"О проекте Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе "Культурное наследие" на 2004-2006 годы"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 декабря 2003 года N 1310

Правительство Республики Казахстан постановляет:
Внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе "Культурное наследие" на 2004-2006 годы".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Проект

Указ
Президента Республики Казахстан

О Государственной программе "Культурное наследие"
на 2004-2006 годы

В соответствии с подпунктом 8) статьи 44 Конституции Республики Казахстан и в целях развития духовной и образовательной сферы, обеспечения сохранности и эффективного использования культурного наследия Республики Казахстан постановляю:
1. Утвердить прилагаемую Государственную программу "Культурное наследие" на 2004-2006 годы (далее - Программа).
2. Правительству Республики Казахстан в месячный срок разработать и утвердить План мероприятий по реализации Программы.
3. Министерству культуры Республики Казахстан и другим задействованным министерствам, акимам областей, городов Астаны и Алматы принять меры по реализации Программы.
4. Министерству культуры Республики Казахстан ежегодно к 20 июля и 20 января представлять в Администрацию Президента Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.
5. Контроль и координацию по обеспечению выполнения Программы возложить на Министерство культуры Республики Казахстан.
6. Настоящий Указ вступает в силу со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

Утверждена
Указом Президента
Республики Казахстан
от "__" ______ 2003 года
N ___

Государственная программа
"Культурное наследие" на 2004-2006 годы

Астана, 2003 г.

Паспорт Программы

Наименование Государственная программа Республики
Казахстан "Культурное наследие" на 2004-2006
годы.

Основание Послание Президента народу Казахстана
"Основные направления внутренней и внешней
политики на 2004 год", пункт 6.5.2 Плана
мероприятий по реализации Программы
Правительства Республики Казахстан на
2003-2006 годы, утвержденного постановлением
Правительства Республики Казахстан от 5
сентября 2003 года N 903

Основной разработчик Министерство культуры Республики Казахстан

Цель Развитие духовной и образовательной сферы,
обеспечение сохранности и эффективного
использования культурного наследия страны

Задачи Задачами Программы являются:
воссоздание значительных
историко-культурных и архитектурных
памятников страны;
создание целостной системы изучения
культурного наследия, в том числе,
современной национальной культуры, фольклора,
традиций и обычаев;
обобщение многовекового опыта национальной
литературы и письменности созданием
развернутых художественных и научных серии;
создание на государственном языке
полноценного фонда гуманитарного образования
на базе лучших достижений мировой научной
мысли, культуры и литературы;
восстановление и перенесение на современные
аудионосители фонозаписи выдающихся
исполнителей-музыкантов устной
профессиональной традиции, находящиеся в
фондах, архивах и хранилищах страны.

Источники Финансирование Программы будет
финансирования осуществляться за счет средств
республиканского бюджета. Общий объем
финансирования всего - 1933,6 млн. тенге, в
т.ч.: 2004 г. - 641,65 млн; 2005 г. - 631,7
млн; 2006 г. - 660,2 млн. тенге.
Объем финансирования Программы на 2005-2006
годы будет уточняться в рамках прогнозных
показателей республиканского бюджета на
соответствующий финансовый год.

Ожидаемые результаты Будут воссозданы свыше 30 значимых
памятников истории и культуры;
будут проведены работы по научному
исследованию, консервации, благоустройству и
туристскому использованию 32-х древних и
средневековых археологических городищ и
поселений;
будет расширена культурная инфраструктура,
активизируется работа по пропаганде и
популяризации историко-культурных ценностей;
будут реализованы меры по созданию
целостной системы изучения культурного
наследия;
будут созданы: Центр по выявлению,
приобретению национальных книжных раритетов,
реставрации книг и древних рукописей при
Национальной библиотеке, Центр по страховому
копированию и реставрации архивных документов
с оснащением современным оборудованием при
Центральном Государственном архиве Республики
Казахстан, Центр по формированию и
реставрации музейного фонда, имеющего особое
значение для национальной истории на базе
Президентского центра культуры;
будут выпущены различные серии книг по 16
направлениям;
будет сооружен монумент - символ
государственной целостности и единства народов
Казахстана;
будет создана база данных, определены
границы территории и зон охраны объектов
культурного и смешанного наследия, включенных
в предварительный список ЮНЕСКО;
будут восстановлены и перенесены на
современные аудионосители фонозаписи
выдающихся исполнителей-музыкантов устной
профессиональной традиции, находящиеся в
фондах, архивах и хранилищах страны.

Сроки реализации 2004-2006 годы

Введение

Государственная программа "Культурное наследие" на 2004-2006 годы (далее - Программа) разработана в соответствии с Посланием Президента Республики Казахстан народу Казахстана "Основные направления внутренней и внешней политики на 2004 год" и пунктом 6.5.2. Плана мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2003-2006 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года N 903.
Разработка данной Программы продиктована необходимостью более активного, конструктивного воздействия на ситуацию, сложившуюся в сфере культурного наследия.

1. Анализ современного состояния проблемы в
области культурного наследия

Современное состояние культурного наследия Казахстана характеризуется посильным обеспечением комплекса мер по сохранению и дальнейшему развитию многовековых традиций, открытием новых памятников истории и культуры, активизацией работ по консервации, реставрации мавзолеев, старинных мечетей, древних городищ, созданием на их базе новых историко-культурных музеев-заповедников.
В настоящее время в Казахстане насчитывается более 25 тысяч недвижимых памятников истории, археологии, архитектуры и монументального искусства, 11 тысяч библиотек, 147 музеев, 8 историко-культурных заповедников-музеев, 215 архивов.
Создана разветвленная сеть государственных музеев исторического и этнографического профилей, мемориалов, посвященных памятным событиям истории Казахстана.
Уникальный памятник истории и культуры Казахстана - мавзолей Ходжа Ахмеда Иассауи в городе Туркестане в июне 2003 года включен в список Всемирного культурного наследия ЮНЕСКО.
Приняты меры по улучшению культурной инфраструктуры г. Астаны: в последние годы в столице республики открыты казахский театр музыкальной комедии, Президентский центр культуры, включающий в себя музей, библиотеку и концертный зал. Завершается строительство Национальной библиотеки. Ведется строительство киноконцертного зала и цирка.
Приняты и действуют Законы Республики Казахстан "Об охране и использовании историко-культурного наследия", "О культуре" , "О Национальном архивном фонде и архивах".
Вместе с тем, сложившаяся ситуация в сфере сохранения и развития культурного наследия требует принятия безотлагательных комплексных мер по дальнейшему развитию и активизации деятельности в этом направлении.
Многие исторические, археологические и архитектурные объекты, представляющие огромное значение для национальной истории Казахстана, нуждаются в неотложной помощи. Среди них такие уникальные памятники истории и культуры, как мавзолеи Арыстанбаб в Южно-Казахстанской, Асан-Ата и Айкожа в Кызылординской областях, Жаркентская мечеть в Алматинской области, историко-архитектурные памятники в с. Турбат Южно-Казахстанской области, историко-архитектурные и археологические памятники заповедников-музеев "Азрет-Султан", "Жидебай-Борли", Мангистауского заповедника и заповедника "Ордабасы" и т.д.
Большинство из них до сих пор не защищены от разрушения и уничтожения вследствие урбанизации, индустриализации и технократизации.
Недостаточно развиты система и методы изучения, использования памятников нематериальной, духовной культуры, начиная с древнейших времен, в т.ч. древнетюркских письменных памятников, трансформации традиционных мифологем и образов в произведениях современных авторов.
Начиная с 90-х годов прошлого столетия практически приостановлено издание основополагающих трудов мировой научной мысли в области философии, истории, юриспруденции и т.д., а также художественной литературы для казахскоязычной аудитории.
В этой связи, в целях воспитания подрастающего поколения в духе казахстанского патриотизма и восполнения пробелов в полноценном изучении исторического, культурного наследия, а также обобщения многовекового духовного опыта казахского народа, становятся особо актуальными вопросы создания развернутых исторических, художественных, научных серий на государственном языке.
Происходит также естественное старение письменного наследия, документов, произведенных из органических материалов, таких как бумага, клей, кожа, картон и т.д. Следует обратить особое внимание на физическое состояние фонозаписей выдающихся исполнителей-музыкантов устной профессиональной традиции, находящихся в фондах Казахской государственной консерватории им. Курмангазы, архивах и хранилищах страны.
Комплексное решение обозначенных выше проблем в рамках настоящей Программы будет способствовать дальнейшему развитию системы изучения, сохранения и популяризации культурного наследия народа Казахстана.

2. Цель и задачи Программы

Целью Программы являются развитие духовной и образовательной сферы, обеспечение сохранности и эффективного использования культурного наследия страны.
Достижение поставленной цели осуществляется решением следующих задач:
воссоздание значительных историко-культурных и архитектурных памятников страны;
создание целостной системы изучения культурного наследия, в том числе, современной национальной культуры, фольклора, традиций и обычаев;
обобщение многовекового опыта национальной литературы и письменности, создание развернутых художественных и научных серий;
создание на государственном языке полноценного фонда гуманитарного образования на базе лучших достижений мировой научной мысли, культуры и литературы.

3. Основные направления и механизм
реализации Программы

Программа будет реализована в период с 2004 по 2006 годы и предусматривает основные направления сохранения и возрождения культурного наследия путем:
создания целостной системы их изучения, осуществления археологических исследований древних и средневековых городищ, поселений, курганов, создания на их базе заповедников-музеев, включения их в систему инфраструктуры туризма;
реставрации, консервации и использования уникальных историко-культурных и архитектурных памятников Казахстана;
популяризации научных знаний, разработки теоретических проблем исторической науки, выпуска научной, художественной и энциклопедической литературы;
осуществления системной работы по подготовке к изданию томов, свода памятников истории и культуры Республики Казахстан;
решения вопроса о создании в республике оптимальной структуры по защите и активному использование историко-культурного наследия, в задачу которой входило бы обеспечение единого руководства деятельностью областных государственных инспекции, реставрационных организаций, реализация утвержденных программ и проектов в сфере охраны памятников истории и культуры;
повышения эффективности использования Национального архивного фонда как объекта культурного наследия и информационного ресурса государства;
осуществления подготовки и издания лучших образцов национальной литературы и письменности, достижений мировой научной мысли на государственном языке.
В соответствии с этим основными направлениями реализации Программы являются:

3.1. Воссоздание значительных историко-культурных,
археологических и архитектурных памятников
национальной истории

Воссоздание памятников национальной истории будет обеспечено путем организации комплексных научно-культурологических исследований, осуществления мер по реставрации, консервации, реновации и благоустройства памятников, имеющих особое значение для национальной культуры, таких как: мавзолеи Абат-Байтак, Айша-Биби, объектов некрополей Караман-Ата, Шопан-Ата, дворцовых комплексов Акыртас и Баба-Ата, а также возрождения и развития исторической и этнокультурной среды, осуществления археологических исследований древних, средневековых городищ, курганов и поселений, таких как Койлык, Иссык, Сарайчик, Берел и др.
Будет осуществлена системная работа по подготовке к изданию свода памятников истории и культуры Республики Казахстан.
Хранящиеся в фондах музеев республики движимые памятники истории и культуры нуждаются в проведении регулярных реставрационных работ. Исходя из этого, необходимо рассмотреть возможность создания Центра по реставрации и формированию музейных фондов, имеющих особое значение для национальной истории.

3.2. Создание целостной системы изучения
культурного наследия казахского народа

Для изучения наследия выдающихся ученых мыслителей прошлого, а также для выявления и приобретения рукописей раритетных изданий, книг и архивных документов, имеющих историческое значение в культурном наследии казахского народа, будут организованы научно-исследовательские экспедиции в архивы и библиотеки стран ближнего и дальнего зарубежья.
Также предусматривается проведение прикладных научных исследований историко-культурных, архитектурных и археологических памятников, имеющих особое значение для национальной культуры, в том числе в зонах заповедников-музеев, в целях их сохранения и музеефикации.
В целях сохранения уникальных образцов документального наследия, а также для обеспечения возможности свободного доступа к ним необходимо продолжить изучение наследия выдающихся ученых, мыслителей прошлого, в т.ч.: аль-Фараби, Ю. Баласагуна, М. Кашгари, С. Бакыргани, А. Югнеки, М. Дулати, К. Жалаири, З. Бабура и др. Также необходимо продолжить выявление, приобретение или изготовление копий рукописей, раритетных изданий и книг, среди которых: "Кодекс Кумманикуса", "Китаби Дедем Коркуд" (находится в г.г. Дрезден и Ватикан), "Огуз-наме" (находится в Париже), "Бабыр-наме", "Мухаббат-наме" (находится в Лондоне), "Кугадгу бiлiг" Ю. Баласагуна (г. Каир) и других, имеющих историческое значение в культурном наследии казахского народа.
Для обеспечения сохранности древних рукописей, книг и других источников необходимо создать Центр по выявлению и приобретению национальных книжных раритетов, а также реставрации книг и древних рукописей при Национальной библиотеке.
В условиях бурного развития информационных технологий и внедрения Единой системы электронного документооборота становятся актуальными задачи сохранения и использования документов Национального архивного фонда на новых носителях, для решения которых должен быть создан Центр по страховому копированию и реставрации архивных документов при Центральном Государственном архиве Республики Казахстан.
Продолжится работа по выявлению и изготовлению копий древнетюркских рунических памятников, находящихся на территории современной Монголии и других странах мира. Будет сооружен монумент - символ государственной целостности и единства народов Казахстана на горе Улытау. Будут определены границы территорий, зоны охраны объектов культурного и смешанного наследия, создана база данных объектов, вошедших в предварительный список Всемирного наследия, разработан менеджмент план по управлению и сохранению мавзолея Ходжа Ахмеда Иассауи.

3.3. Разработка серий изданий национальной и
мировой научной мысли, культуры и литературы

В целях знакомства казахскоязычного читателя с широким спектром лучших произведений выдающихся мыслителей, литераторов и деятелей мировой культуры и создания на государственном языке полноценного фонда гуманитарного образования на базе лучших достижений мировой мысли необходимо разработать и выпустить фундаментальные литературно-художественные и научные издания. С учетом специфики издательской деятельности и объема предстоящей работы в организации переводов произведений классиков мировой литературы, трудов по различным сферам науки выпуск ряда изданий будет продолжен и в последующие годы.
"Фольклористика, литературоведение и искусствознание" представлена серией книг "Бабалар cозi", объединившей казахский народный фольклор: сказки, предания, эпические произведения и исторические дастаны, формировавшиеся на протяжении сотен лет и являющиеся отражением богатого наследия устного народного творчества казахов.
Также огромную ценность представляет "История казахской литературы", рассказывающая об истории генезиса художественной литературной мысли в Казахстане на протяжении нескольких столетий и раскрывающая основные тенденции и особенности творчества писателей и поэтов Казахстана.
"Художественная литература" - в данном направлении нашли отражение достижения мировой классики. Серия "Библиотека мировой литературы" включает в себя наиболее передовое литературное творчество стран Европы, Америки, Австралии, Африки, а также Азии.
"Философия" - первой попыткой объединения воедино лучших образцов произведений, представляющих богатое философское наследие казахского народа, станет выпуск серии "Философское наследие казахского народа с древнейших времен до наших дней". Философские взгляды выдающихся сынов Великой Степи, начиная от Коркыт-ата и продолженные во взглядах Абая и Шакарима, по праву считаются жемчужинами мировой гуманистической духовной культуры. Серия "Мировое философское наследие" содержит фундаментальные труды по истории философии, наиболее известные произведения выдающихся мыслителей Запада и Востока с древних времен до наших дней, которым предшествуют краткие характеристики философских школ и направлений, биографии авторов.
"Историческая наука" - проект "Письменные источники по истории Казахстана" предполагает подготовку к изданию несколькими сериями на государственном языке письменных источников по истории Казахстана с древнейших времен до наших дней, в том числе трудов Геродота, Птолемея, а также наиболее значимых арабских, персидских, тюркоязычных, китайских, монгольских, русских и западных письменных источников.
В серию "Мировая историческая мысль" войдут трактаты выдающихся мыслителей и ученых мира, посвященные проблемам развития человеческих цивилизаций, культур, стран и народов.
"Археология, памятники истории и культуры" - в серии книг "Свод памятников истории и культуры" будут широко представлены сведения о недвижимых памятниках археологии и истории Казахстана, с кратким изложением их исторической ценности и художественных достоинств, а также история народа, и его прикладного искусства в иллюстрациях. Также представляет интерес серия альбомов, способствующие созданию целостной системы изучения исторического наследия казахского народа. Среди них "Археология Казахстана", "Петроглифы Казахстана".
"Культурология" - в проект "Мировая культурологическая мысль" войдут переводы множества трактатов мыслителей прошлого и монографий современных ученых, посвященных таким базовым понятиям культурологии, как "культура" и "цивилизация", "культурные ценности" и "культурные явления", "субъект культуры" и "культурное наследие", "традиции и новации в культуре", "типы культуры" и другие.
"Этнография и антропология" - в сериях иллюстрированных книг-альбомов "Казахские народные традиции и обряды" будут описаны народные традиции и обряды, представлены сведения о культурных ценностях и прикладном искусстве казахов.
"Юридическая наука" - включает серию книг "Древний мир права казахов", в которой собраны ораторские речи, наставления и назидания известных биев, направленные на сохранение единства казахского народа и целостности его территории, нравственное оздоровление общества и утверждение в нем морали человеколюбия, мира и справедливости, а также будут представлены записи и сборники норм казахского права.
"Социология" - данное направление будет представлено серией "Мировая социологическая мысль", посвященной многочисленным исследованиям по проблемам формирования личности в обществе и его социализации, становления социальных институтов и сущности социальных процессов, а также современным теориям и школам социологического знания.
"Политология" - в серии "Мировая политологическая мысль" собраны тексты мыслителей мира различных эпох, дающие представления об основных политических и правовых доктринах Древнего мира, Средневековья, Нового и Новейшего времени, а также отражающие этапы развития политико-правовой идеологии в единстве с ее мировоззренческими основами и теоретическим содержанием.
"Психология" - серия "Мировая психологическая мысль" отражает историю генезиса мировой психологической мысли на протяжении сотен лет и включает произведения наиболее ярких представителей научной психологической мысли.
"Экономическая наука" - серия книг "Экономическая классика" будет посвящена теоретическому наследию ученых и мыслителей по экономике, основана на методологическом подходе, отражающем диалектическое единство эволюции общества, форм хозяйствования и экономических идей. Каждый том данной серии будет содержать информационные материалы и тексты, дающие представления об основных положениях и именах таких ведущих экономических школ, как классическая, кейнсианская, институциональная, монетаризм и другие.
"Языкознание" - в сериях данного направления представлены разнообразные толковые словари казахского языка, словари синонимов, диалектологический и этимологический словари, дающие наиболее полные сведения по развитию казахского литературного языка и способствующие обогащению его лексики.
"Архивное и библиотечное дело" - в сборник "Эпистолярное наследие казахской элиты" войдут обширные комплексы писем верховных правителей казахского общества - выдающихся деятелей национальной научной и творческой интеллигенции, в выявленных в Центральном государственном архиве Республики Казахстан и архивном фонде Российской Федерации.
"Энциклопедии" - серии данного направления представляют собой разнообразный спектр энциклопедий и энциклопедических справочников по литературе, культуре и искусству, дающий представление об истории казахской культуры, специфических литературных жанрах и направлениях искусства. Энциклопедия "Республика Казахстан" на казахском, русском и английском языках будет содержать емкие характеристики, статистические материалы, богатые иллюстрации, фотографии, схемы и диаграммы.
"Изобразительное искусство" - ценные образцы изобразительного искусства Казахстана найдут отражение в сериях фото- и изоальбомов данного направления. Отдельной серией "Художники Казахстана" выйдут изоальбомы, посвященные творчеству таких талантливых мастеров современности, как А. Кастеев, У. Тансыкбаев, С. Калмыков и другие.

4. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

Финансирование Программы будет осуществляться за счет средств республиканского бюджета. Общий объем финансирования - 1933,6 млн. тенге, в т.ч. 2004 г. - 641,65 млн.; 2005 г. - 631,7 млн.; 2006 г. - 660,2 млн. тенге. Объем финансирования Программы на 2005-2006 гг. будет уточняться в рамках прогнозных показателей республиканского бюджета на соответствующий финансовый год.
Вопросы финансирования крупных серийных изданий национальной мировой научной мысли, культуры, литературы, выпуск которых завершается в последующие годы, будут рассмотрены в установленном порядке.

5. Ожидаемый результат от реализации Программы

Реализация Программы будет способствовать повышению духовно-образовательного и интеллектуально-культурного уровня нации, воспитанию подрастающего поколения в духе общемировых ценностей, казахстанского патриотизма, дальнейшей консолидации общества.
В результате будут:
воссозданы свыше 30 значимых памятников истории и культуры;
проведены работы по научному исследованию, консервации, благоустройству, музеефикации и туристскому использованию 32-х древних и средневековых археологических городищ и поселений;
расширена культурная инфраструктура, активизируется деятельность по пропаганде и популяризации историко-культурных ценностей;
реализованы меры по созданию целостной системы изучения культурного наследия;
созданы: Центр по выявлению, приобретению национальных книжных раритетов, реставрации книг и древних рукописей при Национальной библиотеке, Центр по страховому копированию и реставрации архивных документов с оснащением современным оборудованием при Центральном Государственном архиве Республики Казахстан, Центр по формированию и реставрации музейного фонда, имеющего особое значение для национальной истории на базе Президентского центра культуры;
выпущены по 16 направлениям различные серии книг;
сооружен монумент - символ государственной целостности и единства народов Казахстана;
создана база данных, определены границы территории и зон охраны объектов культурного и смешанного наследия, включенных в предварительный список ЮНЕСКО;
восстановлены и перенесены на современные аудионосители фонозаписи выдающихся исполнителей-музыкантов устной профессиональной традиции, находящиеся в фондах, архивах и хранилищах страны.

Қазақстан Республикасы Президентiнiң "2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 24 желтоқсандағы N 1310 қаулысы

Қазақстан Республикасының Yкiметi қаулы етеді:
Қазақстан Республикасы Президентiнiң "2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарауына енгiзiлсiн.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Жоба

Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығы 2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра"
мемлекеттiк бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасының Конституциясы 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес әрi рухани және бiлiм беру саласын дамыту, Қазақстан Республикасының мәдени мұрасының сақталуы мен тиiмдi пайдаланылуын қамтамасыз ету мақсатында қаулы етемін:
1. Қоса берiлiп отырған 2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi бiр ай мерзiмде Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын әзiрлесiн және бекiтсiн.
3. Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлігі және басқа да iске қосылған министрлiктер, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi Бағдарламаны iске асыру жөнінде шаралар қабылдасын.
4. Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлігі жыл сайын 20 шiлдеге және 20 қаңтарға Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгi мен Қазақстан Республикасының Yкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпаратты ұсынсын.
5. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету жөнiндегі бақылау және үйлестiру Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлігіне жүктелсiн.
6. Осы Жарлық, қол қойылған күнiнен бастап күшiне енеді.

Қазақстан Республикасының
Президентi

Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2003 жылғы
N Жарлығымен
Бекітілген

"Мәдени мұра" 2004-2006 жылдарға арналған
мемлекеттiк бағдарлама

Астана, 2003 жыл

Бағдарламаның паспорты

Атауы Қазақстан Республикасының "Мәдени мұра"
2004-2006 жылдарға арналған мемлекеттiк
бағдарламасы

Негiзi Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Iшкi
және сыртқы саясаттың 2004 жылға арналған
негiзгi бағыттары" Қазақстан халқына Жолдауы,
Қазақстан Республикасы Үкiметінің 2003 жылғы
5 қыркүйектегi N 903 қаулысымен бекiтiлген
Қазақстан Республикасы Үкiметiнің 2004-2006
жылдарға арналған Бағдарламасын iске асыру
жөніндегi Іс-шаралар жоспарының 6.5.2-тармағы

Негiзгi Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлiгi
әзiрлеушi

Мақсаты Рухани және бiлiм беру саласын дамыту, елдің
мәдени мұрасының сақталуы мен тиімдi
пайдаланылуын қамтамасыз ету

Міндеттерi Бағдарламаның міндеттерi:
елдің маңызды тарихи-мәдени және сәулет
ескерткіштерiн қайта жаңғырту;
мәдени мұраны, соның iшiнде қазiргi заманғы
ұлттық мәдениеттi, ауыз әдебиетін, дәстүрлер
мен әдет-ғұрыптарды зерделеудің тұтастай
жүйесiн құру;
көркем және ғылыми толық дестелерiн шығару
арқылы ұлттық әдебиет пен жазудың сан
ғасырлық тәжiрибесiн қорыту;
әлемдiк ғылыми ой-сананың, мәдениет пен
әдебиеттiң таңдаулы жетiстiктерiнің негiзінде
гуманитарлық бiлiм берудің мемлекеттiк тілдегi
толыққанды қорын құру;
елдің қорларында, мұрағаттары мен
қоймаларында сақталған аса көрнектi ауызекi
кәсiби дәстүрде орындаушы-музыканттардың
фоножазбаларын қалпына келтiру мен қазiргi
заманғы аудиотаспаларға көшiру.

Қаржыландыру Бағдарламаны қаржыландыру республикалық
көздерi бюджеттiң есебiнен жүзеге асырылатын болады.
Қаржыландырудың күллi жалпы көлемi - 1933,6
млн. теңге, оның iшiнде:
2004 жылы - 641,65 млн.; 2005 жылы - 631,7
млн.; 2006 жылы - 660,2 млн. теңге.
Бағдарламаны қаржыландырудың көлемi
2005-2006 жылдары тиiстi қаржы жылына
арналған республикалық бюджеттiң болжамды
көрсеткiштерiнiң аясында нақтыланатын болады.

Күтiлетiн Тарих пен мәдениеттiң 30-дан астам
нәтижелерi маңызды ескерткiштерi қалпына келтiрiлетiн
болады;
32 ежелгi және орта ғасырлық археологиялық
кенттер мен қоныстарды ғылыми зерттеу,
тұмшалау, абаттандыру және туристік мақсатта
пайдалану жөнiнде жұмыстар жүргiзiлетiн
болады;
мәдени инфрақұрылым кеңейтiлiп, тарихи-
мәдени құндылықтарды насихаттау мен кеңінен
таныстыру жөнiндегi жұмыс жанданатын болады;
мәдени мұраны зерделеудiң тұтастай жүйесiн
құру жөнiндегi шаралар іске асырылатын болады;
Ұлттық кітапхана жанында ұлттық кітап
раритеттерiн табу, сатып алу, кiтаптар мен
ежелгi қолжазбаларды қалпына келтiру жөнiндегі
орталық, Қазақстан Республикасының Орталық
Мемлекеттiк мұрағаты жанында қазiргi заманғы
құрал-жабдықпен жарақталған, мұрағат
құжаттарын сақтандыру көшiрмесiн жасау және
қалпына келтiру жөнiндегi орталық,
Президенттiк мәдени орталықтың базасында
ұлттық тарих үшiн айрықша мәнi бар мұражай
қорын түзу мен қалпына келтiру жөнiндегi
орталық құрылатын болады;
16 бағыт бойынша түрлi кiтаптар дестелерi
шығарылатын болады;
Қазақстанның мемлекеттiк тұтастығы мен
халықтары бiрлiгiнiң нышаны - мүсiнтас
тұрғызылатын болады;
деректер базасы жасалып, ЮНЕСКО-ның
күнiлгерi тiзiмiне енгiзiлген мәдени және
аралас мұра объектілерін күзету аумағы мен
өңiрлерiнiң шекарасы белгiленетiн болады;
елдiң қорларында, мұрағаттары мен
қоймаларында сақталған аса көрнектi ауызекi
кәсiби дәстүрде орындаушы-музыканттардың
фоножазбалары қалпына келтiрiлiп, қазiргi
заманғы аудиотаспаларға көшiрiлетiн болады.

Iске асыру 2004-2006 жылдар
мерзiмi

Кiрiспе

"Мәдени мұра" 2004-2006 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарлама (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Iшкi және сыртқы саясаттың 2004 жылға арналған негiзгi бағыттары" Қазақстан халқына Жолдауына және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегi N 903 қаулысымен бекiтілген, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған Бағдарламасын iске асыру жөнiндегi Iс-шаралар жоспарының 6.5.2-тармағына сәйкес әзiрлендi.
Осы Бағдарламаны әзiрлеу мәдени мұра саласында қалыптасқан ахуалға неғұрлым белсендi де сындарлы ықпал ету қажеттiгiнен туындады.

1. Мәдени мұра саласындағы проблеманың қазiргi
жай-күйiне талдау

Қазақстанның мәдени мұрасының қазiргi жай-күйi сан ғасырлық дәстүрлердi сақтау мен одан әрi дамыту жөнiндегi шаралар кешенiн қолдан келгенше қамтамасыз етілумен, тарих пен мәдениеттiң жаңа ескерткiштерiнiң ашылуымен, кесенелердi, ескi мешiттердi, ежелгi кенттердi тұмшалаумен, қалпына келтiру жөніндегi жұмыстардың жандануымен, олардың негiзiнде жаңа тарихи-мәдени мұражай-қорықтардың құрылуымен сипатталады.
Қазақстанда қазiргi уақытта тарих, археология, сәулет және мүсiн өнерiнiң жылжымайтын ескерткiштерi 25 мыңнан астам, 11 мың кiтапхана, 147 мұражай, 8 тарихи-мәдени қорық-мұражай, 215 мұрағат бар деп есептеледi.
Тарихи және этнографиялық бейiндегi мемлекеттiк мұражайлардың, Қазақстан тарихындағы есте қалатын оқиғаларға арналған мемориалдардың тармақталған желiсi жасалды.
Қазақстанның тарихы мен мәдениетiнiң қайталанбас ескерткіші - Түркiстан қаласындағы Қожа Ахмет Иассауи кесенесi 2003 жылғы маусымда ЮНЕСКО-ның Дүниежүзiлiк мәдени мұра тiзiмiне енгізілдi.
Астана қаласының мәдени инфрақұрылымын жақсарту жөнінде шаралар қолданылды: республика астанасында соңғы жылдары Қазақ музыкалық комедия театры, мұражайды, кiтапхананы және концерт залын қамтитын Президенттiк мәдени орталығы ашылды. Ұлттық кiтапхананың құрылысы аяқталды. Киноконцерт залы мен цирктiң құрылысы жүргiзiлуде.
"Мәдени-тарихи мұраны қорғау мен пайдалану туралы", "Мәдениет туралы", "Ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар туралы" Қазақстан Республикасының Заңдары қабылданып, күшiне ендi.
Сонымен қатар, мәдени мұраны қорғау мен дамыту саласында қалыптасқан ахуал осы бағыттағы қызметтi одан әрi дамыту мен жандандыруда кезек күттiрмейтiн кешендi шараларды қолдануды талап етедi.
Қазақстанның ұлттық тарихы үшін орасан зор мәнi бар көптеген тарихи, археологиялық және сәулет объектілерi шұғыл көмекке мұқтаж. Олардың арасында - Оңтүстiк Қазақстандағы Арыстанбаб кесенесi, Қызылорда облысындағы Асан-Ата және Айқожа кесенелерi, Алматы облысындағы Жаркент мешiтi, Оңтүстiк Қазақстан облысында Тұрбат ауылындағы тарихи-сәулет ескерткіштерi, "Әзiрет Сұлтан", "Жидебай-Бөрiлі" қорық-мұражайларының тарихи-сәулет және археология ескерткiштерi, Маңғыстау қорығы және "Ордабасы" қорығы және т.б. секілдi тарих пен мәдениеттiң қайталанбас ескерткiштерi бар.
Олардың көпшiлiгi осы уақытқа дейiн урбандалу, индустриялану және технократизациялану салдарынан болатын бұзылып-бүлiнуден қорғалмаған.
Заттық емес, рухани-мәдениеттiң ескерткiштерi, ежелгi уақыттан бастап, соның iшінде ежелгi түркi жазу ескерткіштеріндегі, қазiргi авторлардың шығармаларындағы дәстүрлi мифологемалар мен бейнелердiң өзгеруiн зерделеу, пайдалану жүйесi мен әдiстерiн дамыту жеткiлiксiз.
Өткен ғасырдың 90-жылдарынан бастап қазақ тілдi оқырман үшiн философия, тарих, заңгерлік және басқа салалардағы әлемдiк ғылыми ой-сананың негiзiн қалаушы еңбектердi, сондай-ақ көркем әдебиеттi басып шығару iс жүзінде тоқтап қалды.
Осымен байланысты өскелең ұрпақты қазақстандық отансүйгіштiк рухында тәрбиелеу және тарихи, мәдени мұраны жан-жақты зерделеуде ақтаңдақтарды жабу, сондай-ақ қазақ халқының сан ғасырлық рухани тәжiрибесін қорыту мақсатында мемлекеттiк тілде тарихи, көркем, ғылыми толық дестелердi шығарудың мәселелерi ерекше өзектi болып отыр.
Қағаздан, желiмнен, теріден, қатырма қағаздан және т.б. органикалық материалдардан жасалған жазба мұраның, құжаттардың табиғи сарғайып-ескiруi орын алуда. Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттiк консерваториясының қорындағы, елдiң мұрағаттары мен қоймаларындағы сақталған аса көрнектi ауызекi кәсiби дәстүрде орындаушы-музыканттардың фоножазбаларының табиғи жай-күйiне де айрықша назар аудару керек.
Осы Бағдарламаның аясында жоғарыда белгіленген мәселелердi кешендi түрде шешу Қазақстан халқының мәдени мұрасын зерделеу, сақтау және кеңiнен таныстыру жүйесiн одан әрi дамытуға ықпал ететiн болады.

2. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Бағдарламаның мақсаты елдiң рухани және бiлiм беру саласын дамыту, мәдени мұрасының сақталуын және тиiмдi пайдаланылуын қамтамасыз ету.
Алға қойған мақсатқа қол жеткiзу мынадай мiндеттердi шешу арқылы жүзеге асырылады:
елдің маңызды тарихи-мәдени және сәулет ескерткiштерiн қайта жаңғырту;
мәдени мұраны, соның iшiнде қазiргi таңдағы ұлттық мәдениеттi, ауыз әдебиетiн, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды зерделеудің тұтастай жүйесiн жасау;
ұлттық әдебиет пен жазудың сан ғасырлық тәжiрибесiн қорыту, көркем және ғылыми толық дестелерiн шығару;
әлемдiк ғылыми ой-сананың, мәдениет пен әдебиеттiң таңдаулы жетiстіктерiнің негiзiнде гуманитарлық бiлiм берудiң мемлекеттiк тілдері толыққанды қорын жасау.

3. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi

Бағдарлама 2004-2006 жылдар аралығындағы кезеңге icкe асырылады және мәдени мұраны сақтау мен өркендетудiң негiзгi бағыттары:
оларды зерделеудiң тұтастай жүйесiн жасау, ежелгi және орта ғасырдағы кенттерге, қоныстарға, қорғандарға археологиялық зерттеулер жүргiзу, олардың базасында қорық-мұражайлар құру, оларды туризм инфрақұрылымының жүйесiне енгiзу;
Қазақстанның қайталанбас тарихи-мәдени және сәулет ескерткiштерiн қалпына келтiру, тұмшалау мен пайдалану;
ғылыми бiлiм-бiлікті көпшiлiкке таныстыру, тарих ғылымының теориялық проблемаларын әзiрлеу, ғылыми, көркем және энциклопедиялық әдебиетті шығару;
Қазақстан Республикасының тарихы мен мәдениетi ескерткiштерiнің томдарын жинағын баспаға дайындау жөнiнде жүйелi жұмысты жүзеге асыру;
облыстық мемлекеттiк инспекциялардың, қалпына келтiру ұйымдарының қызметiне бiрыңғай басшылықты қамтамасыз ету, тарих пен мәдениет ескерткiштерiн қорғау саласында бекiтілген бағдарламалар мен жобаларды iске асыру мiндетiне кiретiн тарихи-мәдени мұраны қорғау мен белсендi пайдалану жөнiнде республикада ұтымды құрылымды құру туралы мәселенi шешу;
мемлекеттiң мәдени мұрасы және ақпараттық ресурсының объектiсi ретiнде Ұлттық мұрағат қорын пайдаланудың тиiмдiлігiн арттыру;
мемлекеттiк тілде ұлттық әдебиет пен жазудың таңдаулы үлгілерiн, әлемдiк ғылыми ой-сананың жетiстiктерiн дайындау және басып шығаруды жүзеге асыру арқылы көзделедi.
Бағдарламаның iске асырудың осындай негiзгi бағыттарына сәйкес:

3.1. Ұлттық тарихтың маңызды тарихи-мәдени, археология және сәулет ескерткiштерін қайта жаңғырту

Ұлттық тарих ескерткіштерiн қайта жаңғырту ұлттық мәдениет үшiн айрықша мәнi бар мынадай ескерткiштердi: Абат-Байтақ, Айша-Бибi кесенелерiне, Қараман-Ата, Шопан-Ата сағаналарына, Ақыртас және Баба-Ата сарай кешендерiне кешендi ғылыми-мәдениеттану зерттеулерін ұйымдастыру, оларды қалпына келтiру, тұмшалау және абаттандыру, сондай-ақ тарихи және этномәдени ортаны өркендету мен дамыту, Қойлық, Есiк, Сарайшық, Берел және басқа да ежелгi, орта ғасырдағы кенттерге, қорғандар мен қоныстарға археологиялық зерттеулердi жүргiзу арқылы қамтамасыз етiледi.
Қазақстан Республикасының тарихы мен мәдениетi ескерткіштерi жинағын баспаға дайындау жөнiнде жүйелi жұмыс жүзеге асырылады.
Республика мұражайларының қорында сақталған тарих пен мәдениеттiң жылжымалы ескерткiштерi тұрақты түрде қалпына келтiру жұмыстарын жүргiзудi қажет етедi. Осыны негiзге ала отырып, ұлттық тарих үшiн айрықша мәнi бар мұражай қорларын қалпына келтiру мен түзу жөнiнде орталықты құру мүмкіндігiн қарау қажет.

3.2. Қазақ халқының мәдени мұрасын зерделеудiң
тұтастай жүйесiн құру

Өткеннiң көрнектi ғалым ойшылдарының мұрасын зерделеу, сондай-ақ қазақ халқының мәдени мұрасында тарихи мәнi бар сирек кездесетiн басылымдардың қолжазбаларын, кiтаптарды және мұрағат құжаттарын табу мен сатып алу үшiн алыс және жақын шетелдердiң мұрағаттары мен кiтапханаларына ғылыми-зерттеу экспедициялары ұйымдастырылады.
Ұлттық мәдениет үшiн айрықша мәнi бар тарихи-мәдени, сәулет және археология ескерткіштерiне, соның iшінде қорық-мұражайлар өңiрлерiне оларды сақтау мен мұражайға айналдыру мақсатында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу де көзделедi.
Құжаттық мұраның бiрегей үлгiлерiн сақтау, сондай-ақ оларға еркiн қол жеткiзу мүмкiндiгiн қамтамасыз ету мақсатында өткеннің көрнектi ғалымдарының, ойшылдарының, оның iшiнде: Әл-Фарабидiң, Ж.Баласағұнидың, М.Қашғаридың, С.Бақырғанидың, А.Йүгiнекидiң, М.Дулатидың, Қ.Жалайыридың, З.Бабырдың және басқалардың мұрасын зерделеуді жалғастыру қажет.
Қазақ халқының мәдени мұрасында тарихи мәнi бар қолжазбалардың, сирек кездесетiн басылымдар мен кiтаптардың "Кодекс Куманикустың", "Қорқыт Ата кiтабының" (Дрезден мен Ватикан қалаларында сақтаулы), "Оғыз-наменiң" (Парижде сақтаулы), "Бабыр-наменiң", "Махаббат-наменің" (Лондонда сақтаулы), Ж.Баласағұнидың "Құтадғу бiлiгiнiң" (Каирда сақтаулы) көшiрмелерiн табуды, сатып алуды немесе дайындауды жалғастыру қажет.
Ежелгi қолжазбалардың, кiтаптар мен басқа да дерек көздерiнiң сақталуын қамтамасыз ету үшiн Ұлттық кiтапхана жанында ұлттық кiтап раритеттерiн табу мен сатып алу, сондай-ақ кiтаптар мен ежелгi қолжазбаларды қалпына келтiру жөнiнде орталық құру қажет.
Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы мен Электрондық құжат айналымының бiрыңғай жүйесiн енгiзу жағдайларында Ұлттық мұрағат қоры құжаттарының жаңа тасығыштарда сақталуы мен пайдаланылуы өзектi мiндеттерге айналып отыр, оларды шешу үшiн Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағаты жанында мұрағат құжаттарын сақтандыру көшiрмесiн жасау мен қалпына келтiру жөнiндегi орталық құрылуға тиіс.
Қазiргi Моңғолияның және әлемнің басқа да елдерiнiң аумағындағы ежелгі түркi сына жазулар ескерткiштерiн табу мен олардың көшiрмелерiн жасау жұмысы жалғасады. Ұлытауда Қазақстанның мемлекеттік тұтастығы мен халықтары бiрлiгiнiң нышаны - мүсiнтас тұрғызылатын болады. Мәдени және аралас мұра объектiлерiн күзету аумақтарының шекарасы, өңiрлерi белгiленiп, Дүниежүзiлiк мұраның күнiлгерi тiзiмiне енген объектілердiң деректер базасы жасалып, Қожа Ахмет Иассауи кесенесiн басқару мен сақтау жөніндегi менеджмент жоспар жасалады.

3.3. Ұлттық және әлемдiк ғылыми ой-сананың, мәдениет пен әдебиет басылымдарының дестелерiн әзiрлеу

Әлемдiк мәдениеттің көрнектi ойшылдарының, әдебиетшiлерi мен қайраткерлерiнiң таңдаулы шығармаларының кең ауқымын қазақ тілдi оқырманға таныстыру және гуманитарлық бiлiм берудiң мемлекеттiк тілдегi толыққанды қорын жасау мақсатында әлемдiк ой-сананың таңдаулы жетiстiктерiнің негiзiнде iргелi әдеби-көркем және ғылыми басылымдарды әзiрлеп, шығару қажет. Баспа қызметiнiң ерекшелiгiн және әлем әдебиетi классиктерiнiң шығармаларын, ғылымның түрлi салалары бойынша еңбектердi аударуды ұйымдастырудағы алда тұрған жұмыстың көлемiн ескере отырып, кейбiр басылымдарды шығару кейiнгi жылдарда да жалғасатын болады.
"Фольклортану, әдебиеттану және өнертану" - қазақтың халық ауыз әдебиетiн бiрiктiретiн "Бабалар сөзi" кiтабының дестесiнде беріледі, ол жүздеген жылдар бойына қалыптасып, қазақтардың халық ауыз әдебиетiнiң бай мұрасын бейнелейтiн ертегiлерден, аңыздардан, эпостық шығармалар мен тарихи дастандардан тұрады.
Тағы бiр орасан зор құндылық "Қазақ әдебиетінiң тарихы", ол бiрнеше ғасырлар бойына Қазақстанда қалыптасқан, көркем әдеби ойдың түп-төркінінiң тарихы туралы әңгiмелейдi, Қазақстанның жазушылары мен ақындары шығармашылығының негiзгі үрдiстерi мен ерекшелерiн ашып көрсетедi.
"Көркем әдебиет" - осы бағытта әлемдiк классиканың етiстiктерi орын алған. "Әлемдiк әдебиет кiтапханасы" дестесi Еуропа, Америка, Австралия, Африка, сондай-ақ Азия елдерiнiң алдыңғы қатардағы әдеби шығармашылығын қамтиды.
"Философия" - қазақ халқының бай философиялық мұрасынан мағлұмат беретiн шығармалардың таңдаулы үлгiлерiн бiр жерге бiрiктiруге жасалған алғашқы қадам, ол "Қазақ халқының ежелгі уақыттан осы күндерге дейiнгi философиялық мұрасы" дестесiн шығару болады. Ұлы Даланың көрнектi ұлдарының - Қорқыт Атадан басталып Абай мен Шәкәрiмнiң дүниетанымында жалғасын тапқан философиялық көзқарастар, шындығында, әлемдiк ізгi рухани мәдениеттiң маржандары болып саналады. "Әлемдiк философиялық мұра" дестесi Батыс пен Шығыстың ежелгi уақыттан осы күндерге дейiнгi көрнектi ойшылдарының философия тарихы туралы iргелi еңбектерiн, неғұрлым танымал шығармаларын қамтиды, олардың алдында философиялық мектептер мен бағыттардың қысқаша сипаттамалары, авторлардың өмiрбаяны берiлген.
"Тарих ғылымы" - "Қазақстанның тарихы бойынша жазба деректер" жобасы Қазақстанның тарихы бойынша ежелгі уақыттан осы күндерге дейiнгi жазба деректердiң мемлекеттiк тілдегi бiрнеше дестелерiн басып шығаруға дайындықты көздейдi, олардың iшінде Геродоттың, Птолемейдiң еңбектерi, сондай-ақ аса маңызды араб, парсы, түркi тілдi, қытай, моңғол, орыс және батыс жазба дерек көздерi қамтылған.
"Әлемдiк тарихи ой-сана" дестесiне әлемнің көрнектi ойшылдары мен ғалымдарының адамзат өркениетерiнің, мәдениетiнiң, елдер мен халықтардың даму проблемаларына арналған трактаттары кiредi.
"Археология, тарих пен мәдениет ескерткiштерi" дестесiне - "Тарих пен мәдениет ескерткiштерiнiң жинағы" кiтаптары Қазақстанның археологиясы мен тарихының жылжымайтын ескерткiштерiнiң тарихи және көркемдiк құндылығы қысқаша баяндала отырып, халықтың тарихы және оның қолөнерi иллюстрациялармен кеңiнен мәлiметтер бередi. Қазақ халқының тарихи мұрасын зерделеудiң тұтастай жүйесiн жасауға ықпал ететiн альбомдар дестесi де қызығушылық туғызады. Олардың арасында "Қазақстанның археологиясы"," Қазақстанның петроглифтерi" бар.
"Мәдениеттану" - "Әлемдiк мәдениеттану ой-санасы" жобасына мәдениеттанудың "мәдениет" және "өркениет", "мәдени құндылықтар" және "мәдени құбылыстар", "мәдениет субъектiсi" және "мәдени мұра", "мәдениеттегi дәстүрлер мен жаңалықтар", "мәдениеттiң типтерi" және басқалары секілдi негiзгi ұғымдарына арналған өткеннiң ойшылдарының көптеген трактаттарының аудармалары мен қазiргi ғалымдардың монографиялары енген.
"Этнография және антропология" - "Қазақтың халықтық дәстүрлерi мен әдет-ғұрыптары" иллюстрациялы кiтап-альбомдары дестелерiнде халықтың дәстүрлерi мен әдет-ғұрыптары сипатталып, қазақтардың мәдени құндылықтары мен қолөнерi туралы мәліметтер беріледi.
"Заң ғылымы" - "Қазақтар құқығының ежелгi дүниесi" кiтаптарының дестесi белгілi билердің қазақ халқының бiрлiгiн және оның аумағының тұтастығын сақтауға, қоғамды имандылық тұрғысынан сауықтыруға үндеген шешендiк сөздерi, нақылдары мен қарасөздерi жинақталған, оларда адамды сүюдің, татулық пен әділдiк қағидалары, сондай-ақ қазақтар құқығының ережелерiнiң жазбалары мен жинақтары берiлген.
"Әлеуметтану" - бұл бағыт "Әлемдiк әлеуметтану ой-санасы" дестесінде берiліп, онда қоғамда тұлғаның қалыптасуы мен оның әлеуметтенуi, әлеуметтiк институттардың қалыптасуы мен әлеуметтiк үдерiстердiң мәнi мәселелерi жөнiндегi көптеген зерттеулерге, сондай-ақ әлеуметтану iлiмiнің қазiргi таңдағы теориялары мен мектептерiне арналған.
"Саясаттану" - "Әлемдiк саясаттану ой-санасы" дестесiнде Ежелгi дүниенiң, Орта ғасырдың, Жаңа және Жаңаша уақыттың негiзгi саяси және құқықтық доктриналары туралы мағлұмат беретiн, сондай-ақ саяси-құқықтық идеологияның даму сатыларын оның дүниетанымдық негiздерiмен және теориялық мазмұнымен бiрлiкте бейнелейтiн түрлi дәуiрлердегi дүние ойшылдарының мәтіндерi жинақталған.
"Психология" - "Әлемдiк психологиялық ой-сана" дестесi әлемдік психологиялық ой-сананың жүздеген жылдар бойындағы түп-төркінінің тарихын бейнелеп, ғылыми психологиялық ой-сананың неғұрлым танымал өкілдерiнiң еңбектерiн қамтиды.
"Экономика ғылымы" - "Экономика классикасы" кітаптарының дестесi ғалымдар мен ойшылдардың экономика жөніндегі теориялық мұрасына арналады, ол қоғам дамуының, шаруашылық жүргiзу нысандары мен экономикалық идеялардың диалектикалық бiрлiгiнiң әдiснамалық тәсiлiне негiзделген. Осы дестенiң әрбiр томы классикалық, кейнстiк, институционалдық, монетарлық және басқа да жетекшi экономикалық мектептердiң негiзгi қағидалары мен есiмдерi туралы мағлұмат беретiн ақпараттық материалдар мен мәтiндердi қамтитын болады.
"Тiл бiлiмi" - осы бағыттың дестелерiнде қазақ әдеби тілiнің дамуы жөнiнде неғұрлым толық мәлiмет беретiн және оның лексикасының баюына ықпал ететiн қазақ тiлiнiң түрлi түсiндiрме сөздiктерi, синонимдер сөздiгi, диалектологиялық және этимологиялық сөздiктер берiлген.
"Мұрағат және кiтапхана iсi" - "Қазақ элитасының жазған хаттары мұрасы" жинағына Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттiк мұрағатында және Ресей Федерациясының мұрағат қорында табылған қазақ қоғамындағы билiк басындағылардың - ұлттық ғылыми және шығармашылық зиялы қауымның көрнектi қайраткерлерiнiң хаттарының ауқымды кешенi енедi.
"Энциклопедиялар" - осы бағыттың дестелерi қазақ мәдениетiнiң тарихы, ерекше әдеби жанрлар мен өнердiң бағыттары туралы мағлұмат беретiн әдебиет, мәдениет және өнер жөнiндегi энциклопедиялар мен энциклопедиялық анықтамалықтардың алуан түрлi ауқымын қамтиды. Қазақ, орыс және ағылшын тiлдерiндегi "Қазақстан Республикасы" энциклопедиясы жан-жақты сипаттамаларды, статистикалық материалдарды, бай иллюстрацияларды, фотосуреттердi, схемалар мен диаграммаларды қамтиды.
"Бейнелеу өнерi" - Қазақстан бейнелеу өнерiнiң бағалы үлгiлерi осы бағыттың фото- және бейнеальбомдарында көрiнiс табады. "Қазақстан суретшiлерi" атты жеке дестеде Ә.Қастеев, O.Таңсықбаев, С.Калмыков және басқалар секілдi қазiргi таңдағы талантты шеберлердің шығармашылығына арналған бейнелеу альбомдары шығарылды.

4. Қажеттi ресурстар және қаржыландырудың
негiзгi көздерi

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық бюджеттің есебiнен жүзеге асырылатын болады. Қаржыландырудың жалпы көлемi - 1933,6 млн. теңге, оның iшінде 2004 жылы - 641,65 млн.; 2005 жылы - 631,7 млн.; 2006 жылы - 660,2 млн. теңге. Бағдарламаны қаржыландырудың 2005-2006 жылдарға арналған көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің болжамды көрсеткіштерiнің аясында нақтыланатын болады.
Ұлттық әлемдiк ғылыми ой-сананың, мәдениеттің, әдебиеттiң шығарылуы кейiнгі жылдарда аяқталатын кең көлемдi дестелi басылымдарын қаржыландыру мәселелерi белгіленген тәртiппен қаралатын болады.

5. Бағдарламаны іске асырудан күтiлетін нәтиже

Бағдарламаны iске асыру ұлттың рухани-білiм беру және зияттық-мәдени деңгейiнің көтерілуіне, өскелең ұрпақты әлемге ортақ құндылықтар, қазақстандық отансүйгiштiк рухында тәрбиелеуге, қоғамды одан әрi топтастыруға ықпал етедi.
Нәтижесінде:
тарих пен мәдениеттiң 30-дан астам маңызды ескерткiштерi қайта жаңғыртылады;
32 ежелгi және орта ғасырлық археологиялық кенттер мен қоныстарды ғылыми зерттеу, тұмшалау, абаттандыру, мұражайға айналдыру және туристiк мақсатта пайдалану жөнінде жұмыстар жүргiзіледi;
мәдени инфрақұрылым кеңейтiледi, тарихи-мәдени құндылықтарды насихаттау мен кеңiнен таныстыру жөнiндегі қызмет жанданады;
мәдени мұраны зерделеудің тұтастай жүйесiн жасау жөнінде шаралар iске асырылады;
Ұлттық кiтапхана жанында ұлттық кiтап раритеттерін табу мен сатып алу, кiтаптар мен ежелгі қолжазбаларды қалпына келтiру жөнiндегi орталық, Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты жанында қазiргi заманғы жабдықтармен жарақталған, мұрағат құжаттарының сақтандыру көшiрмесiн жасау және қалпына келтiру жөніндегi орталық, Президенттiк мәдени орталық базасында ұлттық тарих үшiн айрықша мәнi бар мұражай қорын қалыптастыру мен қалпына келтiру жөнiндегi орталық құрылады;
16 бағыт бойынша түрлi кiтаптар дестелерi шығарылады;
Қазақстанның мемлекеттiк тұтастығы мен халықтары бірлігінің нышаны - мүсінтас тұрғызылады;
деректер базасы жасалады, ЮНЕСКО-ның күнiлгерi тiзiмiне енгiзiлген мәдени және аралас мұра объектiлерiн күзетудiң аумақтары мен өңірлерінiң шекарасы белгiленедi;
елдің қорларында, мұрағаттары мен қоймаларында сақталған аса көрнектi ауызекi кәсiби дәстүрде орындаушы-музыканттардың фоножазбалары қалпына келтiрiлiп, қазiргi заманғы аудиотаспаларға көшiріледi.