Об утверждении Правил объявления чрезвычайной экологической ситуации

Постановление Правительства Республики Казахстан от 5 мая 2005 года N 431. Утратило силу - постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 июля 2007 года N 653.

Cноска. Постановление Правительства Республики Казахстан от 5 мая 2005 года N 431 утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 июля 2007 года N 653 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

В соответствии с Законом Республики Казахстан от 15 июля 1997 года "Об охране окружающей среды" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемые Правила объявления чрезвычайной экологической ситуации.

2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждены
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 5 мая 2005 года N 431

Правила
объявления чрезвычайной экологической ситуации

1. Общие положения

1. Настоящие Правила объявления чрезвычайной экологической ситуации (далее - Правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 15 июля 1997 года "Об охране окружающей среды" и определяют порядок объявления и критерии определения чрезвычайной экологической ситуации (далее - ЧЭС).
2. Применяемые в настоящих Правилах термины и определения соответствуют терминам и определениям, принятым в законодательстве в области охраны окружающей среды.
3. ЧЭС объявляется с целью установления границ территории, которой предполагается придание статуса зоны чрезвычайной экологической ситуации.
4. Основными задачами объявления ЧЭС являются:
определение границ территории, подвергшейся той или иной степени деградации;
выявление причин возникновения ЧЭС;
определение экологического состояния территории;
оценка ущерба, возможности разрастания и повторения ЧЭС;
определение необходимых мер по ее устранению;
оценка сил и средств, необходимых для ликвидации ЧЭС;
проведение мероприятий по нейтрализации факторов, обусловивших возникновение ЧЭС.

2. Объявление ЧЭС

5. С целью формирования необходимых материалов по ранее проведенным исследованиям на экологически неблагоприятной территории, на которой предполагается ЧЭС, создается рабочая группа.
6. Инициирует создание рабочей группы уполномоченный орган в области охраны окружающей среды. В состав рабочей группы входят представители:
уполномоченного органа в области охраны окружающей среды;
уполномоченного органа в области образования и науки;
уполномоченного органа в области здравоохранения;
уполномоченного органа в области индустрии и торговли;
уполномоченного органа в области энергетики и минеральных ресурсов;
уполномоченного органа в области сельского хозяйства;
уполномоченного органа по чрезвычайным ситуациям;
уполномоченного органа по труду и социальной защите населения;
местных исполнительных органов рассматриваемого региона;
неправительственных общественных организаций и общественности;
других заинтересованных государственных органов, организаций и учреждений.
7. Рабочая группа формирует имеющиеся материалы по ранее проведенным исследованиям.
8. Материалы, подготовленные рабочей группой, передаются в уполномоченный орган в области охраны окружающей среды.
9. Представленные рабочей группой материалы уполномоченный орган в области охраны окружающей среды направляет на государственную экологическую экспертизу.
10. Государственная экологическая экспертиза, руководствуясь основанием для объявления ЧЭС, готовит заключение, в котором указывается о признании или непризнании ЧЭС на экологически неблагополучной территории.
11. В случае признания ЧЭС на экологически неблагополучной территории Правительство Республики Казахстан объявляет на данной территории ЧЭС.
12. Основания для объявления чрезвычайной экологической ситуации:
1) определение границ чрезвычайных ситуаций производится согласно приложению 1 к настоящим Правилам;
2) состояние здоровья населения оценивается в совокупности с показателями загрязнения окружающей среды: атмосферного воздуха, воды и почвы согласно приложению 2 к настоящим Правилам;
3) оценка степени загрязнения атмосферного воздуха осуществляется по среднесуточным концентрациям. Для каждой среднесуточной концентрации определяется кратность превышения предельно-допустимой концентрации (далее - ПДК) ( К ) согласно приложению 3 к настоящим Правилам.
Оценка степени суммарного среднегодового загрязнения атмосферного воздуха по комплексному показателю проводится согласно приложению 4 к настоящим Правилам.
При этом если в комплексном показателе любое из веществ будет иметь значение, превышающее величину показателя для одного вещества, то в этом случае оценка степени загрязнения осуществляется и по этому веществу;
4) санитарно-эпидемиологическое состояние водоисточников питьевого и рекреационного назначения и безопасности питьевой воды оценивается по показателям согласно приложениям 5__ , 6__ , 7__ к настоящим Правилам;
5) экологическая оценка радиоактивного загрязнения почв селитебных территорий проводится по основным показателям согласно приложению 8 к настоящим Правилам;
6) оценка радиационной безопасности проводится по показателям согласно приложению 9 к настоящим Правилам;
7) оценка загрязнения воздушной среды проводится по показателям согласно приложению 10 к настоящим Правилам;
8) выявление уже сформировавшихся зон чрезвычайной экологической ситуации и экологического бедствия осуществляется по химическим и экологическим показателям согласно приложениям 11_ и 12_ к настоящим Правилам;
9) оценка степени истощения водных ресурсов проводится по показателям согласно приложению 13 к настоящим Правилам;
10) оценка степени загрязнения морских вод проводится по показателям согласно приложениям 14_ и 15_ к настоящим Правилам;
11) оценка загрязнение подземных вод на участках зоны влияния хозяйственных объектов производится по основным и дополнительным показателям согласно приложению 16 к настоящим Правилам;
12) оценка экологического состояния почв производится по показателям согласно приложению 17 к настоящим Правилам и дополнительным показателям согласно приложению 8 к настоящим Правилам;
13) оценка геодинамической деформации геологической среды проводится по показателям согласно приложению 18 к настоящим Правилам;
14) оценка степени деградации экосистемы и структурно-функционального изменения в состоянии природных экосистем проводится по показателям согласно приложению 19 к настоящим Правилам;
15) оценка состояния растительного мира проводится по показателям согласно приложению 20 к настоящим Правилам;
16) оценка состояния животного мира проводится по показателям согласно приложению 21 к настоящим Правилам;
17) оценка биохимического состояния территорий проводится по показателям согласно приложению 22 к настоящим Правилам.

Приложение 1
к Правилам объявления чрезвычайной
экологической ситуации

Границы чрезвычайных экологических ситуаций

Чрезвы- чайные экологи- ческие cитуации	Пострадало (погибшие и заболевшие)	Нарушены условия жизнедея- тельности	Материальный ущерб (минимальный расчетный показатель на день возникновения ЧЭС)	Зона ЧЭС
Объектовые	до 10 чел.	Не более 100 чел.	< 5000	Не выходит за пределы территории объекта
Местные (населенныйпункт, район)	10-50 чел.	100-300 чел.	5 000-50 000	Не выходит за пределы района, области
Региональ- ные (область)	50-500 чел.	300-500 чел.	50 000-500 000	Не выходит за пределы области
Республи- канские (несколько областей, республика)	> 500 чел.	> 500 чел.	> 500 000	Несколько областей, республика
Трансгра- ничные	Относятся ЧЭС, поражающие факторы которой выходят за пределы Республики Казахстан, либо ЧЭС, которая произошла за рубежом и затрагивает территорию Республики Казахстан

Приложение 2
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Медико-демографические показатели для оценки
состояния здоровья населения, применяемые при оценке
экологического состояния территории

N п/п	Показатель	Параметр
		зона экологического бедствия		зона чрезвычайной экологической ситуации
1	2	3		4
Основные показатели:
1	Увеличение и измене- ние структуры детской смертности в возрасте до 5 лет	в 1,5 раза и более		от 1,3 до 1,5 раз
2	Увеличение и изменение структуры: - перинатальной смертности	в 1,5 раза и более		от 1,3 до 1,5 раз
	- младенческой смертности	в 1,5 раза и более		от 1,3 до 1,5 раз
Медикогенетические показатели:
3	Увеличение частоты врожденных пороков развития новорожден- ного и спонтанных выкидышей.	в 1,5 раза и более		от 1,3 до 1,5 раз
4	Изменение заболевае- мости детей и взрос- лых: - увеличение распро- страненности по от- дельным нозологичес- ким формам и возраст- ным группам, изме- нение структуры забо- леваемости.	в 2 раза и более		от 1,5 до 2 раз
5	Онкологические заболевания (заболеваемость и смертность): - отдельные формы;	в 2 раза и более		от 1,5 до 2 раз
	- злокачественные новообразования у детей.	2 раза и более		от 1,5 до 2 раз
6	Специфические заболе- вания, этиологически связанные с характе- ром загрязнения тер- ритории.	Наличие таких заболеваний
Дополнительные показатели
1	Увеличение нарушений репродуктивной функции женщин 1,2,3 :
	- осложнение течения и исходов беременности (суммарное число слу- чаев на 1000 беремен- ных);	в 2 раза и более		от 1,5 до 2 раз
	осложнение родов (суммарное число случаев на 1000 беременных);	в 2 раза и более		от 1,5 до 2 раз
	неудовлетворительное состояние доношенных новорожденных (оценка по АПГАР, число случаев на 1000 доно- шенных новорожденных.	в 2 раза и более		от 1 ,5 до 2 раз
2	Частота рождения детей с массой тела < 2500 г. 2	Критерии устанавливаются по экспертным оценкам с учетом степени выраженности изменений основных показателей.
3	Изменение массы тела, роста, окружности головы у новорожден- ных, изменение соот- ношения полов - отклонение от анало- гичных показателей на контрольных терри- ториях.	Критерии устанавливаются по экспертным оценкам с учетом степени выраженности изменений основных показателей.
4	Средняя продолжитель- ность жизни мужчин и женщин:	М	Ж	М	Ж
	отставание от анало- гичных показателей на контрольных тер- риториях, в годах:
	- в возрасте 15 лет	более 3,4	более 2,5	3,4	2,5
	35 лет	более 2,5	более 2,0	2,5	2,4
	65 лет	более 2,0	более 1,7	2,0	1,8
5	Материнская смертность: увеличение по сравнению с контрольными территориями 4 .	Критерии устанавливаются по экспертным оценкам с учетом степени выраженности изменений основных показателей.
6	Физическое развитие детей: увеличение доли детей с отклонениями физического развития при их оценке по региональному стан- дарту 7-10-летней давности 5 .	50 % и более		от 30 до 50 %
7	Психическое развитие детей: доля детей с отклонениями психи- ческого развития.	20 % и более		от 10 до 20%
8	Генетические нарушения: увеличение частоты генетических нару- шений в клетках человека (хромосом- ные аберрации, разрывы ДНК и др.).	в 3 раза и более		до 3 раз
	При превышении уровня суммарных мутогенных воздействий в пробах воздуха, воды и других компонентах среды.	в 3 раза и более		до 3 раз
9	Изменение иммунного статуса: увеличение числа людей с выра- женными сдвигами в иммунограмме по мор- фологическим и гуморальным показа- телям.	Критерии устанавливаются по экспертным оценкам с учетом степени выраженности изменений основных показателей.
10	Содержание в биосуб- стратах человека (кровь, моча, волосы, зубы, слюна, плацен- та, женское молоко и др.) токсичных хими- ческих веществ, пре- вышение допустимых биологических уровней.	В соответствии с приложением 25

¹ к пунктам 1, 2: превышение средних значений по сравнению с контрольными (фоновыми) на территории с населением не менее 30 тыс. человек по данным за 5 лет и не менее 50 тыс. человек - за 3 года, отдельно для городского и сельского населения.
² к пунктам 1, 2: учитывается также изменение традиционной структуры младенческой смертности.
³ к пункту 1 основных показателей: отношение числа родившихся мертвыми и умерших в первую неделю жизни к общему числу родившихся (живых и мертвых), умноженное на тысячу.
⁴ к пункту 5 дополнительных показателей: оценку физического развития детей рекомендуется проводить с использованием когортного и центрального методов.
⁵ к пункту 6: при использовании этого показателя учитывается характеристика действующего вредного этиотропного фактора и тенденция распространения случаев заболеваний. При этом не учитываются бытовые отравления и другие несчастные случаи.

Приложение 3
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки степени загрязнения
атмосферного воздуха по среднесуточным концентрациям

Класс опасности	Экологическое бедствие		Чрезвычайная экологическая ситуация
	К	число суток ( N ) с К	К	число суток ( N ) с К
I II III IV	> 3 > 5 > 7,5 > 12	7< N <20 подряд 7< N <20 подряд > 30 подряд > 30 подряд	2-3 3-5 5-7,5 8-12	7< N <20 подряд 7< N <20 подряд > 30 подряд > 30 подряд

Приложение 4
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Оценка среднегодового загрязнения
атмосферного воздуха по комплексному показателю

Р для количества веществ	Параметр		Относительно удовлетво- рительная ситуация
	экологическое бедствие	чрезвычайная экологическая ситуация
1 вещество 2-4 вещества 5-9 веществ 10-16 веществ 16-25 веществ	более 16 более 32 более 48 более 64 более 80	8-16 16-32 32-48 48-64 64-80	1 2 3 4 5

Приложение 5
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки санитарно-эпидемиологической
ситуации, связанной с питьевой водой централизованного
водоснабжения

N п/п	Показатель	Параметр		Относительно удовлетво- рительная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	Общее микробное число (число обра- зующих колоний бактерий в 1 мл)	более 250	50-250	Не более 50
2	Общие колиформные бактерии (число бактерий в 100мл) 1	более 10	ед-ая встречае- мость	отсутствие
3	Термотолерантные колиформные бакте- рии (число бакте- рий в 100 мл) 2	более 10	ед-ая встречае- мость	отсутствие
4	Колифаги (число бляшкообразующих единиц (БОЕ) в 100 мл)	Более 10	Менее 10	отсутствие
5	Споры сульфитре- дуцирующих клос- тридий (число спор в 20 мл) 3	Более 10	ед-ая встречае- мость	отсутствие
6	Цисты лямблий (число цист в 50 л) 4	Более 100	1-100	отсутствие

¹ Превышение норматива по общим колиформным бактериям не допускается в 95 % проб, отбираемых в точках водоразбора наружной и внутренней водопроводной сети в течение 12 месяцев, при количестве исследуемых проб не менее 100 за год.
² При определении термотолерантных колиформных бактерий проводится трехкратное исследование по 100 мл отобранной пробы.
³ Определение спор сульфитредуцирующих клостридий проводится при оценке эффективности технологии обработки воды.
⁴ Определение цист лямблий проводится только в пробах воды сооружений водоснабжения
из поверхностных источников перед подачей воды в распределительную сеть.

Приложение 6
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки санитарно-эпидемиологической
опасности загрязнения питьевой воды и источников
питьевого водоснабжения химическими веществами ¹

N п/п	Показатель	Параметр		Относи- тельно удовлет- ворительная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	2	3	4	5
1. Основные показатели:
1.1	Содержание токсичес- ких веществ первого класса опасности (чрезвычайно опасные вещества): бериллий, ртуть, бенз(а)пирен, линдан, 3, 4, 7, 8 - диоксин 2 , дихлор этилен, ди- этилртуть, галлий, тетраэтил свинец, тетраэтилолово, трихлорбифенил, кратных нормативам ПДК	> 3	2-3	в пределах гигиенических нормативов (ПДК)
1.2	Содержание токсич- ных веществ второго класса опасности (высокоопасные вещества): - алюминий, барий, бор, кадмий, моли- бден, мышьяк, нитри- ты, свинец, селен, стронций, цианиды, в ПДК	> 10	5-10	В пределах гигиенических нормативов (ПДК)
2. Дополнительные показатели:
2.1	Содержание токсич- ных веществ третьего и четвертого классов опасности (опасные и умеренно опасные вещества): аммоний, никель, нитраты, хром, медь, марганец, цинк, фенолы, нефте- продукты, фосфаты, (в ПДК)	> 15	10-15	В пределах гигиеничес- ких нормативов
2.2. Физико-химические свойства:
2.2.1	рН	< 4	4-6	6-9
2.2.2	Фенольный индекс (мг/л)	> 0,75	0,75-0,25	0,25
2.2.3	Поверхностно- активные вещества (ПАВ), анионоактив- ные (мг/л)	> 2,5	2,5-0,5	< 0,5
2.2.4	Общая минерализация (сухой остаток, мг/л)	> 5000	5000-1000	< 1000
2.2.5	Жесткость общая (мг-экв./л)	> 21	21-7	< 7
2.2.6	Общая альфа- радиоактивность (Бк/л)	> 0,5	0,5-0,1	< 0,1
	Общая бета- радиоактивность (Бк/л)	> 5	5-1	< 1
2.3. Органолептические характеристики:
2.3.1	Запах и привкус, баллы	> 4	4-2	< 2
2.3.2	Мутность (ЕМФ)	> 8	8-2,6	< 2,6
	Мутность (мг/л, по каолину)	> 4,5	4,5 - 1,5	< 1,5
2.3.3	Плавающие примеси (пленки, пятна масляные и ДР-)	пленка темной краски, занимающая до 2/3 обозримой площади	яркие полосы или пятна тусклой окраски	Отсутствие

¹ Степень опасности загрязнения водоисточников питьевого назначения оценивается с учетом влияния пороговой концентрации веществ на санитарный режим водоемов и барьерной способности используемой технологической схемы водоочистки.
² Для диоксинов допустимый уровень составляет 0,02 нг/л.
Разъяснение: Оценка опасности загрязнения веществами, не указанными в приложении 7, производится в соответствии с санитарными нормами и правилами "Санитарно-эпидемиологические
требования по охране поверхностных вод от загрязнений"»от 28.06.2004 г. N 506.

Приложение 7
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки санитарно-
эпидемиологической ситуации, связанной с качеством
воды водоисточников питьевого назначения и
возбудителями паразитарных заболеваний

N п/п	Показатель	Параметр		Относи- тельно удовлетво- рительная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	2	3	4	5
1 Вода водоисточников
1.1	Кишечные патогенные простейшие; - цисты лямблий, дизентерийных амеб, балантидий, криптоспоридий	более 100 1	1-100	Отсутствие
1.2	Геогельминты:
	- яйца аскарид, власоглавов, трихостронгилид	более 5	1-5	Отсутствие
1.3	Биогельминты :
	- яйца тениид	более 10	1-10	Отсутствие
1.4	Актиномицеты КОЕ/дм 3 - содержание коло- ниальных единиц в 1 дм 3 воды	более 10 000	100-10000	Отсутствие
2 Реакционные воды
2.1	Кишечные патогенные простейшие: - цисты лямблий, дизентерийных амеб, балантидий, криптоспоридий	более 100	1-100	Отсутствие
2.2	Геогельминты: - яйца аскарид, власоглавов, трихостронгилид	более 5	1-5	Отсутствие
2.3	Биогельминты:
2.3.1	Яйца описторхид, дифиллотриид	более 100	1-100	Отсутствие
2.3.2	Яйца тениид	более 10	1-10	Отсутствие
2.3.3	Яйца шистосоматид (возбудители циркориозов)	более 10	1-10	Отсутствие
2.4	Актиномицеты КОЕ/дм 3 - содержание коло- ниальных единиц в 1 дм 3 воды	более 1000000	1000- 1000000	Отсутствие, единичная встречае- мость

¹ Число возбудителей (цисты, яйца) в 1 дм ³ воды.

Приложение 8
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки санитарно-
эпидемиологического состояния почвы
населенных мест

N п/п	Показатель	Параметр		Относи- тельно удовлет- ворительная cитуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	Показатель загряз- нения радиоактивными веществами, милли- Зиверт - далее мЗв	более 50	5-50	1-5
2	Содержание яиц гельминтов в 1 кг почвы	более 100	11-100	менее 10
3	Титр анаэробов	0,0001	0,001- 0,0001	0,001-0,1
4	Коли-титр	менее 0,001	0,01- 0,001	0,01-1,0
5	Число личинок и куко- лок мух на участке 0,25 м 2	Более 100	10-100	1-10
6	Показатель загрязне- ния экзогенными хими- ческими веществами - кратность превышения ПДК	Более 100	10-100	1-10
7	Показатель самоочище- ния почвы - титр тер- мофилов	Менее 0,00001	0,00001- 0,00002	0,001- 0,0002
8	Санитарное число Хлебникова 1	Менее 0,7	0,7-0,85	0,85-0,98

¹ «"Санитарное число Хлебникова" - отношение количества почвенного белкового азота (в миллиграммах на 100 грамм абсолютно сухой почвы) к количеству органического азота (в миллиграммах на 100 грамм абсолютно сухой почвы).

Приложение 9
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки радиационной безопасности

Показатель	Параметр		Относительно удовлетвори- тельная ситуация
	экологическое бедствие	чрезвычайная экологическая ситуация
Эффективная доза облучения, мЗв/год	более 10	5-10	менее 5

Приложение 10
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки загрязнения атмосферного
воздуха по веществам, влияющим на наземную
растительность и водные экосистемы

Вещество	Параметр		Норма	Время воздействия
	экологи- ческое бедствие	чрезвычайная экологи- ческая ситуация
Критические уровни для наземной растительности
Диоксид серы	> 200	100-200	< 20	Среднегодовое
Диоксид азота	> 300	200-300	< 30	Среднегодовое
Фтористый водород	> 20	10-20	< 2-3	Долговремен- ное воздействие
Озон	> 1500	1000-1500	< 150	Максимальное в течение 1 часа
Озон	> 600	400-600	<60	Средняя в течение 3 часов
Озон	> 500	300-500	< 50	Средняя между 9-16 часами каждого дня в период 1 апреля- 30 сентября ежегодно
Критические нагрузки для лесных и водных экосистем
Соединения серы, г/м 2 в год	> 5,0	3,0-5,0	< 0,32	Северные и центральные районы
Соединения азота, г/м 2 в год	> 4,0	2,0-4,0	< 0,28	Северные и центральные районы
Ионы водорода, кг/м 2 в год	> 300	200-300	< 20	Северные и центральные районы

Приложение 11
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки степени химического
загрязнения поверхностных вод

N п/п	Показатель	Параметр		Относительно удовлетво- рительная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	2	3	4	5
Основные показатели:
1	Химические вещест- ва, ПДК 1-2 класс опасности	Более 10	5-10	< 5
	3-4 класс опасности	Более 100	50-100	< 50
2	ПХЗ(10)
	1-2 класс опасности	Более 80	35-80	< 35
	3-4 класс опасности	Более 500	100-500	< 100
Дополнительные показатели:
1	Запахи, привкусы, баллы	Более 4	3-4	< 3
2	Плавающие примеси: нефть и нефтепро- дукты	Пленка темной окраски, занимающая 2/3 обоз- римой площади	Яркие полосы или тусклая окраска пятен	отсутствие
3	Реакция среды, рН	5,0-5,6	5,7-6,5	> 6,5
4	Химическое потреб- ление кислорода ХПК (антропогенная составляющая к фону), мг/дм 3	20-30	10-20	< 10
5	Растворенный кислород, процентов насыщения	10-20	20-50	> 50
6	Биогенные вещества:
	Нитриты (NO 2 ), ПДК	Более 10	10-5	5-1
	Нитраты (NO 3 ), ПДК	Более 20	20-10	10-1
	Соли аммония (NH 4 ), ПДК	Более 10	10-5	5-1
	Фосфаты (РО 4 ), мг/дм 3	Более 0,6	0,6 - 0,3	0,03-0,05
7	Минерализация, мг/дм 3 (превышение регионального уровня)	3-5	2-3	Региональный уровень
8	КДА (коэффициент донной аккумуляции)	более nх10 4	nх10 3 -nх10 4	nх10
9	К н (коэффициент накопления в гидробионтах)	более n-10 5	nх10 4 -nх10 5	nх10 4

Приложение 12
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки состояния пресноводных экосистем

N п/п	Показатель	Параметры		Относительно удовлетвори- тельная ситуация
		экологическое бедствие	чрезвычайная экологическая ситуация
1	2	3	4	5
Основные показатели:
1	Фитопланктон	Отсутствие водорослей или единичные экз. видов	Пленка сине- зеленых, пряди нитчатых водорослей, отдельные представители других групп водорослей	Естественное развитие фитопланктона
2	Концентрация хлорофилла "а", мкг/л	Более 50	50-30	30-10
3	Среднелетняя биомасса фито- планктона, мг/дм 3	Более 100	100-50	50-10
4	Фитомасса нитчатых водорослей, кг/м 2	Более 3	3,0-2,6	< 2,6
5	Зоопланктон	Единичные экземпляры панцирных коловраток, их зимние яйца	Резкое снижение численности и разнообразия панцирных коло- враток, единич- ные экземпляры низших рако- образных	Естественное развитие зоопланктона
6	Зообентос	Присутствие только некото- рых видов червей, нетре- бовательных к кислороду (тубифицид)	Резкое сокраще- ние численности и разнообразия донных живот- ных, присутст- вие тубифицид (олигохет) и таниподин (хирономид)	Естественное развитие зообентоса на региональном уровне
7	Биотический индекс по Вудивису (с учетом регио- нальных осо- бенностей), баллы	менее 1	1-2	Более 2
8	Олигохетный индекс, отно- шение числен- ности олиго- хет к числен- ности всего зообентоса, процентов	Более 100	100-86	Менее 86
9	Хирономидный индекс по Балушкиной	Более 9,0	6,5-9,0	Менее 6,5
10	Ихтиофауна	Исчезновение ценных и редких видов рыб; отсутствие за- пасов промыс- ловых рыб	Снижение на 50-25 % ценных и редких видов рыб от их запа- сов, снижение на 50-25 % за- пасов промысло- вых рыб от их запасов	Сохранение естественного состояния ихтиофауны; величина вы- лова не нару- шает естест- венного вос- производства рыб
11	Заболеваемость рыб, связанная с хроническим токсикозом (миопатия, яз- венная болезнь и т.д.), % от годового улова	Более 50	До 50	Отсутствие признаков
12	Интегральный показатель ка- чества вод: биотестирова- ние на рако- образных (даф- нии и цериода- фнии), гибель 50 % и более	Не проявляется при кратности разбавления 100 и более раз	Не проявляется при кратности разбавления от 50 до 100 раз	В неразбав- ленной воде летальные действия
	рачков в течение 96 и 48 часов соответственно	100 и более раз	50 до 100 раз
Дополнительные показатели:
1	Индекс сапроб-ности планкто- на по Пантле и Буку (в модификации Сладечека)	Более 4	4-3	< 3
2	Олегохетный индекс: - по Цанеру, тыс. экз/м 2 тубифициды	Более 50	50-10	< 10
	лимнобрилюсы	Более 100	100-50	< 50
	- по Пареле	Более 0,8	0,8-0,5	< 0,5

Приложение 13
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки истощения водных ресурсов

Показатель	Параметр		Относительно удовлетворительная ситуация
	экологи- ческое бедствие	чрезвычайная экологическая ситуация
Безвозвратное изъятие объема поверхностного стока, число раз от допустимой нормы	Более 2	До 2	Допустимая норма

Приложение 14
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки степени
химического загрязнения морских вод

N п/п	Показатели (концентрации даны в мг/дм 3 )	Параметр		Относительно удовлетвори- тельная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
Основные показатели:
1	Химические вещества 1-2 класс опасности	Более 10	10-5	5-1
	3-4 класс опасности	Более 100	100-50	50-10
2	ПХЗ(10) 1
	1-2 класс опасности	Более 80	80-35	35-10
	3-4 класс опасности	Более 500	500-100	100-10
Дополнительные показатели:
1	Биологическое потребление кислорода (БПК 5 )	Более 100	100-10	10-1
2	Кислород растворенный, мг/дм 3	Менее 2	Менее 2-3	3-6

¹ ПХЗ (10) - формализованный суммарный показатель химического загрязнения вод для 10 максимально превышающих ПДК загрязняющих веществ

Приложение 15
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки
экологического состояния морских акваторий

N п/п	Показатель	Параметр		Относительно удовлетворитель- ная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвычайная экологи- ческая ситуация
1	2	3	4	5
Основные показатели:
1	Биомасса планк- тона и макрозо- бентоса, % от контрольного уровня 1	Менее 30 или более 300	30-50 или 200-300	100
2	Число видов в планктонных со- обществах (видо- вое разнообра- зие, % от конт- рольного уровня)	Менее 50	50-80	80-100
3	Запасы ихтиофау- ны и промысло- вые запасы бес- позвоночных, % от контрольного уровня	Уменьшение запасов промысловых рыб и бес- позвоночных от 50 и более % от их запасов.	Уменьшение запасов про- мысловых рыб и беспозво- ночных на 50-25 от их запасов.	Наличие промысловых рыб
4	Состояние сооб- ществ зообенто- са, в т.ч. ис- ходных видов (% от контрольного уровня)	Периодичес- кое возник- новение и исчезнове- ние групп зообентоса,наличие менее 20 % исходных видов, деградация сообщества	Исчезновение крупных организмов. Присутствие только оли- гохет или полихет. Наличие 20-50 % исходных видов.	Заметное разно- образие. Наличие свободноживущих организмов. Ракообразные и другие группы организмов.
5	Численность ин- дикаторных форм микроорганизмов, % от общей чис- ленности микро- организмов	Более 60	60-30	Менее 30
6	Доля гидробион- тов-вселенцев, % от общей био- массы сообщества	Более 50	50-25	Менее 25
7	Уровень первич- ной продукции, % от контрольно- го уровня	Около 0 или более 300 (гипер- эвтрофиро- вание)	Менее 50 или 200-300 (эвтрофиро- вание)	100
8	Состояние макрофитов	Исчезнове- ние макро- фитов	Резкое сок- ращение пло- щадей макро- фитов,высо- кая концен- трация ток- сических загрязняющих веществ в талломах	Нормально
Дополнительные показатели:
1	Морфологические изменения гид- робионтов (раз- меры и масса тела, появление уродливых форм и т.п.), % от контрольного уровня	Более 50	50-20	Менее 20

¹ контрольный уровень - среднее значение показателя по ряду многолетних данных, полученных за 10 и более лет.

Приложение 16
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки
степени загрязнения подземных вод для участков
хозяйственных объектов

N п/п	Показатель	Параметр		Относительно удовлетво- рительная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
Основные показатели:
1	Содержание загряз- няющих веществ (нитраты, фенолы, тяжелые металлы, синтетические поверхностно-актив- ные вещества, нефть), ПДК	Более 100	10-100	3-10
2	Хлорорганические соединения, ПДК	Более 3	1-3	Менее 1
3	Канцерогены, бенз(а)пирен, ПДК	Более 3	1-3	Менее 1
4	Площадь области загрязнения, км 2	Более 8	3-8	Менее 3
5	Минерализация, г/л	Более 100	100-10	Менее 10
Дополнительные показатели:
1	Растворенный кислород, мг/дм 3	Менее 1	1-4	Более 4

Приложение 17
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки
экологической оценки состояния почв

N п/п	Показатель (концентрации даны в мг/дм 3 )	Параметр		Относительно удовлет- ворительная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	2	3	4	5
Основные показатели:
1	Площадь выведенных из сельхозоборота земель вследствие их деградации, % от общей площади сельхозугодий	Более 50	50-30	До 30
2	Уничтожение гумусового горизонта	А+В	Апах (А1)	До 0,1 А
3	Перекрытость поверхности почвы абиотическими наносами, см	Более 20	20-10	Менее 10
4	Увеличение плотности почвы, кратность равновесной пробы	Более 1,4	1,4-1,3	До 1,3
5	Превышение уровня грунтовых вод, % от критического значения	Более 50	50-25	Допустимый уровень
6	Радиоактивное заг- рязнение, Ku/км 2 :
	цезий-137	Свыше 40	40-15	До 15
	стронций-90	Свыше 3	3-1	До 1
	плутоний (сумма изотопов)	Свыше 0,1	0,1-0,05	До 0,05
7	Потери гумуса в пахотных почвах за период 10 лет, в относительных процентах	Свыше 25	25-10	Менее 10
8	Увеличение содержания легкорастворимых солей, г/100 г	Более 0,8	0,8-0,4	До 0,4
9	Увеличение доли обменного натрия, % от ЕКО 1	Более 25	25-15	До 15
10	Превышение ПДК химических веществ:
	1-го класса опасности (включая бенз(а)пирен, диоксины);	Более 3	3-2	До 2
	2-го класса опасности;	Более 10	10-5	До 5
	3-го класса опасности (включая нефть и нефте- продукты)	Более 25	25-10	До 10
11	Снижение уровня активной микробной массы, кратность	Более 100	100-50	До 50
12	Фитотоксичность почвы (снижение числа проростков), кратность по сравнению с фоном	Более 2	2,0-1,4	До 1,4
Дополнительные показатели:
13	Доля загрязненной основной с/х продукции, % от объема проверенной	Более 50	50-25	До 25
14	См. дополнительные показатели (таблица 2.10)

¹ ЕКО - емкость катионного обмена

Приложение 18
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки
экологической опасности деформаций и изменения
геологической среды

N п/п	Показатель	Параметр		Относительно удовлетвори- тельная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	Аномальные техно- генные деформации горного массива (более 0,00001 отн.ед) и индуци- рованная сейсмич- ность, в процентах от площади терри- тории	Более 40-50	40-20	До 20
2	Механические нарушения горного массива при недро- пользовании, ведущие к загряз- нению геологичес- кой среды, ано- мальные деформации горных пород, отн. ед.	0,0001	0,0001- 0,00001	Менее 0,000001
3	Просадки земной поверхности, оползни, сели, карсты, обуслов- ленные техногенной нагрузкой, % тер- ритории	Более 30	30-20	Менее 20

Приложение 19
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки
деградации наземных экосистем

N п/п	Показатель	Параметр		Относительно удовлетво- рительная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	2	3	4	5
Основные показатели:
1	Пространственные признаки
1.1	Площади деградиро- ванных территорий, %
1.1.1	Не представляющие непосредственной угрозы человеку (отвалы нетоксичных пород; карьеры, деградирование с/х и лесные угодья)	Более 75	75-5	Менее 5
1.1.2	Представляющие угрозу разрушения зданий и сооружений (антропогенные просадки, оползни, разломы, военные полигоны и др.)	Более 50	50-1	Менее 1
1.1.3	Отвалы токсичных пород, изолирован- ные от грунтовых вод, с возможностью переноса частиц по воздуху, посредст- вом стока в поверх- ностные водоемы и водотоки	Более 20	20-0,1	Менее 0,1
1.1.4	Карьерные выемки и отвалы токсичных пород с угрозой загрязнения грун- товых вод (грунто- вые воды не защище- ны)	Более 5	Менее 5	Отсутствуют
1.2	Расчлененность тер- ритории оврагами, км/км 2	2,5	2,5-0,7	Менее 0,7
2	Динамические признаки
2.1	Скорость деградации наземных экосистем; % площади в год	Более 4	4-0,5	Менее 0,5
2.2	Скорость увеличения площади сбитых пастбищ, % площади в год	Более 8	8-2	Менее 2
2.3	Скорость уменьшения годовой продукции растительности, % в год	Более 7,5	7,5-3,5	Менее 3,5
2.4	Скорость уменьшения содержания органи- ческого вещества почвы, % в год	Более 7	7-0,5	Менее 0,5
2.5	Скорость сработки (минерализации) торфа, мм/год	Более 40	40-1	Менее 1
2.6	Скорость увеличения площади засоленных почв, % в год	Более 5	5-1	Менее 1
2.7	Скорость увеличения площади эродиро- ванных почв, % площади в год	Более 5	5-0,5	Менее 0,5
2.8	Скорость увеличения площади подвижных песков, % площади в год	Более 4	4-0,5	Менее 0,5
2.9	Скорость увеличения относительной пло- щади земель с не- благоприятными аг- ромелиоративными условиями, % от площади ценных сельскохозяйствен- ных угодий в год	Более 1	1-0,1	Менее 0,1
Дополнительные показатели:
1	Структурно-функцио- нальные характерис- тики состояния экосистем	Необрати- мое нарушение взаимосвя- зи внутри экосистем	Нарушение структуры сообществ без необ- ратимых процессов в экосис- темах	Возможны отдельные признаки деградации ряда компо- нентов в экосистемах
2	Трофическая струк- тура - изменение удельной массы	Увеличение удельной массы фитофагов на 50%, уменьшение удельной массы зоо- фагов и сапрофагов на 50%	Увеличе- ние удельной массы фи- тофагов на 20%, уменьше- ние удельной массы зоофагов и сапро- фагов на 20%	Постоянно (колебания в пределах нормы)

Приложение 20
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки состояния
растительности как индикатора экологического состояния
территории

N п/п	Показатель	Параметр		Относительно удовлетвори- тельная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая cитуация
1	2	3	4	5
1	Уменьшение биораз- нообразия (индекс разнообразия Симп- сона, в % от нормы)	Более 50	50-10	Менее 10
2	Плотность популяции вида-индикатора антропогенной нагрузки, %	Более (менее) 50	Более (менее) 20-50	Более (менее) 20
3	Площадь коренных (или квазикоренных) ассоциаций, % от общей площади	Менее 5	Менее 5-80	Более 80
4	Видовой состав ес- тественной травяни- стой растительности	Уменьшение обилия вторичных видов	Господст- вующие виды сме- нились на вторичные	Естественная смена доминан- тов, субдоми- нантов и характерных видов
5	Возрастной спектр ценопопуляции доми- нантов, возобновле- ние в относит. ед.	Менее 0,1	0,1-0,3	Более 0,3
6	Лесистость, % от оптимальной (зональной)	Менее 10	10-90	Более 90
7	Запас древесины ос- новных лесообразую- щих пород, % от нормального	Менее 30	30-80	Более 80
8	Повреждение древос- тоя техногенными выбросами, % от общей площади	Более 50	50-5	Менее 5
9	Повреждение хвойных пород техногенными выбросами (поврежде- ние хвои), %	Более 50	50-5	Менее 5
10	Заболевание древос- тоя, %	Более 50	50-10	Менее 10
11	Гибель лесных куль- тур, % от площади лесокультурных работ	Более 70	70-5	Менее 5
12	Площадь гари, не облесившейся в течение не менее 10 лет	Более 10 тыс. га	10-5 тыс. га	Менее 5
13	Площадь посевов, поврежденных вреди- телями, % от общей площади	Более 50	50-10	Менее 10
14	Гибель посевов, % от общей площади	Более 30	30-5	Менее 5
15	Проективное покрытие пастбищной сухостеп- ной и полупустынной растительности, % от нормальной	Менее 10	10-80	Более 80
16	Продуктивность паст- бищной растительнос- ти, % от потенциа- льной	Менее 5	5-80	Более 80
17	Изменение ареалов редких видов	Исчезнове- ние ареала	Разделение и сокраще- ние площа- ди ареала	Отсутствует
18	Повреждение растительности заповедников	Вызывающие смены формаций	Вызывающие смены ассоциаций	Фенотипичес- кие, не вызы- вающие смены ассоциаций
19	Площадь зеленых на- саждений (на челове- ка в крупных городах и промышленных цент- рах), % от норматив- ного	Менее 10	10-30	Более 30

Приложение 21
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Показатели для оценки состояния
фауны и изменения генофонда животных как индикатора
экологического состояния территории

N п/п	Показатель	Параметр		Относительно удовлетвори- тельная ситуация
		экологи- ческое бедствие	чрезвы- чайная экологи- ческая ситуация
1	Уменьшение биоразнообразия, % от исходного	Более 50	50-5	Менее 5
2	Плотность популяции вида-индикатора антропогенной нагрузки, %	Более 50	50-20	Менее 20
3	Уменьшение числен- ности (плотности) охотничье-промысло- вых видов животных (в том числе сайга- ка), число раз от нормальной числен- ности (плотности)	Более 10	10-2	Менее 2

Приложение 22
к Правилам объявления
чрезвычайной экологической
ситуации

Биохимические показатели для оценки территорий

N п/п	Показатель	Параметр
		экологическое бедствие	чрезвычайная экологическая ситуация
1	2	3	4
Основные показатели:
1	Соотношение C:N в почвах	Менее 4	4-8
	в поверхностных водах	Менее 4 или более 20	Менее 4-8 или 20-16
	в растениях	Менее 4	4-8
	в растительных кормах	Менее 4 или более 16	Менее 4 или 8-16
2	Содержание химических элементов в укосах расте- ний и растительных кормах: ртуть, кадмий, свинец, мышьяк, сурьма, никель, хром, по превышению МДУ,	Более 10	10-1,5
	селен, мг/кг воздушно- сухого вещества;	Менее 0,02 или более 0,5	0,02-0,05
	фтор, мг/кг воздушно- сухого вещества;	Менее 2 или более 200	2-10 или 50- 200
	медь, мг/кг воздушно- сухого вещества;	Менее 3 или более 100	3-5 или 80-100
	таллий, бериллий, барий, по превышению фона	Более 10	10-1,5
Дополнительные показатели:
1	Соотношение Са:Р в кормах (числитель) с учетом пло- щади аномального ландшаф- та, % (знаменатель)	< 0,1 или > 10 -------------- > 20	0,4-0,1 или 5-10 -------------- > 20
2	Соотношение Сa:Sr в расте- ниях и кормах (числитель) с учетом площади аномаль- ного ландшафта, % (знаме- натель)	< 1 -------- > 20	< 10-1 --------- > 20
3	Уровень содержания биоло- гически важных микроэле- ментов в укосах растений и растительных кормах, в мг/кг воздушносухого ве- щества:
	цинк	Менее 10 или более 500	10-30 или 100-500
	железо	Менее 20 или более 500	20-50 или 200-500
	молибден	Менее 0,2 более 50	0,2-2 или более 10-50
	кобальт	Менее 0,1 или более 50	0,1-0,3 или 5-50
	бор	Менее 0,1 или более 300	0,1-0,3 или 30-300

Төтенше экологиялық жағдайды жариялау ережесiн бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 5 мамырдағы N 431 Қаулысы. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007.07.31. N 653 Қаулысымен.

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 31 шілдедегі N 653 (алғаш рет ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

"Қоршаған ортаны қорғау туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 15 шiлдедегi Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

1. Қоса берілiп отырған Төтенше экологиялық жағдайды жариялау ережесi бекiтілсiн.

2. Осы қаулы алғаш рет ресми жарияланғаннан кейiн он күнтiзбелiк күн өткен соң қолданысқа енгiзіледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2005 жылғы 5 мамырдағы
N 431 қаулысымен
бекiтілген

Төтенше экологиялық жағдайды жариялау ережесi

1. Жалпы ережелер

1. Осы Төтенше экологиялық жағдайды жариялау ережесi (бұдан әрi - Ереже) қоршаған ортаны қорғау туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 15 шілдедегі Заңына сәйкес әзiрлендi және төтенше экологиялық жағдайды (бұдан әрi - ТЭЖ) жариялаудың тәртiбін және оны айқындау өлшемдерiн белгiлейдi.

2. Осы Ережеде қолданылатын терминдер мен айқындамалар қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнамада қабылданған терминдер мен айқындамаларға сәйкес келедi.

3. ТЭЖ төтенше экологиялық жағдай мәртебесiн беру көзделетiн аумақтың шекараларын белгілеу мақсатында жарияланады.

4. ТЭЖ жариялаудың негiзгi мiндеттерi:
қандай да бiр жұтау дәрежесiне ұшыраған аумақтың шекараларын айқындау;
ТЭЖ-дiң туындау себептерiн анықтау;
аумақтың экологиялық жай-күйiн айқындау;
ТЭЖ-дiң шығынын, ұлғаю және қайталану мүмкiндiктерiн бағалау;
оны жою жөнiндегi қажетті шараларды айқындау;
ТЭЖ-дi жою үшiн қажеттi күштер мен құралдарды бағалау;
ТЭЖ-дiң туындауына себепші болған факторларды бейтараптандыру жөнiндегi iс-шараларды жүргiзу болып табылады.

2. ТЭЖ жариялау

5. ТЭЖ болжанатын экологиялық қолайсыз аумақта бұрын жүргiзiлген зерттеулер бойынша қажетті материалдарды қалыптастыру мақсатында жұмыс тобы құрылады.

6. Жұмыс тобын құруға қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бастамашылық жасайды. Жұмыс тобының құрамына:
қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілеттi органның;
бiлiм және ғылым саласындағы уәкілеттi органның;
денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның;
индустрия және сауда саласындағы уәкілетті органның;
энергетика және минералдық ресурстар саласындағы уәкілетті органның;
ауыл шаруашылығы саласындағы уәкілетті органның;
төтенше жағдайлар жөнiндегi уәкілетті органның;
еңбек және халықты әлеуметтік қорғау жөнiндегi уәкілетті органның;
қаралатын өңiрдiң жергілiкті атқарушы органының;
үкiметтік емес қоғамдық ұйымдар мен жұртшылықтың;
басқа да мүдделi мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың және мекемелердiң өкілдерi кiредi.

7. Жұмыс тобы бұрын жүргiзілген зерттеулер бойынша қолда бар материалдарды қалыптастырады.

8. Жұмыс тобының дайындаған материалдарды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға беріледi.

9. Жұмыс тобы ұсынған материалдарды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілеттi орган мемлекеттік экологиялық сараптамаға жiбередi.

10. Мемлекеттік экологиялық сараптама ТЭЖ-дi жариялауға негiздеменi басшылыққа ала отырып, экологиялық қолайсыз аумақта ТЭЖ-дi тану немесе танымау туралы көрсетілетін қорытындыны дайындайды.

11. Экологиялық қолайсыз аумақта ТЭЖ-дi таныған жағдайда Қазақстан Республикасының Үкiметi осы аумақта ТЭЖ жариялайды.

12. Төтенше экологиялық жағдайды жариялауға негiздеме:
1) төтенше жағдайлардың шекараларын айқындау осы Ережеге 1-қосымшаға сәйкес жүргiзіледi;
2) халық денсаулығының жай-күйi қоршаған ортаның: осы ережеге 2-қосымшаға сәйкес атмосфералық ауаның, судың және топырақтың ластануы көрсеткіштерiнiң жиынтығымен бағаланады;
3) атмосфералық ауаның ластануы дәрежесiн бағалау орта тәулiктiк шоғырланулар бойынша жүзеге асырылады. Әрбiр орта тәулiктiк шоғырлану үшiн осы Ережеге 3-қосымшаға сәйкес шектi жол берілетiн шоғырланудан өсу еселiгi айқындалады.
Атмосфералық ауаның жиынтық орташа жылдық ластану дәрежесiн кешендi көрсеткiштерi бойынша бағалау осы Ережеге 5-қосымшаға сәйкес жүргiзіледi.
Бұл ретте егер кешендi көрсеткіште заттардың кез келгенi бiр затқа арналған көрсеткiш шамасынан асатын мәнге ие болса, онда бұл жағдайда ластану дәрежесiн бағалау осы зат бойынша да жүзеге асырылады;
4) Ауыз су және рекреациялық мақсаттағы су көздерiнiң санитарлық-эпидемиологиялық жай-күйi мен ауыз суының қауiпсiздiгi осы Ережеге 5, 6, 7-қосымшаларға сәйкес көрсеткiштер бойынша бағаланады;
5) қоныстану аумақтары топырақтарының радиоакитивтi ластануын экологиялық бағалау осы Ережеге 8-қосымшаға сәйкес негiзгi көрсеткiштер бойынша жүргiзiледi;
6) радиациялық қауіпсiздiкті бағалау осы Ережеге 9-қосымшаға сәйкес көрсеткіштер бойынша жүргiзіледi;
7) ауа кеңiстiгiнiң ластануын бағалау осы Ережеге 10-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
8) Қалыптасып қойған төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зілзала аймақтарын анықтау осы Ережеге 11 және 12-қосымшаларға сәйкес химиялық және экологиялық көрсеткіштер бойынша жүзеге асырылады;
9) су ресурстарының сарқылу дәрежесiн бағалау осы Ережеге 13 қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
10) теңiз суларының ластану дәрежесiн бағалау осы Ережеге 14 және 15-қосымшаларға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
11) шаруашылық объектілерiнiң әсер ету аймақтарының учаскесiндегi жер асты суларының ластануын бағалау осы Ережеге 16-қосымшаға сәйкес негiзгi және қосымша көрсеткiштер бойынша жүргiзiледi;
12) топырақтың экологиялық жай-күйiн бағалау осы Ережеге 17-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер және осы Ережеге 8-қосымшаға сәйкес қосымша көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
13) геологиялық ортаның геодинамикалық деформациясын бағалау осы Ережеге 18-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
14) экожүйенiң жұтаңдану және табиғи экожүйе жағдайындағы құрылымдық-функционалдық өзгеру дәрежесiн бағалау осы Ережеге 19-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзiледi;
15) өсiмдiктер әлемiнiң жай-күйiн бағалау осы Ережеге 20-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
16) жануарлар дүниесінің жай-күйiн бағалау осы Ережеге 21-қосымшаға сәйкес жүргізіледi;
17) аумақтардың биохимиялық жай-күйiн бағалау осы Ережеге 22-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi.

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 1-қосымша

Төтенше экологиялық жағдайдың шекаралары

Төтенше экологиялық жағдайлар	Зардап шеккендер (қайтыс болғандар және сыр- қаттан- ғандар)	Тiрші- лiк ету жағдай- лары бұзыл- ғандар	Материалдық залал (ТЭЖ) туындаған күнге ең төменгi есептік көрсеткiш	ТЭЖ аймағы
Объектiлiк	10 адамға дейiн	100 адамнан көп емес	<5000	Объекті аума- ғының шегінен шықпайды
Жергiліктік (елдi-мекен, аудан)	10-50 адам	100-300 адам	5000-50000	Ауданның, облыстың шегінен шықпайды
Өңiрлiк (облыс)	50-500 адам	300-500 адам	50000-500000	Облыстың шегiнен шықпайды
Республика- лық (бiрне- ше облыс- тар, респуб- лика)	>500 адам	>500 адам	>500000	Бiрнеше облыс- тар, республика.
Транс- шекаралық	Зақымдаушы факторлары Қазақстан Республикасы шегiнен шығатын ТЭЖ не шетелде болған және Қазақстан Республикасы аумағын шалатын ТЭЖ

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 2-қосымша

Аумақтың экологиялық жай-күйiн бағалау кезiнде
қолданылатын халық денсаулығының жай-күйiн бағалауға
жариялаған медициналық-демографиялық көрсеткiштер

P/c N	Көрсеткiш	Өлшем
		Экологиялық зiлзала аймағы		Төтенше эколо- гиялық жағдай аймағы
1	2	3		4
Негізгі көрсеткiштер
1	5 жасқа дейінгi балалар өлiмi құрылымының өсуi және өзгеруi	1,5 есе және одан астам		1,3-тен 1,5 есеге дейін
2	Құрылымның өзгеруi және өсуi - перинатальдық өлiм	1,5 есе және одан астам		1,3-тен 1,5 есеге дейін
	- нәресте өлiмi	1,5 одан есе және астам		1,3-тен 1,5 есеге дейін
Медициналық-генетикалық көрсеткiштер:
3	Жаңа туылған сәбилерде туа бiткен кемiстіктер және iшкi әсерден болатын түсiктердiң ұлғаюы	1,5 есе және астам		1,3-тен 1,5 есеге дейін
4	Балалар мен ересектер сырқаттарының өзгеруi: жекелеген нозологиялық нысандар және жас топтары бойынша таралу- шылықтардың ұлғаюы, сырқаттану- шылық құрылымының өзгеруi	2 есе және одан астам		1,5-тен 2 есеге дейін
5	Онкологиялық аурулар (сырқаттанушылық және өлiм): - жекелеген нысандар;	2 есе және одан астам		1,5-тен 2 есеге дейін
	- балалардағы қатерлi iсiктер	2 есе және одан астам		1,5-тен 2 есеге дейін
6	Аумақтың ластану сипатымен этиологиялық байланысты бейіндік аурулар.	Осындай аурулардың болуы
Қосымша көрсеткiштер:
1	Әйелдердiң ұрпақты болу функциялары бұзылуының ұлғаюы: - жүктілiктiң өтуiмен нәтиже- сiнiң қиындауы (оқиғалардың 1000 жүктiге шаққандағы жиынтық саны) 1,2,3	2 есе және одан астам		1,5-тен 2 есеге дейін
	- босанудың қиындауы (оқиғалардың 1000 жүктіге шаққандағы жиынтық саны);	2 есе және одан астам		1,5-тен 2 есеге дейін
	Ай-күнi жетiп туылған нәресте- лердiң қанағаттанғысыз жай-күйi (АПГАР бойынша бағалау, ай-күнi жетіп туған 1000 нәрестеге шаққандағы оқиғалардың саны)	2 есе және одан астам		1,5-тен 2 есеге дейін
2	2500 г дене салмағымен балалардың туылуы жиiлiгi 2	Өлшемдер негiзгi көрсет- кiштер өзгерiстерiнiң бiлi- ну дәрежесi ескеріле оты- рып, сараптамалық бағалар бойынша белгiленедi.
3	Жас нәрестелерде дене салма- ғының, бойының, бас шеңберiнiң өзгеруi, жыныстық байланыстың өзгеруi - бақылау аумақтарындағы ұқсас көрсеткіштерден ауытқуы.	Өлшемдер негiзгi көрсет- кiштер өзгерiстерiнiң бiлi- ну дәрежесi ескеріле оты- рып, сараптамалық бағалар бойынша белгiленедi.
4	Ерлер мен әйелдердiң өмiр cүpу ұзақтығы:	E	Ә	Е	Ә
	- Бақылау аумақтарындағы ұқсас көрсеткiштерден артта қалу, жылдармен:
	- 15 жаста;	3,4-тен астам	2,5-тен астам	3,4	2,5
	35 жас	2,5-тен астам	2,0-тен астам	2,5	2,4
	65 жас	2,0-тен астам	1,7-тен астам	2,0	1,8
5	Аналар өлiмі: - бақылау аумақтарымен салыстырғанда ұлғаюы 4	Өлшемдер негiзгi көрсет- кiштер өзгерiстерiнiң бiлi- ну дәрежесi ескеріле оты- рып, сараптамалық бағалар бойынша белгiленедi.
6	Балалардың физикалық дамуы: оларды 7-10 жыл бұрынғы өңiр- лiк стандарт бойынша бағалау кезiнде физикалық дамуының ауытқуы бар балалар үлесiнiң ұлғаюы 5	50% және одан да көп		30-дан 50% дейiн
7	Балалардың психикалық дамуы: психикалық дамуының ауытқуы бар балалардың үлесi	20% және одан да көп		10-нан 20% дейiн
8	Генетикалық бұзылу: адам клет- каларындағы генетикалық бұзы- лулар жиiлігінiң ұлғаюы (хро- мосомды аберрациялар, ДНК-ң үзiлуi және т.б.)	3 есе және одан да көп		3 eceгe дейiн
	Ауадағы, судағы және ортаның басқа да құрамдас бөлiктерiн- дегi сынамаларында мутогендiк жиынтық әсерлердiң деңгейiн асырған кезде	3 есе және одан да көп		3 eceгe дейiн
9	Иммундық мәртебенiң өзгеруi: иммунграммада морфологиялық және гуморальдық көрсеткіштер бойынша білiнетiн ауытқуы бар адамдар санының ұлғаюы	Өлшемдер негiзгi көрсет- кiштер өзгерiстерiнiң бiлi- ну дәрежесi ескеріле оты- рып, сараптамалық бағалар бойынша белгiленедi.
10	Адамның биосубстраттарында уытты химиялық заттардың (қан, зәр, шаш, тiс, слекей, плацента, ана сүтi және т.б.) болуы, жол берiлетiн биологиялық деңгейден асуы.	25-қосымшаға сәйкес

¹ 1, 2-тармақтарға: қалалық және ауылдық тұрғындар үшiн
жекелеп алғанда 5 жылғы деректер бойынша 30 мың адамнан кем емес
және 3 жылға 50 мың адамнан кем емес халқы бар аумақтардағы
(фондық) бақылаулықпен салыстырғанда орташа мәннің артуы.
² 1, 2-тармақтарға: нәрестелер өлiмiнiң әдеттi құрылымының
өзгеруi де ескеріледi.
³ негiзгi көрсеткiштердiң 1-тармағына: өлi туылған және
туылғаннан кейiн бiрiншi аптада шетiнегендер санының туылғандардың
(тiрi және өлi) жалпы, санына мыңға көбейтiлген қатынасы.
⁴ қосымша көрсеткiштердiң 5-тармағына: балалардың физикалық
дамуын бағалауды когорттық және орталық әдiстердi пайдалана отырып
жүргiзу ұсынылады.
⁵ 6-тармаққа: бұл көрсеткiштi пайдалану кезiнде әсер етiп
тұрған зиянды этитропты фактордың сипаттамасы және сырқаттану
оқиғаларының таралу үрдiсi ескеріледi. Бұл ретте тұрмыстық улану
және басқа да жазатайым жағдайлар ескерiлмейдi.

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 3-қосымша

Атмосфералық ауаның орташа тәулiктiк
шоғырлану бойынша ластану дәрежесiн
бағалауға арналған көрсеткiштер

Қауіп- тілік сыныбы	Экологиялық зiлзала		Төтенше экологиялық жағдай
	К	тәулiктердің саны (N) К-мен	К	тәулiктердің саны (N) К-мен
I	>3	7<N<20 қатарынан	2-3	7<N<20 қатарынан
II	>5	7<N<20 қатарынан	3-5	7<N<20 қатарынан
III	>7,5	>30 қатарынан	5-7,5	>30 қатарынан
IV	>12	>30 қатарынан	8,12	>30 қатарынан

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 4-қосымша

Атмосфералық ауаның кешендік көрсеткiш
бойынша орташа жылдық ластануын бағалау

Заттар саны үшін Р	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
	экологиялық зiлзала	төтенше экологиялық жағдай
1 зат	16-дан астам	8-16	1
2-4 зат	32-ден астам	16-32	2
5-9 зат	48-ден астам	32-48	3
10-16 зат	64-тен астам	48-64	4
16-25 зат	80-нен астам	64-80	5

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 5-қосымша

Орталықтандырылған сумен жабдықтаудың ауыз
суымен байланысты санитарлық-эпидемиологиялық
жағдайды бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
		экологиялық зiлзала	төтенше экологиялық жағдай
1	Жалпы микробтық сан (1 мл-дегi бактериялар тiз- бегiн түзуші сан)	250-ден астам	50-250	50-ден аспайтын
2	Жалпы колиформды бактериялар (100 мл-дегі бактерия- лар саны) 1	10-нан астам	бiрлi- жарым кездесуi	жоқ
3	Жылуға төзiмдi ко- лиформды бактерия- лар (100 мл-дегі бактериялар саны) 2	10-нан астам	бiрлi- жарым кездесуi	жоқ
4	Колифагтар (100 мл-дегi тостағанша түзушi бiрлiктер (ТТБ) саны)	10-нан астам	10-нан аз	жоқ
5	Сульфитредуциялай- тын клостридтердің споралары (20 мл- дегі споралардың саны) 3	10-нан астам	бiрлi- жарым кездесуi	жоқ
6	Лямблялардың цист- тері (50 мл-дегі цисттер саны) 4	100-ден астам	1-100	жоқ

¹ Бiр жыл iшiнде зерттелетiн сынамалардың саны 100 ден кем
болмаған кезде, 12 ай iшiнде сыртқы және iшкi су өткiзгiш желілердiң
су айырық нүктелерiне алынатын сынамалардың 95%-да жалпы колиформды
бактериялар бойынша норматив шегiнен шығуға жол берілмейді.
² Жылуға төзiмдi колиформды бактерияларды айқындау кезiнде
iрiктелген сынаманы 100 мл-ден 3 мәрте зерттеу жүргiзіледi.
³ Сульфитредуциялайтын клостридтер спораларын айқындау су
өңдеу технологиясының тиімдiлігін бағалау кезiнде жүргiзіледi.
⁴ Лямблялардың цисттiн айқындау жер бетi су көздерiнен сумен
жабдықтау құрылыстары суының сынамаларында суды бөлу желiсiне
берердiң алдында ғана жүргізіледі.

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 6-қосымша

Ауыз судың және ауыз сумен жабдықтау
көздерiнiң химиялық заттармен ластануының
санитарлық-эпидемиологиялық қауiптілiгiн
бағалауға арналған көрсеткiштер ¹

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4	5
1. Негізгi көрсеткiштер:
1.1	Бiріншi қауiптілiк сыны- бындағы уытты заттар құрамы (төтенше қауiптi заттар): ШЖШ нормативтерiне еселiк бериллий, сынап, бенз(а)-пирен, линдан, 3, 4, 7, 8 - диоксин 2 , дихлорэтилен, сын-апди- этилi, галлий, қорғасын- тетраэтилi, қалайы тет- раэтилi, трихлорбифенил	>3	2-3	гигиеналық нормативтер шегiнде (ШЖШ)
1.2	Екiншi қауiптілiк сыны- бындағы уытты заттар құ- рамы (қауiптілiгi жоғары заттар): - алюминий, ба- рий, бор, кадмий, молиб- ден, күшән, нитриттер, қорғасын, селен, стронций, цианидтер, ШЖШ-мен	>10	5-10	гигиеналық нормативтер шегiнде (ШЖШ)
2. Қосымша көрсеткiштер:
2.1	Үшіншi және төртiншi қа- уіптiлiк сыныптарындағы уытты заттар құрамы (қа- уiптi және қалыпты қа- уiптi заттар): аммоний, никель, нитраттар, хром, мыс, марганец, мырыш, фенолдар, мұнай өнiмдерi, фосфаттар, (ШЖШ-мен)	>15	10-15	гигиеналық нормативтер шегiнде
2.2 Физикалық-химиялық қасиеттерi:
2.2.1	рН	<4	4-6	6-9
2.2.2	Фенольды индекс (мг/л)	>0,75	0,75- 0,25	0,25
2.2.3	Беткi-белсендi заттар (ББЗ), анионды белсен- ділер (мг/л)	>2,5	2,5-0,5	<0,5
2.2.4	Жалпы минералдану (құрғақ қалдық, мг/л)	>5000	5000- 1000	<1000
2.2.5	Жалпы қатаңдық (мг-экв./л)	>21	21-7	<7
2.2.6	Жалпы альфа-радиоак- тивтiлiк (Бк/л)	>0,5	0,5-0,1	<0,1
	Жалпы бета-радиоак- тивтілік (Бк/л)	>5	5-1	<1
2.3 Органолептикалық сипаттамалар:
2.3.1	Иiсi және дәмі, баллдар	>4	4-2	<2
2.3.2	Лайлылық (ЛФМ)	>5	8-2,6	<2,6
	Лайлылық (мг/л, каолин бойынша)	>4,5	4,5-1,5	<1,5
2.3.3	Жүзетін қоспалар (үлбiр- лер, майлы дақтар және т.б.)	көрі- нетiн ауданның 2/3-не дейiн бояулы қабыр- шақтар	айқын жолақтар немесе күңгiрт түсті дақтар	Жоқ

¹ Ауыз сулық мақсаттағы су көздерi ластануының қауiптілiк
дәрежесi заттардың шектi шоғырлануының су бөгендерінің санитарлық
режимiне әсерi және су тазартудың пайдаланылып отырған
технологиялық схемасының кедергiлiк қабiлетi ескерiле отырып
бағаланады.
² Диоксиндер үшiн жол берiлетiн деңгей 0,02 нг/л-дi құрайды.
Түсініктеме: 7-қосымшада көрсетiлмеген заттармен ластану
қауiптілiгiн бағалау, 2004 жылғы 28 маусымдағы N 506
"Орталықтандырылған жер бетi суын ластанудан қорғау жөнiндегi
санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға" сәйкес жүргiзiледi.

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 7-қосымша

Ауыз сулық мақсаттағы су көздерiнiң паразиттiк
ауруларды қоздырғыштармен ластанған судың сапасымен
байланысты санитарлық-эпидемиологиялық жағдайды
бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4	5
1. Су көздерінің суы
1.1	Қарапайым зардапты ішек- тік; - лямблялардың дизенте- риялық амебалардың, ба- лантидалардың, криптоспо- ридалардың қабынуы	100 1- - ден астам	1-100	Жоқ
1.2	Геогельминттер:
	- аскаридалардың, қылды- рықбастардың жұмыртқа- лары, трихостронгилидтер	5-тен астам	1-5	Жоқ
1.3	Биогельминттер:
	- тениид жұмыртқалары	10-нан астам	1-10	Жоқ
1.4	Актиномицеттер КОЕ/дм 3 - 1 дм 3 судағы колониальдi бiрлiктердiң құрамы	10000- нан астам	100- 10000	Жоқ
2. Рекреационды сулар
2.1	Қарапайым зардапты iшектiк: - лямблялардың дизенте- риялық амебалардың, ба- лантидалардың, криптос- поридтардың қабынуы 1	100-ден астам	1-100	Жоқ
2.2	Геогельминттер: - аскаридалардың, қылды- рықбастардың жұмыртқа- лары, трихостронгилидтер	5-тен астам	1-5	Жоқ
2.3	Биогельминттер:
2.3.1	Описторхидтердің, дифилло- триидтердiң жұмыртқалары	100-ден астам	1-100	Жоқ
2.3.2	Тениидтердiң жұмыртқалары	10-ден астам	1-10	Жоқ
2.3.3	Шистосоматидтердiң жұ- мыртқалары (циркориоз қоздырғыштары)	10-ден астам	1-10	Жоқ
2.4	Актиномицеттер КОЕ/дм 3 - 1 дм 3 судағы колониальдi бiрлiктердiң құрамы	1000000 астам	1000- 1000000	Жоқ, бiрлi-жарым кездесуi

¹ 1 дм ³ судағы қоздырғыштардың саны (цисттер, жұмыртқалар).

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 8-қосымша

Жергілікті жерлер топырақтарының
санитарлық-эпидемиологиялық жай-күйiн
бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4	5
1	Радиоактивтi заттармен ластану көрсеткiшi, миллиЗиверт - бұдан әрi мЗв	50-ден астам	5-50	1-5
2	1 кг топырақтағы гель- минттер жұмыртқаларының құрамы	100-ден астам	11-100	10-нан аз
3	Анаэробтар титрi	0,0001	0,001- 0,0001	0,001-0,1
4	Коли-титр	0,001- ден аз	0,01- 0,001	0,01-1,0
5	0,25 м 2 учаскедегi шыбын жұмыртқалары мен қуыр- шақтарының саны	100-ден астам	10-100	1-10
6	Экзогендi химиялық зат- тармен ластану көрсеткiшi - ШЖШ-ден асу еселiгi	100-ден астам	10-100	1-10
7	Топырақтың өздігінен тазару көрсеткiшi - термофилдер титрi	0,00001- ден аз	0,00001- 0,00002	0,001- 0,00002
8	Хлебниковтың санитарлық саны 1	0,7-ден аз	0,7-0,85	0,85-0,98

¹ "Хлебниковтың санитарлық саны" - топырақтағы белоктық азот
мөлшерінің (мүлдем құрғақ топырақтың 100 грамына милиграммен)
органикалық азоттың мөлшерiне (мүлдем құрғақ топырақтың 100 грамына
миллиграммен).

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 9-қосымша

Радиациялық қауiпсiздiктi бағалауға
арналған көрсеткiштер

Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
	эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
Сәулеленудiң тиiмдi мөлшерi, мЗв/жыл	10-нан астам	5-10	5-тен аз

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 10-қосымша

Атмосфералық ауаның ластануын жер бетiндегi
өсiмдiктер мен су экожүйелерiне әсерiн тигiзетiн
заттар бойынша бағалау көрсеткiштерi

Зат	Өлшем		Нормасы	Әсер ету уақыты
	эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
Жер бетiндегі өсiмдiктер үшiн ауыспалы деңгейлер
Күкiрт диоксидi	>200	100-200	<20	Орташа жылдық
Азот диоксидi	>300	200-300	<30	Орташа жылдық
Фторлы сутек	>20	10-20	<2-3	Ұзақ уақыттық әсер
Озон	>1500	1000-1500	<150	1 сағат ішін- дегi ең көбi
Озон	>600	400-600	<60	3 сағат ішін- дегі орташасы
Озон	>500	300-500	<50	Жыл сайын 1 сә- уiр-30 қыркүйек кезеңіндегі әр- бiр күннiң 9-16 сағаты аралығын- дағы орташасы
Орман жәнe су экожүйелері үшін ауыспалы жүктемелер
Күкiрт қосылыс- тары, жылына г/м 2	>5,0	3,0-5,0	<0,32	Солтүстік және орталық аудандар
Азот қосылыс- тары, жылына г/м 2	>4,0	2,0-4,0	<0,28	Солтүстік және орталық аудандар
Сутегі иондары, жылына г/м 2	>300	200-300	<20	Солтүстік және орталық аудандар

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 11-қосымша

Жер бетi суларының химиялық ластануының
дәрежесiн бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4	5
Негізгi көрсеткіштер:
1	Химиялық заттар, ШЖШ 1-2 қауіптілік сыныбы	10-нан астам	5-10	<5
	3-4 қауіптiлiк сыныбы	100-ден астам	50-100	<50
2	ХЛК (10)
	1-2 қауіптiлiк сыныбы	80-нен астам	35-80	<35
	3-4 қауіптiлiк сыныбы	500-ден астам	100-500	<100
Қосымша көрсеткіштер:
1	Иiстерi, дәмi, баллдары	4-тен астам	3-4	<3
2	Жүзгiш қоспалар: мұнай және мұнай өнімдері	Көрiнетін ауданның 2/3 ала- тын қара- қоңыр түсті үлбір	Ашық жолақтар немесе дақтардың күңгірт түсі	жоқ
3	Ортаның реакциясы, рН	5,0-5,6	5,7-6,5	>6,5
4	ОХП оттегіні химиялық пайдалану (фонға антропогендiк құрама), мг/дм 3	20-30	10-20	<10
5	Ерiтiлген оттегі, қанығу пайыздары	10-20	20-50	>50
6	Биогендiк заттар:
	Нитриттер (NO 2 ), ШЖШ	10-нан астам	10-5	5-1
	Нитраттар (NO 3 ), ШЖШ	20-дан астам	20-10	10-1
	Аммоний тұздары (NH 4 ), ШЖШ	10-нан астам	10-5	5-1
	Фосфаттар (РО 4 ), мг/дм 3	0,6-дан астам	0,6-0,3	0,03-0,05
7	Минералдану, мг/дм 3 (өңiрлiк деңгейден acу)	3-5	2-3	Өңірлік деңгей
8	ТЖК (түптiк жинақталу коэффициентi)	n*10 4 астам	n*10 3 - n*10 4	n*10
9	К ж (гидробионттарда жинақталу коэффициентi)	n*10 5 астам	n*10 4 - n*10 5	n*10 4

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесiне 12-қосымша

Тұщы су экожүйелерiнiң жай-күйiн
бағалауға арналған көрсеткіштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4	5
Негізгi көрсеткіштер:
1	Фитопланктон	Балдыр- лардың болмауы немесе түрлерінiң жекелеген даналары	Көк-жасыл балдыр- лардың үлдірі, жіп тәрiздес- терiнiң өрiмдерi, балдыр- лардың басқа топтары өкілдерi	Фитопланк- тонның табиғи дамуы
2	"а" хлорофилiнiң шоғырлануы, мкг/л	50-ден астам	50-30	30-10
3	Фитопланктонның орта- ша жылдық биомассасы, мг/дм 3	100-ден астам	100-50	50-10
4	Жiп тәріздес балдыр- лардың фитомассасы, кг/м 2	3-тен астам	3,0-2,6	<2,6
5	Зоопланктон	Сауытты коловрат- калаpдың жекелеген даналары, олардың қысқы жұмырт- қалары	Сауытты коловрат- калардың саны мен әртүрлі- лiгiнiң күрт азаюы, төменгі шаянтәрiз- ділердің жекелеген даналары	Зоопланк- тонның табиғи дамуы
6	Зообентос	Оттегiнi қажет етпейтiн құрттардың (тубифи- цид) тек кейбiр түрлерінің болуы	Түптiк жануарлар саны мен әртүрлі- лiгiнiң күрт азаюы, тубифи- цидтiң (олигохет) және танипо- диннің (хироно- мид) болуы	Зообен- тостың өңiрлiк деңгейде табиғи дамуы
7	Вудивис бойынша био- тикалық индекс (өңiр- лiк ерекшелiктердi ес- кере отырып), баллдар	1-ден аз	1-2	2-ден астам
8	Олигохеттік индекс, олигохеттер санының барлық зообентостар санына қатынасы, пайызбен	100-ден астам	100-86	86-дан аз
9	Балушкин бойынша хирономидтiк индекс	9,0-ден астам	6,5-9,0	6,5-тен кем
10	Ихтиофауна	Балықтар- дың баға- лы және сирек кездесетiн түрлерiнiң жойылуы; кәсіптік балық қорларының болмауы	Балықтар- дың баға- лы және сирек кездесетiн түрлерiнiң олардың қорларынан 50-25% азаюы, кәсіптік балық қор- ларының өз қорларынан 50-25% азаюы.	Ихтиофауна- ның табиғи жай-күйінің сақталуы; аулау шама- сы балықтар- дың табиғи өсiмiн бұзбайды
11	Балықтардың созылмалы токсикозбен байла- нысты ауруы (миопа- тия, жара аурулары және т.б.), жылдық аулаудан % есебiмен	50-ден астам	50-ге дейін	Белгiлердiң жоқтығы
12	Су сапасының интег- ралды көрсеткiшi: шаянтәрiзділерге биотестілеу (шашақ мұрт шаяндар және цериошаяндар), 50 % және одан астамының қырылуы	100 және одан да көп рет араласу еселiгi кезiнде байқал- майды	50-ден 100 ретке дейiн араласу еселiгi кезінде байқал- майды	Араласпаған судағы өлiм алдында әрекеттер
	тиiсiнше 96 және 48 сағат iшiндегi шаяндар	100 және одан да көп есе	50-ден 100 есеге дейiн
Қосымша көрсеткіштер:
1	Планктонның Пантле және Бук бойынша суда тiршiлiк ететiн организмдер индексi (Сладечектiң түрлендiруiнде)	4-тен астам	4-3	<3
2	Олигохеттік индекс: - Цанеp бойынша, тубифицидтердiң мың дана/м 2	50-ден астам	50-10	<10
	лимнобрилюстер	100-ден астам	100-50	<50
	- Парел бойынша	0,8-ден астам	0,8-0,5	<0,5

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 13-қосымша

Cу ресурстарының сарқылуын бағалауға арналған
көрсеткiштер

Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырмалы қанағаттан- дырарлық жағдай
	эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
Беттiк ағынның көлемiн қайтарыссыз алу, жол берiлетiн нормадан сан рет	2-ден астам	2-ге дейiн	Жол берiлетiн норма

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 14-қосымша

Теңiз суларының химиялық ластану дәрежесiн бағалауға
арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiштер (шоғырланулар мг/дм 3 берiлген)	Өлшем		Салыстырма- лы қанағат- тандырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
	Негізгі көрсеткiштер:
1	1-2 қауіптілік сыныбындағы химиялық заттар	10-нан астам	10-5	5-1
	3-4 қауiптілік сыныбындағы	100-ден астам	100-50	50-10
2	ХЛК(10) 1
	1-2 қауiптілік сыныбындағы	80-ден астам	80-35	35-10
	3-4 қауiптілік сыныбындағы	500-ден астам	500-100	100-10
	Қосымша көрсеткiштер:
1	Оттегіні биологиялық пайдалану (ОБТ 5 )	100-ден астам	100-10	10-1
2	Еріген оттегі, мг/дм 3	2-ден аз	2-3-тен аз	3-6
	1 ХЛК(10) - ШЖШ-дан барынша асатын 10 ластаушы заттарға арналған сулардың химиялық ластануының формальды жиынтық көрсеткiшi

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 15-қосымша

Теңiз айдындарының экологиялық жай-күйiн бағалауға
арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырма- лы қанағат- тандырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
	Негізгі көрсеткiштер:
1	Планктонның және макрозообентостың биомассасы, бақылаулық деңгейден %-бен 1	30-дан аз немесе 300-ден астам	30-50 немесе 200-300	100
2	Планктонды қоғамдас- тықтардағы түрлердiң саны (түрлiлiк әралуандылық бақылаулық деңгейден %)	50-ден аз	50-80	80-100
3	Ихтиофаунаның және омыртқасыздардың кәсіптiк қорлары, бақылаулық деңгейден %-бен	Кәсiптiк балықтар мен омыртқа- сыздар қорларының олардың қорлары- нан 50 және одан да көп %-ға азаюы	Кәсiптiк балықтар мен омыртқа- сыздар қорының олардың қорла- рынан 50-25-ке азаюы.	Кәсiптiк балықтардың болуы
4	Зообентос қоғамдас- тығының, соның iшiнде бастапқы түрлерінің жай-күйi (бақылаулық деңгейден %)-бен	Зообентос топтарының кезеңдiк пайда болуы және жойылуы, бастапқы түрлерiнiң 20 % аз болуы, қоғамдас- тықтың күйзелуi	Ipi организм- дердің жойылуы. Тек оли- гохет- тердiң немесе полихет- тердiң болуы. Бастапқы түрле- рiнiң 20-50% болуы	Көрiнетiн әртүрлiлiк. Еркін қозғалатын организмдер- дің болуы. Организм- дердiң шаянтәрізді және басқа да топтары.
5	Микроорганизмдердің индикаторлық нысандарының саны, микроорганизмдердің жалпы санынан %-бен	60-тан астам	60-30	30-дан аз
6	Орналасушы гидробионттардың үлесi, қоғамдастықтың жалпы биомассасынан %-бен	50-ден астам	50-25	25-тен аз
7	Бастапқы өнiм деңгейi, бақылаулық деңгейден %-бен	0 шамасын- да немесе 300-ден астам (гиперэв- трофиро- лау)	50-ден аз немесе 200-300 (эвтро- фиролау)	100
8	Макрофиттердiң жай-күйі	Макрофит- тердiң жойылуы	Макро- фиттер аудан- дарының күрт азаюы, таллом- дарда уытты ластаушы заттардың көп шо- ғырлануы	Қалыпты
	Қосымша көрсеткiштер:
1	Гидробионттардың морфологиялық өзгеруi (дененiң өлшемi және салмағы, кемiстi нысандардың пайда болуы және т.б.), бақылаулық деңгейден %-бен	50-ден астам	50-20	20-дан аз

¹ бақылау деңгейi - 10 және одан көп жыл iшiнде алынған
бiрқатар көпжылдық деректер бойынша көрсеткiштiң орташа мәнi.

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 16-қосымша

Шаруашылық объектілерiнiң учаскелеріне арналған жер
асты суларының ластану дәрежесiн бағалауға арналған
көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырма- лы қанағат- тандырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
	Негізгі көрсеткiштер:
1	Ластаушы заттардың мөлшерi (нитраттар, фенолдар, ауыр металдар, синтетикалық беттiк белсендi заттар, мұнай), ШЖШ	100-ден астам	10-100	3-10
2	Хлорорганикалық қосылыстар, ШЖШ	3-тен астам	1-3	1-ден аз
3	Канцерогендер, бенз(а)пирен, ШЖШ	3-тен астам	1-3	1 аз
4	Ластану аймағының ауданы, км 2	8-ден астам	3-5	3-тен аз
5	Минералдылық, г/л	100-ден астам	10-100	10-нан аз
	Қосымша көрсеткiштер:
1	Ерiген оттегi, мг/дм 3	1-ден аз	1-4	4-тен астам

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 17-қосымша

Топырақтың жай-күйiн экологиялық бағалауға
арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiштер (шоғырланулар мг/дм 3 берiлген)	Өлшем		Салыстырма- лы қанағат- тандырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4	5
	Негізгі көрсеткiштер:
1	Жерлердің тозуы салда- рынан ауылшаруашылығы айналымынан шығарылған ауданы, жалпы ауылша- руашылығы алқаптарының ауданынан %-бен	50-ден астам	50-30	30-ға дейін
2	Қарашірік қабатының жойылуы	А+В	Апах (А1)	0,1 А-ға дейiн
3	Топырақ бетінің абиотикалық тасындылар- мен жабылуы, см	20-дан астам	20-10	10-нан аз
4	Топырақ тығыздығының өсуі, тең салмақ сынамасының еселігі	1,4-тен астам	1,4-1,3	1,3-ке дейін
5	Жерасты суларының деңгейден асуы, шекті мәнінен %-бен	50-ден астам	50-25	Рұқсат етілген деңгейі
6	Радиоактивтік ластану, Ku/км 2 :
	цезий-137	40-тан астам	40-15	15-ке дейін
	стронций-90	3-тен астам	3-1	1-ге дейін
	плутоний (изотоптар сомасы)	0,1-ден астам	0,1-0,05	0,05-ке дейін
7	10 жыл кезең iшiнде жыртылған жерлердiң қарашiрiктен айырылуы, салыстырмалы пайызбен	25-тен астам	25-10	10-нан аз
8	Тез ерiгіш тұздар мөлшерiнiң көбеюi, г/100 г	0,8-ден астам	0,8-0,4	0,4-ке дейiн
9	алмасу натрийi үлесiнiң көбеюі, КАС 1 -нан %-бен	25-дан астам	25-15	15-ке дейін
10	Химиялық заттардың ШЖШ артуы:
	1-қауiптiлiк сыныбы (бенз(а)пирендi, диоксиндерді қоса алғанда);	3-тен астам	3-2	2-ге дейін
	2-қауiптілік сыныбындағы	10-нан астам	10-5	5-ке дейін
	3-қауiптілік сыныбындағы (мұнай мен мұнай өнiмдерiн қоса алғанда)	25-тен астам	20-10	10-ға дейін
11	Белсендi микробтық масса деңгейiнiң төмендеуi, еселiгi	100-ден астам	100-50	50-ге дейін
12	Топырақтың фитоуытты- лығы (өскіндер санының азаюы), фонмен салыс- тырғанда еселiгі	2-ден астам	2,0-1,4	1,4 дейiн
	Қосымша көрсеткiштер:
13	Ластанған негiзгi а/ш өнiмдерiнiң үлесi, тексерiлген көлемiнен %-бен	50-ден астам	50-25	25-ке дейін
14	Қосымша көрсеткiштердi қараңыз (2.10-кесте)

¹ КАС - катиондық алмасу сиымдылығы

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 18-қосымша

Деформациялардың экологиялық қауіпсiздігін және
геологиялық ортаның өзгеруiн бағалауға арналған
көрсеткіштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырма- лы қанағат- тандырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	Таулы алқаптардың аномальды техногендік деформациялары (0,00001 сал. өлшем жоғары) және индукцияланған сейсмикалылық, аумақ ауданынан пайызбен	40-50-ден астам	40-20	20-ға дейiн
2	Геологиялық ортаның аномальды деформация- сына әкеп соқтыратын жер қойнауын пайдалану кезiндегі тау алқапта- рының механикалық бұзылуы, тау жыныста- рының аномальды деформациясы және т.б.	0,0001	0,0001- 0,00001	0,000001- ден аз
3	Техногендiк жүктемемен түсіндірiлетiн жер бетiнiң төмен түсуi, көшкiндер, селдер, карстер, аумақтың %	30-дан астам	30-20	20-дан аз

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 19-қосымша

Жер бетiндегі экожүйелердiң жұтаңдануын бағалауға
арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырма- лы қанағат- тандырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4	5
Негізгі көрсеткіштері:
1	Кеңiстік белгілер
1.1	Жұтаңданған аумақтардың ауданы, %-бен
1.1.1	Адамға тiкелей қауiп төндiрмейтiн (уытты емес жыныстардың үйiндiлерi; карьерлер, ауылшаруашылығы және орманды алқаптардың жұтаңдануы)	75-тен астам	75-5	5-тен аз
1.1.2	Ғимараттар мен құрылыстардың бұзылуына қауiп төндіретін (антропогендік төмен түсулер, көшкiндер, қиратындылар, әскери полигондар және т.б.)	50-ден астам	50-1	1-ден аз
1.1.3	Бөлшектердi ауамен, ағыс арқылы жер бетi су айдындарына және ағынды суларға көшiру мүмкiндiгiмен суларынан оқшауланған уытты жыныстардың үйiндiлерi	20-дан астам	20-0,1	0,1-ден аз
1.1.4	Жер асты суларын ластау қаупiмен (жер асты сулары қорғалмаған) карьерлік шұңқырлар және уытты жыныстар үйiндiлерi	5-тен астам	5-тен аз	Жоқ
1.2	Аумақтың жыралармен бөлшектелуi, км/км 2	2,5	2,5-0,7	0,7-ден аз
2	Серпiндiк белгiлер
2.1	Жер бетi экожүйелерінің жұтаңдану жылдамдығы; жылына ауданның %-ы	4-тен астам	4-0,5	0,5-тен аз
2.2	Бөлiнген жайылымдар аудандарының ұлғаю жылдамдығы, жылына ауданның %-ы	8-ден астам	8-2	2-ден аз
2.3	Өсiмдiктердің жылдық өнiмiнің азаю жылдамдығы, жылына %	7,5-тен астам	7,5-3,5	3,5-тен аз
2.4	Топырақтың органикалық заттар құрамының азаю жылдамдығы, жылына %	7-ден aстам	7-0,5	0,5-тен аз
2.5	Шымтезектiң бәсеңдену (минералдану) жылдамдығы, мм/жыл	40-тан астам	40-1	1-ден аз
2.6	Тұзды топырақ ауданының ұлғаю жылдамдығы, жылына %	5-тен астам	5-1	1-ден аз
2.7	Эрозияланған топырақ ауданының ұлғаю жылдамдығы, жылына ауданның %-ы	5-тен астам	5-0,5	0,5-тен аз
2.8	Көшпелi құмдар ауданының ұлғаю жылдамдығы, жылына ауданның %-ы	4-тен астам	4-0,5	0,5-тен аз
2.9	Қолайсыз агросуландыру жағдайлары бар жерлердiң салыстырмалы ауданының ұлғаю жылдамдығы, жылына бағалы ауылшаруашылығы алқаптары ауданынан %-бен	1-ден астам	1-0,1	0,1-ден аз
Қосымша көрсеткiштер:
1	Экожүйелер жағдайының құрылымдық-функционалдық сипаттары	Экожүйелер iшiндегi өзара байланыс- тың қай- тарымсыз бұзылуы	Экожүйе- лердегі қайтарым- сыз процес- терсiз қоғамдас- тықтар құрылы- мының бұзылуы	Экожүйе- лердегі бірқатар құрамдас бөліктер жұтаңдану- ының жеке- леген белгілерінің болуы мүмкін
2	Трофикалық құрылым - меншiкті салмақтың өзгеруi	Фитофаг- тардың меншікті салмағының 50%-ға өсуі, зоофагтар және сапрофаг- тар мен- шікті салмағының 50% азаюы	Фитофаг- тардың меншікті салмағының 20%-ға өсуі, зоофагтар және сапрофаг- тар мен- шікті салмағының 20% азаюы	Үнемі (норма шегіндегі тербелістер)

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 20-қосымша

Аумақтың экологиялық жағдайының индикаторы ретiнде
өсiмдiктердiң жай-күйiн бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырма- лы қанағат- тандырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4	5
1	Биоәралуандылықтың кемуi (Симпсон әралуандылығы индексi, нормадан %-бен)	50-ден астам	50-10	10-нан аз
2	Жүктеме индикаторлары түрлерінің тығыздығы %-бeн	50-ден астам (аз)	20-50-ден астам (аз)	20-дан астам (аз)
3	Тамырлы (немесе квазитамырлы) қауымдастықтардың ауданы, жалпы ауданнан %	5-тен астам	5-80-нен аз	80-нен астам
4	Табиғи шөптi өсiмдiктердің түрлiк құрамы	Екiншi түрлер молшылығы- ның азаюы	Басым түрлерi екiншiге ауысты	Доминант- тар, субдоми- нанттар және сипатты түрлердің табиғи ауысуы
5	Доминанттардың бағалы түрлерінің жастық спектрi, салыстырмалы бiрлiкте жаңаруы	0,1-ден аз	0,1-0,3	0,3-тен астам
6	Ормандылық, оңтайлы- лықтан (аймақтылықтан) %-бен	10-нан аз	10-90	90-нан аз
7	Негізгi орман түзушi тұқымдардың сүрек қоры, қалыптыдан %-бен	30-дан аз	30-80	80-нен астам
8	Сүрекдіңнiң техногендiк шығарындылармен зақымдануы, жалпы ауданнан %-бен	50-ден астам	50-5	5-тен аз
9	Қылқан жапырақты тұқымдардың техно- гендiк шығарындылармен зақымдануы (қылқан жапырақтылардың зақымдануы), %-бен	50-ден астам	50-5	5-тен аз
10	Сүрекдiңнiң ауруы, %-бен	50-ден астам	50-10	10-нан аз
11	Орман дақылдыларының жойылуы, орман дақылдарымен жұмыс iстеу ауданынан %-бен	70-тен астам	70-5	5-тен аз
12	10 жылдан кем емес уақыт iшiнде ағаш өспеген өртең ауданы %-бeн	10 мың га-дан астам	10-5 мың га	5-тен аз
13	Зиянкестерден зақымданған егiстер ауданы, жалпы ауданнан %-бен	50-ден астам	50-10	10-нан аз
14	Егiстердiң жойылуы, жалпы ауданнан %-бен	30-дан астам	30-5	5-тен аз
15	Жайылымдық құрғақ далалы және шөлейт өсiмдiктерiн жобалық өсiру қалыптыдан %-бен	10-нан астам	10-80	80-нен аз
16	Жайылымдық өсімдiктер- дiң өнiмдiлiгi, ықтималдылықтан %-бен	5-тен аз	5-80	80-нен астам
17	Сирек түрлердің таралу аймағының өзгеруi	Таралу аймағының жойылуы	Таралу аймағының аудандары- ның бөлiнуi және қысқаруы	Жоқ
18	Қорықтар өсiмдiктерiнiң зақымдануы	Қалыптасу ауысуларын туғызатын	Қауымдас- тық ауы- суларын туғызатын	Қауымдастық ауысуларын туғызбайтын фенотип- тіктер
19	Жасыл екпе ағаштар ауданы (ipi қалалар мен өндiрiстік орталықтардағы адам басына шаққанда), нормативтiктен %-бен	1-ден аз	10-30	30-дан астам

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 21-қосымша

Аумақтық экологиялық жағдайының индикаторы ретiнде
фаунаның жай-күйiн және жануарлардың тектiк
қорының өзгеруiн бағалауға арналған көрсеткіштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем		Салыстырма- лы қанағат- тандырарлық жағдай
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	Биоәралуандылықтың азаюы, бастапқыдан %-бен	50-ден астам	50-5	5-тен аз
2	Антропогендiк жүктеме индикаторы түрлерiнiң тығыздығы, %-бен	50-ден астам	50-20	20-дан аз
3	Жануарлардың (соның iшiнде киiктердiң) аңшылық-кәсiптік санының (тығыздығының) азаюы қалыпты санынан есемен	10-нан астам	10-2	2-ден аз

Төтенше экологиялық жағдайды
жариялау ережесіне 22-қосымша

Аумақты бағалауға арналған биохимиялық көрсеткiштер

Р/с N	Көрсеткiш	Өлшем
		эколо- гиялық зiлзала	төтенше эколо- гиялық жағдай
1	2	3	4
	Негізгі көрсеткіштері:
1	Топырақтағы C:N қатынасы	4-тен аз	4-8
	су бетiнде	4-тен аз немесе 20-дан астам	4-8-ден аз немесе 20-16
	өсiмдiктерде	4 аз	4-8
	өсімдікті азықтарда	4-тен аз немесе 16-дан астам	4-тен аз немесе 8-16
2	Шабылған өсiмдiктер мен өсiмдiктi азықтардағы химиялық элементтердiң мөлшерi: сынап, кадмий, қорғасын, күшән, сурьма, никель, хром, МРД-дан артуы бойынша	10-нан астам	10-1,5
	селен, үлпілдек-құрғақ заттың мг/кг;	0,02-гe кем немесе 0,5-тен астам	0,02 - 0,05
	фтор, үлпiлдек-құрғақ заттың мг/кг;	2-ден кем немесе 200-ден астам	2-10 немесе 50-200
	мыс, үлпiлдек-құрғақ заттың мг/кг;	3-тен аз немесе 100-ден астам	3-5 немесе 50-200
	таллий, бериллий, барий, фонының артуы бойынша	10-нан астам	10-1,5
	Қосымша көрсеткiштер:
1	Аномальды ландшафт ауданын ескергенде, азықтардағы (алымы) Ca:P қатынасы, % (бөлiмi)	<0,1 немесе >10 ___________ > 20	0.4-0.1 немесе 5-10 _____________ >20
2	Аномальды ландшафт ауданын ескергенде, өсiмдiктер мен азықтардағы (алымы) Ca:Sr қатынасы, % (бөлiмi)	<1 ___ >20	<10-1 _____ >20
3	Шабылған өсiмдiктер мен өсiмдiктi азықтардағы биологиялық маңызды микроэлементтер мөлшерiнiң деңгейi, үлпілдек-құрғақ заттардың мг/кг-мен
	мырыш	10-нан аз немесе 500-ден астам	10-30 немесе 100-500
	темiр	20-дан aз немесе 500-ден астам	20-50 немесе 200-500
	молибден	0,2-ден аз 50-ден астам	0,2-2 немесе 10-50-ден астам
	кобальт	0,1-ден аз немесе 50-ден астам	0,1-0,3 немесе 5-50
	бор	0,1-ден аз немесе 300-астам	0,1-0,3 немесе 30-300