Об освобождении от наказания, замене неотбытой части наказания более мягким видом наказания или отсрочке отбывания наказания в связи с болезнью

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 11 апреля 2002 года N 7.

Сноска. Заголовок - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
Сноска. По всему тексту внесены изменения на казахском языке, текст на русском языке не изменяется в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

Обсудив итоги обобщения практики применения судами законодательства об освобождении лиц от наказания, замене неотбытой части наказания более мягким видом наказания или отсрочке отбывания наказания в связи с болезнью, в целях формирования правильной судебной практики пленарное заседание постановляет:

Сноска. Преамбула с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

1. Разъяснить, что в соответствии со статьей 75 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее - УК) основаниями освобождения лица от отбывания наказания в связи с болезнью являются:

наступление у лица в период отбывания наказания психического расстройства, лишающего его возможности осознавать фактический характер и общественную опасность своих действий (бездействия) либо руководить ими, вследствие чего становится невозможным дальнейшее исполнение наказания;

наличие у лица иной тяжелой болезни, препятствующей отбыванию наказания, кроме лиц, отбывающих пожизненное лишение свободы.

Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

2. Лицо подлежит освобождению от отбывания наказания в связи с наступлением психического расстройства независимо от тяжести совершенного уголовного правонарушения, срока назначенного наказания, величины неотбытой части наказания, степени исправления осужденного и других обстоятельств. Освобождение такого лица от наказания является обязательным и суд не должен входить в обсуждение указанных вопросов.

Лицу, освобожденному от отбывания наказания в связи с психическим расстройством, на основании пункта 2) части первой статьи 91 УК могут быть одновременно назначены принудительные меры медицинского характера, предусмотренные статьей 93 УК.

При этом принудительные меры медицинского характера назначаются лишь в случаях, когда болезненные психические расстройства связаны с возможностью причинения этими лицами иного существенного вреда либо с опасностью для себя или других лиц.

Вид принудительных мер избирается судом на основании заключения врачей - психиатров, с учетом характера и глубины психического расстройства, степени общественной опасности лица, заболевшего психическим расстройством в период отбывания наказания, возможности причинения им иного существенного вреда, нуждаемости его в лечении.

Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

3. Лицо, страдающее иным заболеванием, освобождается судом от отбывания наказания в соответствии с частью второй статьи 75 УК лишь в случае, если установленное у него специальной медицинской комиссией заболевание входит в Перечень заболеваний, являющихся основанием освобождения от отбывания наказания, утвержденный приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 30 июня 2022 года № ҚР ДСМ-58 (далее – Перечень заболеваний).

Наличие у осужденного тяжелой болезни и невозможность в связи с этим дальнейшего отбывания наказания устанавливается заключением специальной медицинской комиссии, которое выдается после тщательных медицинских обследований больного, свидетельствующих о безуспешности проводимого лечения.

Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
4. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

5. Лицу, страдающему иной тяжелой болезнью, препятствующей отбыванию наказания, кроме осужденного к пожизненному лишению свободы, судом может быть применена отсрочка отбывания наказания, либо оно освобождается судом от отбывания наказания или наказание может быть заменено более мягким видом наказания.

Замена наказания возможна, если характер заболевания не препятствует отбыванию осужденным более мягкого вида наказания (в соответствии с видами, указанными в статье 40 УК).

При этом необходимо учитывать тяжесть совершенного преступления, срок отбытого наказания, состояние здоровья осужденного, данные, характеризующие его личность, степень его исправления и то, в какой мере болезнь препятствует отбыванию назначенного наказания. Замена неотбытого срока наказания условным осуждением либо его сокращение не допускаются.

Отсрочка отбывания наказания не применяется в отношении лиц, указанных в части четвертой статьи 75 УК.

