Об утверждении Комплексного плана по реализации государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2021 – 2023 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2020 года № 953.

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемый Комплексный план по реализации государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2021 – 2023 годы (далее – Комплексный план).

      2. Центральным государственным и местным исполнительным органам, ответственным за исполнение Комплексного плана:

      1) обеспечить своевременную реализацию мероприятий, предусмотренных в Комплексном плане;

      2) два раза в год, не позднее 10 января и 10 июля года, следующего за отчетным периодом, представлять информацию о ходе исполнения Комплексного плана в Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан.

      3. Министерству информации и общественного развития Республики Казахстан не позднее 25 июля года, следующего за отчетным периодом, представлять в Аппарат Правительства Республики Казахстан сводную информацию о ходе выполнения мероприятий Комплексного плана.

      Сноска. Пункт 3 - в редакции постановления Правительства РК от 17.03.2023 № 236 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан.

      5. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
А. Мамин

  Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 31 декабря 2020 года № 953

Комплексный план
по реализации государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2021 − 2023 годы

      Сноска. Комплексный план с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 17.03.2023 № 236 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      Введение

      В Послании Первого Президента Республики Казахстан – Елбасы Нурсултана Назарбаева народу Казахстана "Стратегия "Казахстан-2050": новый политический курс состоявшегося государства" особо подчеркивается, что гражданский мир, межнациональный и межконфессиональный диалог и согласие являются главной ценностью казахстанского общества и государства.

      Сегодня Казахстан выступает одним из крупных и авторитетных акторов глобального межцивилизационного, межрелигиозного и межконфессионального диалога.

      Мир и согласие, уникальный диалог культур и религий в казахстанском полиэтноконфессиональном государстве, как известно, признаны всем мировым сообществом, ведущими международными структурами/институтами взаимодействия, как ООН, ОБСЕ, Альянс цивилизаций, ОИС, ВИЛ, ЮНЕСКО и авторитетными лидерами мировых и традиционных религий.

      В настоящее время в Казахстане в мире и согласии проживают представители более 130 этнических и 18 конфессиональных групп. Казахстанский опыт в сфере межконфессионального согласия во многом уникален. В республике представлен широкий спектр религиозных объединений: от традиционных религиозных объединений (ислам и христианство) до новых, ранее не представленных в стране, вероучений. Несмотря на многообразие различных взглядов, традиций и культур, Казахстан остается государством, где нет конфликтов на религиозной почве.

      Обеспечение стабильности в обществе, возрождение и развитие религиозных традиций в Казахстане является результатом взвешенной и выверенной государственной политики, направленной на обеспечение свободы вероисповедания, сохранение общественного согласия и стабильности в обществе.

      Как показывают данные социологических опросов 2019 года, 76 % опрошенных граждан оценивают религиозную ситуацию в стране как "благополучную", "стабильную". Политику государства в сфере межрелигиозных отношений поддерживают более 86 % граждан.

      Эти показатели свидетельствуют об эффективности и результативности принимаемых государством мер в сфере религии, как способствующих стабильности религиозной ситуации и находящих широкую поддержку в обществе.

      В статье 1 Конституции Республики Казахстан указано, что Республика Казахстан утверждает себя демократическим, светским, правовым и социальным государством, согласно которой государство реализует сегодня свою политику в религиозной сфере.

      Однако современный мир, в силу объективных и субъективных факторов, переживает эпохальные изменения и трансформации как в мировоззренческом, так и социально-экономическом аспектах. Эти обстоятельства в целом ведут к размыванию устоявшихся приоритетов и ценностей, а также новым угрозам мирового масштаба, в том числе в религиозной сфере.

      Основными принципами государственной политики в сфере религиозной деятельности Республики Казахстан являются:

      1. Неукоснительное соблюдение Конституции и законов Республики Казахстан, гарантирующих защиту свободы совести и вероисповедания граждан, всеми государственными органами и гражданами.

      Выполнение статей Конституции, запрещающих любые формы дискриминации по конфессиональному, этническому, расовому, социальному и половому признакам.

      Выполнение обязательств Казахстана, подписавшего важнейшие международные соглашения и договоры в области прав человека, в том числе фундаментальные пакты ООН в этой сфере.

      2. Реализация положений, утверждающих Казахстан светским и правовым государством, создание равных и благоприятных условий для реализации конфессиями всех своих прав и функций.

      3. Активное участие институтов гражданского общества – неправительственных организаций, Ассамблеи народа Казахстана, а также средств массовой информации в реализации государственной политики в сфере религии.

      4. Мирное и уважительное сосуществование конфессий, противодействие распространению экстремизма.

      В целях соблюдения и дальнейшего продвижения основных принципов государственной политики в религиозной сфере разработан настоящий Комплексный план по реализации государственной политики в религиозной сфере на 2021 – 2023 годы (далее – Комплексный план), отражающий ключевые аспекты, дальнейшее развитие и имеющиеся проблемы в отрасли. Реализация положений Комплексного плана составит качественную основу регулирования отрасли и окажет существенное влияние на результативность деятельности заинтересованных государственных органов и соблюдение субъектами религиозной деятельности действующего законодательства.

      Намеченные в Комплексном плане цели и задачи будут выполнены в соответствии с прилагаемым Планом мероприятий по реализации государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2021 – 2023 годы.

      1. Международный опыт

      Изучен опыт государств-членов Европейского Союза, Соединенных Штатов Америки, Китайской Народной Республики, Объединенных Арабских Эмиратов, Российской Федерации, Республики Таджикистан, Узбекистана, Кыргызской Республики.

      В большинстве государств, кроме Кыргызской Республики и Таджикистана, отсутствуют нормативные правовые акты государственного регулирования сферы религиозной деятельности. В частности, в Кыргызской Республике и Таджикистане указами Главы государства приняты и реализуются концепции государственной политики в сфере религии.

      2. Анализ текущей ситуации

      В стране сформирована светская модель государственно-конфессиональных отношений на принципах равенства всех граждан перед законом и уважительного отношения к личным убеждениям каждого, независимо от языка и отношения к религии.

      Согласно общепринятым мировым нормам государство регулирует деятельность религиозных организаций в целях обеспечения прав граждан и защиты общественной безопасности.

      Так, в рамках Закона Республики Казахстан "О религиозной деятельности и религиозных объединениях" упорядочена деятельность религиозных объединений, определен порядок осуществления миссионерской деятельности, проведения религиозных мероприятий, религиоведческой экспертизы, строительства культовых сооружений, распространения религиозной литературы.

      Государство обеспечивает реализацию мер по сохранению стабильности в религиозной сфере, укреплению межконфессионального согласия в обществе, формированию иммунитета населения к идеологии религиозного экстремизма и радикализма в любых формах и проявлениях.

      Созданы необходимые условия для обеспечения деятельности официально зарегистрированных на 1 апреля 2020 года 3816 религиозных объединений, представляющих 18 конфессий. Из них 2680 – ислам, 342 – православие, 86 – католицизм, 595 – протестантизм, 60 – Свидетели Иеговы, 24 – Новоапостольская церковь, 11 – Общество сознания Кришны, 7 – иудаизм, 6 – Бахаи, 2 – буддизм, 2 – Церковь Иисуса Христа Святых последних дней (мормоны), 1 – муниты.

      Всего по стране функционируют 3585 культовых сооружений, из которых 2678 мечетей, 301 православный храм и 108 католических церквей, 406 протестантских молитвенных домов, 57 молитвенных домов Свидетелей Иеговы, 24 молитвенного дома Новоапостольской церкви, 6 синагог, 2 молитвенного дома Бахаи, 2 молитвенного дома Общества сознания Кришны, 1 буддийский храм.

      Официально зарегистрирован 581 миссионер, из них 438 – иностранные граждане и 143 – граждане Казахстана.

      Все зарегистрированные субъекты религиозных отношений осуществляют свою деятельность согласно законодательству Республики Казахстан, служат делу мира и согласия, развитию общества, укреплению государства.

      В стране действуют 13 духовных учебных заведений. Общее количество учащихся составляет 3381 человек. Из них 11 – исламского направления (университет "Нур-Мубарак", 5 медресе-колледжей, 4 медресе, Исламский институт повышения квалификации имамов при Духовном управлении мусульман Казахстана); 2 – христианской направленности (Алматинская Православная духовная семинария и Межъепархиальная высшая духовная семинария "Мария-Матерь Церкви" в г. Караганде).

      По итогам 1 квартала 2020 года 258 граждан продолжают обучение в зарубежных теологических учебных заведениях (в том числе 130 человек в рекомендуемых учреждениях, 113 человек – в сомнительных учебных заведениях). Наиболее востребованными странами для получения духовного образования являются Арабская Республика Египет (95), Турция (66), Королевство Саудовской Аравии (57), также Иордания (17 чел.).

      В целях снижения оттока молодежи за рубеж для получения образования в духовных учебных заведениях в стране созданы необходимые условия для обучения в казахстанских вузах. В частности, Министерством образования и науки, местными исполнительными органами ежегодно выделяются образовательные гранты по специальностям: "Исламоведение", "Религиоведение" и "Теология". На 2019 – 2020 учебный год на данные специальности выделены 430 образовательных грантов.

      Проведена религиоведческая экспертиза на 624 объекта религиозного содержания, из которых 14 получили отрицательное заключение, 507 –положительное, 45 материалов – не религиозного содержания, 58 – на иностранном языке.

      В 1 квартале 2020 года проанализировано содержание свыше 654 интернет-ресурсов, из которых выявлено 431 ссылок на интернет-ресурсы, содержащие материалы противоправного характера. Отрицательные заключения по выявленным материалам направлены в соответствующие государственные органы для принятия необходимых процессуальных решений.

      По сведениям региональных управлении внутренних дел в 1 квартале 2020 года выявлено 64 факта административных правонарушений в сфере религиозной деятельности, из них 29 дел – по статьям 453 и 489 КоАП. Основная часть возбужденных дел относятся к правонарушениям ст. 490 КоАП, таких как проведение религиозных обрядов, и (или) собраний; нарушение требований к ввозу, разработке, публикации и (или) распространению религиозной литературы и других материалов религиозного содержания, предметов религиозного назначения.

      В рамках реализации государственного социального гранта "Организация реабилитации и адаптации лиц, пострадавших от радикальной идеологии" общественным фондом "Ақниет" ежегодно реализуется комплекс реабилитационных и дерадикализационных мероприятий с лицами, осужденными за экстремизм и терроризм, находящимися под следствием, и членами их семей. Так, реабилитационными мероприятиями в рамках учреждений УИС охвачено 138 осужденных. Из них согласно оценке специалистов-теологов реабилитировано – 9, склонены на умеренные позиции – 91 и остались на своих позициях 38 человек.

      Кроме того, согласно информации Министерства внутренних дел организовано 1625 мероприятий с участием 3513 осужденных в пенитенциарных учреждениях (из них 1149 индивидуальных встреч с участием 506 чел. и 476 общепрофилактических мероприятий с участием 2988 чел.). В результате проведенной работы были реабилитированы 165 осужденных.

      Уполномоченным органом в сфере религиозной деятельности совместно с акиматами областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента обеспечена координация деятельности региональных информационно-разъяснительных групп по вопросам религий (далее – ИРГ). Так, в стране действуют 224 региональные ИРГ в количестве 2393 человек.

      Деятельность ИРГ в целом сосредоточена на адресных категориях граждан, таких как молодежь, верующие, безработные, осужденные и члены их семей, работники нефтедобывающего сектора, частных предприятий, сферы обслуживания, торговли, сервиса и др.

      Согласно информации региональных управлений по делам религий в 1 квартале 2020 года с участием членов ИРГ проведено свыше 2732 разноформатных мероприятий с охватом 264 тысяч граждан. Аналогичные профилактические мероприятия организованы среди молодежи. Всего организовано 612 мероприятий с охватом более 35 тысяч человек.

      Казахстан как независимое многонациональное и многоконфессиональное государство является активным участником многосторонних международных договоров в области защиты прав и свобод человека.

      Инициатива Первого Президента Республики Казахстан – Елбасы Назарбаева Н.А. о регулярном проведении в столице страны Съезда лидеров мировых и традиционных религий стала основополагающим фактором в обеспечении глобального межцивилизационного и межрелигиозного диалога во имя мира и стабильности.

      Наряду с этим, для содействия продвижению на новый уровень роли Казахстана как одного из международных центров межрелигиозного согласия, а также обеспечения деятельности Съезда лидеров мировых и традиционных религий и его институтов создан и действует некоммерческое акционерное общество "Центр Н. Назарбаева по развитию межконфессионального и межцивилизационного диалога".

      В целях сохранения стабильности и согласия в обществе государство намерено и впредь неукоснительно соблюдать конституционные принципы светского развития государства.

      3. Цели, задачи и общие подходы к государственной политике в религиозной сфере на 2021-2023 годы

      Целями и задачами государственной политики в сфере религиозной деятельности являются:

      1. Укрепление светских принципов государственного устройства.

      2. Обеспечение реализации прав граждан на свободу вероисповедания и взаимодействие с религиозными объединениями.

      3. Обеспечение межконфессионального согласия и стабильности в казахстанском обществе.

      4. Обеспечение национальной безопасности в религиозной сфере.

      Данные целеполагания должны реализовываться как центральными государственными органами, так и местными исполнительными органами.

      4. Укрепление светских принципов развития государства

      Светское устройство государства – важное историческое достижение народа Казахстана.

      Казахстан обладая уникальными историко-культурными условиями, самобытностью общественного развития и спецификой религиозной сферы, реализует собственную модель государственно-конфессиональных отношений, признанную мировым сообществом.

      Конституционная норма о светском характере государства является основополагающей характеристикой государственно-конфессиональных отношений в Республике Казахстан.

      Социальные отношения, включая системы государственной службы, образования, культуры, спорта, здравоохранения, институты семьи и брака, а также другие сферы, относящиеся к компетенции государства, регулируются только законодательством.

      Светскость предусматривает следующие принципы:

      В системе государственного управления и государственной службы

      Светские принципы являются основой развития и функционирования современного Казахстана.

      В своей повседневной деятельности все граждане, независимо от отношения к религии, руководствуются, прежде всего, законами, требованиями иных нормативных правовых актов, а также внутренними правилами организаций всех форм собственности, если они не противоречат действующему законодательству.

      Конституционное устройство государства исключает религиозный интерес при законотворчестве, формировании и функционировании органов государственной власти, принципов этики должностных лиц.

      Между государством и религиозными объединениями устанавливаются особые отношения. Государственная политика строится не на установках какого-либо вероучения, а исходя из конкретных интересов обеспечения жизнедеятельности и безопасности граждан, общества и государства в целом.

      В Казахстане как демократическом, светском, правовом и социальном государстве государственные решения принимаются исключительно на основе интересов всего общества, а не исходя из интересов какой-либо религии или отдельных ее последователей.

      Казахстан признает ценность и обеспечивает свободу совести каждого гражданина.

      Граждане страны вправе самостоятельно и без принуждения определять свое отношение к религии либо вовсе не ассоциировать себя с той или иной религией и жить, не обращаясь к религиозным институтам.

      Государство в лице государственных органов и государственных служащих не может принуждать граждан в какой-либо форме исповедовать или не исповедовать ту или иную религию, но способствует установлению отношений взаимного согласия и уважения между гражданами, исповедующими религию и не исповедующими ее, а также между различными религиозными объединениями.

      В интересах обеспечения национальной, в том числе общественной, безопасности государство регулирует и управляет общественными отношениями.

      В этих целях государство вправе вводить предусмотренные законом ограничения, при этом, не вторгаясь во внутренний мир и религиозные убеждения человека.

      Светские принципы являются основополагающими для функционирования системы государственного управления и государственной службы.

      Государственные служащие добровольно поступая на государственную службу, должны неукоснительно соблюдать ряд обязанностей и ограничений, в том числе:

      при осуществлении должностных полномочий обязаны быть беспристрастными и независимыми от деятельности религиозных объединений;

      не должны использовать служебное положение и связанные с ним возможности в интересах религиозных объединений, в том числе для пропаганды своего отношения к ним.

      Государственные служащие, в том числе занимающие руководящие должности, не могут открыто демонстрировать свои религиозные убеждения в коллективе, принуждать подчиненных служащих к участию в деятельности религиозных объединений.

      Гражданские служащие государственных учреждений и предприятий при выполнении служебных и должностных обязанностей воздерживаются от пропаганды религии. При принятии ими управленческих решений религиозные предписания не должны браться за основу.

      В системе правоохранительных, специальных органов и Вооруженных Сил

      В системе правоохранительных, специальных органов и Вооруженных Сил не допускается пропаганда религии.

      Воинская повинность не требует отказа от религиозных убеждений.

      Военнослужащий может придерживаться своей веры, но реализация этой веры не должна осуществляться в ущерб служебной деятельности.

      В средствах массовой информации

      Средства массовой информации предназначены для всех граждан страны, независимо от их религиозной и иной принадлежности, обеспечивая при этом нейтральное освещение вопросов религии и государственно-конфессиональных отношений.

      Средства массовой информации должны способствовать продвижению светских принципов развития государства, казахстанской модели межконфессионального мира и согласия, профилактике религиозного экстремизма, а также недопущению религиозной розни и ксенофобии, пропаганды религиозности.

      Канонические вопросы религий освещаются только средствами массовой информации, учрежденными зарегистрированными религиозными объединениями.

      В системе образования

      Система образования играет фундаментальную роль в формировании у личности и общества казахстанского патриотизма, уважения к национальным и духовным традициям народа.

      Основополагающими принципами системы образования в организациях образования, кроме духовных (религиозных), являются:

      обеспечение государством светского характера системы образования;

      установление ответственности педагогического состава за навязывание и культивирование религиозного мировоззрения;

      обеспечение независимости внутреннего устройства и деятельности организаций образования от каких-либо религиозных принципов;

      соблюдение обучающимися и воспитанниками, их родителями (законными представителями) правил внутреннего распорядка, выполнение других требований, предусмотренных уставом организации образования и договором о предоставлении образовательных услуг;

      предоставление учащимся в процессе обучения и воспитания исключительно научного знания о религиях;

      недопустимость принуждения при обучении к вступлению в какое-либо религиозное объединение или пребыванию в нем;

      недопустимость отказа учащихся от посещения учебных занятий по религиозным мотивам;

      недопустимость проведения в организациях образования религиозных мероприятий и миссионерской деятельности;

      соблюдение требований к форме одежды, установленных в организациях образования.

      Преподавание инновационного курса "Общество и религия" в организациях образования будет направлено на формирование у учащихся научного знания об особенностях и истории религиозных учений, воспитание молодежи в духе мира, культурного и религиозного многообразия.

      В системе здравоохранения

      Обеспечение полноценного медицинского обслуживания граждан страны, независимо от их пола, расы, этнической принадлежности, языка, социального происхождения и вероисповедания, является первостепенной задачей социального государства.

      Религиозные объединения могут вносить вклад в развитие общества, пропагандируя ценность жизни, важность соблюдения здорового образа жизни, а также отказ от наркомании, алкоголизма и иных вредных привычек.

      Религиозные объединения и их представители в своей деятельности не должны призывать граждан отказываться от медицинской помощи в таких ситуациях, когда медицинское вмешательство необходимо в интересах сохранения здоровья и жизни человека.

      Организациям здравоохранения необходимо:

      вести разъяснительную работу среди лиц, отказывающихся от вакцинации, трансплантации органов, переливания крови и иной медицинской помощи по религиозным мотивам;

      руководствоваться положениями Кодекса "О здоровье народа и системе здравоохранения", предусматривающими оказание медицинской помощи без согласия граждан в случаях прямой угрозы жизни пациента, наличия психического расстройства и других заболеваний, представляющих опасность для окружающих;

      не допускать при оказании медицинской помощи медицинскими и фармацевтическими работниками каких-либо действий (бездействия) по их религиозным убеждениям, равно как и проведения (совершения) религиозных обрядов и церемоний, которые могут повлечь угрозу для жизни и здоровья пациентов.

      В системе культуры и спорта

      Культура являясь основой национальной идентичности граждан страны, проводником духовных традиций и общечеловеческих ценностей, представляет особый объект заботы государства.

      Светское устройство Казахстана создает справедливые и равные условия для развития культур всех этносов и конфессий на территории государства.

      Каждый гражданин Казахстана, независимо от этнического происхождения и отношения к религии, имеет право развивать свою культуру, традиции и язык, быть представленным во всех сферах общественной и государственной жизни.

      Уважительное отношение к исторически сложившимся национальным традициям и обычаям казахского и других этносов является особенностью государства.

      Все религиозные объединения в Казахстане должны обеспечивать уважение своими представителями государственных символов, национальных и государственных праздников.

      Государство уделяет большое внимание сохранению историко-культурного наследия страны и культурных ценностей как важнейших составляющих мировой и отечественной культуры и искусства, независимо от их религиозной принадлежности.

      Часть объектов мирового культурного и исторического значения Казахстана имеют религиозное значение. В республике имеются святые места, связанные с именами распространителей ислама и других религий, которые являются неотъемлемым наследием народа Казахстана и охраняются государством.

      В настоящее время идет возрождение и строительство новых культовых зданий и сооружений различных конфессий.

      Уникальная казахстанская модель светскости сформирована на основе общенациональной (гражданской) и культурной идентичности казахстанского народа.

      Сегодня перед центральными государственными и местными исполнительными органами стоит задача дальнейшего сохранения и развития духовно-культурного наследия, отражающего самобытность и единство полиэтничного и многоконфессионального народа Казахстана.

      Религии в казахстанском обществе могут вносить важный вклад в:

      возрождение, сохранение и развитие морально-нравственных ценностей в обществе, преодоление в нем элементов бездуховности;

      повышение уровня культуры в обществе;

      развитие традиционных основ народа и противостояние проникновению в общество ложных ценностей;

      повышение роли и значения института семьи и брака;

      развитие ценностей культурного многообразия и межкультурного диалога в стране и на международном уровне.

      Учреждениям культуры и спорта необходимо:

      в целях недопущения пропаганды религиозного превосходства активизировать работу творческой интеллигенции во всех сферах культуры по сохранению и дальнейшей популяризации культурного наследия казахстанского народа;

      использовать потенциал деятелей культуры и спорта для противодействия религиозному экстремизму;

      консолидировать усилия по духовно-нравственному и патриотическому воспитанию учащихся и тренерско-преподавательского состава спортивных школ республики;

      формировать у спортсменов и их тренеров светское мировоззрение, культуру межконфессионального согласия, иммунитет к деструктивной идеологии;

      содействовать государству и обществу в противодействии распространению идеологии экстремизма в молодежной среде.

      В социально-экономической сфере

      Социально-экономические отношения регулируются исходя из светских принципов государства, гарантирующих равные права и возможности для развития всех общностей и индивидов.

      Государство осуществляя взаимодействие с религиозными объединениями, исходит из того, что духовные и религиозные ценности должны способствовать развитию и процветанию страны, а не сдерживать их религиозными догмами.

      Духовно-нравственные ценности в сфере социально-экономических отношений могут способствовать:

      призывают к справедливым экономическим отношениям, которые способствуют развитию человека и человечности;

      продвижению в обществе ценностей честного труда, качественного образования, получения профессии, постоянного повышения квалификации, формирования активной жизненной позиции граждан во благо собственной семьи и государства в целом;

      развитию творческого и предпринимательского потенциала;

      уважению и стремлению к наукам и инновациям;

      расширению социальной ориентированности бизнеса;

      развитию благотворительности и меценатства, сохранению демографической устойчивости.

      В укреплении института семьи

      Одной из наиболее важных задач социального развития государства является сохранение института семьи и ее традиционных морально-нравственных ценностей. Поэтому государственная политика в системе семейно-брачных отношений нацелена, прежде всего, на укрепление и развитие института семьи, ее ценностей, защиту от влияния деструктивных идей.

      В Казахстане допускается проведение религиозных обрядов при создании семьи, рождении детей, смерти кого-либо из членов семьи.

      Вместе с тем только зарегистрированный в уполномоченных органах брак признается официальным, имеет юридическую силу и порождает соответствующие правовые последствия. В этой связи проведение обряда бракосочетания по религиозным правилам должно производиться исключительно после официальной регистрации брака в уполномоченных органах в установленном законодательством порядке.

      Религиозные объединения и их представители могут вносить вклад в упрочение в общественном сознании ценностей и идеалов традиционной семьи, способствовать сокращению фактов расторжения браков и разрушения семей, а также повышению общей рождаемости среди населения страны.

      В соответствии со светским принципом конституционного устройства государство может вмешиваться в воспитание детей родителями или иными их законными представителями в случаях, когда такое воспитание угрожает жизни, здоровью ребенка, ущемляет его права.

      Совершеннолетние дети, вне зависимости от религиозных убеждений родителей или иных их законных представителей, имеют право самостоятельно определять свои религиозные или атеистические убеждения и предпочтения.

      Права несовершеннолетних детей защищены законодательством. В частности, в соответствии с Законом "О религиозной деятельности и религиозных объединениях" руководители религиозных объединений обязаны принимать меры к недопущению вовлечения и (или) участия несовершеннолетних в деятельности религиозного объединения при возражении одного из родителей несовершеннолетнего или иных его законных представителей.

      Согласно Закону Республики Казахстан "О правах ребенка в Республике Казахстан" в отношении детей, не достигших совершеннолетнего возраста, религиозные обряды совершаются с согласия родителей или лиц, их заменяющих. Это означает также, что совершение религиозных обрядов, участником которых является несовершеннолетний, допускается только при наличии согласия обоих его родителей или лиц, их заменяющих.

      Во взаимодействии государства с религиозными объединениями

      Государство должно также регулировать деятельность религиозных объединений, направленную на привитие обществу гуманистических ценностей.

      Для этого необходимо:

      совершенствовать формы взаимодействия центральных государственных и местных исполнительных органов с религиозными объединениями;

      оказывать всестороннюю поддержку тем общественным инициативам религиозных объединений, которые соответствуют целям государственной политики в религиозной сфере;

      активно взаимодействовать с религиозными объединениями по широкому спектру вопросов, в том числе по противодействию идеям радикальных религиозных течений, теологической дискредитации их идеологии;

      оказывать содействие религиозным объединениям, уважающим государственные символы страны, национальные и государственные праздники, активно участвующим в социально-экономической и общественно-политической жизни страны.

      5. Обеспечение реализации прав граждан на свободу вероисповедания и взаимодействие с религиозными объединениями

      Одним из важнейших факторов достижения успеха Республики Казахстан является наличие долгосрочной стратегии духовной модернизации общества, ясных целей по регулированию религиозной сферы и высокопрофессиональной политики по их достижению.

      Конституционная норма о светском характере государства является основополагающей характеристикой государственно-конфессиональных отношений в Республике Казахстан.

      Свобода вероисповедания – необходимое и неотъемлемое условие развития демократического общества, один из основных элементов системы прав и свобод человека.

      Свобода вероисповедания, как одно из фундаментальных прав человека имеет особое значение для Казахстана, которому присущи глубокие религиозные традиции и поиск духовного смысла бытия.

      Основными элементами обеспечения свободы вероисповедания являются:

      конституционно-правовая база государственно-конфессиональных отношений;

      организационно-правовые структуры, на практике реализующие четыре направления государственной политики в религиозной сфере.

      Республика Казахстан – светское, демократическое государство, в котором каждому гарантирована свобода вероисповедания, и представители всех конфессий равны перед законом.

      Поиск новых подходов во взаимоотношениях государства и религиозных объединений привел к разработке соответствующей законодательной базы, внесению дополнений и изменений в конституционно-правовые основы в области прав человека и гражданина на свободу совести.

      В настоящее время важнейшими направлениями эффективной государственной политики Республики Казахстан в религиозной сфере в части свободы вероисповедания выступают ее правовое обеспечение и совершенствование законодательства в соответствии с требованиями и вызовами времени, в том числе в сферах информации и коммуникаций, образования, здравоохранения, культуры, спорта, государственной службы, местного самоуправления и иных сферах, а также юридические механизмы деятельности государственных и общественных институтов на основе национального права и международно-правовых норм и стандартов.

      При этом международно-правовые нормы и стандарты имеют приоритетное значение для обеспечения прав и свобод человека и гражданина, их соблюдения и защиты, независимо от социальной, расовой, этнической, языковой или религиозной принадлежности.

      Обеспечение реализации прав человека на свободу вероисповедания относится к жизненно важным интересам Республики Казахстан как многоконфессиональной страны и является одним из ключевых составляющих его дальнейшего демократического и правового развития.

      В целом все принимаемые законодательные меры пользуются поддержкой населения и экспертов, а также положительно сказываются как на религиозной ситуации в стране, так и на общей ситуации с обеспечением прав человека в Казахстане.

      Казахстан в своей деятельности опирается на общепризнанные международные акты в области прав человека. В этой связи казахстанская нормативная база в сфере обеспечения свободы религии и вероисповедания соответствует общеевропейским и мировым демократическим стандартам.

      Согласно заключениям многих экспертов законодательство страны соответствует базовым принципам, лежащим в основе международных стандартов, принятых ОБСЕ и рядом других международных организаций, а также опыту развитых демократических государств мира.

      Зафиксированные в международных документах по правам человека, Конституции РК и других нормативных правовых актах положения о свободе совести на протяжении 30 лет реализуются на практике в деятельности государственных органов и жизни религиозных объединений.

      Религиозные объединения Казахстана принимают активное участие в социально-культурных мероприятиях, направленных на упрочение в обществе гражданского мира и духовного согласия.

      Руководители крупнейших религиозных объединений входят в состав республиканской и малых ассамблей народа Казахстана, Комиссии по правам человека при Президенте Республики Казахстан, советов по связям с религиозными объединениями при Министерстве информации и общественного развития и местных исполнительных органах – акиматах областей, городов и районов республики.

      Являясь по Конституции светским государством, Казахстан гарантирует свободное развитие всех религиозных конфессий и обладает большим практическим опытом правоприменения существующих норм и международных обязательств республики в области соблюдения прав на свободу вероисповедания.

      Казахстан и в дальнейшем будет оставаться поликонфессиональным государством, в котором свободно действуют религиозные объединения различной вероисповедной направленности, а все граждане, независимо от их отношения к религии, обладают равными правами и возможностями, в том числе свободой вероисповедания.

      С учетом этого возникает необходимость:

      активно расширять международное сотрудничество между уполномоченными органами в сфере религии и ведущими международными правозащитными организациями по актуальным вопросам в сфере религии, в том числе обеспечению соблюдения прав граждан на свободу совести и вероисповедания;

      использовать потенциал гражданского сектора, в том числе религиозных объединений, для решения имеющихся проблем в религиозной сфере, также по вопросам соблюдения религиозных прав в стране.

      6. Обеспечение межконфессионального согласия и стабильности в казахстанском обществе

      В Казахстане сложилась устойчивая модель взаимодействия этносов и религий, обеспечивающая стабильность и согласие в обществе. Как отметил Лидер нации: "наша модель межнационального и межрелигиозного согласия – это реальный вклад Казахстана в общемировой процесс взаимодействия различных конфессий".

      Население Казахстана представлено самыми разными этническими и религиозными группами. От согласия и мирного сотрудничества людей с разными убеждениями и вероисповеданиями зависит сохранение и укрепление политической стабильности, развитие экономики и социальный прогресс.

      Поэтому государство проводит политику поддержания межэтнического и межконфессионального согласия, сохранения атмосферы толерантности и конструктивного диалога, предупреждения проявлений религиозного экстремизма.

      Результатом грамотно выстроенной государственной политики стало построение демократического и светского государства, в котором основным лейтмотивом является обеспечение равенства возможностей экономического, социального, культурного, духовного развития всех граждан страны.

      Несмотря на проведенную результативную работу поддержание межконфессионального согласия и стабильности в обществе требует неустанных усилий не только со стороны государства, но и гражданского общества, также самих религиозных объединений.

      Для этого необходимо:

      проводить регулярный мониторинг и прогнозирование дальнейшего развития религиозной ситуации в стране и за ее пределами, чтобы не допустить возникновения межрелигиозных и межэтнических конфликтов в обществе;

      усилить адресную информационно-разъяснительную работу с населением, особенно среди ее религиозной части, по усилению роли семьи, соблюдению светских принципов государственного устройства, а также профилактики религиозного экстремизма;

      обеспечить создание цикла тематических информационных медиапродуктов, направленных на популяризацию и продвижение в обществе духовно-нравственных ценностей, основанных на национальных традициях народа Казахстана.

      7. Обеспечение национальной безопасности в религиозной сфере

      Обеспечение национальной безопасности – актуальная задача любого цивилизованного государства. Как показывает мировая практика, чем успешнее развивается страна, тем более защищенными чувствуют себя ее граждане.

      Национальные интересы Казахстана состоят в обеспечении гражданского мира, территориальной целостности, стабильности государственной власти и еҰ институтов, а также нейтрализации причин и условий, способствующих возникновению социальных, межнациональных и межконфессиональных конфликтов.

      Вопрос укрепления межконфессионального и межнационального согласия и толерантности требуют постоянного внимания. От правильного решения зависит внутриполитическая стабильность, безопасность и дальнейшее развитие Казахстана.

      Актуальной остается работа по реализации механизмов взаимодействия уполномоченных государственных органов с местными исполнительными, правоохранительными и специальными органами в организации профилактической работы по дерадикализации, реабилитации и ресоциализации лиц, попавших под влияние идеологии радикальных религиозных течений, в том числе отбывающих и отбывших наказание в местах лишения свободы.

      Центральным государственным и местным исполнительным органам необходимо обеспечивать административные и иные меры по пресечению деятельности деструктивных религиозных течений, включая подстрекательство к религиозному экстремизму, вовлечение лиц в псевдорелигиозную деятельность с использованием насилия или угрозы насилия.

      Для этого необходимо:

      совершенствовать подходы, направленные на повышение эффективности и результативности профилактических мероприятий среди адресных групп населения;

      реализовать комплекс социальных, информационных и научно-образовательных проектов, направленных на контрпропаганду и неприятие в обществе идеологии религиозного экстремизма и радикализма;

      совершенствовать работу по повышению квалификации специалистов, участвующих в реализации государственной политики в религиозной сфере;

      усилить работу по дальнейшему продвижению и популяризации инициатив Съезда лидеров мировых и традиционных религий и его институтов в стране и за ее пределами.

      8. Ожидаемые результаты

      Основными индикаторами сферы религиозной деятельности являются:

      1) уровень поддержки государственной политики в религиозной сфере населением Казахстана к 2023 году не менее 90,7 %;

      2) уровень поддержки населением светских принципов развития страны к 2023 году не менее 64 %.

      3) доля реабилитированных лиц из числа граждан, придерживающихся деструктивных религиозных взглядов к 2023 году не менее 14,1 %.


  Приложение
к Комплексному плану по
реализации государственной
политики в религиозной сфере
Республики Казахстан
на 2021 – 2023 годы

План мероприятий
по реализации государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2021 – 2023 годы

      Сноска. План с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 17.03.2023 № 236 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).


п/п
Наименование мероприятия
 
Форма завершения Ответственные исполнители Срок исполнения Предполагаемые расходы
(тыс. тенге)
Источники финансирования Ожидаемый результат
1 2 3 4 5 6 7 8
1. Укрепление светских принципов развития государства

1.

Утверждение Общенационального событийного графика мероприятий, направленных на разъяснение и продвижение в обществе государственной политики в религиозной сфере, формирование уважения к ценностям и принципам светского государства

приказ
Министра информации и общественного развития

МИОР, МВД, МО, МП, МКС, МЗ,
акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
до 1 декабря

-

не требуются

выработка единых подходов продвижения государственной политики в религиозной сфере
 

2.

Утверждение Медиа-плана по освещению Комплексного плана реализации государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2021 – 2023 годы

приказ
Министра информации и общественного развития

МИОР, МВД, МО, МП, МКС, МЗ, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы
 

ежегодно,
до 1 декабря

-

не требуются

3.

Издание в рамках средств, выделенных по государственному социальному заказу, информационных материалов по продвижению в обществе базовых принципов светскости, пропаганде межэтнического, межконфессионального диалога и согласия, профилактике идеологии религиозного экстремизма
 

методические пособия, справочники, брошюры, сборники,
иллюстрированные буклеты и иные информационные материалы

МИОР, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы

2021 год –
2 413
2022 год –
2 413
2023 год –
2 413
 

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

выпуск актуальной литературы
по основным направлениям государственной политики в религиозной сфере

4.

Реализация социальных проектов, направленных на укрепление и продвижение светских принципов государственного устройства в обществе

перечень и концепции проектов

МИОР, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы
 

2021 год –
293 342
2022 год –
293 342
 

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

популяризация светских ценностей казахстанского общества
 

5.

Организация разъяснительной работы среди адресных групп населения по сохранению духовного и культурного наследия народа Казахстана, укреплению светских принципов государства, профилактике идеологии религиозного радикализма с привлечением представителей творческой интеллигенции, научно-экспертного сообщества, культуры и спорта
 

план мероприятий

МИОР, МКС,
МНВО

ежегодно,
2021 – 2023 годы

2021 год –
6 318
2022 год –
6 318
2023 год –
6 318
 

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

популяризация духовных и традиционных ценностей казахстанского общества
 

2. Обеспечение реализации прав граждан на свободу вероисповедания и взаимодействия с религиозными объединениями

6.

Развитие международного сотрудничества между аналогичными уполномоченными государственными органами, в том числе стран ОЭСР, зарубежными организациями по актуальным вопросам религиозной сферы

меморандумы, соглашения
 

МИОР, МИД

ежегодно,
2021 – 2023 годы

-

не требуются

налаживание тесного сотрудничества по актуальным вопросам в религиозной сфере

7.

Укрепление взаимодействия с международными правозащитными организациями, в том числе ОБСЕ, зарубежными и отечественными НПО, в части соблюдения прав граждан по вопросу свободы вероисповедания, обеспечения религиозной терпимости и стабильности

встречи, конференции
в офлайн и/или онлайн форматах
 

МИОР, МИД

ежегодно,
2021 – 2023 годы

2021 год –
8 790
2022 год –
6 720
2023 год –
6 075

республиканский бюджет (бюджетная программа 005 "Заграничные командировки")

8.

Взаимодействие с отечественными НПО и религиозными объединениями по вопросам подготовки на постоянной основе аргументационных материалов по соблюдению религиозных прав в стране

информационные материалы

МИОР, НПО (по согласованию)

ежегодно,
2021 – 2023 годы

-

не требуются

подготовка позиционных материалов по соблюдению прав верующих на свободу совести в стране

3. Обеспечение межконфессионального согласия и стабильности в казахстанском обществе

9.

Проведение социологических и аналитических исследований с целью мониторинга общественного мнения о ходе реализации государственной
политики в религиозной сфере

аналитические справки

МИОР, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы
 

2021 год –
12 370
2022 год –
12 370
2023 год –
12 370

республиканский бюджет (бюджетная программа 001 "Формирование государственной политики в сфере информации и общественного развития")

прогнозирование развития религиозной ситуации в стране

10.

Организация на системной основе мониторинга за состоянием и динамикой развития религиозной ситуации в стране и мире

аналитические справки

МИОР,
МВД, МИД, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы
 

-

не требуются

выработка рекомендаций
по улучшению религиозной ситуации в стране

11.

Подготовка и выпуск документальных фильмов, учебно-познавательных телепередач, телевизионных сюжетов, социальных видеороликов и других медиапродуктов, направленных на укрепление светских принципов государства, межконфессионального согласия, выработку иммунитета к идеологии религиозного радикализма среди населения

информационные материалы

МИОР, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы

в рамках выделенных бюджетных средств

республиканский бюджет (бюджетная программа 003 "Проведение государственной информационной политики")

продвижение в обществе приоритетных направлений государственной политики в религиозной сфере

12.

Организация информационно-разъяснительной работы среди адресных групп населения по усилению роли семьи, повышению ответственности родителей или лиц, их заменяющих, за жизнь и здоровье, образование и воспитание детей, не достигших совершеннолетнего возраста, в том числе в интернет-пространстве посредством автоматизированных программных продуктов

план мероприятий

МИОР, МП, МЗ, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы

2021 год –
42 064
2022 год –
42 064
2023 год –
42 064
 

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

повышение религиозной и правовой грамотности среди адресных групп населения
 

13.

Издание общественно значимой литературы о ценностях независимого Казахстана, вкладе республики в межцивилизационный и межрелигиозный диалог, непримиримости к радикальной идеологии

общественно значимая литература

МКС, МИОР

по мере необходимости

в рамках выделенных бюджетных средств

республиканский бюджет (бюджетная программа 033 "Повышение конкурентоспособности сферы культуры и искусства, сохранение, изучение и популяризация казахстанского культурного наследия и повышение эффективности реализации архивного дела")

популяризация духовных и традиционных ценностей казахстанского общества

4. Обеспечение национальной безопасности в религиозной сфере

14

Проведение мониторинга деятельности религиозных объединений на предмет соблюдения Закона Республики Казахстан "О религиозной деятельности и религиозных объединениях"

информация в МИОР

МВД, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы

-

не требуются

соблюдение субъектами религиозной деятельности законодательства в религиозной сфере

15

Организация обучающих семинаров, тренингов для повышения квалификации государственных служащих, сотрудников правоохранительных, специальных органов и Вооруженных Сил по разъяснению государственной политики в религиозной сфере

семинары, тренинги
в офлайн и/или онлайн форматах
 

МИОР,
ГП (по согласованию),
КНБ (по согласованию),
МВД, МО

ежегодно,
2021 – 2023 годы
 

2021 год –
30 038
2022 год –
31 436
2023 год –
30 309

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

повышение квалификации в вопросах реализации государственной политики в религиозной сфере
 

16

Подготовка, организация и проведение VII Съезда лидеров мировых и традиционных религий

план мероприятий

МИОР, МИД, МВД, КНБ (по согласованию),
акиматы городов
Нур-Султана и Алматы

июнь
2022 года

2022 год –
207 817

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

повышение имиджа Казахстана в вопросах обеспечения безопасности и стабильности в странах Центрально-азиатского региона
 

17

Подготовка, организация и проведение XX-XXII заседаний Секретариата Съезда лидеров мировых и традиционных религий, заседаний рабочей группы Секретариата Съезда

план мероприятий

МИОР, МИД, МВД, КНБ (по согласованию),
акиматы городов
Астаны и Алматы

ежегодно,
2022 – 2023 годы

2022 год –
45 741
2023 год –
45 741

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

18

Участие в зарубежных мероприятиях гуманитарного характера по популяризации казахстанской модели межрелигиозного и межконфессионального мира и согласия, Съезда лидеров мировых и традиционных религий

конференции,
форумы,
круглые столы,
встречи,
международные выставки
в офлайн и/или онлайн форматах

МИОР, МИД

ежегодно,
2021 – 2023 годы

2021 год –
34 722
2022 год –
10 161
2023 год –
6 495

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

популяризация казахстанской модели межрелигиозного и межконфессионального диалога

19

Организация и проведение информационно-разъяснительной и реабилитационной работы среди лиц, отбывающих наказание в учреждениях уголовно-исполнительной системы из числа приверженцев деструктивной религиозной идеологии

план мероприятий

МИОР, МВД,
акиматы областей,
городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы

2021 год –
16 581
2022 год –
16 581
2023 год –
16 581
 

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

снижение уровня радикальности взглядов осужденных

20

Проведение разъяснительных бесед с лицами, имеющими устойчивые намерения получить теологическое образование за рубежом, о целесообразности обучения в отечественных теологических учебных заведениях

аналитическая информация

МИОР, МНВО,
акиматы областей,
городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы

-

не требуются

недопущение выездов студентов для обучения в сомнительных духовных учебных заведениях за рубежом

21

Организация разъяснительной работы среди верующей части женского населения по укреплению духовно-нравственного воспитания подрастающего поколения, привитию чувства казахстанского патриотизма, повышению уровня казахстанской культуры

план мероприятий

МИОР,
акиматы областей,
городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2022 – 2023 годы

2022 год –
24 000
 

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

укрепление традиционных, культурных и семейных ценностей казахстанского общества

22

Проведение информационно-разъяснительной работы среди выделенных целевых групп или верующих граждан по предупреждению и профилактике конфликтов на религиозной почве

информация в МИОР

МВД, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежеквартально,
2021 – 2023 годы

-

не требуются

выработка единых механизмов по недопущению конфлктов на религиозной почве

23

Реализация мер, направленных на формирование антиэкстремистского сознания у молодежи, повышение уровня правовой и гражданской ответственности в вопросах противодействия религиозному экстремизму

план мероприятий

МИОР, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежеквартально,
2021 – 2023 годы

-

не требуется

выработка стойкого иммунитета к радикальной идеологии среди молодежи

24

Проведение контрпропагандистских мероприятий с привлечением представителей религиозных объединений по ограждению населения от идеологии деструктивных религиозных течений

план мероприятий

МИОР, МВД, акиматы областей, городов республиканского значения и столицы

ежегодно,
2021 – 2023 годы

2021 год –
1 057 000
2022 год –
1 057 000
2023 год –
1 057 000
 

республиканский бюджет (бюджетная программа 002 "Реализация государственной политики в сфере общественного согласия")

реализация мер, направленных на недопущение распространения деструктивной идеологии в обществе

25

Организация мониторинга интернет-ресурсов, в том числе социальных сетей, на предмет выявления материалов, содержащих пропаганду идей религиозного экстремизма и терроризма, принятие предусмотренных Законом Республики Казахстан "О связи" мер по ограничению к ним доступа на территории республики

заключения религиоведческой экспертизы

МИОР, ГП (по согласованию)
 

ежегодно,
2021 – 2023 годы

-

не требуются

недопущение распространения в интернет-ресурсах материалов деструктивного толка

26

Обеспечение информационной доступности итогов реализации Комплексного плана по реализации государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2021 –2023 годы

публикации в СМИ
 

МИОР

ежегодно,
2021 – 2023 годы

-

не требуются

обеспечение широкого информирования населения о ходе реализации
Комплексного плана


      Примечание: расшифровка аббревиатур:

      МИОР – Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан

      МОН – Министерство образования и науки Республики Казахстан

      ГП – Генеральная прокуратура Республики Казахстан

      МЗ – Министерство здравоохранения Республики Казахстан

      МО – Министерство обороны Республики Казахстан

      МКС – Министерство культуры и спорта Республики Казахстан

      МИД – Министерство иностранных дел Республики Казахстан

      КНБ – Комитет национальной безопасности Республики Казахстан

      НПО – неправительственные организации

      МВД – Министерство внутренних дел Республики Казахстан

      СМИ – средства массовой информации

      МП – Министерство просвещения Республики Казахстан;

      МНВО – Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан

      ___________________

Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатын іске асыру жөніндегі 2021 – 2023 жылдарға арналған кешенді жоспарды бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 31 желтоқсандағы № 953 қаулысы.

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатын іске асыру жөніндегі 2021 – 2023 жылдарға арналған кешенді жоспар (бұдан әрі – Кешенді жоспар) бекітілсін.

      2. Кешенді жоспарды орындауға жауапты орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар:

      1) Кешенді жоспарда көзделген іс-шаралардың уақтылы іске асырылуын қамтамасыз етсін;

      2) жылына екі рет, есепті кезеңнен кейінгі жылдың 10 қаңтарынан және 10 шілдесінен кешіктірмей, Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігіне Кешенді жоспардың орындалу барысы туралы ақпарат берсін.

      3. Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі есепті кезеңнен кейінгі жылдың 25 шілдесінен кешіктірмей Қазақстан Республикасы Үкіметінің Аппаратына Кешенді жоспар іс-шараларының орындалу барысы туралы жиынтық ақпарат беріп тұрсын.

      Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 17.03.2023 № 236 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігіне жүктелсін.

      5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
А. Мамин

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2020 жылғы 31желтоқсандағы
№ 953 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатын іске асыру жөніндегі 2021 – 2023 жылдарға арналған кешенді жоспар

      Кіріспе

      Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың "Қазақстан-2050 "Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" атты Қазақстан халқына Жолдауында азаматтық татулық, этносаралық және конфессияаралық диалог пен келісім қазақстандық қоғам мен мемлекеттің басты құндылығы екендігі атап көрсетілген.

      Бүгінде Қазақстан жаһандық өркениетаралық, дінаралық және конфессияаралық диалогтың ірі әрі беделді акторларының бірі болып табылады.

      Қазақстандық көпэтноконфессиялы мемлекеттегі бейбітшілік пен келісімді, мәдениеттер мен діндердің бірегей диалогын бүкіл әлемдік қауымдастық, БҰҰ, ЕҚЫҰ, Өркениеттер альянсы, ИЫҰ, БИЛ, ЮНЕСКО сияқты жетекші халықаралық өзара іс-қимыл құрылымдары/институттары мен әлемдік және дәстүрлі діндердің беделді көшбасшылары мойындағаны белгілі.

      Қазіргі уақытта 130-дан астам этнос пен 18 конфессия өкілдері Қазақстанда татулық пен келісімде өмір сүруде.

      Конфессияаралық келісім саласындағы қазақстандық тәжірибе көп жағдайда бірегей. Республикада дәстүрлі діни бірлестіктерден (ислам және христиан) бастап елде бұрын болмаған жаңа діни нанымға дейінгі діни бірлестіктердің кең ауқымы бар. Түрлі көзқарастардың, дәстүрлер мен мәдениеттердің сан алуан болғанына қарамастан, Қазақстан діни тұрғыдағы қақтығыстар туындамайтын мемлекет болып қалады.

      Қоғамдағы тұрақтылықтың қамтамасыз етілуі, Қазақстандағы діни дәстүрлердің жаңғыруы мен дамуы, діни сенім бостандығын қамтамасыз етуге, қоғамдық келісім мен қоғамдағы тұрақтылықты сақтауға бағытталған салмақты әрі сындарлы мемлекеттік саясаттың нәтижесі болып табылады.

      2019 жылғы әлеуметтік сауалнамалардың деректері көрсеткендей, респонденттердің 76 %-ы елдегі діни ахуалды "қолайлы", "тұрақты" деп бағалайды. Дінаралық қатынастар саласындағы мемлекеттік саясатты азаматтардың 89 %-дан астамы қолдайды.

      Бұл көрсеткіштер дін саласында мемлекет қабылдап жатқан шаралардың діни ахуалдың тұрақтануына ықпал ететін және қоғамда кеңінен қолдау табатын шаралар ретіндегі тиімділігі мен нәтижелілігін айғақтайды.

      Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады деп көрсетілген, өзінің дін саласындағы саясатын мемлекет бүгінде соған сәйкес іске асырады.

      Алайда, объективті және субъективті факторлардың әсерінен қазіргі әлем өзінің дүниетанымы жағынан да, әлеуметтік-экономикалық жағынан да аса күрделі өзгеріске ұшырауда. Тұтастай алғанда, бұл жағдайлар орныққан басымдықтар мен құндылықтардың жойылуына, сондай-ақ жаһандық ауқымда, оның ішінде дін саласындағы жаңа қауіп-қатерлерге әкеледі.

      Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының негізгі қағидаттары:

      1. Барлық мемлекеттік органдар мен азаматтардың ар-ождан мен діни сенім бостандығын қорғауға кепілдік беретін Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын бұлжытпай сақтауы.

      Конституцияның конфессиялық, этникалық, нәсілдік, әлеуметтік және жыныстық белгілері бойынша кемсітудің кез келген нысандарына тыйым салатын баптарын орындау.

      Адам құқықтары саласындағы ең маңызды халықаралық келісімдер мен шарттарға қол қойған Қазақстанның, оның ішінде осы саладағы БҰҰ-ның іргелі пактілерін орындауы.

      2. Қазақстанды зайырлы және құқықтық мемлекет ретінде орнықтыратын қағидаттарды іске асыру, олардың барлық құқықтары мен функцияларын сеніммен жүзеге асыруы үшін тең және қолайлы жағдайлар жасау.

      3. Дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға азаматтық қоғам институттарының – үкіметтік емес ұйымдардың, Қазақстан халқы Ассамблеясының, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарының белсенді қатысуы.

      4. Діндердің тату және сыйластықпен қатар өмір сүруі, экстремизмнің таралуына қарсы тұруы.

      Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттарын сақтау және одан әрі ілгерілету мақсатында саладағы түйінді аспектілерді, одан әрі дамуды және орын алып отырған проблемаларды көрсететін осы Дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудың 2021 – 2023 жылдарға арналған кешенді жоспары (бұдан әрі – Кешенді жоспар) әзірленді. Кешенді жоспардың ережелерін іске асыру саланы реттеудің сапалы негізін құрайды, мүдделі мемлекеттік органдар қызметінің нәтижелілігіне және діни қызмет субъектілерінің қолданыстағы заңнаманы сақтауына елеулі ықпал ететін болады.

      Кешенді жоспарда көзделген мақсаттар мен міндеттер қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатын іске асыру жөніндегі 2021 – 2023 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына сәйкес орындалады.

      1. Халықаралық тәжірибе

      Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттердің, Америка Құрама Штаттарының, Қытай Халық Республикасының, Біріккен Араб Әмірліктерінің, Ресей Федерациясының, Тәжікстан Республикасының, Өзбекстанның, Қырғыз Республикасының тәжірибесі зерделенді.

      Қырғыз Республикасы мен Тәжікстаннан басқа мемлекеттердің көпшілігінде діни қызмет саласын мемлекеттік реттеудің нормативтік құқықтық актілері жоқ. Атап айтқанда, Қырғыз Республикасы мен Тәжікстанда Мемлекет басшысының жарлықтарымен дін саласындағы мемлекеттік саясат тұжырымдамасы қабылданған және іске асырылуда.

      2. Ағымдағы жағдайды талдау

      Елімізде барлық азаматтардың заң алдындағы теңдігі және тіл мен дінге деген көзқарасына қарамастан, әркімнің жеке сеніміне құрметпен қарау қағидаттарында мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың зайырлылық моделі қалыптасты.

      Жалпы қабылданған әлемдік нормаларға сәйкес мемлекет азаматтардың құқықтарын қамтамасыз ету және қоғамдық қауіпсіздікті қорғау мақсатында діни ұйымдардың қызметін реттейді.

      Мәселен, Қазақстан Республикасының "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Заңы аясында діни бірлестіктердің қызметі ретке келтірілді, миссионерлік қызметті жүзеге асыру, діни іс-шараларды өткізу, дінтану сараптамасы, ғибадат ғимараттарын салу, діни әдебиетті тарату тәртібі айқындалды.

      Мемлекет дін саласындағы тұрақтылықты сақтау, қоғамдағы конфессияаралық келісімді нығайту, халықтың кез келген нысандар мен көріністегі діни экстремизм мен радикализм идеологиясына иммунитетін қалыптастыру жөніндегі шаралардың іске асырылуын қамтамасыз етеді.

      2020 жылғы 1 сәуірге ресми тіркелген 18 конфессияны білдіретін 3816 діни бірлестіктің қызметін қамтамасыз ету үшін қажетті жағдайлар жасалған. Оның ішінде 2680 – ислам, 342 – православие, 86 – католиктік, 595 – протестанттық, 60 – Иегова куәгерлері, 24 – Новоапостоль шіркеуі, 11 – Кришна санасы қоғамы, 7 – иудейлік, 6 – Бахаи, 2 – буддизм, 2 – Соңғы күн әулиесі Иисус Христос шіркеуі (мормондар), 1 – муниттер. Ел бойынша барлығы 3585 ғибадат ғимараты жұмыс істейді, оның ішінде 2678 мешіт, 301 православтық храм және 108 католик шіркеуі, 406 протестанттық құлшылық үйі, Иегова куәгерлерінің 57 құлшылық үйі, Новоапостоль шіркеуінің 24 құлшылық үйі, 6 синагога, Бахаи 2 құлшылық үйі, 2 Кришна санасы Қоғамы құлшылық үйі, 1 будда храмы.

      Ресми түрде 581 миссионер тіркелген, оның 438 – шетел азаматтары және 143 – Қазақстан азаматтары.

      Тіркелген діни қатынастар субъектілерінің бәрі өз қызметін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырады, бейбітшілік пен келісім ісіне, қоғамның дамуына, мемлекеттің нығаюына қызмет етеді.

      Елімізде 13 рухани оқу орны жұмыс істейді. Оқушылардың жалпы саны 3381 адам. Оның ішінде 11 – ислам бағыты ("Нұр-Мүбарак" университеті, 5 медресе-колледжі, 4 медресе, Қазақстан мұсылмандар діни басқармасы жанындағы имамдардың біліктілігін арттыру Ислам институты); 2 – христиан бағыты (Алматы православие рухани семинариясы және Қарағанды қаласындағы "Мария-Матерь шіркеуі" атты епархияаралық жоғары рухани семинар).

      2020 жылдың 1 тоқсанының қорытындысы бойынша 258 азамат шетелдік теологиялық оқу орындарында оқуды жалғастыруда (оның ішінде 130 адам ұсынылған мемлекеттік мекемелерде, 113 адам – күмәнді оқу орындарында). Рухани білім алу үшін сұраныс ең жоғары елдер Египет Араб Республикасы (95), Түркия (66), Сауд Арабия Корольдігі (57), сондай-ақ Иордания (17 адам) болып табылады.

      Жастардың діни білім алу үшін шетелге кетуін азайту мақсатында қазақстандық жоғары оқу орындарында оқу үшін қажетті жағдайлар жасалған. Атап айтқанда, Білім және ғылым министрлігі, жергілікті атқарушы органдар жыл сайын "Исламтану", "Дінтану" және "Теология" мамандықтары бойынша білім гранттарын бөледі. 2019 – 2020 оқу жылына осы мамандықтарға 430 білім гранты бөлінді.

      624 нысанға діни әдебиетке дінтану сараптамасы жүргізілді, оның 14-і – теріс қорытынды алды, 507-сі – оң, 45 материал – діни мазмұнда емес, 58-і – шет тілінде.

      2020 жылдың 1 тоқсанында 654–тен астам интернет-ресурстың мазмұны талданды, оның ішінде заңсыз сипаттағы материалдар бар интернет-ресурстарға 431 сілтеме анықталды. Анықталған материалдар бойынша теріс қорытындылар қажетті іс жүргізу шешімін қабылдау үшін тиісті мемлекеттік органдарға жіберілді.

      Өңірлік ішкі істер басқармаларының мәліметтері бойынша 2020 жылдың 1 тоқсанында діни қызмет саласында 64 әкімшілік құқық бұзушылық фактісі анықталды, оның ішінде 29 ісі – ӘҚБтК-нің 453 және 489-баптары бойынша. Құқық бұзушылықтар бойынша қозғалған істердің негізгі бөлігі ӘҚБтК-нің 490-бабына қатысты, мысалы, діни жораларды және (немесе) жиналыстарды өткізу; діни әдебиетті және діни мазмұндағы басқа да материалдарды, діни мақсаттағы заттарды әкелуге, әзірлеуге, жариялауға және (немесе) таратуға қойылатын талаптарды бұзу.

      "Радикалдық идеологиядан зардап шеккен адамдарды оңалтуды және бейімдеуді ұйымдастыру" мемлекеттік әлеуметтік грантын іске асыру шеңберінде "Ақниет" қоғамдық қоры тергеуде жүрген, экстремизм мен терроризм үшін сотталған адамдармен және олардың отбасы мүшелерімен жыл сайын оңалту және дерадикаландыру бойынша кешенді іс-шаралар жүргізеді. Айталық, ҚАЖ мекемелері шеңберінде оңалту іс-шараларымен 138 сотталған қамтылды, теолог-мамандардың бағалауына сәйкес олардың 9-ы оңалтылды, 91-і қалыпты позицияға бейімделді және 38-і өз позицияларында қалды.

      Бұдан басқа, Ішкі істер министрлігінің ақпаратына сәйкес пенитенциарлық мекемелерде 3513 сотталған адамның қатысуымен 1625 іс-шара ұйымдастырылды (оның ішінде 506 адамның қатысуымен 1149 жеке кездесу және 2988 адамның қатысуымен 476 жалпы профилактикалық іс-шара). Жүргізілген жұмыстың нәтижесінде 165 сотталған адам оңалтылды.

      Діни қызмет саласындағы уәкілетті орган облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктерімен бірлесіп, Дін мәселелері жөніндегі өңірлік ақпараттық-түсіндіру топтарының (бұдан әрі – АТТ) қызметін үйлестіруді қамтамасыз етті. Осылайша, елімізде құрамына 2393 адам тартылған 224 өңірлік АТТ жұмыс істейді.

      Жалпы АТТ қызметі жастар, діндарлар, жұмыссыздар, сотталғандар және олардың отбасы мүшелері, мұнай өндіру секторының, жеке кәсіпорындардың сауда, қызмет көрсету салаларының қызметкерлеріне және т.б. азаматтардың атаулы санаттарына бағдарланған.

      Өңірлік дін істері басқармаларының ақпаратына сәйкес 2020 жылдың 1 тоқсанында АТТ мүшелерінің қатысуымен 264 мың азаматты қамтитын 2732 түрлі форматты іс-шаралар өткізілді. Осындай алдын алу шаралары жастар арасында ұйымдастырылды. Барлығы 35 мыңнан астам адамды қамтитын 612 іс-шара ұйымдастырылды.

      Қазақстан көп этносты және көп конфессиялы тәуелсіз мемлекет ретінде адам құқықтары мен бостандықтарын қорғау саласындағы көпжақты халықаралық шарттардың белсенді қатысушысы болып табылады.

      Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың ел астанасында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін тұрақты өткізу туралы бастамасы бейбітшілік пен тұрақтылық үшін жаһандық өркениетаралық және дінаралық диалогты қамтамасыз етуде негіз қалаушы факторға айналды.

      Сонымен қатар, Қазақстанның дінаралық келісімнің халықаралық орталықтарының бірі ретіндегі рөлін жаңа деңгейге жылжытуға жәрдемдесу, сондай-ақ Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі мен оның институттарының қызметін қамтамасыз ету үшін "Н. Назарбаевтың конфессияаралық және өркениетаралық диалогты дамыту жөніндегі орталығы" коммерциялық емес акционерлік қоғамы құрылды және жұмыс істейді.

      Қоғамдағы тұрақтылық пен келісімді сақтау мақсатында мемлекет алдағы уақытта да мемлекеттің зайырлы дамуының конституциялық қағидаттарын мүлтіксіз сақтауға ниетті.

      3. 2021 – 2023 жылдарға арналған дін саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаттары, міндеттері және жалпы тәсілдері

      Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаттары мен міндеттері мыналар:

      1. Мемлекеттік құрылыстың зайырлы қағидаттарын ілгерілету.

      2. Азаматтардың діни сенім бостандығына және діни бірлестіктермен өзара іс-қимылын жасауда құқықтарын сақтау.

      3. Қазақстандық қоғамда конфессияаралық келісім мен тұрақтылықты сақтау.

      4. Діни салада ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету.

      Бұл мақсаттарды орталық мемлекеттік органдар да, жергілікті атқарушы органдар да жүзеге асыруы керек.

      4. Мемлекет дамуының зайырлы қағидаттарын нығайту

      Мемлекеттің зайырлы құрылымы – Қазақстан халқының маңызды тарихи жетістігі.

      Қазақстан бірегей тарихи-мәдени жағдайларға, қоғамдық дамудың өзгешілігіне және діни саланың ерекшелігіне ие бола отырып, әлемдік қоғамдастық мойындаған мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың өзіндік моделін іске асырады.

      Мемлекеттің зайырлы сипаты туралы конституциялық норма Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың негізін түзуші болып табылады.

      Мемлекеттік қызмет, білім беру, мәдениет, спорт, денсаулық сақтау, отбасы және неке институттары жүйелерін қоса алғанда, әлеуметтік қатынастар, сондай-ақ мемлекеттің құзыретіне жататын басқа да салалар тек заңнамамен реттеледі.

      Зайырлылық мынадай қағидаттарды көздейді:

      Мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызмет жүйесінде

      Зайырлы қағидаттар қазіргі Қазақстанның дамуы мен жұмыс істеуінің негізі болып табылады.

      Өзінің күнделікті қызметінде барлық азаматтар, дінге деген қатынасына қарамастан, ең алдымен, заңдарды, өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарын, сондай-ақ, егер олар қолданыстағы заңнамаға қайшы келмесе, барлық меншік нысанындағы ұйымдардың ішкі ережелерін басшылыққа алады.

      Заң шығаруда, мемлекеттік билік органдарының қалыптасуы мен жұмыс істеуінде, лауазымды тұлғалардың этика қағидаттарында мемлекеттің конституциялық құрылымы діни мүддені жоққа шығарады.

      Мемлекет пен діни бірлестіктер арасында ерекше қарым-қатынас орнаған. Мемлекеттік саясат қандай да бір діни ілімнің нұсқауларында емес, азаматтардың, қоғамның және жалпы мемлекеттің тіршілік әрекеті мен қауіпсіздігін қамтамасыз етудің нақты мүдделерін негізге ала отырып құрылады.

      Демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде Қазақстанда мемлекеттік шешімдер қандай да бір діннің немесе оның жекелеген ізбасарларының мүдделерін негізге алмай, бүкіл қоғамның мүдделерінің негізінде ғана қалыптасады.

      Қазақстан әрбір азаматтың ар-ожданының құндылығын мойындайды және еркіндігін қамтамасыз етеді.

      Ел азаматтары өзінің дінге деген көзқарасын өз бетінше және мәжбүрлеусіз анықтауға не өзін қандай да бір дінмен мүлдем байланыстырмауға және діни институттарға жүгінбей өмір сүруге құқылы.

      Мемлекеттік органдар мен мемлекеттік қызметшілер арқылы мемлекет азаматтарды қандай да бір нысанда белгілі бір дінді қабылдауға немесе ұстанбауға мәжбүрлей алмайды, бірақ дін ұстанатын және оны ұстанбайтын азаматтар арасында, сондай-ақ әртүрлі діни бірлестіктер арасында өзара келісім мен сыйластық қатынастарын орнатуға ықпал етеді.

      Ұлттық, оның ішінде қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүддесінде мемлекет қоғамдық қатынастарды реттейді және басқарады.

      Осы мақсатта мемлекет адамның ішкі әлемі мен діни наным-сенімдеріне қол сұқпай, заңда көзделген шектеулерді енгізуге құқылы.

      Мемлекеттік басқару мен мемлекеттік қызмет жүйесінің жұмыс істеуі үшін зайырлы қағидаттар негіз қалаушы болып табылады.

      Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік қызметке ерікті түрде кіре отырып, бірқатар міндеттер мен шектеулерді мүлтіксіз сақтауға тиіс, соның ішінде:

      лауазымдық өкілеттіктерді жүзеге асыру кезінде әділ және діни бірлестіктердің қызметінен тәуелсіз болуға міндетті;

      қызмет жағдайын және онымен байланысты мүмкіндіктерді діни бірлестіктер мүддесінде, оның ішінде оларға өзінің көзқарасын насихаттау үшін пайдаланбауға тиіс.

      Мемлекеттік қызметшілер, оның ішінде басшылық лауазымдағы мемлекеттік қызметшілер ұжымда өзінің діни нанымдарын ашық көрсете алмайды, бағынысты қызметкерлерді діни бірлестіктердің қызметіне қатысуға мәжбүрлемейді.

      Мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындардың азаматтық қызметшілері қызметтік және лауазымдық міндеттерін орындау кезінде дінді насихаттаудан тартынады. Олар басқару шешімдерін қабылдаған кезде діни ұйғарымдар негізге алынбауы тиіс.

      Құқық қорғау, арнаулы органдар мен Қарулы Күштер жүйесінде

      Құқық қорғау, арнаулы органдар мен Қарулы Күштер жүйесінде дінді насихаттауға жол берілмейді.

      Әскери міндет діни нанымдардан бас тартуды талап етпейді.

      Әскери қызметші өз сенімін ұстана алады, бірақ бұл сенімді іске асыру қызметтік іс-әрекетке нұқсан келтірумен жүзеге асырылмауы тиіс.

      Бұқаралық ақпарат құралдарында

      Бұқаралық ақпарат құралдары дін және мемлекеттік-конфессиялық қатынастар мәселелерін бейтарап жария етуді қамтамасыз ете отырып, олардың діни және өзге де тиістілігіне қарамастан, елдің барлық азаматтарына арналған.

      Бұқаралық ақпарат құралдары мемлекет дамуының зайырлы қағидаттарын, конфессияаралық бейбітшілік пен келісімнің қазақстандық моделін ілгерілетуге, діни экстремизмнің алдын алуға, сондай-ақ діни алауыздық пен ксенофобияға жол бермеуге, діншілдікті насихаттамауға ықпал етуі тиіс.

      Діндердің қағидаттық мәселелерін құрылған, тіркелген діни бірлестіктер мен бұқаралық ақпарат құралдары ғана жария етеді.

      Білім беру жүйесінде

      Білім беру жүйесі жеке тұлға мен қоғамда қазақстандық патриотизмді, халықтың ұлттық және рухани дәстүрлеріне деген құрмет қалыптастыруда іргелі рөл атқарады.

      Рухани (діни) білім беретіндерден басқа білім беру ұйымдарында, білім беру жүйесінің негіз қалаушы қағидаттары мыналар:

      мемлекеттің білім беру жүйесінің зайырлы сипатын қамтамасыз етуі;

      педагогтік құрамының діни дүниетанымды енгізу және дамыту үшін жауапкершілігін белгілеу;

      білім беру ұйымдарының ішкі құрылымының және қызметінің қандай да бір діни қағидаттардан тәуелсіздігін қамтамасыз ету;

      білім алушылар мен тәрбиеленушілердің, олардың ата-аналарының (заңды өкілдерінің) ішкі тәртіп ережелерін сақтауы, білім беру ұйымының жарғысын және білім беру қызметін көрсету туралы шартта көзделген басқа да талаптарды орындауы;

      оқу және тәрбиелеу барысында оқушыларға дін туралы тек ғылыми білім беру;

      қандай да бір діни бірлестікке кіруге немесе онда болуға оқу кезінде мәжбүрлеуге жол бермеу;

      оқушылардың діни себептер бойынша оқу сабақтарына қатысудан бас тартуына жол бермеу;

      білім беру ұйымдарында діни іс-шараларды және миссионерлік қызметті өткізуге жол бермеу;

      білім беру ұйымдарында белгіленген киім нысанына қойылатын талаптарды сақтау.

      Білім беру ұйымдарында "Қоғам және дін" инновациялық курсын оқытуда оқушылардың бойында діни ілімдердің ерекшеліктері мен тарих туралы ғылыми білімді қалыптастыруға, жастарды бейбітшілік, мәдени және діни алуан түрлілік рухында тәрбиелеуге бағытталатын болады.

      Денсаулық сақтау жүйесінде

      Елдің азаматтарына, олардың жынысына, нәсіліне, этникалық тиістілігіне, тіліне, әлеуметтік шығу тегіне және діни сеніміне қарамастан толыққанды медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету әлеуметтік мемлекеттің бірінші кезектегі міндеті болып табылады.

      Діни бірлестіктер өмірдің құндылығын, салауатты өмір салтын сақтаудың маңыздылығын, сондай-ақ нашақорлықтан, алкоголизмнен және өзге де зиянды әдеттерден бас тартуды насихаттай отырып, қоғамның дамуына үлес қоса алады.

      Діни бірлестіктер мен олардың өкілдері өз қызметінде азаматтарды адамның денсаулығы мен өмірін сақтау мүддесінде медициналық араласу қажет болған жағдайларда медициналық көмектен бас тартуға шақырмауға тиіс.

      Денсаулық сақтау ұйымдары:

      вакцинациядан, ағзаларды трансплантациялаудан, қан құюдан және өзге де медициналық көмектен діни себептер бойынша бас тартқан адамдар арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізуі;

      емделушінің өміріне тікелей қауіп төнген, психикасы бұзылған және айналасындағыларға қауіп төндіретін басқа да аурулар болған жағдайларда азаматтардың келісімінсіз медициналық көмек көрсетуді көздейтін "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекстің ережелерін басшылыққа алуы;

      медициналық және фармацевтік қызметкерлердің медициналық көмек көрсету кезінде олардың діни нанымдары бойынша қандай да бір әрекеттерге (әрекетсіздікке), сондай-ақ емделушілердің өмірі мен денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін діни рәсімдер мен рәсімдерді өткізуге (жасауға) жол бермеу қажет.

      Мәдениет және спорт жүйесінде

      Мәдениет ел азаматтарының ұлттық бірегейлігінің негізі, рухани дәстүрлер мен жалпы адамзаттық құндылықтардың жолсерігі бола отырып, мемлекет қамқорлығының ерекше объектісі болып табылады.

      Қазақстанның зайырлы құрылымы мемлекет аумағында барлық этностар мен конфессиялардың мәдениетін дамыту үшін әділ және тең жағдай жасайды.

      Қазақстанның әрбір азаматы этникалық шығу тегіне және дінге қатынасына қарамастан өз мәдениетін, салт-дәстүрін және тілін дамытуға, қоғамдық және мемлекеттік өмірдің барлық салаларында өкілдік етуге құқылы.

      Қазақ және басқа да этностардың тарихи қалыптасқан ұлттық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарына құрметпен қарау мемлекеттің ерекшелігі болып табылады.

      Қазақстандағы барлық діни бірлестіктер өз өкілдерінің мемлекеттік рәміздерді, ұлттық және мемлекеттік мерекелерді құрметтеуін қамтамасыз етуі тиіс.

      Мемлекет елдің тарихи-мәдени мұралары мен әлемдік және отандық мәдениет пен өнердің аса маңызды құрамдас бөліктері ретінде олардың діни тиесілігіне қарамастан мәдени құндылықтарды сақтауға зор көңіл бөледі.

      Қазақстанның әлемдік мәдени және тарихи маңызы бар объектілерінің бір бөлігінің діни маңызы бар. Республикада ислам мен басқа да діндерді таратушылардың есімдерімен байланысты қасиетті жерлер бар, олар Қазақстан халқының ажырамас мұрасы болып табылады және мемлекеттің күзетінде.

      Қазіргі уақытта әртүрлі конфессиялардың жаңа ғибадат ғимараттары мен құрылыстары қайта жаңғыртылуда және салыну үстінде.

      Қазақстандық зайырлылықтың бірегей моделі Қазақстан халқының жалпыұлттық (азаматтық) және мәдени бірегейлігі негізінде қалыптасты.

      Бүгінде орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың алдында Қазақстан халқының көпэтносты және көпконфессиялы біртұтастығы мен бірлігін көрсететін рухани-мәдени мұраны одан әрі сақтау мен дамыту міндеті тұр.

      Қазақстандық қоғамда діндер:

      қоғамдағы моральдық-адамгершілік құндылықтарды жаңғыртуға, сақтауға және дамытуға, соның ішінде руханиятсыздық элементтерін жеңуге;

      қоғамдағы мәдениет деңгейін арттыруға;

      халықтың дәстүрлі құндылықтарын дамытуға және қоғамға жалған құндылықтардың енуіне қарсы тұруға;

      отбасы және неке институтының рөлі мен маңыздылығын арттыруға;

      елде және халықаралық деңгейде мәдени алуан түрлілік пен мәдениетаралық диалог құндылықтарын дамытуға маңызды үлес қоса алады.

      Мәдениет және спорт мекемелері:

      діни басымдықты насихаттауға жол бермеу мақсатында мәдениеттің барлық салаларында Қазақстан халқының мәдени мұрасын сақтау және одан әрі насихаттау бойынша шығармашылық интеллигенцияның жұмысын жандандыруы;

      діни экстремизмге қарсы әрекет ету үшін мәдениет және спорт қайраткерлерінің әлеуетін пайдалануы;

      күш-жігерді республиканың спорт мектептерінің оқушылары мен жаттықтырушы-оқытушы құрамын рухани-адамгершілік және патриоттық тәрбиелеуге шоғырландыруы;

      спортшылар мен олардың жаттықтырушыларының зайырлы дүниетанымын, конфессияаралық келісім мәдениетін, ыдыратушы идеологияға иммунитетін қалыптастыру;

      жастар арасында экстремизм идеологиясының таралуына қарсы әрекет етуге мемлекет пен қоғамға жәрдемдесуі қажет.

      Әлеуметтік-экономикалық салада

      Әлеуметтік-экономикалық қатынастар барлық қауымдар мен индивидтердің дамуы үшін тең құқықтар мен мүмкіндіктерге кепілдік беретін мемлекеттің зайырлы қағидаттарына сүйене отырып реттеледі.

      Мемлекет діни бірлестіктермен өзара іс-қимылды жүзеге асыра отырып, рухани және діни құндылықтар елді діни догмалармен тежемей, оның дамуы мен өркендеуіне ықпал етуі тиіс екендігін негізге алады.

      Рухани-адамгершілік құндылықтар әлеуметтік-экономикалық дамуға әсер ете алады:

      адамның дамуы мен адамзатқа ықпал ететін әділетті экономикалық қатынастарға шақыруға;

      қоғамда адал еңбектің, сапалы білімнің, кәсіп алудың, біліктілігін ұдайы арттырудың, азаматтардың өз отбасы мен тұтастай мемлекеттің игілігі үшін белсенді өмірлік ұстанымын қалыптастырудың құндылықтарын ілгерілетуге;

      шығармашылық және кәсіпкерлік әлеуетті дамытуға;

      ғылым мен инновацияларға деген құрмет пен ұмтылысты дамытуға;

      бизнестің әлеуметтік бағдарлануын кеңейтуге;

      демографиялық орнықтылықты сақтай отырып, меценаттық пен қайырымдылықтың дамуына оң ықпал ете алады.

      Отбасы институтын нығайтуда

      Мемлекеттің әлеуметтік дамуындағы маңызды міндеттердің бірі – отбасы институтын және оның дәстүрлі адамгершілік құндылықтарын сақтау. Сондықтан, отбасылық-неке қатынастары жүйесіндегі мемлекеттік саясат, ең алдымен, отбасы институтын, оның құндылықтарын нығайтуға және дамытуға, оны деструктивті идеялардың ықпалынан қорғауға бағытталған.

      Қазақстанда діни рәсімдерге отбасын құру, балалардың дүниеге келуі, отбасы мүшелерінің қайтыс болуы кезінде рұқсат етіледі.

      Сонымен бірге, тек уәкілетті органдарда тіркелген неке ресми деп танылады, заңды күші мен тиісті құқықтық салдары болады. Осыған байланысты діни қағидалар бойынша неке қию рәсімі неке заңнамасында белгіленген тәртіппен уәкілетті органдарда ресми тіркелгеннен кейін ғана жүргізілуге тиіс.

      Діни бірлестіктер мен олардың өкілдері дәстүрлі отбасының құндылықтары мен мұраттарын қоғамдық сананың нығаюына, ажырасу мен отбасының бұзылу фактілерін азайтуға, сондай-ақ ел тұрғындарының жалпы туу деңгейінің өсуіне ықпал ете алады.

      Конституциялық құрылымның зайырлы қағидасына сәйкес баланың өміріне, денсаулығына қауіп төндіретін және оның құқықтарына нұқсан келтіретін жағдайларда мемлекет ата-аналардың немесе олардың басқа да заңды өкілдерінің бала тәрбиесіне араласуы мүмкін.

      Кәмелетке толған балалар, ата-аналарының немесе олардың басқа заңды өкілдерінің діни сенімдеріне қарамастан, өздерінің діни немесе атеистік сенімдері мен қалауын өз бетінше анықтауға құқылы.

      Кәмелетке толмаған балалардың құқықтары заңмен қорғалады. Атап айтқанда, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Заңға сәйкес діни бірлестіктердің жетекшілері кәмелетке толмағандардың ата-аналарының бірі немесе оның басқа да заңды өкілдері қарсылық білдірген кезде діни бірлестік қызметіне кәмелетке толмағандардың тартылуына және (немесе) қатысуына жол бермеу шараларын қабылдауға міндетті.

      "Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" Заңға сәйкес кәмелетке толмаған балаларға қатысты діни рәсімдер ата-аналардың немесе оларды алмастыратын адамдардың келісімімен жүзеге асырылады. Бұл сонымен бірге кәмелетке толмаған адам қатысатын діни рәсімдерді өткізуге ата-анасының немесе оларды алмастыратын адамдардың келісімімен ғана рұқсат етілетінін білдіреді.

      Мемлекеттің діни бірлестіктермен өзара іс-қимылында

      Мемлекет діни бірлестіктердің қоғамдағы гуманистік құндылықтарды сіңіруге бағытталған қызметін де реттеуі керек.

      Ол үшін:

      орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың діни бірлестіктермен өзара іс-қимыл нысандарын жетілдіру;

      дін саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаттарына сәйкес келетін діни бірлестіктердің қоғамдық бастамаларына жан-жақты қолдау көрсету;

      діни бірлестіктермен радикалды діни ағымдардың идеяларына қарсы тұру, олардың идеологиясының беделін түсіруді қоса алғанда, көптеген мәселелер бойынша белсенді өзара іс-қимыл;

      елдің мемлекеттік рәміздерін, ұлттық және мемлекеттік мерекелерді құрметтейтін, елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өміріне белсенді қатысатын діни бірлестіктерге көмек көрсету қажет.

      5. Азаматтардың діни сенім бостандығына құқығын және діни бірлестіктермен өзара іс-қимылын қамтамасыз ету

      Қазақстан Республикасының жетістіктеріне қол жеткізудің аса маңызды факторларының бірі – қоғамды рухани жаңғыртудың ұзақ мерзімді стратегиясының, діни саланы реттеудегі нақты мақсаттардың және оларға қол жеткізудің жоғары кәсіптік саясатының болуы.

      Мемлекеттің зайырлы табиғаты туралы конституциялық норма Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың негіз қалауына сипаты болып табылады.

      Діни сенім бостандығы – адам құқығы мен бостандықтары жүйесінің негізгі элементтерінің бірі, демократиялық қоғамды дамытудың қажетті және ажырамас шарты.

      Адамның негізгі құқықтарының бірі ретінде діни сенім бостандығы әрқашан терең діни дәстүрлерімен және өмірдің рухани мағынасын іздеумен ерекшеленетін қазақ мемлекеті үшін ерекше маңызға ие.

      Діни сенім бостандығын қамтамасыз етудің негізгі элементтері:

      мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың конституциялық-құқықтық негіздері;

      дін саласындағы мемлекеттік саясаттың төрт бағытын іске асыратын ұйымдық-құқықтық құрылымдар болып табылады.

      Қазақстан Республикасы – зайырлы, демократиялық мемлекет, онда әркімге дін бостандығына кепілдік берілген, барлық конфессиялардың өкілдері заң алдында тең.

      Мемлекет пен діни бірлестіктер арасындағы қатынастардағы жаңа тәсілдерді іздеу тиісті заңнамалық базаны, адамның және азаматтың
ар-ождан бостандығына құқықтары саласындағы конституциялық-құқықтық базаға толықтырулар мен өзгерістер енгізуге әкелді.

      Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының дін саласындағы, оның ішінде діни сенім бостандығындағы тиімді мемлекеттік саясатының маңызды бағыттары оның құқықтық қамтамасыз етілуі және заңнаманы уақыт талаптары мен сын-тегеуріндерге сәйкес жетілдіру, оның ішінде ақпарат және коммуникация, білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, спорт, мемлекеттік қызмет, жергілікті өзін-өзі басқару және өзге де салаларда, сондай-ақ ұлттық құқық пен халықаралық-құқықтық нормалар мен стандарттар негізінде мемлекеттік және қоғамдық институттар қызметінің заңдық тетіктері болып табылады.

      Сонымен қатар, адамның, азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, олардың әлеуметтік, нәсілдік, этникалық, тілдік немесе діни көзқарасына қарамастан сақталуы мен қорғалуы үшін халықаралық-құқықтық нормалар мен стандарттардың басым маңызы бар.

      Адамның діни сенім бостандығына құқықтарының іске асырылуын қамтамасыз ету көп конфессиялы ел ретіндегі Қазақстан Республикасының өмірлік маңызы бар мүдделеріне жатады және оның одан әрі демократиялық және құқықтық дамуының маңызды элементтерінің бірі болып табылады.

      Тұтастай алғанда, қабылданып жатқан заңнамалық шаралардың бәрі тұрғындар мен сарапшылардың қолдауына ие, сондай-ақ елдегі діни ахуалға да, Қазақстандағы адам құқықтарын қамтамасыз етудің жалпы жағдайына да оң ықпал етеді.

      Қазақстан өз қызметінде адам құқығы саласындағы жалпыға танымал халықаралық актілерге сүйенеді. Осыған орай, дін мен сенім бостандығын қамтамасыз ету саласындағы қазақстандық нормативтік-құқықтық база Еуропалық және әлемдік демократиялық стандарттарға сәйкес келеді.

      Көптеген сарапшылардың тұжырымдары бойынша елдің заңнамасы ЕҚЫҰ және басқа да бірқатар халықаралық ұйымдар қабылдаған халықаралық стандарттарға, сондай-ақ әлемдегі дамыған демократиялардың тәжірибесіне негізделген базалық қағидаттарға сәйкес келеді.

      Адам құқықтары жөніндегі халықаралық құжаттарда, ҚР Конституциясында және басқа да нормативтік-құқықтық актілерде көрсетілген ар-ождан бостандығы туралы ережелер 30 жыл бойы мемлекеттік органдардың қызметінде және діни бірлестіктердің өмірінде іс жүзінде іске асырылып келеді.

      Қазақстанның діни бірлестіктері қоғамдағы азаматтық татулық пен рухани келісімді нығайтуға бағытталған әлеуметтік-мәдени шараларға белсенді қатысады.

      Аса ірі діни бірлестіктердің жетекшілері Қазақстан халқының республикалық және кіші ассамблеяларының, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссияның, Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің жанындағы діни бірлестіктермен байланыстар жөніндегі кеңестің және жергілікті атқарушы органдардың – облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері құрамына кіреді.

      Конституция бойынша зайырлы мемлекет бола отырып, Қазақстан барлық діни конфессиялардың еркін дамуына кепілдік береді және республиканың діни сенім бостандығына құқықтарды сақтау саласындағы қолданыстағы нормалары мен халықаралық міндеттемелерінің құқықтық қолданылуында тәжірибесі мол.

      Қазақстан болашақта да көпконфессиялы мемлекет болып қала береді, онда әртүрлі діни бағыттағы діни бірлестіктер еркін жұмыс істейді, ал барлық азаматтар, олардың дінге қатынасына қарамастан, тең құқықтар мен мүмкіндіктерге, соның ішінде діни сенім бостандығына ие болады.

      Осыны ескере отырып:

      дін саласындағы уәкілетті органдар мен жетекші халықаралық құқық қорғау ұйымдары арасындағы діндер саласындағы өзекті мәселелер, оның ішінде азаматтардың ар-ождан мен діни сенім бостандығына құқықтарының сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі халықаралық ынтымақтастықты белсенді кеңейтуге;

      азаматтық сектордың, оның ішінде діни бірлестіктердің әлеуетін дін саласында орын алып отырған мәселелерді шешу үшін, сондай-ақ елдегі діни құқықтарды сақтау мәселелері бойынша пайдалану қажеттігі туындайды.

      6. Қазақстандық қоғамда конфессияаралық келісім мен тұрақтылықты қамтамасыз ету

      Қазақстанда қоғамдағы тұрақтылық пен келісімді қамтамасыз ететін этностар мен діндердің өзара іс-қимылының орнықты моделі қалыптасқан. Елбасы атап өткендей: "біздің ұлтаралық және дінаралық келісім моделі – бұл Қазақстанның түрлі конфессиялардың өзара іс-қимылының жалпы әлемдік процесіне қосқан нақты үлесі".

      Қазақстан халқы сан алуан этникалық және діни топтардан тұрады. Саяси тұрақтылықты сақтау мен нығайту, экономиканы дамыту мен әлеуметтік ілгерілеу наным-сенімдері мен діни көзқарасы әртүрлі адамдардың келісімі мен тату ынтымақтастығына байланысты.

      Сондықтан, мемлекет этносаралық және конфессияаралық келісімді қолдау, толеранттылық пен сындарлы диалог атмосферасын сақтау, діни экстремизм көріністерінің алдын алу саясатын жүргізеді.

      Сауатты құрылған мемлекеттік саясаттың нәтижесі демократиялық және зайырлы мемлекет құру болды, оның негізгі лейтмотиві елдің барлық азаматтарының экономикалық, әлеуметтік, мәдени, рухани дамуы үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету болып табылады.

      Жасалған нәтижелі жұмыстарға қарамастан, қоғамдағы конфессияаралық келісім мен тұрақтылықты сақтау мемлекет тарапынан ғана емес, сонымен бірге азаматтық қоғамнан да, діни бірлестіктердің де қажырлы күш-жігерін талап етеді.

      Ол үшін:

      қоғамдағы дінаралық және этносаралық қақтығыстардың туындауына жол бермеу үшін елде және одан тыс жерлерде діни ахуалдың одан әрі дамуына тұрақты мониторинг жүргізу және болжау жүргізу;

      халықпен, әсіресе дінге берілгендер арасында отбасының рөлін күшейту, мемлекеттік құрылымның зайырлы қағидаттарын сақтау, сондай-ақ діни экстремизмнің алдын алу бойынша атаулы ақпараттық-түсіндіру жұмысын күшейту;

      Қазақстан халқының ұлттық дәстүрлеріне негізделген рухани-адамгершілік құндылықтарды көпшілікке таратуға және қоғамда ілгерілетуге бағытталған тақырыптық ақпараттық медиа өнімдер циклін құруды қамтамасыз ету қажет.

      7. Дін саласындағы ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

      Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету кез келген өркениетті мемлекеттің кезек күттірмейтін міндеті. Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, мемлекет қаншалықты сәтті дамыған сайын, оның азаматтары да соншалықты қорғалады.

      Қазақстанның ұлттық мүдделері азаматтық татулықты, аумақтық тұтастықты, мемлекеттік билік пен оның институттарының тұрақтылығын қамтамасыз етуден, сондай-ақ әлеуметтік, этносаралық және конфессияаралық қақтығыстардың пайда болу себептері мен шарттарын бейтараптандырудан тұрады.

      Конфессияаралық және ұлтаралық келісім мен толеранттылықты нығайту мәселелері үнемі назар аударуды талап етеді. Ішкі саяси тұрақтылық, қауіпсіздік және Қазақстанның одан әрі дамуы дұрыс шешімге байланысты.

      Радикалды діни ағымдар идеологиясының ықпалына түскен, оның ішінде бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жатқан және өтеген адамдарды радикалды көзқарастан арылту, оңалту және әлеуметке қосу жөніндегі профилактикалық жұмысты ұйымдастыруда уәкілетті мемлекеттік органдардың жергілікті атқарушы, құқық қорғау және арнаулы органдармен өзара іс-қимыл тетіктерін іске асыру бойынша жұмыс өзекті болып қалады.

      Орталық мемлекеттік уәкілетті органдардың жергілікті атқарушы органдармен деструктивті діни ағымдардың, соның ішінде діни экстремизмді қоздыруды, адамдарды жалған діни бірлестіктерге қатыгездік немесе зорлық-зомбылықты қолдана отырып тартуға жол бермеу үшін әкімшілік және басқа шараларды қамтамасыз етуі керек.

      Ол үшін:

      халықтың атаулы топтары арасында профилактикалық іс-шаралардың тиімділігі мен нәтижелілігін арттыруға бағытталған тәсілдерді жетілдіру;

      контрнасихатқа және қоғамда діни экстремизм мен радикализм идеологиясына төзбеушілікке бағытталған әлеуметтік, ақпараттық және ғылыми-білім беру жобаларының кешенін іске асыру;

      дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысатын мамандардың біліктілігін арттыру жөніндегі жұмысты жетілдіру;

      Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің және оның институттарының бастамаларын елде және одан тыс жерлерде одан әрі ілгерілету және танымал ету жөніндегі жұмысты күшейту қажет.

      8. Күтілетін нәтижелер

      Діни қызмет саласының негізгі индикаторлары:

      1) 2023 жылға қарай Қазақстан халқының дін саласындағы мемлекеттік саясатты қолдау деңгейі кемінде 90,7 %;

      2) 2023 жылға қарай халықтың ел дамуының зайырлы қағидаттарын қолдау деңгейі 64 %-дан кем емес.

      3) 2023 жылға қарай деструктивті діни көзқарасты ұстанатын азаматтар қатарынан ақталған адамдардың үлесі 14,1 %-дан кем емес.

  Қазақстан Республикасының
дін саласындағы мемлекеттік саясатын
іске асыру жөніндегі 2021 – 2023 жылдарға
арналған кешенді жоспарға
қосымша

Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатын іске асыру жөніндегі 2021 – 2023 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары

      Ескерту. Қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 17.03.2023 № 236 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

Р/с

Іс-шара атауы

Аяқтау нысаны

Жауапты орындаушылар

Орындау мерзімі

Болжамды шығындар (мың теңге)

Қаржыландыру көзі

Күтілетін нәтиже

1

2

3

4

5

6

7

8

1. Мемлекет дамуының зайырлы қағидаттарын нығайту

1.

Діни саладағы мемлекеттік саясатты қоғамда түсіндіруге және ілгерілетуге, зайырлы мемлекеттің құндылықтары мен қағидаттарын құрметтеуді қалыптастыруға бағытталған іс-шаралардың жалпыұлттық оқиғалық кестесін бекіту

Ақпарат және қоғамдық даму министрінің бұйрығы

АҚДМ, ІІМ, Қорғанысмині, ОМ, МСМ, ДСМ,
облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын, 1 желтоқсанға дейін

-

талап етілмейді

діни саладағы мемлекеттік саясатты ілгерілетудің бірыңғай тәсілдерін әзірлеу

2.

Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатын іске асыру жөніндегі
2021 – 2023 жылдарға арналған кешенді жоспарды жария ету жөніндегі медиажоспарды бекіту

Ақпарат және қоғамдық даму министрінің бұйрығы

АҚДМ, ІІМ, Қорғанысмині, ОМ, МСМ, ДСМ,
облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын, 1 желтоқсанға дейін

-

талап етілмейді

3.

Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс аясында бөлінген қаражат шеңберінде қоғамда зайырлылықтың базалық қағидаттарын ілгерілету, этносаралық, конфессияаралық диалог пен келісімді насихаттау, діни экстремизм идеологиясының алдын алу жөніндегі ақпараттық материалдарды басып шығару

әдістемелік құралдар, анықтамалар, брошюралар, жинақтар,
иллюстрацияланған буклеттер және өзге де ақпараттық материалдар

АҚДМ, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
2 413
2022 жыл –
2 413
2023 жыл –
2 413
 

республикалық бюджет
(002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

дін саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары бойынша өзекті әдебиетті шығару

4.

Мемлекеттік құрылымның қоғамдағы зайырлы қағидаттарын нығайтуға және ілгерілетуге бағытталған әлеуметтік жобаларды іске асыру

жобаның тізбесі мен тұжырымдамасы

АҚДМ, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
293 342
2022 жыл –
293 342
 

республикалық бюджет
(002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

қазақстандық қоғамның зайырлы құндылықтарын танымал ету

5.

Шығармашылық интеллигенция, ғылыми-сараптамалық қауымдастық, мәдениет және спорт өкілдерін тарта отырып, халықтың атаулы топтары арасында Қазақстан халқының рухани және мәдени мұрасын сақтау, мемлекеттің зайырлы қағидаттарын нығайту, діни радикализм идеологиясының алдын алу бойынша түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру
 

іс-шаралар жоспары

АҚДМ,
МСМ, ҒЖБМ

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
6 318
2022 жыл –
6 318
2023 жыл –
6 318
 

республикалық бюджет
(002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

қазақстандық қоғамның рухани және дәстүрлі құндылықтарын насихаттау

2. Азаматтардың діни сенім бостандығы және діни бірлестіктермен өзара іс-қимыл жасау құқықтарын іске асыруды қамтамасыз ету

6.

Ұқсас уәкілетті мемлекеттік органдар, оның ішінде ЭЫДҰ елдері, шетелдік ұйымдар арасындағы діни саланың өзекті мәселелері бойынша халықаралық ынтымақтастықты дамыту

меморандумдар, келісімдер

АҚДМ, СІМ

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

діни саладағы өзекті мәселелер бойынша тығыз ынтымақтастықты жолға қою

7.

Азаматтардың діни сенім бостандығы, діни төзімділік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету мәселелері бойынша құқықтарын сақтау бөлігінде халықаралық құқық қорғау ұйымдарымен, оның ішінде ЕҚЫҰ-мен, шетелдік және отандық ҮЕҰ-мен өзара іс-қимылды нығайту

кездесулер, конференциялар
офлайн және/немесе онлайн форматтарда

АҚДМ, СІМ

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
8 790
2022 жыл –
6 720
2023 жыл –
6 075

республикалық бюджет (005 "Шетелдік іссапарлар" бюджеттік бағдарламасы)

8.

Елімізде діни құқықтарды сақтау бойынша дәлелдеме материалдарды тұрақты негізде дайындау мәселелері бойынша отандық ҮЕҰ және діни бірлестіктермен өзара іс-қимыл жасау

ақпараттық материалдар

АҚДМ, ҮЕҰ (келісу бойынша)

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

елімізде ар-ождан бостандығына сенушілердің құқықтарын сақтау бойынша позициялық материалдар дайындау
 

3. Қазақстан қоғамындағы конфессияаралық келісім мен тұрақтылықты қамтамасыз ету

9.

Дін саласындағы саясат мемлекеттік саясаттың іске асырылу барысы туралы қоғамдық пікірге мониторинг жүргізу мақсатында әлеуметтік және талдамалық зерттеулер жүргізу

талдамалық анықтамалар

АҚДМ, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
12 370
2022 жыл –
12 370
2023 жыл –
12 370

республикалық бюджет
(001 "Ақпарат және қоғамдық даму саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру" бюджеттік бағдарламасы)

елдегі діни ахуалдың дамуын болжау

10.

Елдегі және әлемдегі діни ахуалдың жай-күйі мен даму серпініне жүйелі негізде мониторинг ұйымдастыру

талдамалық анықтамалар

АҚДМ, ІІМ, СІМ, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

елдегі діни ахуалды жақсарту бойынша ұсынымдар әзірлеу
 

11.

Мемлекеттің зайырлы қағидаттарын, конфессияаралық келісімді нығайтуға, халық арасында діни радикализм идеологиясына иммунитет қалыптастыруға бағытталған деректі фильмдерді, оқу-танымдық телехабарларды, телевизиялық сюжеттерді, әлеуметтік бейнероликтер мен басқа да медиа өнімдерді дайындау және шығару

ақпараттық материалдар

АҚДМ, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

бюджеттен бөлінген қаражат шегінде

республикалық бюджет (003 "Мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу" бюджеттік бағдарламасы)

дін саласындағы мемлекеттік саясаттың басым бағыттарын қоғамда ілгерілету

12.

Отбасының рөлін күшейту, ата-аналардың немесе олардың орнындағы адамдардың кәмелетке толмаған балалардың өмірі мен денсаулығы, білімі мен тәрбиесі үшін жауапкершілігін арттыру бойынша халықтың атаулы топтары арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру

іс-шаралар жоспары

АҚДМ, ОМ, ДСМ, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
42 064
2022 жыл –
42 064
2023 жыл –
42 064
 

республикалық бюджет (002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

халықтың атаулы топтары арасында діни және құқықтық сауаттылықты арттыру

13.

Тәуелсіз Қазақстанның құндылықтары, республиканың өркениетаралық және дінаралық диалогқа қосқан үлесі, радикалды идеологияға төзбеушілік туралы қоғамдық маңызы бар әдебиетті басып шығару

қоғамдық маңызы бар әдебиет

МСМ, АҚДМ

қажеттілігіне қарай

бюджеттен бөлінген қаражат шегінде

республикалық бюджет (033 "Мәдениет және өнер саласының бәсекеге қабілеттілігін арттыру, Қазақстандық мәдени мұраны сақтау, зерделеу және танымал ету және мұрағат ісін іске асырудың тиімділігін арттыру" бюджеттік бағдарламасы)

қазақстандық қоғамның рухани және дәстүрлі құндылықтарын насихаттау

4. Діни салада ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

14.

"Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңын сақтау тұрғысынан діни бірлестіктердің қызметіне мониторинг жүргізу

АҚДМ-ге ақпарат

ІІМ, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

діни қызмет субъектілерінің діни саладағы заңнаманы сақтауы

15.

Діни саладағы мемлекеттік саясатты түсіндіру бойынша мемлекеттік қызметшілердің, құқық қорғау, арнайы органдар мен Қарулы Күштер қызметкерлерінің біліктілігін арттыру үшін оқыту семинарларын, тренингтерін ұйымдастыру

офлайн және/немесе онлайн форматтарда семинар, тренинг
 

АҚДМ,
БП (келісу бойынша),
ҰҚК (келісу бойынша),
ІІМ, Қорғанысмині

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
30 038
2022 жыл –
31 436
2023 жыл –
30 309

республикалық бюджет (002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру мәселелерінде біліктілікті арттыру

16.

Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VII Съезін дайындау, ұйымдастыру және өткізу

іс-шаралар жоспары

АҚДМ, СІМ, ІІМ, ҰҚК (келісу бойынша),
Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларының әкімдіктері
 

2022 жылғы маусым

2022 жыл –
207 817

республикалық бюджет (002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

Орталық Азия өңірі елдеріндегі қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету мәселелерінде Қазақстанның имиджін арттыру

17.

Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі хатшылығының ХХІІ отырыстарын, Съезд хатшылығының Жұмыс тобының отырыстарын дайындау, ұйымдастыру және өткізу

іс-шаралар жоспары

АҚДМ, СІМ,
ІІМ, ҰҚК (келісу бойынша),
Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері
 

жыл сайын, 2022 – 2023 жылдар

2022 жыл –
45 741
2023 жыл –
45 741

республикалық бюджет (002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

18.

Дінаралық және конфессияаралық бейбітшілік пен келісімнің қазақстандық моделін, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін танымал ету жөніндегі гуманитарлық сипаттағы шетелдік іс-шараларға қатысу

офлайн және/немесе онлайн форматтарда конференциялар,
форумдар,
дөңгелек үстелдер,
кездесулер,
халықаралық көрмелер

АҚДМ, СІМ

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
34 722
2022 жыл –
10 161
2023 жыл –
6 495

республикалық бюджет (002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

дінаралық және конфессияаралық үнқатысудың қазақстандық моделін танымал ету

19.

Жақтаушылар қатарынан қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде жазасын өтеп жатқан адамдар арасында ақпараттық-түсіндіру және оңалту жұмыстарын ұйымдастыру және жүргізу

іс-шаралар жоспары

АҚДМ, ІІМ,
облыстардың,
республикалық маңызы бар қалалар мен астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
16 581
2022 жыл –
16 581
2023 жыл –
16 581
 

республикалық бюджет (002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

сотталғандардың көзқарастарының радикалдық деңгейін төмендету

20.

Шетелде теологиялық білім алу ниеті бар адамдармен отандық теологиялық оқу орындарында оқытудың орындылығы туралы түсіндіру әңгімелерін өткізу

талдамалық ақпарат

АҚДМ, ҒЖБМ,
облыстардың,
республикалық маңызы бар қалалар мен астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

студенттердің шетелдік күмәнді діни оқу орындарында баруына жол бермеу

21.

Өскелең ұрпақтың рухани-адамгершілік тәрбиесін нығайту, қазақстандық патриотизм сезімін тәрбиелеу, қазақстандық мәдениет деңгейін арттыру бойынша діндар әйелдер арасында түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру

іс-шаралар жоспары

АҚДМ,
облыстардың,
республикалық маңызы бар қалалар мен астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2022 – 2023 жылдар

2022 жыл –
24 000
 

республикалық бюджет (002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы")

қазақстандық қоғамның дәстүрлі, мәдени және отбасылық құндылықтарын нығайту

22.

Діни негіздегі қақтығыстардың алдын алу және олардың профилактикасы бойынша бөлінген мақсатты топтар немесе дінге сенуші азаматтар арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу

АҚДМ-ге ақпарат

ІІМ, облыстардың,
республикалық маңызы бар қалалар мен астананың әкімдіктері

тоқсан сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

діни негіздегі қақтығыстарға жол бермеу бойынша бірыңғай тетіктерді әзірлеу

23.

Жастардың антиэкстремистік санасын қалыптастыруға, діни экстремизмге қарсы іс-қимыл мәселелерінде құқықтық және азаматтық жауапкершілік деңгейін арттыруға бағытталған шараларды іске асыру

іс-шаралар жоспары

АҚДМ, облыстардың,
республикалық маңызы бар қалалар мен астананың әкімдіктері

тоқсан сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

жастар арасында радикалды идеологияға қарсы тұрақты иммунитет қалыптастыру

24.

Халықты деструктивті діни ағымдардың идеологиясынан қорғау бойынша діни бірлестіктер өкілдерін тарта отырып қарсы іс-шаралар өткізу

іс-шаралар жоспары

АҚДМ, ІІМ, облыстардың,
республикалық маңызы бар қалалар мен астананың әкімдіктері

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

2021 жыл –
1 057 000
2022 жыл –
1 057 000
2023 жыл –
1 057 000
 

республикалық бюджет (002 "Қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру" бюджеттік бағдарламасы)

қоғамда деструктивті идеологияның таралуына жол бермеуге бағытталған шараларды іске асыру

25.

Діни экстремизм мен терроризм идеяларын насихаттауды қамтитын материалдарды анықтау мақсатында интернет-ресурстардың, оның ішінде әлеуметтік желілердің мониторингін ұйымдастыру, республика аумағында оларға қол жеткізуді шектеу бойынша "Байланыс туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген шараларды қабылдау
 

дінтану сараптамасының қорытындылары

АҚДМ, БП (келісу бойынша)

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

интернет-ресурстарда деструктивті сипаттағы материалдарды таратуға жол бермеу
 
 

26.

Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатын іске асыру жөніндегі 2021–2023 жылдарға арналған кешенді жоспарды іске асыру қорытындыларының ақпараттық қолжетімділігін қамтамасыз ету

БАҚ-тағы жарияланымдар
 
 
 

АҚДМ

жыл сайын, 2021 – 2023 жылдар

-

талап етілмейді

кешенді жоспардың іске асырылуы барысы туралы халықтың хабардар болуын қамтамасыз ету
 
 
 

      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

      АҚДМ – Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі

      БҒМ – Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

      БП – Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы

      ДСМ – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі

      Қорғанысмині – Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі

      МСМ – Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі

      СІМ – Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі

      ҰҚК – Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті

      ҮЕҰ – үкіметтік емес ұйымдар

      ІІМ – Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі

      БАҚ – бұқаралық ақпарат құралдары

      ОМ – Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі

      ҒЖБМ – Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі