ИПС "Әділет"

      В целях укрепления режима ядерного нераспространения Правительство Республики Казахстан постановляет:
      1. Внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О заключении Дополнительного протокола к Соглашению между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия".
      2. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Проект

Указ Президента Республики Казахстан О заключении Дополнительного протокола к Соглашению между
Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной
энергии о применении гарантий в связи с Договором о
нераспространении ядерного оружия

      В целях реализации политики ядерного нераспространения и обеспечения международной стабильности в области использования атомной энергии постановляю:
      1. Заключить Дополнительный протокол к Соглашению между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия, подписанному 26 июля 1994 года в городе Алматы.
      2. Настоящий Указ вступает в силу со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

О подписании Дополнительного протокола к Соглашению
между Республикой Казахстан и Международным агентством по
атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о
нераспространении ядерного оружия

      В целях реализации политики ядерного нераспространения и обеспечения международной стабильности в области использования атомной энергии постановляю:
      1. Подписать Дополнительный протокол к Соглашению между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия, подписанному 26 июля 1994 года в городе Алматы.
      2. Настоящий Указ вступает в силу со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

Дополнительный Протокол к Соглашению между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о
нераспространении ядерного оружия Преамбула

      ПРИНИМАЯ ВО ВНИМАНИЕ, что Республика Казахстан (в дальнейшем именуемая Казахстан) является участником Соглашения между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии (в дальнейшем именуемое Агентством) о применении гарантий (в дальнейшем именуемого Соглашение о гарантиях), которое вступило в силу 11 августа 1995 года;
      УЧИТЫВАЯ желание международного сообщества еще более укрепить режим ядерного нераспространения путем повышения действенности и эффективности системы гарантий Агентства;
      НАПОМИНАЯ, что Агентство при осуществлении гарантий должно учитывать необходимость:
      избегать создания препятствий экономическому и технологическому развитию Казахстана или международному сотрудничеству в области мирной ядерной деятельности;
      соблюдать действующие положения в области охраны здоровья, безопасности, физической защиты, а также другие действующие требования безопасности и права отдельных лиц;
      принимать все меры по защите коммерческих, технологических и промышленных секретов, а также другой конфиденциальной информации, которая становится ему известной;
      ПРИНИМАЯ ВО ВНИМАНИЕ, что частота проведения и интенсивность мероприятий, указанных в настоящем Протоколе, будут поддерживаться на минимальном уровне, соответствующем цели повышения действенности и эффективности гарантий Агентства;
      НАСТОЯЩИМ Казахстан и Агентство согласились о нижеследующем:

Связь между настоящим Протоколом и
Соглашением о гарантиях Статья 1

Положения Соглашения о гарантиях применяются к настоящему Протоколу в той мере, в какой они соответствуют положениям настоящего Протокола и совместимы с ними. В случае противоречия между положениями Соглашения о гарантиях и положениями настоящего Протокола применяются положения настоящего Протокола.

Предоставление информации Статья 2

      а. Казахстан предоставляет Агентству заявление, содержащее:
      i)   Общее описание и информацию, указывающую место проведения
           относящихся к ядерному топливному циклу
           научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ,
           не связанных с ядерным материалом, осуществляемых
           где-либо, которые финансируются, получили конкретное
           разрешение, контролируются или осуществляются от имени
           Казахстана.
      ii) Определенную Агентством на основе ожидаемого повышения
           действенности или эффективности и согласованную с
           Казахстаном информацию, касающуюся гарантий
           эксплуатационной деятельности на установках и в местах
           нахождения вне установок, где обычно используется ядерный
           материал.
      iii) Общее описание каждого здания на каждой площадке,
           включая его использование, и, если этого недостаточно -
           описание его содержимого. Это описание включает карту
           такой площадки.
      iv) Описание масштаба операций для каждого места нахождения,
           имеющего отношение к деятельности, указанной в
           Приложении I к настоящему Протоколу.
      v)   Информацию, указывающую место нахождения,
           эксплуатационное состояние и оценочные годовые
           производственные мощности урановых рудников,
           обогатительных установок, ториевых обогатительных
           установок и существующий годовой объем производства
           таких рудников и обогатительных установок для Казахстана
           в целом. Казахстан предоставляет по запросу Агентства
           данные о существующем годовом объеме производства
           отдельного рудника или обогатительной установки.
           Предоставление этой информации не требует ведения
           подробного учета ядерного материала.
      vi) Информацию относительно исходного материала, который еще
           не достиг состава и чистоты, которые делают его
           пригодным для изготовления топлива или изотопного
           обогащения, включающую:
           а) количества, химический состав, использование или
              предполагаемое использование такого материала,
              независимо от его ядерного или неядерного
              использования, для каждого места нахождения в
              Казахстане, в котором такой материал присутствует в
              количествах, превышающих десять метрических тонн
              урана и(или) двадцать метрических тонн тория, а для
              других мест нахождения с количествами более одной
              метрической тонны - общее количество для Казахстана в
              целом, если это общее количество превышает десять
              метрических тонн урана или двадцать метрических тонн
              тория. Предоставление этой информации не требует
              ведения подробного учета ядерного материала;
           b) количества, химический состав и пункт назначения
              каждой экспортной поставки из Казахстана такого
              материала для конкретных неядерных целей в
              количествах, превышающих:
              1) десять метрических тонн урана, или для
                 последовательных экспортных поставок урана из
                 Казахстана в одно и тоже государство, каждая из
                 которых менее десяти метрических тонн, но сумма
                 которых превышает десять метрических тонн в
                 течение года;
              2) двадцать метрических тонн тория, или для
                 последовательных экспортных поставок тория из
                 Казахстана в одно и тоже государство, каждая из
                 которых менее двадцати метрических тонн, но сумма
                 которых превышает двадцать метрических тонн в
                 течение года;
           с) количества, химический состав, место нахождения в
              настоящее время и использование или предполагаемое
              использование каждой импортной поставки в Казахстан
              такого материала для конкретных неядерных целей в
              количествах, превышающих:
              1) десять метрических тонн урана, или для
                 последовательных импортных поставок урана в
                 Казахстан, каждая из которых менее десяти
                 метрических тонн, но сумма которых превышает
                 десять метрических тонн в течение года;
              2) двадцать метрических тонн тория, или для
                 последовательных импортных поставок тория в
                 Казахстан, каждая из которых менее двадцати
                 метрических тонн, но сумма которых превышает
                 двадцать метрических тонн в течение года;
                 при том понимании, что представление информации о
                 таком материале, предназначенном для неядерного
                 использования после того как он достигнет
                 окончательной формы своего неядерного
                 использования, не требуется.
      vii) а) информацию относительно количеств, видов
              использования и мест нахождения ядерного материала,
              освобожденного от гарантий в соответствии со статьей
              36 Соглашения о гарантиях;
           b) информацию относительно количеств (которая может
              иметь форму оценок) и видов использования в каждом
              месте нахождения ядерного материала, освобожденного
              от гарантий в соответствии со статьей 35 b)
              Соглашения о гарантиях, но еще не находящегося в
              окончательной форме для неядерного использования, в
              количествах, превышающих указанные в статье 36
              Соглашения о гарантиях. Предоставление этой
              информации не требует ведения подробного учета
              ядерного материала.
      viii) Информацию относительно места нахождения или дальнейшей
            обработки отходов среднего или высокого уровня
            активности, содержащих плутоний, высокообогащенный уран
            или уран-233, в отношении которых применение гарантий
            было прекращено в соответствии со статьей 11 Соглашения
            о гарантиях. Для цели данного пункта "дальнейшая
            обработка" не включает переупаковку отходов или их
            дальнейшее кондиционирование, не предусматривающее
            разделения элементов, для хранения или захоронения.
      ix) Следующую информацию относительно согласованного
           оборудования и неядерного материала, перечисленных в
           Приложении II:
           a) по каждой экспортной поставке из Казахстана такого
              оборудования и материала: идентификация,
              количество, место предполагаемого использования в
              государстве-получателе и дата или в соответствующих
              случаях ожидаемая дата экспортной поставки;
           b) по конкретному запросу Агентства подтверждение
              Казахстаном, как импортирующим государством,
              информации, предоставленной Агентству в
              соответствии с пунктом а) выше.
      х)   Общие планы на предстоящий десятилетний период, имеющие
           отношение к развитию ядерного топливного цикла (включая
           планируемые, относящиеся к ядерному топливному циклу
           научно-исследовательские и опытно-конструкторские
           работы), когда они утверждены соответствующими
           компетентными органами в Казахстане.
      b. Казахстан прилагает все разумные усилия с тем, чтобы предоставить Агентству следующую информацию:
      i)   общее описание и информацию, указывающую место проведения
           относящихся к ядерному топливному циклу
           научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ,
           не связанных с ядерным материалом, которые конкретно
           относятся к обогащению, переработке ядерного топлива или
           к обработке отходов среднего или высокого уровня
           активности, содержащих плутоний, высокообогащенный уран
           или уран-233, осуществляемых где-либо в Казахстане, но
           которые не финансируются, не получили конкретного
           разрешения или не контролируются Казахстаном или не
           осуществляются от имени Казахстана. Для цели данного
           пункта "обработка" отходов среднего или высокого уровня
           активности не включает переупаковку отходов или их
           кондиционирование, не предусматривающее разделения
           элементов, для хранения или захоронения.
      ii) общее описание деятельности и сведения о лице или
           организации, осуществляющих такую деятельность в
           определенных Агентством местах нахождения за пределами
           площадки, которые, по мнению Агентства, могли бы
           функционально быть связаны с деятельностью на этой
           площадке. Предоставление такой информации является
           предметом конкретного запроса Агентства. Она
           предоставляется в консультации с Агентством и
           своевременно.
      с. По запросу Агентства Казахстан дает уточнения или разъяснения любой информации, предоставленной в соответствии с настоящей статьей, в той степени, в которой она имеет отношение к цели гарантий.

Статья 3

      а. Казахстан предоставляет Агентству в течение 180 дней после вступления в силу настоящего Протокола информацию, о которой говорится в Статье 2.а.i), iii), iv), v), vi) a), vii) и х) и в Статье 2.b.i).
      b. Казахстан предоставляет Агентству до 15 мая каждого года обновленную информацию, о которой говорится в пункте а. выше, за период, охватывающий предшествующий календарный год. Если ранее предоставленная информация осталась без изменений, Казахстан уведомляет об этом.
      с. Казахстан предоставляет Агентству до 15 мая каждого года информацию, определенную в Статье 2.a.vi) b) и с), за период, охватывающий предшествующий календарный год.
      d. Казахстан ежеквартально предоставляет Агентству информацию, определенную в Статье 2.a.ix). а). Эта информация предоставляется в течение шестидесяти дней после окончания каждого квартала.
      e) Казахстан предоставляет Агентству информацию, определенную в Статье 2.a.viii), за 180 дней до осуществления дальнейшей обработки и до 15 мая каждого года информацию об изменениях мест нахождения за период, охватывающий предшествующий календарный год.
      f) Казахстан и Агентство договариваются о времени и частоте предоставления информации, определенной в Статье 2.a.ii).
      g) Казахстан предоставляет Агентству информацию, определенную в Статье 2.a.ix) b), в течение шестидесяти дней после поступления запроса от Агентства.

Дополнительный доступ Статья 4

      Нижеследующее применяется в связи с осуществлением дополнительного доступа в соответствии со статьей 5 настоящего Протокола:
      а. Агентство не ставит цели механистически или систематически проверять информацию, о которой говорится в статье 2, однако Агентство имеет доступ к:
      i)   любому месту нахождения, о котором говорится в статье
           5.а. i) или ii), на выборочной основе с целью
           обеспечения уверенности в отсутствии незаявленных
           ядерного материала и деятельности;
      ii) любому месту нахождения, о котором говорится в статье
           5.b. или с., в целях решения вопроса, связанного с
           правильностью и полнотой информации, предоставленной в
           соответствии со статьей 2 или в целях устранения
           несоответствия, связанного с этой информацией;
      iii) любому месту нахождения, о котором говорится в статье
           5.а. iii) в той степени, в которой это необходимо
           Агентству для подтверждения для целей гарантий заявления
           Казахстана о статусе установки или места нахождения вне
           установок, где ранее обычно использовался ядерный
           материал, как снятых с эксплуатации.
      b. i) За исключением случаев, указанных в пункте ii) ниже,
            Агентство направляет Казахстану предварительное
            уведомление о доступе по крайней мере за 24 часа;
         ii) в отношении доступа к любому месту на площадке,
            который запрашивается в сочетании с посещениями для
            проверки информации о конструкции или с инспекциями для
            специальных целей или обычными инспекциями на этой
            площадке, срок предварительного уведомления, если
            Агентство обращается с запросом об этом, составляет, по
            крайней мере, два часа, однако в исключительных
            обстоятельствах может составить менее двух часов.
      с. Предварительное уведомление направляется в письменном виде и в нем конкретно указываются причины доступа и деятельность, которая должна быть осуществлена во время такого доступа.
      d. В случае вопроса или несоответствия Агентство предоставляет Казахстану возможность дать разъяснение и способствовать решению этого вопроса или устранению этого несоответствия. Такая возможность будет предоставляться до направления запроса о доступе, если только Агентство не сочтет, что задержка в предоставлении доступа, возможно, нанесет ущерб цели, с которой запрашивается этот доступ. В любом случае Агентство не делает каких-либо выводов в отношении вопроса или несоответствия до тех пор, пока Казахстану не будет предоставлена такая возможность.
      е. Если с Казахстаном не достигнуто иной договоренности, доступ осуществляется только в течение обычного рабочего дня.
      f. Казахстан имеет право на сопровождение инспекторов Агентства во время доступа представителями Казахстана при условии, что это не задерживает выполнение инспекторами своих функций или иным образом не препятствует этому.

Статья 5

      Казахстан предоставляет Агентству доступ к:
      a. i)   любому месту на площадке;
         ii) любому месту нахождения, определенному Казахстаном в
              соответствии со статьей 2.a.v)-viii);
         iii) любой снятой с эксплуатации установке или снятому с
              эксплуатации месту нахождения вне установок, где
              ранее обычно использовался ядерный материал.
      b. Любому месту нахождения, определенному Казахстаном в соответствии со статьей 2.a.i), статьей 2.a.iv), статьей 2.a.ix)b) или статьей 2.b., помимо тех, о которых говорится в пункте a.i) выше, при условии, что, если Казахстан не имеет возможности предоставить такой доступ, Казахстан прилагает все разумные усилия для незамедлительного удовлетворения требований Агентства с помощью иных средств.
      с. Любому месту нахождения, определенному Агентством, помимо тех мест нахождения, о которых говорится в пунктах а. и b. выше, в целях отбора проб окружающей среды в конкретном месте нахождения при условии, что, если Казахстан не имеет возможности предоставить такой доступ, Казахстан прилагает все разумные усилия для незамедлительного удовлетворения требований Агентства в прилежащих местах нахождения или с помощью иных средств.

Статья 6

      При осуществлении статьи 5 Агентство может выполнять следующие виды деятельности:
      а. В отношении доступа в соответствии со статьей 5.a.i) или iii): визуальное наблюдение, отбор проб окружающей среды; использование устройств для обнаружения и измерения радиации; опечатывание и применение других идентифицирующих и указывающих на вмешательство устройств, определенных в Дополнительных положениях; и применение других объективных мер, техническая осуществимость которых была подтверждена и использование которых было согласовано Советом управляющих (в дальнейшем именуемый Совет) и после консультаций между Агентством и Казахстаном.
      b. В отношении доступа в соответствии со статьей 5.a.ii): визуальное наблюдение; подсчет учетных единиц ядерного материала; неразрушающие измерения и отбор проб; использование устройств для обнаружения и измерения радиации; изучение учетных документов, касающихся количества, происхождения и размещения материала; отбор проб окружающей среды; и применение других объективных мер, техническая осуществимость которых была подтверждена и использование которых было согласовано Советом и после консультаций между Агентством и Казахстаном.
      с. В отношении доступа в соответствии со статьей 5.b.: визуальное наблюдение, отбор проб окружающей среды, использование устройств для обнаружения и измерения радиации, изучение касающихся гарантий производственных и отгрузочных учетных документов и применение других объективных мер, техническая осуществимость которых была подтверждена и использование которых было согласовано с Советом и последующими консультациями между Агентством и Казахстаном.
      d. В отношении доступа в соответствии со статьей 5.с.: отбор проб окружающей среды и в случае, если результаты не позволяют решить вопрос или устранить несоответствие в месте нахождения, определенном Агентством в соответствии со статьей 5.c., использование в этом месте нахождения визуального наблюдения, устройств для обнаружения и измерения радиации и применение по согласованию между Казахстаном и Агентством других объективных мер.

Статья 7

      а. По просьбе Казахстана Агентство и Казахстан договариваются в отношении регулируемого доступа в рамках настоящего Протокола с целью предотвращения раскрытия чувствительной с точки зрения ядерного распространения информации, выполнения требований безопасности или физической защиты или с целью обеспечения защиты находящейся в частной собственности или коммерчески чувствительной информации. Такие договоренности не препятствуют Агентству осуществлять деятельность, которая является необходимой для обеспечения убедительной уверенности в отсутствии незаявленных ядерного материала и деятельности в соответствующем месте нахождения, включая решение любого вопроса, относящегося к правильности и полноте информации, о которой говорится в статье 2, или устранение несоответствия, относящегося к этой информации.
      b. Казахстан может при предоставлении информации, о которой говорится в статье 2, информировать Агентство о местах на площадке или в месте нахождения, на которых может применяться регулируемый доступ.
      с. До вступления в силу любых необходимых Дополнительных положений Казахстан может прибегнуть к регулированию доступа в соответствии с положениями пункта а. выше.

Статья 8

Ничто в настоящем Протоколе не препятствует Казахстану предоставлять Агентству доступ к местам нахождения в дополнение к тем, о которых говорится в статьях 5 и 9 или просить Агентство о проведении деятельности по проверке в конкретном месте нахождения. Агентство незамедлительно прилагает все разумные усилия для осуществления действий в соответствии с такой просьбой.

Статья 9

Казахстан предоставляет Агентству доступ к местам нахождения, определенным Агентством для отбора проб окружающей среды на обширной территории, при условии, что если Казахстан не имеет возможности предоставить такой доступ, то Казахстан прилагает все разумные усилия для удовлетворения требований Агентства в альтернативных местах нахождения. Агентство не запрашивает такой доступ до тех пор, пока отбор проб окружающей среды на обширной территории и процедурные меры для его проведения не одобрены Советом и не проведены консультации между Агентством и Казахстаном.

Статья 10

      Агентство информирует Казахстан о:
      a. Деятельности, осуществленной в рамках настоящего Протокола, включая деятельность в отношении любых вопросов или несоответствий, которые Агентство довело до сведения Казахстана, в пределах шестидесяти дней после осуществления Агентством этой деятельности.
      b. Результатах деятельности в отношении любых вопросов или несоответствий, которые Агентство довело до сведения Казахстана, по возможности скорее, но в любом случае в течение тридцати дней после получения Агентством этих результатов.
      с. Выводах, которые оно сделало в результате своей деятельности в соответствии с настоящим Протоколом.
      Такие выводы предоставляются ежегодно.

Назначение инспекторов Агентства Статья 11

      a. i)   Генеральный директор уведомляет Казахстан об
              утверждении Советом любого должностного лица Агентства
              в качестве инспектора по гарантиям. Если Казахстан не
              извещает Генерального директора о своем отклонении
              такого должностного лица как инспектора для Казахстана
              в течение трех месяцев после получения уведомления об
              утверждении Советом, инспектор, о котором таким
              образом уведомлен Казахстан считается назначенным в
              Казахстан.
          ii) Генеральный директор, действуя в ответ на просьбу
              Казахстана или по собственной инициативе,
              незамедлительно информирует Казахстан об отзыве
              назначения любого должностного лица в качестве
              инспектора для Казахстана.
      b. Уведомление, о котором говорится в пункте а. выше, считается полученным Казахстаном через семь дней после даты направления Агентством такого уведомления Казахстану заказной корреспонденцией.

Визы Статья 12

Казахстан в течение одного месяца после получения запроса об этом, предоставляет указанному в таком запросе назначенному инспектору соответствующую многократную въездную/выездную и(или) транзитную визы, которые требуются для обеспечения инспектору возможности въезда и пребывания на территории Казахстана в целях выполнения его(ее) функций. Любые запрошенные визы действительны в течение не менее одного года и, в случав необходимости, возобновляются в течение периода назначения инспектора в Казахстан.

Дополнительные положения Статья 13

а. В тех случаях, когда Казахстан или Агентство указывают на необходимость определить в Дополнительных положениях, каким образом следует применять меры, изложенные в настоящем Протоколе, Казахстан и Агентство согласовывают такие Дополнительные положения в течение девяноста дней после вступления в силу настоящего Протокола или, в тех случаях, когда указание на необходимость таких Дополнительных положений дается после вступления в силу настоящего Протокола, - в течение девяноста дней после даты такого указания.
b. До вступления в силу любых необходимых Дополнительных положений Агентство имеет право применять меры, изложенные в настоящем Протоколе.

Системы связи Статья 14

a. Казахстан дает разрешение Агентству свободно использовать для служебных целей системы связи между инспекторами Агентства в Казахстане и центральными учреждениями Агентства и (или) региональными бюро, включая передачу в неавтономном или автономном режиме информации, поступающей от устройств, установленных Агентством в целях сохранения и(или) наблюдения, или измерения, и обеспечивает защиту такой связи. Агентство после консультаций с Казахстаном имеет право использовать установленные на международном уровне системы прямой связи, включая спутниковые системы и другие виды дальней связи, не используемые в Казахстане. По просьбе Казахстана или Агентства подробности, касающиеся осуществления этого пункта в отношении передачи в неавтономном или автономном режиме информации, поступающей от установленных Агентством устройств сохранения и (или) наблюдения или измерения, определяются в Дополнительных положениях.
b. При установлении связи и передаче информации, как это предусматривается в пункте а. выше, надлежащим образом учитывается необходимость обеспечения защиты находящейся в частной собственности или коммерчески чувствительной информации или той информации о конструкции, которую Казахстан считает особо чувствительной.

Защита конфиденциальной информации Статья 15

      а. Агентство поддерживает строгий режим обеспечения эффективной защиты от раскрытия коммерческих, технологических и промышленных секретов и другой конфиденциальной информации, которая становится ему известной, включая такую информацию, которая становится известной Агентству в ходе осуществления настоящего Протокола.
      b. Режим, о котором говорится в пункте а. выше, включает, в частности, положения, относящиеся к:
      i)   общим принципам и связанным с ними мерам по обращению с
           конфиденциальной информацией;
      ii) условиям найма персонала, касающимся защиты
           конфиденциальной информации;
      iii) процедурам в случае нарушений или якобы имевших место
           случаев нарушения конфиденциальности.
      c. Режим, о котором говорится в пункте а. выше, утверждается и периодически рассматривается Советом.

Приложения Статья 16

а. Приложения к настоящему Протоколу являются его неотъемлемой частью. За исключением целей внесения поправок в Приложения, термин "Протокол", как он употребляется в настоящем документе, означает Протокол и Приложения, вместе взятые.
b. В перечень видов деятельности, указанных в Приложении I, и перечень оборудования и материала, указанных в Приложении II, Советом могут вноситься поправки по рекомендации созданной Советом рабочей группы экспертов открытого состава. Любая такая поправка вступает в силу через четыре месяца после ее принятия Советом.

Вступление в силу Статья 17

      а. Настоящий Протокол вступает в силу в день, когда Агентство получит от Казахстана письменное уведомление о том, что законодательные и (или) конституционные требования Казахстана, необходимые для вступления в силу, выполнены.
      b. Казахстан может в любое время до того, как настоящий Протокол вступит в силу, заявить, что Казахстан будет применять настоящий Протокол на временной основе.
      с. Генеральный директор незамедлительно информирует все государства - члены Агентства о любом заявлении о применении настоящего Протокола на временной основе и о его вступлении в силу.

Определения Статья 18

      Для целей настоящего Протокола:
      а. Относящиеся к ядерному топливному циклу научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы означают деятельность, которая конкретно относится к любому аспекту разработки процесса или системы любого из следующего:
      - конверсия ядерного материала,
      - обогащение ядерного материала,
      - изготовление ядерного топлива, реакторов,
      - критические сборки,
      - переработка ядерного топлива,
      - обработка (не включая переупаковки или кондиционирования,
        не предусматривающего разделения элементов, для хранения
        или захоронения) отходов среднего или высокого уровня
        активности, содержащих плутоний, высокообогащенный уран или
        уран-233, но не включают деятельность, относящуюся к
        теоретическим или фундаментальным научным исследованиям или
        к научно-исследовательским и опытно-конструкторским работам
        по промышленным применениям радиоизотопов, медицинским,
        гидрологическим и сельскохозяйственным применениям,
        изучению последствий для здоровья и окружающей среды и
        усовершенствованию технического обслуживания.
      b. Площадка означает территорию, границы которой определены Казахстаном в соответствующей информации о конструкции установки, включая остановленную установку, а также в соответствующей информации о месте нахождения вне установок, где обычно используется ядерный материал, включая закрытое место нахождения вне установок, где ранее использовался ядерный материал (которые ограничиваются местами нахождения, где имеются горячие камеры или осуществлялась деятельность, связанная с конверсией, обогащением, изготовлением или переработкой топлива). Площадка включает также все объекты, совместно размещенные с упомянутыми выше установкой или местом нахождения, с целью предоставления или использования существенных средств обеспечения, включая: горячие камеры для обработки облученных материалов, не содержащих ядерный материал; установки для обработки, хранения и захоронения отходов; а также здания, связанные с согласованными предметами, определенными Казахстаном в соответствии со статьей 2.a.iv) выше.
      c. Снятая с эксплуатации установка или снятое с эксплуатации место нахождения вне установок означают объект или место нахождения, на которых демонтированы или сделаны непригодными к эксплуатации оставшиеся конструкции и оборудование, важные для ее (его) использования, так что она (оно) не используется для хранения ядерного материала и не может далее использоваться для обращения с ядерным материалом, его обработки или использования.
      d. Остановленная установка или закрытое место нахождения вне установок означают объект или место нахождения, эксплуатация которых прекращена и из которых изъят ядерный материал, но которые не сняты с эксплуатации.
      е. Высокообогащенный уран означает уран с обогащением 20% или выше по изотопу урана-235.
      f. Отбор проб окружающей среды в конкретном месте нахождения означает отбор проб окружающей среды (например, воздуха, воды, растительности, почвы, загрязнений) в определенном Агентством месте нахождения и непосредственной близости от него с целью содействия Агентству в подготовке выводов об отсутствии незаявленных ядерного материала или ядерной деятельности в этом определенном месте нахождения.
      g. Отбор проб окружающей среды на обширной территории означает отбор проб окружающей среды (например, воздуха, воды, растительности, почвы, загрязнений) в ряде определенных Агентством мест нахождения с целью содействия Агентству в подготовке выводов об отсутствии незаявленных ядерного материала или ядерной деятельности на обширной территории.
      h. Ядерный материал согласно определению, данному в статье XX Устава, означает любой исходный материал или любой специальный расщепляющийся материал. Термин исходный материал не должен толковаться применительно к руде или отходам руды. Любое определение, данное Советом в соответствии со статьей XX Устава Агентства после вступления в силу настоящего Протокола, которое расширяет список материалов, считающихся исходным или специальным расщепляющимся материалом, вступает в силу в рамках настоящего Протокола только после принятия Казахстаном.
      i. Установка означает:
         i) реактор, критическую сборку, завод по конверсии, завод
             по изготовлению, перерабатывающую установку, установку
             для разделения изотопов или отдельное хранилище; или
         ii) любое место нахождения, где обычно используется
             ядерный материал в количествах, превышающих один
             эффективный килограмм.
      j. Место нахождения вне установок означает любой объект или любое место нахождения, которые не являются установкой, и где обычно используется ядерный материал в количествах, равных одному эффективному килограмму или менее.

      Совершено в Вене _ дня 200_ года в двух экземплярах на русском и английском языках, при этом оба текста имеют одинаковую силу.

За Республику Казахстан: За Международное Агентство
по атомной энергии:

Приложение I

Перечень видов деятельности, о которых говорится в
статье 2.а.iv) настоящего Протокола

      i) Изготовление роторных труб для центрифуг или сборка газовых центрифуг.
      Роторные трубы для центрифуг означают тонкостенные цилиндры, описание которых приведено в разделе 5.1.1 b) Приложения II.
      Газовые центрифуги означают центрифуги, описание которых приведено во вводном замечании к разделу 5.1 Приложения II.
      ii) Изготовление диффузионных барьеров.
      Диффузионные барьеры означают тонкие пористые фильтры, описание которых приведено в разделе 5.3.1 а) Приложения II.
      iii) Изготовление или сборка систем, использующих лазеры.
      Системы, использующие лазеры, означают системы, включающие те предметы, описание которых приведено в разделе 5.7 Приложения II.
      iv) Изготовление или сборка электромагнитных сепараторов изотопов.
      Электромагнитные сепараторы изотопов означают те предметы, о которых говорится в разделе 5.9.1 Приложения II и которые содержат источники ионов, описание которых приведено в разделе 5.9.1 а) Приложения II.
      v) Изготовление или сборка колонн или экстракционного оборудования.
      Колонны или экстракционное оборудование означают те предметы, описание которых приведено в разделах 5.6.1, 5.6.2, 5.6.3, 5.6.5, 5.6.6, 5.6.7, и 5.6.8 Приложения II.
      vi) Изготовление разделительных сопел или вихревых трубок для аэродинамического обогащения.
      Разделительные сопла или вихревые трубки для аэродинамического обогащения означают разделительные сопла и вихревые трубки, описание которых приведено соответственно в разделах 5.5.1 и 5.5.2 Приложения II.
      vii) Изготовление или сборка систем генерации урановой плазмы.
      Системы генерации урановой плазмы означают системы для генерации урановой плазмы, описание которых приведено в разделе 5.8.3 Приложения II.
      viii) Изготовление циркониевых труб.
      Циркониевые трубы означают трубы, описание которых приведено в разделе 1.6 Приложения II.
      ix) Производство или повышение качества тяжелой воды или дейтерия.
      Тяжелая вода или дейтерий означают дейтерий, тяжелую воду (оксид дейтерия) и любое другое соединение дейтерия, в котором отношение числа атомов дейтерия к числу атомов водорода превышает 1:5000.
      х) Изготовление графита ядерной чистоты.
      Графит ядерной чистоты означает графит, уровень чистоты которого выше, чем 5 миллионных частей борного эквивалента, а плотность превышает 1,50 г/см ³.
      xi) Изготовление контейнеров для облученного топлива.
      Контейнер для облученного топлива означает емкость для перевозки и/или хранения облученного топлива, обеспечивающую химическую, тепловую и радиационную защиту, а также отвод тепла распада во время перемещения, перевозки и хранения.
      xii) Изготовление реакторных управляющих стержней.
      Реакторные управляющие стержни означают стержни, описание которых приведено в разделе 1.4 Приложения II.
      xiii) Изготовление безопасных с точки зрения критичности баков и резервуаров.
      Безопасные с точки зрения критичности баки и резервуары означают те предметы, описание которых приведено в разделах 3.2 и 3.4 Приложения II.
      xiv) Изготовление машин для рубки облученных топливных элементов.
      Машины для рубки облученных топливных элементов означают оборудование, описание которого приведено в разделе 3.1 Приложения II.
      xv) Сооружение горячих камер.
      Горячие камеры означают камеру или соединенные между собой камеры общим объемом не менее 6 м ³, снабженные защитой, равной или превышающей эквивалент 0,5 м бетона плотностью 3,2 г/см ³или более, укомплектованные оборудованием для проведения операций с использованием дистанционного управления.

Приложение II

Перечень согласованного оборудования и неядерного материала для отчетности об экспорте и импорте в соответствии со статьей 2.а.ix)

Реакторы и реакторное оборудование

1.1 Комплектные ядерные реакторы

Ядерные реакторы, способные работать в режиме контролируемой самоподдерживающейся цепной реакции деления, исключая реакторы нулевой мощности, которые определяются как реакторы с проектным максимальным уровнем производства плутония, не превышающим 100 граммов в год.

       Пояснительное замечание
      "Ядерный реактор" в основном включает узлы, находящиеся      внутри корпуса реактора или непосредственно примыкающие к нему, оборудование, которое контролирует уровень мощности в активной зоне, и компоненты, которые обычно содержат теплоноситель первого контура активной зоны реактора, или вступают с ним в непосредственный контакт или управляют им.
      Не предполагается исключение реакторов, которые надлежащим образом могли бы подвергнуться модификации для производства значительно большего количества, чем 100 граммов плутония в год. Реакторы, предназначенные для длительной эксплуатации на значительных уровнях мощности, независимо от степени их возможностей производства плутония, не рассматриваются как "реакторы нулевой мощности".

      1.2. Реакторные корпуса высокого давления

        Металлические корпуса в сборе или их основные части заводского изготовления, которые специально предназначены или подготовлены для размещения в них активной зоны ядерных реакторов, как они определены в пункте 1.1. выше, и способные выдерживать рабочее давление теплоносителя первого контура.

      Пояснительное замечание
      Верхняя плита корпуса высокого давления реактора охватывается пунктом 1.2. как основная, заводского изготовления, часть корпуса высокого давления.
      Внутренние части реактора (например, поддерживающие колонны, плиты активной зоны и другие внутренние части корпуса, направляющие трубы для регулирующих стержней, тепловые экраны, перегородки, трубные решетки активной зоны, пластины диффузора и т.д.) обычно поставляются поставщиком реактора. В некоторых случаях определенные внутренние опорные компоненты включаются в изготовление корпуса высокого давления. Эти предметы являются достаточно важными с точки зрения безопасности и надежности эксплуатации реакторов (и, следовательно, с точки зрения гарантийных обязательств и ответственности поставщика реактора), чтобы их поставка вне рамок основного соглашения о поставке самого реактора не стала бы обычной практикой. Поэтому, хотя отдельная поставка этих уникальных, специально предназначенных и подготовленных, важных, крупных и дорогостоящих предметов не обязательно будет рассматриваться как выпадающая из сферы интересов, такой способ поставки считается маловероятным.

1.3. Машины для загрузки и выгрузки реакторного топлива

Манипуляторное оборудование, специально предназначенное или подготовленное для загрузки или извлечения топлива из ядерных реакторов, как они определены в пункте 1.1. выше, которое может использоваться, когда реактор находится под нагрузкой, или обладает техническими возможностями для точного позиционирования или ориентирования, позволяющими проводить на остановленном реакторе сложные работы по перегрузке топлива, при которых обычно невозможны непосредственное наблюдение или прямой доступ к топливу.

1.4. Реакторные управляющие стержни

Стержни, специально предназначенные или подготовленные для управления скоростью реакции в ядерных реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше.

Пояснительное замечание
Сюда же включаются, помимо части, поглощающей нейтроны, ее опорные и подвесные конструкции, если поставка производится раздельно.

1.5. Реакторные трубы высокого давления

Трубы, которые специально предназначены или подготовлены для размещения в них топливных элементов и теплоносителя первого контура в реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше, при рабочем давлении, превышающем 5,1 МПа (740 фунт/кв. дюйм).

1.6. Циркониевые трубы

Трубы или сборки труб из металлического циркония или его сплавов, по весу превышающие 500 кг в течение любого 12-месячного периода, которые специально предназначены или подготовлены для использования в реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше, и в которых отношение по весу гафния к цирконию меньше чем 1:500.

1.7. Насосы первого контура теплоносителя

Насосы, специально предназначенные или подготовленные для поддержания циркуляции теплоносителя первого контура ядерных реакторов, как они определены в пункте 1.1. выше.

Пояснительное замечание
Специально предназначенные или подготовленные насосы могут включать сложные, уплотненные или многократно уплотненные системы для предотвращения утечки теплоносителя первого контура, герметичные насосы и насосы с системами инерциальной массы. Это определение касается насосов, аттестованных по классу NC-1 или эквивалентным стандартам.

Неядерные материалы для реакторов
2.1. Дейтерий и тяжелая вода

Дейтерий, тяжелая вода (окись дейтерия) и любое другое соединение дейтерия, в котором отношение дейтерия к атомам водорода превышает 1:5000, предназначенные для использования в ядерных реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше, в количествах, превышающих 200 кг атомов дейтерия для любой одной страны-получателя в течение любого 12-месячного периода.

2.2 Ядерно-чистый графит

Графит, имеющий степень чистоты выше 5-миллионных борного эквивалента, с плотностью больше чем 1,50 г/см ³, предназначенный для использования в ядерных реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше, в количествах, превышающих 3 x 104 кг (30 метрических тонн) для любой одной страны-получателя в течение любого 12-месячного периода.

Примечание
Для целей экспортного контроля Правительство определяет, будут ли экспортные партии соответствующего вышеуказанным характеристикам графита использоваться в ядерных реакторах.

      3. Установки для переработки облученных топливных
         элементов и оборудование, специально предназначенное
         или подготовленное для этого

      Вводное замечание
      При переработке облученного ядерного топлива плутоний и уран отделяются от высокоактивных продуктов деления и других трансурановых элементов. Для такого разделения могут использоваться различные технологические процессы. Однако со временем процесс "Пурекс" стал наиболее распространенным и приемлемым. Этот процесс включает растворение облученного ядерного топлива в азотной кислоте с последующим выделением урана, плутония и продуктов деления экстракцией растворителем с помощью трибутилфосфата в органическом разбавителе.
      Технологические процессы на различных установках типа "Пурекс" аналогичны и включают: измельчение облученных топливных элементов, растворение топлива, экстракцию растворителем и хранение технологической жидкости. Может иметься также оборудование для тепловой денитрации нитрата урана, конверсии нитрата плутония в окись или металл, а также для обработки жидких отходов, содержащих продукты деления, до получения формы, пригодной для продолжительного хранения или захоронения. Однако конкретные типы и конфигурация оборудования, выполняющего эти функции, могут различаться на различных установках типа "Пурекс" по нескольким причинам, включая типы и количество облученного ядерного топлива, подлежащего переработке, и предполагаемый процесс осаждения извлекаемых материалов, а также принципы обеспечения безопасности и технического обслуживания, присущие конструкции данной обстановки.
      "Установка для переработки облученных топливных элементов" включает оборудование и компоненты, которые обычно находятся в прямом контакте с облученным топливом и основными технологическими потоками ядерного материала и продуктов деления и непосредственно управляют ими.
      Эти процессы, включая полные системы для конверсии плутония и производства металлического плутония, могут быть идентифицированы по мерам, принимаемым для предотвращения опасностей в связи с критичностью (например, мерами, связанными с геометрией), облучением (например, путем защиты от облучения) и токсичностью (например, мерами по удержанию).
      Предметы оборудования, на которые, как считается, распространяется значение фразы "и, оборудование, специально предназначенное или подготовленное" для переработки облученных топливных элементов, включают:

3.1. Машины для рубки облученных топливных элементов

      Вводное замечание
      Это оборудование используется для вскрытия оболочки топлива с целью последующего растворения облученного ядерного материала. Как правило, используются специально предназначенные, сконструированные для рубки металла устройства, хотя может использоваться и более совершенное оборудование, например лазеры.
      Дистанционно управляемое оборудование, специально предназначенное или подготовленное для использования на установке по переработке, как она определена выше, для резки, рубки или нарезки сборок, пучков или стержней облученного ядерного топлива.

3.2. Диссольверы

      Вводное замечание
      В диссольверы обычно поступает измельченное отработавшее топливо. В этих безопасных с точки зрения критичности резервуарах облученный ядерный материал растворяется в азотной кислоте, и остающиеся обрезки оболочек выводятся из технологического потока.
      Безопасные с точки зрения критичности резервуары (например, малого диаметра, кольцевые или прямоугольные резервуары), специально предназначенные или подготовленные для использования на установке по переработке, как они определены выше, для растворения облученного ядерного топлива, которые способны выдерживать горячую, высококоррозионную жидкость и могут дистанционно загружаться и технически обслуживаться.

3.3. Экстракторы и оборудование для экстракции
растворителем

      Вводное замечание
      В экстракторы с растворителем поступает как раствор облученного топлива из диссольверов, так и органический раствор, с помощью которого разделяются уран, плутоний и продукты деления. Оборудование для экстракции растворителем обычно конструируется таким образом, чтобы оно удовлетворяло жестким эксплуатационным требованиям, таким, как длительный срок службы, без технического обслуживания или легкая заменяемость, простота в эксплуатации и управлении, а также гибкость в отношении изменения параметров процесса.
      Специально предназначенные или подготовленные экстракторы с растворителем, такие, как насадочные или пульсационные колонны, смесительно-отстойные аппараты или центробежные контактные аппараты для использования на установке по обработке облученного топлива. Экстракторы с растворителем должны быть устойчивы к коррозионному воздействию азотной кислоты. Экстракторы с растворителем обычно изготавливаются с соблюдением чрезвычайно высоких требований (включая применение специальных методов сварки, инспекций, обеспечение и контроль качества) из малоуглеродистых нержавеющих сталей, титана, циркония или других высококачественных материалов.

3.4. Химические резервуары для выдерживания или хранения

      Вводное замечание
      На этапе экстракции растворителем образуются три основных технологических потока жидкости. Резервуары для выдерживания или хранения используются в дальнейшей обработке всех трех потоков следующим образом:
      a) раствор чистого азотнокислого урана концентрируется выпариванием и происходит процесс денитрации, где он превращается в оксид урана. Этот оксид повторно используется в ядерном топливном цикле;
      b) раствор высокоактивных продуктов деления обычно концентрируется выпариванием и хранится в виде концентрированной жидкости. Этот концентрат может впоследствии пройти выпаривание или быть преобразован в форму, пригодную для хранения или захоронения;
      c) раствор чистого нитрата плутония концентрируется и хранится до поступления на дальнейшие этапы технологического процесса. В частности, резервуары для выдерживания или хранения растворов плутония конструируются таким образом, чтобы избежать связанных с критичностью проблем, возникающих в результате изменений в концентрации или форме данного потока.
      Специально предназначенные или подготовленные резервуары для выдерживания или хранения для использования на установке по переработке облученного топлива. Резервуары для выдерживания или хранения должны быть устойчивы к коррозионному воздействию азотной кислоты. Резервуары для выдерживания или хранения обычно изготавливаются из таких материалов, как малоуглеродистые нержавеющие стали, титан, цирконий или другие высококачественные материалы. Резервуары для выдерживания или хранения могут быть сконструированы таким образом, чтобы их эксплуатация и техническое обслуживание производились дистанционно и могут иметь следующие особенности с точки зрения контроля за ядерной критичностью:
      1) борный эквивалент стенок или внутренних конструкций равен по меньшей мере 2%, либо
      2) цилиндрические резервуары имеют максимальный диаметр 175 мм (7 дюймов), либо
      3) прямоугольный или кольцевой резервуар имеет максимальную ширину 75 мм (3 дюйма).

3.5. Система конверсии нитрата плутония в оксид

      Вводное замечание
      На большинстве установок по переработке этот конечный процесс включает конверсию раствора нитрата плутония в двуокись плутония. В число основных операций этого процесса входят: хранение и корректировка исходного технологического материала, осаждение и разделение твердой и жидкой фазы, прокаливание, обращение с продуктом, вентиляция, обращение с отходами и управление процессом.
      Замкнутые системы, специально предназначенные или подготовленные для конверсии нитрата плутония в оксид плутония, в частности, оборудованные таким образом, чтобы избежать достижения критичности и радиационных эффектов, а также свести к минимуму опасности, связанные с токсичностью.

3.6. Система конверсии оксида плутония в металл

      Вводное замечание
      Этот процесс, который может быть связан с установкой по переработке, включает фторирование двуокиси плутония обычно с применением высокоактивного фтористого водорода, с целью получения фторида плутония, который впоследствии восстанавливается с помощью металлического кальция высокой чистоты до получения металлического плутония и фторида кальция в виде шлака. В число основных операций данного процесса входят: фторирование (например, с применением оборудования, содержащего благородные металлы или защищенного покрытием из них), восстановление металла (например, с применением керамических тиглей), восстановление шлака, обращение с продуктом, вентиляция, обращение с отходами и управление процессом.
      Замкнутые системы, специально предназначенные или подготовленные для производства металлического плутония, в частности, оборудованные таким образом, чтобы избежать достижения критичности и радиационных эффектов, а также свести к минимуму опасности, связанные с токсичностью.

4. Установки для изготовления топливных элементов

      "Установка для изготовления топливных элементов" включает оборудование:
      a) которое обычно находится в непосредственном контакте с технологическим потоком ядерного материала, непосредственно обрабатывает его или же управляет им, или,
      b) которое герметизирует ядерный материал внутри оболочки.

      5. Установки для разделения изотопов урана и
         оборудование, кроме аналитических приборов,
         специально предназначенное или подготовленное
         для этого

Предметы оборудования, на которые, как считается, распространяется значение фразы "оборудование, кроме аналитических приборов, специально предназначенное или подготовленное" для разделения изотопов урана, включают в себя:

      5.1. Газовые центрифуги и узлы и компоненты,
           специально предназначенные или подготовленные
           для использования в газовых центрифугах

Вводное замечание
Газовая центрифуга обычно состоит из тонкостенного(ых) цилиндра(ов) диаметром от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов) с вертикальной центральной осью, который(е) помещен(ы) в вакуум и вращается(ются) с высокой окружной скоростью порядка 300 м/с или более. Для достижения большой скорости конструкционные материалы вращающихся компонентов должны иметь высокое значение отношения прочности к плотности, а роторная сборка и, следовательно, отдельные ее компоненты должны изготовляться с высокой степенью точности, чтобы разбаланс был минимальным. В отличие от других центрифуг газовая центрифуга для обогащения урана имеет внутри роторной камеры вращающуюся(иеся) перегородку(и) в форме диска и неподвижную систему подачи и отвода газа UF ₆, состоящую по меньшей мере из трех отдельных каналов, два из которых соединены с лопатками, отходящими от оси ротора к периферийной части роторной камеры. В вакууме находится также ряд важных невращающихся элементов, которые, хотя и имеют особую конструкцию, не сложны в изготовлении и не изготовляются из уникальных материалов. Ценрифужная установка, однако требует большого числа этих компонентов, так что их количество может служить важным индикатором конечного использования.

5.1.1. Вращающиеся компоненты

      a) Полные роторные сборки:
      Тонкостенные цилиндры или ряд соединенных между собой тонкостенных цилиндров, изготовленных из одного или более материалов с высоким значением отношения прочности к плотности, указанных в Пояснительном замечании к настоящему разделу. Соединение цилиндров между собой осуществляется при помощи гибких сильфонов или колец, описанных в части 5.1.1. с) ниже. Собранный ротор имеет внутреннюю(ие) перегородку(и) и концевые узлы, описанные в частях 5.1.1. d) и е) ниже. Однако полная сборка может быть поставлена заказчику в частично собранном виде.
      b) Роторные трубы:
      Специально предназначенные или подготовленные тонкостенные цилиндры с толщиной стенки 12 мм (0,50 дюйма) или менее, диаметром от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов), изготовленные из одного или более материалов, имеющих высокое значение отношения прочности к плотности, указанных в Пояснительном замечании к настоящему разделу.
      c) Кольца или сильфоны:
      Компоненты, специально предназначенные или подготовленные для создания местной опоры для роторной трубы или соединения ряда роторных труб. Сильфоны представляют собой короткие цилиндры с толщиной стенки 3 мм (0,125 дюйма) или менее, диаметром от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов), имеющих один гофр и изготовленные из одного из материалов, имеющих высокое значение отношения прочности к плотности, указанных в Пояснительном замечании к настоящему разделу.
      d) Перегородки:
      Компоненты в форме диска диаметром от 75 мм до 400 мм (от 3 до 16 дюймов), специально предназначенные или подготовленные для установки внутри роторной трубы центрифуги с целью изолировать выпускную камеру от главной разделительной камеры и в некоторых случаях для улучшения циркуляции газа UF ₆внутри главной разделительной камеры роторной трубы и изготовленные из одного из материалов, имеющих высокое значение отношения прочности к плотности, указанных в Пояснительном замечании к настоящему разделу.
      е) Верхние/нижние крышки:
      Компоненты в форме диска диаметром от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов), специально предназначенные или подготовленные таким образом, чтобы точно соответствовать диаметру концов роторной трубы и благодаря этому удерживать UF ₆внутри ее. Эти компоненты используются для того, чтобы поддерживать, удерживать или содержать в себе как составную часть элементов верхнего подшипника (верхняя крышка) или служить в качестве несущей части вращающихся элементов электродвигателя и элементов нижнего подшипника (нижняя крышка) и изготовляются из одного из материалов, имеющих высокое значение отношения прочности к плотности, указанных в Пояснительном замечании к настоящему разделу.

      Пояснительное замечание
      Для вращающихся компонентов центрифуг используются следующие материалы:
      a) мартенситностареющие стали, имеющие максимальный предел прочности на растяжение 2,05 х 10 ⁹Н/м ²(300 000 фунт/кв. дюйм) или более;
      b) алюминиевые сплавы, имеющие максимальный предел прочности на растяжение 0,46 х 10 ⁹Н/м ²(67 000 фунт/кв. дюйм) или более;
      c) волокнистые (нитеподобные) материалы, пригодные для использования в композитных структурах и имеющие значения удельного модуля упругости 12,3 х 10 ⁶м или более и максимального удельного предела прочности на растяжение 0,3 х 10 ⁶или более и максимального удельного предела прочности на растяжение 0,3 х 10 ⁶м или более ("удельный модуль упругости" - это модуль Юнга в Н/м ², деленный на удельный вес в Н/м ³; "максимальный удельный предел прочности на растяжение" - это максимальный предел прочности на растяжение в Н/м ², деленный на удельный вес в Н/м ³.

5.1.2. Статические компоненты

      a) Подшипники с магнитной подвеской:
      Специально предназначенные или подготовленные подшипниковые узлы, состоящие из кольцевого магнита, подвешенного в обойме, содержащей демпфирующую среду. Обойма изготовляется из стойкого к UF ₆материала (см. Пояснительное замечание к разделу 5.2.). Магнит соединяется с полюсным наконечником или вторым магнитом, установленным на верхней крышке, описанной в разделе 5.1.1. е). Магнит может иметь форму кольца с соотношением между внешним и внутренним диаметрами, меньшим или равным 1,6:1. Магнит может иметь форму, обеспечивающую начальную проницаемость 0,15 Гн/м (120 000 единиц СГС) или более, или остаточную намагниченность 98,5% или более, или произведение индукции на максимальную напряженность поля более 80 кДж/м ³(10 ⁷Гс.Э). Кроме обычных свойств материала, необходимым предварительным условием является ограничение очень малыми допусками (менее 0,1 мм или 0,004 дюйма) отклонения магнитных осей от геометрических осей или обеспечение особой гомогенности материала магнита.
      b) Подшипники/демпферы:
      Специально предназначенные или подготовленные подшипники, содержащие узел ось/уплотнительное кольцо, смонтированный на демпфере. Ось обычно представляет собой вал из закаленной стали с одним концом в форме полусферы и со средствами подсоединения к нижней крышке, описанной в разделе 5.1.1. е), на другом. Вал, однако, может быть соединен с гидродинамическим подшипником. Кольцо имеет форму таблетки с полусферическим углублением на одной поверхности. Эти компоненты часто поставляются отдельно от демпфера.
      c) Молекулярные насосы:
      Специально предназначенные или подготовленные цилиндры с выточенными или выдавленными внутри спиральными канавками и с высверленными внутри отверстиями. Типовыми размерами являются следующие: внутренний диаметр от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов), толщина стенки 10 мм (0,4 дюйма) или более, с длиной, равной диаметру или больше. Канавки обычно имеют прямоугольное поперечное сечение и глубину 2 мм (0,08 дюйма) или более.
      d) Статоры двигателей:
      Специально предназначенные или подготовленные статоры кольцевой формы для высокоскоростных многофазных гистерезисных (или реактивных) электродвигателей переменного тока для синхронной работы в условиях вакуума в диапазоне частот 600-2000 Гц и в диапазоне мощностей 50-1000 ВА. Статоры состоят из многофазных обмоток на многослойном железном сердечнике с низкими потерями, составленном из тонких пластин, обычно толщиной 2,0 мм (0,08 дюйма) или менее.
      e) Корпуса/приемники центрифуги
      Компоненты, специально предназначенные или подготовленные для размещения в них сборки роторной трубы газовой центрифуги. Корпус состоит из жесткого цилиндра с толщиной стенки до 30 мм (1,2 дюйма) с прецизионно обработанными концами для установки подшипников и с одним или несколькими фланцами для монтажа. Обработанные концы параллельны друг другу и перпендикулярны продольной оси цилиндра в пределах 0,05 градуса или менее. Корпус может также представлять собой конструкцию ячеистого типа для размещения в нем нескольких роторных труб. Корпуса изготавливаются из материалов, коррозиестойких к UF ₆, или защищаются покрытием из таких материалов.
      f) Ловушки:
      Специально предназначенные или подготовленные трубки внутренним диаметром до 12 мм (0,5 дюйма) для извлечения газа UF ₆из роторной трубы по методу трубки Пито (т.е. с отверстием, направленным на круговой поток газа в роторной трубе, к примеру, посредством изгиба конца радиально расположенной трубки), которые можно прикрепить к центральной системе извлечения газа. Трубки изготовлены из материалов, коррозиестойких к UF ₆, или защищаются покрытием из таких материалов.

      5.2. Специально предназначенные или подготовленные
           вспомогательные системы, оборудование и компоненты
           для использования на газоцентрифужной установке по
           обогащению

Вводное замечание
Вспомогательные системы, оборудование и компоненты газоцентрифужной установки по обогащению представляют собой системы установки, необходимые для подачи UF ₆в центрифуги, для связи отдельных центрифуг между собой с целью образования каскадов (или ступеней), чтобы достичь более высокого обогащения и извлечь "продукт" и "хвосты" UF ₆из центрифуг, а также оборудование, необходимое для приведения в действие центрифуг или для управления установкой. Обычно UF ₆испаряется из твердых веществ, помещенных внутри подогреваемых автоклавов, и подается в газообразной форме к центрифугам через систему коллекторных трубопроводов каскада. "Продукт" и "хвосты" UF ₆, поступающие из центрифуг в виде газообразных потоков, также проходят через систему коллекторных трубопроводов каскада к холодным ловушкам (работающим при температуре около 203 ⁰К (-70 ⁰С)), где они конденсируются и затем помещаются в соответствующие контейнеры для транспортировки или хранения. Так как установка по обогащению состоит из многих тысяч центрифуг, собранных в каскады, создаются многокилометровые коллекторные трубопроводы каскадов с тысячами сварных швов, причем схема основной части их соединений многократно повторяется. Оборудование, компоненты и системы трубопроводов изготовляются с соблюдением высоких требований к вакуум-плотности и чистоте обработки.

5.2.1. Системы подачи/системы отвода "продукта" и
"хвостов"

      Специально предназначенные или подготовленные технологические системы, включающие:
      питающие автоклавы (или станции), используемые для подачи UF ₆в каскады центрифуг при давлении до 100 кПа (15 фунт/кв. дюйм) и при скорости 1 кг/ч или более;
      десублиматоры (или холодные ловушки), используемые для выведения UF ₆из каскадов при давлении до 3 кПа (0,5 фунт/кв.дюйм). Десублиматоры способны охлаждаться до 203 ⁰К (-70 ⁰С) и нагреваться до 343 ⁰К (70 ⁰С);
      станции "продукта" и "хвостов", используемые для перемещения UF ₆в контейнеры.
      Эта установка, оборудование и трубопроводы полностью изготавливаются из стойких к UF ₆материалов или защищаются покрытием из них (см. Пояснительное замечание к данному разделу) с соблюдением высоких требований к вакуум-плотности и чистоте обработки.

5.2.2. Машинные системы коллекторных трубопроводов

Специально предназначенные или подготовленные системы трубопроводов и коллекторов для удержания UF ₆внутри центрифужных каскадов. Эта сеть трубопроводов обычно представляет собой систему с "тройным" коллектором, и каждая центрифуга соединена с каждым из коллекторов. Следовательно, схема основной части их соединения многократно повторяется. Она полностью изготавливается из стойких к UF ₆материалов (см. Пояснительное замечание к настоящему разделу) с соблюдением высоких требований к вакуум-плотности и чистоте обработки.

5.2.3. Масс-спектрометры/источники ионов для UF ₆

      Специально предназначенные или подготовленные магнитные или квадрупольные масс-спектрометры, способные, производить прямой отбор проб подаваемой массы, "продукта" или "хвостов" из газовых потоков UF ₆и обладающие полным набором следующих характеристик:
      1. удельная разрешающая способность по массе свыше 320;
      2. содержат источники ионов, изготовленные из нихрома или монеля или защищенные покрытием из них, или никелированные;
      3. содержат ионизационные источники с бомбардировкой электронами;
      4. содержат коллекторную систему, пригодную для изотопного анализа.

5.2.4. Преобразователи частоты

      Преобразователи частоты (также известные как конверторы или инверторы), специально предназначенные или подготовленные для питания статоров двигателей, определенных в подпункте 5.1.2. d), или части, компоненты и подсборки таких преобразователей частоты, обладающие полным набором следующих характеристик:
      1. многофазный выход в диапазоне от 600 до 2000 Гц;
      2. высокая стабильность (со стабилизацией частоты лучше 0,1%);
      3. низкие нелинейные искажения (менее 2%);
      4. коэффициент полезного действия свыше 80%.

      Пояснительное замечание
      Перечисленное выше оборудование вступает в непосредственный контакт с технологическим газом UF ₆или непосредственно управляет работой центрифуг и прохождением газа от центрифуги к центрифуге и из каскада в каскад.
      Коррозиестойкие к UF ₆материалы включают нержавеющую сталь, алюминий, алюминиевые сплавы, никель или сплавы, содержащие 60% и более никеля.

      5.3. Специально предназначенные или подготовленные
           сборки и компоненты для использования при
           газодиффузионном обогащении

Вводное замечание
При газодиффузионном методе разделения изотопов урана основной технологической сборкой является специальный пористый газодиффузионный барьер, теплообменник для охлаждения газа (который нагревается в процессе сжатия), уплотнительные клапаны и регулирующие клапаны, а также трубопроводы. Поскольку в газодиффузионной технологии используется шестифтористый уран (UF ₆), все оборудование, трубопроводы и поверхности измерительных приборов (которые вступают в контакт с газом) должны изготавливаться из материалов, сохраняющих стабильность при контакте с UF ₆. Газодиффузионная установка состоит из ряда таких сборок, так что их количество может быть важным показателем конечного предназначения.

5.3.1. Газодиффуэионные барьеры

a) Специально предназначенные или подготовленные тонкие, пористые фильтры с размером пор 100-1000-А (ангстрем), толщиной 5 мм (0,2 дюйма) или меньше, а для трубчатых форм диаметром 25 мм (1 дюйм) или меньше, изготовленные из металлических, полимерных или керамических материалов, коррозиестойких к UF ₆, и
b) специально подготовленные соединения или порошки для изготовления таких фильтров. Такие соединения и порошки включают никель или сплавы, содержащие 60% или более никеля, оксид алюминия или стойкие к UF ₆полностью фторированные углеводородные полимеры с чистотой 99,9% или более, размером частиц менее 10 мкм и высокой однородностью частиц по крупности, которые специально подготовлены для изготовления газодиффузионных барьеров.

5.3.2. Камеры диффузоров

Специально предназначенные или подготовленные герметичные цилиндрические сосуды диаметром более 300 мм (12 дюймов) и длиной более 900 мм (35 дюймов), или прямоугольные сосуды сравнимых размеров, имеющие один впускной и два выпускных патрубка, диаметр каждого из которых более 50 мм (2 дюйма) для помещения в них газодиффузионных барьеров, изготовленные из стойких к UF ₆материалов или защищенные покрытием из них и предназначенные для установки в горизонтальном или вертикальном положении.

5.3.3. Компрессоры и газодувки

Специально предназначенные или подготовленные осевые, центробежные или объемные компрессоры, или газодувки с производительностью на всосе 1 м ³/мин или более UF ₆и с давлением на выходе до нескольких сотен кПа (100 фунт/кв. дюйм), предназначенные для долговременной эксплуатации в среде UF ₆с электродвигателем соответствующей мощности или без него, а также отдельные сборки таких компрессоров и газодувок. Эти компрессоры и газодувки имеют перепад давления от 2:1 до 6:1 и изготавливаются из стойких к UF ₆материалов или покрываются ими.

5.3.4. Уплотнения вращающихся валов

Специально предназначенные или подготовленные вакуумные уплотнения, установленные на стороне подачи и на стороне выхода для уплотнения вала, соединяющего ротор компрессора или газодувки с приводным двигателем, с тем чтобы обеспечить надежную герметизацию, предотвращающую натекание воздуха во внутреннюю камеру компрессора или газодувки, которая наполнена UF ₆. Такие уплотнения обычно проектируются на скорость натекания буферного газа менее 1000 см ³/мин (60 дюйм ³/мин).

5.3.5. Теплообменники для охлаждения UF ₆

Специально предназначенные или подготовленные теплообменники, изготовленные из стойких к UF ₆материалов или покрытые ими (за исключением нержавеющей стали) медью, или любым сочетанием этих металлов и рассчитанные на скорость изменения давления, определяющего утечку, менее 10 Па (0,0015 фунт/кв. дюйм) в час при перепаде давления 100 кПа (15 фунт/кв. дюйм).

      5.4. Специально предназначенные или подготовленные
           вспомогательные системы, оборудование и
           компоненты для использования при
           газодиффузионном обогащении

      Вводное замечание
      Вспомогательные системы, оборудование и компоненты для газодиффузионных установок по обогащению представляют собой системы установки, необходимые для подачи UF ₆в газодиффузионную сборку, для связи отдельных сборок между собой и образования каскадов (или ступеней) с целью постепенного достижения более высокого обогащения и извлечения "продукта" и "хвостов" UF ₆из диффузионных каскадов. Ввиду высокоинерционных характеристик диффузионных каскадов любое прерывание их работы, особенно их остановка, приводят к серьезным последствиям. Следовательно, на газодиффузионной установке важное значение имеют строгое и постоянное поддержание вакуума во всех технологических системах, автоматическая защита от аварий и точное автоматическое регулирование потока газа. Все это приводит к необходимости оснащения установки большим количеством специальных измерительных, регулирующих и управляющих систем.
      Обычно UF ₆испаряется из цилиндров, помещенных внутри автоклавов, и подается в газообразной форме к входным точкам через систему коллекторных трубопроводов каскада. "Продукт" и "хвосты" UF ₆, поступающие из выходных точек в виде газообразных потоков, проходят через систему коллекторных трубопроводов каскада либо к холодным ловушкам, либо к компрессорным станциям, где газообразный поток UF ₆сжижается и затем помещается в соответствующие контейнеры для транспортировки или хранения. Поскольку газодиффузионная установка по обогащению имеет большое количество газодиффуэионных сборок, собранных в каскады, создаются многокилометровые коплекторные трубопроводы каскадов с тысячами сварных швов, причем схема основной части их соединений многократно повторяется. Оборудование, компоненты и системы трубопроводов изготовляются с соблюдением высоких требований к вакуум-плотности и чистоте обработки.

5.4.1. Системы подачи/системы отвода "продукта" и
"хвостов"

      Специально предназначенные или подготовленные технологические системы, способные работать при давлении 300 Па (45 фунт/кв. дюйм) или менее, включая:
      питающие автоклавы (или системы), используемые для подачи UF ₆в газодиффузионные каскады;
      десублиматоры (или холодные ловушки), используемые для выведения UF ₆из газодиффузионных каскадов;
      станции ожижения, где UF ₆в газообразной форме из каскада сжимается и охлаждается до жидкого состояния;
      станции "продукта" или "хвостов", используемые для перемещения UF ₆в контейнеры.

5.4.2. Системы коллекторных трубопроводов

Специально предназначенные или подготовленные системы трубопроводов и системы коллекторов для удержания UF ₆внутри газодиффузионных каскадов. Эта сеть трубопроводов обычно представляет собой систему с "двойным" коллектором, где каждая ячейка соединена с каждым из коллекторов.

5.4.3. Вакуумные системы

a) Специально предназначенные или подготовленные крупные вакуумные магистрали, вакуумные коллекторы и вакуумные насосы производительностью 5 м ³/мин (175 фут ³/мин) или более.
b) Вакуумные насосы, специально предназначенные для работы в содержащей UF ₆атмосфере и изготовленные из алюминия, никеля или сплавов, содержащих более 60% никеля или покрытые ими. Эти насосы могут быть или ротационными или поршневыми, могут иметь вытесняющие и фтористо-углеродные уплотнения, а также в них могут присутствовать специальные рабочие жидкости.

5.4.4. Специальные стопорные и регулирующие клапаны

Специально предназначенные или подготовленные ручные или автоматические стопорные и регулирующие клапаны сильфонного типа, изготовленные из стойких к UF ₆материалов, диаметром от 40 до 1500 мм (1,5 до 59 дюймов) для установки в основных и вспомогательных системах газодиффузионных установок по обогащению.

5.4.5. Масс-спектрометры/источники ионов для UF ₆

      Специально предназначенные или подготовленные магнитные или квадрупольные масс-спектрометры, способные производить прямой отбор проб подаваемой массы, "продукта" или "хвостов" из газовых потоков UF ₆и обладающие полным набором следующих характеристик:
      1. удельная разрешающая способность по массе свыше 320;
      2. содержат источники ионов, изготовленные из нихрома, монеля или защищенные покрытием из них, или никелированные;
      3. содержат ионизационные источники с бомбардировкой электронами;
      4. содержат коллекторную систему, пригодную для изотопного анализа.

Пояснительное замечание
Перечисленное выше оборудование вступает в непосредственный контакт с технологическим газом UF ₆либо непосредственно регулирует поток в пределах каскада. Все поверхности, которые вступают в контакт с технологическим газом, целиком изготавливаются из стойких к UF ₆материалов или покрываются ими. Для целей разделов, относящихся к газодиффузионным устройствам, материалы, коррозиестойкие к UF ₆, включают нержавеющую сталь, алюминий, алюминиевые сплавы, оксид алюминия, никель или сплавы, содержащие 60% или более никеля, а также стойкие к UF ₆полностью фторированные углеводородные полимеры.

      5.5. Специально предназначенные или подготовленные
           системы, оборудование и компоненты для
           использования на установках аэродинамического
           обогащения.

Вводное замечание
В процессах аэродинамического обогащения смесь газообразного UF ₆и легкого газа (водород или гелий) сжимается и затем пропускается через разделяющие элементы, в которых изотопное разделение завершается посредством получения больших центробежных сил по геометрии криволинейной стенки. Успешно разработаны два процесса этого типа: процесс соплового разделения и процесс вихревой трубки. Для обоих процессов основными компонентами каскада разделения являются цилиндрические корпуса, в которых размещены специальные разделительные элементы (сопла или вихревые трубки), газовые компрессоры и теплообменники для удаления образующегося при сжатии тепла. Для аэродинамических установок требуется целый ряд таких каскадов, так что их количество может служить важным указателем конечного использования. Поскольку в аэродинамическом процессе используется UF ₆, поверхности всего оборудования, трубопроводов и измерительных приборов (которые вступают в контакт с газом) должны изготавливаться из материалов, сохраняющих устойчивость при контакте с UF ₆.

Пояснительное замечание
Перечисленные в настоящем разделе элементы вступают в непосредственный контакт с технологическим газом UF ₆либо непосредственно регулируют поток в пределах каскада. Все поверхности, которые вступают в контакт с технологическим газом, целиком изготавливаются из стойких к UF ₆материалов или защищены покрытием из таких материалов. Для целей раздела, относящегося к элементам аэродинамического обогащения, коррозиестойкие к UF ₆материалы включают медь, нержавеющую сталь, алюминий, алюминиевые сплавы, никель или сплавы, содержащие 60% или более никеля, а также стойкие к UF ₆полностью фторированные углеводородные полимеры.

5.5.1. Разделительные сопла

Специально предназначенные или подготовленные разделительные сопла и их сборки. Разделительные сопла состоят из щелевидных изогнутых каналов с радиусом изгиба менее 1 мм (обычно от 0,1 до 0,05 мм), коррозиестойких к UF ₆и имеющих внутреннюю режущую кромку, которая разделяет протекающий через сопло газ на две фракции.

5.5.2. Вихревые трубки

Специально предназначенные или подготовленные вихревые трубки и их сборки. Вихревые трубки имеют цилиндрическую или конусообразную форму, изготовлены из коррозиестойких к UF ₆материалов или защищены покрытием из таких материалов и имеют диаметр от 0,5 см до 4 см при отношении длины к диаметру 20:1 или менее, а также одно или более тангенциальное входное отверстие. Трубки могут быть оснащены отводами соплового типа на одном или на обоих концах.

Пояснительное замечание
Питательный газ поступает в вихревую трубку по касательной с одного конца или через закручивающие лопатки, или через многочисленные тангенциальные входные отверстия вдоль трубки.

5.5.3. Компрессоры и газодувки

Специально предназначенные или подготовленные осевые, центрифужные, объемные компрессоры или газодувки, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆материалов, или защищенные покрытием из таких материалов, производительностью на входе 2 м ³/мин или более смеси UF ₆и несущего газа (водород или гелий).

Пояснительное замечание
Такие компрессоры и газодувки обычно имеют перепад давления от 1,2:1 до 6:1.

5.5.4. Уплотнения вращающихся валов

Специально предназначенные или подготовленные уплотнения вращающихся валов, установленные на стороне подачи и на стороне выхода для уплотнения вала, соединяющего ротор компрессора или ротор газодувки с приводным двигателем, с тем чтобы обеспечить надежную герметизацию, предотвращающую выход технологического газа, натекание воздуха или уплотняющего газа во внутреннюю камеру компрессора или газодувки, которая заполнена смесью UF ₆и несущего газа.

5.5.5. Теплообменники для охлаждения газа

Специально предназначенные или подготовленные теплообменники, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆материалов или защищенные покрытием из таких материалов.

5.5.6. Кожухи разделяющих элементов

Специально предназначенные или подготовленные кожухи разделяющих элементов, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆материалов или защищенных покрытием из таких материалов, для помещения в них вихревых трубок или разделительных сопел.

Пояснительное замечание
Эти кожухи могут представлять собой цилиндрические камеры диаметром более 300 мм и длиной более 900 мм или прямоугольные камеры сравнимых размеров и могут быть предназначены для установки в горизонтальном или вертикальном положении.

5.5.7. Системы подачи/системы отвода "продукта" и
"хвостов"

      Специально предназначенные или подготовленные технологические системы или оборудование для обогатительных установок, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆материалов или защищенных покрытием из таких материалов, включающие:
      а) питающие автоклавы, печи или системы, используемые для подачи UF ₆для процесса обогащения;
      b) десублиматоры (или холодные ловушки), используемые для выведения нагретого UF ₆из процесса обогащения для последующего перемещения;
      c) станции отверждения или сжижения, используемые для выведения UF ₆из процесса обогащения путем сжатия и перевода UF ₆, в жидкую или твердую форму;
      d) станции "продукта" или "хвостов", используемые для перемещения UF ₆в контейнеры.

5.5.8. Системы коллекторных трубопроводов

Специально предназначенные или подготовленные системы коллекторных трубопроводов, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆материалов или защищенные покрытием из таких материалов, для удержания UF ₆внутри аэродинамических каскадов. Эта сеть трубопроводов обычно представляет собой систему с "двойным" коллектором, где каждый каскад или группа каскадов соединены с каждым из коллекторов.

5.5.9. Вакуумные системы и насосы

a) Специально предназначенные или подготовленные вакуумные системы производительностью на входе 5 м ³/мин или более, состоящие из вакуумных магистралей, вакуумных коллекторов и вакуумных насосов и предназначенные для работы в содержащих UF ₆газовых средах.
b) Вакуумные насосы, специально предназначенные или подготовленные для работы в содержащих UF ₆газовых средах и изготовленные из коррозиестойких к UF ₆материалов или защищенные покрытием из таких материалов. В этих насосах могут использоваться фтористо-углеродные уплотнения и специальные рабочие жидкости.

5.5.10. Специальные стопорные и регулирующие клапаны

Специальные предназначенные или подготовленные ручные или автоматические стопорные и регулирующие клапаны сильфонного типа, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆материалов или защищенные покрытием из таких материалов, диаметром от 40 до 1500 мм для монтажа в основных и вспомогательных системах установок аэродинамического обогащения.

5.5.11. Масс-спектрометры/источники ионов для UF ₆

5.5.12. Системы отделения UF ₆от несущего газа

Специально предназначенные или подготовленные технологические системы для отделения UF ₆от несущего газа (водорода или гелия).

      Пояснительное замечание
      Эти системы предназначены для сокращения содержания UF ₆в несущем газе до одной части на миллион или менее и могут включать такое оборудование, как:
      a) криогенные теплообменники и криосепараторы, способные создавать температуры -120 ⁰С или менее, или
      b) блоки криогенного охлаждения, способные создавать температуры -20 ⁰С или менее, или
      c) блоки разделительных сопел или вихревых трубок для отделения UF ₆от несущего газа, или
      d) холодные ловушки UF ₆, способные создавать температуры -20 ⁰С или менее.

      5.6. Специально предназначенные или подготовленные
           системы, оборудование и компоненты для
           использования на установках химического обмена
           или ионообменного обогащения

      Вводное замечание
      Незначительное различие изотопов урана по массе приводит к небольшим изменениям в равновесии химических реакций, которые могут использоваться в качестве основы для разделения изотопов. Успешно разработано два процесса: жидкостно-жидкостный химический обмен и твердо-жидкостный ионный обмен.
      В процессе жидкостно-жидкостного химического обмена в противотоке происходит взаимодействие несмешивающихся жидких фаз (водных или органических), что приводит к эффекту каскадирования тысяч стадий разделения. Водная фаза состоит из хлорида урана в растворе соляной кислоты; органическая фаза состоит из экстрагента, содержащего хлорид урана в органическом растворителе. Контактными фильтрами в разделительном каскаде могут являться жидкостно-жидкостные обменные колонны (такие, как импульсные колонны с сетчатыми тарелками) или жидкостные центрифужные контактные фильтры. На обоих концах разделительного каскада в целях обеспечения рефлюкса на каждом конце необходимы химические превращения (окисление и восстановление). Главная задача конструкции состоит в том, чтобы не допустить загрязнения технологических потоков некоторыми ионами металлов. В связи с этим используются пластиковые, покрытые пластиком (включая применение фторированных углеводородных полимеров) и/или покрытые стеклом колонны и трубопроводы.
      В твердо-жидкостном ионообменном процессе обогащение достигается посредством адсорбции/десорбции урана на специальной, очень быстро действующей ионообменной смоле или адсорбенте. Раствор урана в соляной кислоте и другие химические реагенты пропускаются через цилиндрические обогатительные колонны, содержащие уплотненные слои адсорбента. Для поддержания непрерывности процесса необходима система рефлюкса в целях высвобождения урана из адсорбента обратно в жидкий поток, с тем чтобы можно было собрать "продукт" и "хвосты". Это достигается путем использования подходящих химических реагентов восстановления/окисления, которые полностью регенерируются в раздельных внешних петлях и которые могут частично регенерироваться в самих изотопных разделительных колоннах. Присутствие в процессе горячих концентрированных растворов соляной кислоты требует, чтобы оборудование было изготовлено из специальных коррозиестойких материалов или защищено покрытием из таких материалов.

5.6.1. Жидкостно-жидкостные обменные колонны
(химический обмен)

Противоточные жидкостно-жидкостные обменные колонны, имеющие механический силовой ввод (т.е. импульсные колонны с сетчатыми тарелками, колонны с тарелками, совершающими возвратно поступательные движения, и колонны с внутренними турбинными смесителями), специально предназначенные или подготовленные для обогащения урана с использованием процесса химического обмена. Для коррозионной устойчивости к концентрированным растворам соляной кислоты эти колонны и их внутренние компоненты изготовлены из подходящих пластиковых материалов (таких, как фторированные углеводородные полимеры) или стекла или защищены покрытием из таких материалов. Колонны спроектированы на короткое (30 секунд или менее) время прохождения в каскаде.

5.6.2. Центрифужные жидкостно-жидкостные контактные
фильтры (химический обмен)

Центрифужные жидкостно-жидкостные контактные фильтры, специально предназначенные или подготовленные для обогащения урана с использованием процесса химического обмена. В таких контактных фильтрах используется вращение для получения органических и жидких потоков, а затем центробежная сила для разделения фаз. Для коррозионной стойкости к концентрированным растворам соляной кислоты контактные фильтры изготавливаются из соответствующих пластиковых материалов (таких, как фторированные углеводородные полимеры) или покрываются ими или стеклом. Центрифужные контактные фильтры спроектированы на короткое (30 секунд или менее) время прохождения в каскаде.

5.6.3. Системы и оборудование для восстановления урана
(химический обмен)

a) Специально предназначенные или подготовленные ячейки электрохимического восстановления для восстановления урана из одного валентного состояния в другое для обогащения урана с использованием процесса химического обмена. Материалы ячеек, находящиеся в контакте с технологическими растворами, должны быть коррозиестойкими к концентрированным растворам соляной кислоты.

      Пояснительное замечание
      Катодный отсек ячейки должен быть спроектирован таким образом, чтобы предотвратить повторное окисление урана до более высокого валентного состояния. Для удержания урана в катодном отсеке ячейка может иметь непроницаемую диафрагменную мембрану, изготовленную из специального катионно-обменного материала. Катод состоит из соответствующего твердого проводника, такого, как графит.
      b) Специально предназначенные или подготовленные системы для извлечения U ⁺⁴из органического потока, регулирования концентрации кислоты и для заполнения ячеек электрохимического восстановления на производственном выходе каскада.

Пояснительное замечание
Эти системы состоят из оборудования экстракции растворителем для отгонки U ⁺⁴из органического потока в жидкий раствор, оборудования выпаривания и/или другого оборудования для достижения регулировки и контроля водородного показателя, и насосов или других устройств переноса для заполнения ячеек электрохимического восстановления. Основная задача конструкции состоит в том, чтобы избежать загрязнения потока жидкости ионами некоторых металлов. Следовательно, те части оборудования системы, которые находятся в контакте с технологическим потоком, изготавливаются из соответствующих материалов (таких, как стекло, фторированные углеводородные полимеры, сульфат полифенила, сульфон полиэфира и пропитанный смолой графит), или защищены покрытием из таких материалов.

5.6.4. Системы подготовки питания (химический обмен)

Специально предназначенные или подготовленные системы для производства питательных растворов хлорида урана высокой чистоты для установок по разделению изотопов урана методом химического обмена.

Пояснительное замечание
Эти системы состоят из оборудования для растворения, экстракции растворителем и/или ионообменного оборудования для очистки, а также электролитических ячеек для восстановления U ⁺⁶или U ⁺⁴в U ⁺³. В этих системах производятся растворы хлорида урана, в которых содержится лишь несколько частей на миллион металлических включений, таких, как хром, железо, ванадий, молибден и других двухвалентных их катионов или катионов с большей валентностью. Конструкционные материалы для элементов системы, в которой обрабатывается U ⁺³высокой чистоты, включают стекло, фторированные углеводородные полимеры, графит, покрытый поливинил-сульфатным или полиэфир-сульфонным пластиком и пропитанный смолой.

5.6.5. Системы окисления урана (химический обмен)

Специально предназначенные или подготовленные системы для окисления U ⁺³в U ⁺⁴для возвращения в каскад разделения изотопов урана в процессе обогащения методом химического обмена.

      Пояснительное замечание
      Эти системы могут включать такие элементы, как:
      a) оборудование для контактирования хлора и кислорода с водными эффлюентами из оборудования разделения изотопов и экстракции образовавшегося U ⁺⁴в обедненный органический поток, возвращающийся из производственного выхода каскада;
      b) оборудование, которое отделяет воду от соляной кислоты, чтобы вода и концентрированная соляная кислота могли бы быть вновь введены в процесс в нужных местах.

5.6.6. Быстро реагирующие ионообменные
смолы/адсорбенты (ионный обмен)

Быстро реагирующие ионообменные смолы или адсорбенты, специально предназначенные или подготовленные для обогащения урана с использованием процесса ионного обмена, включая пористые смолы макросетчатой структуры и/или мембранные структуры, в которых активные группы химического обмена ограничены покрытием на поверхности неактивной пористой вспомогательной структуры, и другие композитные структуры в любой приемлемой форме, включая частицы волокон. Эти ионообменные смолы/адсорбенты имеют диаметры 0,2 мм или менее и должны быть химически стойкими по отношению к растворам концентрированной соляной кислоты, а также достаточно прочны физически, с тем чтобы их свойства не ухудшались в обменных колоннах. Смолы/адсорбенты специально предназначены для получения кинетики очень быстрого обмена изотопов урана (длительность полуобмена менее 10 секунд) и обладают возможностью работать при температуре в диапазоне от 100 ⁰С до 200 ⁰С.

5.6.7. Ионообменные колонны (ионный обмен)

Цилиндрические колонны диаметром более 1000 мм для удержания и поддержания заполненных слоев ионообменных смол/адсорбентов, специально предназначенные или подготовленные для обогащения урана с использованием ионообменного процесса. Эти колонны изготовлены из материалов (таких, как титан или фторированные углеводородные полимеры), стойких к коррозии, вызываемой растворами концентрированной соляной кислоты, или защищены покрытием из таких материалов и способны работать при температуре в диапазоне от 100 ⁰С до 200 ⁰С и давлении выше 0,7 МПа (102 фунт/кв. дюйм).

5.6.8. Ионообменные системы рефлюкса (ионный обмен)

a) Специально предназначенные или подготовленные системы химического или электрохимического восстановления для регенерации реагента(ов) химического восстановления, используемого(ых) в каскадах ионообменного обогащения урана.
b) Специально предназначенные или подготовленные системы химического или электрохимического окисления для регенерации реагента(ов) химического окисления, используемого(ых) в каскадах ионообменного обогащения урана.

      Пояснительное замечание
      В процессе ионообменного обогащения в качестве восстанавливающего катиона может использоваться, например, трехвалентный титан (Тi ⁺³), и в этом случае восстановительная система будет вырабатывать Ti ⁺³посредством восстановления Тi ⁺⁴.
      В процессе в качестве окислителя может использоваться, например, трехвалентное железо (Fe ⁺³), и в этом случае система окисления будет вырабатывать Fe ⁺³посредством окисления Fe ⁺².

      5.7. Специально предназначенные или подготовленные
           системы, оборудование и компоненты для
           использования в лазерных обогатительных установках

Вводное замечание
Существующие системы для обогатительных процессов с использованием лазеров делятся на две категории: те, в которых рабочей средой являются пары атомарного урана, и те, в которых рабочей средой являются пары уранового соединения. Общими названиями для таких процессов являются: первая категория - лазерное разделение изотопов по методу атомарных паров (ALVIS или SILVA); вторая категория - молекулярный метод лазерного разделения изотопов (MLIS или MOLIS) и химическая реакция посредством избирательной по изотопам лазерной активации (CRISLA). Системы, оборудование и компоненты для установок лазерного обогащения включают: а) устройства для подачи паров металлического урана (для избирательной фотоионизации) или устройства для подачи паров уранового соединения (для фотодиссоциации или химической активации); b) устройства для сбора обогащенного и обедненного металлического урана в качестве "продукта" и "хвостов" в первой категории и устройства для сбора разложенных или вышедших из реакции соединений в качестве "продукта" и необработанного материала в качестве "хвостов" во второй категории; c) рабочие лазерные системы для избирательного возбуждения изотопов урана-235; и d) оборудование для подготовки подачи и конверсии продукта. Вследствие сложности спектроскопии атомов и соединений урана может потребоваться использование любой из ряда имеющихся лазерных технологий.

Пояснительное замечание
Многие из компонентов, перечисленных в этом разделе, вступают в непосредственный контакт с парами металлического урана или с жидкостью, или с технологическим газом, состоящим из UF ₆или смеси из UF ₆и других газов. Все поверхности, которые вступают в контакт с ураном или UF ₆, полностью изготовлены из коррозиестойких материалов или защищены покрытием из таких материалов. Для целей раздела, относящегося к компонентам оборудования для лазерного обогащения, материалы, стойкие к коррозии, вызываемой парами или жидкостями, содержащими металлический уран или урановые сплавы, включают покрытый оксидом иттрия графит и тантал; и материалы, стойкие к коррозии, вызываемой UF ₆, включают медь, нержавеющую сталь, алюминий, алюминиевые сплавы, никель или сплавы, содержащие 60% никеля и более, и стойкие к UF ₆полностью фторированные углеводородные полимеры.

5.7.1. Системы выпаривания урана (ALVIS)

Специально предназначенные или подготовленные системы выпаривания урана, которые содержат высокомощные полосовые или растровые электроннолучевые пушки с передаваемой мощностью на мишень более 2,5 кВт/см.

5.7.2. Системы для обработки жидкометаллического
урана (ALVIS)

Специально предназначенные или подготовленные системы для обработки жидкого металла для расплавленного урана или урановых сплавов, состоящие из тиглей и охлаждающего оборудования для тиглей.

Пояснительное замечание
Тигли и другие компоненты этой системы, которые вступают в контакт с расплавленным ураном или урановыми сплавами изготовлены из коррозиестойких и термостойких материалов или защищенных покрытием из таких материалов. Приемлемые материалы включают тантал, покрытый оксидом иттрия графит, графит, покрытый окислами других редкоземельных элементов (см. INFCIRC/254/Rev. 1/Part 2, пункт 2.7) или их смесями.

5.7.3. Агрегаты для сбора "продукта" и "хвостов"
металлического урана (ALVIS)

Специально предназначенные или подготовленные агрегаты для сбора "продукта" и "хвостов" металлического урана в жидкой или твердой форме.

Пояснительное замечание
Компоненты этих агрегатов изготовлены из материалов, стойких к нагреву и коррозии, вызываемой парами металлического урана или жидкостью, или защищены покрытием из таких материалов (таких, как покрытый оксидом иттрия графит или тантал) и могут включать в себя трубопроводы, клапаны, штуцера, "желоба", вводы, теплообменники и коллекторные пластины для магнитного, электростатического или других методов разделения.

5.7.4. Кожухи разделительного модуля (ALVIS)

Специально предназначенные или подготовленные цилиндрические или прямоугольные камеры для помещения в них источника паров металлического урана, электронно-лучевой пушки и коллекторов "продукта" и "хвостов".

Пояснительное замечание
Эти кожухи имеют множество входных отверстий для подачи электропитания и воды, окна для лазерных пучков, соединений вакуумных насосов, а также для диагностики и контроля контрольно-измерительных приборов. Они имеют приспособления для открытия и закрытия, чтобы обеспечить обслуживание внутренних компонентов.

5.7.5. Сверхзвуковые расширительные сопла (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные сверхзвуковые расширительные сопла для охлаждения смесей UF ₆и несущего газа до 150 ⁰K или ниже и коррозиестойкие к UF ₆.

5.7.6. Коллекторы продукта пятифтористого урана (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные коллекторы твердого продукта пятифтористого урана (UF ₅), состоящие из фильтра, коллекторов ударного или циклонного типа или их сочетаний и коррозиестойкие к среде UF ₅/UF ₆.

5.7.7. Компрессоры UF ₆/несущего газа (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные компрессоры для смесей UF ₆и несущего газа для длительной эксплуатации в среде UF ₆. Компоненты этих компрессоров, которые вступают в контакт с несущим газом, изготовлены из коррозиестойких к UF ₆материалов или защищены покрытием из таких материалов.

5.7.8. Уплотнения вращающихся валов (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные уплотнения вращающихся валов, установленные на стороне подачи и на стороне выхода для уплотнения вала, соединяющего ротор компрессора с приводным двигателем, с тем чтобы обеспечить надежную герметизацию, предотвращающую выход технологического газа или натекание воздуха или уплотняющего газа во внутреннюю камеру компрессора, которая заполнена смесью UF ₆и несущего газа.

5.7.9. Системы фторирования (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные системы для фторирования UF ₅(в твердом состоянии) в UF ₆(газ).

Пояснительное замечание
Эти системы предназначены для фторирования собранного порошка UF ₅в UF ₆в целях последующего сбора в контейнерах продукта или для подачи в блоки MLIS для дополнительного обогащения. При применении одного подхода реакция фторирования может быть завершена в пределах системы разделения изотопов, где идет реакция и непосредственное извлечение из коллекторов "продукта". При применении другого подхода порошок UF ₅может быть извлечен/перемещен из коллекторов "продукта" в подходящий реактор (например, реактор с псевдоожиженным слоем катализатора, геликоидальный реактор или жаровая башня) в целях фторирования. В обоих случаях используется оборудование для хранения и переноса фтора (или других приемлемых фторирующих реагентов) и для сбора и переноса UF ₆.

5.7.10. Масс-спектрометры/источники ионов UF ₆(MLIS)

      Специально предназначенные или подготовленные магнитные или квадрупольные масс-спектрометры, способные производить прямой отбор проб подаваемой массы, "продукта" или "хвостов" из газовых потоков UF ₆и обладающие полным набором следующих характеристик:
      1. удельная разрешающая способность по массе свыше 320;
      2. содержат источники ионов, изготовленные из нихрома или монеля или защищенные покрытием из них, или никелированные;
      3. содержат ионизационные источники с бомбардировкой электронами;
      4. содержат коллекторную систему, пригодную для изотопного анализа.

5.7.11. Системы подачи/системы отвода "продукта" и
"хвостов" (MLIS)

      Специально предназначенные или подготовленные технологические системы или оборудование для обогатительных установок, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆материалов, или защищенные покрытием из таких материалов, включающие:
      a) питающие автоклавы, печи или системы, используемые для подачи UF ₆для процесса обогащения;
      b) десублиматоры (или холодные ловушки), используемые для выведения нагретого UF ₆из процесса обогащения для последующего перемещения;
      c) станции отверждения или ожижения, используемые для выведения UF ₆, из процесса обогащения путем сжатия и перевода UF ₆в жидкую или твердую форму;
      d) станции "продукта" или "хвостов", используемые для перемещения UF ₆в контейнеры.

5.7.12. Системы отделения UF ₆oт несущего газа (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные технологические системы для отделения UF ₆от несущего газа.
Несущим газом может быть азот, аргон или другой газ.

      Пояснительное замечание
      Эти системы могут включать такое оборудование, как:
      а) криогенные теплообменники или криосепараторы, способные создавать температуры -120 ⁰С или менее, или
      b) блоки криогенного охлаждения, способные создавать температуры -120 ⁰С или менее, или
      c) холодные ловушки UF ₆, способные создавать температуры -20 ⁰С или менее.

5.7.13. Лазерные системы (ALVIS, MLIS и CRISLA)

Лазеры или лазерные системы, специально предназначенные или подготовленные для разделения изотопов урана.

Пояснительное замечание
Лазеры и важные компоненты лазеров при лазерном процессе обогащения включают те, которые определены в пункте 3.6 документа INFCIRC/254/Rev. 1/Part 2. Лазерная система процесса ALVIS обычно состоит из двух лазеров: лазера на парах меди и лазера на красителях. Лазерная система для MLIS обычно состоит из лазера, работающего на СО; или эксимерного лазера и многоходовой оптической ячейки с вращающимися зеркалами на обеих сторонах. Для лазеров или лазерных систем при обоих процессах требуется стабилизатор спектровой частоты для работы в течение длительных периодов времени.

      5.8. Специально предназначенные или подготовленные
           системы, оборудование и компоненты для
           использования на обогатительных установках с
           плазменным разделением

Вводное замечание
При процессе плазменного разделения плазма, состоящая из ионов урана, проходит через электрическое поле, настроенное на частоту ионного резонанса U ²³⁵, с тем чтобы они в первую очередь поглощали энергию и увеличивался диаметр их штопорообразных орбит. Ионы с прохождением по большему диаметру захватываются для образования продукта, обогащенного U ²³⁵. Плазма, которая образована посредством ионизации уранового пара содержится в вакуумной камере с магнитным полем высокой напряженности, образованным с помощью сверхпроводящего магнита. Основные технологические системы процесса включают систему генерации урановой плазмы, разделительный модуль со сверхпроводящим магнитом (см. пункт 3.10 документа INFCIRC/254/Rev. 1/Part 2) и системы извлечения металла для сбора "продукта" и "хвостов".

5.8.1. Микроволновые источники энергии и антенны

Специально предназначенные или подготовленные микроволновые источники энергии и антенны для генерации или ускорения ионов и обладающие следующими характеристиками: частота выше 30 ГГц и средняя выходная мощность для генерации ионов более 50 кВт.

5.8.2. Соленоиды для возбуждения ионов

Специально предназначенные или подготовленные соленоиды для радиочастотного возбуждения ионов в диапазоне частот более 100 кГц и способные работать при средней мощности более 40 кВт.

5.8.3. Системы генерации урановой плазмы

Специально предназначенные или подготовленные системы генерации урановой плазмы, которые могут содержать высокомощные полосовые или растровые электронно-лучевые пушки с передаваемой мощностью на мишень более 2,5 кВт/см.

5.8.4. Системы для обработки жидкометаллического урана

Пояснительное замечание
Тигли и другие компоненты этой системы, которые вступают в контакт с расплавленным ураном или урановыми сплавами, изготовлены из коррозиестойких и термостойких материалов или защищены покрытием из таких материалов. Приемлемые материалы включают тантал, покрытый оксидом иттрия графит, графит, покрытый окислами других редкоземельных элементов (см. INFCIRC/254/Rev. 1/Part 2, пункт 2.7) или их смесями.

5.8.5. Агрегаты для сбора "продукта" и "хвостов"
металлического урана

Специально предназначенные или подготовленные агрегаты для сбора "продукта" и "хвостов" для металлического урана в твердой форме. Эти агрегаты для сбора изготовлены из материалов, стойких к нагреву и коррозии, вызываемой парами металлического урана, таких, как графит, покрытый оксидом иттрия, или тантал, или защищены покрытием из таких материалов.

5.8.6. Кожухи разделительного модуля

Цилиндрические камеры, специально предназначенные или подготовленные для использования на обогатительных установках с плазменным разделением, для помещения в них источника урановой плазмы, энергетического соленоида радиочастоты и коллекторов "продукта" и "хвостов".

Пояснительное замечание
Эти кожухи имеют множество входных отверстий для подачи электропитания, соединений диффузионных насосов, а также для диагностики и контроля контрольно-измерительных приборов. Они имеют приспособления для открытия и закрытия, чтобы обеспечить обслуживание внутренних компонентов и изготовлены из соответствующих немагнитных материалов, таких, как нержавеющая сталь.

      5.9. Специально предназначенные или подготовленные
           системы, оборудование и компоненты для
           использования на установках электромагнитного
           обогащения.

Вводное замечание
При электромагнитном процессе ионы металлического урана, полученные посредством ионизации питающего материала из солей (обычно UCl ₄), ускоряются и проходят через магнитное поле, которое заставляет ионы различных изотопов проходить по различным направлениям. Основными компонентами электромагнитного изотопного сепаратора являются: магнитное поле для отклонения/разделения изотопов ионного пучка, источника ионов с его системой ускорения и системы сбора отделенных ионов. Вспомогательные системы для этого процесса включают систему снабжения магнитной энергией, системы высоковольтного питания источника ионов, вакуумную систему и обширные системы химической обработки для восстановления продукта и очистки/регенерации компонентов.

5.9.1. Электромагнитные сепараторы изотопов

      Электромагнитные сепараторы изотопов, специально предназначенные или подготовленные для разделения изотопов урана, оборудование и компоненты для этого, включая:
      a) Источники ионов
      Специально предназначенные или подготовленные отдельные или многочисленные источники ионов урана, состоящие из источника пара, ионизатора и ускорителя пучка, изготовленные из соответствующих материалов, таких, как графит, нержавеющая сталь или медь, и способных обеспечивать общий ток в пучке ионов 50 мА или более.
      b) Коллекторы ионов
      Коллекторные пластины, имеющие две или более щели и паза, специально предназначенные или подготовленные для сбора пучков ионов обогащенного и обедненного урана и изготовленные из соответствующих материалов, таких, как графит или нержавеющая сталь.
      c) Вакуумные кожухи
      Специально предназначенные или подготовленные вакуумные кожухи для электромагнитных сепараторов урана, изготовленные из соответствующих немагнитных материалов, таких, как нержавеющая сталь, и предназначенные для работы при давлении 0,1 Па или ниже.