Сноска. Пункт 5 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6. В соответствии с частями пятой и шестой статьи 162 Уголовно-исполнительного кодекса Республики Казахстан (далее - УИК) и частью третьей статьи 478 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - УПК) вопрос об освобождении от наказания или отсрочке отбывания наказания в связи с болезнью рассматривается судом по представлению учреждения или органа, исполняющих наказание, или по ходатайству осужденного (его законного представителя) либо его защитника – адвоката, предъявившего удостоверение адвоката и письменное уведомление о защите (представительстве).

В представлении администрации учреждения или органа, исполняющего наказание, должны содержаться данные об осужденном, о характере заболевания, которым он страдает, а в отношении лица, страдающего иной тяжелой болезнью, также сведения о тяжести совершенного им уголовного правонарушения, о его личности, о поведении в период отбывания наказания.

К представлению администрации (ходатайству осужденного) об освобождении лица от дальнейшего отбывания наказания должны быть приобщены соответствующие документы, на основании которых суду надлежит принять решение: заключение специальной медицинской комиссии, выписка из копии приговора, выписка из Перечня заболеваний, а также документы, свидетельствующие о фактически отбытом сроке наказания, о поведении осужденного во время отбывания наказания и другие характеризующие данные.

Одновременно с представлением администрации (ходатайством осужденного) в суд направляется личное дело осужденного, материалы которого подлежат исследованию в судебном заседании.

Сноска. Пункт 6 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6-1. Судам следует иметь в виду, что для проверки достоверности наличия у осужденного заболевания, указанного в Перечне заболеваний, являющегося основанием для представления его к освобождению от отбывания наказания в связи с болезнью, начальник учреждения или органа, исполняющего наказание, по решению консилиума медицинской организации в учреждении уголовно-исполнительной системы направляет осужденного для освидетельствования Специальной медицинской комиссией (далее - СМК).

Освидетельствование осужденного и дача заключения осуществляется СМК в соответствии со статьей 162 УИК и Правилами проведения медицинского освидетельствования осужденных, представляемых к освобождению от отбывания наказания в связи с болезнью, утвержденными приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 30 июня 2022 года № ҚР ДСМ-58.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 6-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

7. Установление инвалидности первой или второй группы лицу, отбывающему наказание в виде привлечения к общественным работам, исправительных работ или ограничения свободы, согласно части седьмой статьи 162 УИК является основанием для внесения в суд представления о его досрочном освобождении от отбывания наказания.

Сноска. Пункт 7 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8. Отказ суда в освобождении лица от отбывания наказания в связи с болезнью не является препятствием для рассмотрения этого вопроса по повторному представлению администрации или ходатайству осужденного.

В отношении осужденных, которым суд отказал в освобождении от отбывания наказания в связи с болезнью, в случае ухудшения состояния здоровья, препятствующего отбыванию наказания, материалы на основании соответствующего медицинского заключения повторно направляются в суд независимо от времени вынесения судом постановления об отказе.

Сноска. Пункт 8 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9. Суду необходимо тщательно проверять обоснованность врачебного заключения, результаты проведенного стационарного лечения с целью исключения освобождения от наказания лица, не подлежащего освобождению от отбывания наказания.

Во врачебном заключении должны быть отражены психическое состояние лица во время отбывания уголовного наказания по приговору суда, а также характер и глубина психического расстройства, сведения о том, представляет ли лицо с учетом выявленного у него заболевания опасность для себя и для других лиц, способно ли оно причинить иной существенный вред, нуждается ли в применении принудительной меры медицинского характера и какой именно; может ли лицо с учетом характера и тяжести заболевания осуществлять свои права, предусмотренные частью шестой статьи 478 УПК.

В отношении лица, страдающего иной тяжелой болезнью, во врачебном заключении должны быть указаны характер заболевания, проведенное лечение, данные о том, что стационарное лечение не дало положительных результатов, что болезнь имеет необратимые последствия, прогрессирует, вследствие чего препятствует дальнейшему отбыванию наказания.

В случае возникновения сомнений в обоснованности врачебного заключения суд вправе назначить соответствующую экспертизу.

Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

10. Вопрос об освобождении лица от наказания, отсрочке отбывания наказания, замене неотбытой части наказания в связи с болезнью разрешается районным и приравненным к нему судом по месту исполнения приговора в порядке, предусмотренном статьями 477, 478 и 481 УПК.

Сноска. Пункт 10 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

11. Если из представления администрации и врачебного заключения усматривается, что к лицу, заболевшему психическим расстройством во время отбывания наказания, необходимо применение принудительных мер медицинского характера, то на основании пункта 7) статьи 476 УПК вопрос об освобождении его от отбывания наказания по болезни рассматривается одновременно с вопросом о применении принудительных мер медицинского характера.

Сноска. Пункт 11 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

12. В соответствии с частью четвертой статьи 481 и частями шестой и седьмой статьи 478 УПК при рассмотрении вопроса об освобождении от наказания, отсрочке отбывания наказания по болезни участие в судебном заседании защитника, законного представителя, прокурора, представителя учреждения или органа, исполняющих наказание, представителя медицинской комиссии, давшей заключение, обязательно. В необходимых случаях в судебном заседании участвует эксперт, проводивший экспертизу по постановлению суда и давший заключение.

Если осужденный участвует в судебном заседании, то суду следует обеспечить возможность осуществления им своих прав, в порядке, предусмотренном частью четвертой статьи 478 УПК.

Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

13. В судебном заседании ведется протокол, в котором должны быть отражены все действия суда и участников процесса, изложены объяснения осужденного, участие которого возможно по состоянию здоровья, представителя врачебной комиссии, давшей заключение, представителя органа, направившего представление, мнения защитника и прокурора.

14. Постановление по вопросу освобождения лица от наказания, отсрочки отбывания наказания в связи с болезнью должно быть мотивированным, содержать подробное обоснование выводов суда, к которым он пришел в результате рассмотрения представления администрации либо ходатайства осужденного.

В постановлении должны быть приведены доказательства того, что лицо страдает психическим расстройством или иной тяжелой болезнью, которое наступило в период отбывания наказания и препятствует дальнейшему его отбыванию, а при замене неотбытой части наказания более мягким видом наказания следует привести мотивы, почему суд счел нецелесообразным полностью освободить осужденного от дальнейшего отбывания наказания.

Постановления суда об освобождении от наказания или отсрочке отбывания наказания осужденного, замене неотбытой части наказания более мягким видом наказания в связи с болезнью подлежат немедленному исполнению в части освобождения осужденного из-под стражи.

Сноска. Пункт 14 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

15. Копию постановления по результатам рассмотрения представления администрации либо ходатайства осужденного необходимо направлять для приобщения к делу в суд, постановивший приговор, в учреждения или органы, исполняющие наказание, а в отношении несовершеннолетнего также в комиссию по делам несовершеннолетних по его постоянному месту жительства.

Сноска. Пункт 15 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

16. Контроль за поведением лица, освобожденного от дальнейшего отбывания наказания в связи с психическим расстройством или иной тяжелой болезнью, осуществляется учреждениями или органами, исполняющими наказание.

Сноска. Пункт 16 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

17. В соответствии с частью третьей статьи 75 и статьей 97 УК в случае выздоровления лица, страдающего психическим расстройством или иной тяжелой болезнью, после отпадения обстоятельств, препятствующих отбыванию наказания, исполнение наказания в отношении него должно быть возобновлено, если не истекли сроки давности исполнения обвинительного приговора, предусмотренные статьями 71, 77, 88 УК либо отсутствуют основания для освобождения его от уголовной ответственности и наказания.

Факт выздоровления лица, его излечения устанавливается заключением соответствующей комиссии врачей, которое подлежит тщательной проверке судом.

Время, в течение которого к лицу применялись принудительные меры медицинского характера, засчитывается в срок наказания из расчета один день пребывания в психиатрическом стационаре за один день лишения свободы либо за один день ареста.

Возобновление исполнения наказания производится постановлением суда по представлению учреждения или органа, исполняющего наказание.

Сноска. Пункт 17 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

18. В случае совершения нового уголовного правонарушения лицом, освобожденным от отбывания наказания в связи с болезнью, оно подлежит обязательному освидетельствованию комиссией врачей с целью установления, наступило ли у него выздоровление. Медицинское заключение органами уголовного преследования должно быть приобщено к материалам уголовного дела.

Если лицо, освобожденное от отбывания наказания в связи с болезнью, совершит новое уголовное правонарушение до наступления выздоровления, оно подлежит ответственности только за новое уголовное правонарушение, неотбытая часть наказания по предыдущему приговору к наказанию, назначенному по последнему приговору, не присоединяется. Правила статьи 60 УК в данном случае не применяются.

В случае, если лицо совершило новое уголовное правонарушение после наступления выздоровления и отпадения обстоятельств, препятствующих отбыванию наказания, то в соответствии с частью первой статьи 60 УК неотбытая часть наказания по предыдущему приговору полностью или частично присоединяется к наказанию, назначенному за новое уголовное правонарушение, если имеется постановление суда о возобновлении исполнения наказания по предыдущему приговору.

При совершении лицом нового уголовного правонарушения в период отбывания более мягкого вида наказания, которым было заменено прежнее наказание, наказание назначается по правилам статьи 60 УК.

Сноска. Пункт 18 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

19. Постановление суда по вопросу освобождения лица от наказания, отсрочки от отбывания наказания, замене неотбытой части наказания более мягким видом наказания в связи с болезнью, может быть пересмотрено в апелляционном порядке.

Сноска. Пункт 19 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
20. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

21. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 21 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан Секретарь пленарного заседания, судья Верховного Суда Республики Казахстан

Ауруына байланысты жазадан босату, жазаның өтелмеген бөлігін неғұрлым жеңіл жаза түрімен ауыстыру немесе жазаны өтеуді кейінге қалдыру туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 11 сәуір N 7 нормативтік қаулысы.

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.
Ескерту. бүкіл мәтін бойынша "ауруға шалдыққан", "науқасқа шалдығуы", "ауруға шалдыққанының", "Ауруға шалдығуына", "ауруға шалдығуына" деген сөздер тиісінше "ауырған", "науқастануы", "ауруының бар-жоғының", "Ауруына", "ауруына" деген сөздермен ауыстырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

Соттардың сотталған адамның ауруына байланысты жазаны өтеуден босату, жазаның өтелмеген бөлігін неғұрлым жеңіл жаза түрімен ауыстыру немесе жазаны өтеуді кейінге қалдыру туралы заңнаманы қолдану практикасын қорыту нәтижелерін талқылай отырып, дұрыс сот практикасын қалыптастыру мақсатында жалпы отырыс қаулы етеді:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

1. Соттарға адамның ауруына байланысты оны жазасын өтеуден босату Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің (әрі қарай – ҚК 75-бабында көрсетілген жағдайларда:

жазасын өтеу кезінде өзінің іс-әрекетінің (әрекетсіздігінің) іс жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілігін ұғыну не оған ие болу мүмкіндігінен айыратын психикасының бұзылуы пайда болған;

өмір бойына бас бостандығынан айыруға сотталған адамдардан басқа, адам жазаны өтеуге кедергі жасайтын өзге де ауыр науқасқа ұшыраған жағдайларда мүмкін екені түсіндірілсін.

Ескерту. 1-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

2. Психикасы бұзылған адам қылмыстық құқық бұзушылықтың ауырлығына, жазаның түрі мен оның өтелу мерзіміне және адамның түзелуіне қарамастан жазаны өтеуден міндетті түрде босатылуға жатады.

Жазадан босатылған психикасы бұзылған адамға ҚК-нің 91-бабы бірінші бөлігінің 2) тармағына сай осы кодекстің 93-бабында көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары тағайындалуы мүмкін.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары психикасының бұзылуы бұл адамдардың өзге елеулі зиян келтіру мүмкіндігіне не өзіне немесе басқа адамдарға қауіп төндіруіне байланысты жағдайларда ғана тағайындалады.

Сот мәжбүрлеу шараларының түрлерін, жазасын өтеу кезінде психикасы бұзылып, ауырған адамның психикалық бұзылуының сипаты мен мөлшерін, психикасының бұзылуының қоғамға қауіптілік дәрежесін, оның өзге де елеулі зиян келтіру мүмкіндіктерін, оның емделуді қажет етуін ескере отырып, дәрігер-психиатрдың қорытындысының негізінде таңдап алады.

Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

3. Өзге де науқастан зардап шеккен адамды сот, егер арнаулы медициналық комиссия анықтаған оның науқасы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 30 маусымдағы № ҚР ДСМ-58 бұйрығымен бекітілген Жазаны өтеуден босатуға негіз болып табылатын аурулар тізбесіне (бұдан әрі – Аурулар тізбесі) кірген жағдайда ғана, ҚК-нің 75-бабының екінші бөлігіне сәйкес жазаны өтеуден босатады.

Сотталған адамның ауыр науқастануы арнаулы медициналық комиссияның қорытындысымен анықталады, бұл қорытынды науқастанған адам ауруының өзгерісін мұқият тексеріп, қолданылған емнің нәтиже бермейтіні анықталғаннан кейін беріледі.

Ескерту. 3-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.
4. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

5. Өмір бойына бас бостандығынан айыруға сотталғаннан басқа, жазаны өтеуге кедергі келтіретін өзге де ауыр науқастан зардап шегуші адамға сот жазаны өтеуді кейінге қалдыруды қолдануы мүмкін не оны сот жазаны өтеуден босатады немесе жаза неғұрлым жеңіл жаза түріне ауыстырылуы мүмкін.

Егер аурудың сипаты сотталған адамға жазаның неғұрлым жеңіл түрін өтеуге кедергі келтірмесе, жаза ауыстырылуы мүмкін (ҚК-нің 40-бабында көрсетілген түрлерге сәйкес).

Осы ретте жасалған қылмыстың ауырлығын, жазаның өтелген мерзімін, сотталған адамның денсаулық жағдайын, оның жеке басын сипаттайтын деректерді, оның түзелу дәрежесін және сырқаттың тағайындалған жазаны өтеуге қандай мөлшерде кедергі келтіретінін ескеру қажет. Жазаның өтелмеген бөлігін шартты түрде соттаумен ауыстыруға не оны қысқартуға жол берілмейді.

Жазаны өтеуді кейінге қалдыру ҚК-нің 75-бабының төртінші бөлігінде көрсетілген адамдарға қолданылмайды.

Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

6. Қазақстан Республикасы Қылмыстық-атқару кодексінің (бұдан әрі – ҚАК) 162-бабының бесінші және алтыншы бөліктеріне және Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі – ҚПК) 478-бабының үшінші бөлігіне сәйкес ауруына байланысты жазадан босату немесе жазаны өтеуді кейінге қалдыру туралы мәселені сот жазаны орындайтын мекеменің немесе органның ұсынуы бойынша немесе сотталған адамның (оның заңды өкілінің) не оның қорғаушысы - адвокаттың куәлігі мен қорғау (өкілдік ету) туралы жазбаша хабарламаны ұсынған адвокаттың өтінішхаты бойынша қарайды.

Жазаны орындайтын мекеме немесе орган әкімшілігінің ұсынысында сотталған адам туралы мәліметтер, оның науқасының сипаты туралы, ал өзге ауыр науқастан зардап шегетін сотталған адамға қатысты, сондай-ақ оның жасаған қылмыстық құқық бұзушылығының ауырлығы туралы, оның жеке басы туралы, жазаны өтеу кезіндегі тәртібі туралы мәліметтер болуға тиіс.

Әкімшіліктің жазаны одан әрі өтеуден босату туралы ұсынысына (сотталған адамның өтінішіне) сот шешім қабылдау үшін негіз болатын құжаттар: арнаулы медициналық комиссияның қорытындысы, үкімнің көшірмесінен үзінді, аурулар Тізбесінен көшірме, сондай-ақ жазаның нақтылы өтелген мерзімін айғақтайтын, сотталған адамның жазаны өтеу кезіндегі тәртібі туралы құжаттар және басқа да сипаттаушы мәліметтер қоса тіркелуге тиіс.

Әкімшіліктің ұсынысымен (сотталған адамның өтінішімен) бірге сотқа сот отырысында зерттеуді қажет ететін сотталған адамның жеке ісі де жіберіледі.

Ескерту. 6-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

6-1. Сотталған адамның Аурулар тізбесінде көрсетілген жазаны өтеуден босатуға негіз болатын ауруының бар-жоғының анықтығын тексеру үшін жазаны орындайтын мекеменің немесе органның бастығы сотталған адамды қылмыстық-атқару жүйесі мекемесіндегі медициналық ұйым консилиумының шешімімен Арнаулы медициналық комиссияға (бұдан әрі - АМК) жіберетінін соттар назарға алғандары жөн.

Сотталған адамды куәландыру және қорытынды беру тәртібін АМК ҚАК-тің 162-бабына және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 30 маусымдағы № ҚР ДСМ-58 бұйрығымен бекітілген Ауруына байланысты жазасын өтеуден босатуға ұсынылатын сотталғандарды медициналық куәландырудан өткізу қағидаларына сәйкес жүзеге асырады.

Ескерту. Қаулы 6-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

7. ҚАК-тің 162-бабының жетінші бөлігіне сәйкес қоғамдық жұмыстарға тарту, түзеу жұмыстары немесе бас бостандығын шектеу түріндегі жазаны өтеп жатқан адамға бірінші немесе екінші топтағы мүгедектік белгілеу сотқа оны жазасын өтеуден мерзімінен бұрын босату туралы ұсыну енгізу үшін негіз болып табылады.

Ескерту. 7-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

8. Ауруына байланысты сотталған адамды жазасын өтеуден босатудан соттың бас тартуы, осы мәселені әкімшіліктің ұсынысы немесе сотталған адамның өтініші қайталанып берілген жағдайда қарау үшін кедергі болып табылмайды.

Сот ауруына байланысты жазасын өтеуден босатпаған сотталғанның денсаулық жағдайы нашарлап, бұл жазасын өтеуге кедергі келтіретін жағдайда, соттың бас тарту туралы қаулыны шығарған уақытына қарамастан, тиісті дәрігерлік қорытындының негізінде материалдар сотқа қайтадан жіберіледі.

Ескерту. 8-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

9. Сот жазаны өтеуден босатуға жатпайтын сотталған адамның жазадан босатылып кетуіне жол бермеу мақсатында дәрігерлік қорытындының негізділігін, стационардағы емдеудің нәтижелерін мұқият тексеруі тиіс.

Дәрігерлік қорытындыда сотталған адамның сот үкімі бойынша қылмыстық жазаны өтеу кезіндегі психикалық жай-күйі, сондай-ақ психиканың бұзылуының сипаты мен мөлшері, бойынан ауру анықталған сотталған адамның өзіне және басқа адамдарға қаншалықты қауіп тудыратыны, оның өзге де елеулі зиян келтіру қабілетінің бар-жоғы, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануды және қандай шараларды қолдануды қажет ететіні; сотталған адамның ауруының сипаты мен ауырлығына қарай, ҚПК-нің 478-бабының алтыншы бөлігінде қамтылған өзінің құқықтарын жүзеге асыра алатыны не асыра алмайтыны көрсетілуге тиіс.

Дәрігерлік қорытындыда өзге де ауыр науқастан зардап шегуші сотталған адамға қатысты науқастың сипаты, жүргізілген ем, стационарда емдеудің оңды нәтижелер бермегені, науқастың асқынып, ырықтан шығып кетіп, жазаны одан әрі өтеуге кедергі келтіретіні көрсетілуге тиіс.

Егер дәрігерлік қорытындының негізділігіне күмән туған жағдайда, сот тиісті сараптама тағайындауға құқылы.

Ескерту. 9-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

10. Сотталған адамды ауруына байланысты жазадан босату, жазаны өтеуді кейінге қалдыру, жазаның өтелмеген бөлігін ауыстыру туралы мәселені ҚПК-нің 477, 478 және 481-баптарында көзделген тәртіппен үкімді орындау орны бойынша аудандық және оған теңестірілген сот шешеді.

Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

11. Егер әкімшіліктің ұсынысында және дәрігерлік қорытындыда, жазасын өтеу кезінде психикасының бұзылуына байланысты науқастанған сотталған адамға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану қажеттілігі көрсетілсе, онда ҚПК-нің 476-бабы 7) тармағының негізінде, оны ауруына байланысты жазадан босату туралы мәселені медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы мәселемен бірге сот қарайды.

Ескерту. 11-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

12. ҚПК-нің 481-бабының төртінші бөлігіне және 478-бабының алтыншы және жетінші бөліктеріне сәйкес, ауруына байланысты жазадан босату, жазаны өтеуді кейінге қалдыру туралы мәселені қарау кезінде қорғаушының, заңды өкілдің, прокурордың, жазаны орындайтын мекеме немесе орган өкілінің, қорытынды берген медициналық комиссия өкілінің сот отырысына қатысуы міндетті. Қажетті жағдайларда сот отырысына сот қаулысы бойынша сараптама жүргізген және қорытынды берген сарапшы қатысады.

Егер сотталған адам сот отырысына қатысып отырса, онда сот оның ҚПК-нің 478-бабының төртінші бөлігінің тәртібімен көрсетілген құқықтарын жүзеге асыру мүмкіндігін қамтамасыз етуге тиіс.

Ескерту. 12-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

13. Сот отырысында хаттама жүргізіледі. Хаттамада соттың және сотқа қатысушылардың барлық іс-әрекеттері, денсаулығы сот мәжілісіне қатысуға кедергі келтірмейтін сотталған адамның, қорытынды берген медициналық комиссияның, ұсынысты жіберген органның өкілдерінің түсініктемелерінің, қорғаушы мен прокурордың пікірлерінің мазмұны көрсетілуі тиіс.

14. Адамды ауруына байланысты жазадан босату, жазаны өтеуді кейінге қалдыру туралы қаулыда соттың әкімшіліктің ұсынысын не сотталған адамның өтінішін қараудың нәтижесінде келген тұжырымы жан-жақтылы көрсетілуге тиіс және оның дәлелді болғаны жөн.

Қаулыда сотталған адамның жазаны өтеу кезінде пайда болған психикасының бұзылуынан немесе өзге де науқастан зардап шегетіні және жазаны одан әрі өтеуіне кедергі келтіретіні жөнінде дәлелдер келтірілуге тиіс, ал жазаның өтелмеген бөлігі жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстырылған жағдайда, сотталған адамды жазаны одан әрі өтеуден неліктен толық босатуды қажет деп таппағаны жөнінде дәлел келтірілуі қажет.

Сотталған адамды ауруына байланысты жазадан босату немесе оның жазасын өтеуді кейінге қалдыру, жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстыру туралы сот қаулылары сотталған адамды күзеттен босату бөлігінде дереу орындалуға тиіс.

Ескерту. 14-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

15. Әкімшіліктің ұсынысын не сотталған адамның өтінішін қараудың нәтижесі бойынша қабылданған қаулының көшірмесін іске тіркеу үшін үкімді шығарған сотқа, жазаны орындайтын мекемелерге немесе органдарға, ал кәмелетке толмағандарға қатысты - оның тұрақты тұратын жері бойынша, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі комиссияға жіберіледі.

Ескерту. 15-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

16. Психикасының бұзылуына және өзге де ауыр науқасына байланысты жазаны одан әрі өтеуден босатылған адамдардың тәртібін бақылауды жазаны орындайтын мекемелер немесе органдар жүзеге асырады.

Ескерту. 16-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

17. ҚК-нің 75-бабының үшінші бөлігіне және 97-бабына сәйкес, психикасының бұзылуынан және өзге де ауыр науқастан зардап шегуші адамдар емделіп, сауыққан жағдайда, жазаны өтеуге кедергі келтіретін мән-жайлар жойылғаннан кейін, егер ҚК-нің 71, 77, 88-баптарында көзделген айыптау үкімін орындаудың ескіру мерзімі өтпеген болса, не оны қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босату үшін негіз болмаса оларға қатысты жазаның орындалуы қалпына келтірілуі тиіс.

Адамның сауығу және емделу фактісін дәрігерлердің тиісті комиссиясы анықтайды, ол соттың мұқият тексеруіне жатады.

Сотталған адамға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылған уақыт психиатриялық стационарда болған бір күнін бас бостандығынан айырудың бір күніне не қамаққа алудың бір күніне жатқызу жолымен жаза мерзіміне есептеледі.

Жазаның орындалуын қайта қалпына келтіру жазаны орындайтын мекеменің немесе органның ұсынуы бойынша сот қаулысы бойынша жүргізіледі.

Ескерту. 17-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

18. Ауруына байланысты жазаны өтеуден босатылған сотталған адам жаңадан қылмыстық құқық бұзушылық жасаған жағдайда, оның сауыққанын анықтау мақсатында ол міндетті түрде дәрігерлік комиссияның тексеруінен өтуге тиіс. Қылмыстық қудалау органдары медициналық қорытындыны қылмыстық іс материалдарына қоса тігуі тиіс.

Егер, ауруына байланысты жазаны өтеуден босатылған адам сауыққанға дейін жаңадан қылмыстық құқық бұзушылық жасаса, онда ол тек жаңа қылмыстық құқық бұзушылығы үшін жауапкершілік көтереді, алдыңғы үкім бойынша жазаның өтелмеген бөлігі соңғы үкім бойынша тағайындалған жазаға қосылмайды. ҚК-нің 60-бабының ережесі бұл жағдайда қолданылмайды.

Егер сотталған адам сауыққаннан кейін, жазаны өтеуге кедергі келтіретін мән-жайлар жойылған соң жаңа қылмыстық құқық бұзушылық жасаса, егер соттың алдыңғы үкім бойынша жазаны қалпына келтіру туралы қаулысы болса, онда ҚК-нің 60-бабының бірінші бөлігіне сәйкес, алдыңғы үкім бойынша жазаның өтелмеген бөлігі жаңа қылмыстық құқық бұзушылық үшін тағайындалған жазаға толық немесе ішінара қосылады.

Сотталған адам жазаның бұрынғы жазаны ауыстырған неғұрлым жеңіл түрін өтеу кезінде жаңа қылмыстық құқық бұзушылық жасаған жағдайда, жаза ҚК-нің 60-бабының ережесі бойынша тағайындалады.

Ескерту. 18-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

19. Сотталған адамды ауруына байланысты жазадан босату, жазаны өтеуді кейінге қалдыру, жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстыру мәселесі бойынша сот қаулысы апелляциялық тәртіппен қайта қаралуы мүмкін.

Ескерту. 19-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.
20. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

21. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Ескерту. Нормативтік қаулы 21-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы Жалпы отырыстың хатшысы, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы