлар деп әртүрлі мүше мемлекеттердің өндірушілері арасында бәсекелестік деңгейі жоғары тауарлар түсініледі. Тараптардың келісуі бойынша сезімтал тауарлар тізбесіне өзгерістер енгізілуі мүмкін.

6. Қорытынды

ӨЫНБ негізіне салынған Тараптардың өзара іс-қимыл жасау қағидаттары мен тетіктерін іске асыру – өнеркәсіп саласындағы олардың арасындағы кооперацияны тереңдетуге, инновациялық инфрақұрылым мен технологиялар трансфері жүйесін біріктіруге, өнеркәсіпті ынтымақтастықты дамыту жолында кедергілерді уақтылы анықтауға және жоюға, ортақ нарықтың әлеуетін неғұрлым толық пайдалануға және бірлесіп өндірілген өнімнің үшінші елдерге экспортын ұлғайтуға, келіссөздер процесі жолымен мүше елдердің өнеркәсіптік ұйымдары арасындағы өткір бәсекелестікті теңестіруге қуатты қарқын береді.

ӨЫНБ-ны іске асыру Тараптардың өнеркәсібін дамытудың сапалық және сандық көрсеткіштерін жақсартуға:

ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерде өнеркәсіптік өндірістің өсу қарқынын жеделдетуге;

мүше мемлекеттер арасындағы ЖҚҚ бойынша еңбек өнімділігі деңгейінде және әлемнің өнеркәсіптік дамыған елдерінен артта қалуды қысқартуға;

кооперациялық жеткізілімдер көлемін және тұтастай, өнеркәсіптік өнімнің өзара саудасы көлемін арттыруға;

ортақ нарықта, оның ішінде бірлесіп өндірілген ЕАЭО қатысушы елдер өнімінің үлесін ұлғайтуға, сондай-ақ оны оқшауландыру деңгейін кезең-кезеңмен арттыруды жүзеге асыруға;

ЕАЭО-ға мүше елдердің өнеркәсіптік өндірісін бірлесіп дамытудан синергетикалық әсер алуға және өнеркәсіптік өндірісте жоғары техникалық қызмет түрлерінің үлес салмағын ұлғайтуға мүмкіндік береді.

№ 1 қосымша. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік ынтымақтастығы үшін экономикалық қызметтің басым түрлерінің тізбесі:

Армения Республикасы

1.	Нақты инженерия (станок-құрал, электрлік-техникалық, электрондық, оптика, фотоника)
2.	Фармацевтика және биотехнология
3.	Алмас өңдеу, зергерлік және сағат өнеркәсібі
4.	Құрылыс материалдарын жасау
5.	Жеңіл өнеркәсіп
6.	Шарап жасау және коньяк өнеркәсібі

Беларусь Республикасы

1.	Автомобиль жасау
2.	Ауыл шаруашылығы техникасын жасау
3.	Теміржол техникасын жасау
4.	Мұнай өңдеу және мұнай өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар мен жабдықтарды жасау
5.	Радиоэлектрондық өнеркәсіп
6.	Электрлік машиналар мен электр жабдықтарды жасау
7.	Станок-құрал өнеркәсібі
8.	Металлургия (қара және түсті)
9.	Отын-энергетика кешені
10.	Құрылыс материалдарын жасау
11.	Жеңіл өнеркәсіп
12.	Медицина және микробиология өнеркәсібі
13.	Орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі, целлюлоза-қағаз өнеркәсібі
14.	Химия және мұнай химия саласы
15.	Фармацевтика өнеркәсібі
	Ғылыми-техникалық және инновациялық сала секторлары
1.	Наноиндустрия
2.	Композиттер және жаңа материалдар
3.	Биотехнология
4.	Ақпараттық-коммуникациялық және компьютерлік технологиялар, ауқымды деректер технологиясы, суперкомпьютерлік технологиялар
5.	Когнитивтік технологиялар, жасанды интеллект технологиялары, роботтехникасы
6.	Көлік технологиялары
7.	Ғарыш технологиялары
8.	Табиғатты ұтымды пайдалану технологиялары
9.	Энергия тиімділігі және энергия үнемдеу, смарт-грид технологиялары, энергияның жаңа көздері
10.	Инжиниринг және өнеркәсіптік дизайн
11.	Цифрлық жобалау және модельдеу
12.	Қауіпсіздік технологиялары
13.	Аддитивтік технологиялар
14.	Кванттық технологиялар
15.	Өнеркәсіптегі интернет-технология

Қазақстан Республикасы

1.	Қара металлургия
2.	Түсті металлургия
3.	Мұнай өңдеу
4.	Мұнай-газ химиясы
5.	Тамақ өнімдерін өндіру
6.	Агрохимия
7.	Өнеркәсіпке арналған химикаттар өндіру
8.	Автокөлік құралдарын, олардың бөліктерін, керек-жарақтарын және қозғалтқыштарын жасау
9.	Электр машиналар мен электр жабдықтарын жасау
10.	Ауыл шаруашылығы техникасын жасау
11.	Теміржол техникасын жасау
12.	Тау-кен өндіруші өнеркәсіпке арналған машиналар мен жабдықтарды жасау
13.	Мұнай өңдеуші және мұнай өндіруші өнеркәсіпке арналған машиналар мен жабдықтарды жасау
14.	Құрылыс материалдарын жасау

Кырғыз Республикасы

1.	Тау-кен өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар мен жабдықтарды жасау
2.	Отын-энергетика кешені
3.	Құрылыс материалдарын жасау
4.	Жеңіл өнеркәсіп

Ресей Федерациясы

1.	Автомобиль жасау
2.	Ауыл шаруашылығы техникасын жасау
3.	Теміржол техникасын жасау
4.	Тау-кен өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар мен жабдықтарды жасау
5.	Мұнай өңдеу және мұнай өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар мен жабдықтарды жасау
6.	Авиағарыш өнеркәсібі және қозғалтқыш жасау
7.	Зымыран-ғарыш өнеркәсібі
8.	Кеме жасау өнеркәсібі
9.	Радиоэлектрондық өнеркәсіп
10.	Энергетикалық машина жасау
11.	Электр машиналары мен электр жабдықтарын жасау
12.	Станок-құрал өнеркәсібі
13.	Металлургия (қара және түсті)
14.	Отын-энергетика кешені
15.	Құрылыс материалдарын жасау
16.	Жеңіл өнеркәсіп
17.	Фармацевтика өнеркәсібі
18.	Медициналық және микробиологиялық өнеркәсіп
19.	Орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі, целлюлоза-қағаз өнеркәсібі
20.	Химия және мұнай-химия саласы
	Ғылыми-техникалық және инновациялық сала секторлары
1.	Наноиндустрия
2.	Композиттержәне жаңа материалдар
3.	Биотехнология
4.	Ақпараттық-коммуникациялық және компьютерлік технологиялар, ауқымды деректер технологиялары, суперкомпьютерлік технологиялар
5.	Когнитивтік технологиялар, жасанды интеллект технологиялары, роботтехника
6.	Көлік технологиялары
7.	Ғарыш технологиялары
8.	Табиғатты ұтымды пайдалану технологиялары
9.	Энергия тиімділігі және энергия үнемдеу, смарт-грид технологиялары, энергияның жаңа көздері
10.	Инжиниринг және өнеркәсіптік дизайн
11.	Цифрлық жобалау жәнемодельдеу
12.	Қауіпсіздік технологиялары
13.	Аддитивтік технологиялар
14.	Кванттық технологиялар
15.	Өнеркәсіптегі интернет-технологиялар

	I. Автомобиль жасау
1.	Жеңіл автомобильдер	8703
2.	Автобустар	8702
3.	Жүк және арнайы автомобильдер	8704, 8705
4.	Карьерлік өзі аударғыштар көліктер	8704
5.	Тіркемелер мен жартылай тіркемелер	8716
6.	Автокөлік құралдарының бөліктері мен керек-жарақтары, оның ішінде ішкі жану қозғалтқыштары, автокөлік құралдарының шанақтары мен шассиі	8708
	II. Жеңіл өнеркәсіп
7.	Иірілген жіптер мен жіптер	6812
8.	Маталар мен төсек жабдығы	6302
9.	Техникалық тоқыма	5603-5605
11.	Кілемдер мен кілем бұйымдары	5701-5703
12.	Киім-кешек	6110-6114
13.	Трикотаж шұлық-ұйық бұйымдары	6115
14.	Трикотаж полуверлер, кардигандар	6110
15.	Шабадандар мен сөмкелер	4202
16.	Өңделген былғары	4104-4115
17.	Табиғи үлбірден жасалған киім, киім керек-жарақтары және өзге де бұйымдар	4302-4304
18.	Аяқкиім мен аяқкиім бөліктері	6401-6406
	III. Металлургия
19.	Болат илем	7208-7212, 7214
20.	Құбырлар	7303-7307
	IV. Ауыл және орман шаруашылығына арналған машиналар мен жабдықтарды жасау
27.	Астық жинайтын комбайндар	8433
28.	Шынжыр табанды және дөңгелекті тракторлар	8701, 8702
29.	Ауыл шаруашылығы және бақша машиналары	8432, 8433
	V. Құрылыс материалдары өнеркәсібі
30.	Портландцемент	2523
31.	Шыны	7003

I. Жалпы ережелер

1. Осы Тәртіп 2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың (бұдан әрі – Шарт) 92-бабының 8-тармағына сәйкес, Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттер (бұлан әрі – мүше мемлекеттер) 2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың 92-бабының 8-тармағында көзделген сезімтал тауарлардың бекітілген тізбесі (бұдан әрі – сезімтал тауарлар тізбесі) бойынша өнеркәсіптік саясат шараларын қабылдар алдында, өзара позицияларды ескеру мақсатында әзірленді және сезімтал тауарларға қатысты консультациялар (бұдан әрі – консультациялар) жүргізу кезінде және ұлттық өнеркәсіптік саясатты іске асырудың жоспарланған бағыттары туралы мүше мемлекеттерге өзара ақпарат беру (бұдан әрі – өзара ақпарат беру) кезінде, мүше мемлекеттердің мемлекеттік билік органдарының ұлттық өнеркәсіптік саясатты іске асыру мәселелері бойынша құқықтық актілерді әзірлеу саласындағы уәкілеттілердің (бұдан әрі – уәкілетті органдар) және Еуразиялық экономикалық комиссияның (бұдан әрі – Комиссия) әрекеттерінің мерзімдері мен дәйектілігін айқындайды.

2. Мүше мемлекеттің ұсынысы бойынша және қалған мүше мемлекеттердің келісімімен консультациялар жүргізу және өзара ақпарат беру сезімтал тауарлар тізбесіне енгізілмеген тауарларға қатысты жүзеге асырылуы мүмкін.

3. Консультациялар жүргізу және өзара ақпарат беру мүше мемлекеттердің құқықтық актілердің жобаларына мемлекетішілік келісуді жүргізуіне және олардың осындай актілерді қабылдауына кедергі келтірмейді.

Осы Тәртіптің мақсаттары үшін, құқықтық актілер (актілердің жобалары) деп – мүше мемлекеттердің өнеркәсіп саласындағы құқықтық актілері, мүше мемлекеттердің мемлекеттік билік органдарының ведомстволық актілері (осындай актілердің жобалары), ұлттық өнеркәсіптік саясатты іске асыру мәселелері жөніндегі мемлекеттік және ведомстволық бағдарламалар (осындай бағдарламалардың жобалары) түсініледі.

4. Консультациялар жүргізуді ұйымдастыру және өзара ақпарат беру кезінде мүше мемлекеттер мен Комиссия техникалық мүмкіндіктер болған кезде, жедел байланыс арналарын (электрондық пошта, факсимильдік байланыс) пайдаланады.

II. Консультациялар жүргізу

5. Сезімтал тауарларға қатысты мүше мемлекеттердің позицияларын өзара ескеру үшін консультациялар уәкілетті органдардың ұсынысы бойынша жүргізіледі.

6. Консультациялар жүргізу туралы ұсынысты уәкілетті орган консультациялар жүргізу ұсынылған күнге дейін 20 жұмыс күнінен кешіктірмей Комиссияға жібереді.

7. Комиссия консультациялар жүргізу туралы ұсынысты алған күннен бастап 3 жұмыс күні ішінде тиісті ақпаратты басқа мүше мемлекеттердің уәкілетті органдарына ұсынылатын күнін, консультацияларды жүргізу орны мен форматын көрсете отырып жібереді.

8. Уәкілетті орган Комиссиядан ақпаратты алған күннен бастап 7 жұмыс күні ішінде консультациялар жүргізу туралы ұсыныстарды келісу туралы Комиссияға хабар береді не консультациялар жүргізу жөніндегі өз ұсыныстарын, сондай-ақ консультацияға қатысушылар туралы ақпаратты жібереді.

9. Консультацияларды ақпараттық қолдауды (отырыстың күн тәртібін, хаттаманың жобасын жасау, мүше мемлекеттердің позициялары туралы ақпарат жіберу) Комиссия жүзеге асырады.

10. Консультациялар Өнеркәсіп жөніндегі консультациялық комитет шеңберінде және (немесе) Комиссия алаңында жүргізілуі мүмкін.

Консультацияларды жүргізу мүше мемлекеттер өкілдерінің қатысуымен, отырыстар өткізу арқылы да, бейне конференция форматында да жүзеге асырылуы мүмкін.

11. Бейне конференция форматында консультациялар жүргізу кезінде бейне конференция байланысын ұйымдастыруды уәкілетті органдар мен Комиссия өз бетінше қамтамасыз етеді.

12. Консультацияларға мыналар:

а) мүше мемлекеттерден – уәкілетті және өзге де мүдделі органдардың өкілдері, өндіруші ұйымдар мен өнеркәсіптік өнімді тұтынушылардың, қауымдастықтардың және өндірушілер мен тұтынушылардың өзге де бірлестіктерінің өкілдері;

б) Комиссиядан – өнеркәсіптік саясат мәселелері құзыретіне жататын департаменттің, сондай-ақ Комиссияның өзге де мүдделі департаменттерінің өкілдері қатыса алады.

13. Консультациялар жүргізу қорытындылары бойынша хаттама жасалып, ол консультациялар жүргізілген күннен бастап 5 жұмыс күні ішінде мүше мемлекеттерге жіберіледі.

14. Мүше мемлекеттің ұсынысы бойынша консультациялар барысында Еуразиялық экономикалық одақ органының тиісті актісінің жобасын әзірлеу және оны мүдделі мүше мемлекеттің Комиссияға енгізуі туралы мәселе қаралуы мүмкін.

15. Комиссия Тараптармен келісу бойынша жоспарланатын консультациялар туралы, сондай-ақ консультациялар жүргізу нәтижелері туралы ақпаратты ақпараттық-телекоммуникациялық "Интернет" желісіндегі Одақтың ресми сайтына орналастыруды қамтамасыз етеді.

16. Консультациялар жүргізуге байланысты шығыстарды мүше мемлекеттер мен Комиссия өз бетінше жүзеге асырады.

III. Өзара ақпарат беру

17. Мүше мемлекеттер уәкілетті органдар арқылы құқықтық актілердің жобаларын, сондай-ақ қоса берілетін нысан бойынша олар жөніндегі ақпаратты жіберу арқылы, сезімтал тауарларға қатысты ұлттық өнеркәсіптік саясатты іске асырудың жоспарланған бағыттары туралы Комиссияға ақпарат беруді қамтамасыз етеді.

18. Құқықтық актілердің жобалары мен олар жөніндегі ақпаратты уәкілетті органдар мүше мемлекеттің мүдделі мемлекеттік билік органдарымен осы құқықтық актілердің жобаларын келіскеннен кейін Комиссияға жібереді, ал мүше мемлекеттің басқа да мемлекеттік билік органдарымен келісуді талап етпейтін құқықтық актілердің жобаларын және олар жөніндегі ақпаратты ведомствоішілік келісуді жүргізгеннен кейін Комиссияға жібереді.

Егер құқықтық актінің жобасында 2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың 93-бабының 3-тармағының ережелеріне сай келетін субсидиялау шаралары көзделген болса, уәкілетті орган Еуразиялық экономикалық комиссия Кеңесінің 2014 жылғы 10 желтоқсандағы № 111 Шешімімен бекітілген нысандар бойынша ақпаратты да Комиссияға ұсынады.

19. Комиссия уәкілетті органнан келіп түскен құқықтық актінің жобасын және ол жөніндегі ақпаратты көрсетілген жоба мен ақпарат Комиссияға келіп түскен күннен бастап 3 жұмыс күні ішінде басқа мүше мемлекеттердің уәкілетті органдарына жіберуді қамтамасыз етеді.

20. Құқықтық актінің жобасы бойынша ескертпелер мен ұсыныстарды уәкілетті органдар көрсетілген құқықтық актінің жобасы мен ол жөніндегі ақпаратты алған күннен бастап 20 жұмыс күнінен кешіктірмей Комиссияға жібереді.

Комиссия уәкілетті органдардың ескертпелері мен ұсыныстарын алған күннен бастап 3 жұмыс күні ішінде құқықтық актінің жобасын ұсынған уәкілетті органға оларды ұсынады, олар ескертпелер мен ұсыныстарды қарайды және оларды алған күннен бастап 10 жұмыс күнінен кешіктірмей Комиссияға осындай ескертпелер мен ұсыныстарды қарау нәтижелері туралы ақпарат ұсынады.

Комиссия көрсетілген ақпаратты алған күннен бастап 3 жұмыс күні ішінде оны басқа уәкілетті органдарға жібереді.

21. Құқықтық актілердің жобалары бойынша ЕЭК-ға және мүше мемлекеттерге ақпарат беру мемлекетішілік келісу рәсімдерін жүргізуге және әзірлеуші мемлекеттің актіні қабылдауына кедергі болмайды.

Сезімтал тауарларға қатысты
консультациялар жүргізу және
(немесе) сезімтал тауарларға
қатысты ұлттық өнеркәсіптік
саясатты іске асырудың
жоспарланған бағыттары туралы
Еуразиялық экономикалық
одаққа мүше мемлекеттердің
өзара ақпарат беру тәртібіне
қосымша

Сезімтал тауарларға қатысты Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің өзара ақпарат беру

НЫСАНЫ

Құқықтық акт жобасының атауы	Өздеріне қатысты акт қолданылатын тауарлар (сала)	Құқықтық актіні әзірлеу мерзімі, жоспарланған қабылдау күні	Құқықтық актіні қабылдау мақсаты	Құқықтық актінің жобасында көзделген өнеркәсіптік саясат шараларының сипаттамасы	Құқықтық актінің қолданылу мерзімі	Қосымша ақпарат*
1	2	3	4	5	6	7

______________

^*Уәкілетті органның иелігіндегі тауар (сала) бойынша стратегиялық деректер, сондай-ақ құқықтық акт жобасында көзделген шаралардың салаға әсерін бағалау көрсетіледі.

Об Основных направлениях промышленного сотрудничества в рамках Евразийского экономического союза

Члены Евразийского межправительственного совета:

"Основные направления промышленного сотрудничества в рамках
Евразийского экономического союза"
Оглавление
Общие положения.

Общие положения.

Республика Армения

Республика Беларусь

Республика Казахстан

Кыргызская Республика

Российская Федерация

ФОРМА
взаимного информирования государств – членов Евразийского
экономического союза в отношении чувствительных товаров

Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі Өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары туралы

Еуразиялық үкіметаралық кеңес мүшелері:

"Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары"

Мазмұны

Жалпы ережелер

Об Основных направлениях промышленного сотрудничества в рамках Евразийского экономического союза

Члены Евразийского межправительственного совета:

"Основные направления промышленного сотрудничества в рамкахЕвразийского экономического союза"ОглавлениеОбщие положения.

Общие положения.

Республика Армения

Республика Беларусь

Республика Казахстан

Кыргызская Республика

Российская Федерация

ФОРМАвзаимного информирования государств – членов Евразийскогоэкономического союза в отношении чувствительных товаров

Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі Өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары туралы

Еуразиялық үкіметаралық кеңес мүшелері:

"Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары"

Мазмұны

Жалпы ережелер

"Основные направления промышленного сотрудничества в рамках
Евразийского экономического союза"
Оглавление
Общие положения.

ФОРМА
взаимного информирования государств – членов Евразийского
экономического союза в отношении чувствительных товаров