О некоторых вопросах развития эталонной базы единиц величин Республики Казахстан

Постановление Правительства Республики Казахстан от 10 мая 2001 года N 614

Правительство Республики Казахстан постановляет:
1. (Пункт 1 утратил силу - постановлением Правительства РК от 24 апреля 2002 г. N 470 P020470_ )
2. Утвердить прилагаемую Программу развития эталонной базы единиц величин Республики Казахстан на 2001-2003 годы.
Сноска. В пункт 2 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 19 декабря 2001 г. N 1658 P011658_ .
3. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 10 мая 2001 года N 614

Программа
развития эталонной базы единиц
величин Республики Казахстан на 2001-2003 годы

1. Паспорт

Наименование Программа развития эталонной базы единиц величин

Республики Казахстан на 2001-2003 годы.

Краткое содержание Программа представляет собой совокупность

программы взаимосвязанных организационных, социальных,

финансовых и технических мер, направленных на

планомерное создание и совершенствование эталонной

базы единиц величин Республики Казахстан и наиболее

полное удовлетворение потребностей отраслей

экономики в обеспечении единства измерений.

Срок реализации Реализация Программы намечена на период с 2001 по

2003 годы.

2. Введение

Основанием для разработки настоящей программы является постановление Правительства Республики Казахстан от 7 марта 2000 года N 367 P000367_ "О Плане мероприятий по реализации Программы действий Правительства Республики Казахстан на 2000-2002 годы".
При составлении настоящей Программы была проведена научно-исследовательская работа по обоснованию оснащения национальной эталонной базы единиц величин и систематизации ее состава. По результатам научно-исследовательской работы определены основные способы воспроизведения единиц величин эталонами с учетом международного опыта. Разработаны принципы формирования национальной эталонной базы единиц величин, определены факторы, которые необходимо при этом учитывать. В целях оценки степени эквивалентности национальных эталонов единиц величин разных стран показана роль системы международных сличений, для участия в которых требуется соответствующий уровень точности измерений.
Настоящая Программа разработана на основе анализа существующего комплекса исходных эталонов единиц величин, состояния измерений в отраслях экономики и содержит мероприятия по созданию и поддержке национальной эталонной базы республики с учетом потребностей экономики в метрологическом обеспечении и рационального использования бюджетных средств.

3. Анализ современного состояния проблемы

С распадом Советского Союза ведущие метрологические научно-исследовательские институты, занимающиеся разработкой и производством эталонов единиц величин и высокоточных средств измерений, остались на территории Российской Федерации. Республиканское государственное предприятие "Казахстанский институт метрологии", образованное относительно недавно (постановлением Правительства Республики Казахстан от 9 августа 2000 года N 1227 P001227_ "О некоторых организациях Комитета но стандартизации, метрологии и сертификации Министерства энергетики, индустрии и торговли Республики Казахстан"), имеет на своем балансе только 20 эталонов единиц величин, которые в настоящее время составляют эталонную базу Республики Казахстан.
Существующая эталонная база единиц величин не в полной мере подготовлена к удовлетворению потребностей экономики, особенно таких развивающихся отраслей, как топливно-энергетический комплекс, телекоммуникация, нефтегазодобывающая промышленность, а также видов деятельности, подлежащих государственному метрологическому надзору, а именно, обеспечение безопасности жизни и здоровья населения и охраны окружающей среды.
Интеграция национальной экономики в мировое экономическое сообщество требует дальнейшего совершенствования применяемой в республике измерительной техники и повышения точности и достоверности результатов измерений.
1. Нефтегазодобывающая промышленность.
Нефтегазодобывающая промышленность является наиболее перспективной отраслью Республики Казахстан. Производственный цикл состоит из добычи и сбора сырой нефти, подготовки и транспортирования ее по трубопроводам, в железнодорожных и автомобильных цистернах и танкерах, а также хранения и реализации.
Важнейшей государственной задачей является учет нефти и нефтепродуктов. Потери только за счет погрешности измерений массы нетто нефти составляют около 1,5 процента. Такая погрешность приводит к значительным экономическим потерям нефтяных компаний и государства. Поэтому для Республики Казахстан, нефтяная промышленность которой в будущем будет давать значительную долю экспорта, необходимо повышении точности учета количества и качества нефти, что определяет взаимоотношение между потребителями и поставщиками.
Стоимость нефти в значительной степени зависит от ее качества. Важнейшими товарными показателями качества является плотность, содержание воды, хлористых солей, серы, механических примесей. Также определяются такие технологические показатели, как давление насыщенных паров, вязкость, содержание парафинов.
Мерой количества природного газа при расчетно-учетных операциях является его объем. Измерения объема природного газа на узлах учета газодобывающих предприятий и магистральных газопроводов осуществляются измерительными комплексами на основе сужающих устройств, турбинными и вихревыми расходомерами. Вследствие погрешности измерений до 5 процентов природного газа выпадает из коммерческого учета, что приводит к значительным экономическим потерям газовых компаний и государства.
Качество газа также имеет большое значение, так как от этого зависит его стоимость. К показателям качества природного газа относят: содержание метана, плотность, низшая теплота сгорания, содержание сероводорода, меркаптановой серы, азота, углекислого газа и углеводорода, температура точки росы.
Технологические процессы в нефтегазоперерабатывающей промышленности в основном включают аналитические измерения (в том числе измерения параметров качества нефтепродуктов и газа), термометрию, расходометрию и измерения параметров теплоносителей.
2. Топливно-энергетический комплекс.
В топливно-энергетическом комплексе к 2000 году применялось более 3 млн. средств измерений, в том числе турбинные и кориолисовые расходомеры нефти и газа, микропроцессорная аппаратура, поточные автоматические плотномеры, пробоотборники, манометры. Использование высокоточных приборов учета энергоносителей позволит упорядочить потребление энергоресурсов, контролировать и регулировать процессы их добычи и потребления, определять реально необходимое количество энергоресурсов.
Масштабы измерений тепловой энергии и расхода воды в стране огромны. Каждый жилой дом, не говоря уже о промышленных объектах, должен иметь, по крайней мере, один счетчик холодной воды и один счетчик тепла. Используемые средства измерений нуждаются в современном метрологическом обеспечении. При производстве тепловой энергии до 5 процентов всей произведенной энергии в стране выпадает из коммерческого учета из-за погрешности измерений.
Одной из основных задач метрологического обеспечения угледобывающей промышленности является обеспечение пожаро- и взрывобезопасности работ в шахтах. В основном она решается организацией экоаналитического контроля. Одним из факторов обеспечения взрывобезопасности шахт является точность измерения скорости воздушного потока в потенциально опасных зонах.
При производстве и сертификации строительных материалов и элементов строительных конструкций, при обеспечении минимизации тепловых потерь в тепловых сетях и коммуникациях, зданиях жилого и производственного назначения решающую роль играют измерения температурного коэффициента линейного расширения и измерения теплопроводности - дилатометрия.
3. Пищевая промышленность.
В аккредитованных лабораториях применяются газовые и жидкостные хроматографы, атомно-абсорбционные спектрометры, электронные весы и другие высокоточные приборы нового поколения, которые позволяют идентифицировать образец продукции, обнаружить и измерить количество различных опасных для здоровья и жизни человека вредных веществ. Однако метрологическое обеспечение испытаний и сертификации пищевой и сельскохозяйственной продукции в стране находится не на должном уровне из-за отсутствия эталонных комплексов для поверки и калибровки приборов контроля показателей качества и безопасности продукции, а также проведения межлабораторных сличений результатов измерений (испытаний).
4. Контроль окружающей среды и природопользования.
Включение Республики Казахстан в мировой процесс, направленный на реализацию модели экологически устойчивого развития, непосредственно связано с выполнением решений Конференции Организации Объединенных Наций по окружающей среде и развитию, представленных в ее основных документах. Это объясняется тем, что человечество вступило в новую эру своего существования, когда потенциальная мощь создаваемых им химических, биологических и физических средств воздействия на среду обитания становится соизмеримой с силами природы.
Деятельность общества радикально трансформирует химический состав биосферы. Эти изменения связаны с процессами загрязнения твердой, жидкой и газообразной составляющих биосферы. Главными причинами возникновения экологических проблем являются:
длительное экстенсивное развитие народного хозяйства;
несоответствие природопользования природно-ресурсному потенциалу региона;
слабое оснащение природоохранным оборудованием;
невыполнение всего комплекса природоохранных мероприятий, включающего, в первую очередь, контроль химических, биологических и экологических факторов воздействия и реакцию на них природных и антропогенных экосистем.
Преднамеренный выброс различных веществ в атмосферу является наиболее очевидным из нарушений равновесия в окружающей среде, производимых человеком. Источники основных веществ, загрязняющих атмосферу, весьма различны. Использование ископаемого топлива как источника энергии, бесспорно, является основной причиной загрязнения воздуха. Другие источники - это выбросы побочных продуктов атомной и химической промышленности, металлургического производства, цементного производства и других видов индустриальной деятельности. При гниении органических веществ выделяются вещества, богатые сероводородом и другими соединениями серы. Ощутимый вклад в загрязнение окружающей среды вносит транспорт. Большое загрязнение атмосферы приходится на долю оксидов углерода, соединений серы и азота, углеводородов и промышленной пыли.
Проблема загрязнения вод - наиболее тревожный фактор ухудшения окружающей среды. В мировой океан при добыче на шельфе, смыве с берегов и через атмосферу ежегодно поступает несколько миллионов тонн нефти и нефтепродуктов. В данном случае дело обстоит сложнее, чем при загрязнении атмосферы, поскольку многочисленные твердые загрязнители могут раствориться в воде или во взвешенном состоянии переноситься на огромные расстояния. Другая проблема состоит в том, что вода содержит относительно небольшое количество растворенного кислорода. В то время как даже сильно загрязненный воздух сохраняет квазипостоянную концентрацию этого газа. Вода не обладает таким свойством, а кислород относится к лимитирующим экологическим факторам для большинства организмов как в пресных, так и в соленых водах.
О масштабах химического преобразования литосферы говорят следующие данные: за последнее столетие на земную поверхность осело примерно 20 млрд. тонн шлаков, 3 млрд. тонн золы, более миллиона тонн мышьяка, кобальта, никеля, около миллиона тонн цинка и сурьмы.
Анализ всего комплекса рассматриваемых проблем привел к необходимости создания системы экологической безопасности, в рамках которой первостепенное значение имеет мониторинг критических экологических факторов антропогенного воздействия, фактического состояния биосферы и прогноз ее будущего развития.
5. Телекоммуникация.
С учетом тенденций мирового развития возникает потребность в повышении качества и совершенствовании средств связи, электроники, радиотехники, компьютерной техники и телевидения, одним из основных параметров которых является индуктивность. Имеющиеся в республике высокоточные средства измерений индуктивности вывозятся на поверку за пределы страны, что ставит в зависимость развитие данной стратегически важной отрасли от экономического и политического состояния других стран.
6. Производство и ввоз средств измерений.
Использование измерительной техники является важной задачей, стоящей перед промышленностью, научными учреждениями, в энергетике. Ежегодно на рынок Республики Казахстан поступает большое количество импортных средств измерений. Но измерительная техника иностранных фирм не всегда адаптирована к местным условиям эксплуатации и по своим техническим свойствам не всегда отвечает запросам потребителей.
Механизмом защиты отечественного рынка от некачественных средств измерений, предназначенных к серийному производству или ввозу из-за границы партиями, являются испытания средств измерений для утверждения типа с последующим внесением в реестр государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан.
В настоящее время в Республике Казахстан отсутствует аккредитованная испытательная база средств измерений, располагающая необходимым испытательным и измерительным оборудованием. Испытания, в основном, проводятся на базе сторонних организаций (иногда с использованием нескольких баз), что приводит к повышению стоимости и увеличению сроков испытаний.
Создание собственной испытательной базы с последующей аккредитацией ее на международном уровне позволит обеспечить признание результатов испытаний выпускаемых средств измерений при поставках их за рубеж, тем самым способствовать устранению технических барьеров в торговле. Кроме того, расширение номенклатуры средств измерений, допущенных к применению на территории республики, позволит увеличить возможность выбора средств измерений и создаст условия для здоровой конкуренции.
7. Дооснащение существующей эталонной базы.
Сформированная в 70-80 годы за счет средств бюджетного финансирования эталонная база единиц величин республики по своему уровню отвечала потребностям народного хозяйства того периода развития. В настоящее время 2100 единиц эталонов первого разряда и высокоточные средства измерений, ранее принадлежащие государственной метрологической службе, ввиду их морального и физического износа, несоответствия требованиям, предъявляемым к государственным эталонам по точности и надежности, были переданы на баланс юридических лиц.
Существует перечень средств измерений, вывозимых на поверку за пределы Республики Казахстан. Это влечет за собой большие финансовые затраты и затраты времени, связанные с транспортированием данных средств измерений в страны ближнего зарубежья, где осуществляется их поверка.
Такое положение обусловлено отсутствием эталонов единиц величин, а также их физическим износом (например: эталон единицы рН, эталон единицы удельной проводимости растворов электролитов). Таким образом, возникает острая необходимость в дооснащении и модернизации существующей эталонной базы республики.

4. Цели и задачи Программы

Главной целью Программы является планомерное создание и совершенствование эталонной базы единиц величин Республики Казахстан, направленное на наиболее полное удовлетворение потребностей отраслей экономики в обеспечении единства измерений.
Целями Программы по отраслям экономики является следующее:
в нефтегазодобывающей промышленности - создание эталонного комплекса для метрологического обеспечения средств измерений по контролю качества и количества нефти и газа;
в топливно-энергетическом комплексе - создание автоматизированного измерительного комплекса для проведения комплектной поверки теплосчетчиков систем теплоснабжения, состоящих из совокупности различных по виду средств измерений. Метрологическое обеспечение средств измерений скорости воздушного потока в угледобывающей промышленности и метеорологии, измерений температурного коэффициента линейного расширения материалов в широком диапазоне температур;
в пищевой промышленности - создание эталонного комплекса для метрологического обеспечения средств измерений по контролю качества и безопасности производимых в республике и импортируемых продуктов питания;
в области контроля окружающей среды и природопользования - создание эталонного комплекса для метрологического обеспечения средств измерений контроля окружающей среды, а именно, в области аналитических измерений при природопользовании;
в телекоммуникации - создание эталонного комплекса для метрологического обеспечения средств измерений индуктивности, применяемых в телекоммуникации;
в производстве и при ввозе средств измерений - создание базы для испытаний и исследований производимых в республике и ввозимых средств измерений;
в области дооснащения существующей эталонной базы - сохранение достигнутого уровня измерений и научно-технического потенциала, а также модернизация существующей эталонной базы.

5. Основные направления и механизм
реализации Программы

К участию в Программе привлекаются государственные органы, юридические лица, разработчики и изготовители средств измерений Республики Казахстан и зарубежных стран.
Основным механизмом реализации программы является приобретение необходимого оборудования и утверждение его в качестве эталонов, а так же дооснащение и модернизация имеющихся эталонов.
Реализация поставленных задач возможна только на основе постоянного совершенствования государственной системы обеспечения единства измерений, прежде всего, ее технической основы, путем изменения приоритетов, использования новых принципов, форм и методов управления.
1. Нефтегазодобывающая промышленность.
Основными направлениями развития метрологического обеспечения нефтегазодобывающей промышленности являются повышение точности измерения объемного и массового расхода, измерения вязкости и плотности и физико-химические измерения состава нефти и газа.
Механизмом реализации является:
приобретение оборудования для воспроизведения единицы объемного и массового расхода жидкости и передачи ее размера расходомерам узлов учета нефти и нефтепродуктов;
приобретение оборудования для бездемонтажной поверки расходомеров, поточных вискозиметров, плотномеров и влагомеров узлов учета магистральных трубопроводов;
приобретение оборудования для производства поверочных газовых смесей;
приобретение оборудования по определению качества нефти и газа.
2. Топливно-энергетический комплекс.
Одним из важнейших направлений экономики должно быть рациональное использование энергетических природных ресурсов. В топливно-энергетическом комплексе это природный газ, жидкое топливо, твердое топливо и вода. Переход страны на мировые цены по энергетическим ресурсам, рациональное потребление их в производственной, жилищно-коммунальной сфере, внедрение прогрессивных энергосберегающих технологий требуют дальнейшего совершенствования измерительной техники и повышения точности и достоверности измерений.
Механизмом реализации является приобретение оборудования для поверки составных средств измерений, применяемых в составе теплосчетчиков и тепловычислителей, для метрологического обеспечения измерения температуры, скорости воздушного потока, удельной электрической проводимости растворов электролитов.
3. Пищевая промышленность.
Здоровье граждан является одним из важнейших приоритетов в государственной политике. Для этого необходимо обеспечение населения качественными и экологически чистыми продуктами питания. Обеспечение безопасности продукции пищевой промышленности - одна из актуальнейших проблем, которая может решаться на основе испытаний и сертификации.
Для подтверждения качества и безопасности продукции в соответствии с требованиями нормативных документов необходимо проведение физико-химических, микробиологических и токсикологических измерений. Это условие распространяется на продукцию, как производимую в республике, так и ввозимую из-за рубежа. Получить достоверную измерительную информацию возможно лишь с использованием высокоэффективного аналитического оборудования, имеющего программное обеспечение и соответствующего по своим метрологическим характеристикам требуемым нормам точности и надежности.
Механизм реализации - приобретение высокоточного оборудования для контроля в пищевых продуктах влажности, содержания сухих веществ, экстрактов и сахаров, содержания микроорганизмов, контроля зольности и влажности альдегидов, содержания бифенилов в пищевых продуктах, контроля содержания нитрат-иона, содержания сахара, нитритов и сивушных масел.
4. Контроль окружающей среды и природопользования.
Основным направлением является создание систем экологического мониторинга на местном, региональном, национальном и глобальном уровне. Основным блоком этой системы является подсистема измерений, обеспечивающая оперативный контроль состояния и динамики природных антропогенных экосистем. Эффективность мониторинга определяется достоверностью получаемой экологической информации. В свою очередь достоверность измерений должна строиться на основе национальной системы обеспечения единства измерений, базирующейся на комплексах эталонов единиц величин и стандартных образцов.
Механизм реализации - приобретение растворов рН, атомно-абсорбционного спектрофотометра, оборудования для контроля содержания солей тяжелых металлов в объектах окружающей среды.
5. Телекоммуникация.
Основным направлением является создание государственного эталона единицы индуктивности, которое позволит осуществлять поверку средств измерений индуктивности в Республике Казахстан и положит начало развитию этого вида измерений, наиболее часто применяемого в телекоммуникации.
Механизм реализации - приобретение оборудования для хранения, воспроизведения и передачи размера единицы индуктивности.
6. Производство и ввоз средств измерений.
Измерительная техника по своим техническим и метрологическим характеристикам должна отвечать современным требованиям производства, учета и распределения материальных и энергетических ресурсов.
Основным направлением является создание собственного центра испытаний средств измерений для проведения научных исследований в области метрологии и качественных испытаний средств измерений.
Механизм реализации - приобретение специализированных камер с широким диапазоном для создания условий эксплуатации и транспортировки средств измерений.
7. Дооснащение существующей эталонной базы.
Основным направлением является улучшение метрологических характеристик и диапазонов измерения имеющихся эталонов.
Механизм реализации:
дооснащение государственных эталонов единицы массы электронными компараторами;
модернизация существующих эталонов длины, электрического напряжения, емкости и сопротивления, переменного тока;
приобретение оборудования для получения единиц величин от государственных эталонов и дальнейшей передачи рабочим эталонам и средствам измерений;
приобретение оборудования для замены физически изношенных эталонов давления;
приобретение оборудования для хранения, воспроизведения и передачи размеров единицы плоского угла, силы.
8. Механизм реализации Программы включает нижеследующие мероприятия:
проведение ежегодных сличений с межгосударственными и международными, а также национальными эталонами единиц величин зарубежных стран;
проведение периодических поверок с целью определения и подтверждения соответствия установленным техническим требованиям;
обеспечение условий хранения и эксплуатации приобретаемого оборудования;
приобретение расходных материалов и дополнительных материалов для модернизации эталонов;
проведение ремонта эталонов;
обучение персонала, обслуживающего эталонную базу.

6. Необходимые ресурсы и источники их
финансирования

Финансирование программы осуществляется за счет средств республиканского бюджета, в том числе по годам: на 2001 год - 105,8 млн. тенге, на 2002 год - 110,988 млн. тенге, на 2003 год - 248,879 млн. тенге. <*>

Сноска. Раздел 6 - в редакции постановления Правительства РК от 13 марта 2003 г. N 242 .

7. Ожидаемый результат от реализации Программы

Реализация программы способствует получению научно-технического, социального, экологического и экономического эффектов по:
защите интересов граждан и экономики Республики Казахстан от последствий недостоверных результатов измерений;
обеспечению достоверного учета всех видов материальных и энергетических ресурсов;
обеспечению достоверности измерений при фундаментальных исследованиях и научных разработках;
обеспечению достоверных результатов измерений при контроле безопасности условий труда и быта людей, безопасности движения и при охране окружающей среды.

8. План мероприятий по реализации Программы развития
эталонной базы единиц величин Республики Казахстан на 2001-2003 годы

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 19 декабря 2001 г. N 1658 P011658_ . Новая редакция - от 13 марта 2003 г. N 242 .

-------------------------------------------------------------------
N ! Мероприятия !Форма за-!Ответствен-!Срок !Предпо-!Источ-
п/п! !вершения !ные за ис- !испол-!лагае- !ник фи-
! ! !полнение !нения !мые !нанси-
! ! ! ! !расходы!рования
! ! ! ! !(млн. !
! ! ! ! !тенге) !
-------------------------------------------------------------------
! 1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6
-------------------------------------------------------------------
1 Приобрести Информа- Комитет по IV 2001 г. Респуб-
следующее ция Пра- стандарти- квар- -100 ликан-
оборудование: витель- зации, мет- тал (выпол- ский
1. Оборудование ству рологии и 2001 нено) бюджет
для определения Респуб- сертифика- г.
содержания серы и лики ции Минис-
ее соединений в Казах- терства
природном газе и стан индустрии и
нефти с пределом торговли
обнаружения Республики
0,01 мг/кг. Казахстан,
2. Оборудование с РГП "КазИн-
учетом требований Метр"(по
ГОСТ 8.024-75 для согласова-
создания государ- нию)
ственного первич-
ного эталона
единицы плотности
жидкости с диапа-
зоном 650:2000
кг/м ³ при темпе-
ратуре 20 ^о С,
S=1,2*0 ^-6 .
3. Набор
денсиметров общего
назначения с уче-
том требований
ГОСТ 8.024-75
для создания
рабочего эталона
плотности жидкости
с диапазоном
650:2000 кг/м ³ ,
S=2,1*10 ^-2 :0,5*10 ^-2
4. Оборудование
для создания госу-
дарственного эта-
лона единицы
температурного
коэффициента
линейного расши-
рения твердых тел
в диапазоне темпе-
ратур 90:1800К,
0,05*10 ^-6 :25*10 ^-6
К ^-1 ,
S=0,2*10 ^-8 :1,5*10 ^-8
К ^-1 ,
Q=0,03*10 ^-8 :
30*10 ^-8 К ^-1
5. Оборудование
для создания рабо-
чего эталона еди-
ницы температур-
ного коэффициента
линейного расшире-
ния твердых тел
первого разряда в
диапазоне темпера-
тур 90:1800 К,
0,3*10 ^-6 :25 10 ^-6
К ^-1 ,
б=0,25*10 ^-7 :
10*10 ^-7 К ^-1 .
6. Оборудования
для создания госу-
дарственного
специального эта-
лона единицы
удельной электри-
ческой проводимос-
ти растворов элек-
тролитов в диапа-
зоне 0,1:10 См/м
S ₀ =3*10 ^-4 ,
Q ₀ =8*10 ^-4 .
7. Оборудование
для контроля содер-
жания нитрат-иона
с пределом
измерений (0,01-
0,0001) моль/дм ³ .
8. Оборудование
для контроля
содержания нитро-
заминов при
анализе жиров и
спиртов с пределом
обнаружения
0,01 мг/кг.
9. Оборудование
для контроля влаж-
ности, содержания
сухих веществ,
экстрактов и саха-
ров с показателем
преломления от 1,2
до 1,7.
10. Оборудование и
материалы для соз-
дания двух эталонов
единицы рН (один в
качестве государст-
венного, другой в
качестве рабочего).
11. Эталонный авто-
матический двухлу-
чевой атомно-
абсорбционный
спектрофотометр с
пределом обнаруже-
ния 0,001 мг/кг/
оборудование
пробоподготовки для
приборов анализа
химического состава
веществ и материа-
лов.
12. Электронные
компараторы на
нагрузки 1 кг,
200 г, 50 г, 20 г
и 5 г;
S _Е =2*10 ^-4 :5*10 ^-2 мг
для дооснащения
государственных
эталонов единицы
массы.
13. Оборудование
для контроля
содержания солей
тяжелых металлов в
объектах окружающей
среды с пределом
обнаружения
0,01 мг/кг.

2 Приобрести или Информа- Комитет по IY 2002 г. Респуб-
модернизировать ция Пра- стандарти- квар- - 100 ликан-
следующее витель- зации, мет- тал (выпол- ский
оборудование: ству рологии и нено) бюджет
14. Эталонное Респуб- сертифика-
оборудование для лики ции Минис-
контроля содержа- Казах- терства
ния бифенилов в стан индустрии и
пищевых продуктах торговли
с пределом обнару- Республики
жения 0,01 мг/кг. Казахстан,
15. Эталонное РГП "КазИн-
оборудование для Метр" (по
контроля содержа- согласова-
ния сахара, нитри- нию)
тов и сивушных
масел:
спектральный
диапазон от 315 до
980 нм (0,1-100)%.
16. Комплекс
трубопоршневых
автоматизированных
установок для
создания рабочего
эталона единицы
объемного и массо-
вого расхода нефти
и нефтепродуктов с
диапазоном расходов
(0,057:2800)м ³ /ч,
Dy=(8:32) дюйма,
/_\ _о =0,01:0,05% с
системой автомати-
ческого управления,
сбора и обработки
информации.

3 Приобрести или Информа- Комитет по IY 2003 г. Респуб-
модернизировать ция Пра- стандарти- квар- - 185 ликан-
следующее витель- зации, мет- тал ский
оборудование: ству рологии и 2003 бюджет
17. Оборудование Респуб- сертифика- г.
для создания эта- лики ции Минис-
лона единицы низ- Казах- терства
кого абсолютного стан индустрии и
давления, включаю- торговли
щего вакуумметры Республики
10 ^-7 :10 ³ Па, 5:10% Казахстан,
10 ^-8 :10 ^-1 Па, РГП "КазИн-
10:30%. Метр" (по
18. Климатическая согласова-
камера с темпера- нию)
турным режимом от
минус 50 ^о С до
плюс 100 ^о С с
погрешностью
поддержания
+-3 ^о С; влажность
до 100%, с пог-
решностью +-3%,
полезный объем
камеры не менее
10 м ³ .
19. Оборудование
для создания
эталона единицы
плоского угла,
включающее много-
гранную призму и
автоколлиматоры:
(0:360) ^о ,
дискретность не
более 10 ^о ,
S=0,01, Q=0,02.
20. Оборудование
для создания
эталона единицы
абсолютного
давления
(2,7:1300)*10 ² Па,
б=0,01%.
21. Динамометр
первого разряда с
учетом требований
ГОСТ 8.065-85:
200:1-10 ⁶ Н,
/_\ _о =0,06%:0,1%.
22. Оборудование
для создания
государственных
эталонов единиц
твердости по
шкалам Бриннеля.
23. Эталонные
гири: разряда 1а
(МОЗМ E ₁ ) наборы
от 1 мг до 500 мг,
от 1 г до 500 г,
1 кг.
24. Оборудование
для создания
государственных
эталонов единиц
твердости по
шкалам Виккерса.
25. Оборудование
для создания
государственных
эталонов единиц
твердости по
шкалам Роквелла и
Супер-Роквелла.
26. Высокоомный
компаратор (или
мост типа F - 700)
для дооснащения
государственного
эталона темпера-
туры.
27. Оборудование
для создания эта-
лонного многофунк-
ционального авто-
матизированного
комплекса для
производства и
аттестации газовых
смесей С ₃ Н ₈ , СО,
С ₆ , Н ₁₄ , NO, CО ₂ ,
SО ₂ , H ₂ S.
28. Эталоны физико-
химических величин:
реперный буферный
раствор (раствор
гидрофталата калия
с молярностью
0,05 моль/кг) для
государственного
эталона средств рН;
растворы хлористого
калия с удельной
электрической
проводимостью от
0,1 до 10 см/м при
температуре 298,15
К для государствен-
ного эталона изме-
рений удельной
электрической про-
водимости растворов
электролитов.
29. Модернизация
Государственного
эталона времени и
частоты.

4 Техническое обслу- Информа- Комитет по IY 2001 г. Респуб-
живание и сопро- ция Пра- стандарти- квар- - 5,8 ликан-
вождение государ- витель- зации, мет- тал 2002 г. ский
ственных эталонов. ству рологии и еже- - 8,988 бюджет
30. Провести еже- Респуб- сертифика- годно 2003 г.
годные поверки и лики ции Минис- -18,879
сличения эталонов Казах- терства
с межгосударствен- стан индустрии и
ными и международ- торговли
ными, а также Республики
национальными Казахстан,
эталонами единиц РГП "КазИн-
величин зарубежных Метр" (по
стран. согласова-
31. Проводить нию)
периодические
поверки эталонов
с целью определения
и подтверждения
соответствия
установленным
техническим
требованиям.
32. Обеспечить
условия хранения и
эксплуатации
эталонов.
33. Приобрести
расходные материалы
и дополнительные
материалы для
модернизации
эталонов.
34. Проводить
ремонт имеющихся в
наличии эталонов.
35. Проводить
обслуживание
приобретаемых и
имеющихся в наличии
эталонов.

5 Подготовка Информа- Комитет по IY 2002 г. Респуб-
технико-экономи- ция Пра- стандарти- квар- - 2 ликан-
ческого обоснова- витель- зации, мет- тал (выпол- ский
ния строительства ству рологии и 2002 нено) бюджет
эталонного центра Респуб- сертифика- г.
в г. Астане, лики ции Минис-
прошедшего Казах- терства
государственную стан индустрии и
экспертизу торговли
Республики
Казахстан,
РГП "КазИн-
Метр" (по
согласова-
нию)

6 Разработка Информа- Комитет по IY 2003 г. Респуб-
проектно-сметной ция Пра- стандарти- квар- - 45 ликан-
документации витель- зации, мет- тал ский
строительства ству рологии и 2003 бюджет
эталонного центра Респуб- сертифика- г.
в г. Астане, лики ции Минис-
прошедшая Казах- терства
государственную стан индустрии и
экспертизу торговли
Республики
Казахстан,
РГП "КазИн-
Метр" (по
согласова-
нию)
-------------------------------------------------------------------

Қазақстан Республикасының шамалар бiрлiктерiнің эталондық базасын дамытудың кейбiр мәселелерi туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 10 мамырдағы N 614 қаулысы

Қазақстан Республикасының Yкiметi қаулы етеді:
1. <*>
ЕСКЕРТУ. 1-тармағы күшін жойды - ҚР Үкіметінің 2002.04.24.
N 470 қаулысымен .
2. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының шамалар бiрлiктерiнiң эталондық базасын дамытудың 2001-2003 жылдарға арналған бағдарламасы бекітілсін.
Ескерту. 2-тармақ өзгерді - ҚР Үкіметінің 2001.12.19. N 1658 қаулысымен.

3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2001 жылғы 10 мамырдағы
N 614 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының шамалар бірліктерінің эталондық базасын дамытудың 2001-2003 жылдарға арналған
Бағдарламасы

Ескерту. Бағдарлама өзгерді - ҚР Үкіметінің 2001.12.19. N 1658 қаулысымен.

1. ПАСПОРТ

Атауы Қазақстан Республикасының шамалар бiрлiктерiнiң
эталондық базасын дамытудың 2001-2003 жылдарға
арналған бағдарламасы.

Бағдарламаның Бағдарлама Қазақстан Республикасының шамалар
қысқаша бiрлiктерiнiң эталондық базасын жоспарлы жасау мен
мазмұны жетілдiруге және экономика салаларының
қажеттілiктерiн өлшемдер бiрлiктерiмен
қамтамасыз етудi неғұрлым толық қанағаттандыруға
бағытталған өзара байланысты ұйымдық, әлеуметтiк,
қаржылық және техникалық шаралардың жиынтығын
бiлдiредi.

Iске асыру Бағдарламаны iске асыру 2001-2003 жылдар кезеңiне
мерзiмi белгiленген.

2. КІРІСПЕ

"Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000-2002 жылдарға арналған iс-қимыл бағдарламасын iске асыру жөніндегi iс-шаралардың жоспары туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 7 наурыздағы N 367 қаулысы осы бағдарламаны әзiрлеу үшiн негiз болып табылады.
Осы бағдарламаны құрастыру кезiнде шамалар бiрлiктерiнiң ұлттық эталондық базасын жарақтандыруды және оның құрамын жүйелеудi негiздеу жөнiндегi ғылыми-зерттеу жұмысы жүргiзiлдi. Халықаралық тәжiрибенi ескере отырып, ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелерi бойынша шамалар бiрлiктерiн эталондармен қалпына келтiрудiң негiзгi тәсiлдерi белгiлендi. Шамалар бiрлiктерiнiң ұлттық эталондық базасын қалыптастырудың қағидаттары әзiрлендi, бұл ретте, ескерiлуi қажет факторлар айқындалды. Әр түрлi елдердiң шамалар бiрлiктерiнiң ұлттық эталондарының баламалығы дәрежесiн бағалау мақсатында халықаралық салыстыру жүйесiнiң рөлi көрсетiлдi, оларға қатысу үшiн өлшемдердiң тиiстi дәлдiк деңгейi талап етiледi.
Осы бағдарлама экономика салаларындағы шамалар бiрлiктерiнiң бастапқы эталондарының, өлшемдердiң жай-күйiнiң қазiргi кешенiн талдау негiзiнде әзiрлендi және метрологиялық қамтамасыз ету мен бюджеттiк қаражатты ұтымды пайдалануда экономика қажеттiлiктерiн есепке ала отырып, республиканың ұлттық эталондық базасын құру және қолдау жөнiндегi iс-шараларын қамтиды.

3. ПРОБЛЕМАНЫҢ ҚАЗIРГI ЖАЙ-КYЙIН ТАЛДАУ

Кеңес Одағының ыдырауымен шамалар бiрлiктерiнiң эталондары мен дәлдiгi жоғары өлшемдер құралдарын әзiрлеумен және жасап шығарумен айналысатын жетекшi метрологиялық ғылыми-зерттеу институттары Ресей Федерациясының аумағында қалып қойды. Салыстырмалы түрде жақында құрылған "Қазақстан метрология институты" республикалық мемлекеттiк кәсiпорны ("Қазақстан Республикасының Энергетика, индустрия және сауда министрлiгi Стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi комитетiнiң кейбiр ұйымдары туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2000 жылғы 9 тамыздағы N 1227 қаулысымен ) өзiнiң теңгерiмiнде қазiргi кезде Қазақстан Республикасының эталондық базасын құрайтын 20 шама бiрлiгiнiң эталонына ғана ие.
Шамалар бiрлiктерiнiң қазiргi эталондық базасы экономиканың, әсiресе, мынадай, отын-энергетика кешенi, телекоммуникация, мұнай-газ өндiру өнеркәсiбi сияқты дамушы салаларының, сондай-ақ мемлекеттiк метрологиялық қадағалауға жататын қызмет түрлерінің, атап айтқанда, халық өмірінің қауіпсіздігі мен денсаулығын және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету қажеттіліктерін толық қанағаттандыруға дайын емес.
Әлемдік экономикалық қоғамдастыққа ұлттық экономиканы ықпалдастыру, республикада қолданылып жүрген өлшемдiк техниканы одан әрi жетiлдiрудi және өлшемдер нәтижелерiнiң дәлдiгi мен сенiмдiлiгiн арттыруды талап етедi.

1. Мұнай-газ өндiру өнеркәсiбi.
Мұнай-газ өндiру өнеркәсiбi Қазақстан Республикасының неғұрлым перспективалы саласы болып табылады. Өндiрiстiк кезеңi шикi мұнайды өндiру мен жинаудан және оны дайындау мен құбырмен, темір жол және автомобиль цистерналарымен және танкерлермен тасымалдаудан, сондай-ақ сақтау мен сатудан тұрады.
Мұнай және мұнай өнiмдерiн есепке алу аса маңызды мемлекеттiк мiндет болып табылады. Мұнайдың шығыны таза салмағын өлшеу қателiгiнiң есебiнен ғана 1,5 пайызға жуық құрайды. Мұндай қателiк мұнай компаниялары мен мемлекеттi едәуiр экономикалық шығындарға әкеп соқтырады. Сондықтан, Қазақстан Республикасы үшiн мұнай өнеркәсiбi болашақта экспорттың едәуiр үлесiн беретiн болғандықтан, тұтынушылар мен жеткiзушiлер арасындағы өзара қатынасты айқындайтын мұнайдың мөлшерi мен сапасын есептеу дәлдiгiн арттыру қажет.
Мұнай бағасы едәуiр дәрежеде оның сапасына тәуелдi. Аса маңызды тауарлық сапа көрсеткiштерi тығыздығы, су, хлорлы тұздар, күкiрт, механикалық қоспалардың құрамы болып табылады. Сондай-ақ, қаныққан булардың қысымы, тұтқырлық, парафиндердiң құрамы сияқты технологиялық көрсеткіштер анықталады.
Есеп айырысу-есепке алу операциялары кезiнде табиғи газ мөлшерiнiң өлшемi оның көлемi болып табылады. Газ өндiретiн кәсiпорындар мен магистральды газ құбырларын есепке алу тораптарында табиғи газдың көлемiн өлшеу ығыстырушы құрылғылар негiзiнде өлшеуiш кешендерiмен, турбиналық және құйындық шығын өлшегiштермен жүзеге асырылады. Өлшеудiң қателiгi салдарынан табиғи газдың 5 пайызға дейiнi коммерциялық есептен шығып қалады, мұның өзi газ компаниялары мен мемлекеттi едәуiр экономикалық шығынына әкеп соқтырады.
Сондай-ақ, газ сапасының едәуiр маңызы бар, өйткенi оның құны осыған тәуелдi. Табиғи газ сапасының көрсеткiштерiне: метан құрамы, тығыздығы, төменгi жану қызуы, күкiрттiсутектер, меркаптандық күкiрт, азот, көмiрқышқыл газ және көмiрсутектер құрамы, шық нүктесiнiң температурасы жатады.
Мұнай-газ өңдеу өнеркәсiбiнiң технологиялық процестерi, негiзiнен талдаулық өлшемдерді (оның iшiнде, мұнай өнiмдерi мен газдың сапасы параметрлерін өлшеу) термометрияны, шығын өлшегіштерді және жылу таратқыштардың параметрлерін қамтиды.

2. Отын-энергетикалық кешенi.
Жылу-энергетикалық кешенiнде 2000 жылы 3 миллионнан астам өлшем құралдары, оның iшiнде, мұнай мен газдың турбиналық және кориолистiк шығын өлшегiштерi, микропроцессорлық аппаратура, ағындық автоматтық тығыздық өлшегiштер, сынауды iрiктегiштер, манометрлер қолданылды. Энергия тасымалдаушыларын есепке алудың дәлдiгi жоғары приборларын пайдалану, энергия ресурстарын пайдалануды ретке келтiруге, оларды өндiру мен тұтыну процестерiн бақылауға және реттеуге, энергия ресурстарының қажеттi нақты мөлшерiн айқындауға мүмкiндiк бередi.
Елдегi жылу энергиясы мен су шығыны өлшемдерiнiң ауқымы орасан зор. Өндiрiстiк объектiлер туралы айтпағанның өзiнде, әр тұрғын үйде кем дегенде бiр суық су санағышы мен бiр жылу санағыштары болуы тиiс. Пайдаланылатын өлшем құралдары қазiргi заманғы метрологиялық қамтамасыз етуге мұқтаж. Жылу энергиясын өндiру кезiнде елдегi 5 пайызға дейiнгi барлық өндiрiлген энергия өлшемдердiң қателiгi салдарынан коммерциялық есептен шығып қалады.
Көмiр өндiру өнеркәсiбiн метрологиялық қамтамасыз етудiң негiзгi мiндеттерiнiң бiрi шахталардағы жұмыстардың өрт және жарылыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету болып табылады. Ол, негiзiнен экоталдамалық бақылауды ұйымдастырумен шешiледi. Шахталарда жарылыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету факторларының бiрi, ықтимал қауiптi алаңдарда ауа ағынының жылдамдығын дәл өлшеу болып табылады.
Құрылыс материалдары мен құрылыс құрылғыларының элементтерiн шығару мен сертификаттау кезiнде жылу тораптары мен коммуникацияларында, тұрғын үйлiк және өндiрiстiк бағыттағы ғимараттарда, ең төменгi жылу шығынын қамтамасыз ету кезiнде желiлiк кеңейтудiң температуралық коэффициентiн өлшеу және жылу өткiзгiштiгiн өлшейтiн - дилотометрия шешушi роль атқарады.

3. Тамақ өнеркәсiбi.
Тiркелген зертханаларда өнiмнiң үлгiсiн бiрдейлендiруге, адам өмiрi мен денсаулығы үшiн қауiптi әртүрлi зиянды заттарды анықтайтын және мөлшерiн өлшеуге мүмкiндiк беретiн газдық және сұйық хроматографтарды, атомдық-абсорбциялық спектрометрлердi, электронды таразыларды және басқа да жаңа буынды дәлдiгi жоғары приборлар қолданылады. Алайда, елдегi жеңіл және тамақ және ауылшаруашылығы өнiмдерiн сынау мен сертификаттауды метрологиялық қамтамасыз ету өнiмнiң сапасы мен қауiпсiздiк көрсеткiштерiн бақылайтын приборларды салыстырып тексеру және калибрлеуге арналған эталондық кешендердiң болмауынан, сондай-ақ өлшеулердің (сынаулардың) нәтижелерін зертханааралық салыстыруды жүргізу өз деңгейінде емес.

4. Қоршаған орта мен табиғатты пайдалануды бақылау.
Қазақстан Республиканың экологиялық тұрақты даму моделін іске асыруға бағытталған әлемдік процеске қосылуы ол Біріккен Ұлттар Ұйымының қоршаған орта және оны дамыту жөнiндегi конференциясының негiзгi құжаттарында ұсынылған шешiмдердi орындаумен тiкелей байланысты. Бұл, адамзат өзiнiң өмiр сүруiнiң жаңа дәуiрiне енуiне байланысты өзi жасаған химиялық, биологиялық және физикалық әсер ету құралдарының ықтимал қуаты өмiр сүру ортасына әсерi табиғат күштерiмен шамалас болуымен түсiндiріледi.
Қоғамның iс-әрекетi биосфераның химиялық құрамын түбегейлi өзгертедi. Бұл өзгерiстер биосфераның қатты, сұйық және газ тәріздес құраушыларының ластану процестерімен байланысты. Экологиялық проблемалардың туындауының басты себептерi мыналар болып табылады:
халық шаруашылығының ұзақ уақыт экстенсивтi дамуы;
табиғатты пайдаланудың аймақтық табиғи-ресурстық әлеуетке сай келмеуi;
табиғатты қорғаудың жабдықтармен нашар жабдықталуы;
табиғатты қорғаудың бүкiл кешендiк iс-шараларының орындалмауы, бiрiншi кезекте химиялық, биологиялық және экологиялық әсер ету факторларын әрi олармен табиғи және антропогендiк экожүйелердiң әсерлесуiн бақылау.
Адамның әртүрлi заттарды әдейi атмосфераға тастауы қоршаған ортаның тепе-теңдiгiн бұзатын неғұрлым ашық әрекетi болып табылады. Атмосфераны ластайтын негiзгi заттардың көздерi мейлiнше әртүрлi. Қазба отынды энергия көзi ретiнде пайдалану ауаның ластануының негiзгi себебi болып табылатыны даусыз. Басқа көздер - бұл атом және химия, металлургия, цемент өндiрiстерiнiң, және басқа да индустриялық қызмет түрлерiнiң ауаға тастайтын жанама өнімдерінің шығарымдары. Органикалық заттар шірігенде күкiртсутектерге және басқа да күкiрт қосылыстары мол заттар бөлiнедi. Қоршаған ортаны ластауға автокөлiктердiң қосатын үлесi елеулi. Атмосфераның өте көп ластануы көмiртегi тотығының, азот және күкiрт қосылыстарының, көмiрсутектердiң және өндiрiстiк шаңдардың үлесiне тиедi.
Судың ластану проблемасы - қоршаған ортаның нашарлануының ең бiр қатерлi факторы болып табылады. Мұнайды қайраңда өндiру, жағада шайылуы және атмосфера арқылы жыл сайын бiрнеше миллион тонна мұнай және мұнай өнiмдерi әлемдiк мұхитқа түседi. Бұл жағдай, атмосфера ластануынан да күрделiрек болып тұр, өйткенi көптеген қатты күйдегi ластаушы заттар суда еруi мүмкiн немесе сол салмақтағы күйiнде едәуiр орасан зор қашықтыққа тасымалдануы мүмкiн. Басқа бiр проблема мынада: су салыстырмалы түрде аз мөлшердегi ерітiлген оттегін құрайды. Сонымен бір мезгілде қатты ластанған ауаның өзi осы газдың квазитұрақты концентрациясын сақтай алады. Судың мұндай қасиетi жоқ, ал оттегi көптеген организмдерге ащы және, сондай-ақ тұщы суларда шектеушi экологиялық фактор болып табылады.
Литосфераның химиялық өзгерiстерiнiң ауқымы туралы мынадай мәліметтер арқылы білуге болады: соңғы жүзжылдықта 20 млрд. тонна қоқыс, 3 млрд. тонна күл, 1 млн. тоннадан астам күшәла, кобальт, никель, млн. тоннаға дейiн мырыш және сүрме жер бетiне түсті.
Қаралып отырған проблемалардың бүкiл кешенiн талдау экологиялық қауiпсiздiк жүйесiн құруға әкеп тiредi, оның шеңберiнде антропогендiк әсер етудiң экологиялық дағдарыс факторларының мониторингi, биосфераның нақты жай-күй және оның болашақта дамуының болжамы бiрiншi дәрежедегi маңызға ие болады.

5. Телекоммуникация.
Әлемдегi дамудың тенденцияларын ескере отырып, негiзгi параметрлерiнiң бiрi индуктивтiк болып табылатын байланыс құралдарының, электрониканың, радиотехниканың, компьютерлiк техника мен теледидардың сапасын арттыру және жетiлдiру қажеттiлiгi туындайды. Республикадағы қазiргi дәлдiгi жоғары индуктивтiк өлшем құралдарын салыстырып тексеру үшiн шет елдерге шығарылады, бұл осы стратегиялық маңызды саланың дамуын басқа елдердiң экономикалық және саяси жағдайына тәуелдi етедi.

6. Өлшем құралдарын өндiру мен сырттан әкелу.
Өлшем техникасын қолдану энергетикада, өнеркәсiпте, ғылыми мекемелердiң алдында тұрған маңызды мiндет болып табылады. Қазақстан Республикасының рыногына жыл сайын импортталатын өлшем құралдары үлкен көлемде келiп түседi. Бiрақ, шетелдiк фирмалардың өлшем техникасы әрдайым пайдаланудың жергілiктi жағдайларына бейiм болмайтындығы және өзiнiң техникалық қасиеттерiне байланысты тұтынушылардың талабына сай келе бермейтiндiгiн атап өткен жөн.
Сериялап шығаруға арналған немесе шетелден топтап әкелiнетiн сапасыз өлшем құралдарынан отандық рынокты қорғау тетiгi - Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң тiзiлiмiне енгiзу үшiн өлшем құралдарының үлгiсiн бекiту мақсатында өлшем құралдарын мемлекеттiк сынау болып табылады.
Қазiргi уақытта, Қазақстан Республикасында қажеттi сынақтық және өлшем жабдықтары бар, тiркелген өлшем құралдарын сынау базасы жоқ. Сынақтар, негiзiнен бөгде ұйымдардың базасында жүргiзiледi (кейде бiрнеше база пайдаланылады), бұл сынақтардың құнының қымбаттауына және сынау мерзiмiнiң ұзаруына әкеп соқтырады.
Халықаралық деңгейде тiркеп өзiндiк сынақ базасын құру, оларды шет елдерге шығаруда өндiрiлген өлшем құралдарының сынақ нәтижелерiнiң танылуын, сөйтiп саудадағы техникалық кедергiлердiң жойылуына жәрдемдесудi қамтамасыз етеді. Бұдан басқа, республика аумағында қолдануға рұқсат етілген өлшем құралдарының номенклатурасының кеңейтiлуi өлшем құралдарын таңдау мүмкiндiгiн молайтуға және салауатты бәсекелестік жағдайын туғызуға мүмкіндік бередi.

7. Қазiргi эталондық базаны жете жарақтандыру.
Республиканың негiзiнен 70-80 жылдары бюджеттiк қаржыландыру қаражатының есебiнен құрылған өлшемдердiң эталондық базасы, өз деңгейi бойынша халық шаруашылығының сол кездегi даму сұранысына сай келетiн. Қазiргi уақытта, бұрынғы мемлекеттiк метрологиялық қызметке тиiстi 2100 бiрiншi разрядты эталондар бiрлiктерi мен дәлдiгi жоғары өлшем құралдары, олардың моральдық ескiруi мен табиғи тозуы салдарынан, мемлекеттiк эталондардың дәлдiгi мен берiктiгiне қойылатын талаптарға сәйкес келмеуiнен, олар заңды тұлғалардың теңгерiмiне берiлдi.
Қазақстан Республикасынан тысқары шығарып, салыстырып тексерiлуi жүргiзiлетiн өлшем құралдарының тiзбесi бар. Бұл осы өлшем құралдарын салыстырып тексерудi жүргiзетiн жақын шетелдерге өлшем құралдарын тасымалдаумен байланысты көптеген қаржы шығындарына және уақыт шығындарына әкеп соқтырады.
Мұндай жағдай шамалар бiрлiктерiнiң эталондарының жоқтығынан (мысалы: рН эталоны, электролиттер ерітiндiлерiнiң үлестiк өткiзгiштiгi эталоны) және табиғи тозуынан туындаған. Сөйтiп, республиканың қазiргi эталондық базасын жете жарақтандыру мен жаңғыртудың өткiр қажеттiлiгi туындады.

4. БАҒДАРЛАМАНЫҢ МАҚСАТТАРЫ МЕН МIНДЕТТЕРI

Бағдарламаның басты мақсаты - өлшем бiрлiктерiмен қамтамасыз етудегi экономика салаларының қажеттiлiктерiн неғұрлым толық қанағаттандыруға бағытталған Қазақстан Республикасының шамалар бiрлiктерiнiң эталондық базасын жоспарлы жасау мен жетiлдiру болып табылады.
Экономика салалары бойынша бағдарламаның мақсаттары мыналар болып табылады:
мұнай-газ өндiру өнеркәсiбiнде - мұнай және газдың саны мен сапасын бақылайтын өлшем құралдарын метрологиялық қамтамасыз ететiн эталондық кешен құру;
отын-энергетикалық кешенiнде - жылумен жабдықтау жүйесiнде жылу санағышты жинақты салыстырып тексерудi жүргiзу үшiн әртүрлi өлшем құралының жиынтығынан тұратын автоматтандырылған өлшеу кешенiн құру. Көмiр өндiру өндiрiсiнде және метрологияда ауа ағыны жылдамдығының өлшем құралдарын метрологиялық қамтамасыз ету және температураның кең ауқымында материалдардың желiлiк кеңеюiнiң температуралық коэффициентiн өлшеу;
тамақ өнеркәсiбiнде - республикада шығарылатын және сырттан әкелiнетiн азық-түлiк өнiмдерiнiң сапасы мен қауiпсiздiгiн бақылауға арналған өлшем құралдарын метрологиялық қамтамасыз ететiн эталондық кешен құру;
қоршаған орта мен табиғатты пайдалануды бақылау саласында - қоршаған ортаны бақылау үшiн, атап айтқанда табиғатты пайдалану кезiндегi талдау өлшемдерi саласында өлшем құралдарын метрологиялық қамтамасыз етуге арналған эталондық кешен құру;
телекоммуникацияда - телекоммуникацияда қолданылатын индуктивтiктiң өлшем құралдарын метрологиялық қамтамасыз ететiн эталондық кешен құру;
өлшем құралдарын өндiру мен сырттан әкелу - республикада шығарылатын және сырттан әкелiнетiн өлшем құралдарын сынау және зерттеуге арналған база құру;
қазiргi эталондық базаны жете жарақтандыру саласында - өлшемдердiң және ғылыми-техникалық әлеуеттiң қол жеткен деңгейiн сақтау, сондай-ақ қазiргi эталондық базаны жаңғырту.

5. БАҒДАРЛАМАНЫҢ НЕГIЗГI БАҒЫТТАРЫ МЕН IСКЕ
АСЫРУ ТЕТIКТЕРI

Бағдарламаға қатысуға мемлекеттiк органдар, заңды тұлғалар, Қазақстан Республикасы мен шет елдердiң өлшем құралдарын өңдеушiлер мен жасаушылар тартылады.
Бағдарламаны iске асырудың негiзгi тетiгi мыналар - қажеттi жабдықтарды сатып алу және оларды эталон ретiнде бекiту, сондай-ақ қазiргi эталондық базаны толықтырып жабдықтау мен жаңғырту.
Қойылған мiндеттер өлшем бiрлiктерiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiн, ең алдымен, оның техникалық негiзiн, басымдықтарын өзгерту, жаңа қағидаттарды пайдалану, басқару әдiстерiн және нысандарын өзгерту жолымен тұрақты жетiлдiру негiзiнде мүмкiн болады.

1. Мұнай-газ өндiру өнеркәсiбi.
Мұнай және газ құрамының көлемдiк және массалық шығынын өлшеу, тұтқырлығы мен тығыздығын өлшеу, физика-химиялық өлшеу дәлдiгiн арттыру мұнай-газ өндiру өнеркәсiбiн метрологиялық қамтамасыз етудiң негiзгi бағыттары болып табылады.
Iске асыру тетiгi:
сұйықтың көлемдiк және массалық шығындарының бiрліктерiн қайталауға және оның мұнай мен мұнай өнiмдерiн есепке алу тораптарының шығын өлшеуiштерiне беру үшiн жабдықтар сатып алу;
магистральдық құбырлардың есепке алу тораптарында монтаждауды қажет етпейтiн салыстырып тексеретiн шығын өлшеуiштер, ағындық вискозиметрлер, тығыздық өлшегiштер, ылғал өлшегіштерге арналған жабдықтар сатып алу;
салыстырып тексергiш газ қоспасы өндiрiсiне арналған жабдықтар сатып алу;
мұнай мен газдың сапасын анықтауға арналған жабдықтар сатып алу.

2. Отын-энергетикалық кешенi.
Энергетикалық табиғи ресурстарды тиiмдi пайдалану экономиканың аса маңызды бағыттарының бiрi болып табылады. Отын-энергетикалық кешенiнде - бұл табиғи газ, сұйық отын, қатты отын және газ. Елдiң энергетикалық ресурстар бойынша әлемдiк бағаларға көшуi, оларды өндiрiстiк және тұрғын-үй коммуналдық салада ұтымды пайдалану прогресивтiк энергия үнемдеушi технологияларды енгiзу, өлшем техникасын және оның дәлдiгi мен өлшемнiң дұрыстығын арттыруды одан әрi жетілдiрудi талап етедi.
Жылу санағыштары мен жылу есептеуiштерi құрамында қолданылатын өлшем құралдары құрамындағы салыстырып тексергiштер үшiн, температураны, ауа ағынының жылдамдығын, электролиттер ерiтiндiсiнiң үлестiк электр өткiзгiштiгiн өлшеуді метрологиялық қамтамасыз ету үшiн жабдықтар сатып алу - iске асырудың тетiгi болып табылады.

3. Тамақ өнеркәсiбi.
Мемлекет саясатының аса маңызды басымдықтардың бiрi ол азаматтардың денсаулығы болып табылады. Бұл үшiн халықты сапалы және экологиялық таза азық-түлiк өнiмдерiмен қамтамасыз ету қажет. Тамақ өнеркәсiбi өнiмiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету - сынаудың және сертификаттаудың негiзiнде шешiлуi мүмкiн аса өзектi проблемалардың бiрi болып табылады.
Өнiмнiң сапасы мен қауiпсiздiгiн растау үшiн нормативтiк құжаттардың талаптарына сәйкес физика-химиялық, микробиологиялық және токсикологиялық өлшемдер жүргiзу қажет. Бұл шарт республикада шығарылған және шет елдерден әкелiнетiн өнiмдерге де қолданылады. Өзiнiң метрологиялық сипаттамалары бойынша талап етiлетiн дәлдiк және сенiмдiлiк нормаларына сәйкес және бағдарламалық қамтамасыз етуі бар, тиімділігі жоғары талдау жабдықтарын пайдалану арқылы шынайы өлшемдік ақпарат алу мүмкін болады.
Іске асыру тетігі - тамақ өнімдеріндегі ылғалдылықты, құрғақ заттардың, экстракттар және қанттың құрамын, микроорганизмдер құрамын, альдегидтердің күлділігін мен ылғалдығын бақылайтын, азық-түлiк өнiмдерiндегi бифенилдердiң, нитрат-ионның құрамын, қанттың құрамын, нитриттер мен сивуха майларының құрамын бақылауға арналған дәлдiгi жоғары жабдықтар сатып алу.

4. Қоршаған орта мен табиғат пайдалануды бақылау.
Жергiлiктi, аймақтық, ұлттық және ғаламдық деңгейдегi экологиялық мониторинг жүйесiн құру негiзгi бағыт болып табылады. Табиғи антропогендiк экожүйелердiң жай-күйi мен өзгерiсiн жедел бақылауды қамтамасыз ететiн өлшемдердiң кiшi жүйесi осы жүйенiң негiзгi блогы болып табылады. Мониторингтiң тиiмділiгi алынатын экологиялық ақпараттың шынайылығымен айқындалады. Өз кезегiнде өлшемнiң шынайылығы, шамалар бiрлiктерi эталондарының және стандарттық үлгiлердiң кешенiне негiзделген өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң ұлттық жүйесi негiзiнде құрылуы тиiс.
Iске асыру тетiгi - рН ерітiндiлерiн, атомдық-абсорбциялық спектрофотометр, қоршаған орта объектiлерiнде ауыр металл тұздарының құрамын бақылауға арналған жабдықтар сатып алу.

5. Телекоммуникация.
Негiзгi бағыты - Қазақстан Республикасында индуктивтiк өлшем құралдарын салыстырып тексерудi жүзеге асыруға мүмкiндiк беретiн, шамалар бiрлiктерiнiң мемлекеттiк индуктивтi эталонын құру болып табылады және ол телекоммуникацияда өте жиi қолданылатын осы өлшем түрiнiң дамуына негiз қалайды.
Iске асыру тетiгi - индуктивтiк бiрлiк мөлшерiн сақтауға, қайталауға және басқа өлшем құралдарына беруге арналған жабдықтар сатып алу.

6. Өлшем құралдарын өндiру мен сырттан әкелу.
Өлшем техникасы өзiнiң техникалық және метрологиялық сипаттамалары бойынша өндiрiстiң қазiргi талаптарына сай материалдық және энергетикалық ресурстарды есепке алуға және бөлуге жауап беруi тиiс.
Негiзгi бағыты - метрология саласында ғылыми зерттеулер жүргiзуге және өлшем құралдарын сапалы сынауға арналған өлшем құралдарын сынау орталығын құру болып табылады.
Іске асыру тетiгi - өлшем құралдарын пайдалану және тасымалдау жағдайын жасау үшiн кең ауқымды мамандандырылған камералар сатып алу.

7. Қазiргi эталондық базаны жете жарақтандыру.
Негізгі бағыты - қазіргі эталондардың метрологиялық сипаттамаларын және өлшем ауқымдарын жақсарту болып табылады.
Іске асыру тетiгi:
мемлекеттiк масса бiрлiгiнiң эталондарын электрондық салыстырғыштармен жете жарақтандыру;
қазiргi ұзындықтың, электр кернеуiнiң, сыйымдылығы мен кедергiнiң, ауыспалы токтың эталондарын жаңғырту;
мемлекеттiк эталондардан шама бiрлiгiн алуға және оларды одан әрi жұмысшы эталондар мен өлшем құралдарына беруге арналған жабдықтар сатып алу;
табиғи тозған қысым эталондарын алмастыруға арналған жабдықтар сатып алу;
жазық бұрыштың, күштiң бiрлiк мөлшерiн сақтау, қайталау және басқа өлшем құралдарына беруге арналған жабдықтар сатып алу болып табылады.

8. Бағдарламаны iске асыру тетiгi мынадай іс-шараларды қамтиды:
мемлекетаралық және халықаралық, сондай-ақ шет елдердiң ұлттық шамалар бiрлiктерiнiң эталондарымен жыл сайынғы салыстыруды жүргiзу;
белгiленген техникалық талаптарға сәйкес келуiн анықтау және растау мақсатында мерзiмдiк салыстырып тексерудi жүргiзу;
сатып алынатын жабдықтарды сақтау және пайдалану шарттарын қамтамасыз ету;
эталондарды жаңғырту үшiн жұмсалатын шығыстық материалдарды және қосымша материалдарды сатып алу;
эталондарды жөндеуді жүргiзу;
эталондық базаға қызмет көрсететiн қызметшiлердi оқыту.

6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздерi.

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады, оның iшiнде жылдар бойынша: 2001 жылға - 105,8 млн. теңге, 2002 жылға - 110,988 млн. теңге, 2003 жылға - 248,879 млн. теңге <*>
Ескерту. 6-бөлім жаңа редакцияда - 2003.03.13. N 242 қаулысымен.

7. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУДАН КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ

Бағдарламаны iске асыру:
Қазақстан Республикасының азаматтарын және экономикасы мүдделерiнiң өлшемдердiң бұрыс нәтижелерiнiң салдарларынан қорғауға;
материалдық және энергетикалық ресурстардың барлық түрлерiнiң шынайы есепке алынуын қамтамасыз етуде;
iргелi зерттеулер мен ғылыми талдамаларда өлшемдердiң шынайылығын қамтамасыз етуге;
адамдардың еңбек және тұрмыс жағдайларының қауiпсiздiгiн бақылау, қозғалыс қауiпсiздiгiн және қоршаған ортаны қорғау кезiндегi өлшем нәтижелерiнiң шынайылығын қамтамасыз ету бойынша ғылыми-техникалық, әлеуметтiк, экологиялық және экономикалық тиiмдiлiкке қол жеткiзуге жәрдемдеседi.

8. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ШАМАЛАР БІРЛІКТЕРІНІҢ ЭТАЛОНДЫҚ
БАЗАСЫН ДАМЫТУДЫҢ 2001-2003 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМАСЫН
ІСКЕ АСЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ

Ескерту. Жоспар өзгерді - ҚР Үкіметінің 2001.12.19. N 1658 қаулысымен.
Ескерту. 8-бөлім жаңа редакцияда - 2003.03.13. N 242 қаулысымен.

------------------------------------------------------------------
N ! Іс-шара !Аяқталу! Орындалуына!Орындау!Болжамды!Қаржы.
! !нысаны ! жауаптылар !мерзімі!шығыстар!ландыру
! ! ! ! ! (млн. !көзі
! ! ! ! ! теңге) !
------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5 6
------------------------------------------------------------------
1 Мынадай жабдық. Қазақ. Қазақстан 2001 ж. 2001 ж.- Респуб.
тарды сатып алу: стан Республикасы IV тоқ. 100 ликалық
1. Табиғи газ Респуб. Индустрия саны (орындал. бюджет
бен мұнайда ликасы. және сауда ды)
күкірт пен оның ның министрлігі.
қосылыстарының Үкіме. нің Стан.
құрамын анық. тіне дарттау,
тауға арналған ақпарат метрология
анықтау шегi және серти.
0,01 мг/кг фикаттау
жабдық. жөніндегі
2. МЕМСТ 8.024 комитеті,
-75 талаптарын "ҚазМетрИн"
ескере отырып, РМК (келісім
сұйық тығызды. бойынша)
ғының мемлекет.
тік алғашқы
бiрлiк эталонын
құруға арналған,
ауқымы 650:2000
кг/м ³ , 20 ^о С,
S=1,2х10 ^-6
температурадағы
жабдық.
3. MEMCT 8.024
-75 талаптарын
ескере отырып,
сұйық тығыздығы.
ның жұмыс
эталонын құруға
арналған сәйкес
ауқымы 650:2000
кг/м ³ , S=2,1х10 ^-2
:0,5х10 ^-2 жалпы
мақсаттағы ден.
симетрлер жиын.
тығы.
4. 90:1800К,
0,05х10 ^-6 :25х10 ^-6 К ^-1 ,
S=0,2х10 ^-8 :1,5х10 ^-8 K ^-1 ,
Ө=0,03х10 ^-8 :30х10 ^-8 K ^-1
температураларының
ауқымында тығыз
денелердiң сызықтық
ұлғаюының температу.
ралық коэффициентi
бiрлiгінiң мемле.
кеттiк эталонын
құруға арналған
жабдық.
5. 90:1800K,
0,3х10 ^-6 :25х10 ^-6 К ^-1 ,
б=0,25х10 ^-7 :10х10 ^-7 К ^-1 ,
температураларының
ауқымында бiрiншi
разрядты қатты
заттардың сызықтық
кеңеюiнiң темпера.
туралық коэффициентi
бiрлiгінiң жұмыс
эталонын құруға
арналған жабдық.
6. 0,1:10 См/м S _о =3х10 ^-4 ,
Ө _о =8х10 ^-4 ауқымында
электролит ерiтiн.
дiлерiнiң үлестi
электр өткiзушiлi.
гiнiң мемлекеттік
арнайы эталон
бiрлiгiн құруға
арналған жабдық.
7. Өлшем шегi (0,01-
0,0001) моль/дм ³ ,
нитрат-ион құрамын
бақылауға арналған
жабдық.
8. Анықтау шегі 0,01
мг/кг май және
спирттi талдау
кезiнде нитрозаминдер
құрамын бақылауға
арналған жабдық.
9. Сыну көрсеткiшi
1,2-ден 1,7-ге
дейiн ылғалдылық,
құрғақ заттар,
экстракт және қант
құрамын бақылауға
арналған жабдық.
10. рН бiрлiгiнiң екi
эталонын құруға
арналған жабдық пен
материалдар (бiрі-
мемлекеттік, екiншiсi
жұмыс эталоны
ретiнде).
11. Анықтау шегі 0,001
мг/кг эталонды
автоматтық екi
сәулелi атомдық-
абсорбциялық спектро.
фотометр/заттар мен
материалдардың
химиялық құрамын
талдау аспаптарына
арналған үлгiлердi
даярлау жабдығы.
12. Масса бiрлiгiнiң
мемлекеттiк
эталондарын жете
жабдықтауға
арналған 1 кг,
200г, 50г, 20г,
5г күшiне,
S _E =2х10 ^-4 :5х10 ^-2
мг электронды
компараторлар.
13. Анықтау шегі
0,01 мг/кг
қоршаған орта
объектілерінде
ауыр металдар
тұзының құрамын
бақылауға
арналған жабдық.
__________________________________________________________________
2 Мынадай жабдық. Қазақ. Қазақстан 2002 ж. 2002 ж. Республи.
тарды сатып алу стан Республи. IV - 100 калық
немесе жаңғырту: Респуб. касы Индус. тоқсаны (орын. бюджет
14. Анықтау шегі ликасы. трия және далды)
0,01 мг/кг ның сауда ми.
тамақ Үкіме. нистрлігі.
өнімдеріндегі тіне нің Стан.
бифенил құрамын ақпа. дарттау,
бақылауға арнал. рат метрология
ған эталондық және серти.
жабдық. фикаттау
15. Спектр ауқымы жөніндегі
315-тен 980нм комитеті,
дейін, (0,1- "ҚазМетрИн"
100)%, қант, РМК (келісім
нитриттер және бойынша)
сивуха майлары.
ның құрамын
бақылауға арналған
эталондық жабдық.
16. Шығыс ауқымы
(0,057:2800) м ³
/ч, D _y =(8:32)дюйм,
/\ =0,01:0,05%
автоматты басқару,
ақпараты жинақтау
және өңдеу жүйе.
сiмен мұнай және
мұнай өнiмдерiнiң
көлемдi және жаппай
шығысы бiрлiгінiң
жұмыс эталонын
құру үшiн құбыр.
пiспек автоматтан.
дырылған қондырғы.
лар кешенi.
__________________________________________________________________
3 Мынадай жабдық. Қазақ. Қазақстан 2003 ж. 2003 ж. Республи.
тарды сатып алу стан Республи. IV - 185 калық
немесе жаңғырту: Респуб. касы Индус. тоқсаны бюджет
17. 10 ^-7 :10 ³ Па, ликасы. дустрия
5:10%, 10 ^-8 :10 ^-1 ның және сауда
Па, 10:30% ва. Үкіме. министрлігі.
куумметрлердi тіне нің Стан.
қамтитын төмен ақпарат дарттау,
абсолюттiк қысым метрология
бірлiгінiң эта. және серти.
лонын құруға фикаттау
арналған жабдық. жөніндегі
18. Температура. комитеті,
лық режимi "ҚазМетрИн"
минус 50 ^о С-дан РМК (келісім
плюс 100 ^о С-ға бойынша)
дейiн ұстамдылық
қателiгі + 3 ^о С,
ылғалдылығы 100%
-ға дейiн,
қателiгi + 3 ^о С
камераның қажетті
көлемi 10 м ³
климаттық камера.
19. (0:360) ^о ,
дискреттiгi 10 ^о
-тан аспайтын,
S=0,01, Ө=0,02
көп қабырғалы
призманы және
автоколлиматор.
ларды қамтитын
жазық бұрыш
бiрлiгінiң эта.
лонын құруға
арналған жабдық.
20. (2,7:1300)
10 ² Па, б=0,01 %
абсолюттiк қысым
бірлiгінiң эта.
лонын құруға
арналған жабдық.
21. МЕМСТ 8.065-85
талаптарын ескере
отырып, 200:1х10 ⁶
Н, /\ ₀ =0,06%:0,1%
бiрiншi дәрежелi
динамометр.
22. Бриннель шкаласы
бойынша қаттылық
бiрлiгiнiң мемле.
кеттiк эталонын
құруға арналған
жабдық.
23. Эталондық
гирьлер: 1a дәрежелi
(МОЗМ Е ₁ ) 1мг-дан
500 мг-ға дейiн,
1г-дан 500 г-ға
дейiн, 1 кг
жиынтықтар.
24. Виккерс шкаласы
бойынша қаттылық
бiрлiгiнiң мемлекет.
тiк эталонын құруға
арналған жабдық.
25. Роквелл және
Супер-Роквелл
шкаласы бойынша
қаттылық бiрлiгiнiң
мемлекеттiк эталонын
құруға арналған
жабдық.
26. Мемлекеттiк
температура эталонын
жете жабдықтау үшiн
арналған жоғары оңды
компаратор (немесе
F-700 үлгiдегi
жалғаушысы).
27. C ₃ H ₈ , СО, C ₆ H ₁₄ ,
NO, СО ₂ , SО ₂ , H ₂ S
газ қоспасын
өңдейтiн және
аттестаттайтын
эталондық көпфунк.
циялық автоматтан.
дырылған кешеннiң
жабдығы.
28. Физика-химия
шамаларының эталон.
дары:
рН құралдарының
мемлекеттiк эталонына
арналған реперлiк
буферлi құймасы
(калий гидрофтолаты
молярлық қоспасы
0,05 моль/кг);
298,15 К температу.
расында электр
өткiзу үлесi 0,1-ден
10 см/м-ге дейiн
электролиттiң
құймасының электр
өткiзу үлесiнiң
мемлекеттiк өлшем
жабдықтарының
эталонына арналған
хлорлы калий құймасы.
29. Мемлекеттiк
уақыт және жиiлiк
эталонын жаңғырту.
__________________________________________________________________
4 Мемлекеттік эта. Қазақ. Қазақстан IV тоқ. 2001 ж. Республи.
лондарға техни. Респуб. Республи. сан, - 5,8 калық
калық қызмет ликасы. касы Индус. жыл 2002 ж. бюджет
көрсету және ның трия және сайын -8,988
оларды бiрге Үкіме. сауда мини. (орын.
алып жүру: тіне стрлігінің далды)
30. Шама бiрлiк. ақпарат Стандарттау, 2003 ж.
терiнiң эталон. метрология -18,879
дарын мемлекет. және серти.
аралық және фикаттау
халықаралық, жөніндегі
сондай-ақ шет комитеті,
елдердiң ұлттық "ҚазМетрИн"
эталондарын жыл РМК (келісім
сайынғы салыс. бойынша)
тыру және тексеру
жұмыстарын жүр.
гiзу.
31. Эталондардың
белгiленген тех.
никалық талапта.
рына сәйкестiгін
анықтау және
дәлелдеу мақса.
тында кезеңді
тексерiстердi
жүргiзу.
32. Эталондарды
сақтау және
қолдану жағдай.
ларын қамтамасыз
ету.
33. Эталондарды
жаңғырту үшiн
шығыс материалдары
мен қосымша
материалдар сатып
алу.
34. Қолданыстағы
эталондарды жөн.
деудi жүргiзу.
35. Сатып алынатын
және қолданыстағы
эталондарды күту.
__________________________________________________________________
5 Мемлекеттік са. Қазақ. Қазақстан 2002 ж. 2002 ж. Республи.
раптамадан өткен стан Республи. IV - 2 калық
Астана қаласын. Респуб. касы Индус. тоқсаны (орын. бюджет
дағы эталон ор. ликасы. трия және далды)
талығы құрылы. ның сауда ми.
сының техника- Үкіме. нистрлігі.
экономикалық тіне нің Стан.
негіздемесін ақпа. дарттау,
дайындау рат метрология
және серти.
фикаттау
жөніндегі
комитеті,
"ҚазМетрИн"
РМК (келісім
бойынша)
__________________________________________________________________
6 Мемлекеттік са. Қазақ. Қазақстан 2003 ж. 2003 ж. Республи.
раптамадан өткен стан Республи. IV - 45 калық
Астана қаласын. Респуб. касы Индус. тоқсаны бюджет
дағы эталон ор. ликасы. трия және
талығы құрылы. ның сауда ми.
сының жобалау- Үкіме. нистрлігі.
сметалық құжат. тіне нің Стан.
тамасын әзірлеу ақпа. дарттау,
рат метрология
және серти.
фикаттау
жөніндегі
комитеті,
"ҚазМетрИн"
РМК (келісім
бойынша)
------------------------------------------------------------------