Об утверждении экологических критериев оценки земель

Постановление Правительства Республики Казахстан от 7 июля 2007 года № 581. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 7 сентября 2015 года № 750

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 07.09.2015 № 750 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Примечание РЦПИ.
В соответствии с Законом РК от 29.09.2014 г. № 239-V ЗРК по вопросам разграничения полномочий между уровнями государственного управления см. приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 13 марта 2015 года № 188

В соответствии со статьями 16 и 209 Экологического кодекса Республики Казахстан от 9 января 2007 года Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :

1. Утвердить прилагаемые экологические критерии оценки земель.

2. Настоящее постановление вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждены
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 7 июля 2007 года N 581

Экологические критерии оценки земель

Критерии экологического состояния земель
селитебных территорий

Показатели	Параметры		Относительно удовлетво- рительная ситуация
	Экологическое бедствие	Чрезвычайная экологическая ситуация
Основные показатели
Мощность экспозиционной дозы на уровне 1 м. от поверхности почвы, мкР/час	более 400	200-400	менее 200
Радиоактивное загрязнение, Кu/кв. км цезий-137	более 40	15-40	до 20
стронций-90	более 3	1-3	менее 1
плутоний	более 1	1-0,1	менее 0,1
Суммарный показатель химического загрязнения (Zc)	более 128	32-128	до 0,3
Дополнительные показатели
Содержание яиц гельминтов в 1 кг почвы	более 100	10-100	менее 10
Число патогенных микроорганизмов в 1 г почвы	более 10 -6	10 5 -10 -6	отсутствие
Коли-титр	0,01-0,001	менее 0,001	менее 10 -4

Примечание - коли-титр для почвы - наименьшая масса почвы в г, в которой содержится 1 кишечная палочка.

Диагностические и дополнительные критерии
для выявления деградированных почв и земель

Техногенная (эксплуатационная) деградация

1. Нарушение земель
Диагностическими критериями нарушенных земель являются:
морфометрическая характеристика рельефа:
глубина или высота относительно естественной поверхности (м);
угол откоса уступов (град.);
нарушение дитологического строения земель:
наличие плодородного слоя и потенциально плодородных пород по мощности органогенного слоя и запасам гумуса в слое 0-100 см;
перекрытость поверхности посторонними наносами;
характеристика поверхностных и грунтовых вод:
уровень грунтовых вод (м);
минерализация вод (г/л);
продолжительность затопления (мес).
2. Физическая (земледельческая) деградация
Физическая деградация оценивается по следующим основным критериям:
гранулометрический состав;
равновесная плотность сложения пахотного (гумусового) слоя почвы, г/см ³ ;
текстурная (внутриагрегатная) пористость, см ³ /г;
стабильная структурная (межагрегатная без учета трещин) пористость, см ³ /г;
структура пахотного (гумусового) слоя почвы:
содержание агрономически ценных и водопрочных агрегатов;
состояние и свойства структурных отдельностей;
водно-физические параметры почв:
водопроницаемость и коэффициент фильтрации почв (м/сут);
основные гидрологические константы (ВЗ, НВ) и порозность аэрации;
набухаемость.
3. Агроистощение
Диагностическими критериями агроистощения являются балансовые характеристики почвы (органического вещества, питательных элементов, катионно-анионного состава):
уменьшение запасов гумуса в профиле почвы (А+В) в % от исходного;
рН;
уменьшение содержания физической глины (%);
качественный состав гумуса;
уменьшение валового запаса основных элементов питания;
обеспеченность растений подвижными формами элементов питания;
емкость катионного обмена, степень насыщенности почв основаниями, состав поглощенных оснований.
Дополнительными критериями агроистощения являются:
минералогический состав илистой фракции;
снижение уровня активной микробной биомассы (число раз);
фитотоксичность;
уменьшение ферментативной активности почв;
биомасса почвенной мезофауны;
уменьшение биоразнообразия (индекс Симпсона, % от нормы);
сработка торфа (мм/год).
4. Эрозия
Для оценки эрозии используются статические или динамические критерии, последние могут отражать как состояние почвенного покрова, так и ландшафтов.
4.1. Водная эрозия
1) Плоскостная эрозия
Диагностическими критериями плоскостной водной эрозии являются:
уменьшение мощности почвенного профиля (А+В), %;
уменьшение запасов гумуса в профиле почвы (А+В), % от фонового;
изменение гранулометрического состава верхнего горизонта почв;
потери почвенной массы, т/га/год;
площадь обнаженной почвообразующей породы (С) или подстилающей породы (D), % от общей площади;
увеличение площади эродированных почв, % в год.
Дополнительными критериями являются:
уменьшение мощности гумусового (пахотного) горизонта (см);
снижение запасов питательных веществ;
скорость смыва;
уклоны поверхности и опасность развития эрозионных процессов.
2) Линейная эрозия
Диагностическими критериями линейной эрозии являются:
расчлененность территории оврагами (км/км ² );
глубина размывов относительно поверхности, см;
потери почвенной массы (т/га/год);
образование новых оврагов и рост существующих.
Дополнительными критериями являются:
глубина оврага;
количество оврагов на единицу площади;
общая площадь оврагов на единицу площади;
некоторые характеристики водосборной площади оврагов.
4.2. Ветровая эрозия
Диагностическими критериями ветровой эрозии, кроме перечисленных, являются:
дефляционный нанос неплодородного слоя, см;
площадь выведенных из землепользования угодий (лишенная растительности на естественных угодьях), % от общей площади;
проективное покрытие пастбищной растительности, % от зонального;
скорость роста площади деградированных пастбищ, % в год;
площадь подвижных песков, % от общей площади;
увеличение площади подвижных песков, % в год.
Среди дополнительных параметров используются критерии:
интенсивность дефляции или скорость дефляции;
уменьшение запасов гумуса в профиле почвы (А+В);
облегчение гранулометрического состава;
степень изреженности травостоя и посевов.
5. Засоление
5.1. Засоление
Основными критериями степени засоленности являются:
суммарное содержание токсичных солей в верхнем плодородном слое (%);
увеличение токсичной щелочности (при переходе нейтрального типа засоления в щелочной), мг-экв/100 г. почв;
увеличение площади засоленных почв, % в год;
реакция среды (рН солевой и водной вытяжки).
В качестве дополнительных критериев используются данные об уровне и минерализации грунтовых вод.
5.2. Осолонцевание
Основными критериями солонцеватости являются:
увеличение содержания обменного натрия (в % от емкости катионного обмена (ЕКО));
увеличение содержания обменного магния (в % от ЕКО);
реакция среды (рН).
Дополнительными критериями осолонцевания являются показатели физических свойств и особенно структуры почвы.
6. Заболачивание
Диагностическими критериями являются:
поднятие уровня почвенно-грунтовых вод, м;
продолжительность затопления (месяц);
минерализация грунтовых вод (г/л).
Дополнительно могут использоваться характеристики морфологического строения профиля (признаки гидроморфизма).

Критерии определения степени деградации почв и земель

Показатели	Степень деградации
	0 (очень слабая)	1 (слабая)	2 (средняя)	3 (повы- шенная)	4 (высокая)
1	2	3	4	5	6
Мощность абиотического наноса, см	<2	2-10	11-20	21-40	>40
Глубина провалов (см) относитель- но поверхности (без разрыва сплошности)	<20	20-40	41-100	101-200	>200
Уменьшение содер- жания физической глины на величину, % от исходного	<5	5-15	16-25	26-32	>32
Увеличение равновесной плотности сложе- ния пахотного слоя почвы, % от исходного	<10	10-20	21-30	31-40	>40
Стабильная струк- турная (межагре- гатная, без учета трещин) пористость, см 3 /г	>0,2	0,11-0,2	0,06-0,1	0,02-0,05	<0,02
Текстурная порис- тость (внутриаг- регатная), см 3 /г	>0,3	0,26-0,3	0,2-0,25	0,17-0,19	<0,17
Коэффициент фильтрации, м/сут.	> 1,0	0,3-1,0	0,1-0,3	0,01-0,1	<0,01
Каменистость, % покрытия	<5	5-15	16-35	36-70	>70
Уменьшение мощности почвен- ного профиля (А+В), % от исходного	<3	3-25	26-50	51-75	>75
Уменьшение запасов гумуса в профиле почвы (А+В), % от исходного	<10	10-20	21-40	41-80	>80
Уменьшение содержания микроэлементов (Мn, Со, Мо, В, Сu, Fe), % от средней степени обеспеченности	<10	10-20	21-40	41-80	>80
Уменьшение содер- жания подвижного фосфора, % от средней степени обеспеченности	<10	10-20	21-40	41-80	>80
Уменьшение содер- жания обменного калия в % от средней степени обеспеченности	<10	10-20	21-40	41-80	>80
Изменение РН почвенной среды, % от среднего показателя	<10	10-15	16-20	21-25	>25
Потери почвенной массы, т/га/год	<5	5-25	26-100	101-200	>200
Площадь обнажен- ной почвообразую- щей породы (С) или подстилающей породы (D), % от общей площади	0-2	3-5	6-10	11-25	>25
Увеличение площади эродиро- ванных почв, % в год	<0,5	0,5-1,0	1,1-2,0	2,1-5,0	>5,0
Глубина размывов и водороин относительно поверхности, см	<20	20-40	41-100	101-200	>200
Расчлененность территории оврагами, км/км 2	<0,1	0,1-0,3	0,4-0,7	0,8-2,5	>2,5
Дефляционный нанос неплодород- ного слоя, см	<2	2-10	11-20	21-40	>40
Площадь естест- венных угодий, выведенных из землепользования (лишенных расти- тельности), % от общей площади	<10	10-30	31-50	51-70	>70
Проективное покрытие пастбищ- ной растительнос- ти, % от зонального	>90	71-90	51-70	11-50	<10
Скорость роста площади дегради- рованных пастбищ, % в год	<0,25	0,25-1,0	1,1-3,0	3,1-5,0	>5
Площадь подвижных песков, % от общей площади	0-2	3-5	6-15	16-25	>25
Увеличение площа- ди подвижных песков, % в год	<0,25	0,25-1,0	1,1-2,0	2,1-4,0	>4
Содержание суммы токсичных солей в верхнем плодо- родном слое (%): - с участием соды	<0,1	0,1-0,2	0,21-0,3	0,31-0,5	>0,5
- для других типов засоления	<0,1	0,1-0,25	0,26-0,5	0,51-0,8	>0,8
Увеличение ток- сичной щелочности (при переходе нейтрального типа засоления в щелочной), мг-экв/100 г. почв	<0,7	0,7-1,0	1,1-1,6	1,7-2,0	>2,0
Увеличение площади засолен- ных почв, % в год	0-0,5	0,5-1,0	1,1-2,0	2,1-5,0	>5,0
Увеличение содер- жания обменного натрия (в % от ЕКО): - для почв, содержащих <1 % натрия - для других почв	<1 <5	1-3 5-10	3-7 10-15	7-10 15-20	>10 >20
Увеличение содер- жания обменного магния (в % от ЕКО)	<40	40-50	51-60	61-70	>70
Глубина залегания уровня пресных (<1-3 г/л) грунтовых вод, м - в гумидной зоне	>1,0	0,81-1,0	0,61-0,80	0,31-0,60	<0,3
- в степной зоне	>4	3,1-4,0	2,1-3,0	1,0-2,0	<1,0
Глубина залегания уровня минерали- зованных (>3 г/л) грунтовых вод, м	>7	5-7	5-3	3-2	<2
Продолжительность затопления (поверхностное переувлажнение), месяц	<3	3-6	6-12	12-18	>18

Примечание - под исходным принимается состояние
недеградированного аналога (нулевая степень деградации).

Жерді бағалаудың экологиялық критерийлерін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 7 шілдедегі N 581 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 7 қыркүйектегі № 750 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 07.09.2015 № 750 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

РҚАО-ның ескертпесі.
ҚР мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату мәселелері бойынша 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ Заңына сәйкес ҚР Энергетика министрінің 2015 жылғы 13 наурыздағы № 188 бұйрығын қараңыз.

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы Экологиялық кодексінің 16 және 209-баптарына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған жерді бағалаудың экологиялық критерийлері бекітілсін.

2. Осы қаулы алғаш рет ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2007 жылғы»7 шілдедегі
N 581 қаулысымен
бекітілген

Жерді бағалаудың экологиялық критерийлері
Қоныстану аумақтары жерінің экологиялық жай-күйінің
критерийлері

Көрсеткіш- тер	Параметрлер	Салыстыр- малы қанағат- танарлық ахуал
Эколо- гиялық апат	Төтенше эколо- гиялық жағдай
Негізгі көрсеткіштер
Экспозиция- лық дозасының топырақтың үстіңгі қабатынан 1 метр деңгейдегі қуаты, мкР/сағ	400-ден астам	200-400	кемінде 200
Радиоактивті ластану, Кu/кв. км цезий-137	40-тан астам	15-40	20-ға дейін
стронций-90	3-тен астам	1-3	кемінде 1
плутоний	1-ден астам	1-0,1	кемінде 0,1
Химиялық ластанудың жиынтық көрсеткіші (Zс)	128-ден астам	32-128	0,3-ке дейін
Қосымша көрсеткіштер
1 кг топырақта гельминттер жұмыртқала- рының болуы	100-ден астам	10-100	кемінде 10
1 г топырақ- тағы патогенді микроорга- низмдердің саны	10 -6 -дан астам	10 5 -10 -6	жоқтығы
Коли-титр	0,01 -0,001	кемінде 0,001	кемінде 10 -4

Ескертпе - топырақ үшін коли-титр - грамында топырақтың 1 ішек таяқшасы болатын ең аз массасы.

Тозған топырақ пен жерді анықтауға арналған
диагностикалық және қосымша критерийлер

Техногендік (пайдаланудан болған) азып-тозу
1. Жердің бұзылуы
Бұзылған жердің диагностикалық критерийлері мыналар болып табылады:
жер бедерінің морфометрикалық сипаттамасы:
салыстырмалы түрде табиғи жер бетінің тереңдігі немесе биіктігі (м);
жер кертпешінің еңістік бұрышы (градус);
жердің литологиялық құрылысының бұзылуы:
0-100 см қабатта органогендік қабат пен қабаттағы қарашірінді қорының қуаты бойынша құнарлы қабат пен ықтимал құнарлы жыныстың болуы;
жер бетінің бөтен үйінділермен жабылуы;
жер беті және жер асты суларының сипаттамасы:
жер асты суының деңгейі (м);
сулардың минералдануы (г/л);
су жайылуының ұзақтығы (ай).
2. Физикалық (егіншілік) азып-тозу
Физикалық азып-тозу мынадай негізгі критерийлер бойынша бағаланады: гранулометриялық құрамы;
жыртылатын (қарашірінді) топырақ қабатының біркелкі тығыздығы, г/см ³
текстуралық (агрегатішілік) кеуектілік, см ³ /г;
тұрақты құрылымдық (жарылып кеткенін есептемегенде, агрегатаралық) кеуектілік, см ³ /г;
топырақтың жыртылатын (қарашірінді) қабатының құрылымы:
агрономиялық тұрғыдан бағалы және суға төзімді агрегаттардың болуы;
құрылымдық бөліктердің жай-күйі мен қасиеттері;
топырақтың су-физикалық параметрлері:
су өткізгіштігі және топырақтың сүзу коэффициенті (м/тәулік);
негізгі гидрологиялық константтары (ВЗ, НВ) және аэрацияның кеуектілігі;
бөртуі.
3. Аграрлық тозу
Топырақтың мынадай теңгерімділік сипаттамалары (органикалық заттар, қоректік элементтер, катионды-анионды құрамы) аграрлық тозудың диагностикалық критерийлері болып табылады:
топырақ профиліндегі қарашірінді қорының кемуі (А+В) бастапқы мөлшерден %;
рН;
физикалық батпақтың кемуі(%);
қарашіріндінің сапалық құрамы;
негізгі қоректендіру элементтерінің жалпы қорының азаюы;
қоректендіру элементтерінің қозғалмалы нысандарымен өсімдіктердің қамтамасыз етілуі;
катиондық алмасу сыйымдылығы, топырақтың негіздермен толығу дәрежесі, сіңірілген негіздердің құрамы.
Аграрлық құнарсызданудың қосымша критерийлері мыналар болып табылады:
лайлы фракцияның минералогиялық құрамы;
белсенді микробтық биомасса деңгейінің төмендеуі (есе саны);
фитоуыттылығы;
топырақ ферментациялық белсенділігінің төмендеуі;
топырақ мезофаунасының биомассасы;
биологиялық әртүрліліктің азаюы (Симпсон индексі, нормадан %);
шымтезектің түзілуі (мм/жыл).
4. Эрозия
Эрозияны бағалау үшін статикалық немесе динамикалық критерийлер пайдаланылады, мұның соңғысы топырақ бетінің де ландшафтың да жай-күйін көрсетуі мүмкін.
4.1. Су эрозиясы
1) Жазықтық эрозиясы
Жазықтық су эрозиясының диагностикалық критерийлері мыналар болып табылады:
топырақ профилі қуатының азаюы, (А+В) %;
топырақ профилінде қарашірінді қорының азаюы (А+В), сол ортадағының %;
топырақтың үстіңгі көкжиегінің гранулометриялық құрамының өзгеруі;
топырақ массасының жоғалуы, т/га/жыл;
ашық қалған топырақ түзетін жыныстың (С) немесе төселіп жатқан жыныстың (D) көлемі, жалпы көлемнің %-ы;
эрозияға ұшыраған топырақ алаңының ұлғаюы, жылына %;
Қосымша қритерийлер мыналар болып табылады:
қарашірінді (жыртылатын жер) көкжиек (см) қуаттың кемуі;
құнарлы заттар қорының кемуі;
шаю жылдамдығы;
жер бетінің еңістігі және эрозиялық үдерістер дамуының қауіптілігі.
2) Сызықтық эрозия
Сызықтық эрозияның диагностикалық критерийлері мыналар болып табылады:
аумақтың жыралармен бөлінуі (км/км ² );
жер бетіне қатысты алғанда су шайып кеткен орлардың тереңдігі, см.;
топырақ массасының жоғалуы (т/га/жыл);
жаңа жыралардың пайда болуы және барларының өсуі.
Қосымша критерийлер мыналар болып табылады:
жыраның тереңдігі;
алаңының бірлігіне келетін жыра саны;
алаңының бірлігіне келетін жыралардың жалпы алаңы;
жыралардың су жинау алаңының кейбір сипаттамалары.
4.2. Жел эрозиясы
Санамаланғаннан басқа жел эрозиясының диагностикалық критерийлері мыналар болып табылады:
құнарсыз қабаттың дефляциялық үйіндісі, см.;
жер пайдаланудан шығып қалған алқаптардың алаңы (табиғи алқаптарда өсімдіктер өспей қалған), жалпы алаңының %;
жайылымдық өсімдіктердің проективті жауып қалуы, аймақтық алаңының %;
азып-тозған жайылымдар алаңының өсу жылдамдығы, жылына %;
қозғалмалы құм алаңы, жалпы алаңының %;
қозғалмалы құм алаңының артуы, жылына %;
Қосымша параметрлердің арасында мынадай критерийлер пайдаланылады:
дефляцияның үдемелілігі немесе дефляцияның жылдамдығы;
топырақ профилінде қарашірінді қорының кемуі (А+В);
гранулометриялық құрамның жеңілдеуі;
шөп қалыңдығы мен егістің сиреу дәрежесі.
5. Тұздану
5.1. Тұздану
Тұздану дәрежесінің негізгі критерийлері мыналар болып табылады:
үстіңгі құнарлы қабаттағы уытты тұздардың құрамы (%);
уытты сілтіліктің ұлғаюы (тұзданудың бейтарап типінен сілті типіне ауысқан кезде), мг-экв/100 г. топыраққа;
тұздалған жер алаңының артуы, жылына %;
ортаның реакциясы (тұз және су сығындысындағы рН).
Қосымша критерийлер ретінде жер асты суларының деңгейі мен минералдануы туралы деректер пайдаланылады.
5.2. Сортаңдану
Сортаңданудың негізгі критерийлері мыналар болып табылады:
алмасатын натрий құрамының артуы (катионды алмасу сыйымдылығынан (КАС) %-бен);
алмасатын магний құрамының артуы (КАС) %-бен);
ортаның реакциясы (рН).
Топырақтың физикалық қасиеттері және әсіресе топырақ құрылымының сортаңдануының қосымша критерийлері болып табылады.
6. Батпақтану
Диагностикалық критерийлер мыналар болып табылады:
топырақ-жер астындағы сулар деңгейін көтеру, м;
су жайылуының ұзақтығы (ай);
жер астындағы сулардың минералдануы (г/л);
Қосымша профильдің (гидроморфизм белгілері) морфологиялық құрылысының сипаттамалары пайдаланылуы мүмкін.

Топырақ және жердің тозу дәрежесін белгілеу
критерийлері

Көрсеткіштер	Тозу деңгейі
	(өте әл- сіз)	(әл- сіз)	(орта- ша)	(кө- те- ріл- ген)	(жо- ғары)
1	2	3	4	5	6
Абиотикалық үйіндінің қуаты, см	<2	2-10	11-20	21-40	>40
Беткі қабатына қатысты (тұтастығы бұзылмаған) ойылу тереңдігі (см)	<20	20-40	41-100	101- 200	>200
Физикалық саз мөлшерінің шамаға азаюы, бастапқыдан %	<5	5-15	16-25	26-32	>32
Топырақтың жыртылатын қабаты тұтастығының тең салмақты тығыздығының артуы, бастапқы мөлшерден %	<10	10-20	21-30	31-40	>40
Тұрақты құрылымдық (жарылуды есепке алмағанда, агрегатаралық) кеуектілік, см 3 /г	>0,2	0,11 -0,2	0,06- 0,1	0,02 -0,05	<0,02
Текстуралық кеуектілік (агрегатішілік), см 3 /г	>0,3	0,26 -0,3	0,2- 0,25	0,17 -0,19	<0,17
Сүзу коэффиценті, м/тәулік	>1,0	0,3- 1,0	0,1- 0,3	0,01 -0,1	<0,01
Тастақтылығы, жамылғының %-ы	<5	5-15	16-35	36-70	>70
Топырақтық профилі қуатының төмендеуі (А+В), бастапқыдан %	<3	3-25	26-50	51-75	>75
Топырақ профилінде қарашірінді қорының азаюы (А+В), бастапқыдан %	<10	10-20	21-40	41-80	>80
Микроэлементтер (Мn, Со, Мо, В, Сu, Ғе) құрамының азаюы, қамтамасыз етілуінің орташа дәрежесінен %	<10	10-20	21-40	41-80	>80
Жылжымалы фосфор құрамының азаюы, қамтамасыз етілуінің орташа дәрежесінен %	<10	10-20	21-40	41-80	>80
Алмасатын калий құрамының азаюы, қамтамасыз етілуінің орташа дәрежесінен %	<10	10-20	21-40	41-80	>80
Топырақ ортасындағы РН-тың өзгеруі, орташа көрсеткіштен %	<10	10-15	16-20	21-25	>25
Топырақ массасының шығыны т/га/жыл	<5	5-25	26-100	101- 200	>200
Ашылған топырақ түзетін жыныстың (С) немесе төсеме жыныстың (D) алаңы, жалпы алаңнан %	0-2	3-5	6-10	11-25	>25
Эрозияға ұшыраған топырақ алаңының ұлғаюы, жылына %	<0,5	0,5- 1,0	1,1- 2,0	2,1 -5,0	>5,0
Беткі қабатқа қатысты шайылу және су қазуының тереңдігі, см	<20	20-40	41-100	101- 200	>200
Аумақтың жыралармен бөлінуі, км/км 2	<0,1	0,1- 0,3	0,4- 0,7	0,8- 2,5	>2,5
Құнарсыз қабаттың дефляциялық үйіндісі, см	<2	2-10	11-20	21-40	>40
Жерді пайдаланудан шығарылған табиғи алқаптардың алаңы (өсімдік өспеген), жалпы алаңнан %	<10	10-30	31-50	51-70	>70
Жайылымдық өсімдіктің жобалық жамылғысы, аймақтықтан %	>90	71-90	51-70	11-50	<10
Тозған жайылымдар алаңының ұлғаю жылдамдығы, жылына %	<0,25	0,25 -1,0	1,1- 3,0	3,1- 5,0	>5
Жылжымалы құмдар алаңы, жалпы алаңнан %	0-2	3-5	6-15	16-25	>25
Жылжымалы құмдар алаңының ұлғаюы, жылына %	<0,25	0,25 -1,0	1,1- 2,0	2,1- 4,0	>4
Жоғарғы құнарлы қабаттағы уытты тұздар сомасының құрамы (%): -соданың қатысуымен	<01	0,1- 0,2	0,21- 0,3	0,31 -0,5	>0,5
-тұзданудың басқа түрлері үшін	<0,1	0,25	0,26- 0,5	0,51 -0,8	>0,8
Уытты сілтіліктің артуы (тұзданудың бейтарап типінен сілті типіне ауысқан кезде), мг-экв/100 г топыраққа	<0,7	0,7 -1,0	1,1 -1,6	1,7 -2,0	1,7- 2,0
Тұзданған топырақ алаңының артуы, жылына %	0-0,5	0,5- 1,0	1,1- 2,0	2,1- 5,0	>5,0
Алмасу натрий құрамының артуы (КАС-тан %-бен): - құрамында < 1% натрийі бар топырақ үшін - басқа топырақ үшін	<1 <5	1-3 5-10	3-7 10-15	7-10 15-20	>10 >20
Алмасатын магний құрамының артуы (КАС-тан %)	<40	40-50	51-60	61-70	>70
Тұщы (<1-3 г/л) жер асты сулары деңгейінің жиналу тереңдігі, м - гумидті аймақта	>1,0	0,81 -1,0	0,61- 0,80	0,31 -0,60	<0,3
- далалық аймақта	>4	3,1- 4,0	2,1- 3,0	1,0- 2,0	<1,0
Минералданған (>3 г/л) жер астындағы сулар деңгейінің жату тереңдігі, м	>7	5-7	5-3	3-2	<2
Су басу ұзақтығы (беткі ылғалдану), ай	<3	3-6	6-12	12-18	>18

Ескертпе - бастапқы ретінде жұтаңданбаған ұқсас жердің жай-күйі (нөлдік жұтаңдану дәрежесі) қабылданады.