О проекте Указа Президента Республики Казахстан "Об утверждении Концепции государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2017 - 2020 годы"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 1 июня 2017 года № 325

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "Об утверждении Концепции государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2017 - 2020 годы".

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
Б. Сагинтаев 

Об утверждении Концепции государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2017-2020 годы

      ПОСТАНОВЛЯЮ:

      1. Утвердить прилагаемую Концепцию государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2017-2020 годы (далее - Концепция).

      2. Правительству Республики Казахстан в трехмесячный срок разработать и утвердить План мероприятий по реализации Концепции (далее - План).

      3. Центральным государственным и местным исполнительным органам и организациям принять меры по реализации Плана.

      4. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.

      5. Настоящий Указ вводится в действие со дня его подписания.

      Президент
Республики Казахстан
Н.Назарбаев

  УТВЕРЖДЕНА
Указом Президента
Республики Казахстан
от 2017 года №

Концепция
государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2017 – 2020 годы

      Астана, 2017 год

Содержание

Введение
 


Раздел 1. Анализ текущей ситуации, тенденции и видение развития государственной политики в религиозной сфере


1.1 Анализ текущей ситуации


1.2 Основные тенденции развития религиозной ситуации


1.3 Видение развития государственной политики в религиозной сфере


Раздел 2. Основные принципы и общие подходы государственной политики в религиозной сфере


2.1Основные принципы развития государственной политики в религиозной сфере


2.2Общие подходы развития государственной политики в религиозной сфере


2.3 Периоды реализации Концепции и ожидаемые результаты


Раздел 3. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых предполагается реализация Концепции
 


Введение

      Концепция государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2017 - 2020 годы (далее – Концепция) представляет систему официальных взглядов на совершенствование государственно-конфессиональных и межконфессиональных отношений, укрепление светских устоев государства и недопущение использования религии в деструктивных целях.

      В настоящей Концепции на основе анализа основных тенденций и особенностей в религиозной сфере определены стратегические цели и основные направления государственной политики в религиозной сфере до 2020 года.

      Правовую основу настоящей Концепции составляют Конституция Республики Казахстан, законы Республики Казахстан "О религиозной деятельности и религиозных объединениях", "О некоммерческих организациях", "О противодействии экстремизму" и иные нормативные правовые акты Республики Казахстан, международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан.

      Необходимость разработки настоящей Концепции вытекает из задач, определенных в Стратегии "Казахстан-2050": новый политический курс состоявшегося государства", Плане нации "100 конкретных шагов: современное государство для всех" Президента Республики Казахстан, пятом приоритете "Институциональные преобразования, безопасность и борьба с коррупцией" Послания Президента народу Казахстана "Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность", поручениях Главы государства по вопросам регулирования религиозной сферы, а также реализации пункта2 статьи 39 Конституции о признании неконституционными любых действий, способных нарушить межконфессиональное согласие.

      Настоящая Концепция, руководствуясь логикой нового этапа государственного строительства Казахстана, опираясь на признанную миром казахстанскую модель межконфессионального мира и согласия, является основой для дальнейшего развития государственной политики в религиозной сфере, совершенствования системы нормативных правовых актов, социально-экономических, политических и управленческих мер по регулированию религиозной сферы в стране.

      Концепция предполагает комплексный подход к видению государственной политики в религиозной сфере, включая правовые, методические и организационные меры.

      Данная Концепция призвана консолидировать усилия центральных и местных исполнительных органов, религиозных объединений и институтов гражданского общества по развитию государственной политики в религиозной сфере, выработать ориентиры в дальнейшем развитии казахстанской модели государственно-конфессиональных и межконфессиональных отношений, основанной на особенностях историко-культурного наследия казахстанского народа.

Раздел 1. Анализ текущей ситуации, тенденции и видение развития государственной политики в религиозной сфере

1.1 Анализ текущей ситуации

      За 25 лет независимости Республика Казахстан состоялась как суверенное государство, признанное мировым сообществом, имеющее уникальный опыт успешного продвижения межрелигиозного и межконфессионального диалога и согласия.

      На территории республики, где на протяжении многих веков мирно сосуществовали и культурно взаимообогащали друг друга представители различных этносов и конфессий, впервые созданы необходимые политико-правовые и социально-экономические условия для развития культуры и традиционных духовных ценностей казахстанского народа.

      В соответствии с Конституцией страны сформирована светская модель государственно-конфессиональных отношений на принципах равенства всех граждан перед законом и уважительного отношения к личным убеждениям каждого, независимо от языка и отношения к религии.

      Согласно общепринятым мировым нормам государство вправе регулировать деятельность религиозных организаций в целях обеспечения прав граждан и защиты общественной безопасности.

      Так, Закон Республики Казахстан "О религиозной деятельности и религиозных объединениях" направлен на реализацию предусмотренного международным правом и Конституцией страны права каждого на свободу совести, является правовой основой реализации политики государства и защиты национальных интересов в религиозной сфере.

      В рамках действующего законодательства упорядочена деятельность религиозных объединений, определен порядок осуществления миссионерской деятельности, проведения религиозных мероприятий, религиоведческой экспертизы, строительства культовых сооружений, распространения религиозной литературы.

      Государством принимаются конкретные меры по сохранению стабильности в религиозной сфере, укреплению межконфессионального согласия и толерантности в обществе, формированию иммунитета населения к идеологии религиозного экстремизма и радикализма в любых формах и проявлениях.

      Созданы необходимые условия для обеспечения деятельности официально зарегистрированных на 1 января 2017 года 3658 религиозных объединений и их филиалов, представляющих 18 конфессий.

      Традиционно самыми многочисленными среди них являются ислам ханафитского мазхаба и православное христианство. Имеются также католические и протестантские конфессии, иудейские, буддистские и другие общины.

      В республике зарегистрированы3464 культовых здания, из них 2550 мечетей, 294 православных и109 католических церквей, 495 протестантских храмов и молитвенных домов, 7 иудейских синагог,2 буддистских храма, 7 молитвенных домов "Общества сознания Кришны" и общины бахаи.

      Действующие 2550 мечетей входят в собственность Республиканского религиозного объединения "Духовное управление мусульман Казахстана" (далее – ДУМК).

      В последние годы наблюдается увеличение количества филиалов ДУМК, особенно в Алматинской, Жамбылской, Карагандинской и Южно-Казахстанской областях.

      Республиканское религиозное объединение "Православная церковь Казахстана" (далее – ПЦК) является второй по численности последователей. В ее состав входят 325 религиозных субъектов, в том числе 301 приход, 9 епархий и 294 религиозных сооружения, а также Митрополичий округ в Республике Казахстан.

      На территории республики также функционируют Армянская апостольская церковь, Православная церковь за рубежом, Поморская православная церковь и 3 старообрядческие церкви.

      Римско-католическая церковь (далее – РКЦ) в Казахстане представлена 85 религиозными общинами, из которых 5 общин относятся к Греко-католической церкви. 

      Центром РКЦ является Архиепархия Святой Марии в городе Астане, относящаяся к Католической церковной провинции (митрополия).

      РКЦ действует с 1998 года на основе Соглашения о взаимоотношениях между Казахстаном и Святым Престолом, утвержденного Указом Президента Республики Казахстан от 19 мая 1999 года №141.

      Функционируют 667протестантских религиозных субъектов. К самым крупным протестантским общинам относятся церкви пятидесятнические, евангельских христиан-баптистов, пресвитерианские, адвентисты седьмого дня и евангелическо-лютеранские.

      В республике зарегистрирован 531 миссионер, представляющие13 конфессий. Среди зарегистрированных миссионеров преобладают представители РКЦ(257). Православие представлено 84 миссионерами, большинство которых граждане Российской Федерации.

      В Казахстане действуют 15 религиозных организаций образования,400 начальных курсов при мечетях и воскресных школах, 383 помещения для проведения религиозных мероприятий за пределами культовых зданий, в том числе намазхана, молельные комнаты и часовни.

      Определены 257 специальных стационарных помещений для распространения религиозной литературы и иных информационных материалов религиозного содержания, предметов религиозного назначения.

      Все зарегистрированные субъекты религиозных отношений осуществляют деятельность в соответствии с законодательством Республики Казахстан, служат делу мира и согласия, развитию общества, укреплению государства.

      Руководители религиозных объединений активно участвуют в работе Ассамблеи народа Казахстана, консультативно-совещательных органов на центральном и местном уровнях.

      Религиозные праздники Курбан айт и Рождество Христово в республике являются нерабочими днями.

      Приверженность населения страны идеалам добра и мира, позитивный диалог конфессий и культур, продуманная государственная политика в сфере религий, а также уходящая корнями в глубь истории традиция единения представителей разных религий для укрепления стабильности казахстанского общества позитивно влияют на состояние религиозной ситуации в стране.

      Казахстан наглядно демонстрирует миру, что религия выполняет важнейшую роль в сохранении стабильности и согласия внутри страны, укреплении общенационального единства на универсальных общечеловеческих ценностях, а различные религии и конфессии могут сосуществовать и гармонично развиваться на основе полного взаимопонимания и взаимоуважения.

      Казахстан как независимое многоэтническое и многоконфессиональное государство формирует собственную модель и порядок взаимодействия между органами государственной власти и религиозными объединениями.

      Республика является государством-участником универсальных многосторонних международных договоров в области защиты прав и свобод человека.

      Инициатива Президента Республики Казахстан Назарбаева Н.А. о проведении в городе Астане Съезда лидеров мировых и традиционных религий стала важным вкладом государства в развитие глобального межцивилизационного и межрелигиозного диалога во имя мира и стабильности.

      Закрепив достижения за четверть века Независимости и уверенно продвигаясь к цели вхождения в 30-ку развитых стран мира, Казахстан намерен и впредь придерживаться конституционных принципов светского развития государства.

      Созданная уникальная модель общенационального единства и согласия всех казахстанцев, независимо от их религиозной и этнокультурной принадлежности – это весомый вклад Казахстана в общемировой процесс взаимодействия различных конфессий.

      Как показывает анализ, религиозные убеждения – это особая сфера, несущая в себе как общечеловеческие ценности, так и потенциальные риски для духовной гармонии, социальных отношений и сознания граждан. Поэтому предлагаемые подходы и принципы государственной политики к регулированию общественных отношений в сфере религии являются особыми, учитывающими специфику страны и культурно-ментальные особенности народа.

1.2 Основные тенденции развития религиозной ситуации

      Анализ состояния религиозной сферы в стране позволяет выделить следующие тенденции, требующие решения.

      1. Влияние глобализации на развитие религиозной ситуации

      Казахстан, как часть мирового сообщества, испытывает риски импорта межрелигиозной и межконфессиональной напряжҰнности, роста активности радикальных религиозных течений в Центральной Азии.

      Процесс глобализации сопровождается тенденцией по использованию религии отдельными политическими силами в своих интересах, распространением в мире религиозного экстремизма и терроризма.

      Набирающий обороты насильственный экстремизм, как идеология международного терроризма, прикрываясь религиозными лозунгами, нивелирует права и свободы человека, наносит серьезный урон религиозному, культурному и духовному наследию человечества, подрывает авторитет религий и представляет угрозу межконфессиональным отношениям.

      Реальную угрозу безопасности и стабильности мира несут религиозный фанатизм и радикализм, оказывающие деструктивное влияние на характер мыслей, чувств, поступков людей, буквально воспринимающих и следующих ложным религиозным догмам, мотивируя их на преступления якобы во имя веры.

      Религиозный фанатизм и радикализм наносят ущерб конституционным основам государств, светским принципам развития, традиционным духовным ценностям народов.

      Казахстан, как полноправный член мирового сообщества, не может не учитывать процессы глобализации и угрозы религиозного экстремизма, оставаться безучастным наблюдателем в решении этих проблем.

      На основе изученного и принятого во внимание опыта государств-членов Европейского союза, Соединенных Штатов Америки, Китайской Народной Республики, Объединенных Арабских Эмиратов, Российской Федерации, Таджикистана, Узбекистана, Киргизии, усиливающих регулятивную функцию государства по отношению к религиозным объединениям и практике осуществления права на свободу совести, сформирован новый концептуальный подход к государственной политике в сфере религии.

      2. Правовое регулирование религиозной сферы

      Требуется пересмотр и обновление действующего законодательства в религиозной сфере с учетом динамичных процессов и событий, происходящих в конфессиональном пространстве.

      В связи с трансформацией механизмов правового регулирования религиозной деятельности необходимо приведение их в соответствие с мировыми и региональными тенденциями, оказывающими непосредственное влияние на состояние и развитие религиозной ситуации в стране.

      Предстоит выработать новые правовые нормы, не допускающие распространения в обществе идеологии религиозного радикализма и экстремизма.

      3. Риски размывания светских основ государства

      Большинству казахстанцев присущи умеренность в религиозной деятельности и понимание принципов светскости.

      Вместе с тем в последние годы в обществе отмечается рост религиозности населения. Многие религиозные традиции превращаются в современный модный тренд. Для определенной части населения свойственны внешние проявления набожности, интерес к публичности религиозной жизни.

      Некоторая часть населения ошибочно трактует светскость как атеизм.

      Сохраняются риски радикализации молодежи, обратившейся к религии, но несведущей в религиозных учениях, и по этой причине легко подвергаемой деструктивному влиянию.

      Имеют место отказы отдельных граждан исполнять конституционные и гражданские обязанности перед обществом. Участились случаи проявления неуважительного отношения к законам, государственным символам страны, национально-культурным традициям народа, а также общепринятым нормам этики и поведения.

      Отмечаются случаи нарушения требований по недопущению ношения религиозной атрибутики в организациях образования, непосещения по субботам учебных занятий, а также отказа от изучения отдельных предметов учащимися под влиянием родителей (законных представителей), которые придерживаются излишне консервативных религиозных взглядов.

      Имеют место факты отказов родителей от медицинской вакцинации детей по надуманным религиозным мотивам.

      Участились случаи заключения брачного союза мужчин и женщин по религиозным обрядам и церемониям без регистрации в соответствующих государственных органах. Пропагандируются архаичные семейные ценности, противоречащие современному положению женщины в семье, ее социальной активности и занятости, гендерному равенству.

      Высокая степень конфликтности свойственна последователям деструктивных религиозных течений, носителям чуждых для Казахстана ценностей, представляющих опасность для общества, наносящих ущерб здоровью, психическому и материальному благополучию граждан, противопоставляющих свои религиозные предпочтения и взгляды светским принципам государства и традиционным духовным ценностям.

      Культивируемое ими насаждение фундаментализма и радикализма является реальной угрозой стабильности казахстанского общества и государства, ведет к расшатыванию единства народа Казахстана, духовной традиционной культуры и идентичности, нарушению прав представителей других конфессий.

      4. Распространение идеологии религиозного радикализма и экстремизма в обществе, особенно в молодежной среде

      Идеология религиозного радикализма и экстремизма проникает в общественное сознание путем массированного информационно-психологического воздействия через глобальные информационно-коммуникационные сети, включая интернет-пространство, современные электронные программные приложения.

      Целенаправленное воздействие на общество, особенно на молодежь, идет через социальные сети, незаконное тиражирование и популяризацию видеороликов, литературы, в которых усиленно продвигаются экстремистские и террористические идеи.

      Под влиянием массированного деструктивного информационного воздействия радикальной религиозной идеологии подвергается деформации сознание отдельных представителей общества, снижается уровень социального доверия граждан к государству, нивелируются чувства патриотизма и солидарности, меняются ценностные ориентиры и этические нормы, разрушаются семьи, вносится раскол в общество.

      Системный и планомерный информационный вброс в общество радикальных религиозных идей создает благоприятные условия для вербовки и рекрутирования новых членов в ряды террористов и экстремистов.

      Попытки подрыва идеологами религиозного экстремизма принципов и устоев светского государства, гражданской идентичности чреваты нарастанием в обществе конфликтного потенциала, увеличением количества последователей радикальных религиозных течений, в том числе стремящихся незаконно выехать за рубеж для вступления в ряды международных террористических организаций.

      Радикально настроенные представители деструктивных религиозных течений потенциально готовы на крайние действия – организацию и совершение насильственных актов против граждан, общества и государства.

      Наблюдаются криминализация приверженцев радикальных религиозных течений, их сращивание с организованными преступными группировками.

      Факторами уязвимости молодежи перед идеологией деструктивных течений являются наличие социально-экономических проблем, чувство социальной несправедливости, отсутствие жизненного опыта, низкое критическое восприятие.

      5. О процессах в конфессиональном пространстве страны

      На состояние религиозной сферы в стране существенное влияние оказывают деятельность религиозных объединений и их взаимоотношения между собой, с обществом, органами государственной власти и управления.

      В стране имеются приверженцы радикальных и незарегистрированных религиозных течений, а также запрещенных по решению суда на территории Казахстана террористических и экстремистских организаций.

      Наблюдаются случаи провоцирования представителями радикальных религиозных течений конфликтов с официальным духовенством.

      Имеются факты выражения некоторыми верующими упреков и обвинений в адрес тех, кто не разделяет их религиозных взглядов.

      Отдельными религиозными объединениями и незарегистрированными религиозными течениями ведется незаконная проповедническая и миссионерская деятельность, в том числе посредством создания различных организаций, образовательных центров, обучающих курсов и семинаров.

      Со стороны отдельных представителей религиозных объединений имеются факты нарушений требований, установленных законодательством по проведению религиозных мероприятий, обороту религиозной литературы, иных информационных материалов религиозного содержания, а также требований к вовлечению и участию несовершеннолетних в религиозных мероприятиях и деятельности религиозных объединений.

      Расширяются риски от масштабного развития онлайн-проповедей лжепроповедников в социальных сетях.

      Продолжают иметь место факты незаконного распространения религиозной литературы вне определенных для этих целей стационарных помещений.

      Растет потребность в квалифицированных служителях духовенства, особенно в системе Духовного управления мусульман Казахстана, способных противостоять распространению радикальных религиозных идей.

      Необходимо поддерживать гражданскую позицию духовенства по сохранению традиционных основ духовного развития казахстанского общества, принципиальности в соблюдении светских принципов государственного устройства страны.

      Следует повысить требования к соблюдению духовенством этических норм поведения, проявления скромности, веротерпимости и иных высоких морально-нравственных качеств, служить достойным примером для других верующих.

      6. Рост потребности в специалистах в области религий

      Возрастают требования к квалификации кадров в области религиоведения, теологии и исламоведения, способных принимать активное участие в профилактике религиозного экстремизма среди различных групп общества.

      Нерегулируемое получение гражданами страны религиозного образования за рубежом приводит к вовлечению их в деструктивную религиозную идеологию и невостребованности в своей стране как специалистов. Актуальной остается проблема возвращения в страну казахстанцев, выехавших на учебу в сомнительные зарубежные религиозные учебные заведения.

      В этой связи требует регулирования порядок получения гражданами теологического образования в зарубежных религиозных организациях образования.

      Необходимо обеспечить возможность получения гражданами страны религиозного образования в Казахстане.

      Требуется дальнейшее повышение квалификации работников государственных органов, учреждений и организаций, экспертов и аналитиков, принимающих участие в реализации государственной политики в религиозной сфере.

      7. О некоторых вопросах деятельности государственных органов по реализации государственной политики в религиозной сфере

      Отмечается недостаточно эффективная работа центральных государственных и местных исполнительных органов в реализации задач по профилактике и противодействию религиозному экстремизму.

      В рамках формирования в обществе нулевой терпимости к любым действиям, связанным с радикальными проявлениями в сфере религиозных отношений, требуется конкретная разъяснительная и профилактическая работа с уязвимыми для распространения деструктивных религиозных идей целевыми группами населения.

      Сохраняется недостаточный уровень координации работы государственных органов с институтами гражданского общества, общественными и религиозными объединениями, СМИ, организациями образования, культуры и спорта по вопросам профилактики религиозного экстремизма и терроризма, дерадикализации приверженцев радикальных религиозных течений.

      В связи с изложенным требуется определение концептуальных приоритетов развития государственной политики в религиозной сфере на среднесрочную перспективу.

1.3 Видение развития государственной политики в религиозной сфере

      Основной целью Концепции является повышение эффективности государственной политики в религиозной сфере, направленной на совершенствование государственно-конфессиональных и межконфессиональных отношений, укрепление светских устоев государства и недопущение использования религии в деструктивных целях.

      Основные усилия государства должны быть сосредоточены на следующих задачах:

      1. Укрепление светских принципов развития государства, обеспечение прав граждан на свободу совести.

      2. Совершенствование законодательства, регулирующего религиозную сферу.

      3. Совершенствование единой системы работы государственных органов всех уровней и институтов гражданского общества по реализации государственной политики Республики Казахстан в религиозной сфере, направленной на укрепление светских принципов государства и противодействие религиозному экстремизму.

      4. Обеспечение гарантированных законодательством прав граждан на свободу совести и уважение религиозных убеждений граждан.

      5. Обеспечение условий для полноценного функционирования религиозных объединений и недопущение деятельности деструктивных религиозных течений, подрывающих национальную безопасность, конституционные основы светского государства и способствующих радикализации отдельных групп населения.

      6. Усиление информационно-просветительской работы среди населения, направленной на разъяснение мер, реализуемых государством по сохранению стабильности, межэтнического и межконфессионального согласия в обществе, формированию у граждан иммунитета к деструктивной религиозной идеологии.

      Реализация государственной политики в религиозной сфере будет осуществляться уполномоченным органом в религиозной сфере во взаимодействии с заинтересованными государственными органами и институтами гражданского общества.

Раздел 2.Основные принципы и общие подходы государственной политики в религиозной сфере 2.1 Основные принципы развития государственной политики в религиозной сфере

      Государственная политика в религиозной сфере на центральном и местном уровнях будет базироваться на следующих принципах:

      1) комплексный подход к реализации государственной политики в религиозной сфере;

      2) межведомственное взаимодействие, вовлечение усилий и ресурсов государственных и общественных структур для достижения поставленных целей и задач в религиозной сфере;

      3) адресный и повсеместный охват всех целевых групп населения;

      4) защита законных интересов и прав всех категорий граждан;

      5) внедрение передовых методик мониторинга и диагностики ситуации в религиозной сфере для принятия системных управленческих решений;

      6) оперативное предоставление информации об учебных программах духовных учебных заведений, методиках обучения;

      7) целевое информационное обеспечениемероприятий, реализуемых государством в религиозной сфере;

      8) учет характера и степени проявления угроз национальным интересам Республики Казахстан;

      9) недопущение противозаконных действий религиозных объединений.

2.2 Общие подходы развития государственной политики в религиозной сфере 2.2.1 Совершенствование законодательства в религиозной сфере

      Важнейшими направлениями эффективной государственной политики в религиозной сфере выступают ее правовое обеспечение и совершенствование законодательства в соответствии с требованиями и вызовами времени, в том числе в сферах информации и коммуникаций, образования, здравоохранения, культуры, спорта, государственной службы, местного самоуправления и иных сферах.

2.2.2 Укрепление светских принципов развития государства

      Светское устройство государства – важное историческое достижение народа Казахстана.

      Казахстан, обладая уникальными историко-культурными условиями, самобытностью общественного развития и спецификой религиозной сферы, реализует собственную модель государственно-конфессиональных отношений, признанную мировым сообществом.

      Конституционная норма о светском характере государства является основополагающей характеристикой государственно-конфессиональных отношений в Республике Казахстан.

      Социальные отношения, включая системы государственной службы, образования, культуры, спорта, здравоохранения, институты семьи и брака, а также другие сферы, относящиеся к компетенции государства, регулируются только законодательством.

      Граждане должны быть патриотами своей страны и соблюдать интересы государства, поскольку оно в соответствии с основным законом страны – Конституцией создает для граждан необходимые условия для жизни, труда, охраны здоровья, безопасности, получения образования.

      Интересы государственной политики в религиозной сфере заключаются в упрочении светских устоев государства, национально-культурных и исторических традиций народа, ограничении сферы влияния религий принципами морали и высокой этики.

      1. Система государственного управления и государственной службы

      Светские принципы являются основой развития и функционирования современного Казахстана.

      В своей повседневной деятельности все граждане, независимо от отношения к религии, руководствуются, прежде всего, законами, требованиями иных нормативных правовых актов, а также внутренними правилами организаций всех форм собственности, если они не противоречат действующему законодательству.

      Конституционное устройство государства исключает религиозный интерес при законотворчестве, формировании и функционировании органов государственной власти, этики должностных лиц.

      Между государством и религиями устанавливаются особые отношения, при которых ни одна религия не может быть признана государственной или обязательной, а государственная политика строится не на установках какого-либо вероучения, а исходя из конкретных интересов обеспечения жизнедеятельности и безопасности граждан, общества и государства в целом.

      В Казахстане, как демократическом, светском, правовом и социальном государстве, государственные решения принимаются исключительно на основе интересов всего общества, а не исходя из интересов какой-либо религии или отдельных ее последователей.

      Казахстан признает ценность и обеспечивает свободу совести каждого гражданина.

      Граждане страны вправе самостоятельно и без принуждения определять свое отношение к религии, либо вовсе не ассоциировать себя с той или иной религией и жить, не обращаясь к религиозным институтам.

      Государство в лице государственных органов и государственных служащих не может принуждать граждан в какой-либо форме исповедовать или не исповедовать ту или иную религию, но способствует установлению отношений взаимного согласия и уважения между гражданами, исповедующими религию и не исповедующими ее, а также между различными религиозными объединениями.

      В интересах обеспечения национальной, в том числе общественной, безопасности государство регулирует и управляет общественными отношениями.

      В этих целях государство вправе давать рекомендации религиозным объединениям и вводить предусмотренные законом ограничения, не вторгаясь во внутренний мир и религиозные убеждения человека.

      Светские принципы являются основополагающими для функционирования системы государственного управления и государственной службы.

      Государственные служащие, добровольно поступая на государственную службу, должны неукоснительно соблюдать ряд обязанностей и ограничений, в том числе:

      обязаны при осуществлении должностных полномочий быть беспристрастными и независимыми от деятельности религиозных объединений;

      не должны использовать служебное положение и связанные с ним возможности в интересах религиозных объединений, в том числе для пропаганды своего отношения к ним.

      Государственные служащие, в том числе занимающие руководящие должности, не могут открыто демонстрировать свои религиозные убеждения в коллективе, принуждать подчиненных служащих к участию в деятельности религиозных объединений.

      Гражданские служащие государственных учреждений и предприятий при выполнении служебных и должностных обязанностей воздерживаются от пропаганды религии. При принятии ими управленческих решений религиозные предписания не должны браться за основу.

      2. Система правоохранительных, специальных органов и Вооруженных Сил

      Основной задачей правоохранительных, специальных органов и Вооруженных Сил является защита целостности и безопасности государства, его национальных интересов, единства и согласия народа.

      Обязанностью военнослужащих является служение Отечеству в соответствии с законодательством и общевоинскими уставами Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан.

      В системе правоохранительных, специальных органов и Вооруженных Сил не допускается пропаганда религии.

      Воинская повинность не требует отказа от религиозных убеждений.

      Военнослужащий может придерживаться своей веры, но реализация этой веры не должна осуществляться в ущерб служебной деятельности.

      3. Средства массовой информации

      Средства массовой информации предназначены для всех граждан страны, независимо от их религиозной и иной принадлежности, обеспечивая при этом нейтральное освещение вопросов религии и государственно-конфессиональных отношений.

      Средства массовой информации должны способствовать продвижению светских принципов развития государства, казахстанской модели межконфессионального мира и согласия, профилактике религиозного экстремизма, а также недопущению религиозной розни и ксенофобии, пропаганды религиозности.

      Канонические вопросы религий освещаются только средствами массовой информации, учрежденными зарегистрированными религиозными объединениями.

      4. Система образования

      Система образования играет фундаментальную роль в формировании у личности и общества казахстанского патриотизма, уважения к национальным и духовным традициям народа.

      Основополагающими принципами системы образования в организациях образования, кроме духовных (религиозных), являются:

      обеспечение государством светского характера системы образования;

      установление ответственности педагогического состава за навязывание и культивирование религиозного мировоззрения;

      обеспечение независимости внутреннего устройства и деятельности организаций образования от каких-либо религиозных принципов;

      соблюдение обучающимися и воспитанниками, их родителями (законными представителями) правил внутреннего распорядка, выполнение других требований, предусмотренных уставом организации образования и договором о предоставлении образовательных услуг;

      предоставление учащимся в процессе обучения и воспитания исключительно научных знаний о религиях;

      недопустимость принуждения при обучении к вступлению в какое-либо религиозное объединение или пребыванию в нем;

      недопустимость отказа учащихся от посещения учебных занятий по религиозным мотивам;

      недопустимость проведения в организациях образования религиозных мероприятий и миссионерской деятельности;

      соблюдение требований к форме одежды, установленной в организациях образования.

      Преподавание курса "Светскость и основы религиоведения" в организациях образования направлено на формирование у учащихся научных знаний об особенностях и истории религиозных учений, воспитание молодежи в духе мира, культурного и религиозного многообразия.

      5. Система здравоохранения

      Обеспечение полноценного медицинского обслуживания граждан страны, независимо от их пола, расы, этнической принадлежности, языка, социального происхождения и вероисповедания, является первостепенной задачей социального государства.

      Религиозные объединения могут вносить вклад в развитие общества, пропагандируя ценность жизни, важность соблюдения здорового образа жизни, а также отказ от наркомании, алкоголизма и иных вредных привычек.

      Религиозные объединения и их представители в своей деятельности не должны призывать граждан отказываться от медицинской помощи в таких ситуациях, когда медицинское вмешательство необходимо в интересах сохранения здоровья и жизни человека.

      Организациям здравоохранения необходимо:

      вести разъяснительную работу среди лиц, отказывающихся от вакцинации, трансплантации органов, переливания крови и иной медицинской помощи по религиозным мотивам;

      руководствоваться положениями Кодекса Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года "О здоровье народа и системе здравоохранения", предусматривающими оказание медицинской помощи без согласия граждан в случаях прямой угрозы жизни пациента, наличия психического расстройства и других заболеваний, представляющих опасность для окружающих;

      не допускать при оказании медицинской помощи медицинскими и фармацевтическими работниками каких-либо действий (бездействия) по их религиозным убеждениям, равно как и проведения (совершения) религиозных обрядов и церемоний, которые могут повлечь угрозу для жизни и здоровья пациентов.

      6. Система культуры и спорта

      Культура, являясь основой национальной идентичности граждан страны, проводником духовных традиций и общечеловеческих ценностей, представляет особый объект заботы государства.

      Светское устройство Казахстана создает справедливые и равные условия для развития культур всех этносов и конфессий на территории государства.

      Каждый гражданин Казахстана, независимо от этнического происхождения и отношения к религии, имеет право развивать свою культуру, традиции и язык, быть представленным во всех сферах общественной и государственной жизни.

      Уважительное отношение к исторически сложившимся национальным традициям и обычаям казахского и других этносов является особенностью государства.

      Все религиозные объединения в Казахстане должны обеспечивать признание своими представителями государственных символов, национальных и государственных праздников и уважительное отношение к ним.

      Государство уделяет большое внимание сохранению историко-культурного наследия страны и культурных ценностей как важнейших составляющих мировой и отечественной культуры и искусства, независимо от их религиозной принадлежности.

      Часть объектов мирового культурного и исторического значения Казахстана имеет религиозное значение. В республике имеются святые места, связанные с именами распространителей ислама и других религий, которые являются неотъемлемым наследием народа Казахстана и охраняются государством. 

      В настоящее время идет возрождение и строительство новых культовых зданий и сооружений различных конфессий.

      Уникальная казахстанская модель светскости сформирована на основе общенациональной (гражданской) и культурной идентичности казахстанского народа.

      Сегодня перед центральными государственными и местными исполнительными органами стоит задача дальнейшего сохранения и развития духовно-культурного наследия, отражающего самобытность и единство полиэтничного и многоконфессионального народа Казахстана.

      Религии в казахстанском обществе могут вносить важный вклад в:

      возрождение, сохранение и развитие морально-нравственных ценностей в обществе, преодоление в нем элементов бездуховности;

      повышение уровня культуры в обществе;

      развитие традиционных основ народа и противостояние проникновению в общество ложных ценностей;

      повышение роли и значения института семьи и брака;

      развитие ценностей культурного многообразия и межкультурного диалога в стране и на международном уровне.

      Учреждениям культуры и спорта необходимо:

      в целях недопущения в сфере культуры и спорта пропаганды религиозного превосходства строго следовать положениям законов Республики Казахстан от 2 июля 1992 года "Об охране и использовании объектов историко-культурного наследия", от 15 декабря 2006 года "О культуре", от 3 июля 2014 года"О физической культуре и спорте";

      активизировать работу творческой интеллигенции во всех сферах культуры по сохранению и дальнейшей популяризации культурного наследия казахстанского народа, недопущению его уничтожения под предлогом религиозных и иных предпочтений;

      использовать потенциал деятелей культуры и спорта для противодействия религиозному экстремизму и радикализму;

      консолидировать усилия по духовно-нравственному и патриотическому воспитанию учащихся и тренерско-преподавательского состава спортивных школ республики;

      формировать у спортсменов и их тренеров светское мировоззрение, культуру межконфессионального согласия, иммунитета к деструктивной идеологии;

      содействовать государству и обществу в противодействии распространению идеологии экстремизма и радикализма в молодежной среде.

      7. Социально-экономическая сфера

      Социально-экономические отношения регулируются исходя из светских принципов государства, гарантирующих равные права и возможности для развития всех общностей и индивидов.

      Государство, осуществляя взаимодействие с религиозными объединениями, исходит из того, что духовные и религиозные ценности должны способствовать развитию и процветанию страны, а не сдерживать их религиозными догмами.

      Религиозные ценности могут оказывать позитивное влияние на социально- экономическое развитие:

      придавать нравственный смысл содержанию экономической деятельности и экономической жизни. Религии призывают к справедливым экономическим отношениям, которые способствуют развитию человека и человечности;

      продвигать в обществе ценности честного труда, качественного образования, получения профессии, постоянного повышения квалификации, формирования активной жизненной позиции граждан во благо собственной семьи и государства в целом;

      способствовать развитию творческого и предпринимательского потенциала;

      прививать уважение и стремление к наукам и инновациям;

      призывать и побуждать человека практиковать социальную ориентированность бизнеса;

      способствовать развитию благотворительности и меценатства, сохранению демографической устойчивости.

      8. Укрепление института семьи

      Одной из наиболее важных задач социального развития государства является сохранение института семьи и ее традиционных морально-нравственных ценностей. Поэтому государственная политика в системе семейно-брачных отношений нацелена, прежде всего, на укрепление и развитие института семьи, ее ценностей, ее защиту от влияния деструктивных идей.

      В Казахстане допускается проведение религиозных обрядов при создании семьи, рождении детей, смерти кого-либо из членов семьи.

      Вместе с тем только зарегистрированный в уполномоченных органах брак признается официальным, имеет юридическую силу и порождает соответствующие правовые последствия. В этой связи проведение обряда бракосочетания по религиозным правилам должно производиться исключительно после регистрации брака в уполномоченных органах в установленном законом порядке.

      Религиозные объединения и их представители могут вносить вклад в упрочение в общественном сознании ценностей и идеалов традиционной семьи, сокращение фактов расторжения браков и разрушения семей, а также в повышение общей рождаемости среди населения страны.

      В соответствии со светским принципом конституционного устройства государство может вмешиваться в воспитание детей родителями или иными их законными представителями в случаях, когда такое воспитание угрожает жизни, здоровью ребенка, ущемляет его права.

      Совершеннолетние дети, вне зависимости от религиозных убеждений родителей или иных их законных представителей, имеют право самостоятельно определять свои религиозные или атеистические убеждения и предпочтения.

      Права несовершеннолетних детей защищены законодательством. В частности, в соответствии с Законом Республики Казахстан "О религиозной деятельности и религиозных объединениях" руководители религиозных объединений обязаны принимать меры к недопущению вовлечения и (или) участия несовершеннолетних в деятельности религиозного объединения при возражении одного из родителей несовершеннолетнего или иных его законных представителей.

      Согласно Закону Республики Казахстан от 8 августа 2002 года "О правах ребенка в Республике Казахстан" в отношении детей, не достигших совершеннолетнего возраста, религиозные обряды совершаются с согласия родителей или лиц, их заменяющих. Это означает также, что совершение религиозных обрядов, участником которых является несовершеннолетний, допускается только при наличии согласия обоих его родителей или лиц, их заменяющих.

      9. Взаимодействие государства с религиозными объединениями

      Государство регулирует деятельность религиозных объединений, направленную на привитие обществу гуманистических ценностей.

      Для этого необходимо:

      совершенствовать формы взаимодействия центральных государственных и местных исполнительных органов с религиозными объединениями;

      оказывать всестороннюю поддержку тем общественным инициативам религиозных объединений, которые соответствуют целям государственной политики в религиозной сфере;

      активно взаимодействовать с религиозными объединениями по широкому спектру вопросов в целях снижения уровня радикализации взглядов определенной части верующих, противодействия идеям радикальных религиозных течений, теологической дискредитации их идеологии;

      обеспечить транспарентность и прозрачность организационной, финансово-хозяйственной и проповеднической деятельности религиозных объединений, действующих на территории страны;

      оказывать поддержку деятельности религиозных объединений и их представителей, выступающих с призывами к верующим чтить государственные символы, уважать национальные и государственные праздники, активно участвовать в социально-экономической и общественно-политической жизни страны;

      не допускать деятельности религиозных объединений, течений и их представителей, выступающих с призывами к верующим отказываться от исполнения конституционных норм, в том числе в части соблюдения принципов светского государства, а также не допускать пропаганды религиозного экстремизма и терроризма, что соответствует требованиям, в частности, но не ограничиваясь этим, статьи 3 Закона Республики Казахстан от 11 октября 2011 года "О религиозной деятельности и религиозных объединениях".

2.2.3 Общегосударственная система противодействия идеологии религиозного экстремизма и нейтрализации деятельности деструктивных религиозных течений

      Республика Казахстан – часть мирового сообщества, ее история неразрывно связана с состоянием и динамикой развития современного мира, изменениями международной политики и экономики.

      С учетом этого требуются:

      повысить ответственность центральных государственных и местных исполнительных органов за реализацию государственной политики в религиозной сфере;

      центральным государственным и местным исполнительным органам в пределах компетенции принимать административные и иные меры по пресечению деятельности деструктивных религиозных течений, включая подстрекательство к религиозному экстремизму, вовлечение лиц в псевдорелигиозную деятельность с использованием насилия или угрозы насилия;

      совершенствовать механизмы взаимодействия уполномоченных государственных органов с местными исполнительными, правоохранительными и специальными органами в организации профилактической работы по дерадикализации, реабилитации и ресоциализации лиц, попавших под влияние идеологии радикальных религиозных течений, в том числе отбывающих и отбывших наказание в местах лишения свободы;

      не допускать использования религиозного паломничества для проникновения и распространения идей деструктивных религиозных течений;

      активно привлекать общественные объединения, в том числе ветеранские, женские и молодҰжные неправительственные организации, деятелей культуры и спорта к информационно-разъяснительной работе по актуальным вопросам религиозной сферы.

2.3 Периоды реализации Концепции и ожидаемые результаты

      Реализация Концепции строится на принципах системности, последовательности и межведомственного взаимодействия.

      Концепция конкретизирует компетенцию и сферы ответственности центральных государственных и местных исполнительных органов, институтов гражданского общества по вопросам реализации государственной политики в религиозной сфере.

      Реализация заданных принципов и подходов государственной политики в религиозной сфере будет осуществляться на период 2017 – 2020 годов.

      В течение данного периода будут:

      1) подготовлена соответствующая правовая база;

      2) выработана оптимальная модель межведомственного взаимодействия с определением компетенций центральных государственных и местных исполнительных органов, а также институтов гражданского общества по вопросам реализации государственной политики в религиозной сфере;

      3) разработаны критерии и показатели эффективности местных исполнительных органов по реализации государственной политики в религиозной сфере;

      4) разработана казахстанская модель взаимодействия государства с религиозными объединениями;

      5) усовершенствованы механизмы сотрудничества государственных органов, научно-экспертного сообщества, средств массовой информации, общественных и религиозных объединений в реализации государственной политики в сфере религии;

      6) обеспечена модернизация медийной работы, сконцентрированной на продвижении светских принципов развития страны, национальных, духовных традиций народа Казахстана;

      7) разработан комплекс мер, направленный на повышение эффективности и результативности информационно-разъяснительной работы в религиозной сфере;

      8) созданы серии тематических документальных фильмов, телепередач и социальных роликов о ценностях светского образа жизни, национальных духовных традициях народа и конфессий Казахстана, а также опасности религиозного экстремизма и фундаментализма;

      9) разработаны меры по совершенствованию системы религиоведческого и религиозного образования;

      10) проработан вопрос о внедрении в учебно-воспитательный процесс средних общеобразовательных организаций республики системы мер по противодействию религиозному экстремизму;

      11) обеспечена государственная поддержка неправительственных организаций, специализирующихся в вопросах продвижения светских основ государства и профилактики религиозного экстремизма;

      12) обеспечена деятельность центров по дерадикализации, реабилитации и дальнейшей ресоциализации лиц, подвергшихся радикальной религиозной идеологии;

      13) реализован комплекс социальных, информационных и научно-образовательных проектов, направленных на контрпропаганду и неприятие в обществе идеологии религиозного экстремизма и радикализма;

      14) совершенствована работа по повышению квалификации специалистов, участвующих в реализации государственной политики в религиозной сфере;

      15) обеспечено продвижение в стране и за рубежом общенационального бренда "Съезд лидеров мировых и традиционных религий";

      16) сформированы предложения на имя Главы государства по дальнейшему совершенствованию государственной политики в религиозной сфере, а также системы мер противодействия религиозному экстремизму.

Ожидаемые результаты реализации Концепции

      Результатами реализации Концепции государственной политики в религиозной сфере должны стать:

      1) в сфере совершенствования работы государственных органов:

      создание механизма межведомственной координации и взаимодействия государственных органов всех уровней и институтов гражданского общества по реализации мероприятий в рамках Концепции;

      прогнозирование тенденций, выявление закономерностей развития религиозной ситуации на ближайшую и долгосрочную перспективу, а также разработка предложений для своевременного принятия соответствующих решений;

      укрепление в общественном сознании базовых светских ценностей;

      достижение в обществе нулевой терпимости к любым действиям, связанным с радикальными и экстремистскими проявлениями в сфере религиозных отношений;

      дальнейшее развитие собственной казахстанской модели и определение порядка взаимодействия между органами государственной власти и религиозными объединениями;

      совершенствование точечной и адресной реабилитационной работы с приверженцами деструктивных религиозных течений, осужденными по статьям, связанным с экстремистской и террористической деятельностью, семьями осужденных;

      активизация информационно-разъяснительной работы среди населения, особенно среди целевых и "проблемных" групп, направленной на компрометацию идеологии радикальных религиозных течений путем привлечения профессионально подготовленных служителей духовенства и пропагандистов;

      2) в сферах средств массовой информации, образования, здравоохранения, культуры, а также социально-экономической сфере:

      разработка теоретических и методологических основ по пропаганде светского характера государства и противодействию идеологии религиозного экстремизма и терроризма;

      проведение научно-прикладных исследований для принятия политических, правовых, организационных и управленческих решений в религиозной сфере;

      использование потенциала СМИ, образования, культуры, здравоохранения и спорта в дискредитации идей и раскрытии реального "облика" радикальных религиозных течений;

      обеспечение транспарентности деятельности неправительственных организаций, занимающихся реализацией проектов по вопросам религий;

      расширение и углубление информационно-просветительской работы реабилитационных центров с целевыми группами и лицами, осужденными за религиозный экстремизм и терроризм, в том числе по вопросу лишения гражданства за совершение таких деяний;

      дальнейшее продвижение традиционной духовной культуры народа Казахстана в стране и за ее пределами.

Индикаторы Концепции:

      1. Уровень поддержки государственной политики в религиозной сфере населением страны в 2018 году составит 89%, в 2020 году – 91%.

      2. Уровень роста поддержки населением светских принципов развития государства в 2018 году составит 61%, в 2020 году – 63%.

      3. Уровень роста информированности населения о религиозном экстремизме и противодействии его деструктивной идеологии составит в 2018 году 76%, в 2020 году – 78%.

Инструменты реализации Концепции

      Положения настоящей Концепции будут реализованы через:

      Государственную программу по профилактике религиозного экстремизма и терроризма в Республике Казахстан на 2017 – 2020 годы;

      программы развития территорий;

      План мероприятий по реализации Концепции государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2017 – 2020 годы;

      Стратегический план Министерства по делам религий и гражданского общества Республики Казахстан на 2017 – 2021 годы, утвержденный приказом Министра от 28 декабря 2016 года № 17.

Раздел 3. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых предполагается реализация Концепции

      Положения настоящей Концепции будут реализованы посредством следующих актов:

      1) Конституция Республики Казахстан;

      2) Гражданский кодекс Республики Казахстан от 27 декабря 1994 года;

      3) Кодекс Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года "О здоровье народа и системе здравоохранения";

      4) Закон Республики Казахстан от 2 июля 1992 года "Об охране и использовании объектов истоpико-культуpного наследия";

      5) Закон Республики Казахстан от 13 июля 1999 года "О противодействии терроризму";

      6) Закон Республики Казахстан от 23 июля 1999 года "О средствах массовой информации";

      7) Закон Республики Казахстан от 16 января 2001 года "О некоммерческих организациях";

      8) Закон Республики Казахстан от 18 февраля 2005 года "О противодействии экстремизму";

      9) Закон Республики Казахстан от 15 декабря 2006 года № 207"О культуре";

      10) Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года "Об образовании";

      11) Закон Республики Казахстан от 11 октября 2011 года "О религиозной деятельности и религиозных объединениях";

      12) Закон Республики Казахстан от 6 января 2012 года "О национальной безопасности Республики Казахстан";

      13) Закон Республики Казахстан от 16 февраля 2012 года "О воинской службе и статусе военнослужащих";

      14) Закон Республики Казахстан от 3 июля 2014 года "О физической культуре и спорте";

      15) Закон Республики Казахстан от 23 ноября 2015 года "О государственной службе Республики Казахстан";

      16) Указ Президента Республики Казахстан от 1 февраля 2010 года№ 922"О Стратегическом плане развития Республики Казахстан до 2020 года";

      17) Указ Президента Республики Казахстан от 8 января 2013 года № 464 "О Государственной программе "Информационный Казахстан -2020" и внесении дополнения в Указ Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 957 "Об утверждении Перечня государственных программ";

      18) Указ Президента Республики Казахстан от 24 сентября 2013 года №648"О Государственной программе по противодействию религиозному экстремизму и терроризму в Республике Казахстан на 2013 – 2017 годы";

      19) Указ Президента Республики Казахстан "О Государственной программе по противодействию религиозному экстремизму и терроризму в Республике Казахстан на 2017 – 2020 годы" (*дата и номер Указа вписать после подписания);

      20) Указ Президента Республики Казахстан от 1 марта 2016 года № 205 "Об утверждении Государственной программы развития образования и науки Республики Казахстан на 2016 – 2019 годы";

      21) постановление Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2014 года № 352 "Об утверждении перечня и критериев отбора предметов религиозного назначения, ввозимых религиозными объединениями, зарегистрированными в органах юстиции Республики Казахстан, которые освобождаются от налога на добавленную стоимость";

      22) приказ исполняющего обязанности Председателя Агентства Республики Казахстан по делам религий от 23 июля 2013 года № 34 "Об утверждении Инструкции по определению расположения специальных стационарных помещений для распространения религиозной литературы и иных информационных материалов религиозного содержания, предметов религиозного назначения, а также помещений для проведения религиозных мероприятий за пределами культовых зданий (сооружений)";

      23) приказ Министра культуры и спорта Республики Казахстан от 23 апреля 2015 года № 147 "Об утверждении стандартов государственных услуг в сфере религиозной деятельности";

      24) приказ исполняющего обязанности Министра культуры и спорта Республики Казахстан от 22 мая 2015 года № 190"Об утверждении регламентов государственных услуг в сфере религиозной деятельности".

Заключительные положения

      Реализация Концепции будет способствовать дальнейшему воплощению в жизнь основных ценностей и принципов Конституции Республики Казахстан в контексте новых геополитических реалий и своевременного реагирования на внутренние и внешние вызовы национальной безопасности.

      Эффективность реализации Концепции, соответственно, безопасность, мир и стабильность в казахстанском обществе зависят от конструктивного взаимодействия, осознанного и активного участия всех государственных и неправительственных структур, институтов гражданского общества и каждого гражданина, ориентированных на защиту интересов государства.

      Реализация государственной политики в религиозной сфере позволит решить приоритетные задачи развития светского Казахстана и обеспечения безопасного будущего страны, в которой в мире и согласии проживают представители различных конфессий и этносов.

"Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017 – 2020 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 1 маусымдағы № 325 қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      "Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017 – 2020 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына енгізілсін.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Б. Сағынтаев

Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017–2020 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы

      ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017 – 2020 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама)бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасының Үкіметі Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын (бұдан әрі – Жоспар) үш ай мерзімде әзірлесін және бекітсін.

      3. Орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар мен ұйымдар Жоспарды іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын.

      4. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.

      5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Президенті
Н.Назарбаев

  Қазақстан Республикасы
Президентінің
2017 жылғы
№ Жарлығымен
БЕКІТІЛГЕН

Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017 – 2020 жылдарға арналған тұжырымдамасы

      Мазмұны

      Кіріспе

      1-бөлім. Ағымдағы ахуалды талдау, дін саласындағы мемлекеттік саясаттың даму үрдістері мен пайымы.

      1.1. Ағымдағы ахуалды талдау

      1.2. Діни ахуалдың негізгі даму үрдістері

      1.3. Дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамыту пайымы

      2-бөлім. Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттары мен жалпы тәсілдері

      2.1. Дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамытудың негізгі қағидаттары

      2.2. Дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамытудың жалпы тәсілдері

      2.3. Тұжырымдаманы іске асыру кезеңдері және күтілетін нәтижелер

      3-бөлім. Тұжырымдаманы іске асыру көзделетін нормативтік құқықтық актілердің тізбесі

Кіріспе

      Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017 – 2020 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі Тұжырымдама) мемлекеттік-конфессиялық және конфессияаралық қатынастарды жетілдіруге, мемлекеттің зайырлы қағидаларын нығайту және дінді деструктивті мақсатта пайдалануға жол бермеу бойынша ресми көзқарастар жүйесі болып табылады.

      Осы Тұжырымдамада дін саласындағы негізгі үрдістер мен ерекшеліктерді талдау негізінде, дін саласындағы мемлекеттік саясаттың 2020 жылға дейінгі стратегиялық мақсаттары мен негізгі бағыттары айқындалды.

      Қазақстан Республикасының Конституциясы, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" "Коммерциялық емес ұйымдар туралы", "Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы" Қазақстан Республикасының заңдары және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілері, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар осы Тұжырымдаманың құқықтық негізін құрайды.

      Осы Тұжырымдаманы әзірлеу қажеттілігі "Қазақстан-2050": қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" стратегиясында Қазақстан Республикасы Президентінің "100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет" Ұлт жоспарында, Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" атты Қазақстан халқына Жолдауының "Институционалдық өзгерістер, қауіпсіздік және сыбайлас жемқорлықпен күрес" бесінші басымдығын, Мемлекет басшысының дін саласын реттеу мәселелері жөніндегі тапсырмаларында айқындалған міндеттерден, сондай-ақ конфессияаралық татулықты бұзатын кез келген әрекетті конституциялық емес деп тану туралы Конституцияның 39-бабының 2-тармағын іске асырудан туындайды.

      Осы Тұжырымдама Қазақстанның мемлекеттік құрылысының жаңа кезеңінің беталысын басшылыққа ала отырып, конфессияаралық бейбітшілік пен келісімнің әлем мойындаған қазақстандық моделіне сүйене отырып, дін саласындағы мемлекеттік саясатты одан әрі дамыту, нормативтік құқықтық актілер жүйесі мен елдегі дін саласын реттеу жөніндегі әлеуметтік-экономикалық, саяси және басқарушылық шараларды жетілдіру үшін негіз болып табылады.

      Тұжырымдама құқықтық, әдістемелік және ұйымдастыру шараларын қоса алғанда, дін саласындағы мемлекеттік саясаттың пайымына кешенді тәсілдерді болжайды.

      Осы Тұжырымдама дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамыту бойынша орталық және жергілікті атқарушы органдардың, діни бірлестіктер мен азаматтық қоғам институттарының күшін шоғырландыруға, Қазақстан халқының тарихи-мәдени мұрасының ерекшеліктеріне негізделген мемлекеттік-конфессиялық және конфессияаралық қатынастардың қазақстандық моделін одан әрі дамытудың бағыт-бағдарын тұжырымдауға арналған.

1-бөлім. Ағымдағы ахуалды талдау, дін саласындағы мемлекеттік саясаттың даму үрдістері мен пайымы

1.1. Ағымдағы ахуалды талдау

      Қазақстан Республикасы тәуелсіздіктің 25 жылы ішінде әлемдік қауымдастық мойындаған, дінаралық және конфессияаралық диалог пен келісімді табысты ілгерілетуде бірегей тәжірибесі бар егеменді мемлекет ретінде қалыптасты.

      Сан ғасырлар бойы әртүрлі этностар мен конфессиялар өкілдері тату-тәтті өмір сүріп, бір-бірін мәдени тұрғыдан өзара байыта отырып, республика аумағында алғаш рет Қазақстан халқының мәдениетін және дәстүрлі рухани құндылықтарын дамыту үшін қажетті саяси-құқықтық және әлеуметтік-экономикалық жағдайлар қалыптасты.

      Еліміздің Конституциясына сәйкес тілі мен дінге көзқарасына қарамастан барлық азаматтардың заң алдында теңдік қағидаттарына және әрбір азаматтың жеке наным-сеніміне құрметпен қарауға негізделген мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың зайырлы моделі қалыптасты.

      Жалпы қабылданған әлемдік нормаларға сәйкес мемлекет азаматтарының құқықтары мен қоғамдық қауіпсіздіктің қорғалуын қамтамасыз ету мақсатында діни ұйымдардың қызметін реттеуге құқылы.

      Мәселен, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңы халықаралық құқық пен еліміздің Конституциясында көзделгендей әркімнің ар-ождан бостандығы құқығын іске асыруға бағытталған, ол дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудың және ұлттық мүддені қорғаудың құқықтық негізі болып табылады.

      Қолданыстағы заңнама аясында діни бірлестіктердің қызметі реттелген, миссионерлік қызметті жүзеге асыру, діни іс-шараларды, дінтану сараптамаларын жүргізу, ғибадат үйлерін салу, діни әдебиетті тарату тәртібі айқындалған.

      Мемлекет дін саласында тұрақтылықты сақтау, қоғамда конфессияаралық келісім мен толеранттылықты нығайту, кез келген түрдегі және көріністердегі діни экстремизм мен радикализм идеологиясына халықтың иммунитетін қалыптастыру бойынша нақты шаралар қабылдауда.

      2017 жылғы 1 қаңтарда ресми тіркелген 18 конфессия атынан өкілдік ететін 3658 діни бірлестікпен олардың филиалдарының қызметін қамтамасыз ету үшін қажетті жағдай жасалуда.

      Олардың ішінде саны жағынан ең көбі ханафи мазхабындағы ислам мен православиелік христиан діні. Сондай-ақ католиктер және протестанттар конфессиялары, иудейлер, буддашылар және басқа да қауымдар бар.

      Республикада 3464 ғибадат үйі тіркелген, оның ішінде 2550 мешіт, 294 православие және 109 католик шіркеуі, 495 протестант храмы мен ғибадатханасы, 7 иудей синагогасы, 2 буддашылар храмы, 7 "Кришна санасы қоғамы" және бахаи қауымының ғибадатханасы бар.

      Жұмыс істеп тұрған 2550 мешіт "Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы" республикалық діни бірлестігінің (бұдан әрі – ҚМДБ) меншігіне кіреді.

      Соңғы жылдары ҚМДБ филиалдарының саны, әсіресе, Алматы, Қарағанды, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстарында көбейгені байқалады.

      "Қазақстан православие шіркеуі" республикалық діни бірлестігі (бұдан әрі – ҚПШ)өкілдерінің саны жағынан екінші орында. Оның құрамына 325 діни субъект, оның ішінде 301 приход, 9 епархия және 294 діни құрылыс, сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы Митрополит округі кіреді.

      Республика аумағында Армян апостол шіркеуі, шетелдегі Православие шіркеуі, Помор православие шіркеуі және 3 ескі ғұрыптық шіркеу жұмыс істейді.

      Қазақстандағы Рим католик шіркеуі (бұдан әрі – РКШ) 85 діни қауымнан тұрады, оның 5 қауымы Грек католик шіркеуіне қарайды.

      РКШ орталығы Католик шіркеуі провинциясына (митрополия) жататын Астана қаласындағы Әулие Мариям Архиепархиясы болып табылады.

      РКШ Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 19 мамырдағы № 141 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы мен Қасиетті Тақ арасындағы Өзара қатынастар туралы келісім негізінде 1998 жылдан бері жұмыс істейді.

      667 протестанттық діни субъект қызмет атқарады. Ең ірі протестанттық қауымға елуіншілер шіркеуі, інжіл христиан-баптистер шіркеуі, пресвитериан, жетінші күн адвентистері және інжіл-лютеран шіркеулері жатады.

      Республикада 13 конфессияның 531 миссионері тіркелген. Тіркелген миссионерлердің арасында саны жағынан РКШ өкілдері басым (257). Православиені 84 миссионер насихаттайды, оның басым көпшілігі Ресей Федерациясының азаматтары болып табылады.

      Қазақстанда 15 діни білім беру ұйымы, мешіттер мен жексенбілік мектептер жанындағы 400 бастауыш курс, ғибадат үйінен тыс діни іс-шараларды өткізуге арналған 383 үй-жай, оның ішінде намазхана, ғибадат бөлмесі және шіркеулер бар.

      Діни әдебиетті және діни мазмұндағы өзге де ақпараттық материалдарды, діни мақсаттағы заттарды таратуға арналған 257 арнайы стационарлық үй-жай айқындалды.

      Діни қатынастардың барлық тіркелген субъектілер өз қызметтерін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырады, бейбітшілік пен келісім жолында, қоғамды дамыту, мемлекетті нығайту үшін қызмет етеді.

      Діни бірлестіктердің басшылары Қазақстан халқы Ассамблеясының, орталық және жергілікті деңгейдегі консультативтік-кеңесші органдардың жұмыстарына белсене қатысады.

      Республикада Құрбан айт және Иса Пайғамбардың туған күні діни мерекелері демалыс күндері болып табылады.

      Ел халқының ізгілік пен бейбітшілік құндылықтарын жақтауы, конфессиялар мен мәдениеттердің позитивтік диалогтары, дін саласындағы сарабдал мемлекеттік саясат, сондай-ақ қазақстандық қоғамның тұрақтылығын нығайту үшін түрлі дін өкілдерінің тамыры тарих қойнауының тереңіне жайылған бірігу дәстүрі елдегі діни ахуалға оң әсерін тигізеді.

      Қазақстан ел ішінде тұрақтылық пен келісімді сақтауда, әмбебап жалпы адамзаттық құндылықтардың жалпы ұлттық бірлігін нығайтуда діннің маңызды рөл атқаратынын, түрлі діндер мен конфессиялардың бірге өмір сүре алатынын және толық өзара түсіністік пен сыйластық негізінде үйлесімді дами алатынын әлемге айқын танытып келеді.

      Қазақстан көп этносты және көпконфессиялы тәуелсіз мемлекет ретінде мемлекеттік билік органдары мен діни бірлестіктер арасындағы өзара қарым-қатынастың өзіндік үлгісі мен тәртібін қалыптастыруда.

      Республика адам құқықтары мен бостандығын қорғау саласындағы әмбебап көпжақты халықаралық шарттарға қатысушы мемлекет болып табылады.

      Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Астана қаласында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін өткізу туралы бастамасы мемлекеттің бейбітшілік пен тұрақтылық жолында жаһандық өркениетаралық және дінаралық диалогты дамытуға қосқан маңызды үлесі болды.

      Тәуелсіздіктің ширек ғасырындағы жетістіктерді нықтап, әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіру мақсатына сеніммен қадам баса отырып, Қазақстан алдағы уақытта да мемлекеттің зайырлы дамуының конституциялық қағидаттарын ұстануға ниет білдіреді.

      Барша қазақстандықтардың діни және этномәдени тиесілігіне қарамастан, қалыптасқан жалпы ұлттық бірлік пен келісімнің бірегей үлгісі – бұл Қазақстанның әртүрлі конфессиялардың өзара қарым-қатынасының жалпы әлемдік процесіне қосқан қомақты үлесі.

      Талдау көрсеткендей, діни наным бұл жалпы адамзаттық құндылықтармен қатар, рухани үйлесім, әлеуметтік қарым-қатынастар және азаматтардың санасы үшін әлеуетті қауіп-қатерді де қамтитын айрықша сала. Сондықтан дін саласындағы қоғамдық қатынастарды реттеудің ұсынылып отырған тәсілдері мен мемлекеттік саясат қағидаттары елдің өзгешеліктерін және халықтың мәдени-менталды ерекшеліктерін ескеретін айрықша сипатта болады.

1.2. Діни ахуалдың негізгі даму үрдістері

      Елдегі дін саласының жай-күйін талдау шешуді талап ететін мынадай үрдістерді бөліп көрсетуге мүмкіндік береді.

      1. Діни ахуалдың дамуына жаһанданудың әсері

      Әлемдік қоғамдастықтың бір бөлігі ретінде Қазақстанға дінаралық және конфессияаралық шиеленістің таралуы, Орталық Азиядағы радикалды діни ағымдар белсенділігінің арту қаупі төнуі мүмкін.

      Жаһандану процесі жекелеген саяси күштердің дінді өз мүдделері үшін пайдалану үрдісімен, әлемде діни экстремизм және терроризмнің таралуымен қоса жүреді.

      Қазіргі кезде үдеп келе жатқан зорлықшыл экстремизм халықаралық терроризмнің идеологиясы ретінде діни үндеулерді жамылып, адам құқығы мен бостандықтарын белден басуда, адамзаттың діни, сондай-ақ мәдени және рухани мұраларына елеулі нұқсан келтіруде, діннің беделін жоққа шығарып, конфессияаралық қатынастарға қауіп төндіруде.

      Жалған діни қағидаларды дәлме-дәл қабылдап, оған еретін адамдардың ой-өрісіне, сезіміне, іс-әрекеттеріне деструктивті әсер етіп, дінді сылтау етіп оларды қылмысқа итермелеп отырған діни фанатизм мен радикализм әлемдегі қауіпсіздік пен тұрақтылыққа нақты қауіп төндіріп отыр.

      Діни фанатизм мен радикализм мемлекеттің конституциялық негіздеріне, елдің зайырлы даму қағидаттарына, халықтың дәстүрлі рухани құндылықтарына зиян келтіруде.

      Қазақстан әлемдік қоғамдастықтың толыққанды мүшесі ретінде жаһандану процесін және діни экстремизмнің қаупін ескермей, бұл проблемаларды шешуде сырттай ғана бақылап қалыс қалуы мүмкін емес.

      Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттердің, Америка Құрама Штаттарының, Қытай Халық Республикасының, Біріккен Араб Әмірліктерінің, Ресей Федерациясының, Тәжікстанның, Өзбекстанның, Қырғызстанның зерделенген және назарға алынған діни бірлестіктерге қатысты мемлекеттің реттеуші функциясын күшейту тәжірибесі және ар-ождан бостандығы құқығын жүзеге асыру практикасы негізінде дін саласындағы мемлекеттік саясатты жаңа тұжырымдамалық тәсілі қалыптасты.

      2. Дін саласын құқықтық реттеу

      Конфессиялық кеңістікте орын алып отырған серпінді процестер мен оқиғаларды ескере отырып, дін саласындағы қолданыстағы заңнаманы қайта қарау және жаңарту қажет.

      Діни қызметті құқықтық реттеу тетігінің трансформациялануына байланысты оларды еліміздегі діни ахуалдың жағдайы мен оның дамуына тікелей әсер ететін әлемдік және өңірлік үрдістерге сәйкес келтіру қажет.

      Қоғамда діни радикализм мен экстремизм идеологиясының таралуына жол бермейтін жаңа құқықтық нормаларды әзірлеу қажеттілігі тұр.

      3. Мемлекеттің зайырлылық негіздерінің бұзылу тәуекелдері

      Қазақстандықтардың басым бөлігі діни көзқараста ұстамдылық танытады әрі зайырлылық қағидаттарын ұғынады.

      Сонымен қатар, соңғы жылдары қоғамда халық діндарлығының өсуі байқалуда. Көптеген діни дәстүрлер заманауи сәнді трендке айналуда. Халықтың белгілі бір бөлігіне діншілдікті сыртқа көрсету, яғни діни өмірді жария етуге деген қызығушылық тән.

      Халықтың кейбір бөлігі қателесіп, зайырлылықты атеизм деп қабылдауда.

      Дінге бет бұрған, алайда діни ілімдерден бейхабар және сол себептен деструктивті әсерге оңай ұшырайтын жастардың радикалдану тәуекелі сақталуда.

      Жекелеген азаматтардың қоғам алдындағы конституциялық және азаматтық борыштарын атқарудан бас тартуы орын алуда. Заңдарға, елдің мемлекеттік рәміздеріне, халықтың ұлттық-мәдени салт-дәстүріне, сондай-ақ жалпыға бірдей әдеп және мінез-құлық нормаларына құрмет танытпау жағдайлары жиілеп барады.

      Кертартпа діни көзқарасты ұстанатын ата-аналарының (заңды өкілдерінің) ықпалымен білім алушылардың білім беру ұйымдарында діни ерекшелігі бар киім киюге, сенбі күндері сабаққа келмеуге, сондай-ақ кейбір пәндерді оқудан бас тартуына жол бермеу бойынша талаптарды бұзу жағдайлары кездеседі.

      Жасанды діни сылтаулармен балалардың медициналық вакцинациясынан бас тарту фактілері орын алуда.

      Еркектер мен әйелдердің тиісті мемлекеттік органдарда тіркелмей, діни дәстүр мен рәсімдер негізінде некелерін қию жағдайлары жиілеп барады. Әйелдің қазіргі заманғы отбасындағы жағдайына, оның әлеуметтік белсенділігі мен жұмыспен қамтылуына, гендерлік теңдігіне қайшы келетін көнерген отбасылық құндылықтар насихатталуда.

      Жоғары дәрежедегі шиеленіс қоғам үшін қауіп төндіретін, азаматтардың денсаулығына, психикалық және материалдық әл-ауқатына нұқсан келтіретін, өздерінің діни қалауы мен көзқарасын мемлекеттің зайырлылық қағидаттарына және дәстүрлі рухани құндылықтарға қарсы қоятын, Қазақстан үшін жат құндылықтарды таратушы деструктивті діни ағымдарды ұстанушыларға тән.

      Олар насихаттайтын фундаментализм мен радикализмді орнату қазақстандық қоғам мен мемлекет тұрақтылығына нақты қауіп төндіреді, Қазақстан халқы бірлігінің, дәстүрлі рухани мәдениетінің және бірегейлігінің әлсіреуіне, басқа конфессия өкілдері құқықтарының бұзылуына алып келеді.

      4. Қоғамда, әсіресе, жастар арасында діни радикализм мен экстремизм идеологиясының таралуы

      Діни радикализм мен экстремизм идеологиясы қоғам санасына интернет кеңістігін, заманауи электрондық бағдарламалық қосымшаларды қоса алғанда, жаһандық ақпараттық-коммуникациялық желілер арқылы жаппай ақпараттық-психологиялық әсер ету жолымен енеді.

      Қоғамға, әсіресе, жастарға мақсатты түрде ықпал ету әлеуметтік желілер, экстремистік және террористік идеяларды белсенді насихаттайтын бейнероликтерді, әдебиеттерді заңсыз түрде тираждау мен насихаттау арқылы жүзеге асады.

      Радикалды діни идеологияның жаппай деструктивті ақпараттық әсерінен қоғамның жекелеген өкілдерінің сана-сезімі өзгеріске ұшырайды, азаматтардың мемлекетке деген әлеуметтік сенім деңгейі төмендейді, патриотизм мен тілектестік сезімі жойылады, құндылық бағыттары мен этикалық нормалар өзгереді, отбасына іріткі салынады, қоғам жікке бөлінеді.

      Қоғамда радикалды діни идеяларды жүйелі және жоспарлы түрде ақпараттық тарату террористер мен экстремистер қатарына жаңа мүшелерді қосу мен тартуға қолайлы жағдай туғызады.

      Діни экстремизм идеологтарының зайырлы мемлекеттің қағидаттары мен негіздерін, азаматтық бірегейлікті бұзу әрекеттері қоғамдағы шиеленістің өршуіне, радикалды діни ағым өкілдерінің, оның ішінде халықаралық террористік ұйымдардың қатарына қосылу үшін шет елге заңсыз шығуға тырысатындар санының артуына алып келуімен қауіпті.

      Деструктивті діни ағымдардың радикалды ниеттегі өкілдері ұшқары әрекеттерге – азаматтарға, қоғам мен мемлекетке қарсы зорлық-зомбылық актілерін ұйымдастыру мен жүзеге асыруға дайын.

      Радикалды діни ағымдар өкілдерінің қылмыстық іске баруы, олардың ұйымдасқан қылмыстық топтармен бірігу әрекеттері байқалады.

      Жастардың деструктивті ағымдар идеологиясының алдындағы әлсіздігі факторлары әлеуметтік-экономикалық проблемаларының болуы, әлеуметтік әділетсіздік сезімі, өмірлік тәжірибелерінің жоқтығы, сыни қабылдау қабілетінің төмендігі болып танылады.

      5. Елдің конфессиялық кеңістігіндегі процестер туралы

      Елдегі дін саласының жағдайына діни бірлестіктердің қызметтері мен олардың бір-бірімен, қоғаммен, мемлекеттік билік және басқару органдарымен өзара қарым-қатынасы едәуір әсер етеді.

      Елде радикалды және тіркелмеген діни ағымдардың, сондай-ақ сот шешімімен Қазақстан аумағында тыйым салынған террористік және экстремистік ұйымдардың жақтаушылары бар.

      Радикалды діни ағымдар мүшелерінің ресми дін өкілдерімен шиеленіс тудыру оқиғаларының орын алуы байқалуда.

      Кейбір діншіл адамдардың өздерінің діни көзқарастарын жақтамағандарды кінәлау және айыптау фактілері орын алуда.

      Жекелеген діни бірлестіктер мен тіркелмеген діни ағымдар әртүрлі ұйымдарды, білім беру орталықтарын, мемлекеттік емес ұйымдарды ашу, оқыту курстары мен семинарларды ұйымдастыру арқылы заңсыз насихаттау және миссионерлік қызметтерді іске асыруда.

      Діни бірлестіктердің жекелеген өкілдері тарапынан діни іс-шараларды өткізу, діни әдебиеттердің, діни мазмұндағы өзге де ақпараттық материалдардың айналымы жөнінде заңнамада белгіленген талаптарды, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды діни іс-шаралар мен діни бірлестіктердің қызметіне тартуға және қатыстыруға қатысты талаптарды бұзу фактілері орын алуда.

      Жалған уағызшылардың әлеуметтік желілерде онлайн уағыз айтуының кең ауқымда таралуынан тәуекел арта түсуде.

      Діни әдебиеттердің осы мақсатқа белгіленген стационарлық үй-жайлардан тыс жерлерде таралу фактілерінің орын алуы жалғасуда.

      Радикалды діни идеялардың таралуына төтеп бере алатын, әсіресе, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жүйесінде білікті дін қызметкерлеріне деген қажеттілік артуда.

      Қазақстандық қоғамның рухани дамуында дәстүрлі негіздерді сақтау, еліміздегі мемлекет құрылымының зайырлылық қағидаттарына науытқымау бойынша дін өкілдерінің азаматтық ұстанымын қолдау қажет.

      Діндарларға этикалық мінез-құлық нормаларын сақтауға, қарапайымдылық таныту, діни төзімділік пен жоғары моральдық-адамгершілік қасиеттерді көрсетуге қойылатын талаптарды күшейту,басқа дін ұстанушыларға лайықты үлгі болуы қажет.

      6.Дін саласындағы мамандарға қажеттіліктің өсуі

      Қоғамдағы әртүрлі топтардың арасында діни экстремизмнің алдын алуға белсенді қатыса алатын дінтану, теологияжәне исламтану саласындағы кадрлардың біліктілігіне қойылатын талаптар өсуде.

      Ел азаматтарының шетелдедіни білім алуының реттелмеуі,олардың деструктивті діни идеологияның жетегінде кетуіне және өз елінде маман ретінде сұранысқа ие болмауына әкеп соқтырады. Шетелдің күмәнді діни оқу орындарына оқуға кеткен қазақстандықтарды елге қайтару проблемасы әлі де өзекті болып отыр.

      Осыған байланысты азаматтарымыздың шетелдік діни білім беру ұйымдарында теологиялық білім алу тәртібі реттеуді талап етеді.

      Ел азаматтарының Қазақстанда діни білім алуы мүмкіндігін қамтамасыз ету қажет.

      Мемлекеттік органдардағы, мекемелер мен ұйымдардағы қызметкерлердің, дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысатын сарапшылар мен талдаушылардың біліктілігін одан әрі арттыру қажет.

      7. Дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру бойынша мемлекеттік органдар қызметінің кейбір мәселелері туралы

      Діни экстремизмнің алдын алу және оған қарсы іс-қимыл бойынша міндеттерді іске асыруда орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың жұмыстары тиімділігінің жеткіліксіздігі байқалады.

      Қоғамда діни қарым-қатынастар саласындағы радикалды көріністерге байланысты кез келген әрекетке мүлде төзбеушілікті қалыптастыру шеңберінде деструктивті діни идеялардың таралуына төтеп бере алмайтын халықтың нысаналы топтары арасында нақты түсіндіру және алдын алу жұмыстарын жүргізу қажет.

      Мемлекеттік органдардың діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу және радикалды діни ағым өкілдерін радикалды көзқарастан арылту мәселелері бойынша азаматтық қоғам институттарымен, қоғамдық және діни бірлестіктермен, БАҚ-пен, білім беру, мәдениет және спорт ұйымдарымен жүргізетін жұмыстарының үйлесімділігі жеткіліксіз деңгейде қалып отыр.

      Баяндалғанға байланысты орта мерзімді перспективаға арналған дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамытудың тұжырымдамалық басымдықтарын айқындау қажет.

1.3 Дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамыту пайымы

      Тұжырымдаманың негізгі мақсаты мемлекеттік-конфессиялық және конфессияаралық қатынастарды жетілдіруге, мемлекеттің зайырлылық қағидаттарын нығайтуға бағытталған дін саласындағы мемлекеттік саясаттың тиімділігін арттыру және дінді деструктивтік мақсатта пайдалануға жол бермеу болып табылады.

      Мемлекеттің негізгі күш-жігері мынадай міндеттерге шоғырлануы тиіс:

      1. Мемлекет дамуының зайырлылық қағидаттарын нығайту, азаматтардың ар-ождан құқығын қамтамасыз ету.

      2. Дін саласын реттейтін заңнаманы жетілдіру.

      3. Мемлекеттің зайырлылық қағидаттарын нығайтуға және діни экстремизмге қарсы іс-қимылға бағытталған Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатын іске асыру бойынша барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттары жұмысының бірыңғай жүйесін жетілдіру.

      4. Азаматтардың ар-ождан бостандығы мен олардың діни наным-сенімін құрметтеу құқықтарына заңнамалық кепілдік беруді қамтамасыз ету.

      5. Діни бірлестіктердің толыққанды жұмыс істеуі үшін жағдайды қамтамасыз ету және ұлт қауіпсіздігін, зайырлы мемлекеттің конституциялық негізін бұзатын және халықтың белгілі бір топтарын радикалдандыруға әсер ететін деструктивті діни ағымдардың қызметіне жол бермеу.

      6. Халық арасында қоғамда тұрақтылықты, этносаралық және конфессияаралық келісімді сақтау, деструктивті діни идеологияға азаматтардың иммунитетін қалыптастыру бойынша мемлекет іске асырып жатқан шараларды түсіндіруге бағытталған ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту.

      Дін саласындағы мемлекеттік саясат дін саласындағы уәкілетті органның мүдделі мемлекеттік органдармен және азаматтық қоғам институттарымен өзара іс-қимылы негізінде іске асырылады.

2-бөлім. Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттары мен жалпы тәсілдері

2.1 Дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудың негізгі қағидаттары

      Дін саласындағы мемлекеттік саясат орталық және жергілікті деңгейде мынадай қағидаттарға негізделеді:

      1) дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудың кешенді тәсілі;

      2) ведомствоаралық өзара іс-қимыл, дін саласындағы мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу үшін мемлекеттік және қоғамдық құрылымдардың күш-жігері мен ресурстарын тарту;

      3) халықтың барлық нысаналы топтарын жеке-жеке және жаппай қамту;

      4) барлық санаттағы азаматтардың заңды мүдделері мен құқықтарын қорғау;

      5) жүйелі басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін дін саласындағы ахуалдың мониторингі мен диагностикасының озық әдістемелерін енгізу;

      6) діни білім беру мекемелеріндегі оқу бағдарламалары, оқу әдістемелері туралы ақпаратты жедел ұсыну;

      7) дін саласында мемлекет іске асырып жатқан іс-шараларға нысаналы ақпараттық қолдау көрсетуді қамтамасыз ету;

      8) Қазақстан Республикасының ұлттық мүддесіне төнген қатер көріністерінің сипаты мен деңгейін ескеру;

      9) діни бірлестіктердің заңға қайшы әрекетіне жол бермеу.

2.2. Дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамытудың жалпы тәсілдері

2.2.1 Дін саласындағы заңнаманы жетілдіру

      Дін саласындағы тиімді мемлекеттік саясаттың маңызды бағыттары оны құқықтық қамтамасыз ету және заман талабы мен сын-тегеуріндерге сәйкес,оның ішінде ақпарат және коммуникация, білім, денсаулық сақтау, мәдениет, спорт, мемлекеттік қызмет, жергілікті өзін-өзі басқару және өзге де салалардағы заңнаманы жетілдіру болып табылады.

2.2.2 Мемлекеттің зайырлы даму қағидаттарын нығайту

      Мемлекеттің зайырлы құрылысы – Қазақстан халқының маңызды тарихи жетістігі.

      Қазақстан бірегей мәдени-тарихи жағдай қалыптасқан, қоғамдық дамуы өзіндік ерекше және дін саласы өзгеше ел ретінде, әлемдік қоғамдастық мойындаған мемлекеттік-конфессиялық қатынастың өзіндік моделін жүзеге асырып келеді.

      Мемлекеттің зайырлы сипаты туралы конституциялық норма Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың негізгі сипаттамасы болып табылады.

      Мемлекеттік қызмет, білім беру, мәдениет, спорт, денсаулық сақтау жүйелерін, неке және отбасы институттарын қоса алғанда, әлеуметтік қатынастар, сондай-ақ мемлекеттің құзыретіне жататын басқа да салалар тек заңнамамен реттеледі.

      Азаматтар өз елінің патриоты болуы және мемлекеттің мүддесін сақтауы тиіс, өйткені ол елдің негізгі заңы – Конституцияға сәйкес азаматтарға өмір сүруге, еңбек етуге, денсаулықты, қауіпсіздікті сақтауға, білім алуға қажетті жағдай жасайды.

      Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың мүддесі мемлекеттің зайырлылық қағидасын, халықтың ұлттық-мәдени және тарихи дәстүрін нығайту, мораль қағидаттары мен жоғары этикаға дін ықпалының өрісін шектеу болып табылады.

      1. Мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызмет жүйесі

      Зайырлылық қағидаттары қазіргі Қазақстанның дамуы мен оның қызмет етуінің негізі болып табылады.

      Барлық азаматтар өздерінің күнделікті қызметінде дінге көзқарасына қарамастан, ең алдымен, заңдарды, өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарын, сондай-ақ егер қолданыстағы заңнамаға қайшы келмесе, барлық меншік нысандарындағы ұйымдардың ішкі қағидаларын басшылыққа алады.

      Мемлекеттің конституциялық құрылымы заң шығаруда, мемлекеттік билік органдарының құрылуы мен жұмыс істеуінде, лауазымды адамдардың этикасында діни мүддені жоққа шығарады.

      Мемлекет пен діннің арасында ерекше қарым-қатынас орнатылуда, бұл ретте бірде-бір дін мемлекеттік немесе міндетті болып танылмайды, ал мемлекеттік саясат қандай да бір діни ілімнің нұсқамасымен құрылмайды, ол тұтас алғанда, азаматтардың, қоғам мен мемлекеттің тыныс-тіршілігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз етудің нақты мүдделерінен туындайды.

      Демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде Қазақстанда мемлекеттік шешімдер қандай да бір діннің немесе оның жекелеген өкілдердің мүддесіне орай емес, тұтас қоғамның мүддесі негізінде ғана қабылданады.

      Қазақстан әрбір азаматтың құндылығын мойындайды және оның ар-ождан бостандығын қамтамасыз етеді.

      Еліміздің азаматтары өзінің дінге деген көзқарасын өздігінен және мәжбүрлеусіз айқындауға не өзін қандай да бір дінге байланыстырмай,діни институттарға жүгінбей-ақ өмір сүруге құқылы.

      Мемлекет атынан мемлекеттік органдар және мемлекеттік қызметшілер азаматтарды белгілі бір дінді ұстануға немесе ұстанбауға қандай да бір нысанда мәжбүрлей алмайды, бірақ дінді ұстанатын және дінді ұстанбайтын азаматтар арасында, сондай-ақ әртүрлі діни бірлестіктер арасында өзара сыйластық пен келісімді орнатуға ықпал етеді.

      Ұлттық, оның ішінде қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүддесінде мемлекет қоғамдық қатынастарды реттейді және басқарады.

      Осы мақсатта мемлекет, діни бірлестіктерге ұсыныстар беруге және адамның ішкі жан дүниесі мен діни наным-сеніміне қол сұқпай заңда көзделген шектеулерді енгізуге құқылы.

      Зайырлылық қағидаттары мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызмет жүйелерінің қызмет етуі үшін негіз қалаушы болып табылады.

      Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік қызметке өз еркімен кіре отырып, бірқатар міндеттер мен шектеулерді мүлтіксіз орындауы тиіс, оның ішінде:

      лауазымдық өкілеттіктерін жүзеге асыру кезінде діни бірлестіктердің қызметінен бейтарап және тәуелсіз болуға міндетті;

      қызметтік жағдайын және онымен байланысты мүмкіндіктерді діни бірлестіктердің мүддесі үшін пайдаланбауы, оның ішінде оларға деген өзінің көзқарасын насихаттамауы тиіс.

      Мемлекеттік қызметшілер, оның ішінде басшы лауазымдағы қызметшілер ұжымда өзінің діни көзқарасын ашық көрсетпеуі, қарамағындағы қызметшілерді діни бірлестіктердің қызметіне қатысуға мәжбүрлемеуі тиіс.

      Мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындардың азаматтық қызметшілері қызметтік және лауазымдық міндеттерін орындау кезінде дінді насихаттаудан бас тартуы тиіс. Басқарушылық шешім қабылдау кезінде діни ережелер негіз ретінде алынбауы тиіс.

      2. Құқық қорғау,арнаулы органдар және Қарулы Күштер жүйесі

      Құқық қорғау, арнаулы органдар мен Қарулы Күштердің негізгі міндеті мемлекеттің тұтастығы мен қауіпсіздігін, оның ұлттық мүдделерін, халықтың бірлігі мен келісімін сақтау болып табылады.

      Әскери қызметшілердің міндеті заңнамаға және Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарлықтарына сәйкес Отанға қызмет ету болып табылады.

      Құқық қорғау, арнаулы органдар мен Қарулы Күштер жүйесінде дінді насихаттауға жол берілмейді.

      Әскери міндеттілік діни нанымнан бас тартуды талап етпейді.

      Әскери қызметші өз наным-сенімін ұстана алады, алайда осы наным-сенімініске асыру қызметіне нұқсан келтірмеуі тиіс.

      3. Бұқаралық ақпарат құралдары

      Бұқаралық ақпарат құралдары діни және өзге де көзқарасына қарамастан елдегі барлық азаматтарға арналған, бұл ретте дін мен мемлекеттік-конфессиялық қатынас мәселелерін бейтарап жария етуді қамтамасыз етеді.

      Бұқаралық ақпарат құралдары мемлекеттің зайырлы даму қағидаттарын, конфессияаралық бейбітшілік пен келісімнің қазақстандық моделін ілгерілетуге, діни экстремизмнің алдын алуға, сондай-ақ діни өшпенділік пен ксенофобияға, діншілдікті насихаттауға жол бермеуге ықпал етуі тиіс.

      Діннің канондық мәселелері тіркелген діни бірлестіктер құрған бұқаралық ақпарат құралдарында ғана жарияланады.

      4. Білім беру жүйесі

      Білім беру жүйесі жеке тұлға мен қоғамда қазақстандық патриотизмді, халықтың ұлттық және рухани дәстүрлеріне деген құрметті қалыптастыруда негізгі рөл атқарады.

      Рухани (діни) білім беру ұйымдарынан басқа білім беру ұйымдарында білім жүйесінің негізгі қағидаттары мыналар:

      мемлекеттің білім беру жүйесінің зайырлы сипатын қамтамасыз етуі;

      діни дүниетанымды күштеп таңғаны және насихаттағаны үшін педагогтер құрамының жауапкершілігін белгілеу;

      білім беру ұйымының ішкі құрылымы мен қызметін қандай да бір діни қағидаттардан тәуелсіздігін қамтамасыз ету;

      білім алушылар мен тәрбиеленушілердің, олардың ата-аналарының (заңды өкілдерінің) ішкі тәртіп қағидаттарын сақтауы, білім беру ұйымының жарғысында және білім беру қызметін көрсету туралы шартта көзделген өзге де талаптарды орындауы;

      білім беру және тәрбие процесінде оқушыларға дін туралы тек ғылыми тұрғыдан білім беру;

      оқыту кезінде қандай да бір діни бірлестікке кіруге немесе онда болуға мәжбүрлеуге жол бермеу;

      діни себептерге байланысты оқушылардың оқу сабақтарына қатысудан бас тартуына жол бермеу;

      білім беру ұйымдарында діни іс-шалар мен миссионерлік қызметті өткізуге жол бермеу;

      білім беру ұйымдарында белгіленген киім үлгісіне қойылатын талаптарды орындау.

      Білім беру ұйымдарында "Зайырлылық және дінтану негіздері" курсын оқыту оқушылардың діни ілімнің ерекшелігі мен тарихы туралы ғылыми білімін қалыптастыруға, жастарды бейбітшілікке, мәдени және діни саналуандылыққа тәрбиелеуге бағытталған.

      5.Денсаулық сақтау жүйесі

      Ел азаматтарының жынысына, нәсіліне, этносына, тіліне, әлеуметтік шығу тегіне және діни сеніміне қарамастан, оларға толық медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету әлеуметтік мемлекеттің бірінші кезектегі міндеті болып табылады.

      Діни бірлестіктер өмірдің құндылығын, салауатты өмір салтын ұстанудың, сондай-ақ нашақорлықтан, маскүнемдіктен және өзге де зиянды әдеттерден аулақ болудың маңыздылығын насихаттау арқылы қоғамның дамуына үлес қоса алады.

      Діни бірлестіктер мен оның өкілдері адам денсаулығы мен өмірін тек медициналық жолмен ғана сақтау мүмкін болған жағдайда, азаматтарды медициналық көмектен бас тартуға шақырмауы тиіс.

      Денсаулық сақтау мекемелері:

      діни себептерге байланысты вакцинациядан, транспланттаудан, қан құюдан және басқа да медициналық көмектен бас тартатын адамдардың арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізуі;

      науқастың өміріне тікелей қауіп төнген жағдайда, пациенттің психикасының бұзылуы және айналасындағы адамдарға зиянын тигізетін басқа да сырқаты байқалған кезде азаматтардың келісімінсіз медициналық көмек көрсету көзделген 2009 жылғы 18 қыркүйектегі "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің ережелерін басшылыққа алуы;

      медициналық көмек көрсету кезінде медицина және фармацевтика қызметкерлерінің өздерінің діни сенімдеріне байланысты қандай да бір іс-әрекеттерді (әрекетсіздік) жасауына, сонымен бірге науқастың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін діни жоралар мен рәсімдерді орындауына жол бермеуі қажет.

      6. Мәдениет және спорт жүйесі

      Мәдениет ел азаматтарының ұлттық бірегейлігінің негізі, рухани салт-дәстүрлер мен жалпы адамзаттық құндылықтардың жетекшісі ретінде мемлекет қамқорлығындағы ерекше объект болып саналады.

      Қазақстанның зайырлы құрылымы мемлекет аумағындағы барлық этностар мен конфессиялардың мәдениетін дамыту үшін әділ және тең жағдай жасайды.

      Қазақстанның әрбір азаматы этникалық шығу тегі мен діни көзқарасына қарамастан, өзінің мәдениетін, дәстүрі мен тілін дамытуға, қоғам мен мемлекет өмірінің барлық салаларына атсалысуға құқылы.

      Қазақтар мен басқа да этностардың тарихи қалыптасқан ұлттық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарына құрметпен қарау мемлекеттің ерекшелігі болып табылады.

      Қазақстандағы барлық діни бірлестіктер өз өкілдерінің мемлекеттік рәміздерді, ұлттық және мемлекеттік мерекелерді мойындауын және оларға құрметпен қарауын қамтамасыз етуі тиіс.

      Мемлекет діни тиесілігіне қарамастан, әлемдік және отандық мәдениет пен өнердің маңызды бөлшегі ретінде еліміздің тарихи-мәдени мұрасы мен мәдени құндылықтарын сақтауға ерекше көңіл бөледі.

      Қазақстандағы әлемдік мәдени және тарихи маңызы бар объектілердің бірқатарының діни мәні бар. Республикада Қазақстан халқының ажырамас мәдени мұрасы болып саналатын ислам діні мен басқа да діндерді уағыздаушылардың атымен байланысты киелі жерлер бар, олар мемлекеттің қорғауында.

      Қазіргі уақытта әртүрлі конфессиялардың діни ғимараттарын қайта жаңғырту және жаңадан салу жүріп жатыр.

      Қазақстанның бірегей зайырлылық моделі Қазақстан халқының жалпыұлттық (азаматтық) және мәдени бірегейлігі негізінде қалыптасқан.

      Қазіргі таңда орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың алдында Қазақстан халқының көп этностық және көп конфессиялық ерекшелігі мен бірлігін көрсететін рухани-мәдени мұраны сақтау мен одан әрі дамыту міндеті тұр.

      Қазақстандық қоғамдағы діндер:

      қоғамдағы моральдық-адамгершілік құндылықтарды жаңғыртуға, сақтауға және дамытуға, ондағы рухсыздық көріністерін жеңуге;

      қоғамдағы мәдениет деңгейін көтеруге;

      халықтың дәстүрлі негіздерін дамыту және қоғамға жалған құндылықтардың енуіне қарсы тұруға;

      отбасы және неке институтының рөлімен маңызын арттыруға;

      елімізде және халықаралық деңгейде мәдени көпқырлылық құндылықтарымен мәдениетаралық диалогты дамытуға маңызды үлес қоса алады.

      Мәдениет және спорт мекемелері:

      мәдениет және спорт саласында діни үстемдікті насихаттауға жол бермеу мақсатында "Тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану туралы" 1992 жылғы 2 шiлдедегi, "Мәдениет туралы" 2006 жылғы 15 желтоқсандағы, "Дене шынықтыру және спорт туралы" 2014 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасының заңдарындағы ережелерді қатаң сақтауы;

      Қазақстан халқының мәдени мұрасын сақтау және одан әрі дәріптеу бойынша, қандай да бір діни немесе өзге де себептерге байланысты оларды қиратуға жол бермеу бойынша мәдениеттің барлық салаларындағы зиялы қауымның жұмысын жандандыруы;

      діни экстремизм мен радикализмге қарсы күресу үшін мәдениет қайраткерлерінің әлеуетін пайдалануы;

      республикадағы спорт мектептеріндегі оқушылар мен бапкер-оқытушылар құрамын рухани-адамгершілік және патриоттық тәрбиелеу бойынша күш-жігерді жұмылдыруы;

      спортшылар мен олардың бапкерлерінде зайырлы дүниетанымды, конфессияаралық келісім мәдениетін, деструктивтік идеологияға иммунитетті қалыптастыруы;

      жастар арасында экстремизм мен радикализм идеологияларын таратуға қарсы іс-қимыл жөнінде мемлекет пен қоғамға көмек көрсетуі қажет.

      7.Әлеуметтік-экономикалық сала

      Әлеуметтік-экономикалық қатынастар барлық қауымдар мен жеке тұлғалардың дамуына тең құқық пен мүмкіндіктерге кепіл беретін мемлекеттің зайырлылық қағидаттарына сүйене отырып реттеледі.

      Мемлекет діни бірлестіктермен өзара іс-қимылды жүзеге асыра отырып, рухани және діни құндылықтар еліміздегі барлық салалардың дамуы мен гүлденуін діни догмаларға байланысты тежемей, керісінше олардың дамуына оң ықпал етуі керек екендігін негізге алады.

      Діни құндылықтар әлеуметтік-экономикалық дамуға оң әсер ете алады:

      экономикалық қызмет пен экономикалық өмірдің мазмұнына өнегелі мағына береді. Дін адам мен адамзаттың дамуына жағдай жасайтын әділ экономикалық қатынастарға шақырады;

      қоғамда адал еңбек ету, сапалы білім алу, мамандық игеру, біліктілікті әрдайым көтеру, өз отбасы және жалпы мемлекет игілігі жолында азаматтардың белсенді өмірлік ұстанымын қалыптастыруға ықпал етеді;

      шығармашылық және кәсіпкерлік әлеуетті дамытуға ықпал етеді;

      ғылым мен инновацияға құрмет пен ынтаны дағдыландырады;

      адамды бизнесті әлеуметтік бағытта жүргізуге шақырады және оған ынталандырады;

      қайырымдылық пен меценаттықтың дамуына, демографиялық тұрақтылықтың сақталуына жәрдемдеседі.

      8. Отбасы институтын нығайту

      Мемлекеттің әлеуметтік дамуының аса маңызды міндеттерінің бірі отбасы институтын және оның қоғамдағы дәстүрлі моральдық-адамгершілік құндылықтарын сақтау болып табылады. Сондықтан отбасы-неке қатынастары жүйесіндегі мемлекеттік саясат, ең алдымен, отбасы институтын және оның құндылықтарын нығайтуға әрі дамытуға, оны деструктивті идеялардан қорғауға бағытталған.

      Қазақстанда отбасын құру, сәбидің дүниеге келуі, отбасының қандай да бір мүшесінің қайтыс болуы кезінде діни рәсімдерді өткізуге жол беріледі. Сонымен бірге, тек қана уәкілетті органдарда тіркелген некенің ғана ресми, заңды күші және тиісті құқықтық салдары болады. Осыған байланысты, діни қағидалар бойынша неке қию рәсімі неке заңда белгіленген тәртіппен уәкілетті органдарда тіркелгеннен кейін ғана жүргізілуге тиіс.

      Діни бірлестіктер мен олардың өкілдері қоғам санасында дәстүрлі отбасылық құндылықтар мен идеалдарды нығайтуға және неке мен отбасының бұзылу фактілерін азайтуға, сондай-ақ ел халқының жалпы туу көрсеткішін арттыруға үлес қоса алады.

      Конституциялық құрылымның зайырлылық қағидаттарына сәйкес ата-аналар немесе олардың басқа да заңды өкілдерінің тәрбиесі баланың өміріне, денсаулығына қатер төндірген және құқықтарына қысым жасаған жағдайда, мемлекет мұндай тәрбиеге араласа алады.

      Кәмелетке толған балалар ата-аналарының немесе олардың заңды өкілдерінің діни сеніміне қарамастан өздерінің діни немесе атеистік сенімдері мен қалауларын ерікті түрде айқындау құқығына ие.

      Кәмелетке толмаған балалардың құқықтары заңмен қорғалған. Атап айтқанда, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес діни бірлестіктердің басшылары кәмелетке толмағандардың ата-анасының біреуі немесе оның өзге де заңды өкілдері қарсылық білдірген кезде, кәмелетке толмағандарды діни бірлестіктің қызметіне тартуға және (немесе) қатыстыруға жол бермеу шараларын қолдануға міндетті.

      "Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" 2002 жылғы 8 тамыздағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес кәмелеттiк жасқа толмаған балаларға қатысты дiни жоралар ата-анасының немесе олардың орнындағы адамдардың келiсiмiмен жасалады. Бұл кәмелеттік жасқа толмаған балаларға қатысты діни жораларға тек қана оның екі ата-анасының немесе олардың орнындағы адамдардың келісімі болған жағдайда ғана жол берілетіндігін білдіреді.

      9. Мемлекеттің діни бірлестіктермен өзара іс-қимылы

      Мемлекет діни бірлестіктердің қоғамда ізгілік құндылықтарды баулуға бағытталған қызметін реттейді.

      Бұл үшін:

      орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың діни бірлестіктермен өзара іс-қимылының нысандарын жетілдіру;

      дін саласындағы мемлекет саясатының мақсаттарына сәйкес келетін діни бірлестіктердің қоғамдық бастамаларына жан-жақты қолдау көрсету;

      дінге сенушілердің белгілі бір бөлігінің көзқарастарының радикалдану деңгейін азайту, радикалды діни ағымдардың идеяларына қарсы іс-қимыл, теологиялық тұрғыдан олардың идеологияларының беделін түсіру мақсатында діни бірлестіктермен көптеген мәселелер бойынша белсенді түрде өзара іс-қимыл жасау;

      ел аумағында жұмыс істеп жатқан діни бірлестіктердің ұйымдастырушылық, қаржы-шаруашылық және уағыздау қызметінің транспаренттілігін және ашықтығын қамтамасыз ету;

      мемлекеттік рәміздерге құрметпен қарауға, ұлттық және мемлекеттік мерекелерді сыйлауға, елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өміріне белсенді түрде қатысуға шақыратын діни бірлестіктер мен олардың өкілдерінің қызметін қолдау;

      діни бірлестіктердің, ағымдар мен олардың өкілдерінің конституциялық нормаларды орындаудан, оның ішінде мемлекеттің зайырлылық қағидаттарын сақтаудан бас тартуға шақыру әрекетіне, сондай-ақ діни экстремизм мен терроризмді насихаттауға жол бермеу қажет, бұл атап айтқанда "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" 2011 жылғы 11 қазандағы Қазақстан Республикасы Заңының 3-бабының талаптарына сәйкес келеді.

2.2.3 Діни экстремизм идеологиясына қарсы іс-қимылдың және деструктивті діни ағымдардың қызметін бейтараптандырудың жалпы мемлекеттік жүйесі

      Қазақстан Республикасы – әлемдік қоғамдастықтың бір бөлігі, оның тарихы қазіргі заманғы әлемнің жағдайымен және даму серпінімен, халықаралық саясатпен экономикадағы өзгерістермен тығыз байланысты.

      Осыны ескере отырып:

      дін саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуына орталық мемлекеттік мен жергілікті атқарушы органдардың жауапкершілігін арттыру;

      орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар өз құзыреті шегінде, діни экстремизмге айдап салушылықты, зорлық-зомбылық көрсету немесе қорқыту арқылы адамдарды дін атын жамылған әрекеттерге тартуды қоса алғанда деструктивті діни ағымдардың әрекетіне жол бермеу бойынша әкімшілік және басқа да шаралар қолдану;

      радикалды діни ағымдар идеологиясының ықпалына түскен, оның ішінде бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жатқан және өтеген адамдарды райынан қайтару, оңалту және әлеуметтік қайта бейімдеу бойынша профилактикалық жұмыстарды ұйымдастыруда уәкілетті мемлекеттік органдардың жергілікті атқарушы, құқық қорғау және арнаулы органдармен өзара іс-қимылының тетігін жетілдіру;

      деструктивті діни ағымдардың идеяларын енгізу және оларды тарату үшін діни қажылықтың пайдаланылуына жол бермеу;

      дін саласындағы өзекті мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарына қоғамдық бірлестіктерді, оның ішінде ардагерлер, әйелдер және жастардың үкіметтік емес ұйымдарын, мәдениет және спорт қайраткерлерін белсенді түрде тарту қажет.

2.4 Тұжырымдаманы іске асыру кезеңдері және күтілетін нәтижелер

      Тұжырымдаманың іске асырылуы жүйелілік, дәйектілік және ведомствоаралық өзара іс-қимыл қағидаттарына негізделеді.

      Тұжырымдама дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру мәселелері бойынша орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың, азаматтық қоғам институттарының құзыреті мен жауапкершілік аясын нақтылайды.

      Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың мәлімделген қағидаттары мен тәсілдері 2017 – 2020 жылдар аралығында жүзеге асатын болады.

      Осы кезең ішінде:

      1) тиісті құқықтық база әзірленетін болады;

      2) орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың, сондай-ақ азаматтық қоғам институттарының құзыретін анықтай отырып, дін саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асыру мәселелері бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимылдың ұтымды моделі әзірленетін болады;

      3) дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру бойынша жергілікті атқарушы органдардың тиімділігі өлшемшарттары мен көрсеткіштері әзірленеді;

      4) мемлекеттің діни бірлестіктермен өзара іс-қимылының қазақстандық моделі әзірленеді;

      5) дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруда мемлекеттік органдардың, ғылыми-сарапшылар қоғамдастығының, бұқаралық ақпарат құралдарының, қоғамдық және діни бірлестіктердің ынтымақтастық тетігі жетілдіріледі;

      6) елдің зайырлы даму қағидаттарын, Қазақстан халқының ұлттық, рухани дәстүрлерін насихаттауға шоғырланған медиа жұмыстарды жаңғырту қамтамасыз етіледі;

      7) дін саласындағы ақпараттық-түсіндіру жұмыстарының тиімділігі мен нәтижелілігін арттыруға бағытталған шаралар кешені әзірленеді;

      8) зайырлы өмір салтының құндылықтары, Қазақстан халқының ұлттық рухани дәстүрлері мен конфессиялары, сондай-ақ діни экстремизм мен фундаментализмнің қаупі туралы тақырыптық деректі фильмдер, телехабарлар мен әлеуметтік роликтердің сериялары әзірленеді;

      9) дінтану және діни білім беру жүйесін жетілдіру бойынша шаралар әзірленеді;

      10) республикадағы жалпы орта білім беретін мектептердің оқу-тәрбие процесіне діни экстремизмге қарсы іс-қимыл бойынша шаралар жүйесін енгізу туралы мәселе пысықталады;

      11) мемлекеттің зайырлылық негіздерін ілгерілету және діни экстремизм профилактикасы мәселелеріне мамандандырылған үкіметтік емес ұйымдарға мемлекеттік қолдау қамтамасыз етіледі;

      12) радикалды діни идеологияның ықпалына түскен адамдарды райынан қайтару, оңалту және кейіннен әлеуметтік қайта бейімдеу жөніндегі орталықтардың қызметі қамтамасыз етіледі;

      13) діни экстремизм және радикализм идеологияларын қоғамда қабылдамауға және оған қарсы насихаттауға бағытталған әлеуметтік, ақпараттық және ғылыми білім беру кешенді жобалары іске асырылады;

      14) дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысатын мамандардың біліктілігін арттыру бойынша жұмыстар жетілдіріледі;

      15) "Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі" жалпы ұлттық брендін ел ішінде және шетелде ілгерілету қамтамасыз етіледі;

      16) дін саласындағы мемлекеттік саясатты, сондай-ақ діни экстремизмге қарсы іс-қимыл шаралары жүйесін одан әрі жетілдіру бойынша Мемлекет басшысының атына ұсыныстар әзірленетін болады.

Тұжырымдаманы іске асырудан күтілетін нәтижелер

      Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың тұжырымдамасын іске асырудың нәтижесі:

      1) мемлекеттік органдардың жұмыстарын жетілдіру саласында:

      Тұжырымдама аясындағы іс-шараларды іске асыру бойынша барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарын ведомствоаралық үйлестіру және өзара іс-қимылы тетігін құру;

      жақын арадағы және ұзақ мерзімді перспективададіни ахуалдың даму үрдісін болжау, заңдылығын анықтау, сондай-ақ тиісті шешімдерді уақтылы қабылдау үшін ұсыныстар әзірлеу;

      қоғам санасында негізгі зайырлылық құндылықтарын нығайту;

      қоғамда діни қатынастар саласында радикалды және экстремистік көріністермен байланысты кез келген іс-қимылға мүлде төзбеушілікке қол жеткізу;

      мемлекеттік билік органдары мен діни бірлестіктердің өзара іс-қимылының өзіндік қазақстандық үлгісін одан әрі дамыту және тәртібін айқындау;

      деструктивті діни ағымдарды жақтаушылармен, экстремизм және терроризммен байланысты баптар бойынша сотталғандармен, олардың отбасыларымен нақты және атаулы оңалту жұмыстарын жетілдіру;

      радикалды діни ағымдар идеологиясының атына кір келтіруге бағытталған білікті діни қызметкерлер мен насихаттаушыларды тарта отырып, тұрғындар арасында, әсіресе,нысаналы және "проблемалық" топтар арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жандандыру;

      2) бұқаралық ақпарат құралдары, білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық салада:

      мемлекеттің зайырлы сипатын және діни экстремизм мен терроризм идеологиясына қарсы іс-қимылды насихаттау бойынша теориялық және әдістемелік негіздерді әзірлеу;

      дін саласында саяси, құқықтық, ұйымдастыру және басқару шешімдерін қабылдау үшін ғылыми-қолданбалы зерттеулер жүргізу;

      радикалды діни ағымдардың идеяларына деген сенімсіздікті орнату және олардың шынайы "бейнесін" әшкерелеу үшін БАҚ, білім беру, мәдениет, денсаулық сақтау және спорт әлеуетін пайдалану;

      дін саласы бойынша жобаларды іске асыратын үкіметтік емес ұйымдар қызметінің ашықтығын қамтамасыз ету;

      діни оңалту орталықтарының нысаналы топтармен және экстремизм мен терроризм үшін бас бостандығынан айырылған адамдармен, оның ішінде осындай әрекеттерді жасағаны үшін азаматтығынан айыру мәселесі бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын кеңейту және тереңдету;

      Қазақстан халқының дәстүрлі рухани мәдениетін елімізде және шетелде одан әрі ілгерілету қажет.

Тұжырымдаманың индикаторлары:

      1. Дін саласындағы мемлекеттік саясатты ел халқының қолдауының өсу деңгейі 2018 жылы – 89 %, 2020 жылы 91 % құрайды.

      2. Мемлекеттің зайырлы даму қағидаттарын халықтың қолдауының өсу деңгейі 2018 жылы – 61%, 2020 жылы 63 % құрайды.

      3. Діни экстремизм мен оның деструктивті идеологиясына қарсы іс-қимыл туралы халықтың хабардар болуының өсу деңгейі 2018 жылы – 76 %, 2020 жылы 78 % құрайды.

Тұжырымдаманы іске асыру құралдары

      Осы Тұжырымдаманың ережелері:

      Қазақстан Республикасында діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2017 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама;

      аумақтарды дамыту бағдарламалары;

      Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017– 2020 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары;

      Қазақстан Республикасының Дін істері және азаматтық қоғам министрінің 2016 жылғы 28 желтоқсандағы № 17 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің 2017–2021 жылдарға арналған стратегиялық даму жоспары арқылы іске асырылатын болады.

3-бөлім. Тұжырымдаманы іске асыру көзделетін нормативтік құқықтық актілердің тізбесі

      Осы Тұжырымдаманың ережелері мынадай актілер арқылы іске асырылады:

      1) Қазақстан Республикасының Конституциясы;

      2) 1994 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;

      3) 2009 жылғы 18 қыркүйектегі "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі;

      4) "Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы" 1992 жылғы 2 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы;

      5) "Терроризмге қарсы іс-қимыл туралы" 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы;

      6) "Бұқаралық ақпарат құралдары туралы" 1999 жылғы 23 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы;

      7) "Коммерциялық емес ұйымдар туралы" 2001 жылғы 16 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы;

      8) "Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы" 2005 жылғы 18 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңы;

      9) "Мәдениет туралы" 2006 жылғы 15 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы;

      10) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы;

      11) "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" 2011 жылғы 11 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңы;

      12) "Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігі туралы" 2012 жылғы 6 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы;

      13) "Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" 2012 жылғы 16 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңы;

      14) "Дене шынықтыру және спорт туралы" 2014 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы;

      15) "Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы" 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы;

      16) "Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары" Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы Жарлығы;

      17) "Ақпаратты Қазақстан – 2020" мемлекеттік бағдарламасы және "Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 8 қаңтардағы № 464 Жарлығы;

      18) "Қазақстан Республикасында діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2013 – 2017 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 24 қыркүйектегі № 648 Жарлығы";

      19) "Қазақстан Республикасында діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2017 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы(*Жарлықтың күні мен нөмірі қол қойылғаннан кейін жазылсын);

      20) "Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 1 наурыздағы № 205 Жарлығы;

      21) "Қазақстан Республикасының әділет органдарында тіркелген діни бірлестіктер әкелетін, қосылған құн салығынан босатылатын діни мақсаттағы заттардың тізбесін және оларды іріктеу критерийлерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 14 сәуірдегі № 352 қаулысы;

      22) "Діни әдебиетті және діни мазмұндағы өзге де ақпараттық материалдарды, діни мақсаттағы заттарды тарату үшін арнайы тұрақты үй-жайлардың, сондай-ақ ғибадат үйлерінен (ғимараттарынан) тыс жерлерде діни іс-шаралар өткізуге арналған үй-жайлардың орналастыруын айқындау жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Дін істері агенттігі төрағасының міндетін атқарушысының 2013 жылғы 23 шілдедегі № 34 бұйрығы;

      23) "Діни қызмет саласындағы мемлекеттік көрсетілген қызметтер стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрінің 2015 жылғы 23 сәуірдегі № 147 бұйрығы;

      24) "Діни саласындағы мемлекеттік көрсетілген қызметтер регламенттерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрінің міндетін атқарушысының 2015 жылғы 22 мамырдағы № 190 бұйрығы.

Қорытынды ережелер

      Тұжырымдаманы іске асыру Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі құндылықтары мен қағидаттарын жаңа геосаяси ахуал мен ұлттық қауіпсіздіктің ішкі және сыртқы сын-тегеуріндеріне уақтылы ден қою тұрғысынан одан әрі жүзеге асыруға ықпал ететін болады.

      Тұжырымдаманы іске асырудың тиімділігі, тиісінше қазақстандық қоғамдағы қауіпсіздік, бейбітшілік және тұрақтылық мемлекет мүддесін қорғауға бағытталған барлық мемлекеттік және үкіметтік емес құрылымдардың, азаматтық қоғам институттарының және әрбір азаматтың сындарлы іс-қимылына, саналы және белсенді түрде атсалысуына байланысты.

      Дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру әртүрлі конфессия мен этнос өкілдері бейбітшілік пен келісімде өмір сүріп жатқан зайырлы Қазақстан дамуының басым міндеттерін шешуге және ел болашағының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.