Об утверждении Концепции вхождения столицы в рейтинг 10-ти лучших городов мира до 2050 года

Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2014 года № 1394. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 января 2024 года № 31.

      Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 24.01.2024 № 31.

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемую Концепцию вхождения столицы в рейтинг 10 – ти лучших городов мира до 2050 года (далее – Концепция).

      2. Центральным и местным исполнительным органам Республики Казахстан принять необходимые меры по реализации Концепции.

      3. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.


Премьер-Министр


Республики Казахстан




  Утверждена
  постановлением Правительства
  Республики Казахстан
  от 29 декабря 2014 года № 1394

Концепция
вхождения столицы в рейтинг
10-ти лучших городов мира до 2050 года
Содержание

      Введение

      1. Анализ текущей ситуации города Астаны.

      2. Международный опыт.

      3. Тенденции и видение развития города Астаны в 2050 году.

      4. Принципы и общие подходы развития города Астаны.

      5. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых предполагается реализация Концепции.

Введение

      Вхождение города Астаны в 10-ку лучших городов мира к 2050 году сопряжено с высоким уровнем конкуренции со стороны действующих лидеров и других развивающихся мегаполисов. Рост производительности труда за счет автоматизации процессов создания материальных благ, концентрация трудовых и финансовых ресурсов ввиду усиления процессов урбанизации, развитие новых видов деятельности и изменение структуры мировой экономики являются ключевыми факторами, которые определят направления и приоритеты перспективного развития современных городов.

      Основные направления, отраженные в данной Концепции, соответствуют принципам Стратегии "Казахстан - 2050", а также новой экономической политики Казахстана "Нұрлы жол". Долгосрочными приоритетами вхождения Казахстана в число 30 самых развитых стран мира предусматривается развитие столицы как центрального каркаса наукоемкой экономики путем внедрения информационных технологий, использования инноваций, а также реализации крупных инфраструктурных проектов в рамках Астанинской агломерации.

      Именно территориальное развитие страны по хабовому принципу с созданием городов, которые станут центрами притяжения в макрорегионах, должно сформировать единый рынок и стать одним из вариантов политики снижения региональных диспропорций.

      В этой связи привлечение новых идей и инвестиций, формирование имиджа делового, финансового и научно-образовательного центра всего Центрально-Азиатского региона представляют собой основные задачи развития столицы к 2050 году.

      С момента становления города Астаны в качестве столицы Республики Казахстан приложенные усилия и вложенные средства позволили создать прочный фундамент социально-экономической и общественно-политической стабильности. Архитектурный облик и широкие возможности реализации стали визитной карточной столицы на международной арене.

      Первый этап развития был успешно пройден, и теперь новые цели и задачи, стоящие перед городом, требуют создания новой концепции долгосрочного развития. Для оптимального использования имеющегося демографического потенциала и создания комфортных условий для проживания людей, не нанося при этом вреда окружающей среде, необходимо пересмотреть многие аспекты городского планирования.

      К 2020 году численность населения города Астаны достигнет

      около 1 миллиона человек, к 2030 году –1,22 миллиона, а к 2050 году – в столице будет проживать свыше 2,1 миллион человек.

      Поэтому новая концепция развития, учитывая опыт реализации предыдущих стратегических и программных документов столицы, а также новое видение будущего современных мегаполисов, интегрируя наиболее эффективные и актуальные модели развития, предлагают новое видение перспективного градостроения.

      Стимулирование развития традиционных, и в тоже время основополагающих отраслей производства, в числе которых – машиностроение, производство продуктов питания, химическая промышленность, а также новейших, наукоемких отраслей, микроэлектроники, вычислительной техники, биотехнологии и разработки программного обеспечения, станут отправной точкой новой индустриализации города Астаны.

      Интеграция столичного производства в международные производственно-хозяйственные связи позволит создать базис для развития всего частного предпринимательства. Предполагается создать эффективную производственно-обслуживающую модель экономики, в которой малый и средний бизнес не конкурирует с крупными компаниями, а занимает соответствующую рыночную нишу, тем самым общий процесс производства и оказания услуг формируется за счет гармоничного взаимодействия экономических субъектов разного уровня.

      Серьезная роль будет уделена строительству и девелопменту. В настоящее время рынок недвижимости столицы является одним из лучших в Казахстане.

      Основу социального развития составят научно-образовательный и медицинский кластеры, поскольку данный подход позволяет обеспечить дополнительные конкурентные преимущества за счет сокращения разрыва в технологическом и профессиональном отставании с уровнем городов развитых государств.

      Таким образом, основным приоритетом концепции является устойчивое развитие. Для его обеспечения необходимы мультидисциплинарный подход, учет многих компонентов и аспектов, главным из которых является обеспечение благополучия жителей столицы.

1. Анализ текущей ситуации города Астаны

      Астана является политическим, деловым и культурным центром Республики Казахстан.

      С момента становления города в качестве столицы Республики Казахстан были установлены дипломатические отношения с 22 городами из разных стран мира и частей света. В числе городов-побратимов города Астаны находятся: Анкара (Турция), Питтсбург (США), Амман (Иордания), Варшава (Польша), Сеул (Южная Корея), Дубай (ОАЭ), Пекин (КНР), Москва (РФ), Манила (Филиппины), Ханой (Вьетнам), Ницца (Франция) и другие.

      В 1998 году Астана решением ЮНЕСКО была удостоена звания "Город Мира".

      С 2003 года Астана выступает в качестве места проведения Съезда лидеров мировых и традиционных религий.

      В Астане на самом высоком уровне проведены встречи Советов глав государств и правительств таких международных организаций как Шанхайская организация сотрудничества (ШОС), Содружество Независимых Государств (СНГ), Евразийское экономическое сообщество (ЕврАЗЭС), Организация договора о коллективной безопасности (ОДКБ).

      Мировое признание Астаны, как реального геополитического центра ХХI века, произошло 1 декабря 2010 года на саммите ОБСЕ.

      В 2011 году в столице было проведено крупное спортивное мероприятие – Зимние Азиатские игры.

      В 2012 году Астана была признана культурной столицей СНГ и тюркского мира. Предприятия и организации столицы поддерживают торгово-экономические отношения с 90 странами мира. Признанием потенциальных возможностей стало избрание Астаны местом проведения Всемирной выставки EXPO-2017.

      С 2000-го года столица Казахстана - Астана является членом Международной ассамблеи столиц и крупных городов (МАГ), авторитетной организации в сфере социального и делового партнерства, членами которой являются Москва, Минск, Бишкек и другие крупные города ЕврАзЭС.

      Численность населения города Астаны составляет порядка 850 тыс. человек или 4,8% от общего числа жителей республики. В настоящее время в разрезе регионов по городу Астане наблюдается самое высокое сальдо миграции (10887 человек), затем следуют город Алматы (6898 человек) и Мангистауская область (1554 человека).

      Высокий демографический потенциал столицы отражают самый низкий показатель смертности населения (4,24) среди регионов Казахстана (в среднем по республике – 7,68) в течение последних 10 лет, а также стремительные темпы уровня рождаемости (29, в среднем по республике – 23,3). При этом средний возраст жителей составляет 30 лет, на долю молодежи приходится свыше 30% от общей численности населения.

Итоги социально-экономического развития города Астаны.
Анализ развития города Астаны с 2008 года

      Астана играет особую роль в современном экономическом развитии Казахстана, на территории в 722 кв. км проживает лишь 4,8% населения республики, но здесь производится до 9,9% валового внутреннего продукта, формируется значительная часть доходов бюджета государства порядка 15% и около 9% всех инвестиций в основной капитал страны.

      Объем валового регионального продукта города (ВРП) за 2013 год составил 3 484,8 млрд. тенге. Показатель ВРП на душу населения достиг по итогам 2013 года 28,8 тыс. долл. США (средний по РК – 13,6 тыс. долл. США).

      Опережающий рост ВРП города во многом определяется развитием сферы услуг, так если в 2007 году ее доля составляла 72,6%, то по итогам 2013 года составила 87,2% (доля торговли - 22,2%).

      Структура ВРП за 2007 и 2013 годы

     




На представленном графике динамики изменения реального индекса ВРП за 2008-2013 годы видно, что на фоне рецессии и снижения общего уровня потребительского спроса в 2008-2009 годах наблюдался


      значительный спад экономики города. Вместе с тем, именно в этот период изыскиваются новые пути достижения роста экономики столицы. В результате принятых мер уже с 2010 года в структуре ВРП стали преобладать услуги в финансовом секторе, логистике, здравоохранении и образовании, сфере коммунального и транспортного обслуживания, сервисные услуги, а также производство в реальном секторе экономики, что в принципе взаимосвязано с приоритетами развития столицы.

      Развитие реального сектора экономики столицы. За 2008-2013 годы объем промышленного производства вырос в два раза со 109,6 млрд. тенге до 276,2 млрд. тенге.

      Необходимо отметить, что в период с 1997 по 2007 годы рост промышленного производства обеспечивался в основном предприятиями строительной индустрии, на их долю приходилось 40%, соответственно, снижение объемов строительных работ привело к сокращению выпуска в этой сфере и сопутствующих производств.

      Структура обрабатывающей промышленности

     


      Вместе с тем, проводимая акиматом реальная работа по привлечению инвесторов и реализации востребованных рынком проектов на территории Индустриального парка позволила уже в 2009 году запустить первое крупное производственное предприятие "Локомотивосборочный завод". По Карте индустриализации введено 19 производств, еще 7 проектов будет запущено до конца 2015 года. Все проекты строятся за счет частных инвестиций с общим объемом более 400 млрд. тенге.

      На сегодня на территории Индустриального парка реализуется 47 инвестиционных проектов с общим объемом инвестиций 166,7 млрд. тенге.

      Кроме того, в городе Астане большое внимание акцентировано на реализации проекта "Smart Astana", в основу которого приняты лучшая мировая практика и 6 основных характеристик "Умного города": умные- экономика, управление, жизнь, мобильность, люди, окружающая среда. В этом направлении совместно с привлеченными иностранными консультантами ведется работа по реализации проекта "Безопасный город", "СМАРТ – сити".

      Инвестиции в основной капитал. Столица сегодня является реальным центром инвестиций, объем капиталовложений в экономику за 2013 год составил 547,5 млрд. тенге, что в 1,3 раза выше уровня 2007 года.

      Всего за период с 2008 года в экономику столицы было инвестировано 2956,5 млрд. тенге, в том числе государственных средств 1 299,9 млрд. тенге (44,0%). По объему привлеченных инвестиций Астана последние три года занимает 2 место среди регионов после Атырауской области.

      В последние несколько лет наблюдается заметный рост собственных доходов в общей структуре поступлений с 22,5 % в 2009 году до 42% в 2014 году, при этом доля трансфертов постепенно снижается с 77,5% до 58 % соответственно. Благоприятная экономическая ситуация способствовала росту собственных доходов в бюджет города, которые с 2010 года выросли в 2 раза и согласно прогнозу в 2014 году составят 159 млрд. тенге.

Объем инвестиций в основной капитал







      Несмотря на значительный рост населения и высокие миграционные потоки Астана занимает первое место по обеспеченности населения жильем – 27,7 кв.м на 1 одного жителя, в 2008 году этот показатель составлял 19,3 кв.м. (4-ое место по стране). Пятая часть всего объема введенного жилья по республике приходится на Астану, здесь зарегистрировано 13% строительных организаций.

Ввод жилья (всего за 6 лет – 7,7 млн.кв.м.)




      С 2008 года на жилищное строительство было направлено порядка 500 млрд. тенге инвестиций, введено 7,7 млн. кв. метров жилья на 73971 квартиры (из них 10210 - государством).

      С учетом принятых мер по государственной поддержке строительного сектора и дольщиков число незавершенных (проблемных) объектов сокращено с 243 (на начало 2008 года) до 2 объектов жилья, за это время решены проблемы более 40,3 тыс. участников долевого строительства.



      Астана является центром сервисной экономики, по объемам произведенных платных услуг в расчете на 1 жителя за 2013 год город занимает 1 место по стране – 833,9 тыс. тенге (в 2008 году – 404 тыс. тенге – 2-ое место).

      В структуре ВРП на долю выпуска услуг приходится более 60%, в данном весьма трудоемком секторе экономики работает до 77% занятого населения города.

      Количество субъектов малого и среднего предпринимательства выросло с 2008 года в 2 раза и составило 60,0 тыс.ед., в этой сфере работает 40% от занятого жителя столицы, здесь создается ежегодно более 60% новых рабочих мест.

      Сегодня предпринимательству предоставлена возможность участвовать во всех сферах жизнедеятельности города. В сравнении с регионами республики Астана занимает 1-ое место по объему произведенной продукции в пересчете на каждого занятого в МСБ - 6,3 млн.тенге (среднее значение по республике - 3,1 млн. тенге).

Объем товарооборота




      Сфера торговли – одна из основных составляющих экономики города, ежегодно рост индекса физического объема товарооборота составляет порядка 15-20%, с 2007 года его объем увеличился в 3,4 раза и достиг 544 млрд. тенге по итогам 2013 года.

      Кредиты, выданные субъектам малого предпринимательства, выросли в 1,2 раза и за 2013 год составили 91,9 млрд. тенге, ставка вознаграждения по ним снизилась с 16,8% до 13,2%.

      Именно в крупном городе наиболее ярко выражается результат развития, наиболее концентрировано проявляются как основные достижения, так и проблемы, сдерживающие рост национальной экономики в целом.

      В зависимости от географического расположения и опосредующих его природно-климатических условий, а также особенностей развития перед современными мегаполисами стоит ряд проблем, которые в перспективе, при отсутствии должного к ним внимания, станут серьезным сдерживающим фактором.

SWOT-анализ территориально-пространственного расположения г. Астаны

(оценка сильных и слабых сторон)


Возможности

Угрозы

Сильные стороны

1) отсутствие естественных препятствий при расширении территории города

2) отсутствие угрозы землетрясений, селей, оползней и ураганов

3) низкий уровень загрязнения воздуха ввиду сильных степных ветров

4) местоположение в центре республики

1) миграционный приток

2) слабо развитая инфраструктура переработки и утилизации отходов

3) сброс в реку Есиль загрязненных вод предприятиями АПК в областях, по территории которых пролегает русло

Слабые стороны

1) значительная удаленность от крупных городов России и Китая

2) высокий уровень износа инженерно-коммуникационной инфраструктуры

3) несоответствие пропускной способности основных сухопутных путей сообщения возрастающему транзитному потоку

4) слаборазвитая сеть воздушного сообщения

1) ограниченный потенциал снабжения возрастающих потребностей населения в питьевой воде

2) большая разность температур в течение года (от –45 до +40 С)


      SWOT-анализ территориально-пространственного расположения г. Астаны показал, что конкурентные преимущества столицы в этом плане весьма значительны и заключаются в отсутствии естественных препятствий для дальнейшего расширения границ.

      Реализация проектов по развитию транспортно-логистической инфраструктуры, включающих в себя строительство нового аэропорта, автодорог, в значительной мере будет способствовать росту привлекательности столицы в части повышения интереса со стороны инвесторов, создания новых рабочих мест, развития производства.

      С позиции привлечения инвестиций следует отметить отсутствие угроз таких чрезвычайных ситуаций природного характера как землетрясения и оползни. Значительная удаленность от границ обеспечивает безопасность геополитического плана в случае возникновения общественно-политических волнений в сопредельных государствах.

      Проблема обеспечения населения питьевой водой в перспективе может быть решена за счет использования потенциала многочисленных озер и подземных источников в 30 км радиусе от города, а также посредством прокладки дополнительных каналов с реки Иртыш.

      Решение проблемы отходов предполагает внедрение новых технологий переработки и утилизации, строительство мусороперерабатывающих комплексов и комбинатов и оптимальное использование полигонов хранения.

      Экономический потенциал. Вопросы модернизации и инновационного развития не могут быть решены в отрыве от совершенствования пространственной организации расселения и экономики на региональном уровне. Формирование пространственной модели современного крупного города включает аспекты повышения его конкурентоспособности, агломерационного развития и использования территориального капитала города.

      Процессы регионализации, развитие глобального рынка, повышение мобильности ресурсов (трудовых и финансовых), свобода передвижения жителей в поисках лучших условий для проживания оказывают существенное влияние на развитие крупных городов и создание агломераций во всем мире.

      Развивающиеся города становятся основным инструментом устойчивого развития постиндустриального общества. Город формирует основной спрос на высокотехнологичные продукты, информационные технологии и инновационные решения, при этом именно в городе и создаются инновации.

PEST – анализ экономического потенциала города Астаны

(оценка влияния различных аспектов макроэкономического характера)

Политические

Экономические

Позитивные аспекты

Негативные аспекты

Позитивные аспекты

Негативные аспекты

1) отсутствие напряженных дипломатических отношений с другими странами и территориями

2) значительная удаленность от очагов геополитической напряженности

необходимость принятия исключительно одной стороны в геополитическом противостоянии

1) наличие особого налогового и таможенного режима на территории СЭЗ "Астана – новый город"

2) растущий внутренний рынок

1) высокий уровень зависимости внутреннего рынка от импортных товаров массового потребления

2) дисбаланс спроса и предложения на рынке труда

Социальные

Технологические

Позитивные аспекты

Негативные аспекты

Позитивные аспекты

Негативные аспекты

1) высокий демографический потенциал

2) высокая доля молодого, трудоспособного населения

3) развитие медицинского и научно-образовательного кластера

1) неконтролируемые миграционные процессы

2) высокие цены на рынке недвижимости

3) высокий уровень смертности от болезней системы кровообращения и туберкулеза

отсутствие необходимости в проведении полномасштабной модернизации информационных систем

1) низкий уровень расходов на НИОКР

2) слабо развития инфокоммуникационная инфраструктура

3) высокий уровень издержек, сопряженный с трансфертом технологий


      Проводимая Главой государства внешняя политика создала благоприятные условия для эффективного сотрудничества города Астаны с мировыми финансовыми и инновационными центрами.

      Данный аспект приобретает особую важность ввиду происходящих в настоящее время изменений структуры мировой экономики, которая для современного города отводит роль центра науки и образования, места сосредоточения образованных и креативных кадров, инфраструктуры и финансовых ресурсов.

      Человеческий потенциал. Актуальное состояние глобальных процессов урбанизации, тенденции развития современных городов характеризуются сложностью и разнообразием. Города, находящиеся на разных этапах формирования, испытывают воздействие одновременно нескольких противоречивых факторов. Тем не менее, есть ряд тенденций, в той или иной мере характерных для всех крупных современных городов:

      1) рост конкуренции городов за человеческий капитал: так, например, города, расположенные в менее благоприятных климатических условиях, вынуждены компенсировать это иными преимуществами в сфере безопасности, экологии, социальной инфраструктуры и т. д.

      2) рост мобильности населения, бизнесов, производств и, как следствие, формирование негативных последствий диспропорций такой мобильности;

      3) ориентация постиндустриальной экономики на креативного, деятельного человека, предъявляющего требования к большему спектру возможностей для самореализации;

      4) городские сообщества становятся все более сложными и разобщенными, жизнь горожан - все более децентрализованной и самостоятельной;

      5) все большее значение приобретают такие сферы, как образование и здравоохранение, они становятся ключевыми элементами в процессах развития человеческого потенциала;

      6) снижение значения в экономике городов производств, развитие сервисных и инфраструктурных секторов экономики;

      7) упорядочение городского пространства и стремление к формированию компактного города при помощи реконструкции уже освоенных территорий;

      8) развитие агломерационных процессов, реурбанизации, формирования городов-спутников;

      9) рост количества инициатив, направленных на решение экологических проблем с целью улучшения качества жизни в условиях городской среды;

      10) рост значения безопасности как основного фактора привлекательности городской среды.

SNW-анализ демографического потенциала города Астаны

(оценка качественного уровня развития основных факторов)

Наименование стратегической позиции

Качественная оценка позиций

Сильная

Нейтральная

Слабая

Численность населения

Х



Рождаемость

Х



Смертность

Х



Ожидаемая продолжительность жизни



х

Половозрастная структура


х



      В соответствии с результатами SNW-анализа демографического потенциала города Астаны, который характеризует возможности воспроизводства населения и развития человека, по 4 позициям столица обладает высоким уровнем потенциала. В их числе динамика роста численности населения, высокие показатели рождаемости и низкие показатели смертности, в целом определяющие большую емкость демографического потенциала.

      Половозрастная структура населения города Астаны соответствует прогрессивному типу, для которого характерны высокая доля детей (в возрасте до 15 лет – 25% от общей численности населения), средний возраст жителя (30 лет) и умеренный дисбаланс между количеством мужчин и женщин (менее 10%). Однако ввиду большой разницы показателей смертности у мужчин и женщин старше 30 лет (уровень мужской смертности в среднем в 3 раза выше) данная позиция была оценена с нейтральной стороны.

      В сравнении с городами развитых стран средняя продолжительность жизни в г. Астане существенно ниже (разница составляет в среднем – 5 лет), что в данном аспекте является слабой стороной демографического потенциала столицы.

Конкурентные преимущества города Астаны

      В соответствии с теорией конкурентных преимуществ ключевыми факторами формирования конкурентоспособности выступают место территории в системе мирового хозяйства, продуктивность использования ресурсов, а также стимулирование производства инноваций.

      В этой связи особая роль отводится детерминантам конкурентных преимуществ, которые образуют комплексную систему взаимосвязанных отношений, постоянно находящихся в процессе развития.

Матрица детерминант конкурентных преимуществ города Астаны

Детерминанты

Пространственно-территориальный аспект

Конкурентные преимущества

1.Факторные условия

Человеческие ресурсы

Высокий демографический потенциал

Физические ресурсы

Обширные земли вокруг города, освоение которых не затруднено естественными ландшафтными преградами

Инфраструктура

1) Развивающийся банковский и страховой сектор

2) Собственное производство основных строительных материалов

3) Ежегодное расширение территорий производственных площадок со всей необходимой инфраструктурой

4) Наличие собственных источников энергообеспечения

Ресурс знаний

1) Развитие научно-образовательного кластера

2) Концентрация компаний производителей IT-инфраструктуры

3) Расширение сети образовательных учреждений

Денежные ресурсы

Растущая налогооблагаемая база позволяет стимулировать рост покупательского спроса за счет реализации крупных инвестиционных проектов

2. Основные факторы

Геополитическое расположение

1) Растущий спрос на транспортно-логистические услуги создает благоприятные условия для притока инвестиций в данную сферу

2) Местоположение города в центре Евразии позволяет развивать логистику по многим направлениям одновременно, а также создает предпосылки для расположения здесь штаб-квартир международных организаций и транснациональных корпораций

Рынок труда

1) Обеспеченность трудовыми ресурсами ввиду протекающих агломерационных процессов

2) Динамичный рост доли квалифицированных кадров

3. Особые факторы

Государственная политика

1) Сравнительно низкий уровень налогообложения

2) Динамично растущий объем государственных закупок

3) Реализация программ по стимулированию экономической активности населения

4) Политическая стабильность


      Еще одним определяющим моментом в скорости экономического роста той или иной территории становятся количество и качество территориального капитала. Концепция территориального капитала предполагает, что одинаковые инвестиции в разных регионах приведут к разным результатам, как на городском уровне, так и на уровне государства. Конкурентоспособность, достигнутая благодаря особенностям территории, эффективности инфраструктуры и услуг, приносит пользу всей местной экономике. Территориальный капитал предопределяет возможность и величину получения дохода на единицу инвестиций, следовательно, влияет на конкурентоспособность города посредством привлечения инвестиций и квалифицированных работников.

      В число основных факторов, формирующих материальные активы территориального капитала города, исследователи включают пространственные расположение и организацию города, экономические показатели предприятий, экономическую структуру, климатические условия и природные ресурсы, человеческий капитал, инфраструктуру и градостроительные условия. Нематериальные активы характеризуются как специфический социальный капитал, позволяющий реализовать конкурентную стратегию развития города, включая взаимодействие власти, бизнеса и общества, социокультурные модели конкуренции и бизнеса, а также социальные сети взаимодействий, механизмы перетока знаний в инновационном кластере.

      С позиции потенциального инвестора территориальный капитал города Астаны включает в себя следующие позиции:

      1) растущий рынок недвижимости;

      2) реализация программ благоустройства;

      3) расширение сети культурно-развлекательных и спортивно-досуговых объектов;

      4) отсутствие вредных производств;

      5) расширение сфер деятельности экономических субъектов;

      6) динамично развивающийся рынок труда;

      7) наличие условий для инновационной деятельности;

      8) поддержка со стороны городских властей при реализации крупных проектов и организации малого бизнеса.

      При постоянно изменяющихся условиях общественного развития современных городов, их конкуренции за инновации и инвестиции, идеи и таланты, ключевой стратегией развития являются реализация комплексного механизма реализации и наращивания конкурентных преимуществ и повышение уровня конкурентоспособности региона в алгоритмизированной системе стратегического управления социально-экономическим развитием.

2. Международный опыт
Формирование городов мирового уровня

      С начала ХХІ века одной из главных тенденций развития городов становится реализация концепции "Умный город", характеризующейся использованием информационно-коммуникационных технологий и инновационных решений.

      "Умные города" представляют собой территориальные формирования, являющиеся экономически, экологически и социально устойчивыми, что в свою очередь привлекает одаренных специалистов и инновации. Особенно активно в этом направлении продвигаются промышленно развитые страны Северной Америки, Западной Европы и Юго-Восточной Азии. В мире по состоянию на 2012 год насчитывалось 143 проекта "умных городов" разной степени завершенности, в том числе в Северной Америке – 35 проектов, Южной Америке – 11, Европе – 47, в Азии – 40, на Среднем Востоке и Африке – 10.Лидерами по построению "умных городов", которые ближе всего к успешному завершению, являются традиционные технологические державы: США, Европа, Япония, Южная Корея.

      В мире появился новый рынок конкуренции между городскими поселениями за обслуживание глобальных функций мировой геоэкономики. В иерархии городов существуют городские центры, которые делят между собой глобальные функции разных порядков.

      Исследовательская группа глобализации и мировых городов (GaWC) Университета Лафборо классифицирует городские центры на 4 категории в соответствии с их включенностью в глобальную сеть передовых бизнес - услуг (бухгалтерский учет, реклама, банковское дело/финансы и право). Это альфа, бета, гамма мировые (глобальные) города и города, демонстрирующие признаки формирования мировых городов, – все они разбиты на 12 иерархических уровней (таблица 3). Город Алматы упоминается в списке городов с признаками формирования мирового города.

      Таблица 3 - Классификация городов мира

      по формированию мирового города

Баллы

Города мира

А

Альфа мировые города

12

Лондон, Париж, Нью-Йорк, Токио

10

Чикаго, Франкфурт, Гонконг, Лос-Анджелес, Милан, Сингапур

В

Бета мировые города

9

Сан Франциско, Сидней, Торонто, Цюрих

8

Брюссель, Мадрид, Мехико, Сан Пауло

7

Москва, Сеул

С

Гамма мировые города

6

Амстердам, Бостон, Каракас, Даллас, Дюссельдорф, Женева, Хьюстон, Джакарта, Йоханнесбург, Мельбурн, Осака, Прага, Сантьяго, Тайбэй, Вашингтон

5

Бангкок, Пекин, Монреаль, Рим, Стокгольм, Варшава

4

Атланта, Барселона, Берлин, Буэнос-Айрес, Будапешт, Копенгаген, Гамбург, Стамбул,

Куала-Лумпур, Манила, Майами, Миннеаполис, Мюнхен, Шанхай

D

Города с признаками формирования мирового города

Di

Сравнительно сильные признаки

3

Афины, Окланд, Дублин, Хельсинки, Люксембург, Лион, Бомбей, Нью Дели, Филадельфия, Рио де Жанейро, Телль Авив, Вена

Dii

Некоторые признаки

2

Абу Даби, Алматы, Бирмингем, Богота, Братислава, Брисбэйн, Бухарест, Каир, Кливленд, Кельн, Детройт, Дубаи, Хо Ши Мин, Киев, Лима, Лиссабон, Манчестер, Монтевидео, Осло, Роттердам, Эр Рияд, Сиэтл, Штутгарт, Гаага, Ванкувер

Diii

Минимальные признаки

1

Адэлаида, Антверпен, Орхус, Балтимор, Бангалор, Болонья, Бразилиа, Калгари, Кэйптаун, Коломбо, Колумбия, Дрезден, Эдинбург, Генуя, Глазго, Гетеборг, Гуанчжоу, Ханой, Канзас-сити, Лидс, Лилль, Марсель, Ричмонд, Санкт-Петербург, Ташкент, Тегеран, Тихуана, Турин, Утрехт, Веллингтон.


      Источник: исследовательская группа глобализации и мировых городов (GaWC) Университета Лафборо

      Общими характеристиками глобальных городов являются:

      1) международная известность имени;

      2) активное влияние или участие в международных событиях;

      3) расположение международных финансовых институтов, юридических фирм, штаб-квартир корпораций;

      4) наличие крупнейшего международного аэропорта;

      5) развитая транспортная система;

      6) развитая коммуникационная инфраструктура;

      7) всемирно влиятельные средства массовой информации с выходом на международную аудиторию;

      8) очевидно большое население (как минимум 1 млн. человек);

      9) наличие нескольких международных культур и сообществ, проживающих компактно (например, China Town, Маленькая Италия);

      10) проведение международных спортивных мероприятий и т.д.

Примеры успешного городского развития

      Новая парадигма развития мировых городов – креативность становится наиболее значимым фактором, влияющим на производство продукции в экономически развитых странах, поскольку она способна реализовывать замыслы в процессе труда и создания капитала. Креативность благодаря новым оригинальным идеям без особых дополнительных затрат труда и капитала позволяет повысить уровень производства. Кроме того, эта способность человека составляет неограниченные ресурсы1.

      _____________________________________

      1 Й. Клоудова. Влияние развитие креативной экономики на экономически отсталые регионы.

      В 2009 году удельный вес креативных отраслей составил 7% глобального ВВП, годовой прирост – 8,7%. Ежегодный рост экономики в странах ОЭСР колеблется от 5 до 20%.

      Опыт развития творческих индустрий, как на государственном, так и муниципальном уровне в Великобритании является образцом для формирования культурной и экономической политики во всем мире. В 1998 году был создан Департамент развития программ креативных индустрий (DCMS), который курирует предприятия, работающие в промышленном и графическом дизайне, рекламе, архитектуре, кино, музыке, издательском деле, на телевидении и т.д. Согласно докладу DCMS "Креативная Британия. Новые таланты для новой экономики" (2008 г.) 78 % креативных фирм этой страны являются инновационными. Новая или усовершенствованная продукция составляет 52 % в товарообороте фирм креативной индустрии, против 40% у фирм других секторов.

      В динамике 1992-2009 гг. темпы роста креативной индустрии (6,8%) опережали среднегодовые темпы роста экономики Великобритании в целом (5,5%) и в настоящее время этот сектор содержит более 222 тыс. зарегистрированных компаний.

      Сфера услуг и творческая индустрия получают все более широкое распространение в крупнейших городах мира. Экономика развитых городов направлена на создание услуг с высокой добавленной стоимостью, основанных на знаниях. Также в современную эпоху творческая индустрия, позволяющая повысить уровень производства с помощью использования креативных идей, обеспечивает высокий темп роста экономики городов.

      Дубай.

      Согласно исследованию, проведенному международной компанией Jones Lang La Salle, современный мегаполис Дубай вошел в состав тройки лидеров лучших мировых городов (наряду с Лондоном и Сан-Франциско) для организации и ведения бизнеса. Среди главных преимуществ Дубая – географическое положение на пересечении торговых артерий и активная политика государства в развитии международных торговых отношений.

      Благодаря благоприятному инвестиционному климату, созданию экосистем вокруг свободных экономических зон, инвестициям в инфраструктуру и городское развитие Дубай стал одним из крупнейших мировых центров обслуживания.

      В числе основных факторов, сыгравших определяющую роль в успехе города, необходимо выделить либерализацию законов, регулирующих приток иностранного капитала, создание налоговых и финансовых стимулов для инвесторов, разработку механизмов урегулирования споров и обеспечение гарантий репатриации капитала. Всего в Дубае для стимулирования внешней торговли и притока иностранных инвестиций было создано 12 свободных экономических зон. Каждая экономическая зона представляет собой деловой район, обладающий всеми необходимыми системами и инфраструктурой. Резиденты зон освобождены от налогов и таможенных сборов, в том числе от налога на экспорт и импорт. Граждане иностранных государств обладают полными правами собственности на недвижимость, приобретенную в Дубае.

      С целью привлечения высококвалифицированных трудовых ресурсов законодательством страны предусмотрено, что иностранные инвесторы имеют право приглашать на работу специалистов из-за рубежа. Подоходный налог с физических лиц в Дубае не взимается. Кроме того, в стране создана уникальная особая экономическая зона, предназначенная для развития системы высшего образования. В эту экономическую зону удалось привлечь более 25 международных университетов из 11 стран, обучение в которых проходит примерно 20 тыс. студентов.

      В рамках оптимизации нормативно-правовой базы предусмотрены равные стимулы, гарантии и преимущества для иностранных и местных инвесторов. Устранены препятствия в области валютного контроля, ограничивающие возможности для получения прибыли и репатриации инвестиций. Наряду с освобождением от всех налогов в свободных экономических зонах введены налоговые льготы для проектов, связанных с капиталовложениями.

      Большое внимание государство уделяет развитию современной инфраструктуры. В конце 1990-х годов был взят курс на развитие сектора услуг, поэтому приоритетными направлениями стали совершенствование городской инфраструктуры, развитие коммуникаций и инновационная деятельность. Такой подход позволил значительно повысить эффективность городского планирования и качество архитектурных решений, привлечь всемирно известные бренды и отели, обеспечить финансовую стабильность города.

      Либерализация условий использования воздушных коридоров и создание эффективной системы беспошлинной торговли вкупе с выгодным географическим положением позволили увеличить объем авиаперевозок через Дубай. В рамках программы по превращению Дубая в мировой транспортный и финансовый центр в городе построена эффективная и удобная система метрополитена.

      В результате целенаправленного развития сектора услуг доля источников, не связанных с нефтью, в ВВП Дубая в настоящее время составляет 94%. В Дубайском международном финансовом центре работают 18 из 25 крупнейших международных банков, 6 из 10 крупнейших страховых компаний, 6 из 10 крупнейших юридических фирм и 8 крупнейших международных компаний по управлению активами.

      Дубай занял 8-е место в рейтинге наиболее привлекательных в мире мест для туристов. Местный аэропорт обслуживает приблизительно 150 авиакомпаний, которые совершают рейсы из Дубая примерно в 220 пунктов назначения. Дубай является одним из самых загруженных авиаузлов в мире. Авиакомпания Emirates стала мировым лидером по количеству пассажиро-километров на регулярных международных рейсах. По объему пассажирских (более 57 млн. человек в 2012 году) и грузовых авиаперевозок данная авиакомпания значительно опережает другие авиакомпании региона. К характеристике транспортной инфраструктуры можно добавить, что Дубайское метро является самой протяженной в мире автоматической системой метрополитена, управляемой без машинистов.

      В 2012 году население Дубая увеличилось до 2,1 млн. человек. Кроме того, по оценкам экспертов, в 2012 году в городе ежедневно находилось до миллиона приезжих. В городе почти нет преступности, Дубай не только третий по величине перевалочный пункт в мире, но и центр, в котором создана высококачественная система образования и здравоохранения.

      Копенгаген.

      Копенгаген вложил значительные средства в зеленую инфраструктуру и в настоящее время имеет статус наиболее устойчивого города в Европе (по версии Green City Siemens).

      Энергетика - каждый район имеет централизованную систему отопления, которая принимает отработанное тепло от производства электроэнергии и использует его для отопления зданий.

      Транспорт - город имеет инфраструктуру мирового класса не для автомобильного транспорта, в том числе обширные и расширяющиеся системы метро, автобусных сетей, а также пригородной железнодорожной системы. В результате все жители живут в пределах примерно 400 метров от остановок общественного транспорта. Копенгаген также известен своей велосипедной культурой и инфраструктурой, которая поддерживает его. Имеется 388 километров велосипедных маршрутов в черте города и 50% поездок осуществляются на велосипеде. Кроме того, город развертывает систему движения электромобилей, устанавливая зарядные инфраструктуры для них.

      Водоснабжение - в 2001 году в Копенгагене приступили к замене основной сети водоснабжения, существовавшей в течение века, включающей модернизацию 1% сети или 9 километров ежегодно. Утечка воды в настоящее время составляет 5% по сравнению со средним показателем 20-25% для большинства из европейских городов. Город также модернизировал канализацию путем строительства резервуаров для дождевой воды, в которых хранятся сточные воды во время штормов.

      Отходы - наряду с правилами, стимулами и информационными кампаниями по стимулированию снижения отходов город разработал экспериментальный завод, который отделяет бытовые отходы в органические и неорганические материалы и производит биогаз и биоэтанол. Они используются в качестве источника энергии для централизованного теплоснабжения города.

      Районы - в Копенгагене разработан пилотный проект по строительству углеродно-нейтральных кварталов с энергоэффективными жилыми и коммерческими зданиями, устойчивых сетей энергии, включая возобновляемые источники энергии, установок и транспортных систем с низким уровнем выбросов.

      Сингапур.

      Согласно исследованию Price Water House Coopers "Города возможностей 6" Сингапур доминирует в сфере транспорта и инфраструктуры. Сингапур четко осознает важнейшую роль инфраструктуры в развитии города и ее вклад в благополучие жителей. Особенно красноречив тот факт, что Сингапур лидирует по ключевому показателю, который измеряет доступность, стоимость и качество жилья.

      Успешным примером рационального использования воды является технология Сингапура. Она получает широкое распространение во всем мире. Сингапур начал решать проблему водоснабжения и водоочистки в 1974 году. В результате проведенной политики в 2001 году импорт воды из Малайзии был сокращен на 40% (Рисунок 2).

     



      В настоящее время 30% водного запаса Сингапура производит система NEWater, очищающая сточные воды. NEWater востребована в промышленности, так как 55% общего спроса на воду в Сингапуре приходится именно на данный сектор. 20% водных ресурсов страны дает дождевые воды. Сингапур в 2005 году построил завод по обессоливанию морской воды. Этот завод обеспечивает 10% водопотребления Сингапура. Опыт обессоливания морской воды оказался положительным, и Сингапур в сотрудничестве с Израилем строит второй завод по опреснению морской воды, которая пойдет на питьевые цели. Мощность второго завода позволит окончательно закрыть потребность Сингапура в чистой воде.

Обзор рейтингов городов мира

      Ведущие исследовательские организации мира не выработали единого подхода к оценке качества жизни населения и уровня развития урбанизированных территорий, каждая из них предлагает свой индекс и свою систему расчетных показателей (таблица 4).

      Таблица 4 – Популярные мировые рейтинги городов мира

Агентство, наименование рейтинга

Область исследования

Число индикаторов

Широта охвата (городов)

The Mori Memorial Foundation, Global Power City Index

Все сферы

70 индикаторов

40

Globalization and World Cities (Loughborough University), Leading World Cities

Все сферы

16 индикаторов

52

PricewaterhouseCoopers, Business-readiness Indicators for the 21st Century

Бизнес

51 индикаторов

20

Economist Intelligence Unit (EIU), Livability Ranking

Индекс жизнеспособности

30 индикаторов

140

EconomistIntelligenceUnit (EIU), Рейтинг конкурентоспособности городов мира

Индекс конкурентоспособности

16 индикаторов

120

Mercer LLC, Quality of Life Survey

Качество жизни

39 индикаторов

215

City prosperity index (ООН, Хабитат)

Городское процветание

5 блоков показателей



      Несмотря на отсутствие единого подхода к оценке качества жизни населения и уровня развития урбанизированных территорий все вышеперечисленные индексы объединяет соответствие с требованиями города, благоприятного для жизни (Liveable cities2).

      Концепция Liveable cities включает в себя все стороны городской практики - от экономики до экологии. Успех данной концепции в значительной степени определяется возможностью выработки четких критерий "благоприятности" города и проведения систематических замеров по целому ряду индикаторов, связанных с уровнем безопасности/криминальности города, образования населения, гигиено-санитарной обстановкой и медицинского обслуживания, возможностями рекреации, развитием всевозможных общественных сервисов, уровнем эффективности транспортной системы и особенно общественного транспорта, уровнем загрязнений и, наконец, уровнем толерантности общества и демократичности системы управления городом. Многие рейтинговые агентства и журнал Economist мониторят ситуацию во многих известных и крупных городах мира на предмет их liveability.

      Основная цель включения городов в мировые рейтинги заключается в том, чтобы:

      1) повысить имидж города для инвестиционной привлекательности;

      2) показать, где города функционируют хорошо, а в каких есть потребность в улучшении.

      Таким образом, мировые рейтинги помогают городам поднять имидж для привлечения инвестиций и показать слабые стороны для местных исполнительных органов.

      ______________________________________

      2 Концепция Liveable cities (города, благоприятные для жизни), первоначально сформулированная в Америке, затем получила широкое распространение, особенно в Голландии и странах Северной Европы.

      Ежегодный обзор KPMG Global cities investment monitor свидетельствует о том, что города, входящие в топ рейтинг наиболее успешных городов мира, также являются наиболее привлекательными для иностранных инвесторов.

     


      Одними из наиболее популярных рейтингов оценки качества жизни в городах являются рейтинг компаний Mercer Human Resource Consulting, The Economist Intelligence Unit и UN Habitat.

      Транснациональная консалтинговая группа Mercer Human Resource Consulting оценивает качество жизни в крупнейших городах мира. Компания ежегодно рассчитывает индекс качества жизни в 420 городах на основании 39 показателей, объединенных в 10 групп. Система взвешивает каждую категорию, чтобы отразить ее значение в общем индексе качества жизни. За точку отсчета рейтинг "Mercer" принимает город Нью-Йорк, все остальные города ранжируются по отношению к нему.

      Согласно применяемой методологии исследования агентства Mercer на долю 4 из 10 направлений (политическая и социальная устойчивость, здравоохранение, коммунальные услуги и транспорт, потребительские товары) приходится 75% общей оценки уровня качества жизни. Так по итогам 2013 года рейтинговый балл Астаны в текущем году составил 50,9 из 100. Лидерами проводимых исследований агентства традиционно остаются первая 100-ка продвинутых городов мира (Вена, Цюрих, Окленд, Мюнхен, Ванкувер).

      Принимая во внимание, что лучшие города мира обладают огромным потенциалом для ведения бизнеса международными компаниями, характеризующими большое привлечение иностранных инвестиций из различных стран мира, исследование, проводимое Агентством, направлено на оценку проживания иностранцев.

      Аналитическое подразделение журнала The Economist, занимающееся подготовкой отчетов и рейтингов, Economist Intelligence Unit для составления списка "самых пригодных для жизни городов" пользуется совокупностью источников, в том числе и исследованием Mercer. Индекс качества городской жизни включает 30 показателей, которые объединены в пять контрольных групп, определяющих условия жизни в исследуемых городах: стабильность, здравоохранение, культура и окружающая среда, образование, инфраструктура.

      Для расчета индекса городского процветания (CPI) ОНН Хабитат используются 5 показателей: производительность, качество жизни, развитость инфраструктуры, состояние окружающей среды, материальное и социальное неравенство. В данном рейтинге город Алматы занимает 28 позицию в общем рейтинге CPI, в том числе: индекс производительности - 27-е место; индекс качества жизни - 28-е место; индекс развитости инфраструктуры – 43-е место; индекс состояния окружающей среды – 24 место; индекс материального и социального равенства – 15 место.

      Сегодня североамериканские и европейские города являются одними из наиболее конкурентоспособных в мире и, вероятно, сохранят свое преимущество до 2025 года, несмотря на проблемы старения населения, инфраструктуры, задолженности и медленного роста. Экономический подъем в Азии также отражается на конкурентоспособности их городов в 2025 году.

      К 2025 году шесть городов стран БРИК (Бразилия, Россия, Индия, Китай) войдут в топ 25 самых успешных городов: Сан-Паулу, Мумбаи, Рио де Жанейро, Дели, Порто Алегри, Санкт-Петербург.

      Таблица 5 - Рейтинг конкурентоспособности

      городов мира к 2025 году

Города

2025 год

2012 год

Нью-Йорк

1 (+1)

2

Лондон

2 (+4)

6

Сингапур

3 (-2)

1

Гонконг

4 (-1)

3

Токио

5 (-2)

3

Сидней

6 (+2)

8

Париж

7 (-2)

5

Стокгольм

8 (+5)

13

Чикаго

9 (+3)

12

Торонто

10

10

Алматы

107 (-11)

96


      *Согласно индексу конкурентоспособности городов The Economist Intelligence Unit

      Тенденции развития современных городов отличаются разнообразием и сложностью. Города, находящиеся на разных стадиях развития, испытывают значительные деформации под влиянием объективных и субъективных условий. Наличие большого числа международных институтов, форумов и площадок по обсуждению проблем городов обусловлено необходимостью изучения лучшей практики развития городов.

      Опыт и лучшие практики изучения развития городов позволяют утверждать, что одинаковых путей развития разных городов не бывает. Выявление, учет тенденций, трендов и общих особенностей необходимы для понимания процессов и выработки эффективных управленческих решений, в том числе для разработки стратегии развития агломераций.

      Принимая во внимание отсутствие единого видения среди международных рейтинговых агентств по оценке уровня качества жизни, а также прогнозы исследовательских групп по дальнейшему развитию крупных городов и достижению результатов по комфортности проживания населения в крупных городах, продиктованного изменениями в мировой торговле, развитии информационных технологий, использования альтернативных источников энергии необходимо, определение собственного видения, в соответствии с которым Астана будет развиваться и войдет в число 10 успешных городов мира.

Прогноз развития городов будущего

      В целях определения дальнейшего направления развития городов был изучен проект "Foresight Future of Cities" - исследовательский проект, созданный для определения возможностей и проблем, с которыми могут столкнуться города в течение следующих 50 лет (в качестве примеров для исследования были рассмотрены рабочие проекты развития по городам Европы). Данное исследование проводилось с учетом четырех основных тенденций в городском развитии: повышение уровня урбанизации в глобальном масштабе, территориальное расширение мегаполисов, климатические изменения, ухудшение экологической ситуации и смещение центра тяжести моровой экономики.

      В данном исследовании, в целях дальнейшего устойчивого развития городов предусматривается целый ряд аспектов, в том числе руководство городом, финансы и удобство проживания. Проект рассматривает вопросы, которые помогут органам местного управления гарантировать, что города:

      1) находятся под хорошим управлением, предоставляют лучшие услуги, привлекательные рабочие места, имеют развитую экономику и высокий уровень качества жизни, позволяя получить репутацию лучших мест для проживания, работы и развлечений;

      2) являются "умными" на основе принципов "зеленой экономики", в которых рост и развитие происходят параллельно с защитой окружающей среды, улучшением здоровья и благосостояния всех жителей города.

      В соответствии с результатами исследования в ближайшие 50 лет, силу текущего развития событий ожидается формирование одного из 4 наиболее вероятных типов городов:

      1) Hightech city (высокотехнологичный город) – модель предполагает создание условий для обеспечения высокой мобильности населения с дальнейшей глобализацией экономики города. Текущие футуристические города, такие как Шанхай, Дубай, Рио, Сеул, Сингапур будут являться эталонными городами. Ожидается полный переход на альтернативные источники энергии для борьбы с изменением климата с дальнейшим развитием технологий, обеспечивающих максимально быстрый доступ в деловом перемещении людей.

      2) Digital city (цифровой город) – предполагает снижение физического перемещения людей и объектов путем активного развития и использования возможностей цифровых технологий. В данном виде города необходимость в перемещении, путешествиях людей будет отсутствовать. Цифровые технологии настолько интегрированы в жизнь людей, что программное обеспечение позволяет "разумно" выработать наилучшие способы выполнения тех или иных задач. Ожидается дальнейшее развитие 3D технологий, доступных для населения города.

      3) Liveable city (город, комфортный для проживания) – предполагает резкое снижение углеродного следа жителей. Город будущего будет развиваться в основном от инноваций местных ученых, неправительственных организаций, предпринимателей и аналитических центров. Предполагаются тенденция к переходу на альтернативные виды энергии, технику, потребляющую меньше энергии, формирование зеленого сообщества, более высокую плотность проживания людей, что предоставит больше возможностей для общения с людьми и поддержания хороших отношений. Согласно предложениям данная инициатива позволит увеличить уровень счастья населения (международный индекс счастья), но вместе с тем имеются и недостатки, такие как снижение экономической активности населения, ВРП города.

      4) Fortress city (город-крепость) – предполагает развитие так называемых "закрытых сообществ", где часть населения с более высоким уровнем дохода абстрагируется от бедной части путем создания закрытых и вооруженных мест, порой созданием анклавов. Поездки между городами и внутри города будут небезопасными без специального военного сопровождения, окружающая среда будет ухудшаться в неблагополучных районах. Также ожидается недостаток энергетических и продовольственных ресурсов, которые будут тормозить технологическое развитие.

      Также в исследовании указаны факторы, которые будут препятствовать развитию городов на ближайшие 50 лет:

      1) изменение климата;

      2) рост населения;

      3) глобализация экономики, несущая риски, связанные с демографией и ухудшением экологии;

      4) технологическое развитие;

      5) геополитические изменения;

      6) мобильность населения;

      7) старение населения;

      8) неравенство и социальная напряженность;

      9) отсутствие безопасности (энергетика, вода, еда);

      10) изменение институциональных и управленческих структур.

      Вышеуказанные факторы не характерны к городам, находящимся на начальном этапе становления (до 30 лет), так как их развитие основывалось на принципах умного города, цифровых технологий, а также зеленой экономики и энергосбережения. Более того, города, находящиеся на ранних стадиях становления, имеют преимущества в долгосрочном развитии посредством привлечения человеческих ресурсов (мобильность населения) для задействования в приоритетных отраслях экономики.

      В то время как городам с солидной историей экономического и геополитического развития требуются большие денежные вложения и переориентация производств, сопровождающаяся появлением недовольного населения.

      Учитывая основные моменты исследования можно отметить, что задача современного мегаполиса – обеспечение стабильного развития экономики, высокой безопасности и комфорта жителей со снижением экологических рисков. В этой связи использование вышеуказанных 4 направлений в развитии городов будет отвечать требованиям, диктуемым мировой экономикой, и поможет максимально задействовать фактор мобильности населения.

      Кластерные инициативы как основные направления развития столицы.

      Астана, как молодая столица, чье направление развития ориентировано на внедрение новых технологий управления и создание предпосылок по расширению использования человеческого капитала на производстве, имеет преимущества перед крупными мировыми городами по таким параметрам как внутренняя стабильность, рост численности и продолжительности жизни населения, мобильность человеческого фактора, гибкость в расширении перспективного производства.

      Кроме того, при определении основных направлений Концепции необходимо опираться на сильные стороны Астаны с учетом ее системообразующей и инновационной роли в регионе по 7 основным направлениям экономической специализации:

      1. Первое направление – это бизнес-услуги, прежде всего логистика, финансовый сектор, малый бизнес. Этому благоприятствует положение Астаны, как политического и административного центра страны - здесь расположены головные офисы крупных компаний, значительное количество иностранных фирм, институты госаппарата, предприятия банковского сектора - ключевые потребители услуг.

      2. Вторым приоритетным направлением специализации является развитие высокотехнологичных отраслей в сфере ж/д и авиационного машиностроения, приборостроения (оптические приборы, космическая отрасль), аффинажного производства, а в перспективе и энергосберегающих технологий, чему будут способствовать концентрация образовательного, научно - исследовательского и производственного потенциала, усиление кооперационных связей.

      3. Третьим направлением являются внедрение принципов "зеленой экономики" и развитие Астаны как Smart-City - что способствует повышению качества жизни населения, росту конкурентоспособности и эффективности системы управления городом с использованием лучшей мировой практики.

      4. Четвертое направление специализации города - это кластер медицинских услуг, фармацевтика. В Астане уже имеются 6 современных центров медицинских услуг, оснащенных по последнему слову техники, деятельность которых существенно влияет на качество предоставляемых услуг в области здравоохранения.

      5. Пятое направление - это кластер образовательных услуг, наукоград, который формируется на базе АО "Назарбаев Университет" и способствует трансферту и созданию инновационных технологий с их последующим внедрением в производство.

      6. Шестое направление - индустрия туризма, здесь имеется большой потенциал для развития, гостиничный фонд города ежегодно увеличивается на 800 номеров, введены крупные гостиничные комплексы мирового уровня Rixos, Hilton, Marriot и др.

      Эффективным ресурсом для привлечения въездного туризма является развитие Астаны как международного культурного центра, свидетельством чему являются проведение мероприятий с привлечением звезд мировой величины, создание уникальных объектов культуры (Театра оперы и балета, современных кинозалов, музеев искусств, народного творчества).

      7. Седьмое направление - торговля. На данном этапе - это динамично развивающийся сектор экономики столицы, на долю которого приходится порядка 30% объема ВРП, ежегодный рост товарооборота составляет 10-15%.

3. Тенденции и видение Астаны до 2050 года

      Для создания к 2050 году комфортных условий для проживания более чем 4 млн. человек, не разрушая при этом окружающую среду, необходимо в корне изменить многие аспекты городского планирования.

      Формирование гармоничной городской среды, вместе с тем, сопряжено с рядом трудностей по реализации процессов зачастую взаимоисключающего порядка:

      1) обеспечение устойчивого экономического роста при сохранении экосистемы;

      2) развитие рынка недвижимости при сохранении особого архитектурного облика столицы;

      3) использование и дальнейшее развитие транзитного потенциала без ущерба для городских транспортных артерий;

      4) осуществление трансферта технологий и повышение наукоемкости экономики посредством привлечения иностранных высокоспециализированных кадров с параллельным развитием собственного человеческого потенциала;

      5) создание медицинского и научно-образовательного кластера с возможностью доступа к их услугам для обширных слоев населения;

      6) привлечение иностранных инвестиций при сохранении контроля над производством добавленной стоимости;

      7) снижение уровня воздействия государства на экономику с недопущением возникновения колоссального разрыва между уровнями доходов различных слоев населения;

      8) проведение структурных реформ в социально-экономической сфере, не создавая при этом угрозы общественно-политической стабильности.

      Учитывая все вышеизложенное, была разработана концепция развития города Астаны до 2050 года, в основу которой легла инновационная модель управления долгосрочным развитием территорий.

Ключевые аспекты преображения городской среды и основных сфер человеческой жизни для вхождения столицы в 10-ку лучших городов мира к 2050 году

Астана 2014

Астана 2050

Экономика

Неконтролируемые инфляционные процессы ввиду зависимости внутреннего рынка от импортных товаров

Наличие собственной инфраструктуры производства и переработки сельскохозяйственного сырья в рамках агломерационного пояса развития позволяет контролировать процесс ценообразования за счет налоговых и неналоговых субсидий и преференций

Неэффективное использование энергоресурсов ввиду изношенности сетей и источников энергообеспечения

Комплексная система энергообеспечения, в которой не менее 50% энергии аккумулируется за счет возобновляемых источников, позволила перейти от энергоемкой к энергоэффективной модели развития


Низкая доля сектора создания добавленной стоимости

Повышение наукоемкости экономики будет сопровождаться инновационным развитием сферы услуг, в которой возникнут новые направления и отрасли

Социальная сфера

Высокий уровень преступности

Технологическое совершенствование системы комплексного реагирования позволило увеличить уровень раскрываемости преступлений

Создание условий для реализации и обучения широких слоев населения позволило существенно снизить общий уровень криминогенной обстановки

Проблема обеспечения населения доступным жильем

Создание дополнительных производств в строительной индустрии, возведение домостроительных комбинатов, применяющих инновационные технологии быстрого и надежного возведения жилья по доступной цене в совокупности с внедрением программ льготного ипотечного кредитования позволили решить проблему обеспечения жильем

Перегрузка объектов образовательной и медико-социальной инфраструктуры

Масштабная цифровизация информационного поля с обеспечением полного покрытия города зоной беспроводного соединения станет основой регулирования процессов обучения и получения медико-социальных услуг. Система удаленного обучения решила проблему необходимости постоянного расширения сети образовательных учреждений. Развитие нанотехнологий в сфере здравоохранения позволило создать новую модель ПМСП на базе комплексной диагностики функционирования основных систем человеческого организма с безоперационным устранением возникающих проблем со здоровьем.

Инфраструктурный комплекс

Высокий уровень износа инженерно-коммуникационной инфраструктуры, прорывы и незапланированные отключения, необходимость проведения ремонтных работ в зимние время

Поэтапная модернизация всех систем жизнеобеспечения с внедрением современных технологий мониторинга и контроля за состоянием сетей позволит своевременно и оперативно отреагировать на малейший признак угрозы нарушения целостности магистралей

Тенденция сокращения пропускной способности транспортных артерий столицы

Использование информационных систем при контроле движения транспорта по улицам столицы с возможностью подключения к ним каждого автотранспортного средства позволит предотвратить возникновение логистического коллапса и обеспечить мобильность сетей сообщения

Неудовлетворительное состояние жилищного фонда

Внедрение новой единой системы управления коллективной собственностью позволит за счет сокращения административных издержек и эффективного использования средств собственников поддерживать жилищный фонд в соответствующем состоянии с постепенным обновлением за счет сноса старых построек

Экология

Растущий уровень загрязнения воздуха выбросами от стационарных источников и воды от сбросов загрязненных стоков

Развитие альтернативной энергетики, внедрение новых технологий очистки и эко стандартов позволили минимизировать степень загрязнения

Сокращение территорий естественных экосистем ввиду увеличения площади застройки

Повсеместное создание искусственных "островков природы", расширение площадей зеленых насаждений станут неотъемлемой частью концепции градостроения

Растущая площадь полигонов захоронения бытовых отходов

Внедрение системы переработки отходов полного цикла позволит увеличить долю переработанных отходов до 50%


4. Принципы и общие подходы развития Астаны до 2050 года

      Цель - вхождение Астаны в рейтинг 10-ти успешных городов мира к 2050 году.

      Задачи

      Для достижения поставленной цели необходимо реализовать следующие задачи:

      1) формирование Астаны в качестве мирового города, являющегося экономическим центром евроазиатского континента, притягательного как для населения страны, так и зарубежных государств и, прежде всего, для носителей новых знаний, идей и способных их реализовать;

      2) экономическое позиционирование и определение места Астаны в международной системе разделения труда (центр предоставления образовательных и медицинских услуг мирового уровня, технологического трансферта, инновационного технологического развития, развитие "зеленой экономики" и другие);

      3) развитие Астаны в качестве центра Астанинской агломерации;

      4) реализация проекта "Безопасный город", включая охрану окружающей среды и предупреждение чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера на территории города Астаны.

      Ключевые индикаторы

      Учитывая текущие тенденции развития лучших городов мира, следует отметить, что основой их успеха является инновационная модель развития, для которой характерно интенсивное наращивание экономического потенциала путем технологической модернизации основных производственных процессов.

      Отказ от экстенсивной (количественной) модели экономического роста предполагает ориентирование на оптимальное использование всех имеющихся в городе ресурсов для достижения более высокой производительности труда. За счет этого возникает возможность обеспечить рост уровня жизни для населения, которое динамично увеличивается. Об этом будут свидетельствовать снижение уровня безработицы и повышение уровня доходов населения.

      В этой связи необходимы развитие альтернативных источников энергии, а также реализация масштабной программы снижения энергоемкости и повышения энергоэффективности.

      Рост численности населения приведет также и к увеличению объемов бытовых отходов, утилизация которых посредством захоронения является нерентабельным методом, поскольку означает изъятие из экономического оборота земель под полигоны. Поэтому ключевым направлением развития в данном аспекте является создание инфраструктуры переработки и утилизации отходов.

Целевые индикаторы

2020 год

2030 год

2050 год

Экономика

Реальный рост ВРП к уровню 2008 года

В 2,1 раза

В 3,7 раз

В 11,1 раза

Производительность труда, тыс. тенге/занятого

10000

15000

25000

Социальная сфера

Численность населения, тыс. человек

991

1220

2124

Продолжительность жизни, лет

75

77

80

Уровень безработицы, %

5

4

2,5

Среднемесячная заработная плата, тыс. тенге

250

350

600

Инфраструктурный комплекс

Снижение энергоемкости ВРП в % к уровню 2008 года

10

30

50

Доля альтерантивных источников в общем объеме энергопотребления, %

10

30

50

Доля переработанных отходов, %

10

30

50


      Ключевые показатели и ожидаемые результаты долгосрочного развития города Астаны

      В целях устойчивого социально-экономического развития города на предстоящие 35 лет намечено достижение следующих основных задач:

      1. Создание дополнительного жилищного комплекса, обеспечивающего удобным и доступным жильем горожан, численность которых увеличится к 2050 г. в 2,5 раза, достигнув в общей сложности ~ 2,1 млн. человек. За 35 лет необходимо возвести более 30 млн. кв. м жилья. В связи с увеличением населения и расширением экономической деятельности предполагается к 2050 создать дополнительно не менее 630 тыс. новых рабочих мест.

      2. Развитие и совершенствование транспортной инфраструктуры города, способствующей снижению затрат времени при ежедневных маятниковых поездках жителей, посетителей и всех трудящихся, занятых в экономической деятельности города.

      3. Повышение качества жизни горожан, в том числе за счет увеличения количества парков и зон отдыха, находящихся в 20 минутной шаговой доступности от любого жилого района города.

      4. В связи с критическим состоянием устаревшей системы городского водоснабжения намечены ее модернизация и создание новых дублирующих систем водоснабжения города, обеспечивающих высокую и долголетнюю надежность их работы.

      5. Осуществление капитального ремонта всей ныне действующей, но устаревшей городской транспортной инфраструктуры. Предполагается значительное увеличение капиталовложений в ремонт и модернизацию транспортной инфраструктуры. При этом, около 30% дорог столицы находятся в неудовлетворительном состоянии.

      6. Обеспечить повышение надежности и экологичности энергетической инфраструктуры города путем ее глубокой модернизации.

      7. Сократить на 30% городские тепловые выбросы в атмосферу.

      8. Достичь европейских показателей чистоты воздуха.

      9. Провести редевелопмент всех соответствующих территорий.

      Реализация этой программы предусматривает огромные капиталовложения и подвижки во всей социально-экономической структуре города, связанные с необходимостью расширения жилищного строительства, дальнейшей диверсификации городской экономики, глубокой модернизации и расширения транспортной, инженерной, энергетической и коммунальной инфраструктуры города.

      Особое внимание будет уделено оздоровлению окружающей среды, сокращению вредных выбросов, рекультивации загрязненных территорий, развитию парков и зон отдыха. Все эти меры требуют значительных изменений в городской планировке, сопровождающихся всесторонними преобразованиями практически во всех районах города.

Стратегические направления долгосрочного развития Астаны до 2050 года
Экономический рост

      Концептуальное видение перспективного развития современных городов предполагает позиционирование последних как центров притяжения капиталов, талантов и инноваций. В этом аспекте основополагающим условием успешного долгосрочного развития города Астаны является обеспечение соответствующего уровня конкурентоспособности столичной экономики.

      Как показал опыт развития многих современных городов прямое вмешательство государства в экономику посредством создания градообразующих предприятий или обеспечения их рентабельного функционирования через систему государственных закупок приносит положительный социально-экономический эффект исключительно в региональном масштабе и в течение определенного периода времени.

      В этой связи для того, чтобы Астана могла конкурировать с другими развитыми городами мира, необходима совершенно иная стратегия развития предпринимательства.

      Акцент приложения усилий должен быть направлен на формирование более дружественной среды для развития бизнеса, создание условий и средств для предпринимательства, способствующих повышению конкурентоспособности и созданию новых рабочих мест путем:

      1) интенсификации процессов инфраструктурного обеспечения новых территорий с их последующим включением в экономический оборот;

      2) реализации комплекса стимулирующих программ поддержки, инициирующих создание и развитие новых субъектов МСБ по всей территории столицы;

      3) развития городских трудовых ресурсов, создавая необходимые условия для воспитания высокопрофессиональных и талантливых специалистов для экономики;

      4) совершенствования системы городского транспорта, модернизации и повышения надежности инженерной инфраструктуры для обеспечения ускоренного экономического развития города;

      5) развития кластера туризма на основе новых привлекательных проектов и возрастающих инвестиций в инфраструктуру туристического бизнеса;

      6) привлечения и развития новых отраслей промышленности и высокотехнологичных производств, способствующих росту конкурентоспособности экономики;

      7) одним из факторов, способствующих экономическому росту и привлекательности для инвесторов столицы, выступают оценка международного рейтингового агентства "MOODY`S" на уровне Ваа3, прогноз "положительный" наряду с такими городами как Милан, Мадрид и Стамбул;

      8) более того, согласно отчету агентства Price Waterhouse Coopers, Астана заняла 21 место в рейтинге SMART-городов мира, что также свидетельствует о росте информационного обеспечения и внедрения инноваций в методы городского самоуправления.

Человеческий капитал

      Человеческий капитал - это интеллект, здоровье, знания, качественный и производительный труд и качество жизни.

      В условиях формирования мировых информационных сетей национальный человеческий капитал служит главным интенсивным конкурентным фактором развития тех городов мира, которые осуществляют опережающее инвестирование в человеческий капитал, организуют его приток, создавая лучшие условия для труда и жизни ведущих специалистов.

      Человеческий капитал формируется за счет инвестиций в повышение уровня и качества жизни населения, интеллектуальную деятельность, в том числе - в воспитание, образование, здоровье, знания (науку), предпринимательскую способность и климат, информационное обеспечение труда, формирование эффективной элиты, безопасность граждан и бизнеса и экономическую свободу, а также культуру, искусство и другие составляющие.

      Вложения в человеческий капитал в развитых странах мира выступают основным фактором экономического роста и повышения конкурентоспособности как на микро-, так и макроуровнях. Накопление и сохранение человеческого капитала, проведение в жизнь стратегий, побуждающих людей совершенствовать свои навыки и умения на протяжении всей жизни посредством непрерывного обучения и профессиональной подготовки, – главные условия достижения устойчивого развития экономики.

      Образовательный уровень населения Астаны с доминирующим количеством специалистов в сфере экономики и права находится в структурном противоречии со сложившимся рынком труда, где непропорционально высока доля низкоквалифицированного труда. Кроме того, дисбаланс вызван дефицитом в квалифицированных инженерно-технических кадрах.

      В связи с этим необходима выработка комплекса мер по реализации проектов, способствующих адаптации выпускников вузов и технических училищ к условиям и требованиям на конкурентном рынке труда на примере проекта "Сәтті қадам". В образовательной системе в той или иной мере существует несоответствие между практико-теоретическими знаниями, получаемыми студентами в вузах, и современными требованиями, выдвигаемыми работодателями. Стажировка в рамках проекта позволяет устранить данный разрыв, а также способствует выявлению наиболее подготовленных и мотивированных выпускников для дальнейшего трудоустройства.

      Принимая во внимание высокую потребность в качественных специалистах, требуют разработки и утверждения программы направления выпускников столичных вузов в пригородные округа Астанинской агломерации для внедрения новых методов работы и технологий.

      В целях привлечения молодежи к участию в дальнейшем развитии города и страны будут проводиться различные молодежные форумы на примере "Shape Eurasia 2014", организаторы которого уделяют огромное внимание формированию качественного человеческого капитала, созданию системных условий для самореализации молодежи, качественного образования и здравоохранения, доступа к другим социальным благам.

      Следует отметить, что в структуре индекса развития человеческого капитала уровень грамотности населения определяется исходя из оценки образованности взрослого населения.

      Для поддержания или повышения конкурентоспособности системы образования необходимо привести ее в соответствие с требованиями все быстрее меняющегося мира профессионалов посредством:

      1) формирования адекватной современным технологиям кадровой инфраструктуры основных отраслей промышленности и сферы услуг; обновления профессионального образования, повышения его качества и соответствия структуре потребностей рынка труда;

      2) обеспечения условий для развития научных школ в фундаментальном и инженерном образовании, в сфере информационных технологий, для инновационного характера развития университетской науки и на ее основе - венчурных подразделений и предприятий;

      3) повышения качества профессионального образования в области экономики и управления производством;

      4) основным направлением повышения наукоемкости экономики столицы станет создание интеллектуально-инновационного кластера на базе АО "Назарбаев Университет", который будет направлен на формирование всесторонней инновационной эко-среды для Казахстана, мобилизуя при этом все его научные ресурсы, с привлечением ведущих международных специалистов и талантливой молодежи страны.

      Его ключевые элементами станут – бизнес-инкубатор, офис коммерциализации, технопарк и научный парк.

      Исследовательская деятельность в кластере окажет положительное влияние на ключевые стратегические приоритеты Казахстана, например, на энергетику, и, в частности, на развитие возобновляемых и альтернативных источников энергии, биомедицинские исследования и технологии, вычислительные науки, робототехнику и коммуникации. Первые результаты деятельности университета будут представлены уже на ЭКСПО-2017.

      Необходимость развития системы здравоохранения в настоящее время стала еще более актуальной вследствие таких мировых тенденций как рост стоимости качественных медицинских услуг, увеличение числа хронических заболеваний, появление новых более дорогих методов лечения.

      Растущий спрос населения на высококачественную, и, в тоже время, доступную медицинскую помощь требует принятия новых концептуальных мер по повышению экономической эффективности путем улучшения практики закупок, более широкого использования дженериков, улучшения стимулирования поставщиков, упрощения финансовых и административных процедур.

      Перспективным трендом развития данной отрасли выступает инновационная технология здравоохранения, созданная для облегчения жизни каждого в цепочке системы здравоохранения - от пациентов до практикующих врачей и медицинских страховых агентов.

      Информационные технологии в здравоохранении - жизненно важная отрасль, которая должна обеспечить эффективную, безопасную и надежную медицинскую помощь. Основой для их внедрения и развития станет медицинский кластер столицы.

      Функционирующий в столице медицинский кластер, являющийся частью интегрированной академической системы автономной организации образования "Назарбаев Университет", станет основой для внедрения новых медицинских технологий и локомотивом развития казахстанской системы здравоохранения.

      Подтверждением качества медицинских услуг, оказываемых кластером, является успешное прохождение расположенными на его территории клиниками международной аккредитации Joint Commission International (JCI). Аккредитация JCI является "золотым стандартом" для медицинских организаций, свидетельством наивысшего качества медицинского обслуживания, безопасности пациентов, профессионального применения методов лечения и управления в медицинской практике.

      В настоящее время ключевым аспектом развития кластера являются не только внедрение передовых международных технологий, но и их трансферт в регионы. В этой связи планируется создание нескольких центров компетенций передовых технологий, где будут объединены усилия клиник холдинга в передаче знаний и накопленного опыта в регионы Казахстана.

      В создаваемых центрах компетенций передовых технологий с помощью применения инновационных образовательных технологий практикующие врачи, медсестры и администраторы здравоохранения смогут пройти углубленное обучение, профессиональную подготовку и переподготовку в различных областях, связанных с внедрением и применением уникальных медицинских технологий, получить практические навыки на уникальных компьютерных тренажерах, а также в специализированных лабораториях.

      Прогресс в информационных технологиях положительно сказался на развитии новых направлений организации медицинской помощи населению. Возможность наблюдения и контроля в реальном времени, использования систем, позволяющих дистанционно фиксировать и транслировать физиологические параметры, – все это выводит медицину на качественно новый уровень. Множество развитых стран уже активно применяет вышеперечисленные и многие другие системы в регулярной практике в сфере здравоохранения.

      Ключевыми направлениями развития в данной сфере являются:

      1) совершенствование мониторинга физиологических параметров пациентов, таких как артериальное давление, уровень сахара в крови и др. посредством портативных переносных устройств;

      2) повышение доступности медицинских услуг и помощи целевым группам населения;

      3) развитие системы качественного амбулаторного наблюдения людей с хроническими заболеваниями;

      4) оказание поддержки в рамках реабилитационных мероприятий для пациентов после операций, а также реабилитация и телемедицинские услуги для женщин в предродовой и послеродовой период;

      5) проведение реабилитации пациентов, которые нуждаются в психологической или психиатрической помощи, посредством аудиовизуального общения, вследствие чего наступает улучшение не только на психологическом, но и физическом уровне;

      6) создание инфокоммуникационной инфраструктуры по привлечению высококвалифицированных специалистов в целях оказания консультационной поддержки при оказании медицинской помощи в чрезвычайных ситуациях;

      7) внедрение электронной базы данных всех пациентов с полной историей обращений, начиная с самого первого визита в учреждение, с указанием назначенного лечения;

      8) стандартизация и алгоритмизация описания состояний и исследований, в целях экономии времени медицинского персонала;

      9) создание системы электронной очереди;

      10) создание единой информационной сети, как в пределах клиники, так и для взаимодействия с другими учреждениями и аптеками.

      Кроме того, при помощи сети Интернет сотрудники медицинского учреждения получают доступ к новейшей информации в области здравоохранения и могут устанавливать профессиональные связи с коллегами для обмена опытом.

Управление миграционными процессами

      По мере увеличения масштабов международной миграции ее экономические, социальные, культурные и политические последствия возрастают. Миграция может быть созидательной экономической и социальной силой, вызывающей приток работников, развитие экономики, обогащение культуры.

      Безусловно, значимы и отрицательные проявления миграции – незаконное пребывание, нелегальная работа, проявления этнической сегрегации, ксенофобии и расизма.

      Миграция является активным элементом процессов урбанизации, оказывает влияние на формирование систем расселения, способствует территориальному перераспределению населения и трудовых ресурсов, влияет на уровень социально-экономического развития регионов.

      В этой связи концептуальной целью миграционной политики является создание таких институциональных, правовых и экономических механизмов, которые позволили бы сгладить ее негативные последствия, максимально актуализировав при этом положительные эффекты.

      Предполагаемый механизм миграционного регулирования будет включать следующие задачи:

      1) создание особого режима благоприятствования на рынке труда для привлечения высококвалифицированных специалистов, что будет выражено в упрощении административных процедур и снижении стоимости оформления необходимого пакета документов;

      2) сокращение доли нелегальных мигрантов посредством ужесточения ответственности за нарушение трудового и миграционного законодательства со стороны столичных работодателей;

      3) развитие системы социального страхования приезжающих граждан;

      4) разработка программы повышения квалификации отечественных специалистов за счет проведения мастер-классов иностранными профессионалами.

      Решение этих задач в комплексе с переходом на уведомительный характер процедуры регистрации иммигрантов, жесткой политикой по отношению к работодателям, в том числе с целью взимания налогов, созданием механизмов обеспечения жилыми помещениями для временного проживания иностранных работников сведет к минимуму нелегальное использование иностранной рабочей силы, а значит сократит объемы нелегальной миграции. Исключительно депортации и штрафы не дадут позитивного эффекта для сокращения нелегальной иммиграции.

      Прежде всего, миграционная политика должна четко сопрягаться с задачами экономического и социального развития страны, а для этого она с необходимостью выстраивается как достаточно жесткая и селективная, то есть способная формировать миграционные потоки, отвечающие по своим качественным и количественным характеристикам потребностям общества и национальной экономики.

      Многолетний зарубежный опыт успешного привлечения высококвалифицированных кадров представляет практический интерес при выработке в вопросах трудовой миграции, взаимоотношений государства и специалистов из-за рубежа, которые приобретают в последнее время все большую актуальность в нашей стране. Таким образом, изучив и проанализировав основные инструменты некоторых городов по привлечению специалистов, были выявлены основные принципы, формирующие эффективную миграционную политику:

      1) упрощенный визовый режим для высококвалифицированных кадров;

      2) уменьшение платы за обучение для студентов из стран – основных источников высококвалифицированных специалистов;

      3) следование этическим нормам найма персонала и регулирование деятельности кадровых агентств;

      4) соблюдение обязательств, взятых в рамках Генерального соглашения по торговле услугами (GATS);

      5) стимулирование временного переселения высококвалифицированного персонала;

      6) обеспечение технической помощи в сфере образования.

      Вместе с тем выявлен ряд инициатив, оказывающих сугубо негативное влияние на развитие человеческого капитала за счет миграционных процессов:

      1) ограничительная визовая практика, препятствующая "притоку мозгов";

      2) растрата интеллектуальных ресурсов в монопольной деятельности профессиональных ассоциаций;

      3) массовые рекрутинговые кампании в странах группы риска.

      Таким образом, ввиду растущей значимости экономических знаний, конкуренция между странами в привлечении и удержании высококвалифицированных кадров возрастет. В этих условиях объектом пристального внимания становится селективная миграционная политика, которая уже сегодня играет немаловажную роль.

Транспортная инфраструктура

      Учитывая рост торговых отношений по всему миру, а также инвестиционную привлекательность для потенциальных заемщиков в реализации инфраструктурных проектов, необходимо создание современной транспортной сети, способной обеспечить качественную обработку и транзит грузов по территории Казахстана. Астанинская агломерация, занимая выгонное географическое расположение, должна стать крупным хабом, способствующим дальнейшему развитию транспортных сетей.

      Реализация таких крупных инфраструктурных проектов как строительство автодорог: "Западный Китай – Западная Европа", Астана-Алматы, Алматы-Актобе-Атырау, Астана-Усть-Каменогорск, строительство нового аэропорта и железнодорожного вокзала предусматривает начальные шаги к дальнейшему развитию одного из транспортных каркасов Астаны и созданию импульса по развитию деловой активности населения.

      Стоит отметить, что инфраструктурное развитие напрямую связано с ростом благосостояния населения, так как реализация проектов будет способствовать открытию новых крупных производств, созданию рабочих мест, а также расширению социальной инфраструктуры с ростом спектра и качества предоставляемых услуг МСБ.

      На сегодняшний день инфраструктурное развитие страны утверждено Государственной программой развития и интеграции инфраструктуры транспортной системы Республики Казахстан до 2020 года, позиционирующей развитие Астаны, определено как создание северного кластера логистических услуг, который создаст стимул территориальной концентрации производственных и трудовых ресурсов в "точках роста", экономически перспективных и благоприятных для жизнедеятельности районах.

Энергоэффективность

      Кардинальный путь решения экологических и экономических проблем современного города в значительной мере состоит в повышении его энергоэффективности, что ни в коей мере не должно пониматься как необходимость сокращения производства и потребления энергии, а должно опираться на рациональное ее использование и энергосбережение.

      При этом под энергоэффективным городом, в широком смысле, можно понимать такой город, в котором энергии хватит и на сегодняшний день, и на перспективные проекты социального и промышленного развития.

      К примеру, работы по повышению энергоэффективности жилищного фонда в Европе - регионе, зависимом от поставок энергоносителей, ведутся уже давно и следует отметить успешно.

      Для повышения энергоэффективности ЖКХ во многих странах разработан и применяется целый комплекс мер. В результате сейчас европейцы, например, потребляют в разы меньше воды, электроэнергии, тепла на обогрев своего жилища, чем 30-40 лет назад. Так, накопленный опыт Германии и скандинавских стран, особенно Дании и Финляндии, свидетельствует о возможности экономить тепло во вновь возводимых зданиях на 50-70%. При этом, согласно статистике, от 35 до 40% всего объема энергопотребления европейских стран приходится на жилые здания, и около 75% этого количества уходит на их отопление.

      Одной из главных задач модернизации экономики столицы является снижение энергоемкости. Оптимизация использования энергетических ресурсов позволит повысить конкурентоспособность отечественного бизнеса, что в свою очередь будет содействовать оздоровлению экономики и решению многих экологических проблем.

      Предлагаемый комплекс мероприятий по развитию Астаны как энергоэффективного города предполагает следующие пути:

      1) реализация мероприятий программы "Модернизация ЖКХ";

      2) внедрение практики определения класса энергетической эффективности здания: нормы и слежение за соответствие им, штрафы;

      3) регулярный обязательный энергетический аудит зданий, ежегодная отчетность о расходах энергоресурсов;

      4) финансовые механизмы, стимулирующие применение мер по повышению энергоэффективности;

      5) разработка новых регламентов и нормативов по ряду направлений, ориентация на мировые стандарты энергоэффективного и экологического строительства;

      6) внедрение эффективных систем отопления, вентиляции в зависимости от состояния внешней и внутренней среды (ее температуры и влажности), компьютерные контроль и управление этими системами;

      7) применение технологий, позволяющих снизить потери энергоресурсов в передающих сетях, в частности, необходима замена трубопроводов горячей воды на новые с современными типами изоляции и имеющими длительный срок службы.

Окружающая среда и управление отходами

      Стремительный рост числа городов и городских жителей является одной из важнейших особенностей современной жизни на нашей планете. В течение следующих 30 лет только в развивающихся странах ежегодный прирост городского населения составит 60 млн. человек.

      По оценкам экспертов на территории подавляющего числа современных городов складывается экологически неблагоприятная и даже опасная обстановка, обусловленная целым рядом экологических проблем. В свою очередь большинство экологических проблем связано с различными видами загрязнения городской среды, основными источниками которых являются промышленные предприятия, автомобильный транспорт, предприятия энергетического комплекса и собственно сами городские жители.

      Основными экологическими проблемами современных городов являются:

      1) атмосферное загрязнение;

      2) мезоклимат города;

      3) городские почвы (урбоземы);

      4) эрозионные процессы;

      5) уплотнение грунтов и подтопление;

      6) водоснабжение и загрязнение вод;

      7) оседание местности из-за откачки грунтовых вод, их загрязнение;

      8) промышленные и твердые бытовые отходы;

      9) состояние природного комплекса.

      Осуществление процесса экологизации существующих городов – это пошаговый процесс, который невозможно осуществить стремительно с высокими индустриальными темпами. В этой связи ключевые направления развития будут включать в себя следующие аспекты:

      1) обеспечение экологически чистого воздуха, безопасных и надежных водных и продовольственных ресурсов;

      2) развитие системы экологически эффективной очистки и рециркуляции отходов человеческой жизнедеятельности;

      3) осуществление экологизации промышленности, сохранение природных ресурсов и защита окружающей среды путем изменения промышленного производства, включая повторное использование материалов, жизнеспособного производственного цикла, возобновимой энергии, эффективной транспортной системы и удовлетворения всех человеческих потребностей;

      4) увеличение доступности города для всех граждан при сохранении энергии и ресурсов и облегчения таких проблем как несчастные случаи на дороге, загрязнение воздуха, гидрологическое ухудшение, мезоклимат города, смог и глобальное потепление;

      5) проведение масштабной информационно-пропагандистской кампании по экологизации и о роли человека в природе, его ответственности за окружающую среду, направленной на изменение психологии потребления по отношению к природе и увеличение способности жителей внести свой вклад в поддержание высококачественных городских экосистем.

      Причиной столь значительной напряженности экологической ситуации в мегаполисах является то, что их территориальное пространство претерпевает интенсивное развитие антропогенной нагрузки с взаимным нагромождением факторов и отличается при этом значительной плотностью населения. В этой связи процесс экологизации города Астаны предполагается осуществить в рамках следующих путей:

      1) создание парков и парковых зон, уютная и комфортная атмосфера города может быть создана с помощью правильного зонирования парковых территорий, способная совместить в себе места для пикников, аттракционы, детские площадки, места проведения спортивных мероприятий.

      Образцом рационального обустройства парковой зоны стоит назвать Центральный парк в Нью-Йорке. К тому же парки необходимы для очистки воздуха городов.

      2) трансформирование системы работы общественного транспорта. В данном аспекте единственным решением для уменьшения вредных веществ, вырабатываемых транспортом, будет использование альтернативного вида топлива – не бензина и не дизельного.

      Интересным примером является Исландия, которая первая в мире заявила о намерении создать водородную экономику. В Рейкьявике испытывались автобусы с водородными двигателями, и планируется производство автомобилей на водородных двигателях.

      3) использование зеленых технологий при постройке жилья. При постройке домов необходимо использовать экологические и энергосберегающие технологии, способные существенно снизить общее потребление воды, электричества и тепла. К ним относятся солнечные батареи, оборудование для сбора воды после дождя.

      В немецких городах активизировалось строительство "пассивных домов", которые при использовании специальных технологий герметизации внешней части здания и утепления фактически не потребляют тепла. Дома в основном эксплуатируются в среднем более пятидесяти лет, поэтому то, что сейчас строится, должно возводиться по технологиям, которые обеспечивают уменьшение выбросов углекислого газа при одновременном усовершенствовании энергоэффективности домов.

      4) продуманная политика в направлении утилизации мусора и отходов. Ни одна экологическая программа не станет эффективной, если не решить в первоочередном порядке проблему утилизации и переработки мусора. В данном случае интересным моментом будет развитие вторичной переработки мусора и программ, которые будут стимулировать сортировку отходов мусора жителями города. Также стоит создать пункты, где собирают разные виды мусора.

Безопасность

      Борьба с терроризмом, преступностью, социально опасными заболеваниями, пожарная безопасность, предотвращение и минимизация последствий природных и техногенных катастроф – один из важнейших вызовов, стоящих сегодня перед городами. Очевидно, что достижение прогресса в решении этих проблем немыслимо без применения новых технологических, управленческих и градостроительных решений.

      Борьба с социально опасными заболеваниями. Одним из приоритетных направлений развития технологий в области борьбы с социально опасными заболеваниями являются технологии ранней диагностики опасных инфекционных заболеваний.

      Пожарная безопасность. Основная мировая тенденция в развитии технологий пожаротушения – использование установок с применением "чистых газов", которые безопасны для человека и окружающей среды, а также обладают высокой эффективностью подавления пожара, не нанося при этом даже минимального ущерба защищаемому объекту. В частности, к таким веществам относятся составы со слабыми молекулярными связями и низкой температурой кипения, которые являются эффективной заменой традиционным хладонам и инертным газам. Такие газовые составы не вытесняют кислород, практически безопасны для человека, поэтому могут использоваться для тушения пожаров без эвакуации людей. Еще одной перспективной технологией тушения пожаров являются установки тонкого распыления воды.

      Предотвращение и минимизация последствий природных и техногенных катастроф подразумевают составление карты рисков, связанных со стихийными бедствиями. Анализ рисков, связанных с возможными стихийными бедствиями и техногенными катастрофами, и их учет при разработке градостроительных планов являются одним из наиболее эффективных способов обеспечения безопасности городов.

      Еще одним важным аспектом является создание глобальной системы мониторинга стихийных бедствий и техногенных катастроф. Раннее предупреждение, а также быстрое реагирование позволяют в ряде случаев на порядок снизить ущерб от стихийных бедствий и техногенных катастроф.

      Борьба с терроризмом и преступностью. Основная ставка в развитии технологий в области борьбы с терроризмом и уличной преступностью сегодня делается на ИКТ-технологии, в первую очередь – на технологии удаленной идентификации личности и идентификации поведения.

      В рамках концепции Smart Astana начата реализация проекта по повышению общего уровня безопасности и сведению к минимуму количества преступлений – система комплексного обеспечения жизнедеятельности "Астана - безопасный город".

      В рамках проекта планируется строительство городского центра оперативного управления. Наряду с этим будет установлено порядка 30 тысяч видеокамер, которыми планируется оснастить транспортную сеть и общегородскую инфраструктуру, причем все камеры будут интегрированы в единую систему видеонаблюдения города. Данные нововведения предусматривают реагирование видеокамер на необычные ситуации на месте наблюдения и соответствующее мгновенное оповещение.

      Улицы Астаны будут находиться под круглосуточным наблюдением, как в Лондоне и Монако. По крайней мере, учитывается опыт этих и других зарубежных городов. В режиме онлайн в центр оперативного управления будет поступать информация о состоянии общественной безопасности, работе городских служб, состоянии городских систем коммуникаций и транспортных потоков.

Комплексное агломерационное развитие

      Развитие агломераций – это не только комплексное освоение территорий, но и формирование центров геополитического влияния.

      Агломерирование городов представляет собой естественный путь урбанизации, вследствие чего современное государство не может игнорировать происходящие изменения и оставаться в стороне от этого процесса.

      Основное преимущество агломерационного развития представлено целым рядом факторов и условий:

      1) повышение конкурентоспособности экономики и обеспечение стабильного притока ресурсов развития;

      2) регулирование внутренней миграции (маятниковой, дневной, недельной) из малых и средних городов в региональные столицы и города-ядра агломераций;

      3) вывод агломерации и региона на мировой рынок в качестве значимого узла в системе товарных, финансовых, технологических и культурных обменов и "оператора" глобальных финансовых потоков;

      4) контроль развития города-ядра и предотвращение перенасыщенности и избыточного давления на инфраструктуру.

      Разработка межрегиональной схемы территориального развития Астанинской агломерации станет отправной точкой комплексного пространственно-институционального развития прилегающих к столице территорий. Развитие инженерно-коммуникационной и транспортной инфраструктуры агломерационных территорий позволит существенно увеличить транзитный и производственно-бытовой потенциал столицы.

      Использование основных принципов эффективного пространственного планирования станет основой для достижения таких трех основополагающих целей устойчивого развития, как: эффективность экономики, социальное равенство и устойчивость окружающей среды.

      Проведенный анализ экономического и территориального потенциала прилегающих территорий позволит в дальнейшем создать эффективно функционирующую систему транспортно-логистических и социально-культурных связей в рамках Астанинской агломерации, что в свою очередь даст дополнительный импульс экономическому росту.

      С учетом формируемых связей будет проведена корректировка Генерального плана развития столицы, которая является необходимым условием пространственного управления и будет направлена на обеспечение координации развития территорий с целью получения максимального эффекта.

Механизм реализации Концепции

      Концепция предполагает поэтапную модель наращивания экономического и социального потенциала столицы.

      На 1 этапе развития – до 2020 года будет создан базис для дальнейшего концептуального развития за счет:

      1) расширения производственной базы и привлечения населения в новые сферы экономической деятельности путем оказания денежной и консультационной поддержки субъектам предпринимательства;

      2) запуска пилотных проектов по строительству, редевелопменту и эффективному управлению жилищным фондом;

      3) расширения торговой и транспортно-логистической инфраструктуры;

      4) развития альтернативной энергетики и снижения потерь энергии;

      5) дальнейшего развития медицинского и научно-образовательного кластера путем налаживания контактов с мировыми центрами инноваций в данных сферах;

      6) увеличения мощностей переработки и утилизации отходов;

      7) реализации проектов "Smart Astana" в сферах обеспечения транспортной мобильности, общественной безопасности и ЖКХ.

      На 2 этапе – к 2030 году будут реализованы многие структурные инициативы, которые позволят городу Астане войти в 50 лучших городов мира. Для данного этапа будут характерны:

      1) расширение географии сотрудничества столичного предпринимательства;

      2) высокий уровень конкуренции на внутреннем рынке товаров массового потребления;

      3) изменение акцентов развития экономики на экспортоориентирование;

      4) достижение доли 20% Астаны в структуре ВВП Казахстана;

      5) создание в рамках агломерационного пространства эффективно функционирующей системы транспортного сообщения, превышение объема внутреннего спроса производственного потенциала;

      6) наращивание объема инвестиций в развитие сфер формирования человеческого капитала, что позволит повысить качество оказываемых населению услуг до средневзвешенного уровня европейских городов;

      7) стимулирование развития инноваций, которое создаст условия для формирования города Астаны как регионального центра инновационной экономики и будет выражено в расширении сети технологических инкубаторов, появлении бизнес-ангелов и коммерческих центров НИОКР;

      8) генерация энергии из альтернативных источников с постепенным сокращением количества выбросов от стационарных источников;

      9) применение новых технологий и материалов в сфере строительства, сокращение потерь энергии при функционировании систем жизнеобеспечения жилого фонда на 20%;

      10) увеличение доли переработки отходов сокращение периода образования новых полигонов на 30%;

      11) увеличение оперативности реагирования роста уровня автоматизации управления транспортными и коммунальными службами столицы, что сведет к минимуму уровень жертв и материального ущерба.

      3-ий этап развития в 2030–2050 годы подразумевает расширение пространства экономических и социальных связей столицы, которая приобретает статус Центрально-Азиатского города инноваций и торговли.

      Реализация конкурентных преимуществ территориально-пространственного расположения сделает город привлекательным для международных организаций и транснациональных корпораций, которые будут рассматривать его как диалоговую площадку при реализации крупных проектов между европейскими и азиатскими компаниями.

      За счет развитой сферы услуг, уровень качества которой соответствует общепринятым международным стандартам, высокотехнологичного производственного сектора, спрос на продукцию которого простирается далеко за границы республики, доля города в структуре ВВП достигнет 30%.

      Реализация структурных инициатив, преобразивших как структуру столичной экономики, так и обеспечивающих ее энергетический комплекс, позволила поднять производительность труда на новый уровень, закрепив за городом статус одного из лидеров экономического роста среди городов мира.

      Инвестиции в развитие научно-образовательного и медицинского кластеров, в технологическую инфраструктуру разработки инноваций, позволили Астане войти в число городов – центров инновационной активности.

      В свою очередь инновации позволили поднять на новый уровень контроль над происходящими в городе социально-экономическими и общественно-политическими процессами, сведя к минимуму уровень преступности, количество аварий на сетях жизнеобеспечения, социальную напряженность, процесс образования полигонов бытовых отходов, проблемы регулирования транспортных потоков и поддержки социально-уязвимых слоев населения.

5. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых предполагается реализация Концепции

      Реализация данной Концепции предполагается посредством следующих нормативных правовых актов:

      1. Конституция Республики Казахстан (принята на республиканском референдуме 30 августа 1995 года).

      2. Бюджетный кодекс Республики Казахстан от 4 декабря 2008 года.

      3. Гражданский кодекс Республики Казахстан (Общая часть) от 27 декабря 1994 года.

      4. Гражданский кодекс Республики Казахстан (Особенная часть) от 1 июля 1999 года.

      5. Кодекс Республики Казахстан от 30 января 2001 года "Об административных правонарушениях".

      6. Земельный кодекс Республики Казахстан от 20 июня 2003 года.

      7. Закон Республики Казахстан от 6 января 2011 года "О государственном контроле и надзоре в Республике Казахстан".

      8. Закон Республики Казахстан от 1 марта 2011 года "О государственном имуществе".

      9. Указ Президента Республики Казахстан от 18 июня 2009 года № 827 "О Системе государственного планирования в Республике Казахстан".

      Кроме этого, Концепция также будет реализовываться через следующие действующие и планируемые к утверждению программные документы:

      действующие:

      1) Программа развития города Астаны на 2011-2015 годы, утвержденная решением сессии маслихата города Астаны от 29 декабря 2010 года № 421/55-IV;

      2) межрегиональный план мероприятий по развитию Астанинской агломерации до 2020 года, утвержденный постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2013 года № 611;

      3) Комплексный план социально-экономического развития населенных пунктов, прилегающих к городу Астане, до 2020 года, утвержденный постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 июня 2013 года № 681;

      разрабатываемые:

      4) долгосрочный план формирования Астанинской агломерации до 2030 года.

Елорданың 2050 жылға дейін әлемнің үздік 10 қаласының рейтингіне кіру тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 1394 қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 24 қаңтардағы № 31 қаулысымен

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 24.01.2024 № 31 қаулысымен.

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Елорданың 2050 жылға дейін әлемнің үздік 10 қаласының рейтингіне кіру тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасының орталық және жергiлiктi атқарушы органдары Тұжырымдаманы iске асыру жөнiндегi қажеттi шараларды қабылдасын.

      3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының


Премьер-Министрі

К. Мәсімов


  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2014 жылғы 29 желтоқсандағы
№ 1394 қаулысымен
бекітілген

Елорданың 2050 жылға дейін әлемнің үздік 10 қаласының
рейтингіне кіру тұжырымдамасы
Мазмұны

      Кіріспе

      1. Астана қаласының ағымдағы ахуалын талдау

      2. Халықаралық тәжірибе

      3. 2050 жылы Астана қаласын дамытудың үрдістері мен пайымы

      4. Астана қаласын дамытудың қағидаттары мен жалпы тәсілдері

      5. Тұжырымдаманы іске асыру болжанатын нормативтік құқықтық актілердің тізбесі

Кіріспе

      Астана қаласының 2050 жылға қарай әлемнің үздік 10 қаласына кіруі қазіргі кездегі көшбасшылар мен басқа да дамушы мегаполистер тарапынан бәсекелестіктің жоғары деңгейіне байланысты. Еңбек өнімділігінің материалдық құндылықтарды жасау процестерін автоматтандыру есебінен өсуі, урбандалу процестерінің күшеюі есебінен еңбек және қаржы ресурстарының шоғырлануы, қызметтің жаңа түрлерін дамыту және әлемдік экономика құрылымының өзгеруі заманауи қалалардың перспективалы даму бағыттары мен басымдықтарын айқындайтын түйінді факторлар болып табылады.

      Аталған Тұжырымдамада көрсетілген негізгі бағыттар "Қазақстан – 2050" стратегиясының, сондай-ақ Қазақстанның "Нұрлы жол" жаңа экономикалық саясатының қағидаттарына сәйкес келеді. Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіруінің ұзақ мерзімді басымдықтарында ақпараттық технологияларды енгізу, инновацияларды пайдалану, сондай-ақ Астана агломерациясы шеңберінде ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру арқылы экономиканың ғылымды көп қажет ететін орталық діңгегі ретінде елорданы дамыту көзделуде.

      Макроөңірлерде тартылыс орталықтарына айналатын қалаларды құра отырып, елді хабтық қағидат бойынша аумақтық дамыту бірыңғай нарықты қалыптастырып, өңірлік сәйкессіздіктерді азайту саясаты нұсқаларының бірі болуға тиіс.

      Осыған байланысты жаңа идеялар мен инвестициялар тарту, бүкіл Орталық Азия өңірінің іскерлік, қаржылық және ғылыми-білім беру орталығының имиджін қалыптастыру елорданы 2050 жылға қарай дамытудың негізгі міндеттерін білдіреді.

      Астана қаласының Қазақстан Республикасының елордасы ретінде қалыптаса бастаған кезінен бастап жұмсалған күш-жігер мен салынған қаражат әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси тұрақтылықтың берік іргетасын қалыптастыруға мүмкіндік берді. Сәулеттік келбеті мен іске асырудың кең мүмкіндіктері елорданың халықаралық аренадағы визит карточкасына айналды.

      Дамудың бірінші кезеңі табысты өтті, енді қаланың алдында тұрған жаңа мақсаттар мен міндеттер ұзақ мерзімді дамудың жаңа тұжырымдамасын жасауды талап етеді. Қолда бар демографиялық әлеуетті оңтайлы пайдалану және бұл ретте қоршаған ортаға зиян келтірмей, адамдардың тұруына қолайлы жағдайлар жасау үшін қаланы жоспарлаудың көптеген аспектілерін қайта қарау қажет.

      2020 жылға қарай Астана қаласы халқының саны шамамен 1 миллион адамға, 2030 жылға қарай 1,22 миллионға жетеді, 2050 жылы елордада

      2,1 миллионнан астам адам өмір сүретін болады.

      Сондықтан елорданың бұдан бұрынғы стратегиялық және бағдарламалық құжаттарының іске асырылу тәжірибесі ескерілген жаңа даму тұжырымдамасы, сондай-ақ неғұрлым тиімді және өзекті даму модельдері кіріктірілген заманауи мегаполистер келешегінің жаңа пайымы перспективалы қала құрылысының жаңа пайымын ұсынады.

      Дәстүрлі салаларды, сонымен қатар машина жасауды, азық-түлік өнімдерінің өндірісін, химия өнеркәсібін қамтитын өндірістің негіз қалаушы салаларын, сондай-ақ ең жаңа, ғылымды көп қажет ететін салаларды, микроэлектрониканы, есептеу техникасын, биотехнологияны дамытуды және бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеуді ынталандыру Астана қаласын жаңа индустрияландырудың бастау көзіне айналдырады.

      Астана өндірісін халықаралық өндірістік-шаруашылық байланыстарға кіріктіру бүкіл жеке кәсіпкерлікті дамыту үшін негіз жасауға мүмкіндік береді. Шағын және орта бизнестің ірі компаниялармен бәсекелеспей, тиісті нарық тауашасынан орын алатын экономиканың тиімді өндірістік-қызмет көрсету моделін жасау болжануда, осылайша өндіріс пен қызмет көрсетудің жалпы процесі әртүрлі деңгейдегі экономикалық субъектілердің үйлесімді өзара іс-қимыл жасауы есебінен қалыптасады.

      Құрылыс пен девелопментке ерекше рөл бөлінетін болады. Қазіргі уақытта елордадағы жылжымайтын мүлік нарығы Қазақстандағы ең үздіктердің бірі болып табылады.

      Ғылыми-білім беру және медициналық кластерлер әлеуметтік дамудың негізін құрайды, өйткені бұл тәсіл дамыған мемлекеттер қалаларының деңгейімен технологиялық және кәсіби тұрғыдан артта қалудағы айырмашылықты қысқарту есебінен қосымша бәсекелік артықшылықтарды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Осылайша, орнықты даму тұжырымдаманың негізгі басымдығы болып табылады. Оны қамтамасыз ету үшін мультитәртіптік тәсіл, көптеген құрауыштар мен аспектілерді есепке алу қажет, олардың ең бастысы елорда тұрғындарының әл-ауқатын қамтамасыз ету болып табылады.

1. Астана қаласының ағымдағы ахуалын талдау

      Астана Қазақстан Республикасының саяси, іскерлік және мәдени орталығы болып табылады.

      Қаланың Қазақстан Республикасының астанасы ретінде қалыптаса бастаған кезінен бастап әлемнің әртүрлі елдері мен түкпірлеріндегі 22 қаламен дипломатиялық қатынастар орнатылған. Астана қаласының бауырлас қалаларының қатарына: Анкара (Түркия), Питтсбург (АҚШ), Амман (Иордания), Варшава (Польша), Сеул (Оңтүстік Корея), Дубай (БАӘ), Пекин (ҚХР), Мәскеу (Ресей), Манила (Филиппин), Ханой (Вьетнам), Ницца (Франция) және басқалары кіреді.

      1998 жылы Астана ЮНЕСКО шешімімен "Бейбітшілік қаласы" атағына ие болды.

      2003 жылдан бері Астана қаласында Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі өткізіліп келеді.

      Астанада Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ), Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД), Еуразиялық экономикалық қоғамдастық (ЕурАзЭҚ), Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы (ҰҚТҰ) сияқты халықаралық ұйымдардың мемлекеттер мен үкіметтер басшылары кеңестерінің кездесулері аса жоғары деңгейде өткізілді.

      2010 жылғы 1 желтоқсанда ЕҚЫҰ Саммитінде Астана XXI ғасырдың нақты геосаяси орталығы ретінде әлемге танылды.

      Елордада 2011 жылы ірі спорттық іс-шара – Қысқы Азия ойындары өткізілді.

      Астана 2012 жылы ТМД мен түркі әлемінің мәдени астанасы болып танылды. Елорданың кәсіпорындары мен ұйымдары әлемнің 90 елімен сауда-экономикалық қатынастар орнатқан. EXPO-2017 дүниежүзілік көрмесін өткізу Астананың әлеуетті мүмкіндіктерін тану болып табылады.

      Қазақстанның елордасы – Астана 2000 жылдан бері Мәскеу, Минск, Бішкек және ЕурАзЭҚ-тың басқа да ірі қалалары мүшелері болып табылатын әлеуметтік және іскерлік әріптестік саласындағы беделді ұйым Астаналар мен ірі қалалардың халықаралық ассамблеясының (ҚХА) мүшесі болып табылады.

      Астана қаласы халқының саны шамамен 850 мың адамды немесе республика тұрғындарының жалпы санының 4,8 %-ын құрайды. Қазіргі уақытта өңірлер бөлінісінде Астана қаласы бойынша ең жоғары көші-қон сальдосы байқалады (10887 адам), одан кейін Алматы қаласы (6898 адам) және Маңғыстау облысы (1554 адам) орналасқан.

      Соңғы 10 жыл ішінде Қазақстан өңірлерінің арасында (республика бойынша орташа көрсеткіш – 7,68) халық өлім-жітімінің ең төмен көрсеткіші (4,24), сондай-ақ туу деңгейінің қарқынды өсуі (29, республика бойынша орташа көрсеткіш – 23,3) елорданың жоғары демографиялық әлеуетін көрсетеді. Бұл ретте тұрғындардың орташа жасы 30 жасты құрайды, халықтың жалпы санының 30 %-дан астамы жастардың үлесіне тиесілі.

      Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының қорытындылары

      Астана қаласының 2008 жылдан бері дамуын талдау

      Қазақстанның заманауи экономикалық дамуында Астана ерекше орын алады, 722 шаршы километр аумақта республика халқының 4,8 %-ы ғана тұрады, бірақ мұнда жалпы ішкі өнімнің 9,9 %-ы өндіріледі, мемлекет бюджеті кірісінің едәуір бөлігі – шамамен 15 %-ы және елдің негізгі капиталына салынатын барлық инвестициялардың 9 %-ға жуығы қалыптастырылады.

      Қаланың жалпы өңірлік өнімінің (ЖӨӨ) көлемі 2013 жылы 3 484,8 млрд. теңгені құрады. Жан басына шаққандағы ЖӨӨ көрсеткіші 2013 жылдың қорытындысы бойынша 28,8 мың АҚШ долл. жетті (ҚР бойынша орташа – 13,6 мың АҚШ долл.).

      Қаланың ЖӨӨ озыңқы өсуі көрсетілетін қызметтер саласының дамуымен айқындалады, мәселен, 2007 жылы оның үлесі 72,6 %-ды құраған болса, 2013 жылдың қорытындысы бойынша 87,2 %-ды (сауданың үлесі – 22,2 %) құрады.

      2007 және 2013 жылдардағы ЖӨӨ құрылымы



      ЖӨӨ нақты индексінің 2008 – 2013 жылдардағы өзгеру серпінінің ұсынылған кестесінде 2008 – 2009 жылдары тұтынушылық сұраныстың жалпы деңгейінің рецессиясы мен төмендеуі аясында қала экономикасының айтарлықтай төмендегені байқалғаны көрсетілген. Сонымен қатар, дәл осы кезеңде елорда экономикасының өсуіне қол жеткізудің жаңа жолдары іздестірілді. Қабылданған шаралар нәтижесінде 2010 жылдан бастап-ақ ЖӨӨ құрылымында қаржы секторындағы, логистикадағы, денсаулық сақтау мен білім берудегі, коммуналдық және көліктік қызмет көрсету саласындағы көрсетілетін қызметтер, сервистік көрсетілетін қызметтер, сондай-ақ экономиканың нақты секторындағы өндіріс басым бола бастады, бұл қағидаттық тұрғыда елорданы дамытудың басымдықтарымен өзара байланысты болып табылады.



      Елорда экономикасының нақты секторын дамыту. 2008 – 2013 жылдары өнеркәсіп өндірісінің көлемі 109,6 млрд теңгеден 276,2 млрд теңгеге дейін екі есе өсті.

      1997 – 2007 жылдар аралығындағы кезеңде өнеркәсіп өндірісінің өсуін негізінен құрылыс индустриясы кәсіпорындары қамтамасыз етті, олардың үлесі 40 %-ды құрады, тиісінше, құрылыс жұмыстары көлемінің төмендеуі осы саладағы өндіру мен ілеспе өндірістердің қысқаруына әкеп соққанын атап өту қажет.

      Өңдеу өнеркәсібінің құрылымы



      Сонымен қатар, әкімдіктің инвесторлар тарту мен Индустриялық парк аумағында нарықта сұранысқа ие жобаларды іске асыру бойынша жүргізіп отырған нақты жұмысы 2009 жылдың өзінде-ақ "Локомотив құрастыру зауыты" ірі өндірістік кәсіпорнын іске қосуға мүмкіндік берді. Индустрияландыру картасы бойынша 19 өндіріс енгізілді, тағы 7 жоба 2015 жылдың соңына дейін іске қосылатын болады. Барлық жобалар жалпы көлемі 400 млрд. теңгеден асатын жеке инвестициялар есебінен салынады.

      Бүгінгі күні Индустриялық парк аумағында жалпы инвестициялар көлемі 166,7 млрд. теңгені құрайтын 47 инвестициялық жоба іске асырылуда.

      Бұдан басқа, Астана қаласында "SmartAstana" жобасын іске асыруға баса назар аударылуда, оның негізін үздік әлемдік практикасы мен "Ақылды қаланың" 6 негізгі сипаттамасы: ақылды экономика, басқару, өмір сүру, ұтқырлық, адамдар, қоршаған орта құрайды. Бұл бағытта тартылған шетелдік консультанттармен бірге "Қауіпсіз қала", "СМАРТ – сити" жобасын іске асыру бойынша жұмыс жүргізілуде.

      Негізгі капиталға инвестициялар. Бүгінгі күні елорда нақты инвестициялар орталығы болып табылады, 2013 жылы экономикаға капитал салымдарының көлемі 547,5 млрд. теңгені құрады, бұл 2007 жылғы деңгейден 1,3 есе артық.

      2008 жылдан бергі кезеңде елорда экономикасына барлығы 2956,5 млрд. теңге инвестицияланды, оның ішінде мемлекеттік қаражат – 1 299,9 млрд. теңге (44,0%). Тартылған инвестициялардың көлемі бойынша Астана соңғы үш жылда өңірлер арасында Атырау облысынан кейін 2-орынды иеленіп келеді.

      Негізгі капиталға инвестициялардың көлемі





      Соңғы бірнеше жылда түсімдердің жалпы құрылымындағы меншікті кірістің 2009 жылғы 22,5 %-дан 2014 жылы 42 %-ға дейін елеулі өсуі байқалады, бұл ретте трансферттер үлесі біртіндеп, тиісінше 77,5 %-дан 58 %-ға дейін төмендеуде. Қолайлы экономикалық жағдай қала бюджетіне меншікті кірістердің өсуіне ықпал етті, олар 2010 жылдан бастап 2 есеге өсті және 2014 жылғы болжамға сай 159 млрд. теңгені құрайды.

      Халық санының айтарлықтай өсуі мен жоғары көші-қон лектеріне қарамастан, Астана халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі бойынша бірінші орында – 1 тұрғынға 27,7 шаршы метр, 2008 жылы бұл көрсеткіш 19,3 ш.м. (ел бойынша 4-орын) құраған болатын. Республика бойынша пайдалануға берілген тұрғын үйдің барлық көлемінің бестен бір бөлігі Астанаға тиесілі, мұнда құрылыс ұйымдарының 13%-ы тіркелген.

      Тұрғын үйдің берілуі (6 жыл ішінде - 7,7 млн.ш.м.)



      Тұрғын үйдің берілуі (6 жыл ішінде – 7,7 млн.ш.м.) 2008 жылдан бастап тұрғын үй құрылысына шамамен 500 млрд. теңге инвестиция салынды, 73 971 пәтер болатын 7,7 млн. шаршы метр (оның ішінде 10 210 – мемлекет тарапынан) пайдалануға берілді.

      Құрылыс секторы мен үлескерлерді мемлекеттік қолдау бойынша қабылданған шараларды ескере отырып, аяқталмаған (проблемалы) объектілер саны 243-тен (2008 жылдың басындағы жағдай бойынша) 2 тұрғын үй объектісіне дейін қысқартылды, бұл уақыт ішінде үлестік құрылыстың 40,3 мыңнан астам қатысушысының проблемасы шешілді.



      Астана сервистік экономика орталығы болып табылады, 2013 жылы 1 тұрғынға шаққандағы көрсетілген ақылы қызметтер көлемі бойынша қала ел бойынша 1-орынды иеленді – 833,9 мың теңге (2008 жылы – 404 мың теңге – 2-орын).

      Көрсетілетін қызметтерді өндіру үлесіне ЖӨӨ құрылымының 60 %-дан астамы тиесілі, экономиканың еңбекті барынша көп қажет ететін бұл секторында қаланың жұмыспен қамтылған 77 %-ға дейінгі тұрғындары жұмыс істейді.

      Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны 2008 жылдан бастап 2 есеге өсіп, 60,0 мың бірлікті құрады, бұл салада елорданың жұмыспен қамтылған 40% тұрғыны жұмыс істейді, мұнда жыл сайын 60%-дан астам жаңа жұмыс орындары құрылады.

      Бүгінгі күні кәсіпкерлікке қала тіршілігінің барлық салаларына қатысу мүмкіндігі берілген. Республика өңірлерімен салыстырғанда Астана ШОБ-та жұмыспен қамтылған әрбір адамға шаққандағы өндірілген өнім көлемі бойынша 1-орынды иеленеді – 6,3 млн теңге (республика бойынша орташа мән – 3,1млн теңге).

      Тауар айналымы көлемі



      Сауда саласы – қала экономикасының негізгі құрамдас бөлігінің бірі, жыл сайын тауар айналымының физикалық көлемі индексінің өсуі шамамен 15-20%-ды құрайды, 2007 жылдан бастап оның көлемі 3,4 есе ұлғайып, 2013 жылдың қорытындысы бойынша 544 млрд. теңгеге жетті.

      Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берілген кредиттер 1,2 есе өсті және 2013 жылы 91,9 млрд. теңгені құрады, олар бойынша сыйақы мөлшерлемесі 16,8%-дан 13,2%-ға дейін төмендеді.

      Ірі қалада ғана даму нәтижесі айқын байқалып, негізгі жетістіктер, сол сияқты жалпы ұлттық экономиканың өсуін тежейтін проблемалар да әлдеқайда шоғырланған түрде көрінеді.

      Географиялық орналасуына және онымен байланысты табиғи-климаттық жағдайларға, сондай-ақ даму ерекшеліктеріне қарай заманауи мегаполистердің алдында, перспективада тиісінше көңіл бөлінбеген жағдайда, айтарлықтай тежегіш факторға айналатын бірқатар проблемалар тұр.

Астана қаласының аумақтық-кеңістікте орналасуын SWOT-талдау

(әлсіз және мықты тұстарын бағалау)


Мүмкіндіктер

Қауіптер

Мықты тұстары

1) қала аумағын кеңейткен кезде табиғи кедергілердің болмауы

2) жер сілкінісі, сел, көшкін мен дауыл қаупінің болмауы

3) дала желінің қатты болуына орай ауа ластануының төмен деңгейі

4) республиканың ортасында орналасуы

1) көші-қон ағыны

2) қалдықтарды өңдеу мен кәдеге жаратудың нашар дамыған инфрақұрылымы

3) аумағынан су ағатын облыстардағы АӨК кәсіпорындары ластанған суларының Есіл өзеніне кұйылуы

Әлсіз тұстары

1) Ресей мен Қытайдың ірі қалаларынан айтарлықтай қашықта орналасуы

2) инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым тозуының жоғары деңгейі

3) негізгі құрғақ жол қатынастарының өткізу қабілеттілігінің өсіп келе жатқан транзиттік ағынға сәйкес келмеуі

4) ауа қатынасының нашар дамыған желісі

1) халықтың ауыз суға деген өсіп келе жатқан қажеттіліктерін жабдықтаудың шектеулі әлеуеті

2) жыл бойы температурадағы үлкен айырма (-45-тен +40-қа дейін)


      Астана қаласының аумақтық-кеңістікте орналасуының SWOT-талдауы астананың бұл тұрғыдан бәсекелестік артықшылықтары айтарлықтай басым екенін және шекараны одан әрі кеңейту үшін табиғи кедергілердің жоқтығында екенін көрсетіп отыр.

      Жаңа әуежай, автожолдар салуды қамтитын көліктік-логистикалық инфрақұрылымды дамыту жөніндегі жобаларды іске асыру инвесторлар тарапынан қызығушылықты арттыру, жаңа жұмыс орындарын ашу, өндірісті дамыту бөлігінде астананың тартымдылығының өсуіне ықпал ететін болады.

      Инвестициялар тарту тұрғысынан жер сілкіністері мен көшкін сияқты табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар қаупінің жоқ екендігін атап өткен жөн. Шектесетін мемлекеттерде қоғамдық-саяси толқулар туындаған жағдайда, шекарадан айтарлықтай қашықта орналасуы геосаяси тұрғыдағы қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.

      Халықты ауыз сумен қамтамасыз ету проблемасы перспективада көптеген көлдердің және қаладан 30 шақырым радиустағы жер асты су көздерінің әлеуетін пайдалану есебінен, сондай-ақ Ертіс өзенінен қосымша арналар салу арқылы шешілуі мүмкін.

      Қалдықтардың проблемасын шешу қайта өңдеу мен кәдеге жаратудың жаңа технологияларын енгізуді, күл-қоқысты өңдейтін кешендер мен комбинаттар салу және сақтау полигондарын оңтайлы пайдалануды болжайы.

      Экономикалық әлеует. Жаңғырту мен инновациялық даму мәселелерін қоныстандыруды және өңірлік деңгейдегі экономиканы кеңістікте ұйымдастыруды жетілдіруден бөлек шешу мүмкін емес. Заманауи ірі қаланың кеңістіктік моделін қалыптастыру оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру, агломерациялық даму және қаланың аумақтық капиталын пайдалану аспектілерін қамтиды.

      Өңірлендіру процестері, жаһандық нарықтың дамуы, ресурстар (еңбек және қаржы) ұтқырлығының артуы, өмір сүру үшін қолайлы жағдай іздеуде тұрғындардың еркін қоныс аударуы ірі қалалардың дамуына және бүкіл әлемде агломерациялар құруға айтарлықтай әсерін тигізеді.

      Дамушы қалалар индустрияландырудан кейінгі қоғамның тұрақты дамуының негізгі құралына айналады. Жоғары технологиялық өнімдерге, ақпараттық технологиялар мен инновациялық шешімдерге негізгі сұранысты қала қалыптастырады, бұл ретте қалада ғана инновациялар жасалады.

Астана қаласының экономикалық әлеуетін PEST-талдау

(макроэкономикалық сипаттағы әртүрлі аспектілердің ықпалын бағалау)

Саяси

Экономикалық

Оң аспектілер

Жағымсыз аспектілер

Оң аспектілер

Жағымсыз аспектілер

1) басқа елдермен және аумақтармен шиеленіскен дипломатиялық қатынастардың болмауы

2) геосаяси шиеленіс ошақтарынан айтарлықтай қашықта орналасуы

геосаяси қақтығыста бір тарапты ғана қабылдау қажеттігі

1) "Астана – жаңа қала" ЕЭА аумағында ерекше салықтық және кедендік режимнің болуы

2) өсіп келе жатқан ішкі нарық

1) ішкі нарықтың жаппай тұтынылатын импорттық тауарларға тәуелділігінің жоғары деңгейі

2) еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың теңгерімсіздігі

Әлеуметтік

Технологиялық

Оң аспектілер

Жағымсыз аспектілер

Оң аспектілер

Жағымсыз аспектілер

1) жоғары демографиялық әлеует

2) жас әрі еңбекке қабілетті халықтың жоғары үлесі

3) медициналық және ғылыми-білім беру кластерін дамыту

1) бақылаусыз көші-қон процестері

2) жылжымайтын мүлік нарығындағы жоғары бағалар

3) қан айналымы жүйесі мен туберкулез ауруларынан болатын өлім-жітімнің жоғары деңгейі

ақпараттық жүйелерге толық көлемде жаңғырту жүргізуге қажеттіктің болмауы

1) ҒЗТКЖ шығыстарының төмен деңгейі

2) әлсіз дамыған ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым

3) технологиялар трансфертімен байланысты шығасылардың жоғары деңгейі


      Мемлекет басшысы жүргізіп отырған сыртқы саясат Астана қаласының әлемдік қаржы және инновациялық орталықтармен тиімді ынтымақтастығы үшін қолайлы жағдайлар жасады.

      Заманауи қала үшін ғылым мен білім беру орталығының, білімді және креативті кадрлардың, инфрақұрылым мен қаржы ресурстарының шоғырлану орнының рөлі бөлінетін әлемдік экономика құрылымында қазіргі уақытта болып жатқан өзгерістерге байланысты аталған аспект ерекше маңызға ие болып отыр.

      Адами әлеует. Жаһандық урбандалу процестерінің өзекті жағдайы, заманауи қалалардың даму үрдістері күрделілігімен және әртүрлілігімен сипатталады. Әртүрлі қалыптасу кезеңдеріндегі қалалар бір мезгілде бірнеше қарама-қайшы факторлардың ықпалына түседі. Дегенмен, бүкіл заманауи ірі қалаларға белгілі бір шамада тән мынадай бірқатар үрдістер бар:

      1) қалалардың адами капитал үшін бәсекелестігінің өсуі: мәселен, климаттық қолайлылығы төмен жерлерде орналасқан қалалар мұны өзге артықшылықтармен, қауіпсіздік, экология, әлеуметтік инфрақұрылым және т.б. саладағы артықшылықтармен өтеуге мәжбүр;

      2) халықтың, бизнестердің, өндірістер ұтқырлығының өсуі және соның салдары ретінде мұндай ұтқырлық сәйкессіздіктерінің келеңсіз салдарларының қалыптасуы;

      3) индустрияландырудан кейінгі экономиканы өзін-өзі көрсету мүмкіндіктерінің үлкен спектріне талаптар қоятын креативті, жұмыскер адамға бағыттау;

      4) қалалық қоғамдастықтар неғұрлым күрделі және бытыраңқы болып, қалалықтардың өмірі – орталықсыздандырылған және өз алдына бөлек бола бастайды;

      5) білім беру және денсаулық сақтау сияқты салалар үлкен маңызға ие бола бастайды, олар адами әлеуетті дамыту процестеріндегі негізгі элементтерге айналады;

      6) өндірістердің қалалар экономикасындағы маңызының төмендеуі, экономиканың сервистік және инфрақұрылымдық секторларының дамуы;

      7) қалалық кеңістікті реттеу және игерілген аумақтарды реконструкциялау арқылы жинақы қала қалыптастыруға ұмтылу;

      8) агломерациялық процестерді, кері урбандауды дамыту, серіктес қалалар қалыптастыру;

      9) қалалық орта жағдайында өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында экологиялық проблемаларды шешуге бағытталған бастамалар санының өсуі;

      10) қалалық орта тартымдылығының негізгі факторы ретінде қауіпсіздік мәнінің өсуі.

Астана қаласының демографиялық әлеуетін SNW-талдау

(негізгі факторлардың сапалық даму деңгейін бағалау)

Стратегиялық позицияның атауы

Позицияны сапалық бағалау

Күшті

Бейтарап

Әлсіз

Халық саны

х



Туу

х



Өлім-жітім

х



Күтілетін өмір сүру ұзақтығы



х

Жыныстық жас құрылымы


х



      Халық санының өсуі және адами даму мүмкіндіктерін сипаттайтын Астана қаласының демографиялық әлеуетін SNW-талдау нәтижелеріне сәйкес 4 позиция бойынша астана жоғары әлеует деңгейіне ие. Олардың қатарында жалпы демографиялық әлеуеттің үлкен сыйымдылығын айқындайтын халық санының өсу серпіні, жоғары туу көрсеткіштері мен өлім-жітімнің төмен көрсеткіштері бар.

      Астана қаласы тұрғындарының жыныстық жас құрылымы балалардың (15 жасқа дейінгі – жалпы халық санының 25 %-ы) жоғары үлесі, тұрғындардың орташа жасы (30 жас) және ерлер мен әйелдер санының арасындағы қалыпты теңгерімсіздік (10 %-дан төмен) тән прогрессивті типке сәйкес келеді. Алайда, 30 жастан асқан ерлер мен әйелдердің өлім-жітімі көрсеткіштерінің айырмашылығы үлкен болғандықтан (ерлер өлім-жітімінің деңгейі орта есеппен 3 есе көп), аталған позиция бейтараптылық тұрғысынан бағаланды.

      Дамыған елдердің қалаларымен салыстырғанда, Астана қаласындағы орташа өмір сүру деңгейі айтарлықтай төмен (орташа айырмашылық 5 жылды құрайды), бұл аталған аспектіде астананың демографиялық әлеуетінің әлсіз тұсы болып табылады.

      Астана қаласының бәсекелестік артықшылықтары

      Бәсекелестік артықшылықтар теориясына сәйкес аумақтың әлемдік шаруашылық жүйесіндегі орны, ресурстарды пайдаланудың өнімділігі, сондай-ақ инновациялар өндірісін ынталандыру бәсекеге қабілеттілікті қалыптастырудың негізгі факторлары болады.

      Осыған байланысты тұрақты даму процесінде болатын өзара байланысты қатынастардың кешенді жүйесін қалыптастыратын бәсекелестік артықшылықтардың детерминанттарына ерекше рөл бөлінеді.

Астана қаласының бәсекелестік артықшылықтары детерминантының матрицасы

Детерминанттар

Аумақтық-кеңістіктік аспектісі

Бәсекелестік артықшылықтары

1. Факторлық жағдайлар

Адами ресурстар

Жоғарғы демографиялық әлеует

Физикалық ресурстар

Табиғи ландшафтық кедергілер игеруге қиындық туғызбаған қала айналасындағы кең аумақты жерлер

Инфрақұрылым

1) Дамып келе жат қан банк және сақтандыру секторы

2) Негізгі құрылыс материалдарының жеке өндірісі

3) Барлық қажетті инфрақұрылымы бар өндіріс алаңдарының аумақтарын жыл сайын кеңейту

4) Энергиямен қамтамасыз етудің жеке көздерінің болуы

Білім ресурсы

1) Ғылыми-білім беру кластерін дамыту

2) ІТ-инфра құрылымын өндіруші компаниялардың шоғырлануы

3) Білім беру мекемелерінің желісін кеңейту

Ақша ресурстары

Өсіп келе жатқан салық салу базасы ірі инвестициялық жобаларды іске асыру есебінен сатып алу сұранысының өсуін ынталандыруға мүмкіндік береді

2. Негізгі факторлар

Геосаяси орналасу

1) Көліктік-логистикалық көрсетілетін қызметтерге өсіп келе жатқан сұраныс аталған салаға инвестициялардың келуі үшін қолайлы жағдай жасайды

2) Қаланың Еуразия орталығында орналасуы бір мезгілде көптеген бағыттар бойынша логистиканы дамытуға мүмкіндік береді, сондай-ақ халықаралық ұйымдардардың штаб-пәтерлері мен трансұлттық корпорацияларды орналастыру үшін алғышарттар қалыптастырады.

Еңбек нарығы

1) Болып жатқан агломерациялық процестерге байланысты еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілу

2) Білікті кадрлар үлесінің қарқынды өсуі

3. Ерекше факторлар

Мемлекеттік саясат

1) Салық салудың салыстырмалы төмен деңгейі

2) Мемлекеттік сатып алудың қарқынды өсіп келе жатқан көлемі

3) Халықтың экономикалық белсенділігін ынталандыру жөніндегі бағдарламаларды іске асыру

4) Саяси тұрақтылық


      Аумақтық капиталдың саны мен сапасы белгілі бір аумақтың экономикалық өсу жылдамдығындағы тағы бір айқындаушы тұсы болып табылады. Аумақтық капиталдың тұжырымдамасы әртүрлі өңірлердегі бірдей инвестициялар қалалық деңгейде де, мемлекет деңгейінде де әртүрлі нәтижелерге алып келеді деп болжайды. Аумақ ерекшеліктерінің, инфрақұрылым мен көрсетілетін қызметтердің тиімділігінің арқасында қол жеткізілген бәсекеге қабілеттілік бүкіл жергілікті экономикаға пайда алып келеді. Аумақтық капитал инвестициялар мүмкіндігі мен олардың бірлігіне табыс алу шамасын айқындайды, демек, инвестициялар мен білікті қызметкерлерді тарту арқылы қаланың бәсекеге қабілеттілігіне ықпал етеді.

      Зерттеушілер қаланың аумақтық капиталының материалдық активтерін қалыптастыратын негізгі факторлардың қатарына қаланың кеңістікте орналасуы мен ұйымдастырылуын, кәсіпорындардың экономикалық көрсеткіштерін, экономикалық құрылымды, климаттық жағдайлар мен табиғи ресурстарды, адами капиталды, инфрақұрылым мен қала құрылысының шарттарын қосады. Материалдық емес активтер биліктің, бизнес пен қоғамның өзара іс-қимылын, бәсекелестік пен бизнестің әлеуметтік-мәдени модельдерін, сондай-ақ әлеуметтік іс-қимылдар желілерін, инновациялық кластердегі білім ағындарының тетіктерін қоса алғанда, қаланың бәсекеге қабілетті даму стратегиясын іске асыруға мүмкіндік беретін ерекше әлеуметтік капитал ретінде сипатталады.

      Әлеуетті инвестор тұрғысынан Астана қаласының аумақтық капиталы мынадай позицияларды қамтиды:

      1) өсіп келе жатқан жылжымайтын мүлік нарығы;

      2) абаттандыру бағдарламаларын іске асыру;

      3) мәдени-ойын-сауық және спорттық-бос уақыт өткізу объектілерінің желісін кеңейту;

      4) зиянды өндірістердің болмауы;

      5) экономикалық субъектілердің қызмет салаларын кеңейту;

      6) серпінді дамып келе жатқан еңбек нарығы;

      7) инновациялық қызмет үшін жасалған жағдайлардың болуы;

      8) ірі жобаларды іске асыру және шағын бизнесті ұйымдастыру үшін қалалық билік тарапынан қолдау көрсету.

      Заманауи қалаларды қоғамдық дамытудың тұрақты түрде өзгеріп отыратын шарттары олардың инновациялар мен инвестициялар, идеялар мен таланттар үшін бәсекелестігі жағдайында, өткізудің кешенді тетігін іске асыру мен бәсекелестік артықшылықтарын өсіру және әлеуметтік-экономикалық дамытудың алгоритмделген стратегиялық басқару жүйесіндегі өңірдің бәсекеге қабілеттілік деңгейін арттыру түйінді даму стратегиясы болып табылады.

2. Халықаралық тәжірибе

      Әлемдік деңгейдегі қалаларды қалыптастыру

      ХХІ ғасырдан басынан бері ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мен инновациялық шешімдерді пайдаланумен сипатталатын "Ақылды қала" тұжырымдамасын іске асыру қалаларды дамытудың басты үрдістерінің біріне айналды.

      "Ақылды қалалар", өз кезегінде, дарынды мамандар мен инновацияларды тартатын экономикалық, экологиялық және әлеуметтік тұрақты болып табылатын аумақтық құралымдарды білдіреді. Бұл бағытта Солтүстік Американың, Батыс Еуропаның және Оңтүстік-Шығыс Азияның өнеркәсіптік тұрғыдан дамыған елдері ерекше белсенді түрде ілгерілеуде. 2012 жылғы жағдай бойынша әлемде аяқталу дәрежесі әртүрлі 143 "ақылды қала" жобасы есептелген. Оның ішінде Солтүстік Америкада – 35, Оңтүстік Америкада – 11, Еуропада – 47, Азияда – 40, Орта Шығыс пен Африкада – 10 жоба. АҚШ, Еуропа, Жапония, Оңтүстік Корея сияқты дәстүрлі технологиялық державалар табысты түрде аяқтауға жақын қалған "ақылды қалалар" салу бойынша көшбасшылар болып табылады.

      Әлемдік геоэкономиканың жаһандық функцияларына қызмет көрсету үшін әлемде қалалық елді мекендер арасында бәсекелестіктің жаңа нарығы пайда болды. Қалалар иерархиясында түрлі тәртіптердің жаһандық функцияларын өзара бөлісіп отырған қалалық орталықтар бар.

      Лафборо Университетінің Жаһандану және әлемдік қалаларды зерттеу тобы (GaWC) қалалық орталықтарды, олардың озық бизнес-қызметтердің көрсетілетін қызметтердің (бухгалтерлік есеп, жарнама, банк ісі/қаржы және құқық) жаһандық желісіне қосылуына сәйкес 4 санатқа жіктейді. Бұл әлемдік (жаһандық) альфа, бета, гамма қалалар және әлемдік қалалардың қалыптасу белгілерін көрсететін қалалар – олардың барлығы 12 иерархиялық деңгейге бөлінген (3-кесте). Әлемдік қаланы қалыптастыру белгілері бар қалалар тізімінде Алматы қаласы аталады.

      3-кесте – Әлем қаласын қалыптастыру бойынша әлем қалаларын жіктеу

Баллдар

Әлем қалалары

А

Әлемдік альфа қалалар

12

Лондон, Париж, Нью-Йорк, Токио

10

Чикаго, Франкфурт, Гонконг, Лос-Анджелес, Милан, Сингапур

В

Әлемдік бета қалалар

9

Сан Франциско, Сидней, Торонто, Цюрих

8

Брюссель, Мадрид, Мехико, Сан Пауло

7

Мәскеу, Сеул

С

Әлемдік гамма қалалар

6

Амстердам, Бостон, Каракас, Даллас, Дюссельдорф, Женева, Хьюстон, Джакарта, Йоханнесбург, Мельбурн, Осака, Прага, Сантьяго, Тайбэй, Вашингтон

5

Бангкок, Пекин, Монреаль, Рим, Стокгольм, Варшава

4

Атланта, Барселона, Берлин, Буэнос-Айрес, Будапешт, Копенгаген, Гамбург, Стамбұл,

Куала-Лумпур, Манила, Майами, Миннеаполис, Мюнхен, Шанхай

D

Әлемдік қаланы қалыптастыру белгілері бар қалалар

Di

Салыстырмалы күшті белгілері

3

Афины, Окланд, Дублин, Хельсинки, Люксембург, Лион, Бомбей, Нью Дели, Филадельфия, Рио де Жанейро, Телль Авив, Вена

Dii

Кейбір белгілері

2

Абу Даби, Алматы, Бирмингем, Богота, Братислава, Брисбэйн, Бухарест, Каир, Кливленд, Кельн, Детройт, Дубаи, Хо Ши Мин, Киев, Лима, Лиссабон, Манчестер, Монтевидео, Осло, Роттердам, Эр Рияд, Сиэтл, Штутгарт, Гаага, Ванкувер

Diii

Ең аз белгілері

1

Адэлаида, Антверпен, Орхус, Балтимор, Бангалор, Болонья, Бразилиа, Калгари, Кэйптаун, Коломбо, Колумбия, Дрезден, Эдинбург, Генуя, Глазго, Гетеборг, Гуанчжоу, Ханой, Канзас-сити, Лидс, Лилль, Марсель, Ричмонд, Санкт-Петербург, Ташкент, Тегеран, Тихуана, Турин, Утрехт, Веллингтон.


      Дереккөз: Лафборо Университетінің Жаһандану және әлемдік қалаларды зерттеу тобы (GaWC)

      Мыналар:

      1) атының халықаралық танымалдылығы;

      2) халықаралық оқиғаларға белсенді ықпал етуі немесе қатысуы;

      3) халықаралық қаржы институттарының, заң фирмаларының, корпорациялардың штаб-пәтерлерінің орналасуы;

      4) аса ірі халықаралық әуежайдың болуы;

      5) дамыған көлік жүйесі;

      6) дамыған коммуникациялық инфрақұрылымы;

      7) халықаралық аудиторияға шығатын дүние жүзіне беделді бұқаралық ақпарат құралдары;

      8) нақты көп халқы (кемінде 1 млн. адам);

      9) жинақы түрде тұратын бірнеше халықаралық мәдениеттер мен қоғамдастықтардың болуы (мысалы, ChinaTown, Кіші Италия);

      10) халықаралық спорт іс-шараларын және т.б. өткізу жаһандық қалалардың жалпы сипаттамалары болып табылады.

      Қалаларды сәтті дамыту мысалдары

      Әлемдік қалалар дамуының жаңа парадигмасы – креативтілік экономикалық дамыған елдерде өнім шығаруға ықпал ететін неғұрлым елеулі факторға айналады, өйткені ол еңбек пен капитал құру процесіндегі ой-пайымдарды іске асыруға қабілетті. Жаңа біртума идеялардың арқасында креативтілік еңбек пен капиталдың ерекше қосымша шығындарынсыз өндіріс деңгейін арттыруға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, адамның бұл қабілеті шексіз ресурстарды құрайды.

      2009 жылы креативтік салалардың үлес салмағы жаһандық ЖІӨ-нің 7 %, жылдық өсім – 8,7 % құрайды. ЭЫДҰ елдерінде экономиканың жыл сайынғы өсуі 5-тен 20 %-ға дейін құбылады1.

      Ұлыбританиядағы мемлекеттік, сол сияқты муниципалды деңгейде шығармашылық индустрияларды дамыту тәжірибесі бүкіл әлемде мәдениет және экономика саясатын қалыптастыру үшін үлгі болып табылады. 1998 жылы өнеркәсіпте және графикалық дизайнда, жарнамада, сәулетте, кинода, музыкада, баспа ісінде, телевизияда және т.б. жұмыс істейтін кәсіпорындарға жетекшілік ететін Креативтік индустриялар бағдарламаларын дамыту департаменті (DCMS) құрылды. "Креативті Британия. Жаңа экономика үшін жаңа таланттар" атты DCMS-ның баяндамасына (2008 ж.) сәйкес бұл елдің креативті фирмалардың 78 %-ы инновациялық болып табылады. Жаңа немесе жетілдірілген өнім басқа секторлар фирмаларындағы 40 %-ға қарағанда креативтік индустрия фирмаларының тауар айналымында 52 %-ды құрайды.

      1992 – 2009 жылдар серпінінде креативтік индустрияның өсу қарқыны (6,8 %) жалпы Ұлыбританияның жылдық орташа экономикасының өсу қарқынын басып озды (5,5 %) және қазіргі уақытта бұл сектор 222 мыңнан астам тіркелген компанияларды қамтиды.

      Қызмет көрсету саласы мен шығармашылық индустрия әлемнің ірі қалаларында неғұрлым кең таралуда. Дамыған қалалардың экономикасы білімге негізделген қосылған құны жоғары көрсетілетін қызметтерді құруға бағытталған. Сондай-ақ, қазіргі дәуірде креативті идеяларды пайдалану арқылы өндіріс деңгейін арттыруға мүмкіндік беретін шығармашылық индустриясы қалалар экономикасының жоғары өсу қарқынын қамтамасыз етеді.

      ________

      1 Й.Клоудова. Креативті экономика дамуының экономикалық жағынан артта қалған өңірлерге әсері.

      Дубай.

      Jones Lang LaSalle халықаралық компаниясы жүргізген зерттеуге сәйкес қазіргі заманғы Дубай мегаполисі бизнесті ұйымдастыру мен жүргізу үшін әлемнің ең үздік қалаларының (Лондонмен және Сан-Францискомен қатар) ішінде көшбастаушы үштік құрамына кірді. Дубайдың басты артықшылықтарының ішінде сауда жолдарының қиылысында географиялық орналасуы және мемлекеттің сауда қатынастарын дамытудағы белсенді саясаты.

      Қолайлы инвестициялық климаттың, еркін экономикалық аймақтар айналасында экожүйелерді құрудың, инфрақұрылымға және қаланы дамытуға инвестициялар салудың арқасында Дубай ең ірі әлемдік қызмет көрсету орталықтарының біріне айналды.

      Қаланың дамуында айқындаушы рөл атқарған негізгі факторлардың қатарында шетел капиталының ағынын реттейтін заңдардың ырықтандырылуын, инвесторлар үшін салықтық және қаржылық ынталандырулар құруды, дауларды реттейтін тетіктердің әзірленуін және капитал репатриациясының кепілдігін қамтамасыз етуді атап өту қажет. Дубайда сыртқы сауданы және шетелдік инвестициялардың ағынын ынталандыру үшін барлығы 12 еркін экономикалық аймақ құрылды. Әрбір экономикалық аймақ барлық қажетті жүйелерге және инфрақұрылымға ие іскерлік аудан болып табылады. Аймақтардың резиденттері салықтар мен кедендік алымдардан, оның ішінде экспорт пен импортқа салынатын салықтардан босатылған. Шетел мемлекеттерінің азаматтары Дубайда сатып алынған жылжымайтын мүлікке толық меншік құқығына ие.

      Жоғары білікті еңбек ресурстарын тарту мақсатында ел заңнамасында шетел инвесторларының шетелден мамандарды жұмысқа шақыру құқығына ие екендігі көзделген. Дубайда жеке тұлғалардан табыс салығы алынбайды. Бұдан басқа, елде жоғары білім беру жүйесін дамытуға арналған бірегей айрықша экономикалық аймақ құрылған. Осы экономикалық аймаққа 11 елден 25-тен астам халықаралық университетті тартуға қол жеткізілді, онда шамамен 20 мың студент білім алуда.

      Нормативтік-құқықтық базаны оңтайландыру шеңберінде шетелдік және жергілікті инвесторлар үшін тең ынталандыру, кепілдеме және артықшылықтар көзделген. Пайда алу және инвестицияларды репатриациялау үшін мүмкіндіктерді шектейтін валюталық бақылау саласындағы кедергілер жойылған. Еркін экономикалық аймақтарда барлық салықтардан босатумен қатар капитал салымдарымен байланысты жобалар үшін салықтық жеңілдіктер енгізілген.

      Мемлекет заманауи инфрақұрылымды дамытуға көп көңіл бөледі. 1990 жылдардың соңында көрсетілетін қызметтер секторы дамытыла бастады, сондықтан қала инфрақұрылымын жетілдіру, коммуникациялар мен инновациялық қызметті дамыту басым бағыттарға айналды. Мұндай тәсіл қаланы жоспарлаудың тиімділігін және сәулет туындыларының сапасын елеулі арттыруға, әлемге танымал брендтер мен қонақ үйлерді тартуға, қаланың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.

      Әуе дәліздерін пайдалану шарттарын ырықтандыру және қолайлы географиялық орнымен қоса бажсыз тиімді сауда жүйесін құру Дубай арқылы әуе тасымалдарының көлемін ұлғайтуға мүмкіндік берді. Дубайды әлемдік көлік және қаржы орталығына айналдыру жөніндегі бағдарлама шеңберінде қалада тиімді және қолайлы метрополитен жүйесі салынды.

      Қызмет көрсету секторын мақсатты дамытудың нәтижесінде мұнаймен байланысты емес көздердің үлесі Дубайдың ЖІӨ-де қазіргі уақытта 94%-ды құрайды. Дубай халықаралық қаржы орталығында 25 ірі халықаралық банктің 18-і жұмыс істейді, 10 ірі сақтандыру компаниясының 6-ы, 10 ірі заң фирмаларының 6-ы және 8 активтерді басқару жөніндегі ірі компания жұмыс істейді.

      Дубай туристер үшін әлемдегі аса тартымды орындардың рейтингінде 8-орынға ие болды. Жергілікті әуежай шамамен 150 авиакомпанияға қызмет көрсетеді, олар Дубайдан шамамен 220 межелі пунктке рейстер жасайды. Дубай әлемдегі жүктемесі ең көп әуе тораптарының бірі болып табылады. Emirates әуе компаниясы жүйелі халықаралық рейстерде бір жолаушыға есептелетін километр саны бойынша әлемдік көшбасшы болды. Жолаушы (2012 жылы 57 млн. адамнан астам) және жүк әуе тасымалдарының көлемі бойынша басқа өңірдегі әуе компанияларынан едәуір озық келеді. Көлік инфрақұрылымының сипатына Дубай метросы әлемдегі машинистердің басқаруынсыз автоматтандырылған метрополитен жүйесінің ең ұзыны болып табылатынын қосуға болады.

      2012 жылы Дубайдың халқы 2,1 млн. адамға дейін ұлғайды. Бұдан басқа сарапшылардың бағалауы бойынша 2012 жылы күн сайын қалаға келушілердің саны миллионға дейін жетті. Қалада қылмыс жоқ деуге болады, Дубай көлемі жағынан әлемдегі үшінші өткізу бекеті ғана емес, сонымен бірге жоғары сапалы білім беру және денсаулық сақтау жүйесі құрылған орталық.

      Копенгаген.

      Копенгаген жасыл инфрақұрылымға қомақты қаражат салды және қазiргi уақытта Еуропада неғұрлым тұрақты қала мәртебесіне ие (Green City Siemens нұсқасы бойынша).

      Энергетика – әрбір ауданның электр энергиясы өндірісінен өңделген жылуды қабылдайтын орталықтандырылған жылыту жүйесі бар және ол ғимараттарды жылыту үшін пайдаланылады.

      Көлік – қаланың автомобиль көлiгiне арналған әлемдік деңгейдегі инфрақұрылымынан басқа, көлемді және кеңейтілген метро жүйесі, автобус желісі, сондай-ақ қала маңындағы теміржол жүйесі бар. Нәтижесінде, барлық тұрғындар қоғамдық көлік аялдамаларынан шамамен 400 метр шегіндегі жерлерде тұрады. Копенгаген өзінің велосипед мәдениетімен және оны сүйемелдейтін инфрақұрылымымен де белгiлi. Қала шегінде 388 километр велосипед бағыттары бар және жол жүрісінің 50 %-ы велосипедпен жүзеге асырылады. Бұдан басқа, қала олар үшiн зарядты инфрақұрылымдарды орната отырып, электромобильдер қозғалысының жүйесін дамытуда.

      Сумен жабдықтау – Копенгаген 2001 жылы бір ғасыр бойы жұмыс істеп тұрған, жыл сайын 1 % желiнi немесе 9 километрді жаңғыртуды қамтитын сумен жабдықтаудың негізгі желілерін ауыстыруға кірісті. Қазіргі уақытта, Еуропаның көптеген қалаларына тән 20-25%-дық орташа көрсеткішпен салыстырғанда, судың бос ағызылуы 5 %-ды құрайды. Сондай-ақ, қала теңіз дауылы кезінде ағын суларды сақтайтын жаңбыр суларына арналған резервуарларды салу арқылы кәріздерді жаңғыртты.

      Қалдықтар – қағидалармен, ынталандырулармен және қалдықтарды азайтуды ынталандыру жөніндегі ақпараттық науқандармен қатар қала тұрмыстық қалдықтарды органикалық және органикалық емес материалдарға бөлетін эксперименталдық зауыт салды және биогаз бен биоэтанол шығарады. Олар қаланың орталықтандырылған жылумен жабдықтауға арналған энергия көзі ретiнде пайдаланылады.

      Аудандар – Копенгагенде жаңартылатын энергия көздерін, төмен деңгейдегі шығарындылар қондырғылары мен көлік жүйелерін қоса алғанда, энергиятиімді тұрғын үйлермен және коммерциялық ғимараттармен, тұрақты энергия желілерімен көмірсутекті-бейтарап орамдар құрылысы бойынша пилоттық жоба әзірледі.

      Сингапур.

      Price Water House Coopers зерттеуіне сәйкес Сингапур "Мүмкiндiктер қаласы 6" көлiк және инфрақұрылым саласында үстем болып отыр. Сингапур инфрақұрылымның қаланы дамытудағы маңызды рөлінің және тұрғындардың игілігі үшін оның үлесін айқын сезінеді. Әсiресе, Сингапурдың тұрғын үйдің қолжетiмдiлігі, құны мен сапасын өлшейтін түйінді көрсеткіштер бойынша көшбасшы болу фактісі аса маңызды.

      Сингапур технологиясы суды ұтымды пайдаланудың сәтті үлгісі болып табылады. Ол бүкіл әлемде кең қолданысқа ие болып отыр. Сингапур сумен жабдықтау мен су тазарту проблемасын 1974 жылы шеше бастады. Жүргізілген саясаттың нәтижесінде 2001 жылы Малайзиядан су импорты 40 %-ға (2-сурет) қысқарды.



      2-сурет – Сингапурдың су ресурстары

      Дереккөз: The Straits Times (2012)

      Казіргі уақытта Сингапурдың су қорының 30 %-ы сарқынды суларды тазартатын NEWater жүйесі өндіреді. NEWater өнеркәсіпте сұранысқа ие, себебі суға деген жалпы сұраныстың 55 %-ы осы секторға келеді. Елдің су ресурстарының 20 %-ын жаңбыр суы береді. Сингапур 2005 жылы теңіз суын тұзсыздандыру зауытын салды. Бұл зауыт Сингапурдың су тұтынуының 10 %-ын қамтамасыз етеді. Теңіз суын тұзсыздандыру тәжірибесі оң ықпал етті және Сингапур Израильмен ынтымақтаса отырып, ауыз суы мақсатында жұмсалатын теңіз суын тұщытатын екінші зауыт салуда. Екінші зауыттың қуаты Сингапурдың таза суға сұранысын түгелдей жабуға мүмкіндік береді.

      Әлем қалаларының рейтингтеріне шолу

      Әлемнің жетекші зерттеу ұйымдары халықтың өмір сүру сапасын және урбандалған аумақтарды дамыту деңгейін бағалаудың бірыңғай тәсілін әзірлеген жоқ, олардың әрқайсысы өзінің индексін және өздерінің есептеу көрсеткіштері жүйесін ұсынады (4-кесте).

      4-кесте - Әлем қалаларының танымал әлемдік рейтинтері

Агенттік, рейтингтің атауы

Зерттеу аясы

Индикаторлар саны

Қамту ауқымы (қалалар)

The Mori Memorial Foundation, Global Power City Index

Барлық салалар

70 индикатор

40

Globalization and World Cities (Loughborough University), Leading World Cities

Барлық салалар

16 индикатор

52

PricewaterhouseCoopers, Business-readiness Indicators for the 21st Century

Бизнес

51 индикатор

20

Economist Intelligence Unit (EIU), Livability Ranking

Өміршеңдік индексі

30 индикатор

140

EconomistIntelligenceUnit (EIU), Рейтинг конкурентоспособности городов мира

Бәсекеге қабілеттілік индексі

16 индикатор

120

Mercer LLC, Quality of Life Survey

Өмір сүру сапасы

39 индикатор

215

City prosperity index

(БҰҰ, Хабитат)

Қалалық өркендеу

5 көрсеткіштер блогы



      Халықтың өмір сүру деңгейінің сапасын және урбандалған аумақтарды дамыту деңгейін бағалаудың бірыңғай тәсілінің болмауына қарамастан, жоғарыда аталған барлық индекстер өмiр сүру үшiн қолайлы, қаланың талаптарына сәйкестікті біріктіреді (Liveable cities2).

      ________

      2 Бастапқыда Америкада қалыптастырылған Liveablecities (өмір сүру үшін қолайлы қалалар) тұжырымдамасы одан әрі, әсіресе Голландияда және Солтүстік Еуропа елдерінде кеңінен таралды.

      Liveable cities тұжырымдамасы өзіне экономикадан бастап экологияға дейінгі қала практикасының барлық жақтарын қамтиды. Осы тұжырымдаманың табыстылығы біршама дәрежеде қала "қолайлылығының" нақты критерийлерін әзірлеу және жалпы қаланың қауіпсіздігі/ қылмыстылығы деңгейімен, халықтың білім деңгейімен, санитариялық-гигиеналық жағдаймен, медициналық қызмет көрсету деңгейімен, рекреация мүмкіндіктерімен, барлық ықтимал қоғамдық сервистерді дамытумен, көлік жүйесінің және әсіресе қоғамдық көліктің тиімділігі деңгейімен, ластану деңгейімен, ең соңында қоғамның толеранттылық және қаланы басқару жүйесінің демократиялығы деңгейімен байланысты тұтас бірқатар индикаторлар бойынша жүйелі өлшеулерді жүргізу мүмкіндігімен айқындалады. Көптеген рейтингтік агенттіктер мен Economist журналы әлемнің көптеген әйгілі және ірі қалаларында олардың liveability тұрғысынан мониторингтейді.

      Қалаларды әлемдік рейтингтерге қосудың негізгі мақсаты:

      1) инвестициялық тартымдылық үшiн қаланың имиджін арттыру,

      2) қай жерде қалалар жақсы жұмыс істейтінін, ал қай жерлерде жақсартуды қажет ететінін көрсету болып табылады.

      Осылайша, әлемдiк рейтингтер қалаларға инвестициялар тарту үшін имиджді көтеруге және жергілікті атқарушы органдарға әлсіз тұстарын көрсетуге көмектеседі.

      Жыл сайынғы KPMG Global cities investment monitor шолуы әлемнің неғұрлым табысты қалалар рейтингінің тобына кіретін қалалар шетелдік инвесторлар үшiн аса тартымды болып табылатынын да растайды.



      3-сурет – Елдегі шетелдік инвестициялардың жалпы көлемінде қалалармен тартылған шетелдік инвестициялардың үлесі

      Дереккөз: KPMG Global cities investment monitor 2012-2013

      Қалалардағы өмір сүру сапасын бағалаудың ең танымал рейтингтерінің бірі Mercer Human Resource Consulting, The Economist Intelligence Unit және UN Habitat компанияларының рейтингі болып табылады.

      Mercer Human Resource Consulting трансұлттық консалтингтік тобы әлемнің ең ірі қалаларындағы өмір сүру сапасын бағалайды. Компания жыл сайын 10 топқа біріктірілген 39 көрсеткіштің негізінде 420 қаладағы өмір сүру сапасының индексін есептейді. Жүйе өмір сүру сапасының жалпы индексінде оның мәнін көрсету үшін әрбір санатты өлшейді. "Mercer" рейтингі есептеу нүктесі ретінде Нью-Йорк қаласын қабылдайды, барлық қалған қалалар соған қатысты ранжирленеді.

      МERCER агенттігінің қолданылатын зерттеу әдістемесіне сәйкес 10 бағыттың ішінен 4-інің (саяси және әлеуметтік тұрақтылық, денсаулық сақтау, коммуналдық көрсетілетін қызметтер мен көлік, тұтыну тауарлары) үлесіне өмір сүру сапасының деңгейін бағалаудың 75 %-ы тиесілі. Айталық, 2013 жылдың қорытындысы бойынша Астана қаласының рейтингтік балы ағымдағы жылы 100-ден 50,9-ды құрады. Агенттік жүргізетін зерттеулердің көшбасшылары дәстүрлі түрде әлемнің дамыған қалаларының (Вена, Цюрих, Окленд, Мюнхен, Ванкувер) бірінші жүздігі болып қалады.

      Әлемнің үздік қалалары әлемнің әртүрлі елдерінен шетелдік инвестицияларды көптеп тартумен сипатталатын халықаралық компаниялардың бизнес жүргізуі үшін зор әлеуеті бар екенін назарға ала отырып, Агенттік жүргізіп отырған зерттеу шетелдіктердің тұру жағдайын бағалауға бағытталған.

      The Economist журналының есептер және рейтингтер дайындаумен айналысатын Economist Intelligence Unit талдамалы бөлімшесі "өмір сүруге ең қолайлы қалалар" тізімін құрастыру үшін дереккөздер жиынтығын, оның ішінде Mercer зерттеулерін пайдаланады. Қала өмірі сапасының индексі зерттелетін қалалардағы өмір сүру жағдайларын айқындайтын тұрақтылық, денсаулық сақтау, мәдениет және қоршаған орта, білім беру, инфрақұрылым сияқты бес басты топқа біріктірілген 30 көрсеткішті қамтиды.

      БҰҰ Хабитат (CPI) қалалық гүлдену индексін есептеу үшін өнімділік, өмір сүру сапасы, инфрақұрылымның дамуы, қоршаған ортаның жай-күйі, материалдық және әлеуметтік теңсіздік сияқты 5 көрсеткіш пайдаланылады. Аталған рейтингте Алматы қаласы CPI жалпы рейтингінде 28-позицияға ие, оның ішінде өнімділік индексі – 27-орында; өмір сүру сапасының индексі – 28-орында; инфрақұрылымның даму индексі – 43-орында; қоршаған ортаның жай-күйі индексі – 24-орында; материалдық және әлеуметтік теңдік индексі – 15-орында.

      Бүгінгі күні Солтүстік Америка мен Еуропа қалалары әлемдегі неғұрлым бәсекеге қабілетті қалалардың бірі болып табылады, халқының қартаюы, инфрақұрылым, берешектер және баяу өсу проблемаларына қарамастан, 2025 жылға дейін өздерінің артықшылығын сақтауы мүмкін. Азиядағы экономикалық өрлеу, сондай-ақ 2025 жылы олардың қалаларының бәсекеге қабілеттілігіне әсер етеді.

      2025 жылға қарай БРҮҚ (Бразилия, Ресей, Үндістан, Қытай) елдерінің Сан-Паулу, Мумбаи, Рио де Жанейро, Дели, Порто Алегри, Санкт-Петербург сияқты алты қаласы ең табысты 25 қала тобына кіреді.

      5-кесте – 2025 жылға қарай әлем қалаларының бәсекеге қабілеттілік рейтингі

Қалалар

2025 жыл

2012 жыл

Нью-Йорк

1 (+1)

2

Лондон

2 (+4)

6

Сингапур

3 (-2)

1

Гонконг

4 (-1)

3

Токио

5 (-2)

3

Сидней

6 (+2)

8

Париж

7 (-2)

5

Стокгольм

8 (+5)

13

Чикаго

9 (+3)

12

Торонто

10

10

Алматы

107 (-11)

96


      *The Economic Intelligence Unit қалалардың бәсекеге қабілеттілік индексіне сәйкес

      Заманауи қалалардың даму үрдістері алуан түрлілігімен және күрделілігімен ерекшеленеді. Әртүрлі даму сатысында тұрған қалалар объективті және субъективті жағдайлардың әсерінен елеулі деформацияға ұшырап отыр. Қалалардың проблемаларын талқылау жөніндегі халықаралық институттар, форумдар мен алаңдар санының көп болуы қалаларды дамытудың үздік практикасын зерттеу қажеттігіне негізделген.

      Қалалардың дамуын зерделеу тәжірибесі мен үздік практикалары әртүрлі қалалардың бірдей даму жолдары болмайтынын дәлелдеуге мүмкіндік береді. Үрдістерді, трендтер мен жалпы ерекшеліктерді анықтау, есепке алу процестерді түсіну және тиімді басқарушылық шешімдер әзірлеу үшін, оның ішінде агломерацияларды дамыту стратегиясын әзірлеу үшін қажет.

      Халықаралық рейтингтік агенттіктер арасында өмір сүру сапасының деңгейін бағалау бойынша бірыңғай көзқарастың болмауын, сондай-ақ ірі қалаларды одан әрі дамыту және әлемдік саудадағы, ақпараттық технологиялардың дамуындағы, энергияның баламалы көздерін пайдаланудағы өзгерістермен айқындалған халықтың ірі қалаларда тұру қолайлылығы бойынша нәтижелерге қол жеткізуі жөніндегі зерттеу топтары болжамдарын назарға ала отырып, Астананың дамуына және әлемнің табысты 10 қаласының қатарына кіруіне ықпал ететін өзіндік пайымды айқындау қажет.

      Болашақ қалаларының даму болжамы

      Қалалардың одан әрі даму бағытын айқындау мақсатында келесі 50 жылдың ішінде қалалар бетпе-бет келуі мүмкін проблемалар мен мүмкіндіктерді айқындау үшін жасалған зерттеу жобасы – "Foresight Future of Cities" жобасы зерделенді (Еуропа қалалары бойынша дамудың жұмыс жобалары зерттеу үшін мысалдар ретінде қаралды). Аталған зерттеу қалалық дамудағы төрт негізгі үрдіс: жаһандық көлемде урбандалу деңгейінің артуы, мегаполистердің аумақтық кеңеюі, климаттық өзгерістер, экологиялық ахуалдың нашарлауы мен әлемдік экономиканың ауыртпалық орталығының ауысуы есепке алына отырып жүргізілді.

      Аталған зерттеуде қалаларды одан әрі орнықты дамыту мақсатында бірқатар аспектілер, оның ішінде қаланы басқару, қаржы және өмір сүру қолайлылығы көзделеді. Жоба жергілікті басқару органдарына қалалардың:

      1) өмір сүру, жұмыс істеу және демалыс үшін ең жақсы орын деген бедел алуына мүмкіндік бере отырып, жақсы басқарылуда екендігіне, ең жақсы қызметтер, тартымды жұмыс орындарын ұсынатынына, дамыған экономикасы мен жоғары өмір сүру сапасына ие екеніне;

      2) өсу мен даму қоршаған ортаны қорғау, қаланың барлық тұрғындарының денсаулығы мен әл-ауқатын жақсартумен қатар жүретін "жасыл экономика" қағидаттары негізінде "ақылды" болып табылатынына кепілдік беруге көмектесетін мәселелерді қарастырады.

      Таяу арадағы 50 жылға зерттеу нәтижелеріне сәйкес оқиғалардың ағымдағы өрбуіне байланысты қалалардың неғұрлым 4 ықтимал түрінің ішінен біреуін құру күтілуде:

      1) Hightech city (жоғары технологиялы қала) – бұл модель қала экономикасын одан әрі жаһандандырумен, халықтың жоғары ұтқырлығын қамтамасыз ету үшін жағдай жасауды болжайды. Шанхай, Дубай, Рио, Сеул, Сингапур сияқты ағымдағы футуристикалық қалалар эталондық қалалар болып табылады. Адамдардың іскерлік орын ауыстыруында барынша жылдам қол жеткізуді қамтамасыз ететін технологияларды одан әрі дамытумен климаттың өзгеруіне қарсы күресу үшін энергияның баламалы көздеріне толық көшу күтілуде.

      2) Digital city (Цифрлық қала) – цифрлық технологияларды белсенді дамыту және оның мүмкіндіктерін пайдалану арқылы адамдар мен объектілердің физикалық орын ауыстыруын төмендетуді болжайды. Қаланың аталған түрінде адамдар орын ауыстырмайды, саяхаттарды қажет етпейтін болады. Цифрлық технологиялар адамдардың өміріне интеграцияланғаны соншалықты, бағдарламалық қамтамасыз ету белгілі бір міндеттерді орындаудың ең үздік тәсілдерін "ақылмен" әзірлеуге мүмкіндік береді. Қала тұрғындары үшін қолжетімді 3D технологияларын одан әрі дамыту күтіледі.

      3) Liveable city ( Өмір сүру үшін жайлы қала) – тұрғындардың көмірсутектік қалдығын күрт төмендетуді болжайды. Болашақ қаласы негізінен жергілікті ғалымдардардың, үкіметтік емес ұйымдардың, кәсіпкерлердің және талдамалық орталықтардың инновацияларынан дамитын болады. Энергияның, энергияны аз тұтынатын техниканың баламалы түрлеріне, адамдармен көбірек араласуға, жасыл қоғамдастықты қалыптастыруға, адамдардың неғұрлым тығыз орналасуына көшу үрдісі болжанады, бұл адамдармен араласу және жақсы қарым-қатынастар орнатуға мол мүмкіндіктер береді. Ұсыныстарға сәйкес аталған бастама тұрғындардың бақыт деңгейін (халықаралық бақыт индексі) ұлғайтуға мүмкіндік береді, бірақ сонымен бірге тұрғындардың экономикалық белсенділігінің төмендеуі, қаланың ЖӨӨ сияқты кемшіліктер де болады.

      4) Fortress city (бекініс- қала) – табыс деңгейі жоғары тұрғындардың бір бөлігі тұрғындардың кедей бөлігінен жабық және қаруланған орындар құрумен, кейде тіпті анклавтар құрумен бөлектенетін "жабық қоғамдастықтарды" дамытуды болжайды. Қалалар арасында және қала ішінде арнайы әскерилерсіз жүру қауіпті болып, жағдайы қолайсыз аудандардағы қоршаған орта нашарлайтын болады. Сондай-ақ технологиялық дамуды тежейтін энергетикалық және азық-түлік ресурстарының жетіспеуі күтіледі.

      Сондай-ақ зерттеуде таяу арадағы 50 жылда қалалардың дамуына кедергі болатын факторлар көрсетілген:

      1) климаттың өзгеруі;

      2) халықтың өсуі

      3) демографиямен және экологияның нашарлауымен байланысты тәуекелдерге алып келетін экономиканың жаһандануы;

      4) технологиялық даму;

      5) геосаяси өзгерістер;

      6) тұрғындардың ұтқырлығы;

      7) халықтың қартаюы;

      8) теңсіздік және әлеуметтік қайшылықтар;

      9) қауіпсіздіктің болмауы (энергетика, су, тамақ);

      10) институционалды қ және басқарушылық құрылымдардың өзгеруі.

      Қалыптасудың бастапқы сатысында (30 жылға дейін) тұрған қалаларға жоғарыда көрсетілген факторлар тән емес, өйткені олардың дамуы ақылды қала, цифрлық технологиялар, сондай-ақ жасыл экономика және энергия үнемдеу қағидаттарына негізделген. Оның үстіне, қалыптасудың ерте сатысындағы қалалар экономиканың басым салаларында пайдалану үшін адами ресурстарды (халықтың ұтқырлығы) тарту арқылы ұзақ мерзімді дамудағы артықшылықтарға ие.

      Сонымен қатар қомақты экономикалық және геосаяси даму тарихы бар қалаларға наразы халықтың пайда болуымен сүйемелденетін көп ақша салымдары мен өндірістерді қайта бағдарлау талап етіледі.

      Зерттеудің басты тұстарын ескере отырып, заманауи мегаполистің міндеті – экономиканың тұрақты дамуын, экологиялық тәуекелдерді төмендетумен тұрғындардың жоғары қауіпсіздігі мен жайлылығын қамтамасыз ету екенін атап өтуге болады. Осыған байланысты қалаларды дамытудағы жоғарыда көрсетілген 4 бағытты пайдалану әлемдік экономика ұсынатын талаптарға сай келетін болады және халықтың ұтқырлығы факторын барынша іске қосуға көмектеседі.

      Астананың негізгі даму бағыттары ретіндегі кластерлік бастамалар

      Даму бағыты жаңа технологияларды енгізуге және өндірісте адами капиталды пайдалануды кеңейту бойынша алғышарттарды қалыптастыруға бағдарланған жас астана ретінде Астана қаласының ішкі тұрақтылық, тұрғындар саны мен өмір сүру ұзақтығының өсуі, адами фактордың ұтқырлығы, перспективалы өндірісті кеңейтудегі икемділік сияқты параметрлер бойынша ірі әлемдік қалалардың алдында артықшылығы бар.

      Бұдан басқа, Тұжырымдаманың негізгі бағыттарын айқындау кезінде, оның экономикалық мамандандырылған 7 негізгі бағыты бойынша өңірдегі жүйе қалыптастырушылық және инновациялық рөлін ескере отырып, Астананың мықты тұстарына сүйену қажет:

      1. Бірінші бағыт – бұл бизнес-қызметтер, ең алдымен логистика, қаржы секторы, шағын бизнес. Бұған елдің саяси және әкімшілік орталығы ретінде Астананың жағдайы қолайлы – мұнда көрсетілетін қызметтің негізгі тұтынушылары – ірі компаниялардың бас кеңселері, шетелдік фирмалардың қомақты саны, мемлекеттік аппарат институттары, банк секторының кәсіпорындары орналасқан.

      2. Темір жол және авиациялық машина жасау, аспаптар жасау (оптикалық аспаптар, ғарыш саласы), аффинаждық өндіріс саласындағы жоғары технологиялық салаларды, ал перспективада энергия үнемдейтін технологияларды дамыту маманданудың екінші басым бағыты болып табылады, оған білім беру, ғылыми-зерттеу және өндірістік әлеуетті шоғырландыру, кооперациялық байланыстарды күшейту көмектесетін болады.

      3. "Жасыл экономика" қағидаттарын енгізу және Астана қаласын Smart-City ретінде дамыту үшінші бағыт болып табылады, бұл – тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыруға, бәсекеге қабілеттілікті және әлемдік үздік практиканы пайдалана отырып, қаланы басқару жүйесінің тиімділігін арттыруға көмектеседі.

      4. Қаланы мамандандырудың төртінші бағыты – медициналық көрсетілетін қызметтер кластері, фармацевтика. Астана қаласында қазірдің өзінде денсаулық сақтау саласында ұсынылатын қызметтердің сапасына айтарлықтай ықпал ететін, соңғы шыққан техникамен жарақтандырылған 6 заманауи медициналық көрсетілетін қызметтер орталығы бар.

      5. Бесінші бағыт – бұл "Назарбаев Университеті" АҚ базасында қалыптастырылып жатқан және кейіннен өндіріске енгізілетін инновациялық технологиялардың трансфертіне және оларды қалыптастыруға ықпал ететін ғылым қаласы, білім беру қызметтерінің кластері.

      6. Алтыншы бағыт – туризм индустриясы, мұнда даму үшін әлеует мол, қаланың қонақ үй қоры жыл сайын 800 нөмірге ұлғаюда, әлемдік деңгейдегі Rixos, Hilton, Marriot және басқа да ірі қонақ үй кешендері іске қосылуда.

      Астананың халықаралық мәдени орталық ретінде дамуы сырттан келетін туризмді тарту үшін тиімді ресурс болып табылады, бұған әлемдік деңгейдегі жұлдыздар шақырылған іс-шаралар өткізу, бірегей мәдениет объектілерін (Опера және балет театрын, заманауи кинозалдар, өнер, халық шығармашылығы мұражайларын) салу айғақ болып отыр.

      7. Жетінші бағыт – сауда. Қазіргі кезеңде – бұл серпінді дамып келе жатқан астана экономикасының секторы, оның үлесіне ЖӨӨ көлемінің 30 % тиесілі, тауар айналымының жыл сайынғы өсуі 10-55 %-ды құрайды.

3. Астана қаласының 2050 жылға дейінгі үрдістері мен пайымы

      2050 жылға қарай қоршаған ортаны бұзбай, 4 миллионнан астам адамның өмір сүруіне жайлы жағдай жасау үшін қаланы жоспарлаудың көптеген аспектілерін түбегейлі өзгерту қажет.

      Сонымен бірге үйлесімді қалалық ортаны қалыптастыру көп жағдайда мынадай бір-бірін жоққа шығаратын тәртіп процестерін іске асыру бойынша бірқатар қиындықтармен ұштасады:

      1) экожүйені сақтай отырып, орнықты экономикалық өсуді қамтамасыз ету;

      2) астананың сәулеттік ерекше келбетін сақтай отырып, жылжымайтын мүлік нарығын дамыту;

      3) қалалық көліктік күре жолдарға залал келтірмей транзиттік әлеуетті пайдалану және одан әрі дамыту;

      4) өзінің адами әлеуетін қатар дамыта отырып, жоғары мамандандырылған шетелдік кадрларды тарту арқылы технологиялар трансфертін жүзеге асыру және экономиканың ғылымды қажет етуін арттыру;

      5) халықтың қалың тобы үшін қызметтеріне қол жеткізу мүмкіндігімен медициналық және ғылыми-білім беру кластерін құру;

      6) қосылған құн өндірісіне бақылауды сақтай отырып, шетелдік инвестицияларды тарту;

      7) халықтың әртүрлі топтарының табыс деңгейлері арасында үлкен айырмашылықтың болуына жол бермей, мемлекеттің экономикаға ықпалының деңгейін төмендету;

      8) қоғамдық саяси тұрақсыздық қаупін төндірмей, әлеуметтік-экономикалық салада құрылымдық реформалар жүргізу.

      Жоғарыда баяндалғанды ескере отырып, аумақтарды ұзақ мерзімді дамытуды басқарудың инновациялық моделі негіз болған Астана қаласын 2050 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы әзірленді.

Әлемнің үздік қалаларының 10-дығына елорданың кіруі үшін қалалық орта мен адам өмірінің негізгі салаларын өзгертудің негізгі аспектілері

Астана 2014

Астана 2050

Экономика

Ішкі нарықтың импорттық тауарларға тәуелді болуына байланысты бақыланбайтын инфляциялық процестер

Агломерациялық даму белдеуі шеңберінде ауылшаруашылық шикізатын өндірудің және қайта өңдеудің жеке инфрақұрылымының болуы салықтық және салықтық емес субсидиялар мен преференциялар есебінен баға белгілеу процесін бақылауға мүмкіндік береді

Энергиямен қамтамасыз ету желілері мен көздерінің тозуына байланысты энергия ресурстарының тиімсіз пайдаланылуы

Энергияның кемінде 50 %-ы жаңартылатын көздер есебінен жинақталатын энергиямен қамтамасыз етудің кешенді жүйесі энергияны қажет ететін даму моделінен энергиялық тиімді модельге ауысуға мүмкіндік берді

Қосылған құнды құру секторының төмен үлесі

Экономиканың ғылымды қажет етуін арттыру жаңа бағыттар мен салалар пайда болатын қызмет көрсетулер саласын инновациялық дамытумен сүйемелденетін болады

Әлеуметтік сала

Қылмыстың жоғары деңгейі

Кешенді ден қою жүйесін технологиялық жетілдіру қылмыстарды ашу деңгейін ұлғайтуға мүмкіндік берді.

Іске асыру және халықтың қалың тобын оқыту үшін жағдайлар жасау криминогендік жағдайдың жалпы деңгейін айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік берді.

Халықты қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету проблемасы

Құрылыс индустриясында қосымша өндірістер ашу, жеңілдетілген ипотекалық кредит беру бағдарламаларын енгізе отырып, жиынтыққа қолжетімді бағамен жедел және қолайлы тұрғын үй тұрғызудың инновациялық технологияларын қолданатын үй салатын комбинаттар құру тұрғын үймен қамтамасыз ету проблемасын шешуге мүмкіндік береді

Білім беру және медициналық-әлеуметтік инфрақұрылым объектілері жүктемесінің шамадан тыс көп болуы

Қаланы желісіз байланыстыру аймағымен толық жабдықтауды қамтамасыз ете отырып, ақпараттық алаңды ауқымды цифрлеу оқыту мен медициналық-әлеуметтік көрсетілетін қызметтерді алу процестерін реттеудің негізіне айналады. Қашықтықтан оқыту жүйесі білім беру мекемелерінің желісін тұрақты кеңейту қажеттігі проблемасын шешті. Денсаулық сақтау саласында нанотехнологияларды дамыту денсаулыққа қатысты туындаған проблемаларды операциясыз жою арқылы адам ағзасының негізгі жүйелерінің жұмыс істеуін кешенді диагностикалау базасында МСАК жаңа моделін құруға мүмкіндік берді.

Инфрақұрылымдық кешен

Инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымның тозуының жоғары деңгейі, бұзылулар мен жоспарланбаған өшірулер, қысқы мерзімде жөндеу жұмыстарын жүргізу қажеттігі

Желілердің жай-күйін мониторингтеу мен бақылаудың заманауи технологияларын енгізе отырып, тыныс-тіршілікті қамтамасыз етудің барлық жүйелерін кезең-кезеңмен жаңғырту магистральдардың тұтастығын бұзу қаупінің болмашы белгісінің өзінде-ақ уақтылы және шұғыл түрде әрекет етуге мүмкіндік береді.

Елорданың көліктік күре жолдарының өткізу қабілетін қысқарту үрдісі

Әрбір автокөлік құралын оларға қосу мүмкіндігімен көліктің астана көшелерінің бойымен қозғалысын бақылаған кезде ақпараттық жүйелерді пайдалану логистикалық коллапстың туындауын болдырмауға және қатынас желілерінің ұтқырлығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Тұрғын үй қорының қанағаттанарлықсыз жай-күйі

Ұжымдық меншікті басқарудың жаңа бірыңғай жүйесін енгізу әкімшілік шығындарды қысқарту мен меншік иелерінің қаражатын тиімді пайдалану есебінен тұрғын үй қорын ескі құрылыстарды бұзу есебінен біртіндеп жаңарта отырып, оны тиісті қалпында ұстауға мүмкіндік береді

Экология

Ауаның стационарлық көздердің шығарындылармен және судың ластанған сарқынды сулар шығарындыларымен ластануының өсіп келе жатқан деңгейі

Баламалы энергетиканы дамыту, тазартудың жаңа технологиялары мен эко стандарттарды енгізу ластану дәрежесін барынша азайтуға мүмкіндік берді

Құрылыстар салу алаңының ұлғайюына байланысты табиғи экожүйелер аумақтарының қысқаруы

Жасанды "табиғат аралдарын" жаппай құру, жасыл екпелер алаңын кеңейту қала құрылысы тұжырымдамасының ажырамас бөлігіне айналады.

Тұрмыстық қалдықтарды көму полигондары алаңының өсуі

Толық циклді қалдықтарды қайта өңдеу жүйесін енгізу қайта өңделген қалдықтардың үлесін 50 %-ға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді

4. Астана қаласын 2050 жылға дейін дамытудың қағидаттары
мен жалпы тәсілдері

      Мақсаты – Астана қаласының 2050 жылға қарай әлемнің үздік

      10 қаласы рейтингіне кіруі.

      Міндеттері

      Алға қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді іске асыру қажет:

      1) Астананы ел хал қы үшін де, сол сияқты шетел мемлекеттері үшін де, ең алдымен, жаңа білімнің, идеялардың иелері мен оларды іске асыруға қабілеттілер үшін тартымды Еуразия континентінің экономикалық орталығы болып табылатын әлемдік қала ретінде қалыптастыру.

      2) халықаралық еңбек бөлінісі жүйесінде Астананы экономикалық тұрғыдан жайғастыру және орнын айқындау (әлемдік деңгейдегі білім беру және медициналық қызметтерді ұсыну, технологиялық трансферт, инновациялық технологиялық даму орталығы, "жасыл экономиканы" дамыту және басқалары);

      3) Астананы Астана агломерациясының орталығы ретінде дамыту;

      4) қоршаған ортаны қорғау және Астана қаласының аумағындағы табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жаңдайлардың алдын алуды қоса алғанда, "Қауіпсіз қала" жобасын іске асыру.

      Түйінді индикаторлар

      Әлемнің үздік қалаларының ағымдағы даму үрдістерін ескере отырып, негізгі өндірістік процестерді технологиялық жаңғырту жолымен экономикалық әлеуетті қарқынды өсіру тән инновациялық даму моделі табысқа жетудің негізі болып табылатынын атап өткен жөн.

      Экономикалық өсудің экстенсивті (сандық) моделінен бас тарту неғұрлым жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізу үшін қаладағы қолда бар ресурстарды оңтайлы пайдалануға бағдарлануды болжайды. Осының есебінен халық үшін серпінді ұлғайып келе жатқан өмір сүру деңгейін өсіруді қамтамасыз ету мүмкіндігі туындайды. Бұған жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі мен халықтың табыс деңгейінің жоғарылауы дәлел болады.

      Осыған байланысты баламалы энергия көздерін дамыту, сондай-ақ энергияны қажет етуді төмендету және энергия тиімділігін арттырудың ауқымды бағдарламасын іске асыру қажет.

      Халық санының өсуі де тұрмыстық қалдықтардың ұлғаюына алып келеді, ал қалдықтарды көму арқылы кәдеге жарату тиімсіз әдіс болып табылады, өйткені ол экономикалық айналымнан полигондарға жер алуды білдіреді. Сондықтан қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату инфрақұрылымын құру осы аспектідегі негізгі даму бағыты болып табылады.

Нысаналы индикаторлар

2020 жыл

2030 жыл

2050 жыл

Экономика

ЖӨӨ нақты өсуі, 2008 жылғы деңгейге қатысты

2,1 есе

3,7 есе

11,1 есе

Еңбек өнімділігі, мың теңге/жұмыспен қамтылған

10000

15000

25000

Әлеуметтік сала

Халық саны, мың адам

991

1220

2124

Өмір сүру ұзақтығы, жас

75

77

80

Жұмыссыздық денгейі, %

5

4

2,5

Айлық орташа жалақы, мың теңге

250

350

600

Инфрақұрылымдық кешен

ЖӨӨ энергияны қажет етуін төмендету, 2008 жылғы деңгейге қатысты, %

10

30

50

Жалпы энергия тұтыну көлеміндегі баламалы энергия көздерінін үлесі, %

10

30

50

Өңделген қалдықтардын үлесі, %

10

30

50

      Астана қаласын ұзақ мерзімді дамытудың негізгі көрсеткіштері мен күтілетін нәтижелері

      Алдағы 35 жылда қаланы әлеуметтік-экономикалық орнықты дамыту мақсатында мынадай негізгі міндеттерге қол жеткізу межеленіп отыр:

      1. Адам саны 2050 жылға қарай 2,5 есе өсіп, жалпы саны 2,1 млн. адамға жететін халықты қолайлы және қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ететін қосымша тұрғын үй кешенін құру. 35 жылда 30 млн. астам шаршы метр тұрғын үй салу қажет. Халық санының өсуіне және экономикалық қызметтің кеңеюіне байланысты, 2050 жылға қарай қосымша кем дегенде 630 мың жаңа жұмыс орнын құру болжанады.

      2. Тұрғындардың, келушілердің және қаланың экономикалық қызметінде жұмыспен қамтылған барлық еңбекшілердің күнделікті маятниктік жол жүруі кезінде уақыт шығындарын азайтуға ықпал ететін қаланың көліктік инфрақұрылымын дамыту және жетілдіру.

      3. Қаланың кез келген тұрғын ауданынан 20 минут қадамдық қашықтықта орналасқан саябақтар мен демалыс аймақтарының санын ұлғайту есебінен қала тұрғындарының өмір сүру сапасын арттыру.

      4. Қалалық сумен жабдықтаудың ескірген жүйесінің сыни жағдайына байланысты, оны жаңғырту және жоғары деңгейде және ұзақ жылдар бойы сапалы жұмыс істеуді қамтамасыз ететін қаланың жаңа сумен жабдықтау жүйелерін құру көзделген.

      5. Қазір жұмыс тұрған, бірақ ескірген бүкіл қалалық көліктік инфрақұрылымды күрделі жөндеуді жүзеге асыру. Көліктік инфрақұрылымды жөндеу мен жаңғыртуға капитал салымдарын едәуір ұлғайту болжанады. Бұл ретте астана жолдарының 30 %-ға жуығы қанағаттанарлықсыз жағдайда.

      6. Терең жаңғырту арқылы қаланың энергетикалық инфрақұрылымының сенімділігі мен экологиялылығын арттыруды қамтамасыз ету.

      7. Атмосфераға қалалық жылу шығарындыларын 30 %-ға қысқарту.

      8. Ауа тазалығының еуропалық көрсеткіштеріне қол жеткізу.

      9. Барлық тиісті аумақтардың редевелопментін өткізу.

      Бұл бағдарламаны іске асыру қомақты капитал салымдарын және тұрғын үй құрылысын кеңейту, қала экономикасын одан әрі әртараптандыру, қаланың көліктік, инженерлік, энергетикалық және коммуналдық инфрақұрылымын кеңейту және терең жаңғырту қажеттігімен байланысты қаланың бүкіл әлеуметтік-экономикалық құрылымын ілгерілетуді көздейді.

      Қоршаған ортаны сауықтыруға, зиянды шығарындыларды азайтуға, ластанған аумақтарды қалпына келтіруге, саябақтар мен демалыс аймақтарын дамытуға ерекше көңіл бөлінеді. Бұл шаралардың барлығы қалалық жоспарлауда қаланың барлық аудандарын жан-жақты өзгертумен сүйемелденетін елеулі өзгерістерді талап етеді.

      Астана қаласын 2050 жылға дейін ұзақ мерзімді дамытудың стратегиялық бағыттары

      Экономикалық өсу

      Заманауи қалалардың перспективалы дамуының тұжырымдамалық пайымы капиталдар, таланттар мен инновациялардың тартылыс орталықтары ретінде орын табуды болжайды. Бұл ретте астаналық экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің тиісті деңгейін қамтамасыз ету Астана қаласының ұзақ мерзімді табысты дамуының негіз қалаушы шарты болып табылады.

      Көптеген заманауи қалалардың даму тәжірибесі көрсеткендей, қала салушы кәсіпорындар құру немесе мемлекеттік сатып алу жүйесі арқылы олардың рентабельді жұмыс істеуін қамтамасыз ету арқылы мемлекеттің экономикаға тікелей араласуы өңірлік ауқымда ғана және белгілі бір уақыт кезеңі ішінде оң әлеуметтік-экономикалық әсер тудырады.

      Осыған байланысты Астананың әлемнің басқа дамыған қалаларымен бәсекелесе алуы үшін кәсіпкерлікті дамытудың мүлдем өзгеше стратегиясы қажет.

      Күш-жігерді салу екпіні:

      1) кейіннен экономикалық айналымға қоса отырып, жаңа аумақтарды инфрақұрылымдық қамтамасыз ету процестерін қарқындату;

      2) астананың бүкіл аумағында ШОБ жаңа субьектілерін құру мен дамытуға бастама жасайтын ынталандыратын қолдау бағдарламаларының кешенін іске асыру;

      3) экономика үшін жоғары кәсіби және талантты мамандар тәрбиелеу үшін қажетті жағдай жасай отырып, қалалық еңбек ресурстарын дамыту;

      4) қаланың жедел экономикалық дамуын қамтамасыз ету үшін қалалық көлік жүйесін жетілдіру, инженерлік инфрақұрылымды жаңғырту және оның сенімділігін арттыру;

      5) жаңа тартымды жобалар мен туристік бизнестің инфрақұрылымына біртіндеп өсіп келе жатқан инвестициялар негізінде туризм кластерін дамыту;

      6) экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің өсуіне ықпал ететін өнеркәсіп пен жоғары технологиялы өндірістердің жаңа салаларын тарту және дамыту арқылы бәсекеге қабілеттілікті арттыру және жаңа жұмыс орындарын қалыптастыруға ықпал ететін бизнесті дамыту үшін неғұрлым достас орта қалыптастыруға, кәсіпкерлік үшін жағдайлар мен құралдар жасауға бағытталуы тиіс.

      Ваа3 деңгейінде Милан, Мадрид және Стамбул қалаларымен қатар "оң" болжамға ие "MOODY`S" халықаралық рейтингтік агенттігінің бағалауы елорданың инвесторлары үшін тартымды және экономикалық өсуге ықпал ететін факторлардың бірі болып табылады.

      Сонымен қатар PriceWaterhouseCoopers агенттігінің есебіне сәйкес Астана әлемнің SMART-қалаларының рейтингісінде 21-ші орын алды, бұл ақпараттық қамтамасыз етудің өскенін және қалалық өзін-өзі басқару әдістеріне инновациялардың енгізілгенін айғақтайды.

      Адами капитал

      Адами капитал — бұл интеллект, денсаулық, білім, сапалы әрі өнімді еңбек және өмір сапасы.

      Әлемдік ақпараттық желілерді қалыптастыру жағдайында, әлемнің адами капиталға озық инвестициялауды жүзеге асыратын, жетекші сарапшылардың еңбек етуі және өмір сүруі үшін ең жақсы жағдайлар жасай отырып, олардың ағынын ұйымдастыратын қалаларын дамытудың басты қарқынды бәсекелестік факторы болып ұлттық адами капитал қызмет етеді.

      Адами капитал халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыруға, зияткерлік қызметке инвестициялар есебінен қалыптастырылады. Олардың ішінде тәрбиеге, білім беруге, денсаулық сақтауға, білімге (ғылымға), кәсіпкерлік қабілеттілік пен климатқа, еңбекті ақпараттық қамтамасыз етуге, тиімді элита қалыптастыруға, азаматтар мен бизнестің қауіпсіздігіне және экономикалық еркіндікке, сондай-ақ мәдениетке, өнерге және басқа құрамдас бөліктерге салынатын инвестициялар.

      Әлемнің дамыған елдерінде адами капиталға салымдар микро-, сол сияқты макродеңгейлерде экономикалық өсу мен бәсекеге қабілеттілікті арттырудың негізгі факторы болады. Адами капиталды жинақтау және сақтау, үздіксіз оқу мен кәсіби дайындық арқылы адамдарды бүкіл өмір бойы өздерінің дағдылары мен білімдерін жетілдіруге ынталандыратын стратегияларды өмірге енгізу – экономиканың орнықты дамуына қол жеткізудің басты шарты.

      Экономика мен құқық саласындағы мамандар саны басым Астана халқының білім деңгейі біліктілігі төмен еңбектің үлесі аса жоғары қалыптасқан еңбек нарығымен құрылымдық қарама-қайшылықта. Бұдан басқа теңгерімсіздік білікті инженерлік-техникалық кадрларға тапшылықтан туындап отыр.

      Осыған байланысты ЖОО мен техникалық училищелерді бітірушілердің "Сәтті қадам" жобасының үлгісімен бәсекелестік еңбек нарығындағы жағдайлар мен талаптарға бейімделуіне көмектесетін жобаларды іске асыру бойынша шаралар кешенін әзірлеу қажет. Білім беру жүйесінде ЖОО-да студенттер алатын практикалық-теориялық білім мен жұмыс берушілер ұсынатын заманауи талаптар арасында белгілі бір мөлшерде сәйкессіздіктер бар. Жоба шеңберінде тағылымдамадан өткізу осы айырманы жоюға мүмкіндік береді, сондай-ақ одан әрі жұмысқа орналастыру үшін неғұрлым дайындалған және ынталы бітірушілерді анықтауға көмектеседі.

      Сапалы мамандарға деген жоғары қажеттілікті назарға ала отырып, жұмыс пен технологиялардың жаңа әдістерін енгізу үшін Астана агломерациясының қала маңындағы аумақтарына елордалық ЖОО түлектерін жолдау бағдарламасын әзірлеу және бекіту талап етіледі.

      Жастарды қала мен елді одан әрі дамытуға қатыстыруға тарту мақсатында "Shape Eurasia 2014" үлгісінде әртүрлі жастар форумдары өткізілетін болады, оның ұйымдастырушылары сапалы адами капитал қалыптастыруға, жастардың өзін өзі көрсетуі үшін жүйелі жағдайлар туғызуға, сапалы білім беру мен денсаулық сақтауға, басқа да әлеуметтік игіліктерге қол жеткізуге үлкен көңіл бөледі.

      Адами капиталды дамыту индексі құрылымында халық сауаттылығының деңгейі ересек халықтың білімділігін бағалау негізге алына отырып айқындалатынын атап өткен жөн.

      Білім беру жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін қолдау немесе арттыру үшін оны:

      1) негізгі өнеркәсіптік салалар мен қызмет көрсетулер саласының заманауи технологияларға барабар кадрлық инфрақұрылымын қалыптастыру; кәсіби білім беруді жаңарту, оның сапасын арттыру мен еңбек нарығының қажеттіліктері құрылымына сәйкестендіру;

      2) іргелі ж әне инженерлік білім беру, ақпараттық технологиялар саласында ғылыми мектептерді дамыту үшін, университеттік ғылымның инновациялық даму сипаты үшін және оның негізінде венчурлық бөлімшелер мен кәсіпорындар ашу үшін жағдайларды қамтамасыз ету;

      3) экономика мен өндірісті басқару саласында кәсіби білім беру сапасын арттыру арқылы тез өзгеріп отыратын кәсіби мамандар әлемінің талаптарына сәйкестендіруді жүргізу қажет.

      4) "Назарбаев Университеті" А Қ базасында Қазақстан үшін жан-жақты инновациялық эко-орта қалыптастыруға бағытталатын, бұл ретте халықаралық жетекші мамандар мен елдің талантты жастары тартылған барлық ғылыми ресурстарды жұмылдыратын Зияткерлік-инновациялық кластер құру астана экономикасының ғылымды қажет етуін арттырудың негізгі бағыты болып табылады.

      Оның негізгі элементтері – бизнес-инкубатор, коммерцияландыру офисі, технопарк және ғылыми парк.

      Кластердегі зерттеу қызметі Қазақстанның негізгі стратегиялық басымдықтарына, мысалы, энергетикаға, атап айтқанда жаңартылатын және баламалы энергия көздерін, биомедициналық зерттеулер мен технологияларды, есептеу ғылымдарын, робот техникасын және коммуникацияны дамытуға оң ықпал етеді. Университет қызметінің алғашқы нәтижелері ЭКСПО-2017-де көрсетілетін болады.

      Қазіргі уақытта сапалы медициналық көрсетілетін қызметтер құнының өсуі, созылмалы аурулар санының ұлғаюы, емдеудің жаңа неғұрлым қымбат әдістерінің пайда болуы сияқты әлемдік үрдістердің салдарынан денсаулық сақтау жүйесін дамыту қажеттігі бұрынғыдан да өзекті болып отыр.

      Халықтың жоғары сапалы, сондай-ақ қолжетімді медициналық көмекке сұранысының өсуі сатып алу практикасын жақсарту, дженериктерді кеңінен пайдалану, өнім берушілерді ынталандыруды жақсарту, қаржылық және әкімшілік рәсімдерді оңайлату арқылы экономикалық тиімділікті арттыру жөніндегі жаңа тұжырымдамалық шаралар қабылдауды талап етеді.

      Денсаулық сақтау жүйесінің тізбегінде – пациенттерден практик дәрігерлер мен медициналық сақтандыру агенттеріне дейін әрқайсысының өмірін жеңілдету үшін құрылған денсаулық сақтаудың инновациялық технологиясы осы саланы дамытудың перспективалы тренді болып табылады.

      Денсаулық сақтаудағы ақпараттық технологиялар – өмірлік маңызды сала, ол тиімді, қауіпсіз және сенімді медициналық көмекті қамтамасыз етуге тиіс. Елорданың медициналық кластері оларды енгізу мен дамыту үшін негіз болып табылады.

      "Назарбаев Университеті" дербес білім беру ұйымының интеграцияланған академиялық жүйесінің бір бөлігі болып табылатын астанада жұмыс істейтін медициналық кластер жаңа медициналық технологияларды енгізу үшін негіз және қазақстандық денсаулық сақтау жүйесін дамыту локомотивіне айналады.

      Кластердің аумағында орналасқан клиникалардың JointCommissionInternational (JCI) халықаралық аккредиттеуінен ойдағыдай өтуі кластер көрсететін медициналық қызметтердің сапасын растау болып табылады. JCI аккредиттеуі медициналық ұйымдар үшін "алтын стандарт", ең жоғары медициналық қызмет көрсету сапасының, пациенттер қауіпсіздігінің, медициналық практикада емдеу әдістерін кәсіптік қолдану мен басқарудың куәлігі болып табылады.

      Қазіргі уақытта озық халықаралық технологияларды енгізу ғана емес, сондай-ақ олардың өңірлерге трансферті кластерді дамытудың негізгі аспектісі болып табылады. Осыған байланысты бірнеше озық технологиялар құзыреті орталықтарын құру жоспарлануда, онда Қазақстан өңірлеріне білімі мен жинақталған тәжірибесін беруде холдинг клиникаларының күш-жігері біріктірілетін болады.

      Құрылатын озық технологиялар құзыреттері орталықтарында инновациялық білім беру технологияларын қолдану арқылы практик дәрігерлер, медбикелер және денсаулық сақтау әкімшілері бірегей медициналық технологияларды енгізуге және қолдануға байланысты әртүрлі салаларда тереңдетілген оқудан, кәсіптік даярлықтан және қайта даярлаудан өте алады, бірегей компьютерлік жаттығу тренажерлерінде, сондай-ақ мамандандырылған зертханаларда практикалық дағды ала алады.

      Ақпараттық технологиядағы прогресс халыққа медициналық көмек көрсетуді ұйымдастырудың жаңа бағыттарын дамытуға оң әсер етті. Нақты уақытта қадағалау және бақылау, физиологиялық параметрлерді қашықтан тіркеуге және таратуға мүмкіндік беретін жүйелерді пайдалану мүмкіндігі – осылардың барлығы медицинаны сапалы жаңа деңгейге шығарады. Көптеген дамыған елдер қазірдің өзінде-ақ денсаулық сақтау саласында жоғарыда аталған және көптеген басқа да жүйелерді белсенді түрде тұрақты практикада қолданады.

      Бұл саладағы негізгі даму бағыттары:

      1) пациенттердің артериялық қысым, қан құрамындағы қанттың деңгейі және т.б. сияқты физиологиялық параметрлерін портативтік тасымалданатын құрылғылар арқылы мониторингтеуді жетілдіру;

      2) халықтың нысаналы топтарының медициналық қызметтер мен көмекке қолжетімділігін арттыру;

      3) созылмалы аурулары бар адамдарды сапалы амбулаториялық қадағалау жүйесін дамыту;

      4) операциядан кейінгі пациенттер үшін оңалту іс-шаралары шеңберінде қолдау көрсету, сондай-ақ босанғанға дейінгі және босанғаннан кейінгі кезеңде әйелдер үшін оңалту және телемедициналық қызметтер көрсету;

      5) психологиялық немесе психиатриялық көмекті қажет ететін пациенттерге аудиовизуалды тілдесу арқылы оңалту жүргізу, соның салдарынан психологиялық қана емес, сонымен қатар физикалық деңгейде де жақсара бастайды;

      6) төтенше жағдайларда медициналық көмек көрсету кезінде консультациялық қолдау көрсету мақсатында біліктілігі жоғары мамандарды тарту бойынша инфокоммуникациялық инфрақұрылым құру;

      7) барлық пациенттердің мекемеге бірінші келуінен бастап, тағайындалған емдеуді көрсете отырып, жүгінудің толық тарихымен қоса электрондық дерекқорын енгізу;

      8) медициналық персоналдың уақытын үнемдеу мақсатында жағдайын сипаттау мен зерттеулерді стандарттау және алгоритмдеу;

      9) электрондық кезек жүйесін құру;

      10) клиника шегінде, сол сияқты басқа мекемелермен және дәріханалармен өзара іс-қимыл үшін бірыңғай ақпарат желісін құру болып табылады.

      Бұдан басқа, Интернет желісінің көмегімен медициналық мекеме қызметкерлері денсаулық сақтау саласындағы жаңа ақпараттарға қол жеткізеді және әріптестерімен тәжірибе алмасу үшін кәсіби байланыстар орната алады.

      Көші-қон процестерін басқару

      Халықаралық көші-қон ауқымының ұлғаюына қарай оның экономикалық, әлеуметтік, мәдени және саяси салдарлары өседі. Көші-қон жұмыскерлердің легіне, экономиканы дамытуға, мәдени жағынан баюға алып келетін жасампаз экономикалық және әлеуметтік күш болуы мүмкін.

      Сөз жоқ, көші-қонның маңызды және теріс құбылыстары – заңсыз болу, заңсыз жұмыс істеу, этникалық сегрегация, ксенофобия, нәсілшілдік көрсету.

      Көші-қон урбандалу процесінің белсенді элементі болып табылады, қоныстандыру жүйесін қалыптастыруға көмектеседі, халықты және еңбек ресурстарын аумақтық қайта бөлуге ықпал етеді, өңірлердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіне әсер етеді.

      Осыған байланысты көші-қон саясатының тұжырымдамалық мақсаты бұл ретте оның оң әсерлерін барынша өзектілендіре отырып, теріс салдарын жоюға мүмкіндік беретін институционалдық, құқықтық және экономикалық тетіктерді құру болып табылады.

      Көші-қонды реттеудің болжамды тетігі мына міндеттерді қамтиды:

      1) біліктілігі жоғары мамандарды тарту үшін еңбек нарығында қолайлы жағдайдың ерекше режимін жасау, бұл әкімшілік рәсімдерді оңайлату мен қажетті құжаттар топтамасын ресімдеу құнын төмендетуден көрініс табады;

      2) елордалық жұмыс берушілер тарапынан еңбек және көші-қон заңнамасын бұзғаны үшін жауапкершілікті қатаңдату арқылы заңсыз көшіп-қонушылардың үлесін қысқарту;

      3) келетін азаматтарды әлеуметтік сақтандыру жүйесін дамыту;

      4) шетелдік к әсіпқойлардың мастер-кластар өткізу есебінен отандық мамандардың біліктілігін артыру бағдарламасын әзірлеу.

      Бұл міндеттерді көшіп келушілерді тіркеу рәсімін хабарлама жасау сипатына көшіре, жұмыс берушілерге қатысты, оның ішінде салықтар алу мақсатындағы қатаң саясатпен, шетелдік жұмыскерлердің уақытша тұруы үшін тұрғын үй-жайлармен қамтамасыз ету тетігін құра отырып, кешенді түрде шешу шетелдік жұмыс күшін заңсыз пайдалануды азайтады, яғни заңсыз көші-қонның көлемін қысқартады. Тек депортациялау мен айыппұлдарды қолдану заңсыз көшіп келуді қысқарту үшін оң әсер бермейді.

      Көші-қон саясаты, ең алдымен, елді әлеуметтік және экономикалық дамытудың міндеттерімен айқын ұштасуы тиіс, осы мақсатта ол белгілі бір шамада қатаң, әрі селективті, яғни өзінің сапалық және сандық сипаттамалары бойынша қоғам мен ұлттық экономика қажеттіліктеріне жауап беретін көші-қон ағындарын қалыптастыруға қабілетті болып құрылуы қажет.

      Біліктілігі жоғары кадрларды табысты тартудың көпжылдық шетелдік тәжірибесі соңғы кезде елімізде барынша өзектілене түскен еңбек көші-қоны, мемлекет пен шетелдік мамандардың өзара қарым-қатынастары мәселелерін тұжырымдау кезіндегі практикалық мүддені білдіреді. Осылайша, кейбір қалалардың мамандарды тарту бойынша негізгі құралдарын зерделей және талдай отырып, тиімді көші-қон саясатын қалыптастыратын негізгі қағидаттар анықталды:

      1) біліктілігі жоғары кадрлар үшін оңайлатылған визалық режим;

      2) біліктілігі жоғары мамандардың негізгі көздері болып табылатын елдердің студенттері үшін оқу ақысын төмендету;

      3) персоналды жалдау мен кадр агенттіктеріні ң қызметін реттеудің этикалық нормаларын ұстану;

      4) көрсетілетін қызметтер саудасы жөніндегі бас келісімнің (GATS) шеңберінде алынған міндеттемелерді сақтау;

      5) біліктілігі жоғары персоналды уақытша қайта қоныстандыруды ынталандыру;

      6) білім беру саласындағы техникалық көмекті қамтамасыз ету.

      Сонымен бірге көші-қон процестерінің есебінен адами капиталға аса теріс әсер ететін бірқатар бастамалар анықталды:

      1) "білімдарлардың келуіне" кедергі жасайтын шектеуші визалық практика;

      2) кәсіптік қауымдастықтардың монополиялық қызметінде зияткерлік ресурстардың шығындалуы;

      3) тәуекел тобындағы елдерде жаппай рекрутингтік науқандар.

      Осылайша, экономикалық білімдердің өсіп отырған маңыздылығына байланысты біліктілігі жоғары кадрларды тарту мен ұстап тұруда елдер арасындағы бәсекелестік арта түсуде. Осы жағдайларда бүгіннің өзінде маңызы рөлге ие селективті көші-қон саясаты ерекше назар аудару объектісі болады.

      Көлік инфрақұрылымы

      Бүкіл әлем бойынша сауда қатынастарының өсуін, сондай-ақ инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруда әлеуетті қарыз алушылардың инвестициялық тартымдылығын ескере отырып, Қазақстан аумағы бойынша жүктердің сапалы өңделуі мен транзитін қамтамасыз етуге қабілетті заманауи көлік желісін құру қажет. Астана агломерациясы географиялық тұрғыдан ыңғайлы орналаса отырып, көлік желілерін одан әрі дамытуға ықпал ететін ірі хабқа айналуы тиіс.

      "Батыс Қытай – Батыс Еуропа", Астана – Алматы, Алматы – Ақтөбе – Атырау, Астана – Өскемен автожолдарының құрылысы, жаңа әуежай мен теміржол вокзалының құрылысы сияқты ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру Астананың көліктік қаңқаларының бірін одан әрі дамыту мен халықтың іскери белсенділігін дамыту бойынша серпін берудің бастапқы қадамдарын көздейді.

      Жобаларды іске асыру жаңа ірі өндірістердің ашылуына, жұмыс орындарының құрылуына ықпал ететіндіктен, инфрақұрылымдық даму халықтың әл-ауқатының өсуіне, сондай-ақ ШОБ көрсететін қызметтер спектрі мен сапасы артатын әлеуметтік инфрақұрылымның кеңеюіне тікелей байланысты екенін атап өткен жөн.

      Бүгінгі күні елдің инфрақұрылымдық дамуы Қазақстан Республикасы көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамытудың және интеграциялаудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасында бекітілді, онда Астананың дамуы аудандардың тыныс-тіршілігі үшін экономикалық жағынан перспективалы және қолайлы "өсу нүктелерінде" өндірістік және еңбек ресурстарын аумақтық шоғырландыруға ынталандыратын логистикалық көрсетілетін қызметтердің солтүстік кластерін құру ретінде қарастырылады.

      Энергия тиімділік

      Заманауи қаланың экологиялық және экономикалық проблемаларын шешудің түбегейлі жолы көп жағдайда оның энергия тиімділігін артырудан тұрады, бұл қандай да бір шамада энергия өндіру мен тұтынуды қысқарту қажеттілігі ретінде түсінілмеуі тиіс, керісінше оны ұтымды пайдалануға және энергия үнемдеуге негізделуі тиіс.

      Бұл ретте энергия тиімді қала ретінде кең мағынада энергиясы бүгінгі таңда да, әлеуметтік және өнеркәсіптік дамудың перспективалы жобаларына да жеткілікті болатын қаланы түсінуге болады.

      Мысалы, энергия көздерінің жеткізілімдеріне тәуелді өңір – Еуропада тұрғын үй қорының энергия тиімділігін арттыру бойынша жұмыстар бұрыннан бері, әрі табысты жүргізіліп келе жатқанын атап өткен жөн.

      Көптеген елдерде ТКШ энергия тиімділігін арттыру үшін шаралардың тұтас кешені әзірленіп, қолданылады. Нәтижесінде, қазір еуропалықтар, мысалы, осыдан 30-40 жыл бұрынғыға қарағанда суды, электр энергиясын, өзінің баспанасын жылытуға жылуды бірнеше есе аз тұтынады. Айталық, Германия мен Скандинавия елдерінің, әсіресе Дания мен Финляндияның жинақтаған тәжірибесі жаңадан салынатын ғимараттарда жылуды 50-70 %-ға үнемдеуге болатынын айғақтайды. Бұл ретте статистикаға сәйкес еуропалық елдердің энергия тұтынудың 35-тен 40 %-ға дейінгі көлемі тұрғын үй ғимараттарына тиесілі және сол мөлшердің 75 %-ы оларды жылытуға жұмсалады.

      Елорда экономикасын жаңғыртудағы басты міндеттердің бірі энергия сыйымдылығын азайту болып табылады. Энергетикалық ресурстарды пайдалануды оңтайландыру отандық бизнестің бәсекеге қабілеттілігіне мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде экономиканы сауықтыруға және көптеген экологиялық проблемаларды шешуге жәрдемдеседі.

      Астананы энергия тиімді қала ретінде дамыту бойынша ұсынылып отырған іс-шаралар кешені мына жолдарды болжамдайды:

      1) "ТКШ жаңғырту" бағдарламасының іс-шараларын іске асыру;

      2) ғимараттың энергетикалық тиімділігі сыныбын айқындау практикасын енгізу: нормалар және оларға сәйкестікті қадағалау, айыппұлдар;

      3) ғимараттардың жүйелі міндетті энергетикалық аудиті, энергия ресурстарының шығыстары туралы жыл сайынғы есептілік;

      4) энергия тиімділігін арттыру ж өніндегі шараларды қолдануды ынталандыратын қаржы тетіктері;

      5) бір қатар бағыттар бойынша жаңа регламенттер мен нормативтер әзірлеу, энергиясы тиімді және экологиялық құрылыстың әлемдік стандарттарына бағдарлану;

      6) сыртқы және ішкі орта ахуалына (оның температурасы және ылғалдылығы) байланысты жылытудың, желдетудің тиімді жүйелерін енгізу, компьютерлік бақылау және осы жүйелерді басқару;

      7) жеткізуші желілердегі энергия ресурстарыны ң шығындарын азайтуға мүмкіндік беретін технологияларды қолдану. Атап айтқанда, ыстық су құбырларын оқшаулаудың заманауи типтері бар және ұзақ жыл қызмет ететін жаңаларына ауыстыру қажет.

      Қоршаған орта және қалдықтарды басқару

      Қалалар мен қала тұрғындары санының қарқындап өсуі ғаламшардағы қазіргі өмірдің ең маңызды ерекшеліктерінің бірі болып табылады. Алдағы 30 жылда дамушы елдердің өзінде ғана қала халқының жыл сайынғы өсімі 60 млн. адамды құрайды.

      Сарапшылардың бағалауы бойынша заманауи қалалардың басым бөлігінің аумағында экологиялық тұрғыдан жағымсыз, тіпті экологиялық проблемалардың тұтас қатарына негізделген қауіпті жағдай қалыптасады. Өз кезегінде экологиялық проблемалардың көпшілігі қалалық ортаны ластаудың әр түріне байланысты, олардың негізгі көздері өнеркәсіптік кәсіпорындар, автомобиль көлігі, энергетикалық кешен кәсіпорындары және қала тұрғындарының өздері болып табылады.

      Заманауи қалалардың негізгі экологиялық проблемалары:

      1) атмосфералық ластану;

      2) қаланың мезоклиматы;

      3) қаланың жер қабаты (урбоземалар);

      4) эрозиялық процестер;

      5) топырақтың тығыздалуы және су басу;

      6) сумен жабды қтау және судың ластануы;

      7) жерасты суларын шығару нәтижесінде жердің отыруы, олардың ластануы;

      8) өнеркәсіптік және қатты тұрмыстық қалдықтар;

      9) табиғи кешеннің жай-күйі.

      Қазіргі қалаларды экологияландыру процесін жүзеге асыру – бұл жоғары индустриялық қарқынмен жүзеге асыру мүмкін болмайтын қадамдық процесс. Осыған байланысты дамудың түйінді бағыттары мынадай аспектілерді қамтитын болады:

      1) экологиялық таза ауаны, қауіпсіз және сенімді су және азық-түлік ресурстарымен қамтамасыз ету;

      2) адамның тыныс-тіршілігі қалдықтарын тазалау мен рециркуляциялаудың экологиялық тиімді тазарту жүйесін дамыту;

      3) материалды қайталама пайдалануды өмір сүруге қабілетті өндірістік циклды, пайдалануды қоса алғанда жаңартылатын энергияны, тиімді көлік жүйесін, өнеркәсіптік өндірісті өзгерту және адамзаттың барлық қажеттіліктерін қанағаттандыру арқылы өнеркәсіпті экологияландыруды жүзеге асыру, табиғи ресурстарды сақтау және қоршаған ортаны қорғау;

      4) энергия мен ресурстарды сақтап жолдағы жазатайым оқиғалар, ауаның ластануы, гидрологиялық нашарлау, қала мезоклиматы, тозаң қоспасы және ғаламдық жылыну сияқты проблемаларды жеңілдете отырып, қаланың барлық азаматтар үшін қолжетімділігін ұлғайту;

      5) экологияландыру ж әне адамның табиғаттағы рөлі, оның қоршаған орта үшін жауапкершілігі, табиғатқа қатысты тұтыну психологиясын өзгертуге және тұрғындардың жоғары сапалы қалалық экожүйелерді қолдауға өз үлесін қосуға қатысты қабілетін арттыруға бағытталған ауқымды ақпараттық-насихат науқанын өткізу.

      Мегаполистердегі экологиялық жағдайдың айтарлықтай күрделілігінің себебі олардың аумақтық кеңістігі өзара факторлары көп антропогенді жүктеменің қарқынды дамуына ұшырауда және бұл ретте халықтың елеулі тығыздығымен ерекшеленеді. Осыған байланысты Астана қаласын экологияландыру процесін мынадай жолдар шеңберінде жүзеге асыру болжанады:

      1) саябақтар мен саябақ аймақтарын жасау, қаланың ыңғайлы да жайлы атомосферасы саябақ аумақтарын пикниктерге арналған орындарды, аттракциондарды, балалар алаңдарын, спорттық іс-шаралар өтетін орындарды қамти алатын аймақтарға дұрыс бөлу көмегімен құрылады.

      Саябақ аймағын ұтымды орналастырудың үлгісі ретінде Нью-Йорктегі Орталық саябақты атауға болады. Оның үстіне саябақтар қалалардың ауасын тазарту үшін қажет.

      2) қоғамдық көлік жұмысының жүйесін трансформациялау. Бұл аспектіде көлік шығаратын зиянды заттарды азайтудың жалғыз шешімі бензин мен дизель отынын емес, жанармайдың балама түрін пайдалану болмақ.

      Сутегі экономикасын құру туралы әлемде бірінші болып жария еткен Исландияның үлгісі қызықты болып табылады. Рейкьявикте сутекті қозғалтқыштары бар автобустар сынақтан өткізілді және сутекті қозғалтқыштары бар автобустарды өндіру жоспарланып отыр.

      3) тұрғын үй құрылысы кезінде жасыл технологияларды пайдалану. Үйлер салуда суды, электр мен жылуды жалпы тұтынуды айтарлықтай төмендетуге қабілетті экологиялық және энергия үнемдейтін технологияларды пайдалану қажет. Оларға күн батареялары, жаңбырдан кейін суды жинауға арналған жабдықтар жатады.

      Неміс қалаларында "пассивті үйлердің" құрылысы кеңінен таралған, олар ғимараттың сыртқы жағын бітеу мен жылытудың арнайы технологиялары пайдаланылған жағдайда жылуды мүлдем дерлік тұтынбайды. Үйлер орта есеппен елу жылдан астам уақыт пайдаланылады, сондықтан қазір салынып жатқандары үйлердің энергия тиімділігін бір уақытта жетілдіре отырып, көмірқышқыл газы шығарындыларын азайтуды қамтамасыз ететін технологиялар бойынша салынуы тиіс.

      4) Қоқыс пен қалдықтарды кәдеге жарату бағытында ойластырылған саясат. Егер бірінші кезекте қоқысты кәдеге жарату және қайта өңдеу проблемасы шешілмесе, бірде бір экологиялық бағдарлама тиімді болмайды. Мұндай жағдайда қоқысты қайта өңдеу және қала тұрғындарын қоқыс қалдықтарын сұрыптауға ынталандыратын бағдарламаларды дамыту тиімді болмақ. Сондай-ақ қоқыстың түр-түрін жинайтын пункттерді құруға болады.

      Қауіпсіздік

      Терроризмге, қылмыстылыққа, әлеуметтік қауіпті ауруларға қарсы күрес, өрт қауіпсіздігі, табиғи және техногенді апаттар салдарының алдын алу және оларды барынша азайту – бүгінде қалалар алдында тұрған аса маңызды мәселелердің бірі. Осы проблемаларды шешуде прогреске қол жеткізу жаңа технологиялық, басқарушылық және қала құрылысы шешімдерін қолданусыз мүмкін болмайтыны анық.

      Әлеуметтік қауіпті ауруларға қарсы күрес. Әлеуметтік қауіпті ауруларға қарсы күрес саласындағы технологияларды дамытудың басым бағыттарының бірі қауіпті инфекциялық ауруларды ерте диагностикалау технологиясы болып табылады.

      Өрт қауіпсіздігі. Өрт сөндіру технологияларын дамытудағы негізгі әлемдік үрдіс – адам мен қоршаған орта үшін қауіпсіз, сондай-ақ өртті қорғалатын объектіге еш залал келтірместен басудың жоғары тиімділігі бар "таза газдар" қолданылатын қондырғыларды пайдалану. Атап айтқанда, мұндай заттарға әдеттегі хладон мен инертті газдарды тиімді алмастырушы болып табылатын әлсіз молекулалық байланыстары мен төмен қайнау температурасы бар құрамдар жатады. Мұндай газ құрамдары оттегіні ығыстырмайды, адам үшін мүлдем қауіпсіз, сондықтан оларды адамдарды эвакуацияламай-ақ, өрт сөндіру үшін пайдалануға болады. Өрт сөндірудің тағы бір перспективалы технологиясы суды ыдыратып себу қондырғысы болып табылады.

      Табиғи және техногенді апаттар салдарының алдын алу және оларды азайту табиғи апаттармен байланысты қауіптер картасын құруды көздейді. Ықтимал стихиялық апаттармен және техногенді апаттармен байланысты қауіптерді талдау және қала құрылысы жоспарларын әзірлеу кезінде оларды есепке алу қалалар қауіпсіздігін қамтамасыз етудің неғұрлым тиімді тәсілдерінің бірі болып табылады.

      Тағы бір маңызды аспект стихиялық апаттар мен техногенді апаттарды мониторингтеудің жаһандық жүйесін құру болып табылады. Ерте алдын алу, сондай-ақ жедел ден қою көп жағдайда стихиялық апаттар мен техногенді апаттардан болатын залалды айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді.

      Терроризмге және қылмыстылыққа қарсы күрес. Бүгінде терроризм мен көшедегі қылмыстылыққа қарсы күрес саласындағы технологияларды дамытудағы басты екпін АКТ-технологияларға, бірінші кезекте жеке тұлғаны қашықтықтан сәйкестендіру мен мінез-құлықты сәйкестендіру технологиясына түсіп отыр.

      Smart Astana тұжырымдамасы аясында қауіпсіздіктің жалпы деңгейін арттыру мен қылмыстар санын барынша қысқарту жөніндегі жобаны – "Астана – қауіпсіз қала" тыныс-тіршілікті кешенді қамтамасыз ету жүйесін іске асыру басталды.

      Жоба шеңберінде қалалық жедел басқару орталығын салу жоспарланып отыр. Сонымен қатар, 30 мыңға жуық бейнекамера орнатылады, көлік жүйесі мен жалпықалалық инфрақұрылымды олармен жасақтау жоспарланып отыр, барлық камералар қаланы бейнебақылаудың бірыңғай жүйесіне интеграцияланады. Аталған жаңалықтар бейнекамералардың қадағалау орнындағы әдеттен тыс жағдайларға ден қоюын және тиісті дереу хабардар етуін көздейді.

      Астана көшелері Лондон мен Монакодағыдай тәулік бойы бақылауда болады. Кем дегенде осы және басқа шетелдік қалалардың тәжірибесі ескеріледі. Жедел басқару орталығына онлайн режимінде қоғамдық қауіпсіздіктің жай-күйі, қалалық қызметтер жұмысы, қалалық коммуникациялар жүйелері мен көлік лектерінің жай-күйі туралы ақпарат түсетін болады.

      Кешенді агломерациялық даму

      Агломерацияларды дамыту – бұл аумақтарды кешенді игеру ғана емес, сондай-ақ геосаяси әсер ету орталықтарын қалыптастыру.

      Қалаларды агломерацияландыру урбандалудың табиғи жолын білдіреді, оның нәтижесінде заманауи мемлекет болып жатқан өзгерістерді елемей, бұл процестен сырт қала алмайды.

      Агломерациялық дамудың негізгі артықшылығы факторлар мен шарттардың тұтас қатары арқылы көрсетілген:

      1) экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және даму ресурстарының тұрақты ағынын қамтамасыз ету;

      2) шағын және орта қалалардан өңірлік елордалар мен агломерациялардың орталық қалаларына ішкі көші-қонды (маятниктік, күндізгі, апталық) реттеу;

      3) агломерациялар мен өңірді әлемдік нарыққа тауар, қаржы, технологиялық және мәдени алмасулар жүйесіндегі маңызды торап және әлемдік қаржы лектерінің "операторы" ретінде шығару;

      4) орталық қаланың дамуын бақылау және инфрақұрылымға түсетін артық күш пен оның шамадан тыс болуын болдырмау.

      Астана агломерациясын аумақтық дамытудың өңіраралық схемасын әзірлеу елордаға іргелес жатқан аумақтарды кешенді кеңістікте-институционалдық дамытудың бастау нүктесіне айналады. Агломерациялық аумақтардың инженерлік-коммуникациялық және көліктік инфрақұрылымын дамыту елорданың транзиттік және өндірістік-өткізу әлеуетін едәуір ұлғайтуға мүмкіндік береді.

      Тиімді кеңістікте жоспарлаудың негізгі қағидаттарын пайдалану экономика тиімділігі, әлеуметтік теңдік және қоршаған орта тұрақтылығы сияқты тұрақты дамудың үш негіз құраушы мақсатына қол жеткізуге негіз болады.

      Іргелес жатқан аумақтардың экономикалық және аумақтық әлеуетіне жүргізілген талдау келешекте Астана агломерациясы аясында көліктік-логистикалық және әлеуметтік-мәдени байланыстардың тиімді жұмыс істейтін жүйесін құруға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде экономикалық өсуге қосымша серпін береді.

      Қалыптасатын байланыстарды ескере отырып, кеңістікте басқарудың қажетті шарты болып табылатын Елорданы дамытудың бас жоспарына түзету енгізіледі және ол барынша көп тиімділік алу мақсатында аумақтарды дамытуды үйлестіруді қамтамасыз етуге бағытталатын болады.

      Тұжырымдаманы іске асыру тетігі

      Тұжырымдама елорданың экономикалық және әлеуметтік әлеуетін қарқындатудың кезеңді моделін көздейді.

      Дамудың 1-кезеңінде – 2020 жылға дейін:

      1) өндірістік базаны кеңейту және кәсіпкерлік субъектілеріне ақшалай және консультациялық қолдау көрсету арқылы экономикалық қызметтің жаңа салаларына халықты тарту;

      2) тұрғын үй қорының құрылысы, редевелопменті және тиімді басқарылуы бойынша пилоттық жобаларды іске қосу;

      3) сауда және көліктік-логистикалық инфрақұрылымды кеңейту;

      4) балама энергетиканы дамыту ж әне энергия шығындарын азайту;

      5) медициналық және ғылыми-білім беру кластерін аталған салалардағы әлемдік инновациялар орталықтарымен байланыс орнату арқылы одан әрі дамыту;

      6) қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату қуаттарын ұлғайту;

      7) көліктік ұтқырлықты, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және ТКШ салаларында "SmartAstana" жобаларын іске асыру есебінен одан әрі тұжырымдамалық дамудың негізі жасалады.

      Дамудың 2-кезеңінде – 2030 жылға қарай Астана қаласын әлемнің үздік 50 қаласының қатарына кіруіне мүмкіндік беретін көптеген құрылымдық бастамалар іске асырылатын болады. Аталған кезең мыналармен сипатталатын болады:

      1) елордалық кәсіпкерліктің ынтымақтастық ауқымының кеңеюі;

      2) жаппай тұтыну тауарларының ішкі нарығындағы бәсекелестіктің жоғары деңгейі;

      3) экономиканы дамыту екпіндерін экспортты қ бағытталуға өзгерту;

      4) Қазақстанның ЖІӨ құрылымындағы Астананың үлесі 20 %-ға жетеді;

      5) агломерациялық кеңістік шеңберінде көлік қатынасының тиімді жұмыс істейтін жүйесі құрылады, өндірістік әлеует ішкі сұраныс көлемінен асып түседі;

      6) адами капиталды қалыптастыру салаларын дамытуға салынатын инвестициялар көлемін өсіру халыққа көрсетілетін қызметтер сапасын еуропалық қалалардың орташа алғандағы деңгейіне дейін арттыруға мүмкіндік береді;

      7) инновацияларды ң дамуын ынталандыру Астана қаласын инновациялық экономиканың өңірлік орталығы ретінде қалыптастыру үшін жағдай жасайды, ол технологиялық инкубаторлар желісін кеңейтуден, бизнес-періштелер мен ҒЗТКЖ коммерциялық орталықтарының пайда болуынан көрініс табады;

      8) балама көздерден энергия алу стационарлық көздерден шығатын шығарындылар көлемін біртіндеп азайтады;

      9) құрылыс саласында жаңа технологиялар мен материалдар қолданылады, тұрғын үй қоры мен әлеуметтік ғимараттардың тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету жүйелерінің жұмыс істеуі кезіндегі энергия шығындары 20 %-ға қысқарады;

      10) қалдықтарды қайта өңдеу үлесінің ұлғаюы жаңа полигондардың пайда болу кезеңін 30 %-ға қысқартады;

      11) елорданың көлік және коммуналдық қызметтерін басқаруды автоматтандыру деңгейінің өсуі ден қоюдың жеделдігін арттырады, осылайша зардап шегу мен материалдық залал деңгейін барынша азайтатын болады.

      Дамудың 3-кезеңі 2030 – 2050 жылдары Орта Азияның инновациялар мен сауда қаласы мәртебесін иеленетін елорданың экономикалық және әлеуметтік байланыстары кеңістігінің кеңеюін білдіреді.

      Аумақтық-кеңістікте орналасуының бәсекелік артықшылықтарын іске асыру қаланы еуропалық және азиялық компаниялар арасындағы ірі жобаларды іске асыру кезінде диалог алаңы ретінде қарастыратын халықаралық ұйымдар мен трансұлттық корпорациялар үшін тартымды етеді.

      Сапа деңгейі жалпы қабылданған ортақ халықаралық стандарттарға сәйкес келетін дамыған көрсетілетін қызметтер саласы, республика шекарасынан тыс жерлерде өніміне сұраныс туғызатын жоғары технологиялы өндірістік сектор есебінен ЖІӨ құрылымындағы қаланың үлесі 30 %-ға жетеді.

      Елорда экономикасының құрылымын өзгерткен, сол сияқты оның энергетикалық кешенін қамтамасыз ететін құрылымдық бастамаларды іске асыру еңбек өнімділігін жаңа деңгейге көтеріп, қалаға әлем қалалары арасындағы экономикалық өсу көшбасшыларының бірі мәртебесін берді.

      Ғылыми-білім беруді және медициналық кластерлерді дамытуға, инновациялар әзірлеудің технологиялық инфрақұрылымына инвестициялар Астанаға инновациялық белсенділік қала-орталықтары қатарына кіруге мүмкіндік берді.

      Өз кезегінде инновациялар қылмыстылық деңгейін, тыныс-тіршілікті қамтамасыз ету желілеріндегі апаттар санын, әлеуметтік шиеленісті, тұрмыстық қалдықтар полигондарының пайда болу процесін, көлік лектерін реттеу және халықтың әлеуметтік тұрғыдан осал топтарын қолдау проблемаларын барынша азайтып, қалада болып жатқан әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси процестерді бақылауды жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік берді.

5. Тұжырымдаманы іске асыру болжанатын нормативтік құқықтық
актілердің тізбесі

      Осы Тұжырымдаманы мынадай нормативтік құқықтық актілер арқылы іске асыру болжанады:

      1. Қазақстан Республикасының Конституциясы (1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданды).

      2. 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі.

      3. 1994 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім).

      4. 1999 жылғы 1 шілдедегі Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Ерекше бөлім).

      5. "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы" 2001 жылғы 30 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Кодексі.

      6. 2003 жылғы 20 маусымдағы Қазақстан Республикасының Жер кодексі.

      7. "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау туралы" 2011 жылғы 6 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы.

      8. "Мемлекеттік мүлік туралы" 2011 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңы.

      9. "Қазақстан Республикасының мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827 Жарлығы.

      Бұдан басқа, Тұжырымдама қолданыстағы және бекітілуі жоспарланып отырған мынадай бағдарламалық құжаттар:

      қолданыстағы:

      1) Астана қаласының мәслихаты сессиясының 2010 жылғы 29 желтоқсандағы № 421/55-IV шешімімен бекітілген Астана қаласын дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған бағдарламасы;

      2) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 18 маусымдағы № 611 қаулысымен бекітілген Астана агломерациясын дамыту жөніндегі 2020 жылға дейінгі өңіраралық іс-шаралар жоспары;

      3) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 19 маусымдағы № 681 қаулысымен бекітілген Астана қаласына iргелес елдi мекендердi әлеуметтiк-экономикалық дамытудың 2020 жылға дейінгі кешендi жоспары;

      әзірлену үстіндегі:

      4) Астана агломерациясын қалыптастырудың 2030 жылға дейінгі ұзақ мерзімді жоспары арқылы да іске асырылатын болады.