      Пояснительное замечание
      Эти кожухи специально предназначены для помещения в них источников ионов, коллекторных пластин и водоохлаждаемых вкладышей и имеют приспособления для соединений диффузионных насосов и приспособления для открытия и закрытия в целях извлечения и замены этих компонентов.
      d) Магнитные полюсные наконечники
      Специально предназначенные или подготовленные магнитные полюсные наконечники, имеющие диаметр более 2 м, используемые для обеспечения постоянного магнитного поля в электромагнитном сепараторе изотопов и для переноса магнитного поля между расположенными рядом сепараторами.

5.9.2. Высоковольтные источники питания

Специально предназначенные или подготовленные высоковольтные источники питания для источников ионов, обладающие полным набором следующих характеристик: могут работать в непрерывном режиме, выходное напряжение 20 000 В или более, выходной ток 1 А или более и стабилизация напряжения менее 0,01% в течение 8 часов.

5.9.3. Источники питания электромагнитов

Специально предназначенные или подготовленные мощные источники питания постоянного тока для электромагнитов, обладающие полным набором следующих характеристик: выходной ток в непрерывном режиме 500 А или более при напряжении 100 В или более, при стабилизации по току или напряжению менее 0,01% в течение 8 часов.

      6. Установки для производства тяжелой воды, дейтерия и
         дейтериевых соединений и оборудование, специально
         предназначенное или подготовленное для этого

      Вводное замечание
      Тяжелую воду можно производить, используя различные процессы. Однако коммерчески выгодными являются два процесса: процесс изотопного обмена воды и сероводорода (процесс GC) и процесс изотопного обмена аммиака и водорода.
      Процесс GC основан на обмене водорода и дейтерия между водой и сероводородом в системе колонн, которые эксплуатируются с холодной верхней секцией и горячей нижней секцией. Вода течет вниз по колоннам, в то время как сероводородный газ циркулирует от дна к вершине колонн. Для содействия смешиванию газа и воды используется ряд дырчатых лотков. Дейтерий перемещается в воду при низких температурах и в сероводород при высоких температурах. Обогащенные дейтерием газ или вода удаляются из колонн первой ступени на стыке горячих и холодных секций, и процесс повторяется в колоннах следующей ступени. Продукт последней фазы - вода, обогащенная дейтерием до 30%, направляется в дистилляционную установку для производства реакторно-чистой тяжелой воды, т.е. 99,75% окиси дейтерия.
      В процессе обмена между аммиаком и водородом можно извлекать дейтерий из синтез-газа посредством контакта с жидким аммиаком в присутствии катализатора. Синтез-газ подается в обменные колонны и затем в аммиачный конвертер. Внутри колонн газ поднимается от дна к вершине, в то время как жидкий аммиак течет от вершины ко дну. Дейтерий в синтез-газе лишается водорода и концентрируется в аммиаке. Аммиак поступает затем в установку для крекинга аммиака на дне колонны, тогда как газ собирается в аммиачном конвертере на вершине. На последующих ступенях происходит дальнейшее обогащение, и путем окончательной дистилляции производится реакторно-чистая тяжелая вода. Подача синтез-газа может быть обеспечена аммиачной установкой, которая в свою очередь может быть сооружена вместе с установкой для производства тяжелой воды путем изотопного обмена аммиака и водорода. В процессе аммиачно-водородного обмена в качестве источника исходного дейтерия может также использоваться обычная вода.
      Многие предметы ключевого оборудования для установок по производству тяжелой воды, использующих процессы GC или аммиачно-водородного обмена, широко распространены в некоторых отраслях нефтехимической промышленности. Особенно это касается небольших установок, использующих процесс GC. Однако немногие предметы оборудования являются стандартными. Процессы GC и аммиачно-водородного обмена требуют обработки больших количеств воспламеняющихся, коррозионных и токсичных жидкостей при повышенном давлении. Соответственно при разработке стандартов по проектированию и эксплуатации для установок и оборудования, использующих эти процессы, следует уделять большое внимание подбору материалов и их характеристикам с тем, чтобы обеспечить длительный срок службы при сохранении высокой безопасности и надежности. Определение масштабов обусловливается главным образом соображениями экономики и необходимости. Таким образом, большая часть предметов оборудования изготовляется в соответствии с требованиями заказчика.
      Наконец, следует отметить, что как в процессе GC, так и в процессе аммиачно-водородного обмена, предметы оборудования, которые по отдельности не предназначены или подготовлены специально для производства тяжелой воды, могут собираться в системы, специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды. Примерами таких систем, применяемых в обоих процессах, являются система каталитического крекинга, используемая в процессе обмена аммиака и водорода, и дистилляционные системы, используемые в процессе окончательной концентрации тяжелой воды, доводящей ее до уровня реакторно-чистой.
      Предметы оборудования, которые специально предназначены или подготовлены для производства тяжелой воды путем использования либо процесса обмена воды и сероводорода, либо процесса обмена аммиака и водорода, включают:

6.1 Водо-сероводородные обменные колонны

Обменные колонны, изготавливаемые из мелкозернистой углеродистой стали (например, ASTM A516), диаметром от 6 м (20 футов) до 9 м (30 футов), которые могут эксплуатироваться при давлении свыше или равном 2 МПа (300 фунт/кв. дюйм) и имеют коррозионный допуск в 6 мм или больше, специально предназначены или подготовлены для производства тяжелой воды путем использования процесса изотопного обмена воды и сероводорода.

6.2 Газодувки и компрессоры

Одноступенчатые, малонапорные (т.е. 0,2 МПа или 30 фунт/кв. дюйм) центробежные газодувки или компрессоры для циркуляции сероводородного газа (т.е. газа, содержащего более 70% H ₂S), специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды путем использования процесса обмена воды и сероводорода. Эти газодувки или компрессоры имеют производительность, превышающую или равную 56 м ³/с. (120 000 SSFM) при эксплуатации под давлением, превышающим или равным 1,8 МПа (260 фунт/кв. дюйм) на входе, и снабжены сальниками, устойчивыми к воздействию H ₂S.

6.3. Аммиачно-водородные обменные колонны

Аммиачно-водородные обменные колонны высотой более или равной 35 м (114,3 футов) диаметром от 1,5 м (4,9 футов) до 2,5 м (8,2 футов), которые могут эксплуатироваться под давлением, превышающим 15 МПа (2225 фунт/кв. дюйм), специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды путем использования процесса обмена аммиака и водорода. Эти колонны имеют также по меньшей мере одно отбортованное осевое отверстие того же диаметра, что и цилиндрическая часть, через которую могут вставляться или выниматься внутренние части колонны.

6.4. Внутренние части колонны и ступенчатые насосы

Внутренние части колонны и ступенчатые насосы, специально предназначенные или подготовленные для колонн для производства тяжелой воды путем использования процесса аммиачно-водородного обмена. Внутренние части колонны включают специально предназначенные контакторы между ступенями, содействующие тесному контакту газа и жидкости. Ступенчатые насосы включают специально предназначенные погружаемые в жидкость насосы для циркуляции жидкого аммиака в пределах объема контакторов, находящихся внутри ступеней колонн.

6.5. Установки для крекинга аммиака

Установки для крекинга аммиака, эксплуатируемые под давлением, превышающим или равным 3 МПа (450 фунт/кв. дюйм), специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды путем использования процесса изотопного обмена аммиака и водорода.

6.6 Инфракрасные анализаторы поглощения

Инфракрасные анализаторы поглощения, способные осуществлять анализ соотношения между водородом и дейтерием в реальном масштабе времени, когда концентрации дейтерия равны или превышают 90%.

6.7 Каталитические печи

Каталитические печи для переработки обогащенного дейтериевого газа в тяжелую воду, специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды путем использования процесса изотопного обмена аммиака и водорода.

      7.0 Установки для конверсии урана и оборудование,
          специально предназначенное или подготовленное
          для этого

Вводное замечание
В установках и системах для конверсии урана может осуществляться одно или несколько превращений из одного химического изотопа урана в другой, включая: конверсию концентратов урановой руды в UO ₃, конверсию UO ₃в UO ₂, конверсию окисей урана в UF ₄или UF ₆, конверсию UF ₄в UF ₆, конверсию UF ₆в UF ₄конверсию UF ₄в металлический уран и конверсию фторидов урана в UO ₂. Многие ключевые компоненты оборудования установок для конверсии урана характерны для некоторых секторов химической обрабатывающей промышленности. Например, виды оборудования, используемого в этих процессах, могут включать: печи, карусельные печи, реакторы с псевдоожиженным слоем катализатора, жаровые реакторные башни, жидкостные центрифуги, дистилляционные колонны и жидкостно-жидкостные экстракционные колонны. Однако не многие компоненты оборудования имеются в "готовом виде"; большинство из них должны быть подготовлены согласно требованиям и спецификациям заказчика. В некоторых случаях требуется учитывать специальные проектные и конструкторские особенности для защиты от агрессивных свойств некоторых из обрабатываемых химических веществ (HF, F ₂, C1F ₃и фториды урана). Наконец, следует отметить, что во всех процессах конверсии урана компоненты оборудования, которые отдельно специально не предназначены или подготовлены для конверсии урана, могут быть объединены в системы, которые специально предназначены или подготовлены для использования в целях конверсии урана.

      7.1 Специально предназначенные или подготовленные
          системы для конверсии концентратов урановой
          руды в UO ₃

Пояснительное замечание
Конверсия концентратов урановой руды в UO ₃может осуществляться сначала посредством растворения руды в азотной кислоте и экстракции очищенного гексагидрата уранилдинитрата с помощью такого растворителя, как трибутил фосфат. Затем гексагидрат уранилдинитрата преобразуется в UO ₃либо посредством концентрации и денитрации, либо посредством нейтрализации газообразным аммиаком для получения диураната аммония с последующей фильтрацией, сушкой и кальцинированием.

7.2 Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UO ₃в UF ₆

Пояснительное замечание
Конверсия UO ₃в UF ₆может осуществляться непосредственно фторированием. Для процесса требуется источник газообразного фтора или трехфтористого хлора.

7.3 Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UO ₃в UO ₂

Пояснительное замечание
Конверсия UO ₃в UO ₂может осуществляться посредством восстановления UO ₃газообразным крекинг-аммиаком или водородом.

7.4 Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UO ₂в UF ₄

Пояснительное замечание
Конверсия UO ₂в UF ₄может осуществляться посредством реакции UO ₂с газообразным фтористым водородом (HF) при температуре 300-500 ⁰С.

7.5 Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UF ₆в UF ₆

Пояснительное замечание
Конверсия UF ₆в UF ₆осуществляется посредством экзотермической реакции с фтором в реакторной башне. UF ₆конденсируется из горячих летучих газов посредством пропускания потока газа через холодную ловушку, охлажденную до -10 ⁰С. Для процесса требуется источник газообразного фтора.

7.6 Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UF ₄в металлический уран

Пояснительное замечание
Конверсия UF ₄в металлический уран осуществляется посредством его восстановления магнием (крупные партии) или кальцием (малые партии). Реакция осуществляется при температурах выше точки плавления урана (1130 ⁰С).

7.7 Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UF ₆в UO ₂

      Пояснительное замечание
      Конверсия UF ₆в UО ₃может осуществляться посредством одного из трех процессов. В первом процессе UF ₆восстанавливается и гидролизуется в UO ₂; с использованием водорода и пара. Во втором процессе UF ₆гидролизуется растворением в воде, для осаждения диураната аммония добавляется аммиак, а диуранат восстанавливается в UO ₂водородом при температуре 820 ⁰С. При третьем процессе газообразные UF ₆, CO ₂и NН ₃смешиваются в воде, осаждая уранилкарбонат аммония. Уранилкарбонат аммония смешивается с паром и водородом при температуре 500-600 ⁰С для производства UO ₂.
      Конверсия UF ₆в UO ₂часто осуществляется на первой ступени установки по изготовлению топлива.

7.8 Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UF ₆в UF ₄

Пояснительное замечание
Конверсия UF ₆в UF ₄осуществляется посредством восстановления водородом.

Ядролық қаруды таратпау режимiн нығайту мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөнiндегі халықаралық агенттiк арасындағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепiлдiктердi қолдану туралы келiсiмге қосымша хаттама жасау туралы" Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарауына енгiзiлсiн.

2. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Жоба

Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығы Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөнiндегі халықаралық агенттiк арасындағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепілдіктерді қолдану туралы келiсiмге қосымша хаттама жасау туралы

Ядролық қаруды таратпау саясатын iске асыру және атом энергиясын пайдалану саласында халықаралық тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:

1. Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттік арасындағы 1994 жылғы 26 шілдеде Алматы қаласында қол қойылған Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепiлдiктерді қолдану туралы келiсiмге қосымша хаттама жасалсын.

2. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап күшіне енедi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттiгінің арасындағы Ядролық қаруды қолданбау туралы шартына байланысты кепілдік қолдану туралы Келiсiмге қосымша Хаттамаға қол қою туралы

Ядролық таратпау саясатын iске асыру және атом энергиясын пайдалану саласында халықаралық тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында қаулы етемін:

1. Қазақстан Pecпубликасы мен Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiгiнің арасындағы 1994 жылғы 26 шілдеде Алматы қаласында қол қойылған Ядролық қаруды қолданбау туралы шартына байланысты кепілдiк қолдану туралы Келiсiмге қосымша Хаттамаға қол қойылсын.

2. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап күшiне енеді.

Қазақстан Республикасының
Президенті

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МЕН АТОМ ЭНЕРГИЯСЫ ЖӨНIНДЕГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АГЕНТТІК АРАСЫНДАҒЫ КЕПIЛДIКТЕРДI ҚОЛДАНУ ТУРАЛЫ КЕЛIСIМГЕ ҚОСЫМША
ХАТТАМА

Кiрiспе

      Қазақстан Республикасы (бұдан әрi "Қазақстан" деп аталады) 1995 жылғы 11 тамызда күшіне енген Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiк арасындағы (бұдан әрi "Агенттік" деп аталады) кепiлдiктердi қолдану туралы Келiсiмге (бұдан әрi "Кепiлдiктер туралы келiсiм" деп аталады) қатысушы болып табылатынын НАЗАРҒА AЛA ОТЫРЫП;
      Агенттiктің кепiлдiк жүйесiнің пәрмендiлігі мен тиiмдiлiгiн арттыру жолымен ядролық қаруларды тараптау peжимiн одан әрi нығайтуға халықаралық қоғамдастықтың талап-тiлектерiн ЕСКЕРЕ ОТЫРЫП;
      Агенттiк кепілдiктi жүзеге асыру кезiнде мыналарды ескеруге тиiс: Қазақстанның экономикалық және технологиялық дамуына немесе бейбiт ядролық қызмет саласындағы халықаралық ынтымақтастыққа кедергі жасауды болдырмау;
      денсаулық сақтау, қауіпсiздік, адам өмiрiн қорғау саласындағы қолданыстағы ережелердi, сондай-ақ жеке адамдардың қауіпсiздiгi мен құқығының талаптарын сақтауға; коммерциялық, технологиялық және өнеркәсiптiк құпияларды, сондай-ақ басқа да өзiне белгiлi болған құпия ақпаратты қорғау жөніндегi барлық шараларды ЕСЕПКЕ АЛУ КЕРЕК.
      Осы хаттамада көрсетiлген iс-шаралардың өткiзу жиілігі мен қарқыны Агенттiк кепілдiгiнiң тиiмдiлiгi мен қызметiн арттыру мақсатқа сәйкес ең төменгi мөлшерде үзбей қайталанып отыратыны НАЗАРҒА АЛЫНАДЫ.
      ОСЫМЕН Қазақстан және Агенттік төмендегiлермен келiстi:

ОСЫ ХАТТАМАНЫҢ ЖӘНЕ КЕПІЛДIKTEP ТУРАЛЫ
КЕЛIСIМНIҢ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС

1-бап

Кепілдiктер туралы келiсiмнiң ережелерi осы Хаттамаға олар осы Хаттаманың ережелерiне сәйкес келетiндей және олармен сыйымды болатындай дәрежеде қолданылады. Кепілдiктер туралы келiсiмнiң ережелерiмен бiрге және осы Хаттаманың ережелерiмен арада қайшылық болған жағдайда осы Хаттаманың ережелерi қолданылады.

АҚПАРАТТЫ ТАБЫС ЕТУ

2-бап

      а. Қазақстан Агенттiкке мынадай өтiнiштi табыс етедi:
      i) Қазақстан атынан қаржыланатын, нақты рұқсат алған немесе бақыланатын, немесе жүзеге асырылатын, қандай бiр жерде жүзеге асырылатын ядролық материалмен байланыссыз ядролық отындық циклға қатысты ғылыми-зерттеушiлiк және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарды өткiзетiн жердi көрсететiн жалпы сипаттама мен ақпарат.
      ii) Әдетте ядролық материал пайдаланылатын қондырғылар мен жерлердегi пайдалану қызметiнің кепiлдiктерiне қатысты Агенттiк белгiлеген негiзде пәрменділiк пен тиiмдiлiктi және Қазақстанмен келiсiлген ақпаратты күтiліп отырғандай арттыру.
      ііі) Оны пайдалануды қоса алғанда, әрбiр аудандағы әрбiр ғимараттың жекелеген сипаттамасы, егер ол жеткiлiксiз болса - ондағы бардың сипаттамасы. Бұл сипаттамаға осы алаңның картасы енгізiледi.
      iv) Осы Хаттаманың I Қосымшасында аталған қызметке қатысы бар әрбiр тұрған жер үшiн операциялар ауқымының сипаттамасы.
      v) Уран кенiштерiнiң, байыту қондырғыларының, торий байыту қондырғыларының өндiрiстiк қуатын және тұтас алғанда Қазақстан үшiн осындай кенiштердің және байыту қондырғылардың бар жылдық көлемiн, тұрған жерін, пайдаланудың жай-күйiн және бағалауды көрсететiн ақпарат.
      Қазақстан Агенттiктiң сұратуы бойынша жеке кеніштің немесе байыту қондырғылары өндiрiсiнiң бар жылдық көлемi туралы деректердi табыс етедi. Мұндай ақпаратты табыс ету ядролық материалдардың егжей-тегжейлi есебiн жүргiзудi қажет етпейдi.
      vi) Отын дайындауға немесе изотоптық байытуға жарамды қылатын құрам мен тазалыққа жетпеген бастапқы материалға ақпарат, мұның құрамына кiретiндер:
      а) оны ядролық немесе ядролық емес пайдалануға қарамастан, ондай материалдың мөлшерi, химиялық құрамы, ондай материалды пайдалану немесе көзделгендей пайдалану, ондай материал он метрикалық тонна ураннан асса және/немесе жиырма метрикалық тонна торийден асатын мөлшерде болса, әрқайсысы үшiн Қазақстандағы тұрған жерi, aл басқалар үшiн бiр метрикалық тонна мөлшердегi тұрған жерi, егер бұл жалпы мөлшерi он метрикалық тонна ураннан немесе жиырма метрикалық тонна торийден асатын болса, тұтас алғанда Қазақстан үшiн жалпы мөлшерi. Бұл ақпаратты табыс ету ядролық материалдардың егжей-тегжейлi есебiн жүргiзудi қажет етпейдi;
      b) мынадай мөлшерден асатын ядролық емес нақты мақсатта қолданылатын осындай материалдың Қазақстаннан әрбiр экспорттық жеткізілудiң мөлшерi, химиялық құрамы мен тағайындалған жерi:
      1) әрқайсысы он метрикалық тоннадан кем болатын, бiрақ жиынтығы жыл ішінде он метрикалық тоннадан асатын Қазақстаннан белгiлi бiр мемлекетке он метрикалық тонна уранды немесе жүйелi экспорттық уранды жеткiзу;
      2) әрқайсысы он метрикалық тоннадан кем болатын, бiрақ жиынтығы жыл iшінде он метрикалық тоннадан асатын Қазақстаннан белгiлi бiр мемлекетке жиырма метрикалық тонна торийдi немесе жүйелi экспорттық торийді жеткiзу;
      с) мынадай мөлшерден асатын ядролық емес нақты мақсатта қолданылатын осындай материалдың Қазақстанға әрбiр импорттық жеткiзiлудiң мөлшерi, химиялық құрамы, қазiргi кездегi тұрған жерi және пайдаланылуы мен көзделетiн пайдаланылуы:
      1) әрқайсысы он метрикалық тоннадан кем болатын, бiрақ жиынтығы жыл iшінде он метрикалық тоннадан асатын Қазақстанға он метрикалық тонна уранды немесе жүйелi импорттық уранды жеткiзу;
      2) әрқайсысы жиырма метрикалық тоннадан кем болатын, бiрақ жиынтығы жыл iшінде жиырма метрикалық тоннадан асатын Қазақстанға жиырма метрикалық тонна торийдi немесе жүйелi экспорттық торийдi жеткiзу;
      өзінің ядролық емес пайдалануының түбегейлi нысанына жеткеннен кейiн ядролық емес пайдалану үшiн арналған мұндай материал туралы ақпаратты беру деген түсiнiк қажет етiлмейдi.
      vii) а) Кепілдiктер туралы келiсiмнің 36-бабына сәйкес кепілдіктен босатылған ядролық материалдың мөлшерiне, пайдалану түрлерi мен тұрған жерiне қатысты ақпарат;
      b) Кепiлдiктер туралы келiсiмнің 35 b) бабына сәйкес кепілдiктен босатылған, бiрақ ядролық емес мақсатта пайдалану үшiн түбегейлi нысанына жетпеген, Кепілдiктер туралы келiсiмнiң 36-бабында көрсетiлгеннен асатын мөлшердегі ядролық материалдың әрбiр тұрған жерiндегi пайдалану мөлшерi (бағалау нысаны болуы мүмкiн) мен түрлерiне қатысты ақпарат. Мұндай ақпаратты табыс ету ядролық материалдың егжей-тегжейлi есебiн жүргiзудi қажет етпейдi.
      viіi) Құрамында плутоний жоғары байытылған уран немесе уран - 233 бар, Кепілдіктер туралы келiсiмнің 11-бабына сәйкес, оларға қатысты кепілдіктер тоқтатылған орташа немесе жоғары белсендiлiк деңгейiндегi қалдықтардың тұрған жерiне немесе одан әрi өңдеуге қатысты ақпарат. Осы тармақтың мақсаты үшiн "одан әрi өңдеуге" қайта буып-түю немесе сақтау мен көму үшiн элементтердi бөлiп алуды көздемейтін одан әрi кондиционерлеу кiрмейдi.
      ix) II Қосымшада аталған келiсiлген жабдықтар мен ядролық емес материалға қатысты мынадай ақпарат:
      а) Қазақстаннан осындай жабдықтар мен материалды әрбiр экспорттық жеткiзу бойынша: алушы мемлекеттегi бiрдейлендiру, мөлшерi, пайдаланудың көзделетiн жерi және тиiстi жағдайлардағы экспорттық жеткiзудің күтiлетiн күні;
      b) Агенттiктiң нақты сұрауы бойынша, Қазақстанның импорттаушы мемлекет ретінде жоғарыдағы а) тармағына сәйкес Агенттiкке табыс еткен ақпаратты растауы.
      х) Оларды Қазақстандағы тиiстi құзыреттi органдар бекiткен жағдайда ядролық отын циклiн дамытуға қатысы бар алдағы он жылдықтың жалпы жоспары (ядролық отын циклiне қатысты жоспарланатын ғылыми-зерттеушiлiк, тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарды қоса алғанда) туралы.
      b. Қазақстан Агенттiкке мынадай ақпаратты табыс ету үшiн бүкiл күш-жiгерiн жұмсайды:
      i) ядролық отын циклiне қатысты ғылыми-зерттеушiлiк және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарды жүргiзетiн жердi көрсететiн, ядролық материалмен байланыссыз Қазақстанның қандай бiр жерiнде жүзеге асырылатын, бiрақ Қазақстан қаржыландырмайтын, нақты рұқсат алынбаған немесе бақылауға алмаған немесе Қазақстан атынан жүзеге асырылмайтын ядролық отынды байытуға, қайта өңдеуге немесе белсендiлiгi орташа немесе жоғары деңгейдегi құрамында плутоний, жоғары байытылған уран немесе уран-233 бар қалдықтарды өңдеуге тiкелей қатысты жалпы сипаттама және ақпарат. Осы тармақтың мақсаты үшiн белсендiлiгi орташа немесе жоғары деңгейдегi қалдықтарды "өңдеуге" жоғары элементтердi сақтау немесе көму үшiн бөлудi көздемейтiн қалдықтарды буып-түю немесе кондиционерлеу кiрмейдi.
      ii) Агенттiк белгiлеген аудан шегiнен тыс жерлерде осындай қызметтi жүзеге асыратын қызметтi және тұлға туралы мәлiметтi жалпы сипаттау, Агенттiктiң пiкiрiнше осы аудандағы қызметпен функционалдық жағынан байланысты болуы мүмкін. Мұндай ақпаратты табыс ету Агенттiктің нақты сұратуының нысанасы болып табылады. Ол Агенттiк арқылы және уақытылы консультацияға табыс етiледі.
      с. Агенттіктiң сұрауы бойынша Қазақстан осы бапқа сәйкес табыс етiлген кез келген ақпаратқа оның кепілдiктер мақсатына қатысының дәрежесiне қарай нақтылаулар немесе түсiнiктемелер бередi.

3-бап

      а. Қазақстан осы Хаттама күшiне енгеннен кейiн 180 күннiң iшінде Агенттікке 2. а i), iii), iv), v), vi), а), vіі) бапта және 2. b i бапта) көрсетiлген ақпаратты табыс етедi.
      b. Қазақстан әрбiр жылдың 15 мамырына дейiн Агенттiкке а. тармағында жоғарыда айтылған осының алдындағы күнтiзбелiк жылды қамтитын жаңартылған ақпаратты табыс етедi. Егер бұрын табыс етiлген ақпарат өзгерiссiз қалса, Қазақстан ол жөнiнде хабарлайды.
      с. Қазақстан әрбiр жылдың 15 мамырына дейiн Агенттiкке осының алдындағы жылды қамтитын 2. а. vi), b) және с) баптағы белгiленген ақпаратты табыс етеді.
      d. Қазақстан әрбір тоқсан сайын Агенттiкке 2. а. ix) а) бапта белгiленген ақпаратты табыс етеді. Бұл ақпарат әрбір тоқсан аяқталғаннан кейін алпыс күн iшiнде табыс етiледi.
      е. Қазақстан Агенттікке 2 а. viii) бапта белгiленген ақпаратты бұдан кейінгі өңдеуді жүзеге асыруға дейiн 180 күн iшiнде және әрбір жылдың 15 мамырына дейiн осының алдындағы күнтiзбелiк жылдың қамтитын кезең үшiн тұрған жердiң өзгерiстерi туралы ақпаратты табыс етеді.
      f. Қазақстан және Агенттiк 2. а. іі) бапта белгiленген ақпаратты табыс етудің уақыты мен жиiлiгi жөнінде уағдаласады.
      g. Қазақстан Агенттiкке 2. а.iх) в) бапта белгіленген ақпаратты Агенттiктен сұрату түскеннен кейiн алпыс күн iшінде табыс етедi.

ҚОСЫМША КIРУ

4-бап

      Осы Хаттаманың 5-бабына сәйкес қосымша кiрудi жүзеге асыруға байланысты мына төмендегілер қолданылады:
      а. Агенттiк 2-бапта айтылған ақпаратты механистикалық немесе жүйелi тексерудi мақсат етпейдi, алайда Агенттiктiң мыналарға кiре алады:
      i) мәлiмделiнбеген ядролық материалдар мен iс-әрекеттің жоқ екендiгiне сенiмдiлiктi қамтамасыз ету мақсатында 5-баптың а. i) немесе ii) тармақтарында айтылған кез келген тұрған жер;
      іі) 2-бапқа сәйкес немесе осы ақпаратқа қатысты сәйкессiздiктi болдырмау мақсатында табыс етiлген ақпараттың дұрыстығына және толықтығына байланысты мәселенi шешу мақсатында 5. b. немесе с. бапта айтылған кез келген тұрған жер;
      iii) бұл Агенттiкке қажет болған дәрежеде бұрын әдетте пайдаланудан алынған ядролық материал пайдаланған жердегi қондырғының немесе қондырғыдан тыс тұрған жердің мәртебесi туралы осы кепілдіктердің мақсаттары үшiн Қазақстанның мәлiмдемесiн растау үшiн 5. а. iii) бабында айтылған кез келген тұрған жер;
      b. i) төменде ii) тармағында аталған жағдайларды қоспағанда, Агенттiк Қазақстанға кем дегенде 24 сағат iшiнде кiру жөнінде алдын ала хабарлау хатын жiбередi;
      ii) арнайы мақсаттар немесе осы аудандағы әдеттегi инспекциялар үшiн конструкциялар туралы немесе инспекциялар арқылы ақпаратты текcepу үшiн көрумен ұштастырылған сұратылған аудандағы кез келген жерге кіруге қатысты, егер Агенттiк бұл туралы сұраумен өтiнiш жасаса, ең кем дегенде екi сағат болады, алайда ерекше жағдайларда екi сағаттан да кем болуы мүмкiн.
      с. Алдын ала хабарландыру жазбаша түрде жiберiледi және онда осындай кiру кезiнде жүзеге асырылуға тиiс кiрудің және қызметтiң себептерi нақты көрсетiледі.
      d. Мәселе немесе сәйкессiздік туған жағдайда Агенттік Қазақстанға түсiнiк беру немесе бұл мәселенi шешуге септiгiн тигiзу немесе осы сәйкессiздiктi жою мүмкiндiгiн ұсынады. Мұндай мүмкіндік, егер Агенттік ұсынылған кіруді кешеуілдету, осы кіру сұратылып отырған мақсаттарға зиян келтіруі мүмкін деп таппаса, кiру туралы сұратуды жiбергенге дейiн ұсынылады. Кез келген жағдайда Агенттiк Қазақстанға мұндай мүмкiндік ұсынылған кезге дейiн мәселеге немесе сәйкессiздiкке қатысты қандай бiр тұжырым жасамайды.
      e. Егер Қазақстанмен өзге уағдаластыққа қол жеткiзiлмесе, кiру әдеттегi жұмыс күнiнiң iшінде ғана жүзеге асырылады.
      f. Қазақстанның Қазақстан өкілдерiмен кiру кезiнде, бұл инспекторларға өз міндеттерiн орындауды кешеуілдетпейтiн немесе бұған өзгеше түрде кедергi келтiрмейтiн болса, Агенттiк инспекторларына ерiп жүруге құқығы бар.

5-бап

      Қазақстан Агенттiкке мыналарға кiрудi ұсынады:
      а. i) аудандағы кез келген жер;
      іі) Қазақстан 2. a. v)-viіі) бапқа сәйкес белгілеген кез келген жер;
      ііі) бұрын әдетте ядролық материал пайдаланылған кез келген пайдаланудан алынған қондырғы немесе пайдаланудан алынған қондырғыдан тыс тұрған жер;
      b. Қазақстанмен 2 а.i) бапқа, 2. а.іv) бапқа, 2 а.iх) b) бапқа немесе 2.b. бапқа сәйкес белгiлеген, егер Қазақстанның мұндай кiрудi ұсынуға мүмкiндігi болмаса, Қазақстан өзге де құралдардың көмегімен Агенттік талаптарын дереу қанағаттандыру үшін барлық ақылға қонымды күш-жігерін ұсынатын жоғарыда а.i) тармағында айтылғандардан басқа шарттардағы кез келген жер.
      с. Aгенттік жоғарыдағы а. және b. тармақтарында айтылған жерлерден басқа, белгiлеген, егер Қазақстанның мұндай кiрудi ұсынуға мүмкiндiгі болмаса, Қазақстан жапсарлас тұрған жерлердегi немесе өзге де құралдардың көмегiмен Агенттiк талаптарын дереу қанағаттандыру үшiн барлық ақылға қонымды күш-жiгерiн ұсынатын нақты тұрған жердегi сынамаларды iрiктеу мақсаты шарттарындағы кез келген жер.

6-бап

      5-бапты жүзеге асыру кезiнде Агенттiк мынадай қызметті орындай алады:
      а. Кiруге қатысты 5. а.i) немесе ііі) баптарға сәйкес: көзбен байқау; қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеп алу; радиацияны анықтау және өлшеу үшiн құрылғыларды пайдалану; мөрлеу және Қосымша ережелерде белгiленген бiрдейлендiретiн және араластыруды көрсететiн тетiктер; техникалық жүзеге асырылуы расталған және оны пайдалану басқарушылар Кеңесiмен (бұдан әрi Кеңес деп аталатын) және Агенттiк пен Қазақстан арасындағы консультациялардан кейiн келiсiлген басқа да объективтiк шараларды қолдану.
      b. Кiруге қатысты 5.a.ii) бапқа сәйкес: көзбен байқау; ядролық материалдың есептiк бiрлiктерiн есепке алу; бүлдiрмейтiн өлшеулер және сынамаларды iрiктеу; радиацияны анықтауға және өлшеуге арналған тетiктердi пайдалану; материалдың мөлшерiне, шығу тегi мен орналастыруға қатысты есепке алу құжаттарын зерделеу; қоршаған орта сынамаларын iрiктеу; техникалық жүзеге асырылуы расталған және оны пайдалану Кеңеспен және Агенттiк пен Қазақстан арасындағы консультациялардан кейiн келiсiлген басқа да объективтiк шараларды қолдану.
      с. Кiруге қатысты 5.b. баптың сәйкес: көзбен байқау; қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеп алу; радиацияны анықтау және өлшеу үшiн құрылғыларды пайдалану, кепілдiктерге қатысты өндiрiстiк және тиеу, есепке алу құжаттарын зерделеу және техникалық жүзеге асырылуы расталған және оны пайдалану Кеңеспен және Агенттiк пен Қазақстан арасындағы кейiнгі консультациялармен келiсiлген басқа да объективтік шараларды қолдану.
      d. Кiруге қатысты 5.с. бапқа сәйкес: қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеп алу және егер нәтижелер мәселенi шешуге немесе 5. с. бапқа сәйкес Агенттiк белгілеген тұрған жердегi сәйкессiздiктi жоюға мүмкіндiк бермесе, осы тұрған жерде көзбен байқауды, радиацияны анықтау және өлшеу үшiн құрылғыларды пайдалану және Қазақстан мен Агенттiк арасындағы келiсiм бойынша басқа да объективтi шараларды пайдалану.

7-бап

      а. Қазақстанның өтiнiшi бойынша Агенттiк пен Қазақстан ядролық қолданылу тұрғысынан сезiмтал ақпаратты ашып көрсетудi болдырмау, қауiпсiздiк немесе физикалық қорғау талаптарын орындау мақсатында немесе жеке меншiктегi немесе коммерциялық сезiмтал ақпаратты қорғауды қамтамасыз ету мақсатында осы Хаттама шеңберінде реттелетiн кiруге қатысты уағдаласады. Мұндай уағдаластықтар Агенттiкке 2-бапта айтылған немесе осы ақпаратқа қатысты сәйкессiздiктi жою туралы ақпараттың дұрыстығы мен толықтығына қатысты кез келген мәселенi шешудi қоса алғанда, мәлiмделмеген ядролық материалдың жоқ екендiгiн және тиiстi тұрған жеріндегі қызметiне талассыз сенiмдiлiктi қамтамасыз ету үшін қажет болатын қызметті жүзеге асыруға кедергі келтірмейді.
      b. Қазақстан 2-бапта айтылған ақпаратты табыс еткен жағдайда реттеушi кiру қолданылуы мүмкiн аудан немесе тұрған жер туралы Агенттiктi хабарлай алады.
      с. Кез келген қажеттi Қосымша ережелер күшiне енгенге дейiн Қазақстан жоғарыдағы а. тармағындағы ережелерге сәйкес реттеушiлiк кiруге жүгiне алады.

8-бап

Осы Хаттамада Қазақстанға 5 және 9-баптарда айтылған тұрған жерге кiруге толықтыруды Агенттiкке табыс етуiне және Агенттiктен нақты тұрған жердi тексеру жөніндегі қызметтi жүргiзуiн сұрауға ештеңе де кедергi келтiрмейдi. Агенттік мұндай өтінішке сәйкес iс-әрекеттердi жүргiзу үшiн барлық ақылға қонымды күш-жiгерлерiн дереу жұмсайды.

9-бап

Қазақстан Агенттiк белгілеген көлемдi аумақтағы қоршаған орта сынамаларын ipіктеп алу үшiн тұрған жерге кiрудi, егер Қазақстанның мұндай кiрудi ұсынуға мүмкiндiгі болмаған жағдайда ұсынады, онда Қазақстан балама тұрған жердегі Агенттіктің талаптарын қанағаттандыру үшiн барлық ақылға қонымды күш-жiгерiн жұмсайды. Агенттiк мұндай кiрудi, әзiрше көлемдi аумақтағы қоршаған орта сынамаларын iрiктеуді және оны өткiзу үшiн рәсiмдік шаралардың өткiзілуін Кеңес қолдамайынша және Агенттiк пен Қазақстан арасында консультациялар өтпейiнше сұрамайды.

10-бап

      Агенттiк Қазақстанға мыналар туралы хабарлайды:
      а. Осы Хаттама шеңберiнде жүзеге асырылған, Агенттiк Қазақстан назарына осы қызметті жүзеге асырғаннан кейiн алпыс күн шегінде жеткiзген кез келген мәселелерге немесе сәйкессiздiктерге қатысты қызметтi қоса алғандағы қызметтер.
      b. Агенттiк Қазақстан назарына, мүмкіндiгiне қарай тезiрек, бiрақ кез келген жағдайда да Агенттiк осы нәтижелердi алғаннан кейiн отыз күн iшінде жеткiзген кез келген мәселелерге немесе сәйкессiздiктерге қатысты қызмет нәтижелерi.
      с. Осы Хаттамаға сәйкес өз қызметiнің нәтижелеріне ол жасаған тұжырымдар.
      Мұндай тұжырымдар жыл сайын табыс етiледi.

АГЕНТТІКТIҢ ИНСПЕКТОРЛАРЫН ТАҒАЙЫНДАУ

11-бап

      а. i) Бас директор Қазақстанға Агенттіктiң кез келген лауазымды адамды кепілдiктер жөніндегі инспектор ретiнде Кеңестің бекiткендiгi туралы хабарлайды. Егер Қазақстан Бас директорге Қазақстан үшiн мұндай инспектор реттегi лауазымды адамды өзiнің қабылдамайтыны туралы Кеңестің бекiткенi туралы хабар алғаннан кейiн үш ай iшінде хабарламаса, Қазақстан ол жөнiнде хабардар болған инспектор Қазақстанда тағайындалған болып саналады.
      ii) Бас директор Қазақстанның өтiнішiне жауап ретiнде немесе өз бастамасы бойынша әрекет ете отырып, Қазақстанға Қазақстан үшін инспектор ретiнде тағайындалған кез келген лауазымды адамның тағайындалуын керi қайтарып алғандығы туралы дереу хабарлайды.
      b. Жоғарыдағы а. тармағында айтылған хабарламаны Агенттік осындай хабарламаны Қазақстанға тапсырыстық хат-хабармен жiберген күннен кейiн жетi күн өткен соң Қазақстан алған болып есептеледi.

ВИЗАЛАР

12-бап

Қазақстан бiр ай iшiнде бұл туралы сұрауды алғаннан кейiн осы сұрауда аталған тағайындалған инспекторға өз функцияларын орындау мақсаттарымен Қазақстан аумағына кiру және онда болу мүмкiндiгiн қамтамасыз ету үшiн қажет етілетiн көп мәрте кiру/шығу және транзиттiк тиiсті визаларды табыс етедi. Кез келген визалар кемінде бiр жыл қолданылады және қажет жағдайда Қазақстанға инспектор тағайындалған кезең iшінде жаңартылып отырады.

ҚОСЫМША ЕРЕЖЕЛЕР

13-бап

а. Егер Қазақстан немесе Агенттiк Қосымша ережелерде осы Хаттамада жазылған шараларды қалай қабылдауға тиiс екендiгiн белгілеу қажеттiгін көрсеткен жағдайда Қазақстан және Агенттік осы Хаттама күшiне енгеннен кейiн тоқсан күн iшiнде немесе осындай Қосымша ережелерде осы Хаттама күшiне енгеннен кейiн нұсқаулар берiлетiн жағдайда - осындай нұсқаудан кейiн тоқсан күн ішінде осындай Қосымша ережелердi келiседi.
b. Кез келген қажеттi Қосымша ережелер күшiне енгенге дейiн Агенттiктiң осы Хаттамада жазылған шараларды қолдануға құқығы бap.

БАЙЛАНЫС ЖYЙЕЛЕРI

14-бап

а. Қазақстан Агенттiкке қызметтiк мақсаттар үшін Қазақстандағы Агенттік инспекторлары мен Агенттiктің орталық мекемелерiмен және (немесе) аймақтық бюросымен арадағы байланыс жүйелерiн, Агенттiкте орнатылған құрылғылардан келетiн ақпаратты сақтау және/немесе байқау немесе өлшеу мақсатында автономды емес немесе автономды режим берiлiсiн қоса алғанда, еркiн пайдалану үшiн, рұқсат бередi және осындай байланыстарды қорғауды қамтамасыз етедi. Қазақстанмен консультация өткiзген соң Агенттiктiң, Қазақстанда пайдаланылмайтын алыс байланыстың спутниктiк жүйелерiн және басқа да байланыс түрлерiн қоса алғанда, байланыстың халықаралық деңгейде орнатылған тiкелей байланыс жүйелерiн пайдалануға құқығы бар. Агенттікте орнатылған құрылғылардан келетін ақпаратты сақтаудың және/немесе байқаудың немесе өлшеудің автономды емес немесе автономды режим берiлiсiне қатысты осы тармақты жүзеге асыруға байланысты егжей-тегжейлi жақтар Қазақстанның немесе Агенттiктiң сұрауы бойынша Қосымша ережелермен белгіленедi.
b. Жоғарыдағы а. тармағында көзделгендей, байланысты және ақпарат берiлiсiн белгiлеген кезде меншiктегi немесе коммерциялық сезiмтал ақпаратты немесе Қазақстан ерекше сезiмтал деп есептейтiн ақпараттың қорғау қажеттiгі тиiстi түрде есепке алынады.

ҚҰПИЯ АҚПАРАТТАРДЫ ҚОРҒАУ

15-бап

      а. Агенттiк осы Хаттаманы жүзеге асыру барысында Агенттiкке белгілi болған осындай ақпаратты қоса алғанда, өзiне белгілi болған коммерциялық, технологиялық және өнеркәсiп құпияларын және басқа да құпия ақпаратты ашудан тиiмдi қорғауды қамтамасыз eту қатаң режимiн ұстанады.
      b. Жоғарыдағы а. тармағында айтылған режимге, атап айтқанда, мыналарға қатысты ережелер кiредi:
      i) құпия ақпаратпен жұмыс iстеу жөнiндегі жалпы принциптер мен оларға шаралар;
      іі) құпия ақпаратты қорғауға қатысты персоналды жолдау шарттары;
      ііі) құпиялықты бұзған немесе бұзу орынды алынды делiнетiн жағдайлардағы рәсімдер.
      с. Жоғарыда а. тармағында айтылған режимдi Кеңес бекiтедi және оқтын-оқтын қарастырып отырады.

ҚОСЫМШАЛАР

16-бап

а. Хаттаманың Қосымшасы оның ажырамас бөлiгі болып табылады. Қосымшаға түзетулер енгізу мақсаттарын қоспағанда, ол осы құжатта қолданғанындай, бiрге алғанда "Хаттама" терминi Хаттама және Қосымша дегендi бiлдіредi.
b. I Қосымша аталған қызмет түрлерiнің тiзбесiне және II Қосымшада аталған жабдықтар мен материалдар тiзбесiне Кеңес құрған ашық құрамдағы сарапшылар жұмыс тобының ұсынысы бойынша түзетулер енгiзе алады. Кез-келген мұндай түзету оны Кеңес қабылдағаннан кейiн төрт айдан кейiн күшiне енедi.

КҮШIНЕ ЕНУ

17-бап

      а. Осы Хаттама Қазақстаннан Агенттік күшiне енуi үшiн қажеттi Қазақстанның заң шығарушылық және/немесе конституциялық талаптарының орындалғаны туралы жазбаша хабарламасын алғаннан кейiн күшiне енеді.
      b. Қазақстан осы Хаттама күшiне енгенге дейiн кез келген уақытта Қазақстанның осы Хаттаманы уақытша негізде қолданатынын мәлімдей алады.
      с. Бас директор Агенттiк мүшелерiне - барлық мемлекеттерге осы Хаттаманы уақытша негiзде қолданатыны туралы және оның күшiне енуi туралы кез келген мәлімдеме жөнінде дереу хабарлайды.

АНЫҚТАМАЛАР

18-бап

      Осы Хаттаманың мақсаты үшiн:
      а. Ядролық отын циклiне жататын ғылыми-зерттеушiлiк және тәжiрибелік-конструкторлық жұмыстар процестi әзiрлеудің кез келген аспектiсiне немесе кез келген мынадай жүйелерiне нақты жататын қызметтi білдіреді:
      - ядролық материалдың конверсиясы,
      - ядролық материалды байыту,
      - ядролық отынды, реакторларды дайындау,
      - критикалық жинаулар,
      - ядролық отынды қайта өңдеу,
      - құрамында плутоний, жоғары байытылған уран немесе уран-233 бар белсендiлiгi орташа немесе жоғары деңгейдегi қалдықтарды өңдеуге (сақтау немесе көму үшiн элементтердi бөлудi көздемейтiн қайта буып-түюдi немесе кондиционерлеудi қоса алғанда),
      бiрақ теориялық немесе iргелi ғылыми зерттеулерге немесе радиоизотоптарды өнеркәсiптiк қолдану жөніндегi ғылыми-зерттеушiлiк және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарға, медициналық, гидрологиялық және ауылшаруашылық қолдануларға, денсаулық пен қоршаған орта үшiн зардаптарды зерделеуге және техникалық қызмет көрсетудегi жетілдiруге қатысты қызметтер қосылмайды.
      b. Аудан аумақты білдiредi, оның шекарасын тоқтатылған қондырғыны, сондай-ақ бұрын ядролық материал пайдаланылған (ыстық камералары бар немесе конверсиямен, байытумен, отынды дайындаумен немесе өңдеумен байланысты тұрған жермен шектелетiн) қондырғылардан тыс жабық тұрған жердi қоса алғанда, әдетте қондырғылардан тыс тұрған жер туралы тиiстi ақпаратты қоса алғанда, құрылғылар конструкциясы туралы тиiстi ақпаратқа сәйкес Қазақстан белгілейдi. Ауданға, сонымен қатар, қамтамасыз етудiң елеулi құралдарын ұсыну немесе пайдалану мақсатында жоғарыда аталған қондырғыны орналастырумен немесе тұрған жермен бiрге барлық объектiлер: ядролық материалы жоқ сәулелендiретiн материалдарды өңдеуге арналған ыстық камералар; қалдықтарды өңдеу, сақтау және көму үшiн қондырғыларды, сондай-ақ жоғарыдағы 2.а.iv b) бабына сәйкес Қазақстан белгілеген келiсілген заттарға байланысты ғимараттар бар мекемелер кiредi.
      с. Пайдаланудан алынған қондырғы немесе қондырғыдан тыс пайдаланудан алынған тұрған жер оны пайдалану үшiн маңызды қалған конструкция мен жабдық бөлшектенген немесе пайдалануға жарамсыз болған объектiнi немесе тұрған жердi білдіредi, өйткенi ол ядролық материалды сақтау үшiн пайдаланылмайды және ядролық материалмен жұмыс iстеу, оны өңдеу немесе пайдалану үшін бұдан әpi пайдаланыла алмайды.
      d. Тоқтатылған қондырғы немесе қондырғыдан тыс жабық тұрған жер пайдаланылуы тоқтатылған және олардан ядролық материал алынған, бiрақ пайдаланудан алынбаған объекті мен тұрған жердi білдiредi.
      e. Жоғары байытылған уран 20% байытылған уранды немесе изотопы бойынша жоғары уран-235-тi білдiредi.
      f. Нақты тұрған жердегi сынаманы iріктеу Агенттiк белгiлеген тұрған жердегi немесе оған тiкелей таяу жердегі мәлімденбеген ядролық материалдың немесе осы белгілi бip тұрған жердегі қызметтiң болмауы туралы тұжырымдарды дайындауға Агенттiкке жәрдемдесу мақсатында қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеудi (мысалы, ауа, су, өсімдiк, топырақ, ластану) бiлдiредi.
      g. Көлемдi аумақта қоршаған ортаға сынаманы iрiктеу (мысалы, ауа, cу, өсiмдiк, топырақ, ластануды) мәлімделмеген ядролық материалдың немесе көлемдi аумақта ядролық қызметтің жоқтығы туралы тұжырымдарды әзiрлеуде Агенттiкке жәрдемдесу мақсатында Агенттiк белгiлеген бiрқатар тұрған жерлерде қоршаған ортаны сынамалауды iрiктеудi білдiредi.
      h. Ядролық материал Жарғының XX бабында берiлген анықтамаға сәйкес кез келген бастапқы материалды немесе кез келген ыдыратушы материалды білдiредi. Бастапқы материал терминi рудаға немесе руда қалдықтарына қатысты түсіндiрiлуге тиiстi емес. Осы Хаттама күшiне енгеннен кейiн бастапқы немесе арнаулы ыдырататын материал болып есептелетiн материалдар тiзімдерiн кеңейтетiн Агенттiк Жарғысының XX бабына сәйкес Кеңес берген кез келген түсiнiк осы Хаттаманың шеңберiнде Қазақстан қабылдағаннан кейiн ғана күшiне енедi.
      і. Қондырғы мыналарды:
      i) реакторды, критикалық жинауды, конверсиялау жөнiндегi зауытты, қайта өңдейтін қондырғыны, изотоптарды бөлiп алуға арналған қондырғыны немесе жеке қойманы; немесе
      ii) әдетте ядролық материал бiр тиімдi килограмнан асатын мөлшерде пайдаланылатын кез келген тұрған жердi білдiредi.
      j. Қондырғыдан тыс тұрған жер әдетте ядролық материал бiр тиімдi килограмға тең немесе одан кем мөлшерлерде пайдаланылатын қондырғы болып табылмайтын кез келген объектiнi немесе кез келген тұрған жердi білдiредi.
      Вена қаласында 200__ жылдың _________ күнi орыс және ағылшын тілдерінде екі данада жасалды, бұл орайда екi мәтiннің де бiрдей күшi бар.

      ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ            АТОМ ЭНЕРГЕТИКАСЫ
      үшін:                             ЖӨНIНДЕГI ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
                                        АГЕНТТІК үшін:

І-қосымша

ОСЫ XATTAMAHЫҢ 2.А.IV) БАБЫНДА АЙТЫЛҒАН
ҚЫЗМЕТ TYPЛEPІHІҢ ТIЗБЕСI:

      i) Центрифугаларға арналған роторлы трубаларды дайындау немесе газды центрифугаларды жинау.
      Центрифугаларға арналған роторлы трубалар сипаттамасы II Қосымшаның 5.1.1.b.) бөлiмінде келтiрiлген қабырғалары жұқа цилиндрлердi білдiредi.
      Газды центрифугалар сипаттамасы II Қосымшаның 5.1. бөлiмiне кiрiс не ескертуде келтiрiлген центрифугаларды білдiредi.
      ii) Диффузиялық тосқауылдарды дайындау.
      Диффузиялық тосқауылдар сипаттамасы II Қосымшаның 5.3.1.a.) бөлiмiнде келтiрiлген жұқа кеуекті сүзгiлердi білдiредi.
      ііі) Лазерлердi пайдаланатын жүйелердi дайындау немесе жинау.
      Лазерлердi пайдаланатын жүйелер сипаттамасы II Қосымшаның 5.7. бөлiмiнде келтiрiлген заттарды қамтитын жүйелердi білдiредi.
      iv) Изотоптардың электромагниттi сеператорларын дайындау немесе жинау.
      Изотоптардың электромагниттi сеператорлары II Қосымшаның 5.9.1. бөлiмiнде айтылған және сипаттамасы II Қосымшаның 5.9.1.а. бөлiмiнде келтiрiлген ион көздерi бар заттарды білдiредi.
      v) Колонналарды немесе экстракциялық жабдықтарды дайындау немесе жинау.
      Колонналар немесе экстракциялық жабдықтар сипаттамасы II Қосымшаның 5.6.1, 5.6.2, 5.6.3, 5.6.5, 5.6.6, 5.6.7 және 5.6.8. бөлiмдерінде келтiрiлген заттарды білдiредi.
      vi) Аэродинамикалық байытуға арналған айырушы соплоларды немесе құйынды түтiктердi дайындау.
      Аэродинамикалық байытуға арналған айырушы соплолар немесе құйынды түтiктер сипаттамасы тиiсінше II Қосымшаның 5.5.1. және 5.5.2. бөлiмдерiнде келтiрілген айырғыш соплоларды және құйынды түтiктердi білдiредi.
      vii) Уран плазмасын генерациялау жүйелерiн дайындау немесе жинау.
      Уран плазмасын генерациялау жүйелерi сипаттамасы II Қосымшаның 5.8.3. бөлiмiнде келтiрiлген сипатталған уран плазмасын генерациялауға арналған жүйелердi білдіредi.
      vііі) Цирконий трубаларын дайындау.
      Цирконий трубалары сипаттамасы II Қосымшаның 1.6. бөлiмінде келтiрiлген трубаларды бiлдiредi.
      ix) Ауыр су немесе дейтерийдi өндiру немесе сапасын жоғарылату.
      Ауыр су немесе дейтерий ауыр суды (дейтерий оксидi) және дейтерий атомдар санының сутегi атомдар санына қатынасы 1:5000-нан асатын кез келген дейтерий қосылысын білдiредi.
      х) Ядролық тазалық графитiн дайындау.
      Ядролық тазалық графитi тазалық деңгейi бор эквивалентiнің 5 миллиондық бөліктерiнен жоғары, ал тығыздығы 1,5 г/см ³-нан асатын графиттi бiлдiредi.
      xi) Сәулеленген отынға арналған контейнерлердi дайындау.
      Сәулеленген отынға арналған контейнер химиялық, жылулық және радиациялық қорғауды, сондай-ақ орын ауыстыру, тасымалдау немесе сақтау кезінде ыдыраған жылуды бөлудi қамтамасыз ететiн сәулеленген отынды тасымалдауға және/немесе сақтауға арналған сыйымдылықты білдiредi.
      xii) Реакторлық басқару стержендерiн дайындау.
      Реакторлық басқару стержендерi сипаттамасы II Қосымшаның 1.4. бөлiмiнде келтiрілген стержендердi білдiредi.
      xiii) Критикалық тұрғыдан қауiпсiз бактарды және резервуарларды дайындау.
      Критикалық тұрғыдан қауіпсiз бактар және резервуарлар сипаттамасы II Қосымшаның 3.2. және 3.4. бөлiмдерiнде келтiрiлген заттарды білдіредi.
      хiv) Сәулеленген отындық элементтердi кесуге арналған машиналарды дайындау.
      Сәулеленген отындық элементтердi кесуге арналған машиналар сипаттамасы II Қосымшаның 3.1. бөлімiнде келтiрiлген жабдықтарды білдiредi.
      xv) Ыстық камераларды жасау.
      Ыстық камералар камераларды немесе өзара қосылған жалпы көлемi 6 м ³-ден кем емес, қорғанышпен жабдықталған, тығыздығы 3,2 г/см ³болатын немесе одан да асатын, эквивалентi 0,5 м-ге тең немесе одан да асатын бетонды, дистанциялық басқаруды пайдалана отырып операциялар жүргiзуге арналған жабдықтармен жиынтықталған камераларды білдіреді.

II ҚОСЫМША

2.А.IХ) БАБЫНА СӘЙКЕС ЭКСПОРТ ПЕН ИМПОРТ ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУГЕ АРНАЛҒАН КЕЛIСIЛГЕН ЖАБДЫҚТАР МЕН ЯДРОЛЫҚ ЕМЕС МАТЕРИАЛДАР ТIЗБЕСI:

1. Реакторлар мен реакторлық жабдықтар

1.1. Жиынтық ядролық реакторлар
Жылына 100 граммнан аспайтын плутоний өндiрудің жобалық ең жоғары деңгейi бар реактор ретiнде белгiленетiн нөлдiк қуаттағы реакторларды қоспағанда, бөлiнiстің тiзбектiк реакциясында өзiн-өзi ұстауды бақылайтын режимде жұмыс icтeугe қабiлеттi ядролық реакторлар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

"Ядролық реакторға" негiзiнен реактор корпусының iшiнде жатқан тораптар немесе белсендi зонадағы қуат деңгейiн бақылайтын оған тiкелей жанасып жатқан жабдықтар және әдетте реактордың белсендi зонасының бiрiншi контурындағы жылу өткiзудi сақтайтын немесе онымен тiкелей байланысқа түсетiн немесе оны басқаратын компоненттер.
Жылына 100 грамм плутонийден едәуiр көп мөлшерде тиiсті түрде өндiру үшiн түрленуге ұшырауы мүмкiн реакторды алып тастау көзделмейдi. Плутоний өндiрудегі олардың мүмкіндiктер дәрежесiне қарамастан, қуаттың едәуiр деңгейлерiнде ұзақ пайдалануға арналған реакторлар "нөлдiк қуаттағы реакторлар" ретiнде қарастырылмайды.

1.2. Жоғары қысымның реакторлық корпустары
Жинастырылатын металл корпустар немесе олар жоғарыда 1.1. тармақта белгiленгендей, бiрiншi контурдың жұмыс қысымынан да жоғары және оны ұстауға қабiлеттi оларға ядролық реакторлардың белсендi зонасын орналастыру үшiн арнайы арналған немесе әзiрленген зауытта дайындалған олардың негiзгi бөлiктерi.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Реактордың жоғары қысым корпусының жоғарғы тақтасы негiзгі, зауыттық дайындау, жоғары қысым корпусының бөлiгi ретiнде 1.2-тармақта қамтылады.
Реактордың iшкi бөлiктерi (мысалы, тiреуiш бағаналар, белсендi зона тақталары және корпустың басқа iшкi бөлiктерi, реттеушi стерженьге арналған бағыттаушы құбырлар, жылу экрандары, белсендi зонаның түтiкті торлары, диффузор пластинасы және т.б.) әдетте жеткiзiп берушiмен жеткiзiледi. Бұл заттарды жеткiзу реакторды жеткiзу туралы негiзгi келiсiмнен тыс әдеттегi iске айналып кетпес үшін, олар реакторды пайдалану шектерi және сенiмділiгі тұрғысынан (кепiлдi міндеттер және реакторды жеткiзiп берушінiң жауапкершiлігі тұрғысынан) айтарлықтай маңызды болып табылады. Сондықтан осындай ерекше, арнайы мақсаттағы және арнайы жасалған, маңызды, iрi және қымбат заттарды бөлек жеткiзу мүдделер аясынан шығып қалған нысана ретінде міндетті түрде қаралмайтындықтан, осындай тәсілмен жеткiзудің ықтималдығы төмен болып саналады.

1.3. Реакторлық отынды тиеу мен түсiруге арналған машиналар
Ядролық реакторға отын салу немесе оны алу үшiн, жоғарыда 1.1-тармақта көрсетiлгендей, арнайы мақсаттағы немесе арнайы жасалған манипулярлық жабдық реактор отынмен толтырылғанда пайдаланылады немесе оның реактор iске қосылмай тұрғанда отынға тiкелей бақылау жасалмайтын немесе оны тiкелей жеткiзiлмейтiн кездерде реакторды отынмен толтыру бойынша күрделi жұмыс жүргiзуге мүмкiндiк беретiн отынның нақты позициясын белгiлеу немесе бағдарлау үшiн техникалық мүмкіндіктері болады.

1.4. Реакторлық басқарушы стерженьдер
Ядролық реакторларда реакцияның жылдамдығын басқару үшін, жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, арнайы мақсаттағы немесе арнайы жасалған стерженьдер.

ТYСIНДІРМЕ ЕСКЕРТУ

Мұның құрамына нейтрондарды сіңіретiн бөлшектерден басқа, егер бөлек жеткiзiлетiн болса, оның тiрек және аспалы конструкциялары енгізiледi.

1.5. Жоғары қысымды реакторлық құбырлар
5,1 МПа (740 фунт/кв.дюйм) асатын жұмыс қысымы кезінде оларға отын элементтерiн және реакторларда бiрiншi контурдың жылу тасымалдағыштарын орналастыру үшін, жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, арнайы мақсаттағы немесе арнайы жасалған құбырлар.

1.6. Цирконийлi құбырлар
12 айлық кезеңнің кез келген аралығында салмағы 500 кг асатын, металл цирконийден немесе оның қорытпаларынан жасалған, жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, реакторларда пайдалану үшiн арнайы мақсаттағы және арнайы жасалған құбырлар немесе құбырлардың жиынтығы, және оларда гафнийдің цирконийге қатынасы 1:500 кем болады.

1.7. Жылу тасымалдағыштың бірінші контурының насостары
Ядролық реакторлардың бiрiншi контурының жылу тасымалдануын қамтамасыз ету үшін, жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, арнайы жасалған немесе арнайы мақсаттағы насостар.

ТҮСIНДIРМЕ ECKEPTУ

Арнайы мақсаттағы немесе арнайы дайындалған насостар күрделi, бiрiншi контурдың жылу тасымалдағыштың кемуiне жол бермеу үшiн тығыздалған немесе көп қайтара тығыздалған, герметикалық насостардан және инерциялық масса жүйелерi бар насостардан тұрады. Бұл анықтама NC-1 сыныбы немесе осыған бара-бар стандарттар бойынша аттестацияланған насостарға да қатысты.

Реакторларға арналған ядролық емес материалдар

2.1. Дейтерий және ауыр салмақты су
Дейтерий, ауыр салмақты су (дейтерий тотығы) және дейтерийдің сутегі атомдарына қатынасы 1:5000 асатын дейтерийдің кез келген басқа қосылыстары, жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, 12 айлық кезеңнiң кез келген аралығында кез келген алушы-мемлекет үшiн дейтерий атомы 200 кг асатын мөлшерде ядролық реакторларда пайдалануға арналған.

2.2. Ядролық-таза графит
Тазалық дәрежесi 5-миллион бор эквивалентiне тең, тығыздығы 1,50 г/см ³жоғары болатын графит, жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, 12 айлық кезеңнің кез келген аралығында кез келген алушы-мемлекет үшiн 3x10 ⁴кг (30 метрикалық тонна) асатын мөлшерде ядролық реакторларда пайдалануға арналған.

ЕСКЕРТУ

Үкiмет экспорттық бақылау мақсаттары үшiн графиттiң жоғарыда аталған сипаттамаларына сәйкес келетiн экспорттық партиялардың ядролық peакторларда пайдаланылуын анықтайды.

3. Сәулеленген отын элементтерiн өңдеуге арналған қондырғылар және арнайы мақсаттағы немесе осы үшін арнайы жасалған жабдық

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

      Сәулеленген ядролық отынды өңдеу кезінде плутоний мен уран белсенділігi жоғары бөліну өнімдерінен және басқа трансуранды элементтерден бөлiп алынады. Мұндай бөлiп алу үшiн түрлі технологиялық процестер пайдаланылады. Алайда "Пурекс" уақыт өте келе барынша кең таралған және қолайлы процеске айналды. Бұл процесс органикалық сұйылтқыштағы үшбутилфосфат көмегімен ерiткiшпен экстракциялау арқылы уранды, плутоний мен ыдырау өнiмдерiн бөліп алу арқылы сәулеленген ядролық отынды азот қышқылында ерiтудi көздейдi.
      "Пурекс" типтi түрлi қондырғылардағы технологиялық процестер бiр-бiрiне ұқсас болады және мыналардан тұрады: сәулеленген отын элементтерiн ұсақтау, отынды ерiту, ерiткiшпен экстракциялау және технологиялық сұйықты сақтау. Сонымен бiрге уран нитратын жылумен азоттан босатуға, плутоний нитратын тотыққа немесе металға айналдыруға, coндай-ақ құрамында ыдырау өнімдерi болатын сұйық қалдықтарды ұзақ уақыт сақтауға немесе көмуге жарамды формаға келтiру үшiн өңдеуге арналған жабдық болуы мүмкiн. Алайда "Пурекс" типтi түрлi қондырғыларда өңделетiн сәулеленген ядролық отынның типi мен мөлшерi және бөлiп алынған материалдарды тұндыру процессi, сондай-ақ осы қондырғының конструкциясына қарай техникалық қауіпсiздiк және техникалық қызмет көрсету принциптерi сияқты түрлi себептерге байланысты, осындай функцияларды орындайтын жабдықтар нақты типi мен конфигурациясы бойынша ерекшеленедi.
      "Сәулеленген отын элементтерiн өңдеуге арналған қондырғы" сәулеленген отын мен ядролық материалдың және ыдырау өнiмдерiнiң негiзгi технологиялық ағындарымен тiкелей байланыста болатын және оларды тiкелей басқаратын жабдықтар мен компоненттерден тұрады.
      Плутонийдi конверсиялау мен металл плутоний өндiруге арналған толық жүйеден тұратын бұл процестер шектiлiкке (мысалы, геометриясына байланысты өлшемдер), сәулеленуге (мысалы, сәулеленуден қорғау арқылы) және улылыққа (мысалы, ұстап қалу шаралары) байланысты қатердi болдырмау мақсатында қабылданатын шаралар бойынша сәйкестендiрiледi.
      "Арнайы мақсаттағы немесе арнайы жасалған жабдық" деген сөз тiркесiнің күшi қолданылатын сәулеленген отын элементтерiн өңдеуге арналған жабдықтың бөлшектерi мыналардан тұрады:

3.1 Сәулеленген отын элементтерiн кесуге арналған
машиналаp

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жабдық сәулеленген ядролық материалды кейiннен ыдырату мақсатында отынның қабығын аршу үшiн пайдаланылады. Әдетте металды кесу үшiн құрастырылған, арнайы мақсаттағы құрылғылар пайдаланылады, алайда неғұрлым жетілдірілген жабдық, мысалы лазер пайдаланылуы мүмкін.
Дистанциялы басқарылатын жабдық, жоғарыда анықталғандай, өңдеу қондырғысында сәулеленген ядролық отынды кесу, шабу немесе тілу үшiн арнайы жасалған.

