Об утверждении Программы развития государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан на 2004-2006 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 16 марта 2004 года N 321

В целях реализации Плана мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2003-2006 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года N 903, Правительство Республики Казахстан постановляет:

1. Утвердить прилагаемую Программу развития государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан (далее - Программа) на 2004-2006 годы.

2. Министерству индустрии и торговли Республики Казахстан два раза в год по итогам полугодия, к 10 января и к 10 июля, представлять в Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

3. Контроль за исполнением Программы возложить на Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан Мынбаева С.М.

4. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 16 марта 2004 года N 321

Программа
развития государственной системы обеспечения единства измерений
Республики Казахстан на 2004-2006 годы <*>

Сноска. В Программу внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

1. Паспорт Программы

Наименование Программа развития государственной
системы обеспечения единства измерений
Республики Казахстан на 2004-2006 годы

Основание для Пункт 2.3 Плана мероприятий по реализации
разработки Программы Программы Правительства Республики
Казахстан на 2003-2006 годы,
утвержденного постановлением
Правительства Республики Казахстан от 5
сентября 2003 года N 903

Основной разработчик Министерство индустрии и торговли
Программы Республики Казахстан

Цель Программы Целью программы являются планомерное
создание и совершенствование эталонной
базы единиц величин Республики Казахстан,
направленные на наиболее полное
удовлетворение потребностей отраслей
экономики в обеспечении единства
измерений, развитие основ государственной
системы обеспечения единства измерений

Основные задачи Определение проблем состояния эталонной
Программ базы, основ государственной системы
обеспечения единства измерений;
содержание эталонной базы, эталона
времени и частоты, обеспечение условий
хранения;
применение и проведение
международных сличений государственных
эталонов;

Источник Программа финансируется из средств
финансирования республиканского бюджета на 2004 год -
455,0 млн. тенге, 2005 год - 1692,14 млн.
тенге, на 2006 год - 1170,652 млн. тенге

Ожидаемые результаты от Реализация Программы способствует
реализации Программы созданию эталонной базы необходимого
уровня, повышению точности и достоверности
измерений, совершенствованию
измерительной техники, росту экономики и
развитию торговли

Срок реализации 2004-2006 годы

2. Введение

Настоящая Программа разработана в соответствии с Планом мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2003-2006 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года N 903 (пункт 2.3). Программа является продолжающей Программы развития эталонной базы единиц величин Республики Казахстан на 2001-2003 годы, ранее утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 10 мая 2001 года N 614 "О некоторых вопросах развития эталонной базы единиц величин Республики Казахстан".
Программа сформирована на основе анализа современных и перспективных потребностей науки, техники и промышленности республики в метрологическом обеспечении, в развитии высокоточной измерительной техники.
При ее разработке учитывались приоритеты и цели социально-экономического развития республики в соответствии со стратегией развития Казахстана до 2030 года, необходимость решения вопросов, связанных с интеграцией национальной экономики в мировое экономическое сообщество.
Программа рассчитана на 3 года и включает основные задания по развитию и совершенствованию национальной эталонной базы с целью обеспечения единства и точности измерений в республике и адаптации национальной системы измерений к международным требованиям.

3. Анализ современного состояния проблемы

Технической основой обеспечения единства измерений в республике является национальная эталонная база, уровень развития которой определяет уровень развития экономики в целом.
Высшим звеном эталонной базы страны является комплекс государственных первичных эталонов, который воспроизводит и (или) хранит единицы величин с наивысшей точностью, достижимой в данной области измерений, и передает их размеры подчиненным эталонам и рабочим средствам измерений.
Реализация аналогичных программ на 1999-2003 годы позволила ввести в эксплуатацию новые эталоны, модернизировать ряд эталонов, расширить диапазоны измеряемых величин.
Существующие в настоящее время государственные эталоны, созданные в 70-80 годы и сосредоточенные в южном регионе, морально и технически устарели и их метрологические характеристики не отвечают требованиям, предъявляемым к исходным для страны средствам измерений.
Кроме того, имеет место тенденция снижения научно-технического уровня национальных эталонов по сравнению с эталонами передовых зарубежных стран.
Научно-технический уровень государственных эталонов неизбежно приведет к отрицательным результатам их международных сличений с национальными эталонами зарубежных стран, которые создают юридическую основу признания эквивалентности национальных эталонов и правильности проводимых измерений.
Кроме того, ряд исходных эталонов, принадлежащих метрологическим службам юридических лиц, а также рабочих средств измерений из-за отсутствия соответствующих государственных эталонов вывозятся на поверку за пределы республики (в Россию, Украину). Ежегодно за пределы республики вывозится более 30 наименований различных средств измерений для проведения их поверки, в том числе гигрометры для определения влажности газов, газоанализаторы паров ртути и другие. В связи с отсутствием эталонных материалов имеются затруднения при поверке газоанализаторов, влагомеров зерна, полярографов, хроматографов и других средств измерений, эталонные материалы приобретаются в России.
Такое положение в значительной степени сдерживает выход отечественной продукции на мировой рынок, создает техническую и экономическую зависимость республики от других стран, у которых она вынуждена поверять свои исходные эталоны и рабочие средства измерений.
Особенно это касается интенсивно развивающихся отраслей экономики, таких как топливно-энергетический комплекс, нефтегазодобывающая промышленность, а также отраслей машиностроения, пищевой промышленности, телекоммуникаций, в которых метрологическое обеспечение находится не на должном уровне.
В связи с этим, приоритетным направлением развития эталонной базы являются создание новых и модернизация существующих эталонов для обеспечения перспективных потребностей отраслей экономики.

3.1 Машиностроение, приборостроение, металлургия и
другие производственные отрасли

В рамках стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 для отдельных видов машиностроения и приборостроения организация и выпуск такой продукции как станки для металлообработки, волочильные станы, нефтегазодобывающее оборудование и прочие, являются приоритетными в связи с целесообразностью их дальнейшего развития. При осуществлении таких производств используется значительное количество средств измерений геометрических величин: измерения наружных и внутренних размеров, параметров сложных рабочих поверхностей, отклонений от прямолинейности и плоскостности. В настоящее время концевые меры длины 2 разряда, используемые для настройки и калибровки приборов измерения длины, вывозятся на поверку за пределы республики.
В связи с развитием микропроцессорной техники и технологии отсутствуют точные измерения сверхмалых длин, цифро-аналоговых сигналов, требующие повышения точности измерений электрических величин.
Отсутствуют условия для калибровки приборов, используемых в республике для контроля параметров микросхем, транзисторов, диодов, контроля высокочастотных узлов в радиолокационных и навигационных системах, высокочастотной радиосвязи, аппаратуры контроля электромагнитного излучения для экологического мониторинга.
В металлургии и других перерабатывающих отраслях широко применяются системы, в том числе пирометры, определяющие температуру на расстоянии. В республике метрологическая база в области пирометрии ограничена несколькими (порядка 10) эталонными пирометрами и температурными лампами 2 разряда, которые обслуживают парк рабочих приборов, составляющий около 1000 экземпляров. Периодическая поверка этих эталонов производится в России.
В соответствии с решением III Генеральной конференции мер и весов в Международной системе физических величин единица времени определена: секунда - 9192631770 периодов излучения, соответствующего переходу между двумя уровнями основного состояния атома Цезия-133.
Для независимого воспроизведения единицы времени в полном соответствии с ее определением необходимо иметь в составе эталона времени цезиевый стандарт.

3.2 Топливно-энергетический комплекс

Экономия энергетических и других природных ресурсов - одна из важнейших задач, стоящих перед отраслями экономики республики. В настоящее время в топливно-энергетическом комплексе используется значительное количество низкоточных средств измерений контроля: счетчиков электрической энергии, расходомеров, кондуктометров, теплосчетчиков, применение которых ежегодно приносит значительные убытки. Так, например, уменьшение погрешности измерения производимой в республике электроэнергии с 2 % в настоящее время до 0,5 % при использовании электросчетчиков электронной системы позволит сэкономить электроэнергию в денежном выражении, эквивалентную 1,5 млрд. тенге.
Экономические потери происходят при производстве, распределении, потреблении и внешней торговле электрической энергией, в том числе и в результате недостаточной точности учета и отсутствия контроля качества электроэнергии.
Как показывает анализ, погрешность учета на крупных межсистемных и межгосударственных линиях электропередач составляет 1,0-1,5 %, у крупных производителей и потребителей энергии 1,5-4,0 %, в жилищно-коммунальной сфере - 3 %. Отсутствие должного контроля качества электроэнергии дополнительно приводит к увеличению потерь в энергетических сетях, снижению коэффициента полезного действия электрических машин и аппаратов, нарушению работы компьютеров и вычислительной техники. Такое положение дел становится возможным из-за отсутствия необходимых эталонов и эталонного оборудования для поверки средств измерений электрических величин: мер индуктивности 1 разряда, катушек взаимной индуктивности, используемых для поверки рабочих мер индуктивности, мостов и измерителей индуктивности, установок для поверки трансформаторов тока (класс точности 0,005).
Режим эксплуатации водоподготовительных установок должен обеспечивать работу электростанций и предприятий тепловых сетей без повреждений и снижений экономичности, вызванных коррозией внутренних поверхностей водоподготовительного, теплоэнергетического и сетевого оборудования. Контроль воды проводится кондуктометрами, измеряющими удельную электрическую проводимость "питательной" воды котлов, а также солемерами.
В республике не обеспечены поверкой солемеры, используемые в энергетике и авиации для контроля качества технологической воды (теплоэлектроцентраль, авиаотряды).
Отсутствует государственный эталон для воспроизведения, хранения и передачи размера единицы удельной электрической проводимости жидкостей.

3.3 Нефтегазодобывающая промышленность

Исходя из текущего состояния развития нефтегазовой отрасли, его потенциала и экономической целесообразности, приоритетными направлениями развития являются проведение разведочных работ в казахстанском секторе Каспийского моря, реконструкция и расширение нефте- и газоперерабатывающих мощностей, развитие нефтегазового машиностроения, развитие нефтехимической отрасли, расширение экспортных мощностей. Учитывая, что Казахстан является континентальной страной, и запасы углеводородного сырья находятся вдали от основных мировых рынков, решение вопроса транспортировки нефти и газа для республики имеет приоритетное значение.
При оценке качества нефти и нефтепродуктов одним из параметров, подлежащих контролю, являются плотность и вязкость. Измерения плотности и вязкости нефти и нефтепродуктов проводятся на узлах коммерческого учета при контроле и регулировании технологических процессов производства и транспортирования жидкой продукции.
Высокоточные измерения плотности и вязкости жидких и полужидких сред проводятся при сертификации продукции в нефтехимии, химии, фармацевтике, производстве строительных материалов.
Для воспроизведения, хранения и передачи размера единиц плотности и кинематической вязкости жидкости отсутствуют государственные первичные эталоны единицы плотности жидкости и кинематической вязкости жидкости.
Для автоматизации процессов контроля и управления при транспортировке нефти и газа в республику ввозятся различные типы измерительно-вычислительных контролеров, преобразователей давления и температуры, которые по своим метрологическим характеристикам приближены к эталонам.
Отсутствие государственного вторичного эталона избыточного давления не позволяет обеспечить потребность республики в поверке средств измерений избыточного давления.

3.4 Контроль окружающей среды

Активное освоение запасов нефти и газа ставит проблему, связанную с экологией.
Несмотря на то, что крупные компании, разрабатывающие месторождения нефти и газа, активно занимаются вопросами охраны окружающей среды, экологическая ситуация в республике остается по-прежнему серьезной и должна находиться под постоянным контролем.
Другими источниками загрязнения окружающей среды являются выбросы побочных продуктов атомной и химической промышленности, металлургического производства, автотранспорта.
Основными средствами, передающими размер единицы концентрации газовых компонентов, являются чистые газы и газовые смеси. В настоящее время в республике не освоено производство аттестованных поверочных газовых смесей.
К измерительным аналитическим задачам в области контроля за состоянием атмосферы относится определение кислотности в окружающей среде, влажности атмосферного воздуха в производственных и складских помещениях сельскохозяйственного производства, для чего нужны приборы оценки относительной влажности и эталон шкалы рН.
В области контроля за загрязнением окружающей среды применяются также приборы для определения органических загрязнителей, относящихся к веществам 1 и 2 класса опасности (токсиканты) - рефрактометры для оценки показателя преломления, эталоны для передачи размера единиц которым отсутствуют.

3.5 Государственные учетные операции

В соответствии с Законом Республики Казахстан "Об обеспечении единства измерений" от 7 июня 2000 года N 53-II (далее - Закон) средства измерений, используемые при осуществлении государственных учетных операций, подлежат обязательной поверке. Основными средствами измерений при учете материальных ценностей являются меры массы (весы и гири).
С внедрением с 1 января 2003 года ГОСТа 7328-2001 "Гири. Общие технические условия", устанавливающего требования к гирям и наборам из них, гармонизированные с международными требованиями, появилась необходимость в поверке гирь класса точности E1, E2, которые не обеспечены метрологическим обслуживанием в республике из-за отсутствия эталонных средств измерений.

3.6 Сельское хозяйство

При контроле параметров и управлении технологическими процессами при производстве сельскохозяйственной продукции, к которой в первую очередь относятся зерно и корма, влажность играет определяющую роль, от нее зависят состояние, сохранность зерна, достоверность учета при покупке и продаже.
При экспресс определении, а также при контроле влажности на элеваторах, хлебоприемных пунктах, используются влагомеры, которые в настоящее время метрологически не обеспечены из-за отсутствия установки высшей точности для воспроизведения единицы влажности зерна и зернопродуктов.
Влажность определяется в лабораторных условиях с помощью сушильных шкафов в течение длительного времени.
Подъем и развитие сельского хозяйства, в том числе зернового в Республике Казахстан, требуют привлечения современных средств измерений по определению влажности зерна и зернопродуктов, использования экспресс методов, повышения точности уровня измерений, создания условий для поверки приборов влажности и решения проблемы метрологического обеспечения.

3.7 Обслуживание и сопровождение
государственных эталонов <*>

Сноска. В заголовок внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Согласно Закону (статья 10) создание и содержание государственных эталонов осуществляются за счет государства.
По состоянию на 1999 год в республике было 19 государственных эталонов, которые находятся в ведении Госстандарта.
На средства республиканского бюджета с 1999 года было приобретено:
в 1999-2000 годах - 10 единиц эталонов и эталонного оборудования;
в 2001 году - 13 единиц эталонов и эталонного оборудования;
в 2002 году - 3 единицы эталонов и эталонного оборудования;
в 2003 году - 13 единиц эталонов и эталонного оборудования.
На начало 2004 года количество эталонов и эталонного оборудования составит 58 единиц.
В рамках данной Программы планируется закупить 21 единицу эталонов.

3.8 Создание поверочной лаборатории <*>

Сноска. Раздел 3 дополнен подразделом 3.8 - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Согласно Закону средства измерений, используемые в сфере государственного метрологического надзора, подлежат обязательной поверке, при которой подтверждается соответствие поверяемого средства измерений установленным техническим требованиям и определяется его пригодность к дальнейшему применению.
В настоящее время остро стоит вопрос о качестве оказываемых аккредитованными юридическими лицами услуг по поверке средств измерений, применяемых при работах по обеспечению защиты жизни и здоровья граждан, в том числе в области медицины и обороны страны, при контроле состояния окружающей среды, при торгово-коммерческих операциях и расчетах между покупателем (потребителем) и продавцом (поставщиком, производителем, исполнителем), в том числе в сферах бытовых и коммунальных услуг, услуг связи и др.
Достоверность результатов измерений в указанных областях деятельности имеет социальное, экономическое и политическое значение для государства.
Изучение зарубежного опыта показывает, что поверку средств измерений, используемых в вышеуказанных отраслях, осуществляют государственные учреждения.

3.9 Организация и проведение
межлабораторных сличений <*>

Сноска. Раздел 3 дополнен подразделом 3.9 - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Процедура поверки и калибровки средств измерений осуществляется метрологическими службами юридических и физических лиц, аккредитованных в установленном порядке.
Для обеспечения качества проводимых поверки и калибровки средств измерений необходимо проведение межлабораторных сличений среди аккредитованных поверочных и калибровочных лабораторий (центров).
Сличения являются одним из способов контроля и должны проводится с целью обеспечения единства и требуемой точности измерений в республике и подтверждения технической компетентности метрологических служб.

4. Цель и задачи Программы

Целью Программы являются планомерное создание и совершенствование эталонной базы единиц величин Республики Казахстан, направленные на наиболее полное удовлетворение потребностей отраслей экономики в обеспечении единства измерений, развитие основ государственной системы обеспечения единства измерений.
Задачами Программы являются:
определение проблем состояния эталонной базы, основ государственной системы обеспечения единства измерений;
содержание эталонной базы, эталона времени и частоты, обеспечение условий хранения;
применение и проведение международных сличений государственных эталонов.

5. Основные направления и механизм реализации Программы

5.1 Машиностроение, приборостроение, металлургия и
другие производственные отрасли <*>

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Основными направлениями являются: для метрологического обеспечения концевых мер длины - дооснащение эталонной базы государственным эталоном длины с диапазоном воспроизведения и передачи размера единицы длины от 100 до 1000 мм; для организации калибровки приборов контроля параметров микросхем, транзисторов, высокочастотных узлов, аппаратуры электромагнитного излучения - создание эталона электрического напряжения от 0,1 до 1 В в диапазоне частот от 30 до 3000 МГц; в целях организации поверки пирометров:
приобретение эталонного монохроматического пирометра 1-го разряда в диапазоне от 800 до 1500 ^о С,
создание государственного первичного эталона температуры от 0 до 2500 ^о С.
Для независимого воспроизведения государственного эталона единицы времени и частоты в полном соответствии с определением единицы необходимо дооснащение эталона времени цезиевым стандартом, приемником-синхронизатором, компаратором частоты.
Механизмом реализации являются:
модернизация государственного эталона длины с целью расширения диапазона воспроизведения и передачи размера единицы длины от 100 мм до 1000 мм;
создание государственного первичного эталона электрического напряжения от 0,1 до 1 В в диапазоне от 30 до 3000 МГц;
создание государственного первичного эталона единицы температуры в диапазоне от 0 до 2500 ^о С;
приобретение цезиевого стандарта времени и частоты, приемника-синхронизатора, компаратора частоты.

5.2 Топливно-энергетический комплекс <*>

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Переход страны на мировые цены по энергетическим ресурсам, рациональное потребление их в производстве, внедрение прогрессивных энергосберегающих технологий требуют дальнейшего совершенствования измерительной техники и повышения точности и достоверности измерений.
Механизмом реализации являются:
создание государственного первичного эталона удельной электрической проводимости жидкостей;
приобретение эталонного кондуктометра-солемера 1 разряда; государственного вторичного эталона единицы индуктивности в диапазоне от 1x10 ^-6 до 1 Гн;
создание первичного эталона электрического сопротивления с номинальным значением 1 Ом;
создание первичного эталона электрической емкости с номинальным значением 0,2 пФ;
создание государственного эталона силы постоянного электрического тока в диапазоне от 1х10 ^-3 до 1 А;
создание государственного эталона силы переменного электрического тока в диапазоне от 1x10 ^-3 до 20 А.

5.3 Нефтегазодобывающая промышленность

Основными направлениями развития метрологического обеспечения нефтегазодобывающей промышленности являются оценка качества нефти и нефтепродуктов и обеспечение поверкой контролеров измерительно-вычислительной техники, высокоточных преобразователей давления и температуры, используемых при транспортировке нефти и газа.
Механизмом реализации являются:
создание государственного первичного эталона единицы плотности жидкости в диапазоне измерений от 650 до 2000 кг/м ³ ;
создание государственного первичного эталона избыточного давления в диапазоне от 0,05 до 10 МПа;
создание государственного первичного эталона единицы кинематической вязкости жидкости в диапазоне от 4,0х10 ^-7 до 1,0x10 ^-1 м ² /с.

5.4 Контроль окружающей среды <*>

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Основным блоком системы экологического мониторинга на местном, региональном, национальном и глобальном уровнях является подсистема измерений, обеспечивающая оперативный контроль состояния и динамики природных антропогенных экосистем. Эффективность мониторинга определяется достоверностью получаемой экологической информации, которая базируется на комплексах эталонов единиц величин и стандартных образцах.
Механизмом реализации являются:
приобретение рабочих эталонов единиц молярной доли и массовой концентрации компонентов в газовых средах 0 и 1 разрядов;
создание государственного первичного эталона единицы показателя преломления с диапазоном измерений 1,47-1,94;
создание государственного первичного эталона шкалы рН с диапазоном измерений 3,547-10,317;
приобретение гигрометра 1 разряда в диапазоне от 5 до 100 %.

5.5 Государственные учетные операции

С внедрением с 1 января 2003 года ГОСТа 7328-2001 "Гири. Общие технические условия", устанавливающего требования к гирям и наборам из них, гармонизированного с международными требованиями, и необходимостью обеспечения учета материальных ценностей с требуемой точностью, появилась необходимость в дооснащении эталонной базы.
Механизмом реализации являются:
дооснащение эталонной базы эталонным комплексом единицы массы, государственным вторичным эталоном и рабочими эталонами.

5.6 Сельское хозяйство

Повышение метрологического уровня и метрологического обеспечения средств измерений влажности зерна и зернопродуктов.
Механизмом реализации является приобретение установки высшей точности для воспроизведения влажности зерна и зернопродуктов в диапазоне от 5 до 45 %.

5.7 Обслуживание и сопровождение
государственных эталонов <*>

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Механизм реализации включает нижеследующие мероприятия:
проведение сличений (поверка) с межгосударственными и международными, а также национальными эталонами единиц величин зарубежных стран;
обеспечение условий хранения и эксплуатации приобретаемого оборудования;
приобретение расходных материалов и вспомогательных средств измерений для модернизации государственных эталонов;
проведение ремонта государственных эталонов;
содержание персонала для обслуживания государственных эталонов;
обучение персонала, обслуживающего государственные эталоны.

5.8 Строительство Эталонного центра в городе Астане

Основной целью строительства является обеспечение условий хранения и содержания государственных эталонов, воспроизводящих единицы величин в республике, от которых размеры передаются всем применяемым средствам измерений.
Приобретаемые эталоны и эталонное оборудование требуют помещения для их установки. Помещения должны обеспечивать условия хранения, применения для проведения научных исследований, международных сличений и передачи единиц от государственных эталонов рабочим эталонам.
Было принято решение о строительстве Эталонного центра в городе Астане (протокол заседания Правительства Республики Казахстан от 19 июня 2001 N 12), и акимом городе Астаны отведен земельный участок площадью 0,693 га в свободной экономической зоне "Астана - новый город" (решение от 12 марта 2002 года N 3-1.414-П). Помещения, предназначенные для размещения эталонов и эталонного оборудования, должны обеспечивать жесткие требования, предъявляемые к условиям хранения эталонов: поддержание соответствующей температуры, влажности, помехозащищенности (вибро, электро и так далее) и сейсмостойкости.
Механизмом реализации является организация строительства здания эталонного центра.
Проектом предусматривается строительство двух основных корпусов - лабораторного и административного. В лабораторном корпусе эталонного центра планируется разместить 21 эталон по 17-ти видам измерений и испытательный центр для проведения испытаний средств измерений.

5.8 Создание поверочной лаборатории

Основным направлением является обеспечение поверкой всей измерительной техники, внесенной в номенклатурный перечень и используемой в областях деятельности, имеющих социальное, экономическое и политическое значение для государства.
Механизм реализации: необходимо приобретение поверочного и вспомогательного оборудования для создания поверочной лаборатории и организации поверочных работ. <*>

Сноска. Раздел 5 дополнен подразделом 5.8 - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

5.9 Организация и проведение
межлабораторных сличений

Организация и проведение межлабораторных сличений результатов поверки и калибровки средств измерений потребует содержание штата сотрудников, обучение персонала, создание и разработку программного обеспечения для обработки результатов межлабораторных сравнительных сличений, создания и комплектования справочно-информационного фонда, приобретения 3 видов объектов сличения, услуг связи, командировочных и прочих расходов. <*>

Сноска. Раздел 5 дополнен подразделом 5.9 - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования <*>

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Финансирование Программы осуществляется за счет средств, предусмотренных в республиканском бюджете на развитие эталонной базы единиц величин Республики Казахстан.
Необходимые объемы финансирования на 2004 год составляют 455,0 млн. тенге, на 2005 год - 1692,14 млн. тенге, на 2006 год - 1170,652 млн. тенге.
Ежегодные объемы должны уточняться в соответствии с объемами, предусматриваемыми в республиканском бюджете по соответствующей бюджетной программе на соответствующий год.

7. Ожидаемый результат от реализации Программы <*>

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

Эталонная база должна гарантировать безопасность государства (метрологическую независимость и самодостаточность), правильно оценивать точность выполняемых измерений с целью осуществления достоверной оценки качества и количества сырья, ресурсов, материалов, продукции.
Реализация Программы позволит:
приобрести 15 единиц первичных эталонов, 3 единицы вторичных и 3 единицы рабочих эталонов, соответствующих уровню точности международных эталонов и национальных эталонов наиболее технически развитых стран;
создать национальный научно-метрологический институт (Эталонный центр) в городе Астане, соответствующий международным требованиям;
провести не менее 30 сличений (поверки) с межгосударственными и международными эталонами единиц величин зарубежных стран, участвовать в международном сотрудничестве служб времени, обучить 20 специалистов на звание ученый хранитель государственных эталонов.
создать поверочную лабораторию и организовать поверочные работы для средств измерений, используемых в отраслях деятельности, имеющих социальное, экономическое и политическое значение;
обеспечить качество проводимых аккредитованными лабораториями поверки, калибровки средств измерений.

8. План мероприятий по реализации Программы развития
государственной системы обеспечения единства измерений
Республики Казахстан на 2004-2006 года <*>

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 14 апреля 2005 г. N 356 .

N п/п	Мероприятия	Форма заверше- ния	Ответ- ствен- ные испол- нители	Срок испол- нения	Предпола- гаемые расходы (млн. тенге)	Источник финанси- рования
1	2	3	4	5	6	7
1	Приобрести или модернизировать следующее обору- дование: 1) модернизиро- вать государст- венный эталон длины с целью расширения диа- пазона воспроиз- ведения и пере- дачи размера единицы длины от 100 мм до 1000 мм; 2) приобрести эталонный моно- хроматический пирометр 1 раз- ряда в диапазоне от 800 до 1500 о С с доверительной погрешностью от 2 до 6 о С при ве- роятности 0,95; 3) создать госу- дарственный пер- вичный эталон избыточного дав- ления в диапазо- не от 0,05 до 10 МПа со сред- ним квадратичес- ким отклонением результата изме- рений 3 x 10 -6 при не исключенной систематической погрешности 2 х 10 -5 ; 4) создать госу- дарственный эта- лонный комплекс единицы массы (вторичный и ра- бочие эталоны); 5) приобрести государственный первичный эталон удельной элект- рической прово- димости (УЭП) жидкостей с диа- пазоном измере- ний от 0,001 до 50 См/м со сред- ним квадратичес- ким отклонением не более 5 х 10 -5 и не исключенной систематической погрешностью 0,15 %; 6) приобрести эталонный кон- дуктометр-соле- мер 1-го разряда с диапазоном из- мерения относи- тельной удельной электрической проводимости R от 1 x l0 -4 до 100 См/м с относительной погрешностью 0, 1 ... 0,25 %; 7) приобрести государственный вторичный эталон единицы индук- тивности в диа- пазоне 1 x l0 -6 : 1 Гн со средним квадратическим отклонением результата изме- рений от 1 х 10 -5 до 30 х 10 -5 ста- бильностью не менее 1 х 10 -5 ; 8) приобрести рабочие эталоны 0 и 1 разрядов единиц молярной доли и массовой концентрации компонентов в газовых средах; 9) приобрести гигрометр отно- сительной влаж- ности 1-го раз- ряда в диапазоне измерений от 5 до 100 %, при температуре от минус 60 до плюс 60 о С абсолютная погрешность от 0,2 до 0,5 %; 10) приобрести установку высшей точности для воспроизведения единицы влажнос- ти зерна и зер- нопродуктов в диапазоне от 5 до 45 % со сред- ним квадратичес- ким отклонением результата изме- рений 0,02 %; 11) дооснастить эталон времени и частоты цезиевым стандартом вре- мени и частоты, приемником-синх- ронизатором, компаратором частоты; 12) приобрести государственный первичный эталон электрического напряжения 0,1-1 В в диапазоне частот от 30 до 3000 МГц; 13) приобрести государственный первичный эталон единицы темпера- туры в диапазоне от 0 до 2500 о С со средним ква- дратическим отк- лонением резуль- тата измерений не более 0,00005 - 1,4 о С, систе- матическая пог- решность не бо- лее 0,00005 - 0,3 о С; 14) приобрести государственный первичный эталон шкалы рН с диа- пазоном измере- ний 3,547 - 10,317; 15) приобрести государственный первичный эталон электрического сопротивления с номинальным зна- чением 1 Ом со средним квадра- тическим откло- нением результа- та измерений 3 х 10 -8 , при 10 независимых наб- людениях систе- матическая пог- решность не бо- лее 3 х 10 -7 ; 16) приобрести государственный первичный эталон единицы электри- ческой емкости с номинальным зна- чением 0,2 пФ со средним квад- ратическим отк- лонением резуль- тата измерений 2 х 10 -7 , систематическая погрешность 5 x 10 -7 ; 17) приобрести государственный первичный эталон единицы силы постоянного электрического тока, среднее квадратическое отклонение ре- зультата измере- ний 5 x 10 -8 при номинальных зна- чениях силы тока 1 х 10 -3 , 1А и 10 х 10 -3 - 2 х 10 -4 в диапазоне от 1 х 10 -16 до 1 х 10 -9 А при 10 независимых наблюдениях, не исключенные систематические погрешности не должны превышать 2 х 10 -7 при номинальных значениях силы постоянного электрического тока 1 х 10 -3 , 1 А и 25 х 10 -3 - 5 х 10 -4 в диапазоне от 1 х 10 -16 до 1 х 10 -9 А; 18) приобрести государственный первичный эталон единицы силы пе- ременного элект- рического тока со средним квад- ратическим отк- лонением резуль- тата измерений 1 х 10 -6 - 5 х 10 -6 в диапазоне 1 х 10 -3 - 20 А и системати- ческой погреш- ностью 1 х 10 -5 - 3 х 10 -4 ; 19) приобрести государственный первичный эталон единицы кинема- тической вязкос- ти жидкостей в диапазоне от 4,0 х 10 -7 до 1,0 x 10 -1 м 2 /с со средним квадратическим отклонением результата измерений 1 х 10 -4 ; 20) приобрести государственный первичный эталон единицы плотнос- ти жидкости в диапазоне изме- рений от 650 до 2000 кг/м 3 со случайной пог- решностью 1,2 x 10 -6 , систематической погрешностью 3 х 10 -6 ; 21) приобрести государственный первичный эталон единицы показа- теля преломления с диапазоном из- мерений 1,47- 1,94, значения длин волн излу- чений мкм 0,467; 0,480; 0,508; 0,633, случайной погрешностью 1 x 10 -6 , систематической погрешностью 2 x 10 -6 .	Информа- ция Прави- тель- ству Респуб- лики Казах- стан	МИТ	10 января и 10 июля еже- годно	2004 г. - 185 2005 г. - 302,75 2006 г.- 317,888	Респуб- ликанс- кий бюджет
2	Осуществлять обслуживание и сопровождение государственных эталонов: 1) провести сли- чения (поверки) с межгосударст- венными и между- народными, а также националь- ными эталонами единиц величин зарубежных стран; 2) обеспечить условия хранения и эксплуатации приобретаемого оборудования; 3) приобрести расходные мате- риалы и вспомо- гательные сред- ства измерений для модернизации эталонов; 4) провести ре- монт эталонов; 5) провести обс- луживание этало- нов; 6) содержать штат сотрудников государственной службы времени и частоты; 7) обучить пер- сонал с целью постоянного по- вышения квалифи- кации; 8) обеспечить сервисное обслу- живание оборудо- вания (путем привлечения и заключения дого- воров с произво- дителями госу- дарственного эталона времени и частоты); 9) участвовать в международном сотрудничестве служб времени; 10) распростра- нять сигналы времени по теле- видению и радио- станциям; 11) постоянно развивать эта- лонный комплекс (дооснащать, мо- дернизировать).	Информа- ция Пра- витель- ству Респуб- лики Казах- стан	МИТ	10 января и 10 июля еже- годно	2004 г. - 70 2005 г. - 141,632 2006 г. - 137	Респуб- ликан- ский бюджет
3	Построить Эталонный центр в городе Астане.	Информа- ция Прави- тельству Респуб- лики Казах- стан	МИТ (со- зыв); аким города Астаны	10 января и 10 июля еже- годно	2004 г.- 200 2005 г.- 1200 2006 г. - 699,193	Респуб- ликан- ский бюджет
4	Создать повероч- ную лабораторию и организовать поверочные рабо- ты для средств измерений, используемых в отраслях деяте- льности, имеющих социальное, эко- номическое и по- литическое зна- чение.	Инфор- мация Прави- тель- ству Респуб- лики Казах- стан	МИТ	10 января и 10 июля еже- годно	2005 г.- 41,5 2006 г.- 10	Респуб- ликан- ский бюджет
5	Организовать проведение меж- лабораторных сличений резуль- татов поверки и калибровки сред- ств измерений.	Инфор- мация Прави- тель- ству Респуб- лики Казах- стан	МИТ	10 января и 10 июля еже- годно	2005 г.- 6,258 2006 г. - 6,571	Респуб- ликан- ский бюджет
	Итого: объем бюджетных сред- ств для реализа- ции Программы развития госу- дарственной сис- темы обеспечения единства измере- ний Республики Казахстан на 2004-2006 годы.			2004- 2006 годы	2004 г. - 455 2005 г. - 1692,14 2006 г. - 1170,652	Респуб- ликан- ский бюджет

Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 16 наурыздағы N 321 Қаулысы

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегi N 903 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегі iс-шаралар жоспарын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгін қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

2. Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда министрлiгi жарты жылдықтың қорытындылары бойынша жылына екi рет, 10 қаңтарға және 10 шiлдеге Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаны iске асыру барысы туралы ақпарат ұсынсын.

3. Бағдарламаның орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң орынбасары С.М. Мыңбаевқа жүктелсiн.

4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2004 жылғы 16 наурыздағы
N 321 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін
қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесін дамытудың
2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасы

Астана қаласы, 2004 жыл

Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасы

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы Қазақстан Республикасының өлшем бiрлігiн қамтамасыз
ету мемлекеттiк жүйесін дамытудың 2004-2006 жылдарға
арналған бағдарламасы

Бағдарламаны Қазақстан Республикасы Үкiметінің 2003 жылғы 5
әзірлеу үшін қыркүйектегi N 903 қаулысымен
негіздеме бекiтілген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасын
iске асыру жөнiндегі iс-шаралар жоспарының
2.3-тармағы

Бағдарламаны Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда
негiзгi министрлiгi
әзiрлеушi

Бағдарламаның Бағдарламаның мақсаты экономика салаларының өлшем
мақсаты бiрлiктi қамтамасыз етуде қажеттілiктерiн неғұрлым
толық қанағаттандыруға, өлшем бiрлікті қамтамасыз
ету мемлекеттiк жүйесiнің негiздерiн дамытуға
бағытталған Қазақстан Республикасының шамалар
бiрлiктерінің эталондық базасын жоспарлы құру және
жетілдiру болып табылады

Бағдарламаның Эталондық базаның, өлшем бiрлiгін қамтамасыз ету
негiзгi мемлекеттiк жүйесiнiң негiздерi жай-күйiнiң
мiндеттерi проблемаларын айқындау;
эталондық базаны, уақыт пен жиілiктiң эталонын
ұстау, сақтау шарттарын қамтамасыз ету;
мемлекеттiк эталондарды халықаралық салыстыруларды
қолдану және жүргiзу

Қаржыландыру Бағдарлама республикалық бюджет қаражатынан
көзi қаржыландырылады 2004 жылға - 455,0 млн. теңге,
2005 жылға - 1 692,14 млн. теңге, 2006 жылға - 1
1170,652 млн. теңге

Бағдарламаны Бағдарламаны iске асыру қажеттi деңгейдегi
iске асырудан эталондық базаны құруға, өлшемнiң дәлдігі мен
күтілетін шынайылығын арттыруға, өлшеу техникасын жетілдiруге,
нәтижелер экономиканың өсуiне және сауданың дамуына ықпал
етедi

Iске асыру 2004-2006 жылдар
мерзiмi
Ескерту. 1-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

2. Кіріспе

Осы Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегi N 903 қаулысымен бекiтілген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарына (2.3-тармақ) сәйкес әзірлендi. Бағдарлама "Қазақстан Республикасының шамалар бiрлiктерiнiң эталондық базасын дамытудың кейбiр мәселелерi туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 10 мамырдағы N 614 қаулысымен бұрын бекiтiлген Қазақстан Республикасының шамалар бiрлiктерiнiң эталондық базасын дамытудың 2001-2003 жылдарға арналған бағдарламасын жалғастырушы болып табылады.
Бағдарлама метрологиялық қамтамасыз етуде, дәлдiгi жоғары өлшеуші техниканың дамуында республика ғылымының, техникасының және өнеркәсiбiнiң қазiргi заманғы және перспективалы қажеттіліктерiн талдаудың негiзiнде жасалды.
Оны әзiрлеу кезiнде Қазақстанның 2030 жылға дейiнгі даму стратегиясына сәйкес республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының басымдықтары мен мақсаттары, ұлттық экономиканың әлемдiк экономикалық қауымдастықпен ықпалдасуына байланысты мәселелерді шешудің қажеттілігі ескерiлдi.
Бағдарлама 3 жылға есептелген және республикада өлшемдердің бiрлiгi мен дәлдiгiн қамтамасыз ету және өлшемдердің ұлттық жүйесiн халықаралық талаптарға бейiмдеу мақсатында ұлттық эталондық базаны дамыту мен жетiлдiру жөнiндегi негiзгi мiндеттердi қамтиды.

3. Проблеманың қазіргі жай-күйін талдау

Даму деңгейi тұтастай экономика дамуының деңгейiн айқындайтын ұлттық эталондық база республикадағы өлшем бiрлiктi қамтамасыз етудiң техникалық негiзi болып табылады.
Осы өлшем саласында қол жеткiзілген, шама бiрлiгiн ең жоғарғы дәлдiкпен жаңғыртатын және (немесе) сақтайтын және олардың мөлшерін бағынышты эталондарға және жұмысшы өлшем құралдарына беретін мемлекеттiк бастапқы эталондардың кешенi елдiң эталондық базасының ең жоғарғы буыны болып табылады.
1999-2003 жылдарға арналған ұқсас бағдарламаларды iске асыру пайдаланымға жаңа эталондарды енгiзуге, эталондар қатарын жаңғыртуға, өлшенетiн шамалардың ауқымын кеңейтуге мүмкіндік бердi.
70-80 жылдарда құрылған және оңтүстiк өңірде шоғырланған қазiргi уақытта бар мемлекеттiк эталондар моральдық және техникалық тұрғыдан ескiрген және олардың метрологиялық сипаттамалары ел үшiн бастапқы өлшем құралдарына қойылатын талаптарға жауап бермейді.
Бұдан басқа, алдыңғы қатарлы шет елдердің эталондарымен салыстырғанда ұлттық эталондардың ғылыми-техникалық деңгейiнiң төмендеу үрдiсi де бар.
Мемлекеттік эталондардың ғылыми-техникалық деңгейi олардың ұлттық эталондарды бapa-барлығын және жүргiзілетiн өлшемдердiң дұрыстығын танудың заңды негiзін құрайтын шет елдердің ұлттық эталондарымен халықаралық салыстырудың терiс нәтижелерiне алып келедi.
Бұдан басқа, заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерiне жататын бiрқатар бастапқы эталондар, сондай-ақ жұмысшы өлшем құралдары тиiстi мемлекеттiк эталондардың болмауына байланысты салыстырып тексеруге республикадан тысқары әкетіледi (Ресейге, Украинаға). Жыл сайын әртүрлі өлшем құралдарының 30-дан астамы, оның iшiнде газдардың ылғалдылығын анықтауға арналған гигрометрлер, сынап буларының газ талдауыштары және басқалары оларды салыстырып тексеру үшiн республикадан тысқары әкетiледi. Эталондық материалдардың болмауына байланысты газ талдауыштары, астық дымқыл өлшеуiштердi, полярографтарды, хроматографтарды және басқа да өлшем құралдарын салыстырып тексеру кезiнде қиындықтар туындайды, эталондық материалдар Ресейден сатып алынады.
Бұл жағдай отандық өнімнің әлемдiк рынокқа шығуын айтарлықтай дәрежеде тежейді, республиканың өзiнiң бастапқы эталондарын және жұмысшы өлшем құралдарын салыстырып тексеруге мәжбүр басқа елдерге техникалық және экономикалық тәуелдiлiгiн туғызады.
Әсiресе бұл метрологиялық қамтамасыз етуi тиiстi деңгейде емес отын-энергетикалық кешен, мұнай-газ өндiрушi өнеркәсіп, сондай-ақ машина жасау салалары, тамақ өнеркәсiбi, телекоммуникациялар сияқты экономиканың қарқынды дамушы салаларына қатысты болады.
Осыған байланысты, экономика салаларының перспективалық қажеттілiктерiн қамтамасыз ету үшін жаңа эталондарды құру және қолда барын жаңғырту эталондық базаның дамуының басым бағыттары болып табылады.

3.1 Машина жасау, аспап жасау, металлургия және басқа өндірістiк салалар

Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму стратегиясының аясында машина жасаудың және аспап жасаудың жекелеген түрлерi үшiн металл өңдеуге арналған станоктар, сүйреу стандары, мұнай-газ өндiрушi жабдықтар және басқалары сияқты өнiмдерді ұйымдастыру және шығару оларды әрi қарай дамытудың орындылығына байланысты басымдықты болып табылады. Мұндай өндiрiстердi жүзеге асыру кезінде геометриялық шамалардың өлшем құралдарының айтарлықтай саны пайдаланылады: сыртқы және iшкi мөлшерді, күрделi жұмысшы тыстардың параметрлерін, түзу сызықтан және жалпақтықтан ауытқуды өлшеу. Қазiргi уақытта ұзындықты өлшеу аспаптарын жөнге келтіру және калибрлеу үшін пайдаланылатын 2 санатты ұзындықтың аяқталу шамалары салыстырып тексеру үшiн республикадан тысқары әкетiледi.
Микропроцессорлық техника мен технологияның дамуына байланысты электр шамаларын өлшеу дәлдігiн арттыруды талап ететiн аса кіші ұзындықтарды цифрлы-ұқсас дабылдарды дәл өлшеу болмай отыр.
Республикада экологиялық мониторинг үшiн радиолокациялық және навигациялық жүйелерде, жоғары жиiлiкті радио байланысында, электромагниттi сәуле шығаруды бақылау аппаратурасында микросызбалардың, транзисторлардың, диодтардың параметрлерiн бақылау үшін пайдаланылатын аспаптарды калибрлеуге арналған жағдай жоқ.
Металлургияда және басқа да қайта өңдеу салаларында жүйелер, оның ішiнде температураны қашықтықтан анықтайтын пирометрлер кең қолданылады. Республикада пирометрия саласындағы метрологиялық база бірнеше эталондық пирометрлермен (10 шамасында) және 1000 данаға жуықты құрайтын жұмысшы аспаптардың паркіне қызмет көрсететiн 2-разрядты температуралық лампалармен шектеледi. Бұл эталондарды мерзiмдi салыстырып тексеру Ресейде жүргiзіледi.
Шамалар мен салмақтардың III Бас конференциясының шешiмiне сәйкес физикалық шамалардың Халықаралық жүйесiнде уақыт бiрлiгi мынадай болып айқындалған: секунд - Цезия-133 атомы негiзгi жай-күйiнiң екi өте жiңiшке деңгейлерiнiң арасындағы өткелге сәйкес келетiн 9192631 770 сәулелену кезеңдерi.
Уақыт бiрлігін оның анықтамасына толық сәйкес тәуелсіз жаңғырту үшiн уақыт эталоны құрамында цезийлік стандарт болуы қажет.

3.2 Отын-энергетикалық кешен

Энергетикалық және басқа табиғи ресурстарды үнемдеу - республиканың экономика салаларының алдында тұрған маңызды мiндеттердiң бiрi. Қазiргi уақытта отын-энергетикалық кешенде бақылаудың төмен дәлдiктi өлшем құралдарының айтарлықтай саны қолданылады: қолданылуы жыл сайын айтарлықтай шығын әкелетiн электр энергиясын есептегiштер, шығын өлшеуiштер, кондуктометрлер, жылу есептегіштер. Мысалы, республикадағы өндiрілетiн электр энергиясының өлшем қателiгiн электронды жүйенiң электр есептегiштерiн пайдалану кезінде 2%-дан 0,5%-ға дейін азайту электр энергиясын ақшаға шаққанда 1,5 млрд. эквиваленттi теңгенi үнемдеуге мүмкiндiк бередi.
Экономикалық жоғалтулар электр энергиясын өндіру, бөлу, тұтыну және сыртқы сауда кезінде, оның iшiнде электр энергиясы есебінің жеткiлiксiз дәлдiгiнiң және сапасын бағалаудың жоқтығы нәтижесiнде болады.
Талдау көрсетіп отырғандай, электр берудiң iрi жүйеаралық және мемлекетаралық желілерінде есептеу қателігі 1,0-1,5%-ды, энергияны iрi өндiрушiлерде және тұтынушыларда 1,5-4,0%-ды, тұрғын үй-коммуналдық салада 3%-ды құрайды. Электр энергиясы сапасына тиiсті бақылаудың жоқтығы қосымша энергетикалық желiлердегi жоғалтулардың ұлғаюына, компьютерлер мен есептегiш техника жұмысының бұзылуына әкелiп соғады. Мұндай жағдай электрлік шамалардың өлшем құралдарын салыстырып тексеруге арналған қажетті эталондар мен эталондық жабдықтың жоқ болуына байланысты мүмкін болып табылады: 1 разрядты индуктивтiктiң шамалары, индуктивтiктiң жұмыстық шамасын, индуктивтiктің көпірлерiн және өлшеуiштерiн, тоқ трансформаторларын салыстырып тексеруге арналған қондырғы (дәлдiк сыныбы 0,005) пайдаланылатын өзара индуктивтіктің орауыштары.
Су дайындаушы қондырғылардың пайдаланылу режимi су дайындаушы, жылу энергетикалық және желілiк жабдықтардың iшкi беттерiнiң тоттануы арқылы болған үнемділіктің төмендеуiнсiз және зияндылығынсыз электростанция және жылу желiлерi кәсіпорындарының жұмысын қамтамасыз етуi қажет. Суды бақылау қазандардың "қоректенетiн" суының үлесті электр өткiзгіштiгiн өлшейтiн кондуктометрлермен, сондай-ақ тұз өлшеуiштермен жүргiзіледi.
Республикада технологиялық судың сапасын бақылауға арналған (жылуэлектрлiкорталық, авиаотрядтар) энергетика және авиацияда қолданылатын тұз өлшеуіштер салыстырып тексерумен қамтамасыз етiлмеген.
Сұйықтықтардың үлестi электр өткiзгіштiгi бiрлiктерiнiң мөлшерiн жаңғырту, сақтау және беруге арналған мемлекеттік алғашқы эталон жоқ.

3.3 Мұнай-газ өндiрушi өнеркәсiп

Каспий теңiзiнің қазақстандық секторында барлау жұмыстарын жүргiзу, мұнай және газды қайта өңдеуші күштерді қайта жаңарту және ұлғайту, мұнай-газдық машина жасауды дамыту, мұнай-химиялық саланы дамыту, экспорттық күштердi кеңейту мұнай-газ саласы дамуының ағымдағы жай-күйіне, оның әлеуетi мен экономикалық орындылығына байланысты дамудың басымдығы болып табылады. Қазақстан континенталды ел екенiн және көмiрсутек шикiзаты қорлары негiзгi әлемдiк рыноктардан алыс орналасуын ескере отырып, мұнай және газ тасымалдау мәселесiн шешу республика үшiн басымдық маңызға ие.
Мұнай және мұнай өнiмдерiнің сапасын бағалау кезiнде бақылауға жататын параметрлердiң бiрi тығыздық пен жабысқақтық болып табылады. Мұнай және мұнай өнiмдерiнiң тығыздығы мен жабысқақтығын өлшеу: коммерциялық есептің тораптарында, сұйық өнiмдi өндiру және тасымалдаудың технологиялық процесстерiн бақылау және реттеу кезiнде жүргізiледi.
Сұйық және жартылай сұйық орталардың тығыздығы мен жабысқақтығын жоғары дәлдiкпен өлшеу мұнай химиясында, химияда, фармацевтикада, құрылыс материалдарын өндiруде өнiмдi сертификаттау кезiнде жүргiзiледi.
Тығыздықтың және сұйықтықтың кинематикалық жабысқақтығы бiрлiктерiнiң мөлшерiн жаңғырту, сақтау және беруге арналған сұйықтықтың тығыздығы бiрлiгiнiң және сұйықтықтың кинематикалық жабысқақтығы бiрлiгiнiң мемлекеттiк алғашқы эталондар жоқ.
Мұнай мен газды тасымалдау кезiнде бақылау мен басқару процесстерiн автоматтандыру үшiн республикаға өз метрологиялық сипаттамалары бойынша эталондарға жақындастырылған өлшеуiш-есептегiш бақылаушыларының әртүрлi типтерi әкелiнедi.
Артық қысымның мемлекеттiк екiншi эталонының жоқтығы республиканың артық қысымның өлшем құралдарын салыстырып тексеруге деген сұранысын қамтамасыз етуге мүмкiндiк бермейдi.

3.4 Қоршаған ортаны бақылау

Мұнай мен газдың қорларын белсендi түрде игеру экологиямен байланысты алға тартады.
Мұнай мен газдың кен орындарын әзiрлеушi iрi компаниялар қоршаған ортаны қорғау мәселелерiмен белсендi түрде айналысуына қарамастан, республикада экологиялық жағдай бұрынғысынша күрделi болып қалуда және тұрақты бақылауға алынуы тиiс.
Атомдық және химиялық өнеркәсiптiң, металлургиялық өндiрiстің, автокөлiктiң қосалқы өнiмдерiнiң шығарындылары қоршаған ортаны ластаудың басқа да көздерi болып табылады.
Таза газ бен газ қоспасы газ компоненттерiнiң араласпасы бiрлiгiнiң мөлшерiн беретiн негiзгi құралдары болып табылады. Қазiргi кезде республикада газ қоспаларын аттестацияланған өндiрiс игерiлген жоқ.
Атмосфераның жай-күйiн бақылау саласында өлшеуiш талдамалық мiндеттерiне қоршаған ортадағы қышқылдықты, өндiрiстiк және ауыл шаруашылық өндiрiсiнiң өндiрiстiк және қойма үй-жайларындағы атмосфера ауасының ылғалдығын анықтау жатады, ылғалдыққа және рН шәкілiне қатысты аспаптар сол үшiн қажет.
Қоршаған ортаның ластануын бақылау саласында, сондай-ақ қауiптіліктiң 1 және 2 сыныптарына (улар) жататын органикалық ластануды анықтауға арналған аспаптар - эталондары жоқ бiрлiк мөлшерiн беру үшiн сынғыштық көрсеткiштерiн бағалауға арналған рефрактометрлер қолданылады. Бiрлiк өлшемiн рефрактометрлерге беруге арналған эталондар жоқ.

3.5 Мемлекеттік есептеу операциялары

"Өлшем бiрлігін қамтамасыз ету туралы" Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 7 шiлдедегі N 52-II Заңына (бұдан әрi - Заң) сәйкес мемлекеттiк есептеу операцияларын iске асыру кезiнде қолданылатын өлшем құралдары мiндеттi салыстырып тексеруге жатады.
Салмақ шамалары материалдық құндылықтарды есептеу кезiндегi негiзгi өлшем құралдары болып табылады (таразылар мен гирлер).
2003 жылғы 1 қаңтардан бастап гирлер мен олардың жиынтықтарына қойылатын халықаралық талаптармен үйлестірiлген талаптарды белгілейтiн MEMCT-тың 7328-2001 "Гирлер. Жалпы техникалық шарттардың" енгiзiлуiмен E1, Е2 дәлдік сыныбындағы гирлерді салыстырып тексеруге қажеттілiк туды, олар эталондық өлшем құралдарының жоқ болуына байланысты республикада метрологиялық қызмет көрсетумен қамтамасыз етілмеген.

3.6 Ауыл шаруашылығы

Бiріншi кезекте астық пен жемге жататын ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiруде технологиялық процестердің параметрлерін және басқаруды бақылау кезiнде ылғалдылық анықтаушы роль атқарады, астықтың жай-күйi, сақталуы, сатып алу және сату кезіндегі есептің шынайылығы ылғалдылыққа байланысты болады.
Жедел анықтау, сондай-ақ элеваторларда, нан қабылдаушы пункттерде ылғалдылықты бақылау кезiнде қазiргі кезде астық пен астық өнiмдерiнiң ылғалдылық бiрлiгін жаңғыртуға арналған жоғары дәлдiктi қондырғының болмауынан метрологиялық қамтамасыз етiлмеген ылғал өлшеуiштер қолданылады.
Ылғалдылық зертханалық жағдайларда ұзақ уақыт iшiнде құрғату шкафтарының көмегімен айқындалады.
Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығын, оның iшiнде астық шаруашылығын көтеру және дамыту астық пен астық өнiмдерiнiң ылғалдылығын анықтау бойынша қазiргi заманғы өлшем құралдарын тартуды, жедел әдiстердi пайдалануды, өлшемдер деңгейінiң дәлдігін жоғарылатуды, ылғалдылық аспаптарын салыстырып тексеру үшін жағдайлар жасауды және метрологиялық қамтамасыз ету мәселелерін шешуді талап eтeді.

3.7 Мемлекеттік эталондарға қызмет көрсету және
оларды бiрге алып жүру

Ескерту. 3.7-кіші бөлімнің тақырыбына өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

Заңға сәйкес (10-бап) мемлекеттік эталондарды құру және ұстау мемлекет есебінен іске асырылады.
1999 жылғы жай-күй бойынша Мемстандарттың қарамағында 19 мемлекеттік эталон болды.
Республикалық бюджеттің қаржысына 1999 жылдан бастап мыналар сатып алынған:
1999-2000 жылдары - эталондар мен эталондық жабдықтардың 10 бірлігi;
2001 жылы - эталондар мен эталондық жабдықтардың 13 бірлiгі;
2002 жылы - эталондар мен эталондық жабдықтардың 3 бiрлiгi;
2003 жылы - эталондар мен эталондық жабдықтардың 13 бiрлiгі.
2004 жылдың басында эталондар мен эталондық жабдықтардың саны 58 бірлікті құрайды.
Осы Бағдарламаның шеңберiнде 21 бiрлiк эталондар сатып алу жоспарланып отыр.

3.8 Салыстырып тексеру зертханасын құру

Заңға сәйкес мемлекеттік метрологиялық қадағалау саласында пайдаланылатын өлшем құралдары салыстырып тексерiлетiн өлшем құралының белгiленген техникалық талаптарға сәйкестігі расталатын және оның бұдан әрi қолдануға жарамдылығы анықталатын мiндетті салыстырып тексеруге жатады.
Қазiргi уақытта азаматтардың өмiрi мен денсаулығын қорғауды, соның iшiнде медицина және ел қорғанысы саласында қамтамасыз ету жөнiндегi жұмыстар кезiнде, қоршаған ортаның жай-күйiн бақылау кезiнде, сауда-коммерциялық операциялар және сатып алушы (тұтынушы) мен сатушы (жеткiзушi, өндiрушi, орындаушы) арасындағы, соның iшiнде тұрмыстық және коммуналдық қызметтер, байланыс қызметтерi және басқа салалардағы есептесулер кезiнде қолданылатын өлшем құралдарын салыстырып тексеру бойынша аккредиттелген заңды тұлғалар көрсететiн қызметтердiң сапасы туралы мәселе өзектi болып отыр.
Өлшемдер нәтижелерiнiң шынайылығы көрсетілген қызмет салаларында мемлекет үшiн әлеуметтiк, экономикалық және саяси маңызға ие.
Шет ел тәжiрибесiн зерделеу жоғарыда көрсетiлген салаларда пайдаланылатын өлшем құралдарын салыстырып тексерудi мемлекеттiк мекемелер жүзеге асыратынын көрсетедi.
Ескерту. 3.8-кіші бөліммен толықтырылды - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

3.9 Зертханааралық салыстыруларды ұйымдастыру
және жүргiзу

Өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу рәсiмiн белгiленген тәртiппен аккредиттелген заңды және жеке тұлғалардың метрологиялық қызметтерi жүзеге асырады.
Жүргiзілетiн өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу сапасын қамтамасыз ету үшін аккредиттелген салыстырып тексеру және калибрлеу зертханаларының (орталықтарының) арасында зертханааралық салыстырулар жүргiзу қажет.
Салыстырулар бақылау тәсiлдерiнiң бiрi болып табылады және республикада өлшемдердiң бiрлiгiн және талап етілетiн дәлдiктi қамтамасыз ету және метрологиялық қызметтердiң техникалық құзыреттілiгiн растау мақсатында жүргiзілуi тиiс.
Ескерту. 3.9-кіші бөліммен толықтырылды - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері

Бағдарламаның мақсаты өлшем бірлігiн қамтамасыз етуге экономика салаларының өлшем бірліктерiн қамтамасыз етуге деген қажеттіліктерiн толық қанағаттандыруға, өлшем бiрліктерін қамтамасыз етудiң мемлекеттік жүйесiнің негiздерін дамытуға бағытталған Қазақстан Республикасының шама бірліктерінің эталондық базасын жоспарлы түрде құру және жетілдіру болып табылады.
Бағдарламаның мiндеттерi:
эталондық база жай-күйiнiң проблемаларын, өлшем бiрлiктерiн қамтамасыз ету;
мемлекеттiк жүйесiнiң негіздерін айқындау;
эталондық базаны, уақыт пен жиілiктің эталонын ұстау, сақтау шарттарын қамтамасыз ету;
мемлекеттiк эталондарға халықаралық салыстыруларды қолдану және жүргізу болып табылады.

5. Бағдарламаны іске асырудың негізгі бағыттары мен тетігі

5.1 Машина жасау, аспап жасау, металлургия және басқа да өндiрістiк салалар

Негізгі бағыттар мыналар болып табылады: ұзындық ұшының шамаларын метрологиялық қамтамасыз ету үшiн - эталондық базаны 100-ден 1000 мм-ге дейiнгi ұзындық бiрлiгiнiң мөлшерiн жаңғыртудың және берудiң ауқымы бар ұзындықтың мемлекеттік эталонымен жабдықтау; микросызбалар, транзисторлар, жоғары жиілiкті тораптар, электромагниттi сәулелену аппаратура параметрлері бақылауының аспаптарына калибрлеуді ұйымдастыру үшін - 30-дан 3000 МГц-ге дейінгі жиiлiк ауқымында 0,1-ден 1 В-ға дейiнгi электр кернеуiнiң эталонын жасау; пирометрлерді салыстырып тексерудi ұйымдастыру мақсатында
800-ден 1500 ^о С-ға дейінгі ауқымда 1-ші разрядты эталондық монохроматикалық пирометрiн сатып алу,
0-ден 2500 ^о С-ға дейiнгi ауқымда температураның мемлекеттiк алғашқы эталонын құру.
Тәуелсiз жаңғырту үшiн бірлiк анықтай отырып толық сәйкестікпен уақыт пен жиiлiк бiрлігінiң мемлекеттiк эталонын уақыт эталонын цезийлiк стандартпен, қабылдағыш-синхронизатормен, жиiлiк компараторымен әрi қарай жабдықтау қажет.
Iске асыру тетiгi:
100-ден 1000 мм-ге дейiнгi ұзындық бiрлiгінiң мөлшерiн жаңғыртудың және берудің ауқымын кеңейту мақсатында ұзындықтың мемлекеттiк эталонын жаңғырту;
30-дан 3000 МГц-ке дейiнгі жиiлiк ауқымында 0,1-ден 10 В-ға дейiнгi электр кернеуiнiң мемлекеттiк алғашқы эталонын құру;
0-ден 2500 ^о С-ға дейiнгi ауқымда температураның мемлекеттiк алғашқы эталонын құру;
уақыт пен жиілiктiң цезийлік стандартын, қабылдағыш-синхронизаторды, жиілiк компараторын сатып алу болып табылады.
Ескерту. 5.1-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

5.2 Отын-энергетикалық кешені

Энергетикалық ресурстар бойынша елдiң әлемдiк бағаларға өтуi, оларды өндiрiсте тиiмдi жұмсау, үдемелi энергия сақтайтын технологияны енгiзу өлшеуiш техниканы әрi қарай жетілдiрудi және өлшемдердiң дәлдiгi мен шынайылығын одан әрi жетiлдiрудi талап етедi.
Iске асыру тетігі:
сұйықтықтардың үлесті электр өткiзгiштігінiң мемлекеттiк алғашқы эталонын жасау;
1-ші разрядты эталондық тұз өлшеуiш кондуктометрдi сатып алу; 1x10 ^-6 -дан 1 Гн-гe дейiнгi ауқымда индуктивтік бiрлігінің мемлекеттік екiншi эталоны;
1 Ом номиналды мәнi бар электрлiк қарсылықтың алғашқы эталонын жасау;
0,2 пФ номиналды мәні бар электрлік сыйымдылықтың алғашқы эталонын жасау;
1x10 ^-3 -тен 1А-ға дейiнгi ауқымда тұрақты электр тоғы күшiнiң мемлекеттiк эталонын жacaу;
1x10 ^-3 -тен 20А-ға дейiнгі ауқымда ауыспалы электр тоғы күшiнiң мемлекеттiк эталонын жасау.
Ескерту. 5.2-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

5.3 Мұнай-газ өндіруші өнеркәсіп

Мұнай және мұнай өнiмдері сапасын бағалау және өлшеуiш-есептегіш техника бақылаушыларын, мұнай және газды тасымалдау кезiнде пайдаланылатын қысым мен температураның жоғары дәлдiктегі түрленгіштерін салыстырып тексерумен қамтамасыз ету мұнай-газ өндіруші өнеркәсiптi метрологиялық қамтамасыз етудi дамытудың негізгi бағыттары болып табылады.
Iске асыру тетігi:
650-ден 2000 кг/м ³ -ге дейiнгi ауқымда сұйықтық тығыздығы бiрлiгiнiң мемлекеттiк алғашқы эталонын жасау;
0,05-тен 10 МПа-ға дейiнгi ауқымда артық қысымның мемлекеттiк алғашқы эталонын жасау;
4,0x10 ^-7 -ден 1,0x10 ^-1 м ² /с-ға дейiнгi ауқымда сұйықтықтың кинематикалық жабысқақтық бiрлігінiң мемлекеттiк алғашқы эталонын жасау болып табылады.

5.4 Қоршаған ортаны бақылау

Табиғи антропогенді экожүйелердiң жағдайын және қозғалысын жылдам түрде бақылауды қамтамасыз ететін өлшемдердiң жүйешесi Экологиялық мониторингтiң жергілiкті, аймақтық, ұлттық және басты деңгейлерiндегi жүйенiң негiзгi блогы болып табылады. Мониторингтің тиiмділігі шама бiрлiктерi эталондарының және стандарттық үлгілер жиынтықтарында орналасқан алынатын экологиялық ақпараттың шынайылығымен айқындалады.
Iске асыру тетігі:
0 және 1-ші санатты газды орталардағы компоненттердiң молярлы үлесi және салмақтық концентрациясы бiрлiктерiнiң жұмысшы эталондарын сатып алу;
1,47-1,94 өлшемдер ауқымындағы сынушылық көрсеткiшi бiрлiгiнiң мемлекеттiк алғашқы эталонын жасау;
3,547-10,317 өлшемдер ауқымындағы pH шәкілiнiң мемлекеттiк алғашқы эталонын жасау;
5-тен 100 %-ға дейiнгі ауқымда 1-разрядты гигрометрдi сатып алу болып табылады.
Ескерту. 5.4-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

5.5 Мемлекеттiк есептеу операциялары

2003 жылғы 1 қаңтардан бастап гирлер мен олардың жиынтықтарына қойылатын, халықаралық талаптармен үйлестiрiлген талаптарды белгілейтiн МЕМСТ-тың 7328-2001 "Гирлер. Жалпы техникалық шарттардың" және материалдық құндылықтарды талап етілетiн дәлдiкпен есептеудi қамтамасыз ету қажеттілiгiмен бастап енгізілуімен және эталондық базаны әрі қарай жабдықтау қажеттілiгі туды.
Iске асыру тетігі:
эталондық базаны салмақ бірлiгiнiң эталондық жиынтығымен, мемлекеттiк екiншi эталонмен және жұмысшы эталонымен әрі қарай жабдықтау болып табылады.

5.6 Ауыл шаруашылығы

Астық және астық өнімдері ылғалдылығының өлшем құралдарын метрологиялық қамтамасыз ету және олардың метрологиялық деңгейін арттыру.
Iске асыру тетiгi 5-тен 45%-ға дейiнгi ауқымда астық және астық өнiмдерi ылғалдылығын жаңғыртуға арналған жоғары дәлдiкті қондырғы сатып алу болып табылады.

5.7 Мемлекеттік эталондарға қызмет көрсету және
оларды бірге алып жүру

Icкe асыру тетігі мынадай iс-шараларды қамтиды:
шет елдердiң шамалар бiрлiктерiнiң мемлекетаралық және халықаралық, сондай-ақ ұлттық эталондарымен салыстыруды (салыстырып тексеруді) жүргізу;
сатып алынатын жабдықты сақтау және пайдалану шарттарын қамтамасыз ету;
мемлекеттік эталондарды жаңғырту үшін шығын материалдарын және көмекші өлшем құралдарын сатып алу;
мемлекеттік эталондарды жөндеуден өткiзу;
мемлекеттiк эталондарға қызмет көрсететiн қызметкерлердi ұстау;
мемлекеттiк эталондарға қызмет көрсететін қызметкерлердi оқыту.
Ескерту. 5.7-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

5.8 Астана қаласында Эталондық орталық салу

Құрылыстың негiзгi мақсаты республикада мөлшерi барлық қолданылатын өлшем құралдарына берілетiн шамалар бiрлiктерiн жаңғыртатын мемлекеттiк эталондарды сақтау және ұстау шарттарын қамтамасыз ету болып табылады.
Сатып алынатын эталондар мен эталондық жабдық оларды орнату үшiн үй-жайды талап етедi. Үй-жайлар ғылыми зерттеулердi, халықаралық салыстыруларды және бірліктерді мемлекеттiк эталондардан жұмысшы эталондарға берудi жүргiзу үшiн сақтау, қолдану шарттарын қамтамасыз ету қажет.
Астана қаласында Эталондық орталықты салу туралы шешiм қабылданды (Қазақстан Республикасы Үкіметiнің 2001 жылғы 19 маусымдағы мәжiлiсiнiң хаттамасы) және Астана қаласының әкiмi "Астана жаңа қала" еркiн экономикалық аймақтан 0,693 га алаң жер бөлiндi (2002 жылғы 12 наурыздағы N 3-1.414-П шешiмi). Эталондар мен эталондық жабдықтарды орналастыруға арналған орындар эталондарды сақтаудың шарттарына қойылатын қатаң талаптарды қамтамасыз етуi қажет: тиiстi температураны, ылғалдылықты, кедергiден қорғалушылықты (вибро, электрлiк және басқа) және сейсмоберiктiлiкті ұстау.
Эталондық орталықтың ғимаратын салуды ұйымдастыру iске асыру тетігі болып табылады.
Жоба зертханалық және әкiмшілiктiң екi негiзгі корпустарын салуды көздейдi. Эталондық орталықтың зертханалық корпусында өлшемдердiң 17 түрi бойынша 21 эталонды орналастыру және өлшем құралдарына сынақ жүргiзу үшiн сынақ орталығын орналастыру жоспарланып отыр.

5.8 Салыстырып тексеру зертханасын құру

Негiзгi бағыт номенклатуралық тiзбеге енгiзілген және мемлекет үшiн әлеуметтiк, экономикалық және саяси маңызы бар қызмет салаларында пайдаланылатын барлық өлшеуiш техниканы салыстырып тексерумен қамтамасыз ету болып табылады.
Iске асыру тетігі: салыстырып тексеру зертханасын құру және салыстырып тексеру жұмыстарын ұйымдастыру үшiн салыстырып тексеретін және көмекшi жабдықты сатып алу қажет.
Ескерту. 5.8-кіші бөліммен толықтырылды - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

5.9 Зертханааралық салыстыруларды ұйымдастыру
және жүргiзу

Өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу нәтижелерiн зертханааралық салыстыруларды ұйымдастыру және жүргiзу қызметкерлер штатын ұстауды, персоналды оқытуды, зертханааралық салыстырмалы салыстырулар нәтижелерiн өңдеуге арналған бағдарламалық қамтамасыз етудi жасауды және әзiрлеудi, анықтамалық-ақпараттық қор құруды және жиынтықтауды, салыстыру объектілерiнiң 3 түрін сатып алуды, байланыс қызметтерiн, iссапар және басқа шығыстарды талап етедi.
Ескерту. 5.9-кіші бөліммен толықтырылды - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

6. Қажетті ресурстар және оларды қаржыландыру көздері

Бағдарламаны қаржыландыру Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiнiң эталондық базасын дамытуға арналған республикалық бюджетте көзделген қаржы есебінен жүзеге асырылады.
2004 жылға қаржыландырудың қажеттi көлемi 455,0 млн. теңгенi құрайды, 2005 жылға 1 692,14 млн. теңге, 2006 жылға 1 170,652 млн. теңге.
Жыл сайынғы көлемдер тиiстi жылға арналған тиiстi бюджеттiк бағдарлама бойынша республикалық бюджетте көзделген көлемдерге сәйкес нақтылануы тиiс.
Ескерту. 6-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

7. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтиже

Эталондық база мемлекет қауiпсiздiгiне кепiлдеме беруi (метрологиялық тәуелсiздiк және жеткiлiктілiк), шикізаттың, ресурстардың, материалдардың, өнiмнiң сапасын және санын шынайы бағалауды іске асыру мақсатында орындалатын өлшемдердің дәлдiгiн дұрыс бағалауы қажет.
Бағдарламаны іске асыру:
техникалық дамыған елдердің халықаралық эталондарының және ұлттық эталондарының дәлдiгiне сәйкес эталондарды 15 бiрлiк бiрiншi эталондарды, 3 бiрлiк екiншi және 3 бiрлiк жұмыс эталондарды сатып алуға Астана қаласында халықаралық талаптарға сәйкес ұлттық ғылыми-техникалық институтын (Эталон орталығын) салуға;
30-дан кем емес мемлекетаралық және халықаралық эталондарды шетел өлшем бiрлiктерiмен салыстыруды (салыстырып-тексеру) жүргізуге, уақыт жүйесiндегi халықаралық ынтымақтастыққа қатысуға, мемлекеттiк эталондарды сақтаушы ғалым атағына 20 маманды оқытуға мүмкiндiк бередi;
салыстырып тексеру зертханасын құру және әлеуметтiк, экономикалық және саяси маңызы бар қызмет салаларында пайдаланылатын өлшем құралдары үшін салыстырып тексеру жұмыстарын ұйымдастыру;
аккредиттелген зертханалар жүргiзетiн өлшем құралдарын салыстырып тексеру, калибрлеу сапасын қамтамасыз ету.
Ескерту. 7-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

8. Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесін дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Ескерту. 8-бөлім жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2005.04.14. N 356 қаулысымен.

P/c N	Іс-шара	Аяқталу нысаны	Орын- далуы- на жауап- тылар	Орын- далу мерзiмi	Болжам- ды шығыс- тар (млн. теңге)	Қаржы- ландыру көзі
1	2	3	4	5	6	7
1	Мына жабдықтарды сатып алу немесе жаңарту: 1) 100 мм-ден 1000 мм-ге дейiнгі ұзындық бiрлiгiнiң мөлшерiн беру және жаңғырту ауқымын кеңейту мақсатында ұзындықтың мемле- кеттік эталонын жаңарту; 2) 0,95 ықтимал- дық кезінде 2-ден 6 о С-ға дейiнгі сенiмдi қателігі бар 800-ден 1500 о С-ға дейiнгі ауқымдағы 1-раз- рядты эталонды монохроматикалық пирометрдi сатып алу; 3) 2х10 -5 ерекше емес жүйелi қате- лiк кезiнде 3х10 -6 өлшем нәтижелерi- нiң орташа шаршы- лық ауытқуы бар 0,05-тен 10 МПа-ға дейiнгi ауқымда артық қысымның мемлекет- тік алғашқы эталонын жасау; 4) салмақ бiрлiгінiң мемле- кеттік эталондық кешенiн жасау (екiншi және жұмыс эталондары); 5) ерекше емес жүйелiк қателiгi 0,15 %, орташа шаршылық ауытқуы 5х10 -5 артық емес, өлшем ауқымы 0,001-ден 50 См/м-ге дейiн сұйықтықтардың үлестi электр өткiзгіштігінiң (ҮЭӨ) мемлекеттік алғашқы эталонын сатып алу; 6) 0,1...0,25 % салыстырмалы қателігі, R салыс- тырмалы үлестi электр өткiзгiш- тігі 1х10 -4 -тен 100См/м-ге дейiнгi өлшем aуқымы бар 1-разрядты эталондық тұз өлшеуiш кондукто- метрдi сатып алу; 7) тұрақтылығы 1х10 -5 кем емес, өлшем нәтижесiнiң орташа шаршылық ауытқуы 1х10 -5 -тен 3х10 -5 -ке дейiн, индуктив- тілiгi 1х10 -6 -: 1 Гн ауқымындағы бiрлiктің мемле- кеттік екiншi эталонын сатып алу; 8) газды орта- ларда молярлы үлес бiрлiктерi- нің және компоненттердiң салмақтық концентрациясының 0 және 1-разрядты жұмыс эталондарын сатып алу; 9) абсолюттiк қателігі 0,2-ден 0,5 %-ға дейiн, минус 60-тан плюс 60 о С-ға дейінгі температура кезiнде 5-тен 100 %-ға дейінгі өлшем ауқымында 1-разрядты салыс- тырмалы ылғалдылық гигрометрін сатып алу; 10) өлшем нәти- жесiнiң орташа шаршылық ауытқуы 0,02 %, 5-тен 45 %-ға дейiнгi ауқымдағы астық және астық өнiмдерi ылғалды- лығының бiрлігiн жаңғыртуға арналған жоғары дәлдiктi қондырғы сатып алу; 11) уақыт пен жиiлiк эталонын уақыт пен жиілiк цезийлiк стандар- тымен, қабылдағыш- синхронизатормен, жиiлiк компарато- рымен одан әрi жабдықтау; 12) 30-дан 3000 МГц-қа дейінгі жиілiк ауқымында 0,1 - 1 В электрлiк кернеулi мемлекеттiк алғашқы эталонды сатып алу; 13) жүйелiк қателігі 0,00005 - 0,3 о С-дан артық емес, өлшем нәтижесiнiң орташа шаршылық ауытқуы 0,00005 - 1,4 о С-дан артық емес 0-ден 2500 о -ға дейiнгi ауқымдағы темпера- тура бiрлiгiнiң мемлекеттiк алғашқы эталонын сатып алу; 14) 3,547 - 10,317 өлшем ауқымындағы pH шәкiлінің мемле- кеттік алғашқы эталонын сатып алу; 15) жүйелiк қателiгi 3х10 -7 ден аспайтын, 10 тәуелсiз қадаға- лау кезiнде 3х10 -8 өлшем нәтижесiнiң орташа шаршылық ауытқуы бар 1 Ом номиналдық мәндi электр қарсыласу- ының мемлекеттiк алғашқы эталонын сатып алу; 16) жүйелiк қателiгі 5х10 -7 , 2x10 -7 өлшем нәтижесiнің орташа шаршылық ауытқуы бар 0,2 пФ номиналдық мәндi электр сыйымдылық бiрлi- гінiң мемлекеттiк алғашқы эталонын сатып алу; 17) тәуелсiз қадағалаулар кезiнде 1х10 -16 -дан 1х10 -9 А-ға дейiнгі ауқымда 1х10 -3 , 1 А және 10x10 -3 - 2х10 -4 тоқ күшiнiң номи- налдық мәнiнде 5х10 -8 А өлшем нәтижесiнiң орташа шаршылық ауытқуы бар 1х10 -16 -дан 1х10 -9 -ға дейiнгі ауқымда 1х10 -3 , 1 А және 25х10 -3 - 5x10 -4 тұрақты электр тоғы күшi- нiң номиналдық мәнiнде жойылмаған жүйелiк қателiгi 2х10 -7 А-дан аспауы қажет тұрақты электр тоғы бiрлiгiнiң мемлекеттiк алғашқы эталонын сатып алу; 18) жүйелiк қателігі 1х10 -5 - 3х10 -4 өлшем нәти- жесінiң орташа шаршылық ауытқуы 1х10 -3 - 20 А ауқымында 1х10 -6 - 5x10 -6 ауыспалы электр тоғының күш бiрлiгiнiң мемлекеттік алғашқы эталонын сатып алу; 19) 1х10 -4 өлшем нәтижесiнiң орташа шаршылық ауытқуы бар 4,0х10 -7 -ден 1,0x10 -1 м 2 /с.ға дейiнгi ауқымда сұйықтықтардың кинематикалық тұтқырлық бiрлi- гiнің мемлекеттік алғашқы эталонын сатып алу; 20) жүйелiк қателігі 3х10 -6 , 1,2х10 -6 кездейсоқ қателігі бар 650- ден 2000 кг/м 3 өлшемдер ауқымын- да сұйықтық тығыз- дығы бiрлігінiң мемлекеттiк алғашқы эталонын сатып алу; 21) жүйелiк қателiгi 2х10 -6 , кездейсоқ қателігі 1х10 -6 , сәулелену толқындары ұзынды- ғының мәндерi 0,467; 0,480; 0,508; 0,633 мкм, 1,47 - 1,94 өлшем- дер ауқымындағы сынушылық көрсет- кiшi бiрлiгінің мемлекеттiк алғашқы эталонын сатып алу.	Қазақстан Республи- касының Үкiметiне ақпарат	ИСМ	Жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2004 ж. - 185 2005 ж. - 302,75 2006 ж. - 317,888	Респуб- ликалық бюджет
2	Мемлекеттік эталондарға қызмет көрсетудi және оларды бiрге алып жүрудi жүзеге асыру: 1) мемлекетара- лық және халықаралық, сондай-ақ шет елдердiң шама бiрлiктерiнiң ұлттық эталонда- рымен салыстырулар (салыстырып тексе- рулер) жүргiзу; 2) сатып алына- тын жабдықтың сақталу және пайдалану шартта- рын камтамасыз ету; 3) эталондарды жаңарту үшiн шығыс материалда- рын және көмекшi өлшем құралдарын сатып алу; 4) эталондарды жөндеуден өткiзу; 5) эталондарға қызмет көрсетудi жүргiзу; 6) уақыт пен жиiлiк мемлекет- тiк қызметiнiң қызметкерлер штатын ұстау; 7) білiктiлiгiн тұрақты арттыру мақсатында персоналды оқыту; 8) жабдыққа сервистік қызмет көрсетудi (уақыт пен жиiлiк мемле- кеттік эталонын өндiрушiлердi тарту және олармен келiсiм жасасу жолымен) қамтамасыз ету; 9) уақыт қызмет- терінің халықара- лық ынтымақтас- тығына қатысу; 10) уақыт дабылдарын теледидар және радиостанциялар бойынша тарату; 11) эталондық кешендi тұрақты дамыту (әрi қарай жабдықтау, жаңарту).	Қазақстан Республи- касының Үкiметіне ақпарат	ИСМ	Жыл сайын 10 қаңтаp және 10 шілде	2004 ж. - 70 2005 ж. - 141,632 2006 ж. - 137	Респуб- ликалық бюджет
3	Астана қаласында Эталондық орталық салу.	Қазақстан Республи- касының Үкiметіне ақпарат	ИСМ (жинақ-тау); Астана қала- сының әкімі	Жыл сайын 10 қаңтар және 10 шiлде	2004 ж. - 200 2005 ж. - 1200 2006 ж. - 699,163	Респуб- ликалық бюджет
4	Салыстырып тексеру зертханасын құру және әлеуметтiк, экономикалық және саяси маңызы бар салаларда пайдала- нылатын салыстырып тексеру жұмыстарын ұйымдастыру.	Қазақстан Республи- касының Үкiметіне ақпарат	ИСМ	Жыл сайын 10 қаңтар және 10 шiлде	2005 ж. - 41,5 2006 ж. - 10	Респуб- ликалық бюджет
5	Өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу нәтижелерiн зертханааралық салыстыруды жүргі- зуді ұйымдастыру.	Қазақстан Республи- касының Үкiметіне ақпарат	ИСМ	Жыл сайын 10 қаңтар және 10 шiлде	2005 ж. - 6,258 2006 ж. - 6,571	Респуб- ликалық бюджет
	Жиыны: Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттік жүйе- сiн дамытудың 2004 - 2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыруға арналған бюджет қаражатының көлемi.			2004 - 2006 жылдар	2004 ж. - 455 2005 ж. - 1692,14 2006 ж. - 1170, 652	Респуб- ликалық бюджет