3.2 Диссольверлер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Диссольверлерге пайдаланылған ұсақталған отын түседi. Осындай шектiлiк тұрғысынан қауiпсiз резервуарларда сәулеленген ядролық материал азот қышқылында ерiтiледi және отын қабығының қалған қалдықтары технологиялық ағыннан шығарылады.
Шектiлік тұрғысынан қауiпсiз резервуарлар (мысалы, шағын диаметрлі, сақиналы немесе тiкбұрышты резервуарлар), жоғарыда анықталғандай, жоғары коррозиялы сұйықтарға төзiмді және дистанциялы салынатын және техникалық қызмет көрсетiлетiн сәулеленген ядролық отынды өңдеу қондырғысында пайдалану үшiн арнайы жасалған немесе арнайы мақсаттағы қондырғылар.

3.3. Экстракторлар және ерiткiшпен экстракциялауға
арналған жабдық

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Ерiткiшi бар экстракторларға диссольверлерден сәулеленген отынның ерiтiндiсi, сондай-ақ уран, плутоний және ыдырау өнiмдерi бөлiнетiн органикалық ерiтiнді түседі.
Ерiткішпен экстракциялауға арналған жабдық әдетте техникалық қызмет көрсетiлмей ұзақ уақыт жұмыс iстеуi немесе оңай ауыстырылатын, пайдалану және басқару қарапайымдылығы, сондай-ақ процесс параметрлерiнің өзгеруiне қарай бейімделгіштiгi тұрғысынан пайдаланудың қатаң талаптарын қанағаттандыратындай етіп құрастырылады.

Толтырылған немесе пульсациялық бағаналар, араластыру-тұндыру
аппараттары немесе центрден тепкiш түйiспе аппараттар сияқты арнайы
мақсаттағы немесе арнайы жасалған ерiткiшi бар экстракторлар сәулеленген отынды өңдеу қондырғысында пайдалануға арналған. Ерiткiшi бар экстракторлар азот қышқылының коррозиялық әсерiне төзiмді болуы керек. Ерiткiшi бар экстракторлар ерекше жоғары талаптарды (оның iшiнде пiсiрудiң арнайы әдiстерiн қолдану, сапаны қадағалауды қамтамасыз ету және бақылау) сақтау арқылы әдетте құрамында көмiртегі аз тот баспайтын болаттан, титаннан, цирконийден немесе басқа жоғары сапалы материалдардан жасалады.

3.4. Тұндырып қою мен сақтауға арналған химиялық
резервуарлар

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

      Еріткiшпен экстракциялау сатысында сұйықтықтың үш негiзгі технологиялық ағыны түзiледi. Тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар барлық үш ағынды одан әрi өңдеу кезiнде мынадай түрлері пайдаланылады:
      а) таза азот қышқылды уран ерiтiндiсi булау жолымен қоюландырылады және азоттан босатылу процесi жүредi, онда ол уран тотығына айналады. Бұл тотық ядролық отын циклiнде қайтадан пайдаланылады;
      б) белсендiлiгi жоғары ыдырау өнiмдерiнің ерiтiндiсi булау жолымен қоюландырады және концентрлi сұйықтық ретiнде сақталады. Бұл концентрат кейiннен буландырылады немесе сақтауға не көмуге жарамды формаға келтiріледi;
      с) таза плутоний нитратының ерiтіндiсi қоюландырылады және технологиялық процестің келесi сатыларына түскенше сақталады. Атап айтқанда, плутоний ерiтіндiлерiн тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар осы ағынның концентрациясын немесе формасын өзгерту салдарынан болатын заттың басқа күйге (күйде жерде шектiк) өтуiне жол бермейтіндей етiп жасалады.

      Тұндырып қою немесе сақтау үшiн арнайы жасалған немесе арнайы
мақсаттағы резервуарлар сәулеленген отынды өңдеу қондырғысында пайдалануға арналған. Тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар азот қышқылының коррозиялық әсерiне төзiмдi болуы керек. Тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар айрықша
жоғары талаптарды (оның iшiнде пiсiрудiң арнайы әдiстерiн қолдану, сапаның қадағалануын қамтамасыз ету және бақылау) сақтау арқылы әдетте құрамында көмiртегі аз тот баспайтын болаттан, титаннан, цирконийден немесе басқа жоғары сапалы материалдардан жасалады. Тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар дистанциялық пайдалану және техникалық қызмет көрсету мүмкiндiгiмен жасалады және олардың ядролық қауiптiлiгiн бақылау тұрғысынан мынадай ерекшелiктерi болады:
      1) қабырғаларының немесе iшкi құрылымдарының бор эквивалентi ең кемiнде 2 % тең болатын, болмаса
      2) цилиндрлiк резервуарлардың ең үлкен диаметрi 175 мм (7 дюйм), болмаса
      3) тiкбұрышты немесе сақиналы резервуарлардың ең үлкен енi 75
мм (3 дюйм) болуы керек.

3.5.Плутоний нитратын тотыққа айналдыратын жүйе

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Өңдеу қондырғыларының көпшiлігінде осы соңғы процесс плутоний нитраты ерiтiндiсiн плутоний қос тотығына айналдырудан тұрады. Бұл процестiң негiзгi операцияларына: бастапқы технологиялық материалды сақтау мен мөлшерлеу, тұндыру мен қатты және сұйық фазаны бөлу, қыздыру, өнiмдi айналымға түсiру, желдету, қалдықтарды айналымға түсiру және процесті басқару кiредi.
Плутоний нитратын плутоний тотығына айналдыру үшiн арнайы мақсаттағы немесе арнайы жасалған, атап айтқанда шектiлiк пен радиациялық әсердi болдырмау, сондай-ақ улылыққа байланысты қауiптiлiкті азайту мақсатында жабдықталған тұйық жүйелер.

3.6. Плутоний тотығын металға айналдыратын жүйе

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Өңдеу қондырғысына байланысты болатын бұл процесс плутоний фторидiн алу мақсатында белсенділігі жоғары фторлы сутектi қолдану арқылы плутоний қос тотығын фторлаудан тұрады, ол кейiннен металл плутоний және шлак түрiнде кальций фторидiн алғанға дейiн аса таза металл кальцийдің көмегiмен қайта қалпына келтiрiледi. Осы процестiң негiзгi операцияларына: фторлау (мысалы, құрамында асыл металдары бар немесе олардан алынған жабынмен қорғалған жабдықты қолдану арқылы), металды қалпына келтіру (мысалы, керамикалық тигельдердi қолдану арқылы), шлакты қалпына келтiру, өнiмдi айналымға түсiру, желдету, қалдықтарды айналымға түсiру және процесті басқару кiредi.
Металл плутоний өндiру үшiн арнайы жасалған немесе арнайы мақсаттағы, атап айтқанда шектiк және радиациялық әсердi болдырмау, сондай-ақ улылыққа байланысты қауiптiлiктi азайту мақсатында жабдықталған тұйық жүйелер.

4. Отын элементтерiн дайындауға арналған қондырғылар

      "Отын элементтерiн дайындауға арналған қондырғы":
      а) ядролық материалдың технологиялық ағынымен тiкелей байланыста болатын, оны тікелей өңдейтін немесе оны басқаратын, болмаса,
      б) ядролық материалды iшкі жағынан герметикалық етіп қаптайтын жабдықтан тұрады.

5. Уран изотоптарын бөлуге арналған қондырғылар және талдамалық аспаптардан басқа, арнайы мақсаттағы немесе осы үшін арнайы жасалған жабдық.

"Арнайы мақсаттағы немесе арнайы жасалған жабдық" деген сөз тiркесiнiң күшi қолданылатын сәулеленген отын элементтерiн өңдеуге арналған жабдықтың бөлшектерi мыналардан тұрады:

5.1. Газ центрифугалары және газ центрифугаларында қолдану үшін арнайы жасалған және арнайы мақсаттағы тораптар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТПЕ

Газ центрифугасы вертикаль орталық oci бар диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм) дейiнгi жұқа қабырғалы цилиндр(лер)ден тұрады, ол(ap) вакуумге орнатылған және 300 м/с немесе одан үлкен жоғары айналмалы жылдамдықпен айналады. Үлкен жылдамдыққа қол жеткiзу үшiн айналушы компоненттердiң конструкциялық материалдары берiктiгiнің тығыздығына қатынасы үлкен
шамада болуы керек роторлық жиынтық, оның жекелеген компоненттерi олардың арасындағы теңсiздiктi төмендету үшiн жоғары дәрежелi дәлдiкпен дайындалуы керек. Басқа центрифугаларға қарағанда, газ центрифугасында уранды бaйыту үшiн роторлық камераның iшiнде диск формасындағы айналатын қалқасы(лары) және екеуi ротордың осiнен роторлық камераның шеткi бөлiктерiне жеткiзiлетiн қалақшалармен қосылатын кемінде үш жеке каналдан тұратын UF ₆газды беру мен әкетудің жылжымайтын жүйелерi болады. Вакуумда бiрқатар айналмайтын
элементтер болады, олардың конструкцияларының ерекшелiгiне қарамастан, оларды жасауда қиындық туғызбайды және ерекше материалдар қолданылмайды. Центрифугалық қондырғы осындай компоненттердiң көп болуын қажет етедi, сондықтан олардың саны түпкiлiктi пайдаланудың маңызды индикаторы болып табылады.

5.1.1. Айналмалы компоненттер

а) Толық роторлық жиынтық:

Осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТПЕСIНДЕ көрсетiлген берiктiктің
тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен бiр немесе одан көп материалдардан жасалған жұқа қабырғалы цилиндрлер немесе өзара қосылған жұқа қабырғалы цилиндрлердiң қатары. Цилиндрлер өзара иiлгіш сильфондар немесе төменде 5.1.1 с) бөлiгінде сипатталған сақиналар арқылы қосылады. Құрастырылған ротор төменде 5.1.1. д) және e) бөлiктерiнде сипатталған iшкi қалқан(дар)дан және шеткi тораптардан тұрады. Алайда толық жиынтығы тапсырыс берушiге iшiнара
жиналған түрінде жеткiзiледi.

б) Роторлық құбырлар:

Қабырғаларының қалыңдығы 12 мм (0,50 дюйм) немесе одан кiшi, диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм) дейiнгі арнайы мақсаттағы немесе арнайы жасалған, осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТПЕСIНДЕ көрсетiлген берiктiктiң тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен болатын бiр немесе бiрнеше материалдардан дайындалатын жұқа
қабырғалы цилиндрлер.

с) сақиналар немесе сильфондар:

Роторлық құбырға жергілiктi тiрек орнату үшiн немесе роторлық
құбырлардың қатарын қосу үшiн арнайы жасалған немесе арнайы мақсаттағы компоненттер. Сильфон қабырғаларының қалыңдығы 3 мм (0,125 дюйм) немесе одан кiшi, диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400
мм-ге (16 дюйм) дейiнгі, бiр гофры бар және осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ
ЕСКЕРТПЕСIНДЕ көрсетiлген берiктiктiң тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен болатын бiр материалдан жасалған қысқа цилиндрлер.

д) Қалқалар:

Диаметрi 75 мм-ден 400 мм-ге (3-тен 16 дюйм) дейiнгі диск формасындағы, шығарушы камераны негiзгi бөлiп тұратын камерадан оқшаулау мақсатында центрифуганың роторлық құбыры iшінде орнату үшiн арнайы жасалған немесе арнайы мақсаттағы және кейбiр жағдайларда роторлық құбырдың негiзгi бөлiп тұратын камерасының iшінде UF ₆газының циркуляциясын жақсартуға арналған және осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТПЕСIНДЕ көрсетілген берiктiктiң тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен болатын бiр материалдан жасалған компоненттер.

e) Жоғарғы/төменгi қақпақтар:

Диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм) дейiнгi диск
формасындағы, арнайы мақсаттағы немесе роторлық құбыр аузының диаметрiне дәл келетiндей етiп жасалған және осының нәтижесiнде оның iшінде UF ₆газын ұстап тұратын компоненттер. Бұл компоненттер жоғарғы мойынтіректiң (жоғарғы қақпақ) элементiнiң құрамдас бөлігі ретiнде тіреу, ұстау немесе өзiнiң құрамында болуы үшін пайдаланылады немесе электр двигательдерінің айналмалы элементтерiнің аспалы бөлiктерi және төменгі мойынтiректің (төменгі
қақпақтың) элементтерi болып табылады және осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТПЕСIНДЕ көрсетiлген берiктiліктің тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен болатын бiр материалдан жасалады.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТПЕ

      Центрифуганың айналмалы компоненттері үшiн мынадай материалдар:
      а) керiлу кезiндегi ең үлкен меншікті берiктiгi 2,05 x 10 ⁹Н/м ²(300 000 фунт/кв.дюйм) және одан жоғары болатын болат;
      б) керiлу кезіндегi ең үлкен меншiктi берiктiгi 0,46 x 10 ⁹(67000 фунт/кв.дюйм) және одан жоғары болатын алюминий қорытпалары;
      с) композициялық құрылымдарда пайдаланылатын және серпiмділiктің меншiктi модулінің шамасы 12,3 x 10 м ⁶немесе одан үлкен және керілу кезіндегi ең үлкен меншiктi берiктiгi 0,3 x 10 ⁶(67 000 фунт/кв.дюйм) және одан жоғары немесе кepілу кезіндегi ең
үлкен меншiктi берiктігi 0,3 х 10 м ⁶(67 000 фунт/кв.дюйм) және одан жоғары болатын талшықты (жіп тәрiздес) материалдар ("серпiмділіктің меншiктi модулы" - бұл Н/м ³берiлген шекті салмаққа бөлiнген Н/м берiлген Юнга модулі; "ең үлкен меншiктi берiктiк" - Н/м берілген меншiктi салмаққа бөлiнген керiлу кезiндегi ең үлкен берiктiк шегi Н/м ²).

5.1.2. Статистикалық компоненттер

а) Магнитті аспалы подшипниктер:

Демпфирлi ортасы бар құрсауға асылған сақиналы магниттен тұратын арнайы арналған немесе дайындалған подшипниктердің
түйiндерi. Құрсау UF ₆-ға төзiмдi материалдан жасалады (5.2. бөлiмiне арналған ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУДI қараңыз). Магнит полюс ұшымен немесе (5.1.1.e. бөлiмiнде сипатталған жоғары қақпақта белгiленген) екiншi магнитпен қосылады. Магнит нысаны сақина тәрiздi, сыртқы және iшкi диаметрлерінің қатынасы 1,6:1-нан кем немесе тең болуы мүмкiн. Магнит бастапқы өтiмдiлігi 0,15 Гн/м (120 000 СГС-тің бiрлiктерi) немесе одан көп немесе қалдық магниттенуi 98,5% немесе одан көп немесе индукция мен өрiстiң ең жоғарғы
кернеулiгінiң көбейтіндіci 80 кДж/м ³(10 ⁷Гс.Э)-дан көп болуын қамтамасыз ететiн нысанда бола алады. Магнит осьтерінің геометриялық осьтерден ауытқуын (0,1 мм немесе 0,004 дюймнен аз) шектеу немесе магнит материалды ерекше гомогендiлiкке жеткiзудi қамтамасыз ету материалдың әдеттегi қасиеттерiнен басқа қажеттi алдын-ала шарты болып табылады.

b) Подшипниктер/демпферлер:

Демпферге монтаждалған арнайы арналған немесе дайындалған ось/нығыздағыш сақина түйiндi подшипниктер. Ocь әдетте бiр шетi жарты сфера тәрiздi және басқа шетiнде (5.1.1.e бөлiмінде сипатталған, төменгi қақпаққа жалғастырылатын құралы бар) шынықтырылған болаттан жасалған бiлікті бiлдiредi. Дегенмен, бiлiк гидродинамикалық подшипникпен қосылуы мүмкiн. Сақинаның формасы, бiр бетінде жарты сфералық тереңдеуi бар, таблетка тәрiздi. Осы компоненттер демпферден бөлек жиi әкелiнедi.

с) Молекулярлық насостар:

Қайраланған немесе iшiнен басылған спираль жүйелерiмен және iшiнен бұрауланған сыңауларымен арнайы арналынған немесе дайындалынған цилиндрлер. Келесi өлшемдер типтiк болып табылады: iшкi диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм)-дейiн, қабырғаның қалыңдығы 10 мм (0,4 дюйм) немесе одан көп, ұзындығы диаметрiне тең немесе одан көп. Жүйелердің тiкбұрышты көлденең қимасы бар, тереңдiгі 2 мм (0,08 дюйм) немесе одан көп.

d) Қозғалтқыштар статорлары:

Жиiлiгi 600-2000 Гц диапазонында, қуаты 50-1000 BA диапазонында, вакуум жағдайында синхронды жұмыс iстеуге арналған жоғары жылдамдықты көп фазалы гистерезистiк (немесе реактивтiк) токпен электроқозғалтқыштарға арнайы арналған немесе дайындалған сақинаға ұқсас статорлар. Статорлар шығыны төмен, көп қабатты, қалыңдығы 2,0 мм (0,08 дюйм) немесе одан кем жұқа пластиналардан құралған, темiр өзенінде орналасқан көп фазалық орамдардан тұрады.

e) Центрифуга корпустары/қабылдағыштары:

Iшiне газ центрифугасының ротор трубасының құрастырмасын орналастыруға арнайы арналған немесе дайындалған компоненттер. Корпус қабырғасының қалыңдығы 30 мм-ге (1,2 дюйм) дейiн болатын, подшипниктердi орналастыру үшiн прецезиялық өңделген шектермен және
монтажға арналған бiр немесе бiрнеше фланецтерi бар қатты цилиндрден тұрады. Өңделген шеттерi бiр-бiрiне параллель және 0,05 немесе одан да аз градуспен шектелген цилиндрдiң ұзына бойы осiне перпендикуляр. Сондай-ақ корпус, оның iшiне бiрнеше роторлық трубалар сиятын, ұяшық тәрiздi конструкция болуы мүмкiн. Корпустар UF ₆коррозиясына төзiмдi материалдардан жасалады, немесе сондай материалдармен қапталады.

f) Тұтқыштар:

UF ₆газын Пито түтiгi әдiсi бойынша (яғни, роторлы трубадағы газдың айналу ағынына бағытталған, мәселен, радиал орналасқан түтiктiң шетiн ию арқылы алынған саңылауы бар) роторлы трубадан газ
алу үшiн, iшкi диаметрi 12 мм (0,5 дюйм)-ге дейін болатын арнайы арналған немесе дайындалған түтiкшелер, оларды орталық газ шығару жүйесiне бекiтуге болады. Түтiктер UF ₆коррозияға төзiмді материалдан жасалады немесе осындай материалдармен қапталады.

5.2. Байыту жөнiндегі газцентрифугалық қондырғыда қолдану арнайы арналған немесе дайындалған көмекшi жүйелер, жабдықтар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Байыту бойынша газцентрифугалық қондырғының көмекшi жүйелерi, жабдықтары мен компоненттерi дегенiмiз UF ₆-ны центрифугаларға беруге, жекелеген центрифугаларды каскадтарға (немесе сатыларға) өзара байланыстыру үшiн, одан да жоғары байыту және UF ₆-ның "өнiмiн" және "қалдықтарын" центрифугалардан алу үшiн қажеттi қондырғылар жүйесiн, сондай-ақ центрифугаларды iске қосуға немесе қондырғыны басқаруға қажеттi жабдықтар. Әдетте UF ₆жылытылатын автоклавтар iшiне орналастырылған қатты заттардан буланып пайда болады және каскадтың коллекторлық құбырлары жүйесi арқылы газ тәрiздес формада центрифугаларға берiледi. Центрифугалардан газ тәрiздi ағындар түрiнде келiп түсетiн UF ₆-ның
"өнiмi" мен "қалдықтары" да коллекторлық құбырлар жүйелерi арқылы суық тұтқыштарға (203 К (-70 ^оС) температура шамасында жұмыс iстейтiн) өтедi, онда олар конденсацияланып, содан кейiн сақтауға және тасымалдауға арналған контейнерлерге орналастырылады. Байытуға арналған қондырғы каскадтарға жинақталған көп мыңдаған центрифугалардан тұратындықтан, дәнекерленген тiгiстерi бар көпкилометрлi мыңдаған коллекторлық құбырлар жасалады, демек олардың қосылған жерлерiнiң негізгі бөлiктерінiң схемасы қайталанады. Құбырлардың жабдықтары, компоненттерi мен жүйелерi вакуум-тығыздылығына және өңдеудiң тазалығына қойылатын жоғары талаптар сақтала отырып жасалынады.

5.2.1. "Өнiм" мен "қалдықтарды" беру жүйелерi/алу
жүйелерi

Арнайы арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер мен
жабдықтар, олар мыналардан тұрады:

UF ₆-ны центрифугалардың каскадтарына 100 кПа-ға дейiн (15 фунт/дюйм ²) қысымда және 1 кг/сағ. немесе одан да көп жылдамдықта беру үшiн қолданылатын қоректендiрушi автоклавтар (немесе станциялар);
UF ₆-ны каскадтардан 3 кПа-ға дейiнгi (0,5 фунт/дюйм ²) қысымда
шығару үшiн қолданылатын десублиматорлар (немесе суық тұтқыштар). Десублиматорлар 203 К (70 ^оС)-ге дейiн суытылуға және 343 К (70 ^оC)-кe дейiн жылытылуға қабiлеттi;

UF ₆-ны контейнерлерге орналастыру үшiн қолданылатын "өнiм" мен "қалдықтардың" станциялары.

Осы қондырғы, жабдықтар мен құбырлар вакуумды-тығыздыққа және
өңдеудiң тазалығына қойылатын жоғары талаптар сақтала отырып, UF ₆-ның коррозиясына төзiмдi, материалдардан жасалады немесе осындай материалдармен қапталады (осы бөлiмге арналған ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУЛЕРДI қараңыз).

5.2.2. Коллекторлық құбырлардың машиналық жүйелерi

UF ₆-ны центрифугалық каскадтардың iшiнде ұстап тұру үшiн арнайы арналған немесе дайындалған құбырлардың және коллекторлардың жүйелерi. Бұл құбырлар желiсi әдетте "үштік" коллекторы бар жүйені білдіреді, мұнда әрбiр центрифуга коллектордың әрқайсысымен жалғанған. Демек, олардың жалғанған жерiнiң негiзгі бөлiгінің схемасы қайталанады. Ол вакуум-тығыздылығына және өңдеудiң тазалығына қойылатын жоғары талаптар сақтала отырып, UF ₆-ға төзімдi материалдардан жасалады (осы бөлiмге арналған ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУЛЕРДІ қараңыз).

5.2.3. Масс-спектрометрлер/УҚ арналған иондар көздерi

      UF ₆газ ағындарынан түсетiн массалар, "өнiм" және "қалдықтар" беретiн сынамаларды тiкелей сұрыптайтын арнайы арналған
немесе дайындалған магниттi немесе квадрупольдi масс-спектрометрлер. Олардың негiзгi қасиеттерi:
      1. 320-дан жоғары масса бойынша меншiктi айыруға қабiлеттi;
      2. нихромнан, монельден жасалған, немесе солармен қапталған, немесе никельденген ион көздерi бар;
      3. электрондармен атқыланатын ионизациялық көздерi бар;
      4. изотоптық анализ жасауға жарамды коллекторлық жүйесi бар.

5.2.4. Жиiлiктi түрлендіргiштер

      5.1.2.d) тармақшасында белгіленген қозғалтқыштардың статорларын қоректендiру үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жиiлiктi түрлендiргіштер (конверторлар немесе инверторлар ретiнде таныс), немесе осындай жиіліктi түрлендiргiштердің бөлшектерi, компоненттерi мен құрастырмалары, олардың толық сипаттамалары мынадай:
      1. 600-ден 2000 Гц-ке дейiнгi диапазонда көпфазалы шыға алуы;       2. тұрақтылығы жоғары (0,1%-тен жақсы жиіліктiң тұрақтылығымен);
      3. бұрмалануының төмендiгi (20%-тан кем);
      4. пайдалы әсер ету коэффициентi 80%-тен жоғары.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Жоғарыда айтылған жабдық UF ₆технологиялық газбен тiкелей байланысқа түседi немесе центрифугалардың жұмысын және газдың центрифугадан центрифугаға және каскадтан каскадқа өтуiн тiкелей басқарады.
UF ₆коррозиясына төзімдi материалдар тоттанбайтын болат, алюминий, алюминий қорытпалары, никель немесе құрамында 60% никелi
бар қорытпалардан тұрады.

5.3. Газдыдиффузиялық байыту кезінде пайдалануға арнайы арналған немесе дайындалған құрастырмалар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Арнайы кеуек газдыдиффузиялық тосқауыл, газды суытуға арналған жылуалмастырғыш (сығу кезiнде жылитын), нығыздағыш клапандар мен реттегiш клапандар, сондай-ақ құбырлар уран изотоптарын газдыдиффузиялық әдiспен айыру кезiнде қолданылатын негiзгi технологиялық құрастырмалар болып табылады. Газдыффузиялық технологияда алты фторлы уран (UF ₆) қолданылатын болғандықтан, барлық жабдықтар, құбырлар және өлшеуiш приборлардың беттерi (газбен байланысқа түсетiн) UF ₆-мен байланысқа түскенде өзiнiң тұрақтылығын сақтайтын материалдардан жасалуға тиiс. Газдыдиффузиялық қондырғы бiрнеше осындай құрастырмалардан тұрады, сондықтан олардың саны түпкi қолданудың маңызды көрсеткiшi болуы мүмкiн.

5.3.1. Газдыдиффузиялық тосқауылдар

а) UF ₆коррозиясына төзiмдi, металл, полимер немесе керамикалық материалдардан жасалған, кеуектерiнің мөлшерi 100-1000 А ^о(ангстрем), қалыңдығы 5 мм (0,2 дюйм) немесе одан да кем, ал түтiк тәрiздi формалар үшiн 25 мм (1 дюйм) немесе одан кем диаметр болатын арнайы арналған немесе дайындалған жіңішке кеуектi фильтрлер.
в) осы фильтрлердi жасау үшiн арнайы дайындалған қоспалар немесе ұнтақтар. Мұндай қоспалар мен ұнтақтарға никель немесе құрамында 60% немесе одан көп никелi бар қорытпалар, алюминий оксидi немесе UF ₆коррозиясына төзiмдi, тазалығы 99,9% немесе одан да жоғары, жиiлiгiнің мөлшерi кемінде 10 мкм және ұнтақтарының iрiлiгi бойынша жоғары бiртектi толық фторланған көмiрсутек полимерлер жатады, олар газдыдиффузиялық тосқауылдap жасау үшiн арнайы дайындалған.

5.3.2. Диффузорлар камералары

Герметикалық диаметрi 300 мм (12 дюйм)-ден асатын, ұзындығы 900 мм (35 дюйм)-ден асатын арнайы арналған немесе дайындалған цилиндрлi ыдыстар, көлденең немесе тігінен орнатуға арналған, iшiне
газдыдиффузиялық тосқауылдарды орнату үшін, UF ₆коррозиясына төзімдi материалдардан жасалған немесе солармен қапталған, бiр кiргiзетiн және екi шығаратын, әрқайсының диаметрi 50 мм-ден (2 дюйм) асатын, патрубкiлерi бар, немесе өлшемдерi салыстырмалы тiкбұрышты ыдыстар.

5.3.3. Компрессорлар мен газүрлегіштер

Арнайы арналған немесе дайындалған, сору өнiмдiлiгі 1 м/мин
немесе UF ₆және шығу кезiндегі қысымы бiрнеше кПа (100 фунт/дюйм ²),
тиiстi қуатты электроқозғaлтқышы бар немесе онсыз UF ₆ортасында ұзақ уақыт пайдалануға арналған ocьтік, ортадан тепкiш компрессорлар, сондай-ақ осындай компрессорлар мен газ үрлегіштердің жекелеген құрастырмалары. Мұндай компрессорлар мен газ үрлегiштер қысымы 1,2-ден 6:1-ге дейiнгі аралықта өзгерiп отырады және олар UF ₆-ғa төзiмді материалдардан жасалады немесе сондайлармен қапталады.

5.3.4. Айналмалы бірліктердiң тығыздығы

UF ₆және тасымалдауыш газ қоспасымен толтырылған компрессордың немесе газүрлегiштiң iшкi камерасына ауа немесе тығыздауыш газдың кiрiп кетуiн немесе одан технологиялық газдың шығып кетуiн болғызбау үшін, берiк герметизациялау мақсатында, компрессор роторын немесе газ үрлегіш роторды жетекшi қозғалтқышпен қосатын бiлiктi тығыздау үшін, кiру және шығу жақтарында орнатылған
арнайы арналған немесе дайындалған айналғыш бiлiктердің тығыздағыштары. Ондай тығыздағыштар әдетте буферлi газдың ағу
жылдамдығы кемiнде 1000 см ³/мин (60 дюйм ³/мин) болып жобаланады.

5.3.5. UF ₆-ны суытуға арналған жылу алмастырғыштар

UF ₆-ға төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалдармен (тоттанбайтын болаттан басқа), немесе мыспен, немесе
осы металлдардың кез келген қоспасымен қапталған және 100 кПа (15
фунт/дюйм ²) қысымы өзгерген кезде кемiнде сағатына 10 Па (0,0015
фунт/дюйм ²) газдың шығып кету қысымының жылдамдығына есептелген арнайы арналған немесе дайындалған жылу алмастырғыштар.

5.4. Газдыдиффузиялық байыту кезiнде пайдалану үшін арнайы арналған немесе дайындалған көмекші жүйелер, жабдықтар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Байыту жөнiндегi газдыдиффузиялық жүйелер, жабдықтар мен компоненттер дегенiмiз UF ₆-ны газдыдиффузиялық құрастырмаларға бepуге, диффузиялық каскадтардан UF ₆-ның "өнiмiн" және "қалдықтарын" барынша жоғары байытуға және алуға бiрте-бipтe қол жеткiзу мақсатында жекелеген құрастырмаларды өзара байланыстыруға және каскадтар (немесе сатылар) жасауға қажеттi қондырғылар жүйесі. Диффузиялық қаскадтардың сипаттамалары жоғары инерциялы болғандықтан, олардың жұмысына үзiлiс жасау, әсiресе оларды тоқтату
күрделi салдарларға әкеп соқтырады. Демек, газдыдиффузиялық қондырғыда барлық технологиялық жүйелерде вакуумды қатал да тұрақты
ұстап тұру, авариядан автоматты түрде қорғау және газ ағынын дәл автоматты түрде реттеу аса маңызды. Осылардың бәрi қондырғыны көптеген арнайы өлшеу, реттеу және басқару жүйелерiмен жарақтандыру қажет екенiн көрсетедi.
Әдетте UF ₆автоклавтардың iшiне орналастырылған цилиндрлерден
буланып шығады және каскадтың коллекторлық құбырлар жүйелерi арқылы
газ тәрiздес формада кiру нүктелерiне берiледi. Шығу нүктелерiнен газ тәрiздес ағындар түрiнде келiп түсетiн UF ₆-ның "өнiмі" мен "қалдықтары" коллекторлық құбырлар жүйелерi арқылы өтеді немесе суық тұтқыштарға немесе компрессорлық станцияларға келiп түседi, онда UF ₆-ның газ тәрiздес ағыны сұйытылып, одан кейiн сақтауға немесе тасымалдауға арналған тиiстi контейнерлерге орналастырылады.
Байыту жөнiндегi газдыдиффузиялық қондырғының каскадтарға жинақталған газдиффузиялық құрастырмалары көп болғандықтан, көпкилометрлi мыңдаған дәнекерлеу тігістері бар коллекторлық құбырлар жасалады, ал олардың қосылған жерлерiнің негiзгі бөлiктерінің схемасы бiрнеше рет қайталанады. Жабдықтар, компоненттер мен құбырлар жүйелерi вакуум-тығыздылығына және өңдеу тазалығына қойылатын талаптар сақтала отырып жасалады.

5.4.1. "Өнiм" мен "қалдықтарды" беру жүйелерi/алу
жүйелерi

Қысымы 300 Па (45 фунт/кв. дюйм) немесе одан кем болатын жағдайда жұмыс iстей алатын арнайы арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер, оған мыналар кiреді:

UF ₆-ны газдиффузиялық каскадтарға беру үшiн пайдаланылатын қоректендiрушi автоклавтар (немесе жүйелер);

UF ₆-ны газдыдиффузиялық каскадтардан шығару үшiн пайдаланылатын десублиматорлар (немесе суық тұтқыштар);

газ тәрiздес формадағы UF ₆каскадтан сығындалатын және сұйық күйге жеткенше суытылатын станциялар;

UF ₆-ны контейнерлерге орналастыру үшін пайдаланылатын "өнiм" немесе "(қалдықтар)" станциялары.

5.4.2. Коллекторлық құбырлардың жүйелерi

UF ₆-ны газдыдиффузиялық каскадтардың ішінде ұстау үшiн арнайы арналған немесе дайындалған құбырлар және коллекторлар жүйелерi. Бұл құбырлар желiсi әдетте "қос" коллекторы бар жүйенi бiлдiредi, онда әрбiр ұяшық коллекторлардың әрқайсысымен жалғастырылған.

5.4.3. Ваккумдық жүйелер

а) Өнiмділігi 5 м ³/мин (175 фуг ³/мин) арнайы арналған немесе
дайындалған iрi ваккумды магистральдар, ваккумды коллекторлар мен вакуумды насостар.
в) UF ₆бар атмосферада жұмыс iстей алатын, алюминийден, никельден, немесе құрамында 60%-тен астам никелi бар қорытпалардан жасалған немесе сондай материалдармен қапталған арнайы арналған немесе дайындалған вакуумдық насостар. Осы насостар ротациялық немесе поршеньдi болуы мүмкiн, оларда ығыстырғыш және фторкөмiртектi тығыздағыштары болуы мүмкiн, сондай-ақ олардың iшінде арнайы жұмыс сұйықтары да болуы мүмкiн.

5.4.4. Арнайы стопорлы және реттеуші клапандар

UF ₆-ның коррозиясына төзiмді материалдардан жасалған, диаметрi 40-тан 1500 мм-ге (1,5-тен 59 дюймге) дейiн жететiн, байыту газдыдиффузиялық қондырғылардың негiзгi және қосымша жүйелерiне орналастыру үшiн арнайы арналған немесе дайындалған сильфон типтес автоматты стопорлы және реттеушi клапандар.

5.4.5. Масс-спектрометрлер/UF ₆арналған ион көздерi

      UF ₆газ ағындарынан келiп түсетiн массалар, "өнiм" және "қалдықтар" беретiн сынамаларды тiкелей cұpыптайтын арнайы арналған
немесе дайындалған магниттi немесе квадрупольдi масс-спектрометрлер. Олардың негізгі қасиеттерi:
      1. 320-дан жоғары масса бойынша меншiктi айыруға қабiлеттi;
      2. нихромнан, монельден жасалған, немесе солармен қапталған, немесе никельденген ион көздерi бар;
      3. электрондармен атқыланатын ионизациялық көздерi бар;
      4. изотоптық анализ жасауға жарамды коллекторлық жүйесi бар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Жоғарыда айтылған жабдық UF ₆технологиялық газбен тiкелей байланысқа түседi немесе каскад шегiнде ағындарды тiкелей реттейдi. Технологиялық газбен байланысқа түсетiн беттердің бәрi UF ₆-ға төзiмді материалдардан жасалады немесе сондай материалдармен қапталады. Газдыдиффузиялық құрылғыларға жататын бөлімдердің мақсаты үшін UF ₆коррозиясына төзімдi материалдарға тоттанбайтын болат, алюминий, алюминий қорытпалары, алюминий оксиды, никель немесе құрамында 60% немесе одан көп никелi бар қорытпалар, сондай-ақ UF ₆-ғa төзiмдi толық фторланған көмiрсутектi полимерлер кiредi.

5.5. Аэродинамикалық байыту қондырғыларында пайдаланылатын арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер, жабдықтар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Аэродинамикалық байыту процесінде газ тірiздес UF ₆және жеңiл газдың (cутегi немесе гелий) қоспасы қысылады да, одан кейiн
бөлiп тұратын элементтер арқылы өткiзiледi, онда изотопты бөлу қисық сызықты қабырғаның геометриясы бойынша үлкен ортадан тепкiш
күштер алу арқылы аяқталады. Осы типтің екi процесi ойдағыдай
әзірлендi: сопло арқылы бөлу процесi және құйынды түтiк процесi. Процестiң екеуi үшiн де арнайы айырғыш элементтер (соплолар немесе құйынды түтіктер) газ компрессорлар және қысу кезiнде пайда болатын жылуды алуға арналған жылу алмастырғыштар орналасқан цилиндрлiк корпустар бөлу каскадасының негiзгі компоненттерi болып табылады. Аэродинамикалық қондырғылар үшiн осындай көптеген каскадтар керек болады, сондықтан олардың саны түпкi пайдаланудың маңызды көрсеткiші болуы мүмкiн. Аэродинамикалық процесте UF ₆пайдаланылатын болғандықтан, барлық жабдықтың, құбырлардың және өлшеу құралдарының үстiңгi беттерi (газбен байланысқа түсетiн) UF ₆
байланысқа түскен кезде өзiнiң мықтылығын сақтап тұратын материалдардан жасалуға тиiс.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Осы бөлімде аталған элементтер UF ₆технологиялық газбен тiкелей байланысқа түседi не ағындарды каскад шегінде тiкелей реттейдi. Технологиялық газбен байланысқа түсетiн беттердiң бәрi тұтасынан UF ₆-ға төзiмді материалдардан жасалады немесе сондай материалдармен қапталады. Аэродинамикалық байыту элементтерiне жататын бөлiм мақсаттары үшiн UF ₆-ның коррозиясына төзiмдi материалдарға мыс, тоттанбайтын болат, алюминий, алюминий қорытпалары, никель немесе құрамында 60% немесе одан көп никелi бар
қорытпалар, сондай-ақ UF ₆-ғa төзiмдi толық фторланған көмiрсутекті полимерлер кiредi.

5.5.1. Бөлiп тұратын соплолар

Арнайы арналған немесе дайындалған бөлiп тұратын соплолар мен олардың құрастырмалары. Бөлiп тұратын соплалар кемiнде 1 мм (әдетте 0,1 мм 0,03 мм дейiн) радиуста иiлген, UF ₆-ның коррозиясына
төзiмді және сопла арқылы ағынды газды екi фракцияға бөліп тұратын iшкi кескiш жиектерi бар саңылаулы иiлген каналдардан тұрады.

5.5.2. Құйынды түтiктер

Арнайы арналған немесе дайындалған құйынды түтiктер және олардың құрастырмалары. Құйынды түтiктер цилиндр немесе конус тәрiздi болады, олар UF ₆-ның коррозиясына төзiмді материалдардан жасалған немесе сондай материалдармен қапталған және диаметрiнiң ұзындығына арақатынасы 20:1 немесе одан кем болғанда диаметрi 0,5 см-ден 4 см-ге дейiн болады, сондай-ақ олардың бiр немесе бiрнеше тангенстiк кiру саңылаулары бар. Түтiктер бiр немесе екi шетiнде сопла тәрiздi отводтармен жарақтандырылуы мүмкiн.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Қоректі газ құйынды түтiктерге бiр шеттен жанасып тұратын немесе бұрағыш күректер арқылы немесе түтiк бoйындағы көптеген тангенстi кiру саңылаулар арқылы келеді.

5.5.3. Компрессорлар мен газ үрлегiштер

UF ₆коррозиясына төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалдармен қапталған, кiру кезiндегi өнiмділігi 2 м ³/мин
немесе UF ₆-ның одан да көп қоспасынан және тасымалдау газдан (сутегi немесе гелий) жасалған арнайы арналған немесе дайындалған осьтік, центрифугалық немесе көлемдi компрессорлар немесе газ үрлегіштер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Мұндай компрессорлар мен газ үрлегiштердің әдетте қысымы 1,2:1-ден 6:1-ға дейiнгi аралықта өзгерiп тұрады.

5.5.4. Айналғыш біліктердің тығыздығы

UF ₆және тасымалдауыш газ қоспасымен толтырылған компрессордың немесе газүрлеткіштің iшкi камерасына ауа немесе тығыздауыш газдың кiрiп кетуiн немесе одан технологиялық газдың шығып кетуін болғызбау үшін, берiк герметизациялау мақсатында, компрессор роторын немесе газ үрлегіш роторды жетекшi қозғалтқышпен қосатын бiлiктi тығыздау үшін, кiру және шығу жақтарында орнатылған
арнайы арналған немесе дайындалған айналғыш бiлiктердің тығыздағыштары.

5.5.5. Газды суытуға арналған жылу ауыстырғыштар

UF ₆-ның коррозиясына төзiмді материалдардан жасалған немесе сол материалдармен қапталған арнайы арналған немесе дайындалған жылу ауыстырғыштар.

5.5.6. Бөлгiш элементтердің құндақтары

UF ₆коррозиясына төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалдармен қапталған, iшiне құйынды түтiктер мен бөлгіш соплоларды орналастыру үшiн арнайы арналған немесе дайындалған бөліп тұратын элементтердің құндақтары.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл қаптар диаметрi 300 мм және ұзындығы 900 мм-ден асатын цилиндр тәрiздi камералар немесе салыстырмалы өлшемдегi тiкбұрышты камералар сияқты болып саналуы мүмкiн және олар тiгiнен немесе көлденеңінен орнатуға арналуы мүмкiн.

5.5.7. "Өнiм" мен "қалдықтардың" беру жүйелерi/бұру
жүйелерi

      Коррозияға төзiмдi UF ₆материалдарынан жасалған немесе сондай соплолары жабдықпен қорғалған байыту қондырғылары үшін арнайы арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер мен жабдықтар, оларға:
      а) UF ₆-ны байыту процесiне беру үшiн пайдаланылатын қоректендiрушi автоклавтар, пештер немесе жүйелер;
      b) қызған UF ₆-ны байыту процесiнен шығарып келесi орын ауыстыру үшiн пайдалынатын десублиматорлар (немесе суық жиғыштар);
      с) UF ₆-ны байыту процесiнен сығу арқылы шығару және UF ₆-ны сұйыққа айналдыру жолымен және қатты нысанға айналдыру үшiн пайдаланылатын қатайтатын және сұйылтатын станциялар;
      d) UF ₆контейнерлерге алып өту үшiн пайдалынатын "өнiм" немесе "қалдықтар" станциялары.

5.5.8. Коллекторлық құбырлар жүйелерi

Коррозияға төзiмді UF ₆-ның материалдарынан жасалған немесе сол материалдардан тұратын жабдықтармен қапталған аэродинамикалық каскадтардың iшінен UF ₆-ны ұстауға арнайы арналған немесе дайындалған коллекторлық құбырлар жүйелері. Әдетте бұл құбырлардың
желiсi "қосарланған" коллектор жүйесi болады, мұнда әр каскад немесе каскадтар тобы әрбiр коллектормен жалғанған.

5.5.9. Вакуумдық жүйелер мен насостар

а) Вакуумдық магистральдардан, вакуумдық коллекторлардан және вакуумдық насостардан тұратын өнiмдiлігі кiрiсiнде 5 м ³/мин немесе одан да көп және UF ₆газы бар ортада жұмыс жасауға арнайы арналған немесе дайындалған вакуумдық жүйелер.
b) UF ₆-ға коррозиялық төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалды жабдықпен қорғалған UF ₆газы бар ортада жұмыс жасауға арнайы арналған немесе дайындалған вакуумдық насостар. Бұл
насостарда фторлы-көмiртектi нығыздағыштар және арнайы қолданылып жүрген сұйықтар қолданылуы мүмкiн.

5.5.10. Арнайы стопорлы және реттеуші клапандар

UF ₆-ға коррозиялық төзiмді материалдардан жасалған немесе сол материалды жабдықтармен қапталған, диаметрi 40-тан 1500 мм-ге дейiн болатын негізгi және көмекшi жүйелердегі аэродинамикалық байыту қондырғыларын монтаждауға арнайы арналған немесе дайындалған сильфонды типтегі қолмен жұмыс iстейтiн немесе автоматтандырылған стопорлы және реттеушi клапандар.

5.5.11. Масс-спектрометрлер/UF ₆үшiн ион көздерi

      UF ₆газды ағымдардан тұратын "өнiмді" және "қалдықтарды" берiлетiн массалар сынамаларын тiкелей сұрыптауға арнайы арналған немесе дайындалған магниттi және квадрупольдi Macc-спектрометрлер және олар мынадай сипаттың толық жиынтығына ие:
      1. массасы бойынша меншiктi айыру қабiлеттігі 320-дан жоғары;
      2. нихромнан, монельден жасалған немесе сондай жабдықтармен қорғалған, немесе никельдендiрiлген ион көздерi бар;
      3. электрондармен атқыланатын иондандырылған көздерi бар;
      4. изотоптық талдауға пайдалы коллекторлық жүйесi бар.

5.5.12. Тасымалдаушы газдан UF ₆-ны айыруға жүйелерi

Тасымалдаушы газдан UF ₆-ны айыруға арнайы арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер (сутек немесе гелий).

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

      Бұл жүйелер UF ₆тасымалдаушы газ құрамының мөлшерiн миллионнан бiр бөлiкке немесе одан да аз мөлшерге қысқартуға арналған және оларға мынадай жабдықтар енуi мүмкін:
      а) - 120 ^оС немесе одан төмен температураны жасауға қабiлеттi
криогендi жылу ауыстырғыштар мен криосепараторлар, немесе;
      b) - 20 ^оС немесе одан төмен температураны жасауға қабiлеттi криогендi салқындату блоктары, немесе;
      с) UF ₆-ны тасымалдаушы газдан бөлуге арналған бөлгіш соплолар
мен құйынды түтiктер блоктары, немесе;
      d) - 20 ^оС немесе одан төмен температураны жасауға қабілетті UF ₆-ны жинайтын суық ұстағыштap.

5.6. Химиялық алмасуды немесе ионалмасуын байыту қондырғыларында пайдалану үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер, жабдықтар және компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

      Уран изотоптарының масса бойынша мардымсыз айырмашылығы изотоптардың айырылуына негiз ретiнде пайдаланыла алатын химиялық реакциялар тепе-теңдiгiнің аздап өзгеруiне әкеп соғады. Екi процесс жете зерттелген: сұйықтан-cұйықтық химиялық алмасу мен қаттыдан-сұйықтық алмасу.
      Сұйықтан-сұйықтық химиялық алмасу процесiнде қарсы ағында араласпайтын сұйық фазалардың (cу немесе органикалық) өзара әсерi жүредi, бұл мыңдаған сатыға бөлудi каскадтаудың тиiмдiлiгіне әкеп соғады. Су фазасы тұз қышқылы ерiтiндiсіндегі уран хлоридiнен тұрады; органикалық фаза органикалық ерiтiндіден уран хлоридi бар экстрагенттен тұрады. Сұйықтықтан-сұйықтыққа алмасу колонналары (торлы тарелкiлерi бар импульстiк колонналары сияқты) немесе центрифугалық түйiспе сүзгіштер бөлу каскадының түйiспе сүзгiштерi болуы мүмкiн. Бөлу каскадының екi шетінде де, әр шетiндегi рефлюкстiң болуын қамтамасыз ету мақсатымен химиялық түрленудiң болуы (тотығу және қалпына келтiру) қажет. Конструкцияның негiзгi міндетi - технологиялық ағындардың металлдардың кейбiр иондарымен ластанбауын қамтамасыз ету. Осыған байланысты пластикалық, пластикамен қапталған (фторланған көмiрсутекті полимерлердi қолданумен бiрге) және/немесе әйнекпен қапталған колонналар мен құбырлар пайдаланылады.
      Қаттыдан-сұйыққа ион алмасу процесінде арнайы, өте жылдам әсер ететiн ион алмасу шайырын немесе адсорбентiн уранның адсорбция/десорбция арқылы байытуына қол жеткiзiледі. Тұз қышқылындағы уран ерiтіндiсi мен басқа да химиялық реагенттер адсорбенттiң нығыздалған қабаты бар цилиндрлi байыту колонналары арқылы өткiзіледi. Бұл процестің үзілмеуін қамтамасыз ету үшiн "өнім" мен "қалдықтарды" жинауға мүмкіндік беретін уранды адсорбенттен босатып, сұйық ағынға жiберу мақсатында рефлюкс жүйесi
қажет. Бұл бөлiнген сыртқы тұзақтарда толығымен регенерациялану және изотопты айыру колонналарының өзiнде iшiнара регенерациялану, соған сәйкес қалпына келтiру/тотығу химиялық реагенттерiн пайдалану
жолымен жүзеге асырылады. Процеске тұз қышқылының ыстық қойыртылған ерiтiндiлерiнiң қатысуы жабдықтардың арнайы коррозияға төзiмдi материалдардан жасалуын немесе осындай материалдардан тұратын жабдықтармен қорғалуын талап етедi.

5.6.1. Сұйықтан-сұйыққа ауысу колонналары (химиялық
алмасу)

Механикалық күш енгiзілуiне ие қарсы ағымдағы сұйықтықтан-сұйықтыққа алмасу колонналары (яғни, торлы тарелкалары бар импульстi колонналар, үдемелi қозғалыс жасайтын тарелкалары бар
колонналар және iшкi турбиналы қоспасы бар колонналар) арнайы арналған немесе дайындалған химиялық алмасу процесi арқылы уранды байыту. Тұз қышқылының қойыртылған ерiтiндiсiне коррозиялық төзiмді
болуы үшiн бұл колонналар мен оның iшкi компоненттерi лайықты пластикалық материалдан (фторланған көмiрсутектi полимерлер сияқты)
немесе әйнектен жасалған немесе сондай материалдармен қапталған. Колонналар каскад бойымен аз уақыт iшiнде (30 сек немесе одан кем) өтуге жобаланған.

5.6.2. Центрифугалық сұйықтықтан-сұйықтыққа түйiспе
сүзгіштер (химиялық алмасу)

Химиялық алмасу процесiн пайдалана отырып уранды байыту үшiн
арнайы арналған немесе дайындалған центрифугалық сұйықты-сұйықтық түйiспе сүзгіштер. Мұндай түйiспе сүзгiштерде органикалық және сұйық ағымдарды алу үшiн тез айналдыру қолданылады, содан соң фазаларды бөлу үшiн сыртқа тепкiш күш пайдаланылады. Тұз қышқылының
қойыртылған ерiтiндiлерi әсерiне коррозиялық төзiмділiк үшiн түйiспе сүзгіштер лайықты пластикалық материалдардан (фторланған көмiрсутектi полимерлер сияқты) жасалады немесе сондай материалдармен не әйнекпен қапталады. Центрифугалық түйiспе сүзгіштер каскады бойымен аз уақыт iшiнде (30 сек немесе одан кем) өтуiне жобаланған.

5.6.3. Уранды қалпына келтiруге арналған жүйелер мен
жабдықтар (химиялық алмасу)

а) Арнайы арналған немесе дайындалған уранды қалпына келтiру
үшiн электрохимиялық қалпына келтiру ұяшықтары бiр валенттілiк күйден химиялық алмасу процесiн пайдалана отырып, уранды байыту үшiн екiншi күйге келтiру. Технологиялық ерiтіндiлермен байланысқа түсетiн ұяшықтар материалдары тұз қышқылының қойыртылған ерiтіндiлерiне коррозиялық төзімдi болуға тиiс.

ТYСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Ұяшықтың катод бөлiгi бiршама жоғары валенттiлiк күйiне дейiн уранның қайталап тотығуын болдырмаудың алдын ала алатындай етiп жобалануға тиiс. Уранды катод бөлiгiне ұстап тұру үшін ұяшық ешнәрсе өткiзбейтiн арнайы катионды-алмасу материалынан жасалған диафрагмалық мембранасы болуы мүмкін. Катод графит сияқты тиiстi қатты өткiзгіштiктен тұрады.
b) қышқыл концентрациясын реттеуге және каскадтың өндiрiстiк шығысына электрохимиялық қалпына келтiру ұяларын толтыруға арналған
органикалық ағымнан U ⁺⁴-ті айдауға арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДІРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер органикалық ағымның сұйық ерiтiндiсiне U ⁺⁴-ті айдауға арналған ерiтiндiсiмен экстракциялатын қондырғылардан, булану қондырғыларынан және/немесе басқа cутегі көрсеткiшiн реттеуге және бақылауға жеткізетiн қондырғылардан және насостардан немесе электрохимиялық қалпына келтiру ұяларын толтыруға арналған басқа да тасымалдау құрылымдарынан тұрады. Конструкцияның басты міндеті - сұйық ағымның кейбір металдардың иондарымен ластанбауын
болдырмаудан тұрады. Сондықтан бұл жүйенің технологиялық ағынмен байланыстағы жүйе жабдықтарының сол бөлiктерi тиiстi материалдардан
(әйнек, фторлы көмiрсутектi полимерлер, полифенил сульфаты, полиэфир сульфоны және смоламен сіңiрiлген графит, сияқты) әзiрленедi немесе осындай материалдардың қабымен қорғалады.

5.6.4. Қорек дайындау жүйелерi (химиялық алмасу)

Химиялық алмасу әдiсiмен уран изотоптарын бөлгiш қондырғыларға арналған аса таза уран хлоридiнің қоректік ерiтiндiлерi үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер ерiтуге ерiтiндiсiмен экстракциялануына арналған құралдардан және/немесе тазартуға арналған ион алмастыру
жабдықтарынан, сондай-ақ U ⁺³-те U ⁺⁶не U ⁺⁴қалпына кeлтіруге арналған электролиттi ұялардан тұрады. Бұл жүйелерде металл қосымша қосуларына - хром, темiр, ванадий, молибден және басқа екiваленттi
катиондар немесе жоғары валенттiктi катиондар сияқтыларды қоса алғанда, миллиондаған металл қосындыларының бiрнеше бөлiктерi ғана бар уран хлоридiнiң ерiтіндiлерi өндiрiледi.
Тазалығы жоғары U ⁺³өңделетін жүйе элементтерін құрайтын материалдарға әйнек, графит, фторлы көмір сутекті полимерлер, поливинил-сульфат немесе полиэфирсульфон пластикпен қапталынған және смоламен сіңірілген графит кіреді.

5.6.5. Уранның тотығу жүйелерi (химиялық алмасу)

Химиялық алмасу әдiсiмен байыту процесiнде уран изотоптарының бөлу каскадына қайтаруға арналған U+3-тің U+4-те тотығуы үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

      Бұл жүйелер мынадай элементтердi:
      а) каскадтың өндiрiстiк шығуынан қайта келе жатқан хлор мен оттегі изотоптардың айыру жабдықтардан және кемiтiлген органикалық ағысында пайда болған U+4-тiң экстракциясынан су эффлюенттерi бар
хлор мен оттегiнiң түйiсуiне арналған жабдықтар;
      в) су мен концентрацияланған тұз қышқылы қажетті уақытта қайта
іске қосылуы үшiн тұз қышқылынан суды ажырататын жабдықтар енгiзiлуі мүмкiн.

5.6.6. Жылдам әсер етушi ион алмасу
шайырлар/адсорбенттер (ионды алмасу)

Иондармен алмасу процесiн пайдалана отырып уранды байыту үшiн
қажет макроторлы құрылымды шайырларды және/немесе активтi емес көмекшi құрылымның бетiндегі жабдықпен шектелген химиялық алмасу активтi топтар кiретін мембранды құрылымдарды және басқа кез-келген нысандағы, талшықтың бөлiгiне дейiн, композитті құрылымдарды енгiзетiн арнайы арналған немесе дайындалған жылдам әсер етушi ион алмасу шайырлары немесе адсорбенттерi. Бұл ион алмасу шайырының/адсорбенттiң диаметрi 0,2 мм болады және тұз қышқылының концентрацияланған ерiтiндiлерiне төзгiш, алмасу колонналарда олардың қасиеттерi төмендемеу үшiн физикалық жағынан берiк болуы керек. Шайырлар/адсорбенттер уран изотоптарының өте тез алмасуының кинетикасын (жартылай алмасуының уақыты 10 секундтан кем) алу үшiн арнайы дайындалған және олар 100 ^оC: ден 200 ^оС-ғе дейiнгi диапазондағы температурада жұмыс iстеу мүмкіндiгi бар.

5.6.7. Ион алмасу колонналары (ионды алмасу)

Ион алмасу процесiн пайдалана отырып уранды байыту үшiн диаметрi 1000 мм болатын, ион алмасу шайырлары/адсорбентiнің толған
қабаттарын ұстауға және тежеуге арнайы арналған немесе дайындалған цилиндр тәрiздi колонналар. Бұл колонналар тұз қышқылының концентрацияланған ерiтiндiлерінiң әсерiнен болатын коррозияға төзiмдi материалдардан (титан, фторлы көмiр сутектi полимерлер) жасалынған немесе сондай материалдармен қапталған және олар 100 оС-ден 200оС-ке дейiнгi температура диапазонында, 0,7 Мпа (102
фунт/дюйм ²)-нан жоғары қысымда жұмыс iстей алады.

5.6.8. Рефлюкстің ион алмасу жүйелерi (ионды алмасу)

а) Уранның ион алмастырумен байыту каскадтарында қолданылатын(дар) химиялық қалпына келтiру реагент(тердiң)тiң регенерациясы үшін арнайы арналған немесе дайындалған химиялық немесе электрохимиялық қалпына келтiру жүйелерi.
b) Уранның ион алмастыратын байыту каскадтарында қолданылатын(дар) химиялық тотығу реагент(тердiң)тің регенерациясына арнайы арналған немесе дайындалған химиялық немесе электрохимиялық тотығу жүйелерi.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Ион алмасу арқылы байыту процесінде қалпына келтiруші катион ретінде мысалы, үш валенттi титан (Тi ⁺³) қолдануға болады, бұл жағдайда қалпына келтiру жүйесi Ti ⁺⁴қалпына келтiру арқылы Тi ⁺³өндiрiп шығарады.
Процесс кезінде тотықтырғыш ретінде мысалы, үш валенттi темiрдi (Fe ⁺³) қолдануға болады, бұл жағдайда тотықтыру жүйесi Fe ⁺²-дiң тотығуы арқылы Ғе ⁺³өндiрiп шығарады.

5.7. Лазерлік байыту қондырғыларында пайдалану үшін арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер, жабдықтар мен компоненттер

КІРІСПЕ ЕСКЕРТУ

Лазердi пайдалана отырып байыту процестерiне арналған қолданыстағы жүйелер екі категорияға бөлiнедi: олар жұмыс ортасы уранның атомарлы булары болып табылатындар, және жұмыс ортасы урандық қосылыс булары болып табылатындар. Бұл процестердің жалпы атаулары: бiрiншi категория - атомарлық булардың әдісi бойынша изотоптардың лазерлік бөлiнуi (ALVIS немесе SILVA); екiншi категория - изотоптардың лазерлiк бөлiнуiнің молекулярлық әдiсi (MLIS немесе MOLIS) және изотоптар арқылы талғағышты лазерлiк активацияның бойынша жүретiн химиялық реакция (CRISLА). Лазерлiк байыту қондырғыларына арналған жүйелерге, жабдықтар мен компоненттерге мыналар енедi: а) металл уран буларын беретiн қондырғылар (талғағышты фотоиондау үшiн) немесе уран қосылыс буларын беретiн қондырғылар (фотодиссоциация немесе химикалық активациясы үшін); b) бiрiншi категорияда "өнiм" мен "қалдықтар" ретiнде байытылған және кедейленген металл уран жинауға арналған қондырғылар мен екiншi категорияда "өнiм" және өңделмеген материалдың "қалдықтар" ретiнде ыдыраған немесе iстеп шыққан қосылыстарды жинауға арналған қондырғылар; с) 235-уран изотоптарын таңдап қоздыруға арналған лазерлiк жұмысшы жүйелер; және d) өнiмдi беру мен конверсиялауды дайындауға арналған жабдықтар. Атом мен уран қосылыстарының спектроскопиясының күрделілiгінің салдарынан лазерлік технологиялардың кез келгенiн пайдалану талап етiлуi мүмкiн.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл бөлiмде көрсетiлген компоненттердің көбi металл уранның буларымен немесе сұйықтықпен, немесе UF ₆дан тұратын немесе UF ₆мен
басқа газ қоспаларынан тұратын технологиялық газбен тығыз байланысқа түседi. Уран мен UF ₆-мен байланысқа түсетiн қондырғылар коррозияға төзiмді материалдардан жасалған немесе сондай материалмен қапталған. Бөлу мақсаты үшiн лазерлiк байытуына арналған құрал-жабдықтардың компоненттерге жататын металдық уран немесе уран қорытпалары бар булардан немесе сұйықтардан пайда болатын коррозиясына төзiмді материалдарға иттрий тотығымен қапталған графит пен танталды қосылады; UF ₆-ның әсерiнен пайда болатын коррозиясына төзiмдi материалдарға мыс, тат баспайтын болат, аллюминий қорытпалары, никель немесе 60% немесе одан көп никельден тұратын қорытпалар және толық фторланған UF ₆-ға төзiмді көмiр сутектi полимерлер жатады.

5.7.1. Уранның булану жүйелер (ALVIS)

Құрамында нысанаға берiлетiн қуаты 2,5 кВт/см-тен асатын жоғары қуатты жиектi немесе растрлiк электронды сәулелi зеңбiректер
бар арнайы арналған немесе дайындалған уранның булану жүйелер.

5.7.2. Сұйық металл уранды өңдеуге арналған жүйелер
(ALVIS)

Тигельдерден және тигельдердi суытуға арналған жабдықтардан тұратын қорытылған уран немесе уран қорытпалары үшiн сұйық металл өңдеудің арнайы арналған немесе дайындалған жүйелерi.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйенiң қорытылған уран немесе уран қорытындыларымен байланысқа түсетiн тигельдерi мен басқа компоненттерi коррозия мен термо төзiмдi материалдардан жасалған немесе осындай материалдармен
қапталған. Қол жеткiзетін материалдар тантал, иттрий оксидiмен қапталған графит, басқа да жерде сирек кездесетiн (INFCIR/254/Rev.1/Раrt 2, 2.7. тармағы) элементтердiң тотықтарымен немесе олардың қоспаларымен қапталған графит жатады.

5.7.3. Металл уранның "өнімi" мен "қалдықтарын" жинауға арналған агрегаттар (ALVIS)

Сұйық немесе қатты нысандағы металл уранның "өнiмi" мен "қалдықтарын" жинайтын арнайы арналған немесе дайындалған агрегаттар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл агрегаттардың компоненттерi металл уранның булары мен сұйықтықтың әсерiнен болатын ыстық пен коррозияға төзiмдi материалдардан (иттрий оксидпен қапталынған графит немесе тантал сияқты) жасалған немесе сондай материалдармен қапталған, бұл компоненттеpдің құрамына құбырлар, клапандар, штуцерлер, "жиектер",
қосулар, магнит, электростатикалық және басқа айыру әдiстерiне арналған жылу алмастырғыштар мен коллекторлық пластиналар енедi.

5.7.4. Бөлгіш модуль қаптары (ALVIS)

Iшiне металл уранның булардың көзін, электронды-сәулелі зеңбiректi және "өнiм" және "қалдықтар" коллекторларын орналастыру үшiн арнайы арналған немесе дайындалған цилиндр немесе тiкбұрыш тектес камералар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл қаптарда электоқорек пен cу бepy үшін көптеген саңылаулар бар, лазер шоғына арналған, вакуум насостарының қосылыстарына арналған, сондай-ақ диагностика мен бақылау-өлшеу аспаптарына арналған терезелер бар. Олардың iшкі компоненттерге қызмет көрсетудi қамтамасыз етуге ашылмалы-жабылмалы құралдары болады.

5.7.5. Дыбыстан жылдам кеңейткiш соплолар (MLIS)

UF ₆-ның қоспаларын және тасымалдауыш газды 150 К-дейiн немесе одан төмен суытуға және UF ₆-ның коррозиясына төзiмдi арнайы арналған немесе дайындалған дыбыстан жылдам кеңейткіш соплолар.

5.7.6. Бес фторлы уран өнiмiнің коллекторлары (MLIS)

UF ₅/UF ₆-шы ортасының коррозиясына төзiмдi, сүзгiден, соғу немесе циклон типтi коллектордан немесе осылардың қосындысынан тұратын арнайы арналған немесе дайындалған бес фторлы уран (UF ₅) өнiмiнің коллекторлары.

5.7.7. Тасымалдауыш газ/UF ₆компрессорлары (MLIS)

UF ₆ортадағы ұзақ жұмыс iстетуге арнайы арналған немесе дайындалған UF ₆-ның және тасымалдауыш газдың компрессорлары. Осы компрессорлардың тасымалдаушы газбен байланысқа түсетiн компоненттерi UF ₆-ның коррозиясына төзiмді материалдардан жасалған немесе осындай материалдармен қапталып қорғалған.

5.7.8. Айналғыш бiлiктердiң нығыздағыштары (MLIS)

UF ₆-ның қоспасы мен тасымалдау газға толы компрессордың iшкi
камерасына ауа немесе нығыздалғыш газды жiбермеу немесе одан технологиялық газды шығармау немесе берiк герметизациялануды қамтамасыз етуге компрессордың роторын жетек қозғалтқышпен қосатын бiлiктiң нығыздылығы үшiн кiрiс және шығыс жақтарда орналасқан арнайы арналған немесе дайындалған айналғыш бiлiктердің нығыздағыштары.

5.7.9. Фторлану жүйелерi (MLIS)

UF ₅-тi (қатты күйiнде) UF ₆(газ)-ға фторлануы үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер UF ₆-тің жиналған қоспасын UF ₆-ға фторлануы үшiн өнiмдi контейнерлерге жинауға немесе MLIS блоктарға қосымша байыту үшiн беру мақсатымен жасалған. Бiр көзқарасты қолдану кезiнде фторлану реакциясы изотоптардың айрылуы шегiнде реакция жүрiп жатқан және "өнiмнiң" коллекторлардан шығарылуы болып жатқан жерде аяқталуы мүмкiн. Басқа көзқарасты қолдану кезiнде UF ₅-тiң қоспасы фторлану мақсатында "өнiм" коллекторынан сәйкес келетін реакторға (мысалы, катализатордың псевдосұйылтылған қабаты бар реакторға, гелиокоидалдық реакторға немесе қыздыратын мұнараға) шығарылуы/орын ауыстыруы мүмкiн. Екi жағдайда да фторды сақтауға және орын ауыстыруға арналған (немесе басқа да сәйкес келетін фторландыратын реагенттердi) және UF ₆-ны жинауға және орын ауыстыруға арналған құрал-жабдықтар қолданылады.

5.7.10. UF ₆(MLIS) Масс-спектрометрлерi/иондар көздерi

      UF ₆газы тасқынының "өнiмiнен" және "қалдықтарынан" берiлетiн массаларынан тiкелей сұрып жасауға мүмкiндігі бар магниттiк немесе квадропульдiк масс-спекторларына арнайы арналған және дайындалған және мынадай сипаттағы толық мәнді топтамаларға ие:
      1. масса бойынша 320-дан жоғары үлестiк шешiмiн табу қабiлеттiгі;
      2. нихромнан немесе монельден дайындалған, немесе солармен қапталып қорғалған, немесе никельденген ион көздерi бар;
      3. электрондармен бомбаланатын ионизациялық көздерi бар;
      4. изотоптық талдау үшін жарамды коллекторлық жүйесi бар.

5.7.11. "Өнiм" мен "қалдықтардың" (MLIS) беру
жүйелерi/алу жүйелерi

      UF ₆коррозиясына төзiмді материалдардан дайындалған немесе осындай материалдар қаптамасымен қорғалған байыту қондырғыларына арнайы арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелерi мен жабдықтардан тұратын:
      а) UF ₆-ны байыту процесiне беру үшiн пайдаланылатын қоректендiрушi автоклавтар, пештер немесе жүйелер;
      b) келесi орын ауыстыру үшiн қызған UF ₆-ны молайту процесiнен
шығаруда пайдаланылатын десублиматорлар (немесе суық жиғыштар);
      с) UF ₆-ны молайту процесінен сығу арқылы шығару және UF ₆-ны сұйық немесе қатты нысанға айналдыру үшiн пайдаланылатын қатыру және сұйылту станциялары;
      d) UF ₆-ны контейнерлерге орналастыру үшін пайдаланылатын "өнiмнің" немесе "қалдықтардың" станциялары.

5.7.12. UF ₆-ны негiзгi газдан (МLIS) айыру жүйелерi

UF ₆-ны негiзгi газдан айыруға арнайы арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелерi. Негiзгi газ азот, аргон немесе басқа да газдар болуы мүмкін.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

      Бұл жүйелер мынадай:
       а) - 120 оC немесе одан төмен температура бере алатын криогенді жылу алмастырғыштар мен криосепараторларды, немесе
       b) - 120 оС немесе одан төмен температура бере алатын криогендiк салқындату блоктары, немесе
       с) - 20 оС немесе одан төмен температура бере алатын UF6 суық жиғыштары жабдықтарынан тұруы мүмкiн.

5.7.13. Лазерлiк жүйелер (ALVIS, MLIS және CRISLA)

Уран изотоптарын бөлу үшiн арнайы арналған немесе дайындалған
лазерлер мен лазерлiк жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Лазерлiк байыту процесi кезiнде лазерлер мен лазерлердің маңызды компоненттерi құжаттың 3.6 тармағында белгіленген INFCIRC/254/Rev. I/Раrt2. кiредi. ALVIS лазерлiк жүйесi процесi екi лазерден: мыс буындағы лазер мен бояғыштардағы лазерден тұрады. MLIS-кe арналған лазерлiк жүйе әдетте СО-ға жұмыс iстейтiн лазерден; немесе эксимерлiк лазерден және екi жағына да айналып тұратын айналары бар көп жүрiстi оптикалық ұядан тұрады. Екi процесс кезiнде де лазерлер мен лазерлiк жүйелер үшiн ұзақ уақыт бойы жұмыс iстеу үшiн спекторлық жиiлiк стабилизаторы қажет болады.

5.8. Плазма айыру арқылы байыту қондырғыларында пайдалануға арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер, жабдықтар және компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Иондар уранынан тұратын плазма бөлудің плазмалық процесi кезінде бiрiншi кезекте олар энергияны жұтуы және олардың диаметрi штопор тәрiздi орбитаға ұлғаюы үшiн U ²³⁵иондық резонанс жиiлiгiне икемделген электр өрiсi арқылы өтедi. Үлкен диаметрмен өтетiн иондар байытылған U ²³⁵өнiмi пайда болуы үшiн қармалады. Уран буының иондалуы арқылы пайда болған плазма өткiзгiштi аса жоғары магниттің көмегiмен пайда болған жоғары кернеу магнит өрiсi бар вакуумдық камерада сақталады. Процестiң негiзгi технологиялық жүйелерiне уран плазмасының генерация жүйесi, өткiзгіштi аса жоғары магнитi бар бөлу модулi (құжаттың 3.10.-шi тармағын INFCIR/254/Rev 1/Раrt 2 қараңыз) және "өнiм" мен "қалдықтарды" жинауға арналған металл айыру жүйелерi енедi.

5.8.1. Энергияның микротолқынды көздерi мен антенналар

Генерацияға немесе иондарды жылдамдату үшiн энергияның микротолқынды көздерi мен антенналарға арнайы арналған және дайындалған және мынадай сипатқа ие: Жиiлiгi 30 ГГц-тан жоғары және
иондарды генерациялауға арналған орташа шығу қуаты 50кВт.

5.8.2. Иондарды қоздыруға арналған соленоидтар

Жиiлiгi 100 кГц-тан асатын диапазонында және орташа қуаты 40
кВт-дан асатын кезде жұмыс жасауға қабiлеттi радиожиiлiктi иондарды
қоздыруға арнайы арналған немесе дайындалған соленоидтар.

5.8.3. Уран плазмасын генерациялау жүйелерi

Нысанаға 2,5 кВт/см астам қуатпен бере алатын жоғары қуатты жолақты немесе растрлiк электронды-сәулелi пушкаларды ұстай алатын арнайы арналған немесе дайындалған уран плазмасын генерациялау жүйелерi.

5.8.4. Сұйық металды уранды өңдеуге арналған жүйелер

Тигельдерден және тигельдердi салқындатуға арналған жабдықтардан тұратын қорытылған уран немесе уран қорытпалары үшiн сұйық металды өңдеуге арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйенің қорытылған уранмен немесе уран қорытпаларымен қатынасқа түсетiн тигелдерi мен басқа компоненттерi коррозия және термо төзiмді материалдардан жасалған немесе осындай материалдардың қаптамасымен қорғалған. Пайдалануға болатын материалдарға тантал, иттрий оксидiмен қапталған графит, басқа да жерде сирек кездесетiн элементтер тотығымен қапталған немесе олардың қоспасымен (INFCIR/254/Rev.1/Part 2, 2.7. тармағы) қапталған графит жатады.

5.8.5. Металл уранының "өнiмi" мен "қалдықтарды" жинауға
арналған агрегаттар

Қатты формадағы металл уранның "өнiмi" мен "қалдықтарын" жинауға арнайы арналған немесе дайындалынған агрегаттар.
Жинауға арналған бұл агрегаттар иттрий оксидiмен қапталған графит немесе тантал, секiлдi немесе осындай материалдармен қапталған металл уранынан болатын қызу мен коррозияға төзiмді материалдардан дайындалған.

5.8.6. Айыру модулінің қаптамалары

Оған уран плазмасы көзiн, радиожиiліктің энергетикалық соленоидi және "өнiм" мен "қалдықтардың" коллекторларын орналастыруға арналған плазма айыру арқылы байыту қондырғыларында пайдалануға арнайы, арналған немесе дайындалған цилиндрлiк камералар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл қаптамаларда электроқоректi беру, диффузиондық насостарды қосу, сондай-ақ бақылаушы-өлшеушi құралдар диагностикасы
мен бақылау үшiн көптеген кiру тесiктерi бар. Олардың iшкi компоненттерге қызмет көрсетудi қамтамасыз ету үшiн ашылмалы-жабылмалы құралдары болады және олар магниттi емес, тоттанбайтын болат сияқты тиiстi материалдардан дайындалған.

5.9. Электромагниттік байыту қондырғыларында пайдалану үшін арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер, жабдықтар және компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Электромагниттік процесi кезiнде тұздардан (әдетте UCL ₄) қорек алатын материалды ионизациялау арқылы алынған металл уранының
иондары жеделдетiледi және әртүрлi изотоптардың иондарын түрлi бағыттармен өтуге алып келетiн магнит өрiсi арқылы өтедi. Электромагнитті изотоп сепаратордың негiзгi компоненттерi мыналар болып табылады: иондар шоғының изотоптарын ауытқуға/айыруға арналған магнит өрiсi, оның жеделдету жүйесiмен қоса алынған иондар көзi және айырылған иондарды жинау жүйелерi. Осы процестiң көмекшi жүйелерiне магнит энергиясымен жабдықтау жүйесi, иондар көзiне жоғары вольттық қорек беру жүйелерi, вакуумдық жүйе және өнiмді қалпына келтiруге және компоненттердi тазартуға/регенерацияға арналған көлемдi химиялық өңдеу жүйелерi кiредi.

5.9.1. Изотоптардың электромагнитті сепараторы

Уран изотоптарын айыруға арнайы арналған немесе дайындалған изотоптардың электромагниттi сепараторы, ол үшiн пайдаланылатын жабдықтар мен компоненттер, оған қоса:
а) Иондар көздерi

Графит, тотықпайтын болат немесе мыс секiлдi тиiстi материалдардан дайындалған және иондардың шоғында 50 мА немесе одан
көп жалпы тоқпен қамтамасыз етуге мүмкiндігі бар бу көзiнен, ионизатордан және жеделдеткіш шоғынан тұратын арнайы арналған немесе дайындалған жекелеген немесе көптеген уран иондарының көздерi.

b) Иондар коллекторлары

Байытылған немесе азайтылған уранның иондар шоғын жинауға арнайы арналған немесе дайындалған және графит немесе тотықпайтын болат секiлдi тиiсті материалдардан дайындалған екi немесе одан көп кетiгi бар коллекторлық пластиналар.

с) Вакуумдық қаптар

Тоттанбайтын болат сияқты магниттi емес тиiстi материалдардан
жасалған және 0,1 Па немесе одан төмен қысым кезiнде жұмыс iстеуге арналған, уранның электромагниттік сепараторлары үшiн арнайы арналған немесе дайындалған вакуумдық қаптар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл қаптар оған иондар көздерi, коллекторлық пластиналарды және су салқындататын салымдарды орналастыруға арналған және онда диффузиялық насостарды қосуға арналған тетiктер және осы компоненттердi алу және ауыстыру мақсатында ашуға және жабуға арналған тетіктер бар.

d) Магнитті полюстi ұштары

диаметрi 2 м-ден асатын, изотоптардың электромагниттi сепараторында үнемi магнит өрiсiн қамтамасыз ету үшiн пайдаланылатын және сепаратормен қатар орналасқан магнит өрiсiн тасу үшін арнайы арналған немесе дайындалған магниттi полюсті ұштар.

5.9.2. Жоғары вольттi қорек көздерi

Мынадай толық топтамаға ие: үздiксiз режимде жұмыс iстей алатын, шығу кернеуi 20 000 В немесе одан жоғары, шығу тогы 1A немесе одан жоғары және кернеу тұрақтылығы 8 сағат iшінде 0,01%-тен
кем иондар көздерi үшiн арнайы арналған немесе дайындалған вольттi қорек көздерi.

5.9.3. Электромагниттердің қорек көздерi

Осындай толық сипаттамалары бар: үздiксiз жұмыс режимде кернеуi 100 В немесе одан көп жағдайдағы шығу топ 50 А немесе одан көп, кернеу немесе ток арқылы тұрақтылығы 8 сағаттың iшiнде 0,01%-тен кем элекгромагниттерге арнайы арналынған немесе дайындалынған тұрақты токтың қорек көздерi.

6. Ауыр су, дейтерий мен дейтерий қосындыларын өндiруге арналған қондырғылар және осыған арнайы арналған немесе дайындалынған жабдықтар

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Ауыр суды әр-түрлi процестерде пайдалануға болады. Бiрақ коммерциялық тиімдiсi екi процесс: су мен күкiртсутектiң арасындағы изотопты алмасу процесi (GC процесс) және аммиак пен сутектiң изотопты алмасу процесi.

      GС процесi жоғарғы секция суық және төменгi секция ыстық болып пайдаланылатын колонналар жүйелерiнде өтетiн су мен күкiртсутектiң арасындағы сутек пен дейтерийдiң алмасуына негізделген процесс. Су колонналарымен төмен ағады, сол уақытта күкіртсутектi газ колонналардың түбiнен олардың төбесiне қарай араласады. Газ бен судың араласуына жәрдемдесу үшiн бiрқатар тесіктi лотоктар пайдаланады. Дейтерий суға төмен температура және күкiртсутек жоғары температура кезiнде араласады. Дейтериймен байытылған газ немесе су бiрiншi сатыдағы колонналардан ыстық және суық секцияларының түйiсетiн жерiнен шығарылады, және процесс келесi сатыдағы колонналарда қайталанады. Соңғы кезеңнің өнiмi - 30%-ке дейiн дейтериймен байытылған су реакторлы-таза ауыр суды, яғни 99,75% дейтерийдің тотығын жасау үшiн дистилляциялық қондырғыға жiберiледi.
      Аммиак пен сутектiң арасындағы алмасу процесінде синтез-газдан катализатордың қатысуымен сұйық аммиакпен қосылуы арқылы дейтерийдi шығарып алуға болады. Синтез-газ алмасу колонналарына және одан кейiн аммиак конверттерiне берiледi. Колонналардың iшіндегі газ оның түбiнен төбесiне қарай көтерiледi, осы кезде сұйық аммиак төбесiнен түбiне қарай ағады. Синтез-газдағы дейтерий сутектен айырылады және аммиак жиналады. Одан кейiн аммиак
колоннаның түбіндегі аммиактың крекингке арналған қондырғысына келiп түседi, ал газ колоннаның төбесiндегі аммиак конверттерiне жиналады. Кезекті сатыда одан әрi байытылу өтедi және түпкiлiктi дистилляция жолымен реакторлы-таза ауыр су өндiрiледi. Синтез-газдың берiлуi аммиак қондырғысы арқылы қамтамасыз етiлуі мүмкін, ол өзi кезегiнде аммиак пен сутектi изотопты алмасу жолымен
ауыр суды өндiретiн қондырғымен бiрге салынуы мүмкiн. Аммиак-сутек
алмасу процесінде бастапқы дейтерий көзi ретiнде қарапайым суды пайдалануға болады. GС процестерi немесе аммиак-сутек алмасу процестерiн пайдаланып ауыр су өндiретiн қондырғылардың басты құрал-жабдықтарын көптеген нысандары кейбiр мұнай-химия салалары өндiрiсінде кең таралған. Әсiресе бұл GC процесi пайдаланатын шағын қондырғыларға қатысты. Бiрақ қондырғылардың аздаған нысандары стандартты болып табылады. GС және аммиак-сутек алмасу процестерi жоғары қысымда жанғыш, коррозияланатын және улы сұйықтарды көп көлемде өңдеудi талап етедi. Тиiсiнше осы процестердi пайдаланатын қондырғылар мен жабдықтарға арнап жобалау және пайдалану стандарттарын әзiрлеген кезде, жоғары қауiпсiздiгi мен сенiмдiлiгiн сақтай отырып, олардың қызмет мерзiмiн ұзартуды қамтамасыз ету үшiн, олардың материалдары мен сипаттамаларын iрiктеуге көп назар аудару керек. Масштабтарды айқындау бәрiнен бұрын экономикамен және
қажеттілік пайымынан туындайды. Осылайша, жабдықтар нысандарының көп бөлігі тапсырыс берушінің талабына сәйкес дайындалады.
      Ақырында, GС процесiнде де, сондай-ақ аммиакты-сутек алмасу процесiнде жекелеген бөлікте ауыр суды өндiруге арналмаған жабдықтар нысандары, ауыр суды өндiруге арнайы арналған жабдықтар нысандарына немесе дайындалған жүйелерiне жиналуы мүмкiн. Мұндай екi процестерде де қолданылатын жүйенi мысалы болып аммиак пен сутектiң алмасу процесiнде қолданылатын каталиктік крекинг жүйесi және ауыр суды түпкiлiктi концентрациялау процесiнде оны peакторлық-таза деңгейге дейiн әкелуге пайдаланылатын дистиляциялық
жүйелер болып табылады.
      Cу мен күкiртсутектiң алмасу процесін, не аммиак пен сутектiң
алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр су өндiрiсi үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жабдықтар нысандарына мыналар кiредi:

6.1. Сулы - күкіртті сутек алмасу колонналары

Су мен күкiртсутек алмасуы изотоптарының алмасу процесін пайдалану жолымен ауыр су өндiруге үшiн арнайы арналған немесе дайындалған ұсақ түйiрлi көмiртекті болаттан (мысалы АSТМ A516) дайындалған диаметрi 6 м (20 фут)-ден 9 м (30 фут)-ге дейiн болатын, 2 МПа (300 фунт/м ²) немесе одан жоғары қысымда пайдалануға болатын, коррозиялық жiберiлуі 6 мм-ге немесе одан көп болатын алмасу колонналары.

6.2. Газ үрлегiштер мен компрессорлар

Су мен күкiрттi сутек алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр
су өндiру үшiн арнайы арналған немесе дайындалған бiр сатылы, аз қысымды (яғни 0,2 МПа немесе 30 фунт/кв ²дюйм) күкiрттi-сутектi газдың (яғни құрамында 70% H ₂S бар газды) циркуляциясына арналған газ үрлегіштер мен компрессорлар. Бұл газ үрлегіштер мен компрессорлардың өнiмділiгi 1,8 МПа (260 фунт/м ²)-тең немесе одан
асатын қысымда пайдалану кезiнде 56 м ³/с-тан (120 000 SSFM) асады және кiргенде H ₂S әсерiне төзiмді сальниктермен қамтамасыз етiлген.

6.3. Аммиакты - сутектi алмасу колонналары

Аммиак пен сутек алмасу процесiн пайдалану арқылы ауыр су өндiру үшiн биiктiгі 35 м (114,3 фут), диаметрi 1,5 м (4,9 фут)-тан 2,5 M (8,2 фр)-қа дейiн болатын, 15 МПа (2225 фут/кв ²дюйм )-дан асатын қысымда пайдаланылатын, арнайы арналған немесе дайындалған аммиакты-сутек алмасу колонналары. Бұл колонналардың iшкi бөлiгiнен
алынып-салынуға мүмкіндік беретiн, кем дегенде, бiр цилиндрлiк бөлiгiнің диаметрiне тең, бортталған кiндiк тесiгi болады.

6.4. Колоннаның ішкі бөлшектерi мен сатылы насостары

Аммиакты-сутек процесiн пайдалану арқылы ауыр су өндiруге арналған колонналар үшiн арнайы арналған немесе дайындалған колоннаның iшкi бөлiктерi және сатылы насостар. Колоннаның iшкi бөлiктерiне газ бен сұйықтықтың тығыз байланысуына әсер етуге арналған сатылы контакторлары кiредi. Сатылы насостардың құрамына сұйықтыққа батырылатын колонналардың сатылары iшіндегi контактордың
көлеміндегі сұйық аммиактың циркуляциясына арнайы арналған насостар кiредi.

6.5. Аммиакты крекингілеуге арналған қондырғылар

Аммиак пен сутек изотоптарының алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр су өндiру үшiн 3 МПа (450 фунт/кв) қысымда пайдаланылатын аммиак крекингілеуге арнайы арналған немесе дайындалған қондырғылар.

6.6. Инфрақызыл жұту анализаторлары

Уақыттың нақтылы масштабында, дейтерийдiң концентрациясы 90%-ке тең болып немесе одан жоғары болса, сутек пен дейтерийдің арасындағы қатынасының талдауын жүзеге асыруға мүмкiндiгi бар инфрақызыл жұту анализаторлары.

6.7. Каталиттiк пештер

Аммиак пен сутектiң изотоптарының алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр су өндiру үшiн арнайы арналған немесе дайындалған байытылған дейтерий газын ауыр суға қайта өңдейтiн каталиттiк пештер.

7.0. Уран конверсиясына арналған қондырғылар және осыған арнайы арналған немесе дайындалған жабдықтар

КIРIСПE ЕСКЕРТУ

Уран конверсиясына арналған қондырғылар мен жүйелерiнде уран
изотоптарының бiр уранның химиялық изотоптан басқа химиялық изотопқа бiр немесе бipнеше алмасулары жүзеге асуы мүмкiн. Олар: уран рудасының концентраттарының UО ₃-кe конверсиялануы, UO ₃-тiң UO ₂-ге конверсиялануы, уран тотықтарының UF ₄-кe немесе UҒ ₆-ға конверсиялануы, UҒ ₄-тің UҒ ₆-ға конверсиялануы, UF ₆-ның UҒ ₄-ке конверсиялануы, UF ₄-тiң металл уранға конверсиялануы және уран
фторидтердің UO ₂-ге конверсиялануы. Уранды конверсиялауға арналған қондырғылардың негiзгi компоненттерінiң көбi химиялық өңдеу өндiрiсiнің кейбiр секторларына тән. Мысалы, бұл процестерде қолданылатын жабдықтар түрлерi: пештер, карусель пештерi, катализатордың псевдосұйылтылған қабаты бар реакторлар, қызу реакторлық мұнаралар, сұйықтық центрифугалары, дистиляциялық колонналар және сұйықты - сұйықтықты экстракциялық колонналар. Бiрақ, аз ғана компоненттер "дайын күйiнде" болмайды; олардың көбi тапсырыс берушiнің талабы мен ерекшелiктерiне сай жасалуы керек. Кейбiр жағдайларда кейбiр өңделетiн химиялық заттардың (HF, F ₂, С1Ғ ₃және уран фторидтерi) агрессиялық қасиеттерiнен қорғау үшiн арнайы жобалық және конструкторлық ерекшелiктерiн ескеру керек. Ақырында, мына мәселені атап өту керек - уранды конверсиялауға жеке
арнайы арналмаған немесе дайындалмаған уран конверсиясының барлық процестерiнде уран конверсиясы мақсатында пайдалану үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелерiне қосылуы мүмкін.

7.1. Уран рудасының концентраттарының UO ₃-ке конверсиясы үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер

ТYСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Уран рудасының концентраттарының UO ₃-ке конверсиясы әуелi трибутил фосфат сияқты ерiткiш көмегiмен руданың азот қышқылында еруiмен және уранилдинитраттың гексагидратының тазаланған экстракциясымен жүзеге асуы мүмкiн. Одан кейiн уранилдинитрат гексагидраты не концентрация және денитрация арқылы не соңғы фильтрация, кептiру және аммоний диуранатты алу үшiн кальцийiндеу жолымен газ тәрiздi аммиакпен нейтрализация арқылы UO ₃-ке айналады.
7.2. UO ₃-тің UF ₆-ғa конверсиясы үшін арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UO ₃-тiң UF ₆-ғa конверсиясы фторландыру арқылы жүзеге асуы мүмкiн. Процесс үшiн газ тәрiздi фтордың немесе үш фторлы хлор көзi қажет.

7.3. UO ₃-UO ₂-ге конверсиясы үшін арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UO ₃-тің UO ₂-ге конверсиясы UO ₃-тің газ тәрiздi крекинг-аммиактың немесе сутектiң әсерiнен қалпына келтiрілуi арқылы жүзеге асырылуы мүмкiн.

7.4. UO ₂-UF ₄-ке конверсиясы үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UO ₂-нің UҒ ₄-ке конверсиясы UO ₂-нiң 300-500 ^оС температурада өтетiн газ тәрiздi фторлы сутегінiң (HF) реакциясы арқылы жүзеге асырылуы мүмкiн.

7.5. UҒ ₄-тің UҒ ₆-ға конверсиясы үшін арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UҒ ₄-тiң UҒ ₆-ға конверсиясы реакторлы мұнарада фтормен экзотермиялық реакция арқылы жүзеге асады. UҒ ₆-10 ^оС температураға дейiн суытылған, суық жиғыш арқылы өткiзiлген ыстық газ тасқыны арқылы конденсацияланады. Процесс үшiн газ тәрiздi фтор көзi қажет.

7.6. UҒ ₄-тің металды уранға конверсиясы үшін арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UF ₄-тің металды уранға конверсиясы оның магний (ipi партиялары) немесе кальций (кiшi партиялары) арқылы қалпына келтiруi арқылы жүзеге асырылады. Реакция уранның балқу нүктесiнен (1130 ^оС) жоғары температураларда жүзеге асады.

7.7. UҒ ₆-ның UО ₂-ге конверсиясы үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UF ₆-ның UO ₂-гe конверсиясы үш процесс бiр жолы арқылы жүзеге асырылуы мүмкiн. Бірінші процесте сутегiнің және будың қолдаланумен UF ₆қалуына келедi және UO ₂-де гидролизацияланады. Екiншi процесте UF ₆суда ерiп гидролизацияланады, аммоний диуранатын тұндыру үшiн аммиак қосылады, ал диуранат 820 ^оС температурадағы сутегiмен UO ₂қалпына келтiрiледi. Yшiншi процессте газ тәрiздi UF ₆, СО ₂және NH ₃суда араласып, аммоний уранилкарбонатын тұндырады. UO ₂-на өндiру үшiн аммоний уранилкарбонаты 500-600 ^оС температурадағы сутегi мен бу араластырылады.
UF ⁶-ның UО ₂-ге конверсиясы көп жағдайда отын дайындаушы қондырғысының бiрiншi сатысында жүзеге асырылады.

7.8. UF ₆-ның UF ₄-кe конверсиясы үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UF ₆-ның UF ₄-ке конверсиясы сутекпен қалпына келтiру арқылы жүйеге асады.

Связь между настоящим Протоколом и Соглашением о гарантиях Статья 1

Предоставление информации Статья 2

Статья 3

Дополнительный доступ Статья 4

Статья 5

Статья 6

Статья 7

Статья 8

Статья 9

Статья 10

Назначение инспекторов Агентства Статья 11

Визы Статья 12

Дополнительные положения Статья 13

Системы связи Статья 14

Защита конфиденциальной информации Статья 15

Приложения Статья 16

Вступление в силу Статья 17

Определения Статья 18

Перечень видов деятельности, о которых говорится в статье 2.а.iv) настоящего Протокола

Перечень согласованного оборудования и неядерного материала для отчетности об экспорте и импорте в соответствии со статьей 2.а.ix)

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МЕН АТОМ ЭНЕРГИЯСЫ ЖӨНIНДЕГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АГЕНТТІК АРАСЫНДАҒЫ КЕПIЛДIКТЕРДI ҚОЛДАНУ ТУРАЛЫ КЕЛIСIМГЕ ҚОСЫМША ХАТТАМА

Кiрiспе

ОСЫ ХАТТАМАНЫҢ ЖӘНЕ КЕПІЛДIKTEP ТУРАЛЫ КЕЛIСIМНIҢ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС

1-бап

АҚПАРАТТЫ ТАБЫС ЕТУ

2-бап

3-бап

ҚОСЫМША КIРУ

4-бап

5-бап

6-бап

7-бап

8-бап

9-бап

10-бап

АГЕНТТІКТIҢ ИНСПЕКТОРЛАРЫН ТАҒАЙЫНДАУ

11-бап

ВИЗАЛАР

12-бап

ҚОСЫМША ЕРЕЖЕЛЕР

13-бап

БАЙЛАНЫС ЖYЙЕЛЕРI

14-бап

ҚҰПИЯ АҚПАРАТТАРДЫ ҚОРҒАУ

15-бап

ҚОСЫМШАЛАР

16-бап

КҮШIНЕ ЕНУ

17-бап

АНЫҚТАМАЛАР

18-бап

ОСЫ XATTAMAHЫҢ 2.А.IV) БАБЫНДА АЙТЫЛҒАН ҚЫЗМЕТ TYPЛEPІHІҢ ТIЗБЕСI:

2.А.IХ) БАБЫНА СӘЙКЕС ЭКСПОРТ ПЕН ИМПОРТ ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУГЕ АРНАЛҒАН КЕЛIСIЛГЕН ЖАБДЫҚТАР МЕН ЯДРОЛЫҚ ЕМЕС МАТЕРИАЛДАР ТIЗБЕСI:

Связь между настоящим Протоколом и
Соглашением о гарантиях Статья 1

Перечень видов деятельности, о которых говорится в
статье 2.а.iv) настоящего Протокола

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МЕН АТОМ ЭНЕРГИЯСЫ ЖӨНIНДЕГІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АГЕНТТІК АРАСЫНДАҒЫ КЕПIЛДIКТЕРДI ҚОЛДАНУ ТУРАЛЫ КЕЛIСIМГЕ ҚОСЫМША
ХАТТАМА

ОСЫ ХАТТАМАНЫҢ ЖӘНЕ КЕПІЛДIKTEP ТУРАЛЫ
КЕЛIСIМНIҢ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС

ОСЫ XATTAMAHЫҢ 2.А.IV) БАБЫНДА АЙТЫЛҒАН
ҚЫЗМЕТ TYPЛEPІHІҢ ТIЗБЕСI: