Об утверждении Концепции развития здравоохранения Республики Казахстан до 2026 года

Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 ноября 2022 года № 945.

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемую Концепцию развития здравоохранения Республики Казахстан до 2026 года (далее – Концепция).

      2. Центральным и местным исполнительным органам, ответственным за исполнение Концепции:

      1) принять необходимые меры по реализации Концепции;

      2) не позднее 15 апреля, следующего за отчетным годом, представлять информацию о ходе реализации Концепции в Министерство здравоохранения Республики Казахстан.

      3. Министерству здравоохранения Республики Казахстан не позднее 1 мая, следующего за отчетным годом, представлять в уполномоченные органы по государственному и стратегическому планированию сводную информацию о ходе реализации Концепции.

      4. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
А. Смаилов

  УТВЕРЖДЕНА
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 24 ноября 2022 года № 945

КОНЦЕПЦИЯ
развития здравоохранения Республики Казахстан до 2026 года

      Раздел 1. Паспорт

      Раздел 2. Анализ текущей ситуации

      Раздел 3. Обзор международного опыта

      Раздел 4. Видение развития сферы здравоохранения

      Раздел 5. Основные принципы охраны здоровья и подходы развития отрасли

      Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

      Раздел 7. План действий по реализации Концепции

Раздел 1. Паспорт

Наименование

Концепция развития здравоохранения Республики Казахстан до 2026 года

Основание для разработки (указываются вышестоящие документы СГП, в реализацию которых обеспечивается разработка Концепции)

1) "Об Общенациональных приоритетах Республики Казахстан до 2025 года" Указ Президента Республики Казахстан от 26 февраля 2021 года № 520;
2) О внесении изменений в Указ Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636 "Об утверждении Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2025 года и признании утратившими силу некоторых указов Президента Республики Казахстан" Указ Президента Республики Казахстан от 26 февраля 2021 года № 521;
3) Послание Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий";
4) Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2021 года "Единство народа и системные реформы – прочная основа процветания страны";

Указание государственного органа, ответственного за разработку, а также государственных органов, ответственных за реализацию программного документа

Министерство здравоохранения Республики Казахстан,
Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан,
Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан,
Министерство внутренних дел Республики Казахстан,
Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан,
Министерство просвещения Республики Казахстан,
Министерство национальной экономики Республики Казахстан,
Министерство финансов Республики Казахстан,
Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан,
Министерство торговли и интеграции Республики Казахстан,
Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан,
Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан,
Министерство экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан,
Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, акиматы областей, городов Астаны, Алматы и Шымкента

Сроки реализации

2022-2026 годы


      Данная Концепция разработана в реализацию долгосрочных и среднесрочных стратегических документов Республики Казахстан, Целей устойчивого развития (далее – ЦУР) Организации Объединенных Наций (далее – ООН).

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

      Система здравоохранения Казахстана представляет собой единую социально-ориентированную систему, призванную обеспечить доступность, своевременность, качество и преемственность оказания медицинской помощи населению.

      Укрепление здоровья нации является одной из важнейших задач государства. В долгосрочной Стратегии развития Республики Казахстан до 2050 года главной целью определены создание общества благоденствия на основе сильного государства, развитой экономики и возможностей всеобщего труда, а также вхождение Казахстана в тридцатку самых развитых стран мира. В качестве одного из семи долгосрочных приоритетов в реализации данной стратегии государством определены "новые принципы социальной политики – социальные гарантии и личная ответственность", где здравоохранение является важной отраслью, предоставляющей социальные гарантии государства в обеспечении охраны здоровья населения и поддерживающей личную ответственность граждан за сохранение и укрепление своего здоровья.

      Обеспечение доступной и эффективной системы здравоохранения, способствующей улучшению, поддержанию и восстановлению здоровья людей, а также благополучие нынешних и будущих поколений определены одними из общенациональных приоритетов государственной политики страны до 2025 года.

      Реализация среднесрочных целей в области охраны здоровья населения в рамках Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года предусматривает переход от традиционной системы здравоохранения к пациенто-центричной медицине, ориентированной на улучшение показателей здоровья граждан, от неравенства в качестве медицинского обслуживания между городскими и сельскими населенными пунктами к повсеместному оказанию качественных медицинских услуг.

      Тем самым, Казахстан подтверждает свою приверженность определению ООН о том, что ключевые элементы устойчивого развития – это обеспечение здорового образа жизни и содействие благополучию для всех людей в любом возрасте.

      По результатам рейтинга Глобального индекса конкурентоспособности в 2019 году Казахстан занял 55 место, улучшив свою позицию на 4 места (в 2018 году - 59 место), в том числе по фактору "Здоровье", где индикатором является ожидаемая продолжительность здоровой жизни, на 95 месте из 141 стран (в 2018 году – 97 место). При этом средняя ожидаемая продолжительность здоровой жизни в Казахстане составила 62,7 лет, в то время как в странах ТОП-30 – в среднем выше 70 лет.

      Улучшению по фактору "Здоровье" способствовал комплекс мер, реализуемых в том числе в рамках государственных программ. В 2019 году завершена реализация Государственной программы развития здравоохранения Республики Казахстан "Денсаулық" на 2016 – 2019 годы, которая позволила улучшить основные медико-демографические показатели. В результате ожидаемая продолжительность жизни при рождении (далее – ОПЖ) увеличилась до 73,18 лет в 2019 году (2016 год – 72,30 лет).

      В 2020 году начата реализация Государственной программы развития здравоохранения Республики Казахстан на 2020-2025 годы, которая в рамках реализации поручений Главы государства, данных в Послании народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности время действий", трансформирована в Национальный проект "Качественное и доступное здравоохранение для каждого гражданина "Здоровая нация" на 2021-2025 годы.

      Медико-демографические показатели здоровья

      Показатель ОПЖ является признанным индикатором качества жизни и здоровья населения. В результате реализации комплекса мероприятий по совершенствованию системы здравоохранения и обеспечению благополучия населения сократился разрыв между странами Организации экономического сотрудничества и развития (далее - ОЭСР) и Казахстаном по уровню ОПЖ за в 2015 году если разница составляла 8,7 лет (ОЭCР – 80,6 лет, РК - 71,95 лет), то в 2019 году разрыв сократился до 7,5 лет (ОЭСР - 80,7 лет, РК - 73,18 лет).

      Однако в 2021 году в связи с пандемией коронавирусной инфекции (далее – КВИ) ухудшился показатель средней ОПЖ до 70,23 года (в 2020 году - 71,37 лет) за счет повышения показателей заболеваемости и смертности в стране. При этом продолжительность жизни мужчин сократилась на 0,76 лет (2021 год - 66,33 года, 2020 год - 67,09 лет), женщин на 1,5 лет (2021 год – 74,03 года, 2020 год – 75,53 года). За последние 2 года ОПЖ сократилась на 2,95 лет, что соответствует уровню ОПЖ страны 2013 года.

      Основными причинами смертности в Казахстане как и в других странах мира являются неинфекционные заболевания, в частности, болезни системы кровообращения (в основном ишемическая болезнь сердца и инсульт головного мозга) (далее - БСК). Смертность от БСК на 100 тыс. человек имела тенденцию снижения за последние годы (2016 год – 178,9 на 100 тыс. населения; 2019 год – 163,1). Однако вызванный пандемией разрыв цикла оказания комплексной медицинской помощи привел к росту смертности от хронических неинфекционных заболеваний. Так, в 2020 году смертность от БСК увеличилась на 18,8 % (193,8 на 100 тыс. населения), в 2021 году – еще на 17,1% (226,9 на 100 тыс. населения).

      Показатель смертности от болезней органов дыхания также стабильно снижался за последние годы и составил 87,9 на 100 тыс. человек в 2019 году (2015 год – 105,0). В 2020 году смертность от болезней органов дыхания резко выросла на 39,8 %, составив 122,9 на 100 тыс. человек, из-за роста заболеваемости и смертности от КВИ населения. В 2021 году отмечается снижение на 11,4%, показатель составил 108,8 на 100 тыс. населения.

      Положительная динамика за последние 5 лет сохранилась по показателям смертности от злокачественных новообразований (2017 год – 83,9 на 100 тыс. населения, 2021 год – 73,7), от несчастных случаев, травм и отравлений (69,4 на 100 тыс. человек в 2017 году, 59,7 - в 2021 году).

      Вместе с тем наблюдается незначительная динамика по снижению преждевременной смертности (определяемая как вероятность умереть в возрасте от 30 до 70 лет от сердечно-сосудистых заболеваний, сахарного диабета, рака или хронических респираторных заболеваний) от основных неинфекционных заболеваний (далее – НИЗ). Уровень показателя составил 20,48 % в 2020 году, что на 0,36 % ниже уровня 2016 года (20,84 %). При этом практически каждый четвертый мужчина подвержен риску скоропостижной смерти в возрасте до 70 лет.

      Еще одним важным показателем системы здравоохранения является удовлетворенность населения качеством предоставления медицинских услуг. Данный показатель вырос с 40 % в 2016 году до 53,3% в 2020 году. При этом часть населения отмечает недостаточный уровень обслуживания и санитарно-гигиенических условий (37,1 %) в медицинских организациях, а также низкий уровень комфортности, только 38,4% пациентов информированы о правах и обязанностях в сфере медицины. В 2021 году удовлетворенность населения качеством и доступностью медицинских услуг, предоставляемых медицинскими учреждениями, составила 57,7 %.

      Профилактика и управление заболеваниями на ранних стадиях

      В Казахстане основное бремя НИЗ (составляющих более 90% причин смертности) приходится на 7 ведущих факторов риска: повышенное кровяное давление, табак, алкоголь, повышенное содержание холестерина в крови, избыточная масса тела, недостаточное потребление овощей и фруктов, малоподвижный образ жизни.

      Согласно Глобальному опросу населения о потреблении табака (GATS) в Казахстане общая распространенность потребления табака за период 2014 по 2019 годы не изменилась существенно (22,9% и 22,2% соответственно); при этом среди мужчин – снизилась с 43,4% до 38,3%, а среди женщин – увеличилась с 4,5% до 6,4%. Также отмечается рост потребления электронных курительных девайсов среди подростков и школьников (вейпы).

      По результатам национального исследования (STEPS) в 2019 году зарегистрированное употребление алкоголя лицами старше 18 лет составило 7,7 литров алкоголя в год. В среднем почти 74% мужской смертности от цирроза печени и 34% от травматизма было обусловлено употреблением алкоголя, для женщин эти показатели составили 45% и 31% соответственно.

      Показатель заболеваемости ожирением среди всего населения в республике за 2017-2021 годы снизился с 88,3 до 46,6 на 100 тыс. населения. При этом отмечен высокий показатель заболеваемости ожирением среди подростков 15-17 лет (220,3 и 103,9 в 2017 и 2021 годы). По данным Казахской академии питания большая часть больных и пострадавших, поступающих в стационары, имеет существенные нарушения пищевого статуса, проявляющиеся в виде истощения и недоедания (20%), нарушения липидного обмена (50%), гипо- и авитаминоза (90%), изменения иммунного статуса (50%). За время пребывания в стационаре до 60-64% пациентов, особенно перенесших оперативное вмешательство или травму, теряют в среднем 10- 12% массы тела. Риск развития питательной недостаточности значительно возрастает (50 – 80%) у больных в критических состояниях, с респираторными заболеваниями, в том числе COVID-19, диабетом, воспалительными процессами, злокачественными опухолями.

      Системных решений требует распространенность сахарного диабета. Так, если в стране в 2017 году количество заболевших сахарным диабетом составило 36827 человек, то в 2021 году выросло до 59735 человек. Отмечается ежегодный рост количества больных с сахарным диабетом (до 30 тысяч случаев в год, ожидаемое количество к 2030 году – свыше 600 тысяч). Мировые и отечественные данные свидетельствуют о росте уровня смертности больных с диабетом вследствие перенесенной КВИ. С 2020 в года в перечень лекарственных средств в рамках ГОБМП введены новые препараты из категории высокоселективных ингибиторов дипептидилпептидазы 4 (ДПП-4), а также селективный обратимый ингибитор натрий-глюкозного котранспортера 2-го типа (SGLT2). В 2021 году в стране принят клинический протокол по предиабету, который позволит улучшить раннюю диагностику предиабета и диабета 2 типа на уровне первичной медико-санитарной помощи.

      Также эксперты отмечают высокое потребление пищевой соли в стране.

      Так, по данным исследований, проведенных Казахстанской академией питания и ВОЗ, в 2019 году 100% мужчин и 97% женщин, исследованных в Алматы и Кызылорде, потребляли 17 г соли в сутки, что превышает рекомендованную ВОЗ норму в 3,4 раза. Избыточное потребление соли (>5 г/сутки) приводит к повышению кровяного давления и росту риска сердечно-сосудистых заболеваний и инсульту.

      Особую важность приобретает проблема сохранения здоровья молодого поколения, поскольку их здоровье является залогом здоровья будущего трудоспособного населения. Наиболее важной социальной проблемой среди молодежи Казахстана является распространенность суицидов. За последние 5 лет наблюдается незначительное снижение смертности от суицидов среди подростков составило в 2021 году 14,8 на 100 тыс. населения (в 2017 году -14,6).

      Для фокусного воздействия на подростков и молодежь функционирует, 166 молодежных центров здоровья (далее – МЦЗ), которые оказывают медико-социальную помощь в области охраны репродуктивного и психического здоровья.

      Также в республике непрерывно ведется работа по обучению специалистов ПМСП по Программе управления хроническими заболеваниями (далее – ПУЗ), основанной на активном ведении пациентов с хроническими заболеваниями: сахарный диабет, артериальная гипертензия, хроническая сердечная недостаточность, а также привитии навыков самоменеджмента. ПУЗ внедрены во всех организациях ПМСП, вовлечено в ПУЗ более 1 млн пациентов, что составляет в среднем 55,3% от общего количества пациентов, находящихся на динамическом наблюдении (1 960 724 чел.).

      Скорая и первичная медико-санитарная помощь

      В рамках повышения эффективности неотложной помощи завершена централизация службы скорой медицинской помощи на уровне каждого региона, внедрены новые стандарты оказания скорой медицинской помощи, триаж система в приемных отделениях стационаров, программа обучения по специальности "врач неотложной помощи". Сотрудники прошли поэтапное обучение международным стандартам оказания неотложной помощи, в том числе BLS и ACLS. Обеспечено 100% оснащение GPS навигацией, произведен редизайн санитарного автотранспорта. За 2017-2021 годы количество санитарного автотранспорта увеличилось с 2040 до 2266 единиц. Время доезда при экстренных случаях сократилось с 31, 7 мин до 13,5 мин.

      Для оказания медицинской помощи населению, проживающему в труднодоступной местности, медицинской авиацией в 2021 году осуществлено 2586 вылетов (в 2020 году – 2185, в 2019 году – 2369).

      Казахстан является страной-членом ВОЗ, с именем которой связано развитие первичной медико-санитарной помощи в мире. В 2018 году в Астане проведена Глобальная конференция ВОЗ по ПМСП, приуроченная к 40- летию Алма-Атинской декларации ВОЗ 1978 года, где принята Астанинская декларация по ПМСП, которая послужит основой для развития ПМСП в странах мира в 21 веке.

      ПМСП является основой системы оказания медицинской помощи и организуется по территориальному (участковому) и семейному принципу. В 2021 году ПМСП населению оказывали более 5 тыс. организаций ПМСП, в которых функционировали 12 525 участков, из них 9 434 (75,3%) - участки врачей общей практики (далее – ВОП), 1 192 (9,5%) - терапевтические, а также 1 899 (15,2%) педиатрические участки. При этом в целях внедрения лучших международных практик в области ПМСП в каждом регионе на базе организаций ПМСП функционирует 17 региональных центров лучших практик с семейным принципом обслуживания, предполагающии начальным звеном оказания медицинской помощи услуги ВОП, внедряются международные передовые практики в ПМСП с поэтапным охватом всех регионов.

      Однако все еще имеется потребность в организациях ПМСП, особенно в селах. Так, в рамках поручения Главы государства, озвученного в Послании народу Казахстана от 1 сентября 2020 года, Министерством здравоохранения совместно с акиматами регионов по итогам проведенной ревизии определена потребность в открытии объектов ПМСП. В целом в республике насчитывается 6 322 сельских населенных пункта (далее – СНП), из которых в 855 СНП отсутствуют медицинские объекты.

      По состоянию на 1 января 2022 года в организациях ПМСП работает порядка 33 тыс. врачей и 75 тыс. средних медицинских работников (далее – СМР), в том числе 47% врачей и СМР в сельской местности. При этом, потребность кадров в организациях ПМСП составляет 3924,75 ед., в т.ч. город -2676,0, село – 1850,75 ед.

      Объекты ПМСП обеспечены более 1,5 млн единиц медицинской техники, при этом в 2021 году оснащенность составила 83,0%, износ медицинской техники – 49,0%. Для определения потребности в оснащении медицинских организаций в 2020 году разработан стандарт оснащения организаций здравоохранения изделиями медицинского назначения и медицинской техникой, в том числе для объектов ПМСП. Пересмотрен государственный норматив сети организаций здравоохранения, оказывающих ПМСП в амбулаторных условиях, с сокращением количества прикрепленного населения на единицу объекта ПМСП.

      Для повышения доступа жителей, отдаленных сел к медицинской помощи в республике функционирует 149 передвижных медицинских комплексов (далее - ПМК), оснащенных необходимым медицинским оборудованием (рентген-аппаратами, УЗИ, ЭКГ и гинекологическим смотровым оборудованием).

      В 2021 году ПМК охвачено 2542 населенных пункта (в 2017 году – 2004) и 1,8 млн жителям села оказаны медицинские услуги (в 2017 году - 0,87 млн).

      В целом борьба с пандемией коронавирусной инфекции потребовала отвлечения больших кадровых и материально-технических ресурсов от оказания регулярных медицинских услуг и подчеркнула необходимость перехода на дистанционный вид медицинских услуг, особенно в отдаленных местностях. Так, во всех организациях ПМСП с целью своевременного оказания медицинской помощи пациентам с COVID-19 на уровне ПМСП в 2021 году было организовано 3054 мобильные бригады (оказано 2,9 млн услуг) по наблюдению за больными с COVID-19, в том числе пациентов с факторами риска (гипертензия, сахарный диабет, ИБС, ХОБЛ, астма и другие) и пневмонией.

      В этой связи, в целях повышения доступности медицинской помощи в стране активно внедряются дистанционные медицинские услуги. Проведен процесс законодательного урегулирования применения дистанционных медицинских услуг. Однако отсутствие медицинских объектов и неразвитая инфраструктура на уровне районных центров организации здравоохранения, использование устаревших моделей компьютерной техники в отдаленных сельских медицинских организациях ограничивает доступ к сети интернет и возможности использования дистанционных видов медицинских услуг.

      Таким образом, основными проблемами оказания ПМСП являются:

      - недостаточный доступ и качество медицинской помощи и сервиса, особенно в отдаленных населенных пунктах, из-за неукомплектованности кадрами, недостаточного количества объектов ПМСП, в том числе износ зданий, недостаточной оснащенности медицинской техникой;

      - низкая доступность интернета в отдаленных сельских районах, отсутствие современной компьютерной техники;

      - большая функциональная нагрузка на ВОП участок;

      - потребность в медицинских работниках (ВОП, медицинские сестры и психологи в области здравоохранения);

      - слабо развитая цифровизация ПМСП и ограниченный доступ к сети интернет в объектах сельской местности, недостаточно широкий спектр дистанционных медицинских услуг.

      Специализированная, в том числе высокотехнологичная, медицинская помощь

      Казахстан по уровню медицинского обслуживания (Health Care Index for Country), рассчитываемому базой данных Numbeo на основе оценки общего качества систем здравоохранения, оснащенности больниц оборудованием, профессионального уровня медицинского персонала, а также стоимости обслуживания в клиниках, в 2020 году занял 56 место среди 92 стран. Индекс качества системы здравоохранения составил 60,94. При этом самая низкая оценка по компонентам – удовлетворенность оперативностью (ожиданием) в медицинских организациях (50,75 %) и удовлетворенность квалификацией и компетентностью медицинского персонала (55,24 %).

      Казахстан входит в список 30 лучших стран по уровню развития кардиохирургии. В нашей стране обеспечена доступность населению по 80 видам высокотехнологичной медицинской помощи (ВТМП). При этом в 2021 году оказано более 18 тыс. услуг ВТМП.

      Для пациентов с хронической сердечной недостаточностью функционируют региональные кабинеты, развернуто 453 койки, внедряется регистр учета пациентов с хронической сердечной недостаточностью (ХСН). Несмотря на значительный прогресс в медикаментозном и хирургическом лечении, прогноз у пациентов с ХСН остается неблагоприятным. Основным методом лечения больных с терминальной сердечной недостаточностью является трансплантация сердца.

      Вместе с тем количества необходимых донорских органов катастрофически не хватает даже в странах с высоким уровнем трансплантационной активности. Главной альтернативой трансплантации может быть использование аппаратов вспомогательного кровообращения, получивших название искусственных желудочков сердца (Left Ventricular Assist Device или LVAD). С момента запуска клинической программы LVAD в стране имплантировано около 500 устройств механической поддержки сердца. Высокий процент выживаемости пациентов после имплантации LVAD и трансплантации сердца в Казахстане сравним с данными США и Европы.

      Достижением отечественной кардиохирургии является пересадка донорского сердца пациенту с ХСН, впервые выполненная в 2012 году на базе Национального научного кардиохирургического центра. С тех пор выполнено 86 трансплантаций сердца.

      В 2016 году успешно выполнена первая уникальная операция по пересадке легких. Трансплантация легких в настоящее время является единственным радикальным методом лечения некоторых хронических заболеваний легких. По состоянию на 2021 год осуществлено 16 трансплантаций легких.

      Глобальное бремя хронической болезни почек (далее-ХБП) стремительно увеличивается. Согласно прогнозам к 2040 году ХБП окажется на пятом месте среди наиболее частых причин сокращения продолжительности жизни во всем мире. Наряду с этим ХБП является причиной катастрофических расходов на здравоохранение; расходы на диализ и трансплантацию составляют 2-3 % от ежегодного бюджета здравоохранения.

      Заместительная почечная терапия, как исход ХБП, является тяжелой пожизненной медико-социальной услугой, позволяющей снизить смертность и сохранить социально-адаптированную продолжительность жизни.

      В Республике Казахстан количество пациентов на гемодиализе более 8000 пациентов, при этом количество пациентов с пересаженной почкой составляет 2500, что требует создания регистра с целью своевременного выявления ХБП, разработки программ мониторирования темпов прогрессирования почечной недостаточности, планирования лекарственного обеспечения, внедрения индикаторов качества оценки процедур диализа, адекватности и обоснованности коррекции осложнений ХБП, плановой подготовки и выбора модальности гемодиализа/перитонеального диализа и учета выживаемости почечного трансплантата.

      Ввиду стагнации трансплантологической службы в 2018 – 2019 годах и пандемии COVID-19 в 2020-2021 года отмечается заметное снижение количества трансплантаций, основной причиной которого является нехватка донорских органов, что связано со снижением числа выявленных посмертных доноров. Как показывает практика стран – лидеров органного донорства, движущей силой посмертного донорства является развитая сеть профессионально подготовленных трансплантационных координаторов (в Испании на 1 млн населения приходится 13 транспланткоординаторов и 48 эффективных посмертных доноров). В 2021 году в регистре потенциальных реципиентов на трансплантацию органов (листе ожидания) состояло 3374 пациента (в том числе 97 детей), из них на трансплантацию почки – 3045 (в том числе 80 детей), печени – 161 человек (в том числе 9 детей), сердца – 150 пациента (в том числе 6 детей), легких и легочно-сердечного комплекса – 18 пациентов (в том числе 2 детей). Требуются совершенствование и запуск в промышленную эксплуатацию регистра потенциальных реципиентов на трансплантацию органов и нормативных правовых актов.

      Для снижения смертности от БСК действует 36 центров чрескожного коронарного вмешательства (ЧКВ-центр): 25 из них третьего уровня, 11- второго уровня. За 2017-2021 годы проведено 55 611 операций на открытом сердце. Кроме того, во всех областных центрах, городах Астане и Алматы открыты отделения кардиохирургии и интервенционной кардиологии. За рубежом и в Казахстане прошли подготовку специалисты по направлениям кардиологии, кардиохирургии, кардиореаниматологии, интервенционной кардиологии.

      В республике продолжает развиваться детская кардиохирургическая служба. Операции у детей проводятся в 10 центрах в 7 городах Казахстана. Только за 2021 год в Республике Казахстан среди детей до 18 лет была выполнена 1991 операция на открытом сердце, из них 1304 - у детей до 1 года, 349 - среди новорожденных.

      Для улучшения качества оказания медицинской помощи больным с инсультом, снижения смертности и предупреждения инвалидизации от острого нарушения мозгового кровообращения функционирует 71 инсультный центр, что почти в два раза больше по сравнению с 2017 годом. Организационно-методическую, клиническую, научную и образовательную работу в данном направлении обеспечивает республиканский координационный центр по проблемам инсульта, открытый в 2016 году на базе акционерного общества "Национальный центр нейрохирургии". Создан тренинговый центр для отработки навыков оказания экстренной нейрохирургической помощи при остром инсульте на II и III уровнях.

      Национальный центр нейрохирургии занимает одно из лидирующих мест в Центральной Азии по лечению нейрохирургических заболеваний. В Казахстане впервые были внедрены более 70 новых технологий, ранее не применявшихся в том числе в и Средней Азии, а также принципиально новые разделы нейрохирургии – микронейрохирургия, эндоваскулярная, эндоскопическая и функциональная нейрохирургия.

      Нейрохирурги Казахстана одними из первых в СНГ внедрили и проводят уникальные операции беременным женщинам при патологиях головного и спинного мозга. Применяется методика нейростимуляции спинного мозга, стереотаксической биопсии головного мозга, проводятся операции при болезни Паркинсона, эндоваскулярном лечении аневризмы и артериовенозных мальформаций, эндоскопические методы лечения нейрохирургических патологий, микрохирургические операции с применением нейронавигационной системы и флуоресцентной навигации, операции на головном мозге при сохраненном сознании, освоены современные методы хирургического лечения эпилепсии и многие другие.

      В 2021 году запущен современный комплекс для стереотаксической радиохирургии – Гамма-нож, единственный на территории Центральной Азии. Радиохирургическая установка Гамма-нож применяется для безопасного неинвазивного лечения опухолей, сосудистых и функциональных заболеваний головного мозга и является "золотым стандартом" радиохирургического лечения, проведено более 400 операций на Гамма-ноже.

      Травматизм остается одной из важнейших медико-социальных проблем современности не только для Казахстана, но и для большинства стран мира. В структуре смертности травмы занимают четвертое место после сердечно-сосудистых заболеваний, органов дыхания и онкологических заболеваний. От травм погибают в основном здоровые, работоспособные молодые люди, преимущественно мужчины, в возрасте от 18 до 30 лет.

      Для укрепления ресурсов травматологической службы создан Координационный совет Министерства здравоохранения по координации внедрения интегрированной модели оказания медицинской помощи при травмах и несчастных случаях, в том числе и в результате ДТП. Для снижения последствий ДТП функционирует 40 трассовых медико-спасательных пунктов на аварийно-опасных участках дорог республиканского значения, проведено реформирование службы скорой медицинской помощи с четким распределением категории вызовов и переходом на международные стандарты приемных покоев стационаров (триаж система), внедрены новые методы диагностики и лечения заболеваний травматологического профиля.

      В сравнении с 2017 годом на 17% увеличилось количество практикующих врачей травматологов-ортопедов (2017 г. – 1112, в 2021 г. – 1339), на 1194 - койки травматологического профиля (2017 г. – 2706, 2021 г. – 3900), на 11% - число операций на костно-мышечной системе (в 2017 году - 85394, 2021 году – 94997).

      В результате проводимых мероприятий на 20% снизилась смертность от несчастных случаев, травм и отравлений (2017 г. - 70,0 2021 г. – 59,91 на 100 тыс. населения), в том числе от дорожно-транспортных травм на 8% (в 2017 г. – 13,1; в 2021 г. -12,02 на 100 тыс. населения), на 21 % снизился показатель первичной инвалидности от травм всех локализаций (в 2017 году – 2,6, в 2021 г. - 2,2 на 10 тыс. населения), в том числе от дорожно-транспортных травм в 2 раза (в 2017 г. - 0,32; в 2021 г. - 0,16 на 10 тыс. населения).

      Внедрение новейших мировых методик выявления, диагностики, лечения туберкулеза и реализация Комплексного плана по борьбе с туберкулезом на 2014-2020 годы позволили снизить заболеваемость в 1,9 раза и смертность от туберкулеза в 2,6 раза. Однако заболеваемость туберкулезом в стране (на 100 тыс. населения в 2017 году – 52,2 и 2021 г. - 36,0) все еще остается высокой по сравнению со странами ОЭСР (в 2020 г. 10,0 на 100 тыс. населения, в т.ч. во Франции-8,2, в Германии-5,5, в Великобритании -6,9, в Финляндии - 3,6). Согласно Стратегии ВОЗ до 2030 года запланирована ликвидация туберкулеза во всем мире и, соответственно, необходимо продолжить работу в данном направлении.

      Болезни органов дыхания занимают 2-е место в структуре заболеваемости и смертности, уступая только болезням системы кровообращения.

      Следует отметить, что пандемия COVID-19 выявила ряд проблем пульмонологической службы в виде дефицита кадров, отсутствия достаточного коечного фонда, слабого развития интенсивной пульмонологии и легочной реабилитации, разрозненности различных видов лечебно-диагностической помощи больным БОД (пульмонологической, торакальной хирургической, фтизиатрической, реабилитационной), что создает проблемы в маршрутизации и получении медицинских услуг пациентами с БОД.

      В рамках Комплексного плана по борьбе с онкологическими заболеваниями на 2018-2022 годы реализуются меры по снижению заболеваемости и смертности от онкологических заболеваний. Кроме того, в республиканских организациях развивается и предоставляется пациентам дистанционная высокотехнологичная лучевая терапия (томотерапия, стереотаксис, IMRT, IGRT), интраоперационная лучевая терапия, биотрансплантация органов и тканей, малоинвазивная хирургия, молекулярно-генетические исследования по отдельным видам опухолей для назначения персонифицированной терапии с вовлечением всех региональных онкодиспансеров.

      В результате данных мер за последние 5 лет улучшены показатели ранней диагностики злокачественных новообразований (далее-ЗНО). За 2017-2021 гг. удельный вес больных ЗНО, выявленных на 1 стадии, возрос с 24,7 до 27,1%. Однако в ряде регионов отмечаются снижение онконастороженности врачей и выявляемости, а также высокая запущенность ЗНО. При этом в этих регионах отмечается высокий уровень совместителей среди онкологов ПМСП, достигающий 50% и более.

      Несмотря на стабильные показатели летальности и осложнений после хирургических вмешательств, 20% летальности на хирургических койках отмечается от желудочно-кишечных кровотечений, что требует развития внутрипросветной эндоскопической хирургии.

      Патологоанатомические исследования являются неотъемлемой частью диагностической работы организаций здравоохранения. Вместе с тем решение задач, стоящих перед современной патологоанатомической службой, возможно при условии высокого уровня профессиональной подготовки врачей-патологоанатомов и современного материально-технического обеспечения патологоанатомической службы. Вместе с тем дефицит врачей патологоанатомов по республике составляет 50%, лаборантов гистологов – 40% от штатного расписания. Материально-техническая база патологоанатомических бюро и отделений не соответствует современным требованиям в связи с низкой оснащенностью.

      По мнению экспертов ВОЗ население Казахстана имеет тенденцию к старению, что приведет к росту хронических неинфекционных заболеваний с длительными обострениями и возможным присоединением осложнений, к росту уровня потребления стационарных услуг и потребности в паллиативной медицинской помощи.

      В этой связи сохраняется актуальность дальнейшей интеграции паллиативной медицинской помощи в систему здравоохранения с решением вопросов расширения спектра лекарственных форм противоболевой терапии лиц на амбулаторном и стационарном уровнях как онкологическим, так и другим больным. Пересмотрены тарифы на оказание паллиативной медицинской помощи онкологическим больным мобильными бригадами.

      Проведена оптимизация психиатрической и наркологической помощи населению. Психиатрические и наркологические кабинеты объединены в 204 кабинета психического здоровья в центральных районных больницах (в 2020 году 219 психиатрических кабинетов и 117 наркологических кабинетов). При этом впервые в 2020 году в городских поликлиниках открыто 82 первичных центра психического здоровья и во всех регионах создано 17 центров психического здоровья, что позволило повысить территориальную доступность оказания амбулаторной помощи лицам с психическими и поведенческими расстройствами (ППР). Между тем в большинстве регионов отсутствуют отделения медико-социальной реабилитации (МСР) лиц с ППР, персонализированный подход к лечению пациентов с ментальными расстройствами, недостаточное количество в регионах оборудования для идентификации новых психоактивных веществ. Большинство организаций СОПЗ расположено в нетиповых, приспособленных зданиях с неудовлетворительной материально-технической базой.

      По итогам 2021 года количество лиц с наркотической зависимостью, состоящих на динамическом наблюдении, составило 18692, из них с опиоидной зависимостью 7062, что составляет 37,7%. В Республике Казахстан реализуется поддерживающая терапия агонистами опиоидов (далее -ПТАО), основными цельями которой являются сокращение или прекращение немедицинского употребления опиоидов и связанные с ним риски. Данная программа реализуется при поддержке Глобального фонда для борьбы со СПИД, туберкулезом и малярией и более 1/3 участников успешно ее завершили.

      Проводится последовательная работа по профилактике распространения эпидемии ВИЧ – инфекции, которая находится в концентрированной стадии (0,2%). Ежегодно в рамках ГОБМП в стране проводится в среднем 3,5 млн исследований или обследуется порядка 16% населения. Служба имеет утвержденный трехкомпонентный комплексный тариф, который предусматривает рекомендации клинических протоколов. Требуется дальнейшая работа по выделению бюджетных средств для выполнения всех рекомендаций по ведению пациентов из группы лиц, живущих с ВИЧ-инфекцией, ключевых групп населения и обследованию населения на ВИЧ.

      Развитие клинической лабораторной диагностики (медицинские лаборатории) в последние годы было сфокусировано на централизации и экономической эффективности, что привело к сокращению более 50% медицинских лабораторий системы здравоохранения (в 2016 году было - 3457 лабораторий, а в 2021 году - 1242 лаборатории, их них на уровне ПМСП –36%; стационаров – 49%). На текущий период в стране более 40 % лабораторных услуг передано на аутсорсинг в частные лаборатории. Аутсорсинг в частные лаборатории и погоня за экономической эффективностью показали реальную несостоятельность лабораторной службы в период пандемии новой коронавирусной инфекции и следует признать факты высокой коммерциализации, недоступности лабораторных услуг, роста жалоб и недовольства населения на снижение качества и достоверности анализов, что в первую очередь снижает клиническую эффективность лабораторной службы и качества медицинской помощи.

      Особого внимания заслуживают медицинские лаборатории областных и районных больниц, которые составляют 28% (337 лабораторий) от общего числа медицинских лабораторий Республики Казахстан, все они испытывают острый дефицит современного лабораторного оборудования, несоответствие помещений и нехватку кадров. На балансе медицинских лабораторий областного и районного уровня имеется 6 602 единицы оборудования, из них 36% - устарело, неисправно и требует замены.

      Соответствие медицинских лабораторий международным стандартам и национальному стандарту СТ РК ISO 15189 - 2015 – "Лаборатории медицинские. Требования к качеству и компетентности", информатизация и цифровизация также являются проблемой медицинских лабораторий, так в Республики Казахстан аккредитовано всего 18 (8%) медицинских лабораторий и 1% лабораторий применяет в работе лабораторные информационные системы.

      Возрастающая угроза в здравоохранении - антибиотикорезистентность среди населения, вызванная бесконтрольным применением антибиотиков в период пандемии COVID-19, требует развития одного из направлений лабораторной диагностики – клинической микробиологии в части стандартизации, автоматизации и внедрения международных протоколов контроля антибиотикочувствительности.

      Медицинская реабилитация является неотъемлемой частью комплексного лечения пациентов. Оказание реабилитационной помощи, в основном, осуществляется в центрах республиканского и областного уровня, в реабилитационных отделениях стационаров.

      В организациях ПМСП осуществляются отдельные методы реабилитации: физиотерапия, массаж, ЛФК. При этом охват составляет лишь 10% потребности в услугах реабилитации.

      С внедрением ОСМС в 2020 году в перечень заболеваний по кодам МКБ-10 при лечении основного заболевания включена реабилитация после трансплантации органов, после пневмонии, в том числе с COVID-19, а также по отдельным состояниям, возникающим в перинатальном периоде (анемия новорожденных, врожденная пневмония, крайняя малая масса тела при рождении и др.) и отдельным видам пневмонии у детей.

      Однако в связи с увеличением потребности в медицинской реабилитации лиц, перенесших КВИ и ростом у них осложнений наблюдается недостаточный общем предоставляемых реабилитационных услуг. Из-за нехватки квалифицированных кадров мультидисциплинарной группы по медицинской реабилитации не развита услуга "реабилитация на дому" (мобильные бригады) для пациентов, имеющих трудности в посещении медицинских организаций.

      Для координации и методологической поддержки развития санаторно-курортного оздоровления и медицинской реабилитации лиц с инвалидностью и диспансерных больных необходимо создание научно-исследовательской организации (НИИ) по данному направлению.

      Таким образом, основными проблемами оказания специализированной медицинской помощи являются:

      - слабый трансферт инновационных технологий и высокотехнологичных медицинских услуг в регионах;

      - низкая выявляемость первичных злокачественных новообразований на 0-I стадиях, низкая онкологическая настороженность и недостаточная укомплектованность штата врачей службы ПМСП;

      - высокая заболеваемость туберкулезом в сравнении со странами ОЭСР;

      - слабое развитие сети трансплантационных координаторов и оснащения необходимым оборудованием для констатации смерти мозга, донорских организаций;

      - нехватка донорских органов;

      - слабое развитие региональных ЦПЗ подразделений медико-социальной реабилитации;

      - неудовлетворительная материально-техническая база, в т.ч. недостаточное оснащение оборудованием республиканского и региональных центров психического здоровья, патологоанатомической службы;

      - слабое развитие интенсивной пульмонологии и легочной реабилитации, разрозненность различных видов лечебно-диагностической помощи больным с болезнью органов дыхания;

      - низкое качество лабораторных услуг, дефицит лабораторного оборудования;

      - недостаточный охват и обеспеченность медицинской реабилитационной помощью взрослого населения, переболевшего КВИ;

      - дефицит квалифицированных кадров мультидисциплинарной группы по медицинской реабилитации;

      - отсутствие методологической базы оказания реабилитационной помощи.

      Охрана здоровья матери и ребенка

      Сохранение и укрепление здоровья беременных и детей являются составными частьями национальной безопасности. Здоровье детей рассматривается как основа демографического, экономического и интеллектуального потенциала страны.

      В Республике Казахстан треть населения страны – это женщины репродуктивного возраста, а численность молодежи в возрасте 14-29 лет составляет четверть общего населения. Для укрепления репродуктивного здоровья проводятся ежегодный осмотр и консультирование женщин фертильного возраста. На данный момент в стране 17% супружеских пар страдают бесплодием из-за гормональных нарушений, патологических изменений репродуктивной системы, а также влияния стресса, нервных перегрузок, низкой физической активности и плохой экологии. Кроме того, дополнительные риски для здоровья матери и ребенка создают подростковая рождаемость и аборты. В 2021 году показатель родов в возрасте 15-17 лет в стране составил 2,5 на 1000 женщин (в 2017 году – 4,4).

      Уровень абортов в Казахстане имеет устойчивую тенденцию к снижению. За 5 лет число абортов снизилось у женщин фертильного возраста на 9,5%, что было достигнуто благодаря принятым мерам по повышению информированности населения о планировании семьи и охвату контрацепцией. Так, более 445 кабинетов планирования семьи на уровне ПМСП консультируют мужчин и женщин по вопросам охраны репродуктивного здоровья, обеспечивают доступ к услугам и методам планирования семьи, безопасного материнства. Также функционирует 16 центров мужского здоровья. Широкий доступ населения к информации и услугам планирования семьи позволяет улучшить репродуктивное здоровье женщин, подростков и молодых людей, расширить их репродуктивные права, а также возможности полной реализации их потенциала. Планирование семьи позволяет снизить нежеланную беременность, особенно среди несовершеннолетних, распространенность абортов и инфекций, передающихся половым путем, вносит существенный вклад в снижение показателя материнской смертности.

      В то же время, аборты до настоящего времени являются одним из самых популярных методов контроля рождаемости. Чтобы переломить данную негативную тенденцию, необходимо совершенствовать просветительскую работу среди населения.

      На протяжении многих десятилетий в практическом здравоохранении страны доминирует хирургический метод искусственного прерывания беременности (60% в среднем за 2017-2019 годы), что неблагоприятно влияет на здоровье женщины и ее последующие репродуктивные результаты. Безопасные методы, рекомендованные ВОЗ, такие как медикаментозный аборт и вакуум-аспирация, недостаточно внедряются в практику здравоохранения страны. Проведенный анализ абортов выявил высокий удельный вес самопроизвольных абортов (выкидышей), которые прогрессивно увеличиваются в динамике за последние десятилетия.

      Наряду с дальнейшим совершенствованием медицинской помощи актуальным мероприятием является профилактика невынашивания и осложнений беременности и родов, которые зависят не только от индекса здоровья женщины, также и от солидарной ответственности самой пациентки и ее семьи.

      За 2015-2019 гг. материнская смертность снизилась на 16,5% (с 16,4 до 13,7 на 100 тыс. живорожденных). Однако с началом пандемии в 2020 году показатель материнской смертности вырос в 2,7 раза (до 36,5 на 100 тыс. живорожденных), где в 56,4% причинами явились коронавирусная инфекция COVID-19 и пневмонии. В 2021 году отмечались несколько волн коронавирусной инфекцией COVID-19 и, соответственно, увеличение числа заболеваний среди женщин фертильного возраста и беременных в 2,4 раза, а также рост в 2,5 раза беременных с тяжелым течением коронавирусной инфекции. Показатель материнской смертности возрос еще на 22,6 % и составил 44,7 на 100 тыс. живорожденных. В то же время показатель материнской смертности без учета смертности от коронавирусной инфекции составил 13,4 на 100 тыс. живорожденных, что ниже коэффициента материнской смертности до пандемии (2018 г- 13,9, 2019г -13,7, 2020 г- 15,9 на 100 тыс. живорожденных).

      Избыточная материнская смертность от COVID-19 и постковидных осложнений напрямую была связана с перегруженностью системы здравоохранения, последствиями жестких карантинных мер, более тяжелым, молниеносным течением COVID-19 у беременных, а также сопутствующими заболеваниями и поздним обращением женщин за медицинской помощью, недостаточным мониторингом и качеством услуг на уровне ПМСП и динамического наблюдения у пациенток с тяжелой экстрагенитальной патологией из-за слабой преемственности ПМСП, родовспомогательных и профильных стационаров в этот период.

      В динамике за последние 5 лет в стране отмечается нестабильность показателя младенческой смертности, среднее значение которого составило 8,09 на 1000 живорожденных (2017 г. – 7,93; 2018 г. - 8,03; 2019 г. – 8,37; 2020 г. -7,77; 2021 г. – 8,44).

      В 2021 году зарегистрирован рост показателя младенческой смертности в сравнении с показателем 2020 года. В структуре причин младенческих потерь 54% составляют состояния перинатального периода, где на недоношенных с массой тела 500-999 гр. приходится 48,3% случаев (53,6% приходится на дыхательные нарушения, 33,4% - инфекции перинатального периода, 42,7% - геморрагические нарушения). В 63,2% младенческие потери произошли в неонатальном периоде, по массе тела 57,7% новорожденные от 500 - 2499 грамм.

      Врожденные пороки развития занимают в течение последних лет 2- место в структуре младенческой смертности, что требует совершенствования пренатального УЗИ скрининга и развития неонатальной хирургии.

      Вместе с тем в стране применяются современные эффективные перинатальные технологии, рекомендованные ВОЗ, основанные на доказательной медицине, которые направлены в первую очередь на выхаживание и улучшение качества жизни новорожденных, в том числе с низкой массой тела. Принципы безопасного материнства и регионализации перинатальной помощи обеспечивают благополучные роды там, где созданы для этого соответствующие условия.

      За 2016-2020 годы в связи с улучшением медицинского обслуживания, внедрением эффективных перинатальных технологий, принципов безопасного материнства, совершенствования дородовой и послеродовой медицинской помощи младенческая смертность стабильно снижалась (на 1000 родившихся живыми с 8,59 до 7,79). В 2021 году младенческая смертность выросла до 8,44 на 1000 родившихся живыми. При этом уровень младенческой смертности в стране остается высоким по сравнению с показателем стран ОЭСР (в 2020 г. на 1000 родившихся живыми в РК – 7,77, во Франции – 3,5, в Швецарии – 3,7). Основными причинами смертности и заболеваемости младенцев являются состояния перинатального периода (синдром дыхательных расстройств), пороки развития, инфекционные заболевания и болезни органов дыхания.

      На эффективность перинатальной и детской службы влияют наблюдаемая в стране недостаточная обеспеченность врачами (в 2021 г. акушер-гинекологов – 91,4%, неонатологов – 88,1%, анестезиолог-реаниматологов – 83,8%) в организациях родовспоможения, дефицит педиатров и детских профильных специалистов как на первичном звене, так и в многопрофильных детских стационарах.

      Также отмечается недостаточная оснащенность оборудованием организаций родовспоможения (в 2021 г. – 76,9%) и организаций, оказывающих медицинскую помощь детскому населению (74,0 %).

      Благодаря системным мерам по улучшению и стабилизации здоровья детей в возрасте до 5 лет удалось снизить уровень детской смертности за последние 5 лет на 22,6 % (2016 году -10,79, 2020 году – 9,41 на 1000 родившихся). Однако, в 2021 году отмечается рост детской смертности в стране до 10,04 на 1000 родившихся. Особое значение приобретают дошкольный возраст, подготовка и успешная адаптация к новым условиям организованного детского коллектива, содействие гармоничному росту и психосоциальному развитию ребенка.

      Для оказания профилактической помощи детям на уровне организаций ПМСП организовано более 600 кабинетов развития ребенка, в которых проводятся консультирование по вопросам ухода за детьми раннего возраста, информирование о правильном питании, вопросах поддержки грудного вскармливания.

      С целью ранней диагностики заболеваний у ребенка в стране реализована программа скринингового исследования новорожденных и детей раннего возраста, направленная на раннее выявление наследственных болезней, патологии слуха, отклонения психофизического развития, ретинопатию.

      Среди детей школьного возраста остаются проблемой патологии опорно-двигательного аппарата, заболевания органов пищеварения и нервной системы. С переходом на дистанционное обучение растет зрительная нагрузка у школьников, и ВОЗ активно призывает родителей максимально ограничить использование детьми гаджетов. Данная ситуация требует разработки стандарта для единого формата ведения профилактических мер и медицинского обслуживания в организациях образования, совершенствования системы обучения детей основам безопасной жизнедеятельности в учреждениях образования.

      В Республике Казахстан зарегистрировано 17 713 детей с орфанными (редкими) заболеваниями по 62 нозологиям, из них 72% обусловлено генетическими отклонениями.

      Акционерное общество "Научный центр педиатрии и детской хирургии" является координационным центром по редким заболеваниям у детей в Республике Казахстан, курирует и осуществляет консультативно-диагностическую и медицинскую помощь детям с онкологическими заболеваниями, лизосомальными болезнями (болезнь Гоше, мукополисахаридоз), наследственными нарушениями свертываемости крови, муковисцидозом и др. Имеется сложность молекулярно-генетической верификации этих заболеваний, так как в РК при многих заболеваниях эти исследования не проводятся, а также имеется недостаточное лекарственное обеспечение пациентов. Немаловажным и актуальным вопросом для улучшения качества жизни детей с редкими заболеваниями является комплексный подход в лечении, то есть на фоне проводимого лечения должны проводиться программы реабилитации.

      На современном этапе развития общества решение проблемы инвалидности детей и их реабилитация являются одним из приоритетных направлений социальной политики Казахстана. Актуальность проблемы инвалидности и организации реабилитационной помощи обусловлена ее масштабностью. По данным экспертов ООН общемировая численность инвалидов составляет 15 % от всего населения мира.

      По официальным данным Министерства труда и социальной защиты населения Республики Казахстан за 2021 год всего по стране зарегистрировано 98 254 детей с инвалидностью.

      Динамика инвалидности среди детского населения за 5 лет по абсолютным данным количества детей с особыми потребностями демонстрирует рост на 17,7%, если в 2017 году зарегистрировано 83 462 ребенка с инвалидностью, то в 2021г. – 98 254 ребенка с инвалидностью.

      Одним из факторов, способствующих данной ситуации, является современный уровень развития медицины, позволяющий сохранить жизнь глубоко недоношенным новорожденным, детям с нейроинфекциями, тяжелыми травмами нервной системы и врожденными пороками развития.

      Сравнительный анализ заболеваний, обусловивших первичную инвалидность среди детского населения, за 2017-2021 годы показывает, что ведущие позиции занимают врожденные пороки развития, деформации и хромосомные аномалии (2020 г. - 30,3%, 2017г. – 32,5%), болезни нервной системы (2020г. – 22%, 2017г. – 23,7%), психические расстройства (2020г. – 16,3%, 2017г. – 11,1%), эндокринные заболевания (2020г. - 6%, 2017г. – 4,8;).

      В системе здравоохранения функционирует 40 реабилитационных центров, оказывающих помощь детям, из них 3 на республиканском центре.

      Дети получают 3 этапа медицинской реабилитации: 1 этап - в остром периоде заболевания, при оперативных вмешательствах, травмах в стационарах; 2 этап - в стационарных условиях и реабилитационных центрах; 3 этап - в поликлиниках, дневных стационарах, реабилитационных центрах, санаторно-курортных организациях, стационарах на дому.

      С 2019 года коечный фонд восстановительного лечения и реабилитации расширен в 2 раза (с 2 575 коек в 2019 г. до 4 216 коек в 2022 г.).

      С внедрением системы ОСМС финансирование медицинской реабилитации увеличилось по сравнению с 2019 годом в 7 раз (в 2019 году – 6,7 млрд. тенге) и в 2021 г.- составило 48,3 млрд. тенге, из них для детей увеличилось на 27%, более 11,4 млрд. тенге.

      Обеспеченность койками восстановительного лечения и медицинской реабилитации составляет в среднем 62% и варьирует в разрезе регионов от 6 до 90%. Расширение коечного фонда удалось осуществить в рамках реализации инициативы Елбасы "Қамқорлық" за счет открытия 15 реабилитационных центров и 3 центров раннего вмешательства для детей от 0 до 3 лет.

      Основными проблемами охраны здоровья матери и ребенка являются:

      - недостаточный уровень интеграции ПМСП, родовспомогательных и профильных стационаров;

      - влияние поведенческих и внешних факторов на репродуктивное здоровье населения;

      - низкий уровень материально-технического состояния родовспомогательных учреждений, несоответствие их современным требованиям, недостаточная оснащенность медицинским оборудованием, неукомплектованность кадрами, в том числе узкими специалистами (акушер-гинекологи, анестезиолог-реаниматологи, неонатологи) организаций родовспоможения;

      - отсутствие стандарта школьной медицины;

      - рост инвалидности среди детского населения;

      - недостаточный охват восстановительным лечением и медицинской реабилитацией детей в регионах.

      Санитарно-эпидемиологическая служба

      Из внешних угроз здоровья населения наиболее актуальны техногенное загрязнение воздуха и изменение климата. Мониторинг за состоянием атмосферного воздуха проводится в рамках санитарно-эпидемиологического мониторинга на селитебных территориях, расположенных вблизи промышленных предприятий, автомагистралей областного и республиканского значения. От всех источников в атмосферный воздух выбрасывается 103 загрязняющих вещества, из которых 37 вещества 1-2 классов опасности. В 2021 году исследованы 248714 проб атмосферного воздуха, из них выше ПДК 7428 (3,0%) (в 2017 г. – 4,1%). Таким образом, за последние пять лет уровень загрязнения атмосферного воздуха на территории населенных мест и вблизи автомагистралей областного и республиканского значения остается на уровне 3-4%.

      За последние пять лет отмечается тенденция к улучшению качества питьевой воды по микробиологическим показателям в 1,4 раза (в 2021 году не соответствовало требованиям 4,5% проб питьевой воды, в 2017г. – 6,2%) и санитарно-химическим – в 2,3 раза (в 2021г. – 2,6% и в 2017г. – 12,2%). Основными причинами несоответствия объектов являются отсутствие зон санитарной охраны, оборудования для обеззараживания воды, изношенность водопроводных сетей.

      Сравнение данных 2017 и 2021 годов показывает рост микробного загрязнения почвы в 1,4 раза с 1,4% до 2,0%, показатель вредных веществ в почве по санитарно-химическим показателям остается на одном уровне (до 0,5%).

      По данным уполномоченного органа по статистике из 1,6 млн работников предприятий Казахстана, обследованных в 2021 году 366,9 тыс., или каждый четвертый (22,9%) были заняты во вредных и опасных условиях труда. В условиях повышенного уровня шума и вибрации трудился каждый второй (46,3%), под воздействием повышенной загазованности и запыленности рабочей зоны – каждый третий (32,6%). Тяжелым физическим трудом было занято 94 тыс. человек (5,7% от числа работников обследованных предприятий).

      Внедряются требования международных медико-санитарных правил (ММСП) и глобальной программы охраны здоровья на 2019-2023 годы. Согласно мониторингу реализации Дорожной карты по сдерживанию резистентности к противомикробным препаратам в Республике Казахстан на 2019-2022 годы обеспечивается внедрение дозорного эпидемиологического надзора за устойчивостью к противомикробным препаратам.

      В текущей системе прогнозирования практически отсутствуют научно-обоснованные разработки, подходы и методы по изучению, оценке и прогнозированию особо-опасных, вакциноуправляемых и вновь возникающих инфекционных заболеваний, вредного воздействия факторов среды обитания на состояние здоровья населения, выявлению причинно-следственных связей.

      Мониторинг безопасности продукции проводится путем контрольного закупа на соответствие пищевой продукции требованиям технических регламентов ТС/ЕАЭС и на фальсификацию. Так, за 2017-2021гг. доля несоответствия указанным требованиям увеличилась с 8,3% до 11%. При этом большая часть нарушений – в части правил маркировки (в 2021г. – 79%), а остальная – в части безопасности, в т.ч. по наличию кишечной палочки, общей микробной обсемененности и патогенной микрофлоры, а также несоответствие заявленным свойствам или физико-химическим показателям.

      Эпидемиологическая ситуация в республике по большинству инфекционных заболеваний стабильная. В профилактических целях реализуется национальный календарь прививок (против 20 инфекционных заболеваний). Ежегодно в Казахстане против инфекционных заболеваний прививается около 5 млн чел. или более 95% целевого населения, в т.ч. 1,3 млн детей. В 2021 году охват вакцинацией населения составил в пределах оптимальных величин и достиг 95,3%. В целом вакцинация обеспечивает формирование коллективного иммунитета.

      Неразвитая система прогнозирования и предупреждения биологических угроз в стране при сложной эпидемиологической ситуации по КВИ в мире и стране выявила в СЭС ряд существенных проблем. Это, прежде всего, неэффективная система предупреждения, мониторинга и реагирования на вспышки инфекционных заболеваний. Также, стали очевидны низкая подготовленность специалистов, дефицит профессиональных кадров и слабо развитая электронная система обмена данными.

      В 2021 году 61 % лабораторий санитарно-эпидемиологической экспертизы соответствовало международным стандартам в области биобезопасности и оценки соответствия. Недостаточный уровень биобезопасности лаборатории СЭС и необходимость обеспечения безопасности работающего персонала и населения, имеющего доступ к биологическим материалам и агентам, требуют совершенствования систем обеспечения биологической защиты, включая принятие законодательных актов по биобезопасности.

      Кроме того, 40% зданий СЭС не соответствует требованиям и стандартам. На местах СЭС не доукомплектованы специализированным транспортом для оперативного выезда и полного охвата очагов инфекции, обеспечения мониторинга за состоянием среды обитания человека, своевременного выявления источника, факторов и путей передачи инфекции.

      В текущей деятельности службы СЭС практически отсутствуют и не применяются научно-обоснованные системы прогнозирования и оценки эпидемиологической ситуации, анализа и изучения взаимосвязи факторов среды обитания и состояния здоровья населения из-за слабого развития научной деятельности и научного потенциала организации СЭС.

      Постоянно проводимые реформы в службе привели к неустойчивой кадровой политике с изменением качественного и количественного состава кадров в службе СЭС. Только за последние 7 лет служба реорганизовывалась пять раз, что сказывалось на изменении политики в реализуемых сферах. За последние 5-7 лет количество убывших специалистов СЭС в 2-3 раза больше прибывших и превышает в 2 раза показатель чистой сменяемости, установленный Стратегическим планом Агентства по делам государственной службы – 7,1 %.

      В 2020 году вновь создан Комитет санитарно-эпидемиологического контроля с определением его статуса и полномочий Главного государственного санитарного врача страны, что дало возможность оперативного реагирования и принятия решений в обеспечении благополучия населения при пандемии КВИ.

      В целях создания действенной системы защиты границы от завоза новых случаев КВИ Казахстан интегрировался с платформой "Путешествую без COVID-19", которая реализуется на территории всех государств-членов ЕАЭС, потребуется приведение инфраструктуры пунктов пропуска на внутренней границе со странами ЕАЭС в соответствие международным требованиям и стандартам.

      Для раннего выявления, предупреждения и профилактики биологических рисков принят Закон Республики Казахстан "О биологической безопасности".

      Основными проблемами обеспечения санитарно-эпидемиологического благополучия населения являются:

      – отсутствие системы прогнозирования и предупреждения биологических угроз;

      – недостаточная эффективность функций контроля и надзора с неразвитой системой эпидемиологической оценки, прогнозирования потенциальных угроз и рисков;

      – недостаточный уровень биобезопасности лаборатории СЭС для проведения современных, высокоточных и экспресс исследований;

      – низкий уровень материально-технического оснащения и содержания инфраструктуры СЭС;

      – отсутствие устойчивой кадровой политики, качественной системы подготовки профессиональных кадров (санитарные врачи, эпидемиологи и работники лабораторной службы);

      – слабая система внедрения результатов научных исследований по анализу воздействия факторов окружающей среды на состояние здоровья населения в практическое здравоохранение;

      – несовершенство надзора и контроля за соблюдением государственных нормативных требований промышленной гигиены;

      – слабая цифровизация и автоматизация деятельности СЭС.

      Кадровые ресурсы здравоохранения

      В рамках повышения конкурентоспособности отечественной школы медицины на уровне высшего и послевузовского образования реализован проект стратегического партнерства медицинских ВУЗов с зарубежными университетами Швеции, Польши, Литвы и Турции; пересмотрены и обновлены стандарты подготовки специалистов с высшим и послевузовским образованием в соответствии с опытом зарубежных университетов. На уровне усиления контроля качества подготовки кадров законодательно закреплена и внедрена независимая оценка обучающихся и выпускников медицинских ВУЗов, колледжей. Внедрена многоуровневая система подготовки специалистов сестринского дела, начиная от младшей медицинской сестры до PhD доктора сестринского дела; разработаны интегрированные программы прикладного и академического бакалавриата, магистратуры и PhD докторантуры по сестринскому делу, в том числе ускоренные программы бакалавриата, дающие возможность работающим медицинским сестрам получить послесреднее, высшее и послевузовское сестринское образование.

      Разработан десятилетний прогноз обеспеченности медицинскими работниками на основе проведенного расчета целевых показателей с учетом динамического роста численности населения страны до 2030 года. Обеспеченность врачами на 10 тыс. населения в стране выросла с 39,7 в 2019 году до 40,9 в 2021 году, СМР – с 96,5 в 2019 году до 98,7 в 2021 году, что сопоставимо с показателями стран ЕС. При этом имеется дисбаланс в обеспечении кадрами между городским и сельским здравоохранением. В 2021 году на 10 тыс. населения обеспеченность врачами в селах составила 17,2 и в городах – 57,1 (в 2017 г. – 14,47 и 43,71 соответственно) и СМР – 70,0 и 118,4 соответственно (в 2017 г. – 62,1 и 101,0 соответственно).

      Наблюдается дефицит кадров в разрезе отдельных специальностей, который в 2017 году составил 3278,25 ед. и вырос в 2,2 раза в 2021 году (до 7 072 ед.) из-за увеличения штатных единиц для организации медицинской помощи населению во время пандемии КВИ.

      Одним из главных факторов, обуславливающих дефицит, является отток квалифицированных медицинских специалистов (ежегодный отток кадров в среднем составляет 830 чел., из них в 2021 году внешняя миграция составила 901 человек (2020 году -760 чел.), в основном в страны ближнего зарубежья (Россия, Белоруссия, Украина), по причине профессиональной неудовлетворенности, низкой заработной платы, тяжелых условий труда, растущей ответственности, а также отсутствия перспектив карьерного роста.

      Для решения данных проблем с 1 января 2020 года увеличена заработная плата врача в среднем на 30% (со 189 тыс. тенге до 320,0 тыс. тенге) и СМР на 20% (со 120 тыс. тенге до 173,5 тыс. тенге). Также законодательно внедряются меры по повышению статуса медицинских работников.

      Для планирования и прогнозирования потребности в медицинских кадрах создана национальная система учета кадровых ресурсов здравоохранения.

      В целях укомплектования сельского здравоохранения кадрами приоритетом является распределение молодых специалистов в организации, расположенные в СНП и моногородах, с оказанием мер социальной поддержки и предоставления жилья. Однако по данным местных исполнительных органов, только около 40 % молодых специалистов получает социальную поддержку в виде подъемных (от 500 тыс. тенге до 1,5 млн тенге), арендного жилья и др.

      Для решения вопроса укомплектования кадрами регионов в 2019 году впервые создана Республиканская комиссия по персональному распределению выпускников организаций образования и науки Министерства здравоохранения Республики Казахстан. Так, в 2019 году распределен на постоянное место работы 2561 выпускник, в 2020 году – 2326, в 2021 году – 4 630 выпускников -молодых специалистов.

      Внедряется новая модель сестринской службы. Пилотное внедрение осуществляется в 31 медицинской организации и 7 регионах страны. Разработано 15 клинических сестринских руководств и около 45 стандартов операционных процедур, регламентирующих делегирование некоторого функционала врача медицинской сестре расширенной практики, и в соответствии с ними 33 формы первичной сестринской документации. Адаптированы международный классификатор сестринской практики Clinical Care Classification, а также сестринская документация при COVID – 19 для медицинских сестер стационара и ПМСП.

      Для подготовки прикладных бакалавров по специальности "Сестринское дело" в Республике функционирует 37 высших медицинских колледжей, что составляет 44% от общего количества медицинских колледжей. Начата подготовка специалистов сестринского дела в докторантуре PhD. В объектах ПМСП ВОП/семейные врачи тратят много времени на ряд функций, которые могут выполнить медицинские сестры расширенной практики, что в свою очередь вызывает увеличение времени ожидания пациентами.

      Основными проблемами обеспечения кадрами здравоохранения являются:

      – дисбаланс кадров в системе здравоохранения;

      – профессиональная незащищенность медицинских работников;

      – низкая мотивация труда медицинского персонала, недостаточный охват социальной поддержкой на местах;

      – недостаточный уровень качества подготовки медицинского персонала;

      – загруженность врачей ПМСП из-за недостаточной вовлеченности средних медицинских работников в оказание профилактической и лечебно-диагностической помощи;

      – миграция кадровых ресурсов.

      Медицинская и фармацевтическая наука

      Работы казахстанских ученых получили признание на международном и национальном уровне. Так, количество публикаций в международных рецензируемых изданиях возросло с 204 в 2017 году до 594 в 2021 году; средний импакт-фактор данных журналов – 2,2. Количество полученных охранных документов (патентов, авторских свидетельств) возросло с 323 в 2017 году до 418 в 2021 году. При этом только на базе двух медицинских университетов Алматы и Караганды функционируют научные молекулярно-генетические лаборатории коллективного пользования, которые не аккредитованы на соответствие международным стандартам и имеют низкий уровень коммерциализации результатов научных исследований.

      В связи с пандемией КВИ в мире вырос спрос на научные исследования, прежде всего связанные со здравоохранением и фармацией. Однако финансирование биомедицинских исследований в РК находится на низком уровне – 0,005% ВВП, что в 60 раз меньше уровня стран ОЭСР (порядка 0,3% ВВП). В США государственные расходы на эти исследования составляют 0,2% ВВП, расходы частного сектора, прежде всего фармацевтической промышленности – до 0,3% ВВП. В Европейских странах данные показатели составляют, соответственно, 0,05% и 0,1% (расходы промышленного сектора в Швейцарии и Бельгии – 0,6% ВВП, в Японии – 0,3%).

      Дальнейшее развитию медицинской науки сдерживают также недостаточная эффективность системы подготовки и поддержания компетенций научных кадров; низкий уровень взаимодействия академических и научных структур; недостаточная привлекательность Казахстана для спонсоров международных мультицентровых исследований, в том числе с низкой долей аккредитованных лабораторий/центров на соответствие международным стандартам (20 %), имеющимися бюрократическими барьерами на уровне экспертных органов и несовершенством правового регулирования ряда перспективных направлений исследований – клинических исследований лекарственных средств передовой терапии, клинических исследований комбинации лекарственных средств и др.

      Изменение системы подготовки научных кадров с вхождением Казахстана в Болонский процесс, закрытие диссертационных советов значительно повлияли на уровень остепенности медицинских работников, происходит старение сотрудников института, имеющих ученую степень, нет притока молодых исследователей. Коллоборация НИИ и НЦ не решает проблем подготовки квалифицированных научных кадров в медицине в полной мере.

      В целях гармонизации с международными стандартами медицинских исследований в 2018-2019 годах на законодательном уровне: упрощены разрешительные процедуры для клинических исследований; повышена роль Комиссии по биоэтике в контроле за медицинскими исследованиями и введена процедура их сертификации; определены правовые рамки проведения исследований с участием "уязвимых субъектов исследования"; введены новые понятия и правовые нормы для "исследований в области общественного здоровья", "биобанков".

      К числу основных проблем в сфере медицинской науки относятся низкое количество проводимых клинических исследований на территории Республики Казахстан (на 1 млн населения 1,8 исследования, в то время как во Франции составляет – 57, в США – 55, в Великобритании – 38,9, в Германии – 30,6); отсутствие для ряда "регулируемых клинических исследований" установленного порядка их проведения (вакцины, стволовые клетки, генетические технологии, лекарственные средства на основе биотехнологий, нанотехнологий), отсутствие правовых норм в сфере применения экспериментального лечения (до завершения результатов клинических исследований).

      В этой связи, в 2020 году в Кодекс Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" включены нормы, определяющие порядок проведения клинических исследований, применения и мониторинга эффективности лекарственных средств передовой терапии (Advanced Therapy Medicinal Products – ATMP). Предусмотрена возможность применения ATMP в рамках исключения из стандартной процедуры (до завершения клинических исследований).

      Для обеспечения развития и координации проведения клинических исследований РГП на ПХВ "Научный национальный центр развития здравоохранения имени С. Каирбековой" определено центром развития клинических исследований.

      Разработана научно-техническая программа "Национальная программа внедрения персонализированной и превентивной медицины в Республике Казахстан" на 2021-2023 годы. Однако в Казахстане персонализированный подход используется только при подборе лечения онкологических больных на основе молекулярно-генетических исследований республиканскими центрами и региональными онкодиспансерами.

      Основными проблемами медицинской науки и исследований являются:

      – недостаточное развитие рынка биомедицинских исследований;

      – непривлекательность страны для международных клинических исследований с участием иностранных спонсоров;

      – низкий уровень использования персонализированного подхода в диагностике и лечении заболеваний;

      – низкая коммерциализация результатов научных исследований;

      – низкое финансирование медицинской науки.

      Лекарственное обеспечение и фармацевтическая промышленность

      В рамках совершенствования системы планирования и закупа лекарственных средств и медицинских изделий (далее – ЛС и МИ) с 1 января 2018 года внедрен централизованный закуп Единым дистрибьютором лекарственных средств в рамках амбулаторного лекарственного обеспечения. Это позволило сэкономить бюджет страны: в 2018 году – 23,4 млрд. тенге, в 2019 году – 12,8 млрд. тенге, в 2020 году порядка 10,2 млрд. тенге, в 2021 году – 32,7 млрд. тенге. Внедрены регулирование цен на все лекарственные препараты, электронный учет выдачи бесплатных лекарств.

      Во всех регионах республики начато внедрение автоматизированной Информационной системы лекарственного обеспечения (ИСЛО), позволяющей в режиме реального времени отследить выписывание врачами рецептов, фактическое получение каждым пациентом назначенных препаратов, гарантированных государством. Отпуск лекарственных средств осуществляется через аптечные организации, осуществляющие фармацевтические услуги, в отдаленных районах сельской местности – через организации ПМСП, передвижные аптечные пункты для розничного лекарственного обеспечения.

      Однако низкий уровень автоматизации планирования и закупа, отсутствие персонального цифрового учета ЛС и МИ не дают возможность полностью отслеживать эффективность обеспечения ими организаций и населения.

      При этом важным в лекарственном обеспечении является доля закупа ЛС и МИ отечественного производства. В 2021 году доля отечественной продукции от всех закупленных ЛС и МИ с учетом закупа отечественной вакцины против КВИ составила 41% (без учета вакцинации – 25,0 %). Среди них закуплено 46 наименований ЛС для лечения COVID-19, в регионах сформированы стабилизационные фонды лекарственных средств. На амбулаторном уровне введена нозология COVID-19, включающая 5 наименований ЛС.

      Также с 2020 года Единым дистрибьютором было принято решение о формировании месячного запаса во всех медицинских организациях (инфекционные и провизорные центры) по Республике Казахстан, который оперативно пополняется за счет закупленного дополнительного объема ЛС и МИ.

      Доля медикаментов отечественного производства на фармацевтическом рынке Казахстана составила 23,4 % в 2021 году (в 2017 г. - 12%), что характеризует портфель наших производителей как низкорентабельный и представленный в основном генерическими препаратами, тогда как обеспечение национальной лекарственной безопасности страны должно быть не ниже 30%. Данное увеличение связано также с увеличением количества заключенных долгосрочных договоров (до 10 лет) с отечественными товаропроизводителями (далее – ОТП): в 2021г. - 88 договоров с 34 ОТП на 4 688 наименований (920 – ЛС и 3768 – МИ) и в 2017г. – 54 договора на 1696 наименований. Остальная часть ЛС и МИ поставляется в страну в основном из Германии, Китая, Бельгии, Швейцарии, Франции, Ирландии, Италии, США и Индии.

      Так, пандемия указала на крайнюю уязвимость Казахстана из-за отсутствия производства собственной медицинской продукции, оборудования, спецзащиты, медикаментов и необходимости развития отечественной фармацевтической промышленности Казахстана. В связи с объявлением пандемии во всех странах был наложен запрет на вывоз медикаментов. Это стало одной из важных причин так называемого "хаоса лекарственного обеспечения".

      В 2021 году в Казахстане в фармацевтической промышленности осуществляли производство ЛС и МИ – 89 предприятий, из них по производству лекарственных средств – 33, изделий медицинского назначения – 41 и медицинской техники – 15. При этом 27 производителей ЛС на 44 производственных участка соответствуют стандарту надлежащей производственной практики (GMP).

      Всего в стране зарегистрировано 7455 наименований ЛС, из них отечественного производства (ОТП) – 12 % (922 наименования), зарубежные производители – 88 % (7106 наименований), также зарегистрировано 9154 наименования МИ, из них отечественных – 10 % (916), зарубежные производители – 90 % (8238). В структуре зарегистрированных лекарственных средств оригинальные составляют 1863 или 25%, дженерики – 5410 или 73%, биотехнологичные – 182 или 2%.

      С 2020 года реализуется Комплексный план по развитию фармацевтической и медицинской промышленности на 2020 – 2025 годы, где предусмотрены основные направления для поддержки и развития фармацевтической и медицинской промышленности: законодательные и нормативные акты, регулирующие фармацевтическую деятельность, обращение ЛС и МИ в рамках ЕАЭС, меры государственной поддержки, научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы, привлечение инвестиций, кадровое обеспечение отрасли, маркировка, прослеживаемость лекарственных средств и увеличение мощностей отечественных производителей ЛС и МИ. Проводится работа по наращиванию производства отечественных вакцин, в том числе против КВИ.

      В целях обеспечения биологической безопасности, устойчивого развития и совершенствования инфраструктуры биофармацевтического рынка, стимулирования развития биофармацевтической науки и промышленности, а также обеспечения потребности государства и общества в биофармацевтической продукции создан национальный холдинг QazBioPharm.

      Вместе с тем отсутствие научных исследовательских центров и фармацевтических кластеров по разработке инновационных ЛС и МИ, низкий уровень инновационных технологий, наукоемких инновационных ЛС и МИ, недостаточность лабораторий для проведения доклинических исследований и лабораторий для проведения медицинских испытаний, недостаточность подготовленных научных кадров и работников для фармацевтических производств в соответствии с международными стандартами (GMP) затрудняют развитие фармацевтической промышленности в стране.

      Основными проблемами лекарственного обеспечения населения являются:

      - низкий уровень автоматизации планирования и закупа, а также цифрового учета ЛС и МИ;

      - низкая инвестиционная привлекательность отечественной фармацевтической промышленности;

      - низкий научный, технологический и кадровый потенциал для фармацевтических производств в соответствии с GMP, в т.ч. нехватка лабораторий для проведения клинических и доклинических исследований;

      - низкая доля отечественных препаратов на внутреннем рынке потребления фармацевтической продукции.

      Инфраструктура и цифровизация системы здравоохранения

      За последние 5 лет построено более 400 объектов здравоохранения, отремонтировано более 4000 медицинских организаций, закуплено медицинское оборудование на сумму более 75 млрд. тенге, что в целом способствовало значительному обновлению инфраструктуры здравоохранения страны. В частности, уровень износа зданий медицинских организаций сократился с 67,0% в 2017 году до 51,7% в 2021 году. По итогам инвентаризации организаций здравоохранения уровень оснащенности медицинской техникой за 2021 год в среднем по республике составил 76,9%, уровень износа медицинской техники – 51,2 %.

      В 2020-2021 годы проведены капитальные ремонтные работы по 20 стационарным объектам здравоохранения, поставлено 3 264 единицы аппаратов искусственной вентиляции легких, в том числе 1500 отечественного производства, централизованно обеспеченных кислородом за счет ввода в эксплуатацию 64 кислородных станций; районные больницы дооснащены 53 рентгенаппаратами, из них 49 закуплено у отечественного производителя "Актюбрентген" для оказания медицинской помощи инфекционным больным.

      В рамках цифровизации отрасли здравоохранения внедрены медицинские информационные системы (далее – МИС), на уровне городов и районных центров все организации здравоохранения обеспечены 100% доступом к сети интернет, на уровне ниже районных центров и в отдаленных сельских районах обеспеченность доступом к сети интернет – 86,7%. На постоянной основе проводится оснащение ИТ-инфраструктурой объектов здравоохранения с подключением к сети интернет, передаются данные в аналитическую платформу Smart Data Ukimet, а также запланированы и начаты мероприятия по интеграциям МИС с ядром Ehealth.

      В казахстанском сегменте цифровых мобильных решений в области здравоохранения функционирует порядка 20 мобильных приложений, с помощью которых население может оценивать работу медицинских организаций, оставлять свои отзывы, выбирать клинику по критериям и отзывам.

      В целях обеспечения противоэпидемиологических мер населению в 2021 году запущен процесс оказания медицинских уcлуг в дистанционном формате. Дистанционные медицинские услуги осуществляются не только в режиме врач/врач, но и в режиме врач/пациент, что позволяет сэкономить время врача и пациента. Данные услуги внедрялись для исключения контактов инфицированных коронавирусом пациентов с населением при посещении медицинских организаций.

      Однако опыт оказания дистанционных услуг, показав свою эффективность, транслирован и в настоящее время применяется при обслуживании пациентов с разными нозологиями, так как оказание данных услуг предусматривает использование не только возможностей телемедицинской сети, но и возможностей других технологических решений, начиная от медицинских информационных систем организаций здравоохранения и заканчивая приложениями на мобильных устройствах.

      По итогам 2021 года число оказанных дистанционных медицинских услуг, в том числе телемедицинских консультаций населению, составляет 6 млн 4 тыс.

      Национальная телемедицинская сеть Республики Казахстан объединяет 233 объекта здравоохранения страны и подразделяется на районный, областной и республиканский уровни. За 2021 год областными больницами и республиканскими клиниками проведено 21 667 телемедицинских консультаций.

      Для повышения качества медицинского обслуживания, в том числе в отдаленных регионах страны, и обеспечения здоровья населения внедряются технологии дополненной и виртуальной реальности (AV/VR), искусственного интеллекта в здравоохранении.

      В рамках Дорожной карты по внедрению систем обработки, хранения и передачи медицинских изображений, интегрированных с цифровыми медицинскими аппаратами (PACS), реализуются проекты по планированию лечения онкологических больных, лечения COVID и других заболеваний за счет средств местного бюджета в рамках частной финансовой инициативы.

      Однако имеющиеся базы данных (47 информационных систем) разобщены и не интегрированы в единое информационное пространство, отсутствует единый отраслевой оператор, что осложняет взаимодействие различных уровней и служб здравоохранения, не обеспечивает преемственность информации, ограничивает возможности оперативного анализа.

      Основными проблемами развития инфраструктуры и цифровизации системы здравоохранения являются:

      – износ зданий медицинских организаций;

      – недостаточная доступность цифровых сервисов в медицинских организациях в отдаленных сельских местностях;

      – отсутствие единого отраслевого оператора в сфере электронного здравоохранения;

      – более 47 разрозненных информационных систем (монолитная устаревшая архитектура ИС).

      Система финансирования медицинской помощи

      С 1 января 2020 года внедрены новая модель ГОБМП и пакет системы ОСМС, предусматривающие нивелирование рисков недоступности базовых медицинских услуг незастрахованным лицам, утверждены перечни медицинской помощи в рамках новой модели ГОБМП и в системе ОСМС.

      В рамках развития системы ОСМС создан Фонд социального медицинского страхования (далее – ФСМС) с 17 региональными филиалами. Однако инструменты оценки показателей качества медицинской помощи поставщиков медицинских услуг не реализованы в целях повышения эффективности деятельности ФСМС.

      На 1 января 2022 года участниками медицинского страхования является 81,3 % или 15,5 млн. населения Казахстана. В виде взносов и отчислений за ОСМС в 2021 году поступило 751,4 млрд. тенге, из них взносы государства за льготников составили 46% от всех поступлений или 346,5 млрд тенге. Таким образом, государство по-прежнему сохраняет свои социальные обязательства перед населением. Отчисления работодателей за своих работников в общей сумме составили 195,4 млрд тенге (30%), взносы работников – 178,7 млрд тенге (23,8%). Доля взносов ИП, плательщиков ЕСП, самостоятельных плательщиков, работающих по договорам ГПХ составила около 4%.

      При этом вне системы ОСМС остается еще свыше 3 млн казахстанцев. Основными проблемами внедрения системы ОСМС являются идентификация и актуализация самозанятого населения, недоступность медицинской помощи в системе ОСМС для безработных, не зарегистрированных в центрах занятости, а также выпадение наемных работников из системы ОСМС (отправленных в отпуск без содержания, попавших под сокращение и др.).

      Для увеличения охвата населения в системе ОСМС, а также доступности медицинской помощи в системе ОСМС законодательно закреплен альтернативный механизм вхождения в систему ОСМС в виде уплаты взносов за 12 месяцев вперед. Ожидается, что этим механизмом воспользуется порядка 30% незастрахованного населения, соответственно им будет доступна медицинская помощь в системе ОСМС.

      По ОСМС пролечено более 620 тыс. пациентов в плановом порядке в стационарах, проведено 558 тыс. операций. На это в системе ОСМС было направлено около 170 млрд тенге, что составляет 58% от объема финансирования всей специализированной медицинской помощи в стационарных условиях. В результате количество пациентов, ожидающих плановую госпитализацию 10 дней и более, сократилось на 13% (с 21,1 тыс. до 18,5 тыс. пациентов).

      ОСМС позволило значительно увеличить лекарственное обеспечение на амбулаторном уровне, расширить перечень бесплатных лекарственных средств для пациентов от 45 до 128 заболеваний, дорогостоящие исследования (КТ, МРТ, ПЭТ) стали доступны всем гражданам страны по медицинским показаниям (до 2020 года только социально уязвимым 8 категориям населения), в 3 раза увеличились высокотехнологичные операции с 2019 года, начала развиваться медицинская реабилитация.

      Медицинскую помощь в рамках ГОБМП и ОСМС оказывает 4060 субъектов здравоохранения, из них 1689 (41,6 %) государственной и 2371 (58,4%) частной формы собственности.

      За период 2018-2019 гг. наблюдается ежегодный рост общих расходов на здравоохранение в абсолютном выражении, однако доля общих расходов от ВВП снижается (с 3,1 % от ВВП до 3,0% от ВВП). В 2019 г. в странах ОЭСР доля государственных расходов в структуре текущих расходов на здравоохранение составила 73,5%, что на 20% выше чем в Казахстане (60%). В структуре текущих расходов здравоохранения за 2019 г. 60% приходится на государственные расходы, 40% на частные расходы населения.

      Пандемия КВИ заставила пересмотреть не только политику в сфере здравоохранения, но и финансирование. По данным национальных счетов здравоохранения в 2020 году общие расходы на здравоохранение выросли до 4,0% от ВВП (2 828,9 млрд. тенге), в том числе текущие расходы – 3,8% от ВВП (2 676,8 млрд тенге) и капитальные затраты -0,2% от ВВП (152,1млрд тенге). В странах ОЭСР средняя доля текущих расходов составляет 9,7%, что в 2,55 раза больше доли текущих расходов на здравоохранение в Казахстане.

      В структуре текущих расходов здравоохранения за 2020 г. 66,2% приходится на государственные расходы, 33,8% на частные расходы населения. По рекомендациям ОЭСР и ВОЗ для достижения всеобщего охвата услугами здравоохранения и повышения устойчивости системы здравоохранения доля частных расходов не должна превышать 20% от текущих расходов на здравоохранение, что показывает необходимость увеличения доли государственных расходов в структуре текущих расходов на здравоохранение, в том числе через систему ОСМС.

      Основными проблемами системы финансирования медицинской помощи являются:

      – высокий уровень частных расходов на здравоохранение;

      – не полная вовлеченность населения и недоступность медицинских услуг пакета ОСМС для незастрахованной части населения;

      – недостаточное использование инструментов оценки показателей качества медицинской помощи поставщиков медицинских услуг.

Раздел 3. Обзор международного опыта

      Системы здравоохранения во всем мире имеют общую цель – улучшение состояния здоровья населения.

      Для определения тенденции развития отрасли проведен анализ систем здравоохранения некоторых зарубежных стран. Основным важным индикатором качества системы здравоохранения является ожидаемая продолжительность жизни, имеющая прямую корреляцию с показателем общих расходов на здравоохранение. Статистические обзоры ВОЗ фиксируют разницу в 40 лет по показателю ожидаемой продолжительности жизни в самых богатых и самых бедных странах. Ежегодные расходы правительств на здравоохранение варьируются от 20 до более 6000 долл. США на человека. В странах с низким и средним уровнем дохода более половины всех расходов на здравоохранение граждане оплачивают из своих собственных средств (5,6 млрд чел.).

      Эволюционный опыт развития здравоохранения в мире свидетельствует о том, что оно реализуется в двух основных направлениях: укрепление механизмов централизации управления на всех уровнях и использование пациенто-центрической модели оказания помощи.

      На все вызовы адекватно отвечать становится с каждым днем труднее, поэтому выстраиваются приоритеты. В условиях сложной экономической ситуации привлечение частных инвестиций в инфраструктуру здравоохранения становится логичным этапом изменений для многих стран.

      Зарубежная практика свидетельствует о том, что правительства многих стран отдают предпочтение поддержке первичной медицинской помощи, контролю за рынком фармацевтической продукции, усилению контроля доступа к специализированной помощи, обеспечению медицинской помощи за счет государства наиболее нуждающейся части населения, сдерживанию расходов на медицинские услуги, внедрению инновационных технологий и поиску новых подходов к улучшению здоровья населения.

      Опыт европейских стран показывает, что основными векторами развития, которые способствуют относительному снижению затрат, являются акцент на ранней диагностике неинфекционных заболеваний и факторах риска их развития и формирование здорового образа жизни населения.

      К примеру, в последние годы в России осуществляется программа перехода от клинической системы здравоохранения, ориентированной на лечение заболеваний, к профилактической системе, сосредоточенной на защите индивидуального здоровья. В России главным вызовом остается сохранение доступности медицинской помощи с дальнейшим развитием обязательного медицинского страхования, формируется основа развития информационных технологий, которые существенно меняют медицинскую среду и способствуют сокращению социального неравенства в сфере здоровья. Процесс информатизации здравоохранения нацелен на проведение регулярного скрининга населения для выявления патологий на доклинических этапах болезни, что должно повысить срок жизни примерно на 8-15 лет.

      Современная медицинская помощь с постоянно растущим уровнем технической оснащенности является слишком дорогостоящей для граждан, поэтому большинство стран вводит и успешно реализует в области здравоохранения национальные (государственные) программы.

      COVID-19 заставил пациентов и врачей общаться на расстоянии, в результате во время пандемии количество виртуальных посещений медицинских клиник выросло в 20 раз. По прогнозам, озвученным в новом отчете Accenture Digital Health Technology Vision 2020, в будущем каждый третий визит к врачу будет проходить в виртуальной реальности.

      Пандемия ускорила развитие технологий в сфере медицины и основными тенденциями информатизации здравоохранения зарубежных стран становятся онлайн-консультирование, развитие мобильных технологий для здоровья (m-Health), развитие телемедицины для пациентов, создание единого хранилища медицинских, управленческих и аналитических данных, развитие платформ управления здравоохранением населения, рост потребности систем электронной медицинской записи здоровья, использование результатов клинических исследований на больших данных с целью подбора персонифицированного способа лечения.

      При этом цифровые технологии в развитых и развивающихся странах имеют отличия, обусловленные объемами финансирования. В странах США и Европы они широко применяются для диагностики и клинического лечения. В государствах с низким доходом на душу населения они используются для сбора данных, распространения информации, связи поставщиков и потребителей медицинских услуг.

      Пандемия, обнажив неготовность системы здравоохранения многих стран к критическим случаям, способствовала реформам в сфере контроля и надзора СЭС.

      В мировой практике выявлены два основных направления, определявшие суть проводившихся реформ в сфере контроля и надзора СЭС:

      1) создание прозрачной и необременительной для объектов и субъектов контроля системы контроля и надзора, обеспечивающей максимальный результат, выражавшийся, как правило, в обеспечении национальной безопасности государства, окружающей среды и граждан;

      2) реформирование деятельности контрольно-надзорных органов с целью повышения их способности заранее предвидеть потенциальные угрозы и события, способствующие их возникновению, приводящие к угрозе безопасности государства, окружающей среде, здоровью и жизни граждан - "общественно значимые показатели".

      Кроме того, по мнению ВОЗ в результате пандемии существует значительный риск потери глобального прогресса последних двух десятилетий в области здравоохранения, например, в борьбе с инфекционными заболеваниями и улучшении здоровья женщин и детей. Эксперты ВОЗ определили ряд глобальных вопросов здравоохранения, которые они будут отслеживать в 2021 году, и рекомендуют странам по всему миру помимо продолжения борьбы с COVID-19 укреплять свои системы здравоохранения, в том числе по вопросам резистентности к противомикробным препаратам, элиминации вирусного гепатита и туберкулеза к 2030 году, развертывания глобального биобанка для содействия быстрой разработке безопасных и эффективных вакцин и лекарственных препаратов, обеспечения справедливого доступа к медицинским услугам, предотвращения и лечения НИЗ и нарушений психического здоровья и др.

      По глобальному анализу мировой фармацевтический рынок в 2020 году можно отнести к единственным рынкам, которые стабильно развиваются и в ситуации с пандемией COVID-19. Ведущие фармацевтические компании инвестируют до 20,8% от объема продаж лекарств в разработку новых лекарств.

      Активная государственная поддержка фармацевтической промышленности позволила ряду развивающихся стран, прежде всего Индии и Китаю, не только защитить внутренние рынки, но и успешно осуществить выход на внешние. Удельный вес собственных производителей на фармацевтическом рынке Китая составляет 70 %, Индии – 80 %. Государство активно способствовало возрастанию роли этих стран и на мировом рынке.

      Казахстанское здравоохранение, как и многие мировые системы, сталкивается с новыми вызовами. В этой связи актуальными для Казахстана являются основные результаты анализа опыта передовых стран, показывающие рост дисбаланса в сфере охраны здоровья в мире и важность поиска возможностей решения проблем, сокращающих дистанцию между доступностью медицинской помощи и ее качеством посредством новых технологий, методов и инструментов. Среди последних особую актуальность приобретают модели финансирования медицинской помощи, их адекватность экономическим возможностям стран, цифровая трансформация, активизация медицинских профессиональных сообществ, привлечение частных инвестиций в развитие инфраструктуры.

      В условиях пандемии COVID-19 мировой опыт подчеркивает важность укрепления СЭС, принятия мер по обеспечению биологической безопасности страны, раннему предупреждению, прогнозированию и реагированию на национальные и глобальные риски, а также развитию национальной фармацевтической промышленности.

      В эпидемической обстановке с КВИ особое место отведено повышению роли медицинского персонала, как одного из главных ресурсов в решении стратегических задач государственной политики страны в сфере здравоохранения. Улучшение охраны здоровья и безопасности на рабочем месте в медицинских учреждениях и при чрезвычайных экологических ситуациях включено в проект глобальной стратегии ВОЗ в области здравоохранения, окружающей среды и изменения климата, который был рассмотрен Всемирной ассамблеей здравоохранения в 2019 году. Соответственно, защита здоровья, безопасность и благополучие работников здравоохранения являются предпосылкой хорошего качества обслуживания и удовлетворенности пациентов медицинскими услугами.

Раздел 4. Видение развития сферы здравоохранения

      На основе проблемных вопросов, выявленных при анализе текущей ситуации системы здравоохранения и международного опыта определено следующее видение развития сферы здравоохранения страны, на достижение которого будут способствовать результаты реализации данной Концепции:

      – конкурентоспособная система здравоохранения с устойчивой системой финансирования, обеспечивающая равный доступ к качественным медицинским услугам на основе персонализированного подхода диагностики и лечения с компетентным, мотивированным, юридически защищенным медицинским персоналом;

      – сельское здравоохранение, обеспечивающее широкий доступ населения к медицинским услугам, на основе развитой инфраструктуры, современных технологий и интеграции в единую информационную систему здравоохранения;

      – специализированная помощь населению с применением инновационных технологий и развитой сетью методологических центров компетенций по всем направлениям отрасли;

      – отечественное фармацевтическое производство инновационных лекарственных препаратов на основе клинических исследований и национальная санитарно-эпидемиологическая служба, которые обеспечивают внутреннюю потребность, независимость от мирового фармацевтического рынка и биобезопасность населения.

Раздел 5. Основные принципы развития отрасли

      Основными принципами охраны здоровья населения являются:

      – приоритетность профилактики в сфере охраны здоровья и формирование здорового образа жизни;

      – социальная ориентированность здравоохранения, направленная на удовлетворение потребностей населения и улучшение качества жизни;

      – обеспечение равнозначного доступа на получение безопасной, эффективной и качественной медицинской помощи;

      – государственная поддержка отечественных разработок, развитие конкурентоспособной фармацевтической промышленности и медицинской науки;

      – обеспечение доступности безопасных, качественных и эффективных лекарственных средств, медицинских изделий и их рациональное использование;

      – обеспечение санитарно-эпидемиологического благополучия населения;

      – достижение устойчивости и управляемости системы здравоохранения.

      Учитывая вызовы, с которыми столкнулась система здравоохранения страны, сформированы основные подходы к развитию отрасли по следующим направлениям:

     

      Направление 1. Формирование здорового образа жизни и профилактика неинфекционных заболеваний, включающие:

      – усиление пропаганды потребления здоровых продуктов питания;

      – повышение профилактики поведенческих факторов риска (табакокурение, употребление алкоголя, психоактивных веществ, рисковые формы поведения, низкая физическая активность);

      – снижение бремени НИЗ и внешних причин смертности;

      – усиление лабораторного контроля за выбросами вредных веществ в окружающую среду и безопасностью питьевой воды, загрязнению воздуха и почвы.

      Особый акцент будет сделан на повышение грамотности населения по вопросам здоровья и формирование здоровых привычек на основе создания электронной платформы Е-ЗОЖ для продвижения новых принципов здорового образа жизни.

      Будет продолжена информационная разъяснительная работа по продвижению и пропаганде достижения "10 здоровых чисел" ( индекс массы тела до 18,5-25, окружность талии для женщин ≤ 80 см, для мужчин ≤ 94 см, артериальное давление в пределах 120/80 – 129/84 мм.рт. ст., уровень общего холестерина в крови не менее < 5 ммоль, сахара в крови 3,9-6,1 м моль/л, 10 000 тысяч шагов в день, потребление сырых овощей и фруктов > 500 гр, чистой воды -1,5-2 литра в день, соли - в день не более < 5гр., отказ от курения "0 сигарет в день").

      Будет продолжена работа по гармонизации казахстанского законодательства к международным обязательствам Рамочной конвенции ВОЗ по борьбе против табака.

      Продолжится работа по развитию школ активного долголетия.

      Разработка национального профиля питательных веществ для ранжирования продуктов питания в соответствии с их составом и развитие сети предприятий по здоровому питанию, разработка и внедрение стандарта по содержанию соли в продуктах питания и готовой пищевой продукции, маркировка пищевой продукции, информирующей о пищевой ценности с учетом суточной нормы потребления, будут способствовать снижению неинфекционных заболеваний.

      ВОЗ как одной из приоритетных рекомендуемых политик по снижению ожирения отмечает меры по снижению употребления безалкагольных напитков с определенным содержанием сахара. Имеются научно обоснованные доказательства влияния излишнего потребления данных напитков на здоровье, как основного фактора возникновения ожирения, сахарного диабета, сердечно-сосудистых и других хронических заболеваний. В этой связи для оздоровления населения будут приняты меры по снижению потребления безалкагольных напитков с определенным содержанием сахара.

      Для улучшения репродуктивного здоровья населения, прежде всего молодежи, будут приняты меры по планированию семьи, укреплению ментального здоровья населения, в том числе среди несовершеннолетних, через активацию работы молодежных центров здоровья.

      Продолжится активное внедрение проектов ВОЗ: "Школы, способствующие укреплению здоровья", "Здоровые университеты", "Здоровые города", "Здоровые рабочие места".

      Будут разработаны специальные программы для детей дошкольного и школьного возраста: "Здоровое зрение", "Здоровая осанка", программа для детей 6 лет "Мама, папа, давайте двигаться вместе".

      В рамках межведомственной работы продолжится работа по принятию мер, направленных на профилактику травматизма, развитие физической культуры и спорта.

      Проведение научно-регулярных эпидемиологических исследований, направленных на изучение неинфекционных и инфекционных заболеваний, будет способствовать выработке эффективных мер по своевременному реагированию системы здравоохранения на существующие и будущие вызовы и угрозы здоровью и безопасности населения.

      Направление 2. Совершенствование организации медицинской помощи, включающее:

      – пересмотр подходов к организации ПМСП с приоритетом на социальную ориентированность и село;

      – обеспечение фельдшерско-акушерскими пунктами и врачебными амбулаториями жителей отдаленных сельских населенных пунктов;

      – усиление транспортной медицины и развитие дистанционных услуг;

      – обеспечение и повышение качества предоставляемых медицинских услуг;

      – обеспечение всех регионов медицинской помощью, соответствующей международным стандартам, путем строительства крупных современных больниц, в том числе университетских клиник, а также инфекционных стационаров;

      – трансферт и внедрение новых и инновационных технологий диагностики и лечения заболеваний в рамках государственных и частных инициатив;

      – улучшение здоровья женщин и детей;

      – развитие методологических центров по основным направлениям отрасли;

      – развитие единого цифрового пространства здравоохранения и обновление инфраструктуры медицинских организаций;

      – развитие индивидуальной частной практики ПМСП (семейный врач);

      – оценка медицинских технологий для принятия решения о включении новых методов диагностики, лечения в пакеты услуг в рамках ГОБМП и ОСМС;

      – усиление работы координационных советов профильных клинических служб, основанных на доказательной медицине и объективных, специфичных для конкретной службы индикаторах качества медицинской помощи.

      2.1. Всестороннее поддержание здоровья на уровне ПМСП и развитие сельского здравоохранения

      Первичная медико-санитарная помощь

      В рамках реализации Астанинской декларации ПМСП будет продолжена работа по переходу от биомедицинской модели к комплексной модели многопрофильных команд ПМСП (врач, медицинские сестры, социолог и психолог), основанной на непрерывности и преемственности.

      Продолжится развитие лучших пациентоориентированных практик здравоохранения, центров лучших практик на уровне организаций ПМСП (программы управления заболеваниями, интегрированное ведение болезней детского возраста, универсальная прогрессивная модель патронажной службы, кабинет развития ребенка).

      Для координации вопросов, связанных с внедрением и поддержкой лучших практик в здравоохранении на уровне организаций ПМСП в дальнейшем, будет развиваться республиканский центр лучших практик.

      Для снижения нагрузки на семейного врача будет проведена работа по укомплектованию врачебного участка медицинскими сестрами по принципу "1+3" и внедрению независимого приема медицинских сестер с послесредним и высшим образованием (прикладной и академический бакалавриат).

      Продолжится работа по обеспечению прикрепленного населения шаговой доступностью к услугам ПМСП путем разукрупнения городских поликлиник и обновления инфраструктуры – строительства и открытия новых объектов ПМСП.

      Местными исполнительными органами будут проработаны вопросы по обеспечению шаговой доступности населения к организациям ПМСП. Для этих целей в городах при строительстве объектов будут предусмотрены помещения под открытие объектов ПМСП.

      Предусматриваются дальнейшее развитие семейной медицины, внедрение нового формата управления сестринской службой в медицинских организациях, расширение применения дистанционных медицинских услуг, расширение участия частных организаций в оказании ПМСП.

      Для всеобщого охвата услугами по профилактике и лечению состояний, связанных с рационом питания на уровне ПМСП и при обслуживании на дому, будут внедрены процедуры по оценке статуса питания и осуществлению необходимых вмешательств, которые охватят различные возрастные группы, в первую очередь детей и лиц пожилого и старческого возрастов.

      Для дальнейшего развития и доступности молодежных центров здоровья к услугам психического, репродуктивного здоровья подростков и молодежи, профилактики инфекций, передающихся половым путем, будет усилена работа молодежных центров с определением критериев по обеспечению кадрами, с учетом требования о наличии специализации врачей по репродуктивному и психическому здоровью, обеспечению оборудованием.

      Для улучшения репродуктивного здоровья несовершеннолетних и молодежи будут приняты меры по планированию семьи, укреплению ментального здоровья.

      Будут открыты гериатрические участки в организациях ПМСП в целях улучшения оказания медицинской помощи лицам пожилого возраста для повышения качества и продолжительности жизни.

      Сельское здравоохранение

      В целях обеспечения широкого доступа населения к качественной медицинской помощи будет реализован национальный проект "Модернизация сельского здравоохранения", направленный на сокращение дисбаланса между городским и сельским здравоохранением за счет обеспечения всех сельских населенных пунктов организациями ПМСП в соответствии с нормативами, а также на повышение своевременности оказания экстренной медицинской помощи сельскому населению, в рамках которого будет построено не менее 650 объектов ПМСП (ВА, МП, ФАП) с оснащением современным оборудованием.

      Для соблюдения принципов "терапевтическое окно", "золотой час" и повышения доступности населения к высокотехнологичному оборудованию диагностики и медицинским услугам будут модернизовано 12 действующих и открыто 20 многопрофильных центральных районных больниц, оснащенных высокотехнологичным оборудованиям (МРТ, КТ, ангиографы). В структуре многопрофильных больниц будут развернуты малоинвазивные кардиологические центры, инсультные центры II-III уровня, перинатальные центры, центры политравмы и хирургии, отделения медицинской реабилитации и восстановительного лечения.

      В целях улучшения качества диагностики в сельском здравоохранении и обеспечения доступности лабораторных исследований медицинские лаборатории районных и межрайонных больниц будут оснащены современными анализаторами для выполнения базовых лабораторных исследований. Для выполнения базового перечня исследований по потребности будут закуплены гематологические анализаторы, мочевые анализаторы, анализаторы гемостаза и световые оптические микроскопы.

      Кроме того, население отдаленной и труднодоступной сельской местности будет обеспечено качественными медицинскими услугами через услуги медицинской авиации. Для этих целей будут приняты меры по оснащению воздушных судов медицинским модулем, проработаны меры для обеспечения безопасности пациентов, персонала мобильных медицинских бригад и летного персонала.

      Наряду с этим для своевременного оказания медицинской помощи населению, динамического наблюдения за пациентами с хроническими заболеваниями и внедрения лучших практик местными исполнительными органами будут поэтапно решаться вопросы обеспечения врачей ПМСП санитарным автотранспортом.

      С использованием передвижных медицинских комплексов увеличится охват жителей отдаленных сел медицинскими услугами с предоставлением широкого профиля диагностических услуг (рентген-аппаратами, УЗИ, ЭКГ и гинекологическим смотровым оборудованием, приема анализов), проведением профилактических осмотров.

      Местные исполнительные органы примут меры по открытию и увеличению аптечных пунктов, в том числе передвижных аптечных пунктов для розничного лекарственного обеспечения.

      Для снижения дефицита медицинских кадров в сельском здравоохранении местные исполнительные органы окажут социальную поддержку молодым специалистам (предоставление подъемных пособий, жилья, оплаты коммунальных услуг), увеличится государственный заказ на подготовку специалистов по востребованным медицинским специальностям на уровне регионов в рамках целевого и местного бюджетов, в том числе на подготовку среднего медицинского персонала расширенной практики по наиболее востребованным специальностям.

      2.2. Обеспечение доступности специализированной, в том числе высокотехнологичной, медицинской помощи

      Продолжится работа по повышению потенциала специализированной медицинской помощи. Будут внедрены новые виды высокотехнологичной медицинской помощи (далее – ВТМП) на основе комплексной оценки медицинских технологий и увеличены объемы наиболее востребованных видов ВТМП.

      Особое внимание будет уделено оказанию своевременной и доступной медицинской помощи при болезнях системы кровообращения, мерам по снижению смертности. Будет продолжено внедрение регионализации медицинской помощи при остром инфаркте миокарда, инсульте, травмах. Для соблюдения принципа "золотой час" и повышения доступности населения к высокотехнологичному оборудованию диагностики и медицинским услугам будет расширена сеть инсультных центров и центров коронарного вмешательства (далее – ЧКВ), в том числе на базе центральных районных и межрайонных больниц. К 2025 году планируется открытие 10 инсультных центров и 10 центров ЧКВ.

      Для улучшения качества оказания медицинской помощи больным с БСК и снижения сметности будут обновлены клинические протоколы в соответствии с последними международными рекомендациями, на уровне всех областных, районных и городских медицинских организаций будут открыты кабинеты ХСН. Будут созданы специализированные регистры с использованием информационных сервисов.

      Продолжится работа по внедрению новых технологий в кардиохирургии, трансферту успешно внедренных технологий на региональный уровень.

      Будут приняты меры по развитию внутрипросветной эндоскопической хирургии на желудочно-кишечном тракте с обеспечением областных и городских многопрофильных больниц оборудованием для проведения современных диагностических и лечебных внутрипросветных эндоскопических вмешательств под общей анестезией.

      На базе многопрофильных областных, городских, многопрофильных центральных районных больниц будут внедрены в широкую практику чрескожные миниинвазивные вмешательства: проведение декомпрессии желчных путей при механической желтухе, чрескожное дренирование абсцессов, жидкостных скоплений брюшной полости, обеспечение необходимым оборудованием, расходными материалами (С-дуга, УЗИ экспертного класса).

      А также в целях снижения смертности от внутренних кровотечений будут организованы центры эндоскопического гемостаза, будут созданы во всех регионах на базе многопрофильных областных и городских больниц мобильные эндоскопические бригады с выездом в медицинские организации, не имеющие возможности проведения эндоскопического гемостаза (отсутствие специалистов, расходных материалов и др).

      В целях повышения качества оказания медицинской помощи больным с гастроэнтерологическими и гепатологическими заболеваниями будут внедрены современные методы ранней диагностики и лечения, пересмотрены стандарты оказания гастроэнтерологической помощи и клинические протоколы.

      Будет проведена работа по совершенствованию преемственности оказания гастроэнтерологической/гепатологической помощи между медицинскими организациями разных уровней (республика, область, район).

      Продолжатся внедрение новых интервенционных методов в лечении патологии печени (трансюгулярное внутрипеченочное портосистемное сцентирование, баллон-ассистированная ретроградная трансвенозная окклюзия, радиоэмболизация, автоматизированная помповая система при рефрактерном асците) и их трансферт в регионы. Будут проработаны вопросы законодательного регулирования предоставления услуг в сфере здравоохранения по диетологии (нутрициологии).

      В рамках Глобальной программы ВОЗ по элиминации вирусного гепатита С и его последствий будет проработан вопрос всеобщего скрининга населения для своевременного выявления, лечения вирусного гепатита С и предупреждения его осложнений, что позволит снизить смертность от цирроза и рака печени.

      Для снижения риска рака желудка на уровне амбулаторно-поликлинической помощи будут внедрены дыхательные тесты на определение Helicobacter pylori больным с хроническим гастритом.

      С целью координации и методической поддержки нефрологической службы будет создан республиканский центр нефрологии на базе акционерного общества "Национальный научный центр онкологии и трансплантологии". Будут разработаны программы мониторирования темпов прогрессирования почечной недостаточности. Для своевременного выявления ХБП, мониторинга эффективности и безопасности лечения, стандартизации предоставляемых услуг будет создан регистр больных с ХБП.

      Разработка превентивных мер по снижению потребности к пожизненной заместительной почечной терапии (гемодиализ/перитонеальный диализ), планирование лекарственного обеспечения, внедрение индикаторов качества оценки процедур диализа, адекватности и обоснованности коррекции осложнений ХБП (анемия, минерально-костные нарушения, артериальная гипертензия, белково-энергетическая недостаточность), а также плановая подготовка и выбор модальности гемодиализа/перитонеального диализа, учет выживаемости почечного трансплантата улучшат выживаемость и качество жизни больных с ХБП.

      Будут приняты меры по дальнейшему развитию трансплантологической помощи населению через разработку отраслевой и региональных донорских программ, совершенствование действующих законадательных актов, увеличение списка и оснащения донорских организаций, решение проблем очередей на неотложные операции, подготовку врачей трансплантационных координаторов и трансплантологов, разработку инновационных технологий и их трансферт в регионы, широкомасштабную информационно-разъяснительную работу по вопросам развития органного донорства среди населения с привлечением местных исполнительных органов.

      Продолжится работа по увеличению численности Национального регистра доноров гемопоэтических стволовых клеток (далее - ГСК) до 20 тысяч до 2026 года, что позволит усилить интеграцию Казахстана в мировое сообщество в области трансплантации костного мозга.

      Для развития органного донорства будут расширена сеть донорских организаций, увеличено число стационарных трансплантационных координаторов, совершенствованы требования к оснащенности донорских организаций и продолжена широкомасштабная информационно-разъяснительная работа среди всех слоев населения.

      Также будет проведена работа по совершенствованию и развитию лабораторной службы в трансплантологии с оснащением, подготовкой специалистов для иммунологических лабораторий и внедрением инновационных технологий и их трансляции в региональные лаборатории.

      В целях дальнейшего развития службы охраны психического здоровья будет продолжен дальнейший перенос парадигмы развития службы на амбулаторные, стационарозамещающие и реабилитационные (социализирующие) технологии. Для своевременного выявления лиц с психическими и поведенческими расстройствами и обеспечения доступности соответствующей помощи будут разработаны и адаптированы целевые программы профилактики расстройств психического здоровья с учетом определения групп риска.

      В целях развития психотерапевтической помощи будут предусмотрены мероприятия по увеличению числа психотерапевтов.

      В городских территориальных поликлиниках будет увеличено количество первичных центров психического здоровья.

      Продолжится работа по дальнейшему поэтапному открытию кабинетов поддерживающей терапии агонистами опиоидов и увеличению количества участников программы в регионах.

      Во всех регионах будет обеспечено оказание третьего этапа медико - социальной реабилитации нуждающимся пациентам.

      Предусмотрены улучшение материально-технического оснащения и усиление кадрового потенциала республиканского научно-практического центра психического здоровья и его филиала в городе Павлодаре, республиканской психиатрической больницы специализированного типа с интенсивным наблюдением.

      Местными исполнительными органами будет проводится модернизация инфраструктуры центров психического здоровья с обеспечением оснащения современным оборудованием, в том числе хроматографами, для определения новых психоактивных веществ. Продолжатся обучение и повышение квалификации работников ПМСП, специалистов центров и кабинетов психического здоровья.

      Будет продолжена работа по повышению осведомленности населения и снижению стигмы в отношении лиц с психо-поведенческими расстройствами.

      В целях дальнейшего развития службы по профилактике ВИЧ-инфекции будет продолжена работа по внедрению инновационных подходов в обследовании на ВИЧ-инфекцию населения, в том числе ключевых групп, самотестированию на ВИЧ среди контактных лиц ЛЖВ на диспансерном учете, тестированию комбинированными экспресс тестами на ВИЧ, ВГ, сифилис. Продолжится работа по реализации международной Стратегии 95/95/95 Объединенной программы ООН по ВИЧ/СПИДУ.

      Будет использоваться персонализированный подход в назначении антиретровирусной терапии для исключения распространения среди ЛЖВ лекарственно-устойчивых форм ВИЧ-инфекции, снижения смертности.

      Лаборатория РГП на ПХВ "Казахский научный центр дерматологии и инфекционных заболеваний" (далее – КНЦДИЗ) будет оснащена современным оборудованием для проведения референтных молекулярно-биологических и бактериологических и инструментальных исследований.

      Для проведения профилактической работы среди ключевых групп населения местными исполнительными органами всех регионов будет обеспечено выделение государственных социальных заказов неправительственным организациям.

      Для развития эндокринологической службы продолжатся поэтапное создание региональных центров диабета на базе областных медицинских центров, областных больниц, а также расширение сети "Школа диабета". Продолжится обучение врачей ПМСП ранней диагностике сахарного диабета, будет расширен охват пациентов программой по контролю и управлению сахарным диабетом. На постоянной основе будет изучаться и пересматриваться перечень противодиабетических препаратов с учетом международных рекомендаций.

      Для повышения качества оказания онкологической помощи будут реализованы меры через модернизацию диагностического и лечебного оборудования. Будет обновлен парк высокотехнологичных лучевых аппаратов с обеспечением инсталляции в каждом областном онкологическом центре линейного ускорителя. Для обеспечения повсеместной доступности населению минимальноинвазивных методов диагностики и лечения будет проведено укомплектование областных онкологических центров эндоскопическим лапароскопическим оборудованием. В рамках развития неинвазивных методов лечения будет развиваться фотодинамическая терапия при опухолях кожи и других визуальных локализациях. С целью повышения интервенционных методов диагностики и лечения злокачественных новообразований будут установлены ангиографические аппараты в онкологические центры городов Астаны, Алматы и Караганды.

      Будет разработан комплексный план по борьбе с онкологическими заболеваниями на 2023-2025 годы, в рамках которого предусмотрено внедрение интервенционных методов диагностики и лечения, реконструктивно-пластической хирургии с 3D моделированием в онкопротезировании, онкомаммологии при опухолях головы и шеи. Предусмотрено включение в национальный календарь прививок вакцинации от вируса папилломы человека.

      На базе национального научного онкологического центра начнет функционирование геномная лаборатория, будут внедрены методы иммунотерапии и иммунореабилитации онкологических заболеваний, таких как технология производства CAR-T клеточного продукта для терапии онкогематологических заболеваний, трансплантация фекальной микробиоты, технология производства ДНК-вакцин.

      Продолжатся расширение методов радионуклидного лечения, молекулярно-генетического тестирования, лучевой терапии (томотерапии, протонной терапии и др.), совершенствование программ паллиативной помощи и реабилитации и психологического сопровождения онкологических больных и членов их семей.

      Будут расширены скрининговые программы (виртуальная колоноскопия, низкодозная КТ легких).

      Обеспечено повышение доступности новейших противоопухолевых лекарственных препаратов.

      Будет повсеместно развиваться и увеличиваться доступность ядерной медицины путем создания и запуска дополнительных ПЭТ/КТ-центров с циклотронным комплексом в регионах, повсеместным внедрением ОФЭКТ (однофотонная эмиссионная компьютерная томография) технологий, расширением производства радиофармацевтических препаратов.

      В рамках проекта реализации Дорожной карты по развитию фтизиопульмонологии на 2023-2025 годы предусмотрено создание службы респираторной медицины. Планируется поэтапное открытие центров респираторной медицины (ЦРМ) с интеграцией основных направлений: пульмонология, фтизиатрия, торакальная хирургия, легочная реабилитация с реализацией пилотного проекта организации ЦРМ в городе Астане на базе городского центра фтизиопульмонологии.

      Будут внедрены эффективные схемы лечения лекарственно устойчивых форм туберкулеза с применением новых препаратов. Продолжится внедрение передовых методов диагностики активного туберкулеза и туберкулезной инфекции, а также альтернативных схем ее лечения.

      Предусмотрено включение в национальный календарь вакцинации против пневмококковой инфекции лиц старше 18 лет из групп риска (пациенты, состоящие на динамическом наблюдении с сахарным диабетом, ХОБЛ, туберкулезом, ВИЧ инфекцией, ХСН, ономатологией, хроническими заболеваниями печени 3-5 ст., а также пациенты, получающие иммуносупрессивную терапию) и лиц в возрасте 60 лет и старше.

      В связи с ростом населения республики, а также тенденцией к увеличению тяжелых инвалидизирующих форм дерматозов, которые требуют постоянного динамического наблюдения врачом дерматологом, необходимо проработать вопросы расширения коечной мощности, открытия организационно-методических, координационных отделов при многопрофильных областных и городских медицинских организациях по вопросам консультативной, диагностической, лечебной и профилактической помощи населению при заболеваниях дерматовенерологического профиля.

      В КНЦДИЗ откроется специализированное отделение для оказания специализированной медицинской помощи больным с генодерматозами.

      Будут усилены механизмы контроля за стабилизацией над распространенностью и заболеваемостью социально значимыми болезнями, в частности, лабораторный контроль за распространенностью ИППП с целью стабилизации ситуации с заболеваемостью венерическими болезнями, динамическое наблюдение за пациентами с хроническими рецидивирующими непрерывно-протекающими, рефрактерными дерматозами, инфекциями, представляющими угрозу для окружающих. Будет проработан вопрос включения сифилиса и гонореи в список заболеваний, представляющих опасность для окружающих.

      В рамках совершенствования травматологической службы в республике будут разработаны и внедрены в регионах современные высокотехнологичные и сложные методы диагностики и лечения (интрамедуллярного блокирующего остеосинтеза и малоинвазивной хирургии, эндопротезирования и артроскопии крупных суставов, стабилизирующих операций на позвоночнике при его повреждениях, заболеваниях и деформациях, реконструктивных и пластических операций, а также развитие детской и подростковой травматологии и ортопедии и др.). Будет проводиться работа по открытию отделений/коек для реабилитации пациентов травматолого-ортопедического профиля; внедрению костного банка – для замещения дефектов костной ткани и лечения посттравматических остеомиелитов.

      Совместно с национальным центром биотехнологий будут продолжены исследования по применению клеточных технологий в травматологии и ортопедии. Будут развиваться аддитивные технологии для предоперационного планирования, изготовления индивидуальных имплантов. Продолжится трансферт инновационных технологий, методов диагностики и лечения пациентов с травмами и заболеваниями опорно-двигательного аппарата в регионы.

      Продолжится совместная работа с автономной организацией образования "Назарбаев Университета" по разработке экзоскелетов для ранней активации и реабилитации пациентов после травм.

      Для улучшения оперативного межведомственного реагирования при ЧС и ДТП будут внедрены ситуационные центры по травматологии на базе крупных медицинских организаций поэтапно в каждом регионе.

      Продолжится работа по увеличению объема аллергологической диагностики в рамках ГОБМП и системе ОСМС, включая молекулярную аллергодиагностику. Будет проведена работа по усилению службы в части подготовки кадров и оснащению современным оборудованием.

      Откроются специализированные аллергологические отделения в городских стационарах и специализированные койки для оказания помощи пациентам с синдромом Лайелла в отделениях ОАРИТ областных стационаров. Будет создана национальная вакцина для специфической иммунотерапии поллиноза на полынь с использованием рекомбинантных молекул, тем самым улучшено качество иммунологической медицинской помощи. Будут внедрены методы ранней диагностики первичных иммунодефицитов, расширены иммунотерапия и иммунореабилитация при онкологических заболеваниях.

      Вместе с тем будут отработаны вопросы улучшения качества аллергодиагностики, включая молекулярную аллергодиагностику, тем самым обеспечена доступность на уровне областных центров и городов.

      Будет создан республиканский научно-практический центр аллергологии, иммунологии и иммунореабилитологии.

      Будут проработаны вопросы по использованию клеточных биотехнологий в программе лечения больных неврологического профиля, внедрению в практику технологии лечения больных с фармакорезистентными формами рассеянного склероза, нейродегенеративных заболеваний с использованием аутологичной трансплантации гемопоэтических стволовых клеток, а также как альтернативный метод лечения бокового амиотрофического склероза.

      Создание областных центров орфанных аутоиммунных, демиелинизирующих и нейродегенеративных заболеваний на базах многопрофильных стационаров и клинических базах ведущих кафедр медицинских университетов позволит проводить раннюю диагностику, определять и подбирать тактику лечения, согласно персонифицированному подходу терапии, повысить доступность и эффективность оказания качественной помощи пациентам, в том числе живущим в отдаленных регионах.

      Для координации деятельности неврологической службы и решения проблем аутоиммунных, демиелинизирующих и нейродегенеративных заболеваний будут создан республиканский центр компетенций орфанных, аутоиммунных и нейродегенеративных болезней на базе некоммерческого акционерного общества "Казахский национальный медицинский университет им С.Д. Асфендиярова", внедрена лабораторная диагностика на олигоклональные антитела, аквапорин 4, анти-МОГ, фенотипирование лимфоцитов.

      Для развития и совершенствования деятельности ревматологической службы будет уделено особое внимание оказанию своевременной и доступной медицинской помощи больным с системными аутоиммунными и иммуно-воспалительными болезнями и мерам по снижению инвалидности и смертности. Для координации деятельности ревматологической службы республики и решения проблем ревматических болезней будут создан Научный центр ревматологии на базе НАО "Казахский Национальный медицинский университет им С.Д. Асфендиярова", использованы инновационные методы лечения, генно-инженерной терапии биологическими препаратами, современные методы реабилитации и физиотерапии, методы инструментальной диагностики поражения суставов, разработаны и актуализированы клинические протокола в соответствии с международными рекомендациями.

      Будет пересмотрен стандарт организации оказания ревматологической помощи больным в соответствии с уровнем регионализации в зависимости от сложности оказываемой медицинской технологии.

      Будут включены в перечень заболеваний, подлежащих II и III этапам восстановительного лечения и медицинской реабилитации, некоторые ревматические нозологии в целях предупреждения инвалидизации и улучшения качества жизни.

      В рамках запуска больницы "Национальный координационный центр экстренной медицины" будут созданы республиканский центр (институт) анестезиологии-реаниматологии и центр терапии боли (острой и хронической) (Pain management). Для улучшения качества и координации обучения по анестезиологии-реаниматологии будет организована единая республиканская база сертификации по международным стандартам аккредитации (BLS, ACLS, PALS, NRP, PhTLS и т.д.), улучшены проведения противошоковых мероприятий согласно международным протоколам.

      Для развития лабораторной службы системы здравоохранения будет проведено поэтапное материально-техническое оснащение медицинских лабораторий больниц районного, городского и областного уровня с соблюдением требований по биологической безопасности. Централизация, автоматизация, информатизации и аккредитация на соответствие международным стандартам будут основой реструктуризации и реформы лабораторной службы системы здравоохранения. Повышение качества лабораторной диагностики будет обеспечено через внедрение национальных программ внешней оценки качества лабораторных исследований. К 2026 году через нормативное регулирование будут усилены требования для выполнения исследований в рамках ГОБМП и ОСМС в аккредитованных лабораториях в соответствии со стандартом СТ РК ISO-15189-2015 "Лаборатории медицинские. Требования к качеству и компетентности", создан координационный отдел по лабораторной диагностике на уровне республиканской организации.

      Во всех областях при областных многопрофильных больницах будут открыты современные бактериологические лаборатории, оснащенные современным оборудованием для обеспечения своевременной постановки диагноза, определения антибиотикочувствительности.

      В целях улучшения доступности высокотехнологичной медицинской помощи и качественного оказания офтальмологической помощи планируется открытие офтальмологических больниц в регионах и офтальмологических отделений на базе областных многопрофильных больниц, а также будут проработаны вопросы создания Центра офтальмологии, координирующего организационно-методическую и практическую работу с регионами.

      Очень важным этапом развития отечественной офтальмологии является расширение сети районных и городских центров диабета, на базе которых будут организованы консультации эндокринологов, офтальмологов и других специалистов для пациентов с данной патологией.

      В рамках развития школьной медицины будут усилены меры по профилактике и лечению миопии у детей, созданию условий обучения, препятствующих прогрессированию этого заболевания.

      В целях совершенствования отоларингологической помощи будут приняты меры по укомплектованию штатов организаций здравоохранения отоларингологами, обеспечению отоларингологических отделений многопрофильных больниц современным эндоскопическим оборудованием для диагностики и оперативного вмешательства, созданию экспертного совета из числа ведущих профильных специалистов по принятию решения актуальных вопросов в оториноларингологии и сурдологии и открытию НИИ Оториноларингологии, Хирургии головы и шеи, где будет производиться лечение тяжелых больных (взрослых и детей).

      В целях улучшения урологической и андрологической службы пересматривается перечень высокотехнологичной медицинской помощи, будет создан центр урологической и андрологической службы по организационно-методической и практической работе с регионами.

      Для улучшения качества жизни мужчин пожилого возраста и ранней диагностики урологической и андрологической патологии на уровне ПМСП будет проводиться скрининговое исследование лиц старше 55 лет на раннее выявление доброкачественной гиперплазии предстательной железы – трансректальное УЗИ, эндоскопическая диагностика – цистоскопия с биопсией.

      Повсеместно во всех регионах на II-III уровне регионализации при многопрофильных больницах будут внедрены дистанционная ультразвуковая и контактная литотрипсия пациентам с мочекаменной болезнью с подготовкой специалистов в симуляционном центре "EndoSchool" на базе научного центра урологии имени академика Б.У. Джарбусынова.

      Для развития стоматологической службы будут совершенствоваться нормативно-правовая база и усилена работа по профилактике стоматологических заболеваний.

      Местными исполнительными органами будут приведены в соответствие материально-техническое состояние и оснащение современным стоматологическим оборудованием государственных стоматологических организаций.

      Будет усовершенствован механизм финансирования стоматологических услуг путем прямых договоров между Фондом социального медицинского страхования и стоматологическими организациями.

      Для качественного оказания медицинской помощи работающим во вредных условиях труда будет совершенствоваться медицина труда (профессиональная патология) с гармонизацией нормативно-правовых актов с восстановлением института профессиональных заболеваний.

      В рамках развития патологоанатомической службы планируются организация республиканского центра патоморфологии с функциями координатора деятельности паталогоанатомической службы, учебно-методического и консультативного обеспечения патологоанатомических исследований, а также открытие региональных референс лабораторий по морфологической диагностике онкологических заболеваний с использованием иммуногистохимических и молекулярно-генетических исследований. Будут разработаны программы подготовки лаборанта-гистолога из специалистов со средним медицинским образованием клинического профиля (лечебное дело, сестринское дело).

      Будет разработан типовой проект для строительства зданий патологоанатомических отделений организации здравооохранения городского и районного уровня. Местными исполнительными органами будет обеспечено проведение ремонтных работ и реконструкции зданий организаций, осуществляющих патологоанатомическую диагностику, согласно типовому проекту. Будут приведены в соответствие со стандартом оснащения специализированным оборудованием патологоанатомических бюро и патологоанатомических отделений организации здравоохранения.

      Продолжатся развитие службы скорой медицинской помощи, в том числе открытие отделений СМП при организациях ПМСП с прикрепленным населением более 20 000 человек. Местными исполнительными органами проведена работа по оснащению и обновлению санитарным автотранспортом, улучшению материально-технической базы зданий СМП.

      Кроме того, будет проработан вопрос введения парамедиков.

      Будут развиваться служба курортологии, для координации и развития научной деятельности будет создан научный исследовательский институт (НИИ) курортологии и медицинской реабилитации как единый научно-методический центр профилактической и восстановительной медицины на базе республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр реабилитации "Бурабай", разработана нормативно-правовая база, регламентирующая деятельность санаторно-курортных медицинских организаций.

      По медицинской реабилитации будут расширены перечни предоставляемых услуг для пациентов после перенесенных онкологических операций, а также услуги медицинской реабилитации на 3 этапе, усовершенствована нормативно-правовая база в области медицинской реабилитации, продолжатся обучение и подготовка врачей ПМСП, реабилитологов и средних медицинских работников.

      Для лиц, находящихся в пенитенциарных системах, будет доступна медицинская реабилитация второго этапа после перенесенных острых состояний по профилям кардиология, неврология и травматология. Будет проведено обучение врачей реабилитологов. В медицинских организациях, в том числе пенитенциарной системы, местными исполнительными органами будут проработаны вопросы развития инфраструктуры, улучшения материально-технической базы, оборудования, открытия новых региональных реабилитационных центров, оказывающих медицинскую реабилитацию в системе ОСМС, по новым технологиям.

      2.3. Усиление охраны материнства и детства, оздоровление детей с ограниченными возможностями

      Охрана материнства

      Для оказания мультидисциплинарной специализированной медицинской помощи беременным и родильницам с тяжелыми экстрагенитальными заболеваниями, гнойно-септическими осложнениями, явлениями сердечно-сосудистой, легочной, печеночной недостаточности будут организованы профильные койки на базе многопрофильных стационаров с предоставлением возможности родоразрешения в любом сроке.

      На базе ведущих перинатальных центров начнут функционировать консультативно–диагностические центры, куда будут направляться беременные женщины с высоким фактором риска.

      С целью снижения нагрузки на перинатальные центры в городах, где отсутствуют родовспомогательные организации 1 уровня, будут открываться родильные отделения 1 уровня на существующих площадях медицинских организации для госпитализации беременных с физиологическим течением беременности.

      Родовспомогательные организации 3-его уровня будут демонстрировать передовой опыт перинатальной помощи и станут учреждениями лучшей практики для региона, где медицинские работники родовспомогательных организаций других уровней будут проходить практико-ориентированную стажировку.

      Данная функция будет входить в обязательства организаций третьего уровня и учитываться при проведении национальной аккредитации учреждений.

      С целью снижения уровня аборта будет совершенствоваться работа по планированию семьи и охвату предгравидарной подготовки женщин, в том числе с хроническими экстрагенитальными заболеваниями, которые повлияют на течение и исход планируемой беременности и родов. Будет рассматриваться возможность внесения в перечень амбулаторного лекарственного обеспечения контрацептивных препаратов для охвата женщин с отягощенным акушерским анамнезом, хроническими экстрагенитальными заболеваниями и по социальным показаниям.

      Будет активно продолжаться работа по обеспечению доступа к безопасному аборту на уровне ПМСП, мониторингу внедрения безопасных технологий и замене хирургического аборта на медикаментозное прерывание беременности или вакуум аспирацию.

      С целью снижения заболеваемости, инвалидизации и смертности детей в результате развития врожденных пороков развития плода предусматривается проведение реформы пренатальной диагностики в соответствии с международными требованиями.

      На базе национального научного центра материнства и детства будут создан республиканский центр охраны плода и организованы отделения на базе перинатальных центров в регионах, где будут проводиться все виды пренатальной диагностики.

      Будут приниматься меры по улучшению инфраструктуры и материально-технической базы организаций родовспоможения, в том числе путем дооснащения современным медицинским и лабораторным оборудованием в соответствии с обновленными стандартами.

      Для оказания комплексной, высокоспециализированной медицинской помощи беременным и детям определена потребность и планируется строительство 8 современных, соответствующих мировым стандартам перинатальных центров в городах Астане, Костанае, Жезказгане, Атырау, Уральске, Шымкенте, Сарыагаше и Ордабасинском районе Туркестанской области.

      Местными исполнительными органами будут обеспечены текущий и капитальный ремонт, материально-техническое оснащение, укомплектованность кадрами родильных домов, детских больниц и родильных отделений.

      Будут укреплены кадровые ресурсы службы родовспоможения. Усилия будут направлены на повышение профессионального уровня специалистов родовспомогательных организаций, на обучение по направлениям: акушерство и реанимация для мультидисциплинарных групп со всех регионов страны.

      Вместе с тем особое внимание будет уделяться инфекционному контролю. В условиях концентрации родов в родовспомогательных организациях 3 уровня регионализации особенно актуально обеспечение качества ухода и должного контроля инфекций, связанных с оказанием медицинской помощи. Родовспомогательные организации 3 уровня будут оснащены бактериологическими лабораториями с микробиологическими анализаторами для идентификации большинства микроорганизмов для определения чувствительности к антибактериальным препаратам через 48 часов с момента поступления материала в лабораторию.

      Будет внедряться паспорт здоровья семейных пар для сохранения и улучшения репродуктивного потенциала молодых путем проведения профилактических осмотров до вступления в брак.

      Охрана детства

      Будут приниматься меры по улучшению инфраструктуры и материально-технической базы детских стационаров путем дооснащения современным медицинским и лабораторным оборудованием в соответствии с обновленными стандартами и обеспечения соответствующей инфраструктурой.

      Возьмут свое развитие специализированные методы помощи по офтальмологии, кардиохирургии и неонатальной хирургии в столице, областных центрах и городах республиканского значения.

      Будет рассмотрена возможность открытия/функционирования единого центра детской неврологии в республике по диагностике, лечению детских неврологических и нейромышечных заболеваний.

      Продолжится улучшение охвата и объема профилактическими мероприятиями на здоровье ребенка, введение программы ВОЗ "Интегрированное ведение болезней детского возраста", а также универсальной прогрессивной модели патронажа, рекомендованной Детским фондом ООН (ЮНИСЕФ).

      Будет увеличен охват медицинской реабилитацией детей с ограниченными возможностями, в том числе через открытие 17 центров раннего вмешательства "Қамқорлық" для детей от 0 до 3 лет, которые ежегодно будут охватывать свыше 10 тысяч детей раннего возраста с нарушениями развития и рисками их возникновения. Проводимая работа увеличит доступность к услугам медицинской реабилитации детей с ограниченными возможностями в 2 раза и прогнозно обеспечит охват до 50 % детей с ограниченными возможностями.

      Местными исполнительными органами будут отремонтированы и оснащены необходимым оборудованием все Дома ребенка в системе здравоохранения.

      Будет разработан стандарт школьной медицины, регламентирующий штатные нормативы, материально-техническое оснащение медицинских пунктов школ с внедрением электронного паспорта школьника. Основными элементами охраны подросткового здоровья будут определены: широкая агитация всеми средствами социума за здоровый образ жизни, пропаганда спорта, физической активности и здорового питания, внедрение образовательных программ.

      В рамках проведения скринингового теста на аутизм и другие нарушения в развитии M-CHAT-R будут продолжены работы по раннему выявлению детей с расстройствами аутистического спектра на уровне ПМСП с дальнейшей диспансеризацией и социализацией таких детей.

      2.4. Развитие единого цифрового пространства здравоохранения (eHealth) обеспечит консолидацию полученной из разных источников медицинской информации вокруг конкретного пациента посредством интеграции информационных систем в сфере здравоохранения, повысит качество оказания государственных услуг в электронном формате. В целях обеспечения комплексного подхода по внедрению платформенной модели по всей территории Казахстана будет определен единый оператор по цифровизации в области здравоохранения.

      Архитектура электронного здравоохранения eHealth будет способствовать полноценному и всестороннему формированию национального электронного паспорта здоровья граждан, что обеспечит повышение качества и доступности медицинской помощи, ориентированной на потребности граждан, а также переход на реализацию непрерывного наблюдения за состоянием здоровья пациентов и бесшовного предоставления медицинских сервисов.

      Будут исключены дублирование функций в разных информационных системах, несвоевременная актуализация данных, разрозненность информационных систем.

      Также будет обеспечена реализация принципа "цифровая свобода", согласно которому представится возможность передачи данных между МИС без потери данных, что позволит исключить зависимость медицинских организации от МИС.

      Будут сформированы национальные электронные паспорта здоровья и электронные паспорта медицинских учреждений, реализованы комплексные меры по автоматизированному формированию потребности на ЛС и МИ: запуск единого классификатора лекарственных средств и медицинских изделий, внедрение маркировки и контроля движения и остатков лекарственных средств, реинжиниринг и цифровая трансформация бизнес-процессов – от регистрации лекарственных средств до процессов диагностики.

      Планируются реализация единого хранилища лабораторных исследований (ЕИП 2.0), создание хранилищ электронных медицинских документов, модуля "Медотводы", сервиса обмена клиническими данными между медицинскими организациями, функционала корректировки данных вакцинации посредством мобильного приложения egov, функционала для учета и мониторинга вакцинирования населения от всех заболеваний, в том числе учет распределения вакцин, объединение всех PACS систем.

      В рамках проектов по развитию технологий дополненной и виртуальной реальности (AV/VR), искусственного интеллекта в здравоохранении наряду с внедрением программного обеспечения будет предусмотрен закуп оборудования для медицинских организаций, совместимого с цифровыми системами обработки, хранения и передачи медицинских изображений.

      В рамках реализации национального проекта "Технологический рывок за счет цифровизации, науки и инноваций" будет проведена работа по внедрению информационной системы скорой медицинской помощи (далее – ИС СМП). С помощью цифровизации службы скорой медицинской помощи планируется пересмотреть управление вызовами и бригадами, проводить анализ по причинам обращений за скорой и неотложной помощью.

      Местными исполнительными органами проводится работа по оснащению бригад скорой помощи планшетами, по интеграции ИС СМП с информационными системами Министерства и МИС для получения доступа к медицинским данным пациентов, к информации о наличии койко-мест в медицинских организациях, местонахождениях бригад скорой помощи, что позволит принять клинические решения (при постановке диагноза и назначении лечения), сократить количество медицинских ошибок, ввести безбумажную документацию.

      Системы оказания телемедицинских услуг будут приведены в соответствие с международными стандартами, включая расширение спектра диагностических услуг и использование современных цифровых решений.

      Также будут реализованы мероприятия по переводу на дистанционный формат медицинских услуг, позволяющие предоставлять дистанционные медицинские услуги в целях диагностики, лечения, медицинской реабилитации и профилактики заболеваний и травм, проведения исследований и оценок посредством цифровых технологий, обеспечивающих дистанционное взаимодействие медицинских работников между собой, с физическими лицами, а также документирование совершаемых ими действий и внедрение дистанционного мониторинга здоровья граждан с использованием "умных браслетов". Использование "умных браслетов" позволит мониторировать и проводить наблюдение за самочувствием пациентов дистанционно, следить за состоянием пациента без участия человека при отклонении от нормативных показателей подается сигнал лечащему врачу, что позволит обеспечить своевременное оказание медицинской помощи пациенту, состоящему на диспансерном учете.

      Для обеспечения пациент-ориентированности будут продолжено дальнейшее развитие службы поддержки пациентов и внутренней экспертизы, внедрены оценка удовлетворенности населения качеством и доступностью медицинской помощью (услуг) через МИС и мобильные приложения, а также самоконтроль медицинских работников и конфиденциальный аудит без страха быть наказанным – "культура безопасности". Будут обеспечены ограниченный доступ к информации о состоянии здоровья стационарных пациентов близким родственникам через МИС и автоматизация рабочего места эксперта государственного органа в сфере оказания медицинской помощи.

      В медицинских организациях будут разработаны механизмы информированного общественного мониторинга и обратной связи с населением, а также стандарты по улучшению госпитального сервиса ("Қонақжайлы медицина") и организация регулярного (не менее 1 раза в год) обучения медицинского персонала навыкам эффективной коммуникации с пациентами (тренинги), формирующего навык. Продолжится дальнейшее развитие национальной аккредитации государственных медицинских организаций.

      Продолжится формирование каналов обратной связи, что позволит населению своевременно получать информацию по участию в системе ОСМС и доступной медицинской помощи (контакт-центр, Qoldau24/7 и др.).

      2.5. Укрепление материально-технической базы организаций здравоохранения

      Для обновления инфраструктуры медицинских организаций будет сформирован перечень потенциальных инвестиционных проектов до 2025 года, которые будут реализованы из различных источников финансирования. Будут построены современные больницы в регионах и 2 научно-инновационных центра в городах Астане, Алматы.

      В целом на долгосрочный период запланированы строительство и открытие не менее 600 объектов ПМСП, 20 новых больниц на районном, городском и областном уровнях, а также капитальный ремонт 1 033 действующих больниц и поликлиник, организаций службы крови, а также обновление технического парка организаций службы крови в связи с высоким износом высокотехнологичного оборудования.

      Будут приняты меры по стимулированию частных инвестиций и реинвестированию в сфере здравоохранения, в том числе через механизмы ГЧП.

      Национальный оператор в области здравоохранения "Turar Healthcare" выступит центром компетенций в сфере "Health planning" при планировании инвестиционных проектов, а также в инвестиционном и постинвестиционном периодах.

      Будет разработана программа оснащения медицинской техникой организаций здравоохранения на пятилетний период с определением источников финансирования для комплексного оснащения по приоритетным направлениям "под ключ".

      Направление 3. Обеспечение санитарно-эпидемиологического благополучия населения и биологическая безопасность, включающие:

      – совершенствование системы обеспечения санитарно-эпидемиологического благополучия населения;

      – создание национальной системы биологической безопасности;

      – внедрение системы эпидемиологического прогнозирования и реагирования;

      – развитие лабораторной службы СЭС;

      – модернизация материальной технической базы и цифровизация службы.

      В целях своевременного реагирования на появление новых штаммов коронавируса, пандемий КВИ и иных инфекционных заболеваний будет осуществляться поддержка разработки унифицированных тест-систем и собственных вакцин.

      C учетом новых глобальных вызовов будут создана национальная информационная система биологической безопасности и обеспечено адаптирование системы к быстрому реагированию на потенциальные угрозы и риски, чрезвычайные ситуации. Для поддержания коллективного иммунитета и стабильной эпидемиологической ситуации продолжится работа по ревакцинации населения.

      Разработка и внедрение информационной системы санитарно- эпидемиологического надзора и электронного санитарного паспорта предприятия позволят оцифровать основные направления деятельности санитарно-эпидемиологической службы,

      Продолжится обучение по внедрению принципов системы менеджмента безопасности пищевых продуктов на основе принципов ХАССП.

      Будет продолжено внедрение требований международных медико-санитарных правил (ММСП) и глобальной программы охраны здоровья на 2019-2023 годы, включающих обеспечение мониторинга, анализа и прогнозирования угроз и чрезвычайных ситуаций в области общественного здравоохранения.

      Для улучшения инфраструктуры будут построены новые лаборатории, отремонтированы и оснащены высокотехнологичным оборудованием действующие лаборатории санитарно-эпидемиологической экспертизы в соответствии с международными стандартами.

      Продолжится скрининг метод ПЦР тестирования по определению мутации вирусов КВИ для принятия оперативных противоэпидемических мер.

      Будут внедрены 5 научно обоснованных систем прогнозирования по КВИ, вакциноуправляемым, особоопасным и вновь возникающим инфекциям, представляющим наибольшую опасность, создан межведомственный научный кластер по их изучению и оценке (разработка национального плана исследований).

      В рамках реализации Закона Республики Казахстан "О биологической безопасности Республики Казахстан" будут пересмотрены системы подготовки и непрерывного профессионального развития специалистов, в том числе по международным стандартам (FETP, Frontline), будет обеспечена социальная защита отдельных специалистов, работающих с группами патогенности.

      Общая численность профильных сотрудников, подлежащих сертификационным курсам обучения, каждые пять лет составляет 4500 работников санитарно-эпидемиологической экспертизы или по 900 ежегодно.

      Направление 4. Повышение эффективности системы подготовки и повышения квалификации кадров, включающие:

      – внедрение интегрированной модели высшего медицинского образования;

      – обеспечение остродефицитными квалифицированными кадрами, особенно в сельской местности;

      –внедрение модели непрерывного профессионального развития работников здравоохранения;

      – повышение статуса и внедрение системы юридической и финансовой защиты медицинских и фармацевтических работников;

      – развитие медицинских университетов как флагманов инноваций, научных разработок, трансферта передовых разработок в области диагностики и лечения, качества подготовки медицинских кадров;

      – прохождение медицинскими ВУЗами международной аккредитации образовательных программ в области здравоохранения;

      - усиление роли средних медицинских работников расширенной практики путем закрепления самостоятельного приема и передачи им дополнительных врачебных функций;

      – расширение перечня сертификационных курсов и курсов повышения квалификации для медицинских работников;

      – увеличение количества грантов резидентуры за счет республиканского и местного бюджета;

      – актуализация региональных планов развития человеческих ресурсов здравоохранения.

      Продолжится развитие непрерывной интегрированной модели высшего медицинского образования (6 лет), включающей бакалавриат, интернатуру и магистратуру. Будет внедрена обязательная резидентура для самостоятельной клинической практики врачей узкой специальности. Данная модель основана на международном опыте и позволит обеспечить высокое качество подготовки врачей через практическое обучение на разных уровнях оказания медицинской помощи (районный, городской, областной, республиканский), повысит их конкурентоспособность, расширит академическую мобильность, обеспечит преемственность образовательных программ.

      Будут продолжены подготовка средних медицинских работников на основе триединства (наука, образование и клиническая практика), размещение государственного заказа на подготовку магистров и докторов PhD в сестринском деле.

      Местные исполнительные органы будут ответственными за развитие кадровой политики, удовлетворение потребности, планирование и размещение государственного заказа на подготовку средних медицинских работников региона.

      Будет продолжена подготовка медицинских сестер расширенной практики. Поэтапно некоторые функции врача общей практики / семейного врача будут переданы медицинским сестрам расширенной практики, что позволит повысить качество медицинской помощи, частично перераспределить рутинную нагрузку врача.

      В каждом стандарте медицинской службы будет определена роль медицинской сестры в процессе оказания медицинской помощи.

      Местные исполнительные органы ответственны за материально-техническое обеспечение медицинских колледжей, его кадровое обеспечение, разработку проектно-сметной документации (ПСД), проведение капитального и текущего ремонта, обеспечение клиническими базами. Будет рассмотрен вопрос передачи действующих, а также вновь открываемых хосписов и отделений сестринского ухода в собственность или доверительное управление медицинским колледжам.

      Медицинские колледжи, не отвечающие современным требованиям подготовки медицинских сестер, будут закрыты. Государственная аттестация медицинских колледжей станет действенным инструментом оценки возможностей медицинских колледжей к качественной подготовке кадров с техническим и профессиональным, послесредним образованием (ТиПО).

      Для усиления притока финансовых средств в медицинские колледжи будут разработана и утверждена методика формирования стоимости обучения по государственному заказу, а также пересмотрена в сторону увеличения стоимость образовательного гранта ТиПО.

      С целью удержания лучшего профессорско-преподавательского состава в медицинских колледжах местными исполнительными органами будет обеспечено повышение их заработной платы на 20 % выше средней заработной платы врачей по региону.

      Будет продолжено внедрение модели сестринской службы в организациях здравоохранения Республики Казахстан с введением в штатное расписание должности заместителя руководителя (главного врача, директора) по сестринскому делу и медицинской сестры расширенной практики. Дальнейшее внедрение сестринских диагнозов и сестринских вмешательств будет способствовать правильной организации работы медицинских специалистов среднего звена: рациональной расстановке кадров, перераспределению функций между врачами, средним и младшим медицинским персоналом.

      Обеспечение потребности в кадрах практического здравоохранения планируется также за счет увеличения государственного заказа на подготовку врачей узкого профиля по востребованным специальностям как за счет республиканского бюджета, так и за счет средств местного бюджета. Так, в течение трех лет ежегодное количество государственного заказа на подготовку в резидентуре будет увеличено на 70%.

      Кадровый потенциал ПМСП будет улучшаться за счет подготовки семейных врачей в резидентуре и передачи некоторых функций узких специалистов врачам общей практики / семейным врачам, участковым педиатрам и терапевтам.

      Будут созданы университетские больницы и клиники при всех медицинских ВУЗах через строительство новых объектов или передачу существующих медицинских организаций города/региона ВУЗам.

      С целью удержания лучшего профессорско-преподавательского состава в ВУЗах, НИИ, НЦ будет обеспечено повышение их заработной платы на 20% выше средней заработной платы врачей по региону.

      С целью увеличения притока финансов будет актуализирована стоимость образовательного гранта на бакалавриат, резидентуру, магистратуру, докторантуру.

      С целью популяризации врачебных специальностей и социальной защиты обучающихся ежегодно будет повышаться стипендия для бакалавров, интернов на 20%, резидентов, магистрантов, докторантов на 15% от стипендии 2020 года.

      Концентрация дополнительного и неформального образования в ВУЗах, НИИ, НЦ, высших медицинских колледжах позволит проводить мониторинг и осуществлять контроль качества подготовки медицинских кадров.

      Будет проводиться дальнейшая работа по совершенствованию каталога программ дополнительного образования в части увеличения количества и расширения программ повышения квалификации и сертификационных курсов. Будет проведена работа по увеличению количества сертификационных курсов, обеспечивающих потребности практического здравоохранения.

      С учетом международного опыта подготовки кадров и предложения главных внештатных экспертов по профильным направлениям будут пересмотрены Номенклатуры медицинских и фармацевтических специальностей и перечень специальностей и специализаций подлежащих сертификации специалистов в области здравоохранения.

      Будет внедрен механизм оценки профессиональной квалификации специалистов системы здравоохранения с привлечением профильных профессиональных ассоциаций.

      На основании потребностей практического здравоохранения будет продолжено ежегодное повышение квалификации медицинских кадров государственных организаций здравоохранения, в том числе за рубежом.

      Для развития отраслевой системы квалификаций в области здравоохранения будет создан отраслевой совет по профессиональным квалификациям в области здравоохранения, сформированы экспертные сообщества отраслевой системы квалификаций в разрезе всех специальностей и специализаций.

      Будет проведена работа по усилению роли профессиональных ассоциаций в части определения уровня профессиональной квалификации специалиста соответствующего профиля.

      Будут подготовлены квалифицированные кадры по биомедицине, сестринскому делу в рамках магистратуры, докторантуры и постдокторантуры, ориентированные на персонализированную медицину.

      В рамках внедрения системы юридической и финансовой защиты медицинских работников с 2023 года планируются внедрение модели "вмененного" страхования профессиональной ответственности, утверждение порядка определения страхового случая, а также условий осуществления страховых выплат, внесения нормы по классификации видов медицинских инцидентов.

      Будут проработаны вопросы внедрения поэтапного перехода на лицензирование врачей и средних медицинских работников на основе международного опыта.

      Будет продолжено принятие мер по повышению статуса медицинских работников, усовершенствованию механизмов стимулирования, реализации программы восстановления работников здравоохранения в период и после чрезвычайных ситуаций.

      Для защиты здоровья, безопасности и благополучия работников здравоохранения будет разработана программа по охране здоровья медицинских работников, включающая ежегодные профилактические осмотры, профессиональную реабилитацию, введение помощи психологов.

      В рамках повышения статуса медицинских и фармацевтических работников вводится почетное звание "Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері" с выплатой единовременной стимулирующей выплаты в размере 1000-кратного МРП, а также стимулирующей выплаты в размере 500-кратного МРП за звание "Лучший по профессии".

      В целях привлечения и стимулирования молодых специалистов, особенно в сельские местности, будут проработаны вопросы минимальных мер социальной поддержки за счет местных бюджетов.

      Направление 5. Развитие лекарственного обеспечения и фармацевтической промышленности, включающее:

      - улучшение системы планирования и контроля качества на всех этапах движения ЛС и МИ;

      - внедрение цифровизации учета и всех процессов обращения ЛС и МИ;

      - внедрение маркировки и прослеживаемости ЛС;

      - создание благоприятных условий в системе регулирования ЛС для привлечения прямых инвестиций в фармацевтическую отрасль;

      - развитие отечественного производства ЛС и МИ и повышение их доступности.

      Внедрение механизма цифрового учета ЛС и МИ улучшит обеспеченность пациентов, находящихся на динамическом наблюдении, также обеспечит мониторинг соблюдения дозирования и принятия медицинских препаратов пациентами, которые подкреплены системами идентификации.

      Активные меры по сотрудничеству с глобальными фармацевтическими корпорациями, привлечению инвестиций из ряда компаний, а также из числа ведущих мировых фармацевтических производителей Big Pharma, трансферту технологий и новейших разработок в отечественное производство ЛС и МИ будут способствовать увеличению его объема.

      Будут проработаны вопросы локализации производства ЛС и МИ с отечественными и зарубежными производителями, разработки механизмов долгосрочных договоров и внедрения в практику механизмов контрактов жизненного цикла.

      Долгосрочные договора, заключаемые с ОТП, позволят казахстанским фармацевтическим компаниям развернуть производство новых лекарств и получить гарантированный рынок потребления фармацевтической продукции. Для этого будут упрощены действующие процедуры по государственной регистрации, закупу, оценке безопасности и качества (сертификации), патентной защите, заключению долгосрочных договоров в рамках ГОБМП и системе ОСМС. Продолжится работа по регистрации инновационных ЛС и МИ.

      Будут обеспечены совершенствование и принятие мер по вступлению национального фармацевтического инспектората в систему международного сотрудничества фармацевтических инспекций (PIC/S).

      Будет проведен комплекс мероприятий, направленных на проектирование, строительство и введение в эксплуатацию фармацевтических производств, научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы при разработке и освоении производства новых конкурентоспособных лекарственных препаратов, формирование пула высококвалифицированных кадров и развитие научной базы, создание сырьевых баз в регионах из отечественного лекарственного растительного сырья и производство субстанций, разработку, апробацию и внедрение новых биологических и фармацевтических препаратов.

      Для дальнейшего развития биофармацевтической науки и промышленности продолжится работа национального холдинга QazBioPharm.

      Созданные центры для проведения лабораторных и технических испытаний МИ, научно-исследовательский центр и фармацевтический кластер (R&D) по разработке инновационных ЛС и МИ будут аккредитованы по международным стандартам. Лаборатории для проведения доклинических исследований будут усилены и аккредитованы на соответствие GLP.

      Будут предприняты меры по достижению уровня зрелости бенчмаркинга ВОЗ национального регулятора путем развития национального регулятора (FDA) для международного признания отечественной фармпродукции.

      Для решения вопросов самообеспечения страны препаратами крови будет продолжена работа по развитию контрактного фракционирования отечественного сырья (плазмы донорской крови) с возвратом полученных препаратов в Казахстан.

      Направление 6. Совершенствование системы медицинской и фармацевтической науки, включающее:

      - развитие кадрового потенциала медицинской и фармацевтической науки;

      - развитие материально-технической инфраструктуры и кадрового потенциала медицинской и фармацевтической науки;

      - развитие рынка биомедицинских и клинических исследований;

      - совершенствование правовых механизмов разработки, внедрения и применения результатов научных разработок и инновационных технологий в систему здравоохранения.

      Развитие научного кадрового потенциала, инфраструктуры медицинской и фармацевтической науки и рынка биомедицинских исследований будет обеспечиваться через поэтапное увеличение объемов программно-целевого финансирования научных исследований.

      Укрепление инфраструктуры медицинских ВУЗов и научных организаций будет осуществляться за счет средств республиканского бюджета и в рамках ГЧП проектов путем повышения оснащения существующих и открытия новых научных подразделений. Будет выделено отдельное финансирование для разработки ПСД, проведения капитального и текущего ремонта ВУЗов, НИИ, НЦ с участием государства в уставном капитале. На оснащение современным медицинским оборудованием будет определено целевое финансирование.

      Будет созданы лаборатории молекулярно-генетического профиля на базе университетских клиник.

      Будут оказана методологическая помощь в получении научных грантов для ВУЗов, НИИ, НЦ.

      Для укрепления кадрового научного потенциала организаций образования и науки в области здравоохранения будут выделяться целевые гранты на докторантуру PhD, также предусмотрены обучение (дополнительное и неформальное обучение) производственного и научного персонала ВУЗов, НИИ, НЦ за рубежом за счет средств РБ, местного бюджета и собственных средств организации, участие ученых в научных конференциях, симпозиумах, семинарах, научных съездах. Будут привлекаться для работы в организациях образования и науки "лучшие умы" системы здравоохранения. Продолжится работа по планомерному поэтапному повышению заработной платы ученых ВУЗов, НИИ, НЦ, привлечению, селекции и суперселекции научных кадров со студенческого периода, среди молодых ученых. Будет активизирована работа локальных, республиканских советов студенческой науки и советов молодых ученых.

      Медицинская и фармацевтическая наука будет обеспечивать национальную систему здравоохранения эффективными разработками с коммерциализацией результатов научных исследований для профилактики, раннего выявления и лечения заболеваний и состояний, влияющих на продолжительность и качество жизни населения.

      Планируется внедрение программы персонализированной терапии, в том числе на основе использования персонализированных клеточных трансплантатов для восстановительной и заместительной терапии утраченных функций органов и систем.

      Отдельным направлением будут биомедицинские исследования, направленные на снижение устойчивости к противомикробным препаратам.

      Будут созданы механизмы четкого правового регулирования апробации, внедрения и дальнейшего применения результатов клинических научных разработок и инновационных медицинских технологий, проведения трансляционных исследований.

      Будет создан национальный регистр биомедицинских исследований, обеспечивающий доступ (в формате Open Access) к результатам всех биомедицинских исследований, проводимых на территории Республики Казахстан, независимо от источника финансирования.

      Будут пересмотрены подходы к реализации программ магистратуры и докторантуры с акцентом на планирование и методологию научных изысканий, усиление качества диссертационных работ, а также развиваться практика постдокторских исследований и программ непрерывного профессионального развития для исследователей.

      Развитие рынка клинических исследований будет обеспечиваться, в том числе через привлечение инвестиций крупных фармацевтических компаний и зарубежных грантов.

      Основную роль в реализации 4П-медицины сыграют генетические лаборатории и биобанки, медицинские информационные системы и искусственный интеллект. Для этого будут создан биобанк для проведения клинических исследований в области персонализированной медицины с базой больших данных, а также обеспечено надлежащее оснащение генетических лабораторий и иных научных лабораторий в медицинских ВУЗах и научных организациях. Будут приняты системные меры для развития биоинженерии и биотехнологий в здравоохранении.

      Направление 7. Совершенствование финансирования медицинской помощи, включающее:

      – повышение охвата и доступности для населения приоритетных направлений медицинских услуг;

      – повышение эффективности функционирования системы обязательного социального медицинского страхования;

      – усиление роли Фонда социального медицинского страхования.

      Система ОСМС будет реализована с учетом соблюдения принципов социальной защищенности граждан, обеспечения солидарной ответственности за охрану здоровья населения и минимизации социальных рисков.

      Будут разработаны и реализованы меры по расширению охвата незастрахованного населения системой ОСМС и усилению информационно-разъяснительной работы по данному направлению.

      Поэтапное снижение доли карманных расходов домохозяйств будет осуществлено путем обеспечения доступности медицинской помощи в рамках ГОБМП и в системе ОСМС, развития системы добровольного медицинского страхования и привлечения средств благотворительных фондов.

      Планирование медицинской помощи в рамках ГОБМП и ОСМС будет осуществляться с учетом эпидемиологических и демографических особенностей регионов.

      На основе пересмотра подходов к финансированию отрасли будут обеспечены диверсификация источников, увеличение финансирования здравоохранения с усилением роли добровольного медицинского страхования, совершенствование тарифной и контрактной политик.

      Для обеспечения доступности медицинской помощи сельскому населению будут разработаны финансовые механизмы мотивации расширения услуг субъектами села.

      Ежегодно внедрение в клиническую практику новых медицинских технологий будет обеспечиваться путем отбора наиболее эффективных технологий и выделения до 1% средств от поступлений в систему ОСМС.

      Будут совершенствоваться механизмы закупа и оплаты медицинских услуг в системе ОСМС через автоматизацию процессов между субъектами здравоохранения, внедрения оценки и ранжирования субъектов здравоохранения по результатам оценки их деятельности, мониторинга качества и объемов медицинской помощи.

      Тарифная политика будет направлена на стимулирование привлечения инвестиций в сектор здравоохранения. Будут пересмотрены тарифы на возмещение медицинских услуг. Клинико-затратные группы, включающие стимулы повышения качества медицинской помощи, станут приоритетным механизмом закупа стационарной помощи. Будут проработаны механизмы финансирования обновления основных средств для всех медицинских организаций независимо от форм собственности, что поддержит развитие истинной конкуренции в оказании медицинских услуг. Внедрение способов оплаты, ориентированных на результат, будет реализовано наряду с совершенствованием механизмов сбора клинических данных в информационные системы, что станет реальным стимулом для развития компетенций медицинских работников, их мотивации в вопросах оказания пациент-ориентированных услуг.

      В рамках совершенствования контрактной политики будут внедрены индикаторная оценка и ранжирование потенциальных поставщиков при распределении объемов ГОБМП и ОСМС. Будут разработаны предложения по внедрению требований к поставщикам медицинской помощи по обязательному персонифицированному учету и предоставлению доступа к информации по расходам в рамках ГОБМП и в системе ОСМС. Кроме того, контрактная политика будет направлена на приоритетное предложение поставщиками медицинских услуг в рамках ОСМС. Будет продолжено совершенствование корпоративного управления и современных принципов менеджмента в медицинских организациях.

      Будут приняты меры по повышению доступности лекарственных средств в системе ОСМС.

      Усиление роли ФСМС будет обеспечено за счет дальнейшего повышения эффективности и прозрачности его деятельности. Будет осуществляться постоянное повышение эффективности механизмов финансирования, процессов расчета и прогнозирования объемов медицинской помощи с учетом потребностей населения и международного опыта, а также контроля качества предоставляемых поставщиками медицинских услуг.

      Кроме того, продолжится работа по совершенствованию механизмов выявления случаев фактически не оказанных медицинских услуг и принятию соответствующих мер экономического воздействия к поставщикам. Это позволит внедрить в медицинских организациях культуру постоянного повышения качества медицинской помощи и улучшения сервиса обслуживания пациентов, исключить приписки медицинскими организациями и повысит прозрачность расходования средств в рамках ГОБМП и ОСМС.

      Будут продолжены работы по цифровизации и автоматизации деятельности ФСМС. Единое информационное пространство здравоохранения будет обеспечивать необходимые наборы данных для внедрения сложных методов финансирования и мониторинга качества и полноты оказания помощи в рамках системы ГОБМП и ОСМС.

      Будет продолжена работа по повышению охвата и доступности для населения приоритетных направлений медицинских услуг. В первую очередь, это ПМСП, скрининговые программы, программы управления заболеваниями, сельское здравоохранение, дистанционная медицина, развитие сестринского дела и патронажной службы в соответствии с приоритизацией доступности амбулаторно-поликлинической помощи для населения.

      Будет проведена работа по формированию эффективных механизмов охвата добровольного медицинского страхования трудовых мигрантов и иностранных студентов, обучающихся в Республике Казахстан.

      Реализация данной Концепции будет осуществляться с вовлечением всех представителей практического здравоохранения и гражданского общества, медицинских неправительственных организаций, являющихся истинными бенефициарами службы охраны здоровья.

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

      Сноска. Раздел 6 – в редакции постановления Правительства РК от 29.02.2024 № 141.

№ п/п

Показатель

2021 год (факт)

2022 год (план)

2023 год (план)

2024 год (план)

2025 год (план)

2026 год (план)

1

Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, число лет

70,23

73,7

74,2

74,6

75,0

75,1

2

Увеличение доли граждан Казахстана, ведущей здоровый образ жизни, %

23,2

24,0

30,0

35,0

45,0

-

3

Снижение заболеваемости ожирением среди детей (0-14 лет), на 100 тыс. населения

44,0

38,3

42,1

40,0

38,5

-

4

Снижение распространенности табакокурения среди населения Казахстана в возрасте от 15 лет (национальное исследование GATS, проводится 1 раз в 5 лет), %

-

-

-

-

19,0

-

5

Численность населения, охваченного услугами передвижных медицинских комплексов, количество населения, млн

1,8

1,2

1,5

1,7

2,0

-

6

Увеличение количества врачей, обученных в ведущих мировых центрах, в том числе по интенсивной терапии, количество человек

-

-

52

52

52

-

7

Увеличение количества образовательных грантов резидентуры по остродефицитным специальностям, количество

1500

1500

2600

3060

3800

-

8

Уровень удовлетворенности населения качеством и доступностью медицинских услуг, предоставляемых медицинскими учреждениями, %

57,7

69,6

73,0

76,5

80,0

81,0

9

Доля адаптированных зарубежных технологий от общего количества внедренных новых технологий, %

16,6

16,8

17

18

19

20

10

Снижение стандартизованного коэффициента смертности от болезней системы кровообращения, на 100 тыс. населения

230,80

223,9

217,2

122,5

118,8

115,2

11

Снижение стандартизованного коэффициента смертности от злокачественных заболеваний, на 100 тыс. населения

72,48

70,3

68,2

57,2

56,2

55,1

12

Материнская смертность, на 100 тыс. родившихся живыми

44,7

11,0

10,8

10,4

10,0

9,9

13

Младенческая смертность, на 1000 родившихся живыми

8,44

7,5

7,4

7,3

7,2

7,1

14

Доля медицинских организаций, обеспечивающих обмен данными с ядром e-Densaulyq, %

-

50

65

80

90

-

15

Инвестиции в основной капитал в здравоохранении, % реального роста к уровню 2019 года

143,0

219,4

273,4

333,0

372,2

106,6*

16

Ежегодное количество новых и модернизированных объектов здравоохранения, соответствующих мировым стандартам оказания медицинской помощи, количество

-

3

5

10

24

-

17

Показатель достоверности лабораторных исследований СЭС, %

91

92

93

94

95

95

18

Уровень обеспеченности медицинскими работниками сельского населения в соответствии с минимальным нормативом, на 10 тыс. сельского населения

87,2

87,3

87,6

87,7

87,8

88,0

19

Количество новых производств по выпуску лекарственных средств и медицинских изделий, ед.

4

5

8

7

6

-

20

Доля закупа единым дистрибьютором отечественных лекарственных средств и медицинских изделий, в % к общему объему закупа

34

37

40

45

50

50

21

Средний индекс Хирша персонала организаций медицинского образования и науки, индекс

0,32

0,34

0,37

0,41

0,45

0,50

22

Доля аккредитованных лабораторий/центров на соответствие международным стандартам, % (GLP и ISO-17025) (проводится 1 раз в 2 года)

-

-

60

-

100

-

23

Уровень охвата населения в системе ОСМС,%

82,6

84,6

86,5

88,0

89,0

90,0


      Примечания:

      Расшифровка аббревиатур:

      ОСМС – обязательное социальное медицинское страхование;

      СЭС – санитарно-эпидемиологическая служба;

      GLP – Good Laboratory Practice, система требований к организации, планированию и проведению доклинических (неклинических) исследований веществ (лекарственных средств), оформлению результатов и контролю качества указанных исследований;

      GATS – General Agreement on Trade in Services, эпидемиологическое исследование по определению распространенности табакокурения по методике Всемирной организации здравоохранения;

      ISO – International Organization for Standardization, международная организация по стандартизации.

      * Строительство ключевых медицинских объектов завершается в 2025 году.

      Реализация в полном объеме заложенных в Концепции принципов, подходов и видения развития отрасли в Республике Казахстан позволит достичь следующих ожидаемых результатов в 2026 году:

      снижение уровня риска преждевременной смертности в возрасте от 30 до 70 лет от сердечно-сосудистых, онкологических, хронических респираторных заболеваний и диабета до 19,30 (факт 2021 года – 21,80 %);

      2) повышение индекса здоровья беременных женщин до 83,0 % (факт 2021 года – 77,8 %);

      3) повышение доли пролеченных стационарных больных с использованием инновационных технологий и высокотехнологических услуг в рамках ГОБМП и в системе ОСМС до 1,1 % (факт 2021 года – 0,6 %);

      4) снижение уровня износа зданий медицинских организаций до 44,5 % (факт 2021 года – 51,7 %);

      5) повышение доли отечественных производителей лекарственных средств и медицинских изделий до 50 %;

      6) создание национальной системы прогнозирования и биобезопасности Казахстана.

      При реализации Концепции в приоритетном порядке за счет средств государственного бюджета средства выделяются на достижение индикаторов/показателей, отраженных в национальных проектах соответствующей отрасли.

      На другие мероприятия средства будут выделяться с учетом развития экономики и потенциала увеличения доходной базы бюджета.


  Приложение к Концепции
развития здравоохранения
Республики Казахстан
до 2026 года

План действий по реализации Концепции развития здравоохранения Республики Казахстан до 2026 года

      Сноска. План – в редакции постановления Правительства РК от 29.02.2024 № 141.

№ п/п

Наименование реформ /основных мероприятий

Форма завершения

Сроки исполнения

Ответственные за исполнение


1

2

3

4

5

Направление 1. Формирование здорового образа жизни и профилактика неинфекционных заболеваний

Целевой индикатор 1. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, число лет (2022 г. – 73,7, 2023 г. – 74,2, 2024 г. – 74,6, 2025 г. – 75,0, 2026 г. – 75,1)


Основные мероприятия




1.1.

Проведение массовых мероприятий, посвященных охране здоровья граждан и формированию здоровых привычек, через мобильные приложения и другие платформы

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО, МКИ

1.2.

Пересмотр отечественных стандартов по качеству воздуха в жилых помещениях и выбросам вредных веществ в окружающую среду (питьевая вода, почва) в соответствии с международными стандартами

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

август 2023 года

МЗ, МЭПР, МИО

1.3.

Разработка системы мониторинга состояния окружающей среды внутри помещений общественных зданий для детей

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

Ноябрь 2022 года

МЗ, МП

1.4.

Проведение информационно-образовательной работы по вопросам здорового и рационального питания (продукты с высоким содержанием соли, сахара, жиров, трансжиров), в том числе среди детей, с целью укрепления навыков здоровья

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МКИ, МИО

1.5.

Разработка стандарта школьной медицины

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

Декабрь 2022 года

МЗ

1.6.

Проведение информационно-разъяснительной работы по предотвращению и уменьшению вреда, связанного с употреблением табака и алкоголя

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

1.7.

Внедрение современных методик скрининга, диагностики и лечения для повышения качества специализированной диабетологической помощи в Казахстане

методические рекомендации

апрель 2023 года

МЗ, МИО

1.8.

Выделение квот на проведение экстракорпорального оплодотворения (ЭКО) для семей, испытывающих проблемы с репродуктивным здоровьем

количество выделенных квот

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МИО

Целевой индикатор 2. Увеличение доли граждан Казахстана, ведущей здоровый образ жизни, % (2021 г. – 23,2, 2022 г. – 24,0, 2023 г. – 30,0, 2024 г. – 35,0, 2025 г. – 45,0)


Основные мероприятия




1.9.

Проведение исследования по определению распространенности факторов риска неинфекционных заболеваний по методике ВОЗ "STEPS", анализ и принятие мер по снижению распространенности факторов риска

результаты исследования,
отчет о принятых мерах

декабрь 2024 года

МЗ

1.10.

Обеспечение доступности молодежных центров здоровья к услугам по вопросам психического и репродуктивного здоровья подростков и молодежи

охват проконсультированных подростков и молодежи

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МИО

1.11.

Внедрение проекта "Здоровые города, регионы"

сертификаты ВОЗ

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МИО

1.12.

Внедрение проекта "Здоровые университеты"

сертификаты РГП на ПХВ "НЦОЗ"

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МНВО

1.13.

Разработка и внедрение программ "Здоровая осанка", "Здоровое зрение" для детей дошкольного и школьного возраста

программы, отчет по внедрению

декабрь 2024 года

МЗ, МП, МИО

1.14.

Проведение исследования по употреблению психоактивных веществ (далее – ПАВ) среди молодежи по методологии проекта Европейского школьного обследования по алкоголю и наркотикам с последующей разработкой и внедрением программ профилактики и диагностики рисков вовлечения молодежи в зависимость от ПАВ

программы, отчет по внедрению

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МИО, МП, МНВО

1.15.

Проведение информационно- разъяснительной работы среди населения Республики Казахстан по профилактике травматизма (падение, утопление, выпадение из окон детей), потребления табака, алкоголя, ПАВ; физической активности; правильному питанию

отчет о проведенных мероприятиях

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МКИ, МНВО, МВД, МЧС

1.16.

Организация мероприятий по поддержанию здорового образа жизни среди граждан старшего поколения, в том числе вовлечению в занятия физической культурой и спортом, а также формированию устойчивой мотивации к активному долголетию

количество проведенных мероприятий

декабрь 2024 – 2025 годы

МИО, МЗ, МТС

1.17.

Повышение грамотности населения по вопросам здоровья, в том числе: реализация телепроектов по пропаганде здорового образа жизни и охране здоровья в СМИ и социальных сетях

интервью специалистов

декабрь 2024 – 2025 годы

МКИ, МЗ, МИО

1.18.

Создание электронной платформы Е-ЗОЖ для продвижения новых принципов здорового образа жизни

электронная платформа

декабрь 2025 года

МЗ, МЦРИАП, МИО

1.19.

Внедрение проекта "Школы, способствующие укреплению здоровья"

сертификаты РГП на ПХВ "НЦОЗ"

декабрь 2024 – 2025 годы

МИО, МЗ, МП, НПП "Атамекен" (по согласованию)

Целевой индикатор 3. Снижение заболеваемости ожирением среди детей (0-14 лет) на 100 тыс. населения (2021 г. – 44,0, 2022 г. – 38,3, 2023 г. – 42,1, 2024 г. – 40,0, 2025 г. – 38,5)


Основные мероприятия




1.20.

Развитие сети предприятий по здоровому питанию "Здоровые столовые", "Здоровые кафетерии", "Здоровое бистро", "Здоровые магазины"

информация об открытии объектов по здоровому питанию

декабрь 2024 – 2025 годы

МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию)

1.21.

Введение акциза на сахаросодержащие напитки (в эквиваленте цены 0,5 бутылки ССН – 200 тенге)

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2025 года

МНЭ, МФ, МЗ, НПП "Атамекен"
(по согласованию)

1.22.

Проведение эпидемиологического исследования по эпидемиологическому надзору за детским ожирением в рамках инициативы ВОЗ "СОSI"

исследование

декабрь 2024 года

МЗ

Целевой индикатор 4. Снижение распространенности табакокурения среди населения Казахстана в возрасте от 15 лет (национальное исследование GATS проводится 1 раз в 5 лет), % (2025 г. – 19,0)
 


Основные мероприятия




1.23.

Проведение глобального опроса детей 13-15 лет и взрослых о потреблении табачных изделий (Global Youth Tobacco Study и Global Adult Tobacco Study) для оценки реализуемых мероприятий

исследование

декабрь 2025 года

МЗ, МП, МИО

1.24.

Реализация комплекса мер по сокращению потребления табачных изделий (внедрение 100 % бездымной среды в обществе, контроль за рекламой, запретом курения в общественных местах и другое)

отчет о проведенных мероприятиях

декабрь 2025 года

МЗ, МНЭ, МФ, МТИ, МКИ, МИО

Направление 2. Совершенствование организации медицинской помощи

Целевой индикатор 5. Численность населения, охваченного услугами передвижных медицинских комплексов, % (2021 г. – 1,8, 2022 г. – 1,2, 2023 г. – 1,5, 2024 г. – 1,7, 2025 г. – 2,0)


Основные мероприятия




2.1.

Обеспечение населения, проживающего в отдаленных сельских населенных пунктах, медицинскими услугами с привлечением передвижных медицинских комплексов

отчет

декабрь 2025 года

МЗ, МИО

Целевой индикатор 6. Увеличение количества врачей, обученных в ведущих мировых центрах, в том числе по интенсивной терапии, количество человек (2023 г. – 52, 2024 г. – 52, 2025 г. – 52)


Основные мероприятия




2.2.

Подготовка врачей в ведущих мировых центрах, в том числе по интенсивной терапии, для службы родовспоможения

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ

Целевой индикатор 7. Увеличение количества образовательных грантов резидентуры по остродефицитным специальностям, количество (2021 г. – 1500, 2022 г. – 1500, 2023 г. – 2600, 2024 г. – 3060, 2025 г. – 3800)


Основные мероприятия




2.3.

Увеличение количества грантов на подготовку медицинских кадров, в том числе узких и дефицитных специальностей, включая детские

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МНВО

2.4.

Увеличение количества образовательных грантов МИО на подготовку медицинских кадров в резидентуре по остродефицитным специальностям

постановление акимата

декабрь 2024 – 2025 годы

МИО

Целевой индикатор 8. Уровень удовлетворенности населения качеством и доступностью медицинских услуг, предоставляемых медицинскими учреждениями, % (2022 г. – 69,6, 2023 г. – 73,0, 2024 г. – 76,5, 2025 г. – 80,0, 2026 г. – 81,0)


Основные мероприятия




2.5.

Расширение применения дистанционных медицинских услуг на уровне оказания ПМСП в рамках реализации приказа Министра здравоохранения Республики Казахстан от 1 февраля 2021 года № ҚР ДСМ-12 "Об утверждении правил организации, предоставления и оплаты дистанционных медицинских услуг"

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.6.

Разработка Дорожной карты развития фтизиопульмонологической службы в Республике Казахстан на 2023 – 2025 годы

совместный приказ ГО

декабрь 2022 года

МЗ, МВД, МИО

2.7.

Запуск единого консультативного инсультного центра "24/7 Telestroke-центр"

консультативный инсультный центр

декабрь 2023 года

МЗ, АО "НЦН"
(по согласованию)

2.8.

Разработка и внедрение стандартов по улучшению госпитального сервиса в медицинских организациях

приказы руководителей медицинских организаций

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.9.

Внедрение оценки удовлетворенности населения качеством и доступностью медицинской помощи (услуг) через МИС и мобильные приложения

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2023 года

МЗ, МИО

2.10.

Внедрение механизма информированного общественного мониторинга и обратной связи с населением в медицинских организациях

информация в МЗ

апрель 2024 года

МИО

2.11.

Разработка и внедрение стандартов аккредитации для повышения качества предоставляемых медицинских услуг

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

октябрь 2023 года

МЗ

2.12.

Автоматизация рабочего места эксперта государственного органа в сфере оказания медицинской помощи

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2024 года

МЗ

2.13.

Разработка и совершенствование стандартов организации оказания медицинской помощи с учетом междисциплинарных подходов и персонифицированных технологий

приказы Министра здравоохранения Республики Казахстан

декабрь 2024 – 2026 годы

МЗ

Целевой индикатор 9. Доля адаптированных зарубежных технологий от общего количества внедренных новых технологий, % (2022 г. – 16,8, 2023 г. – 17, 2024 г. – 18, 2025 г. – 19, 2026 г. – 20)


Основные мероприятия




2.14.

Внедрение инновационных технологий диагностики и лечения заболеваний

решения объединенной комиссии по качеству медицинских услуг

декабрь 2024 – 2026 годы

МЗ

2.15.

Внедрение новых видов и увеличение объемов наиболее востребованных видов высокотехнологичной медицинской помощи

приказы Министра здравоохранения Республики Казахстан

декабрь 2024 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.16.

Внедрение инновационных методов лечения на аппарате роботизированного стереотаксического ассистента

решение объединенной комиссии по качеству медицинских услуг

декабрь 2024 года

МЗ, АО "НЦН"
(по согласованию)

Целевой индикатор 10. Снижение стандартизованного коэффициента смертности от болезней системы кровообращения, на 100 тыс. населения (2022 г. – 223,9, 2023 г. – 217,2, 2024 г. – 122,5, 2025 г. – 118,8, 2026 г. – 115,2)


Основные мероприятия




2.17.

Расширение сети инсультных центров и центров коронарного вмешательства (ЧКВ)

приказы местных исполнительных органов

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.18.

Совершенствование стандартов организации оказания медицинской помощи пациентам с инсультом на основе доказательной медицины и передового опыта мировой практики

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

декабрь 2023 года

МЗ, МИО, АО "НЦН" (по согласованию)

2.19.

Пересмотр клинических протоколов диагностики и лечения по приоритетным направлениям инсультной службы на основе доказательной медицины и передового опыта мировой практики

клинические протоколы

декабрь 2022 – 2025 годы

МЗ, "ННЦРЗ им. С. Каирбековой" (по согласованию)

2.20.

Проведение информационно-разъяснительной работы по ведению здорового образа жизни в профилактике цереброваскулярных заболеваний

медиаплан

декабрь 2022 – 2023 годы

МЗ, АО "НЦН"
(по согласованию), МИО

2.21.

Разработка и внедрение индикативной оценки оказания медицинской помощи при ведении пациентов с осложнениями БСК на основе доказательной медицины и передового мирового опыта

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

сентябрь 2023 года

МЗ, МИО

2.22.

Организация посредством СМИ и социальных сетей выступлений специалистов практического здравоохранения, вузов и НИИ/НЦ о влиянии поведенческих факторов риска на развитие БСК

интервью специалистов

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.23.

Пересмотр перечня и норматива минимального оснащения инструментальным диагностическим оборудованием организаций амбулаторно-поликлинического звена в целях обеспечения полноты обследования групп населения, подверженных развитию БСК

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

Июль 2023 года

МЗ

2.24.

Рассмотрение возможности открытия кабинетов хронической сердечной недостаточности на уровне АПО

информация в Правительство Республики Казахстан

Январь 2023 года

МЗ, МИО

2.25.

Внедрение в практическое здравоохранение регистров пациентов с хронической сердечной недостаточностью и фибрилляцией предсердий

электронные регистры

Декабрь 2023 года

МЗ, "ННЦРЗ им. С. Каирбековой" (по согласованию)

Целевой индикатор 11. Снижение стандартизованного коэффициента смертности от злокачественных заболеваний, на 100 тыс. населения (2022 г. – 70,3, 2023 г. – 68,2, 2024 г. – 57,2, 2025 г. – 56,2, 2026 г. – 55,1)


Основные мероприятия




2.26.

Разработка Комплексного плана по борьбе с онкологическими заболеваниями на 2023 – 2027 годы

постановление Правительства Республики Казахстан

апрель 2023 года

МЗ, МИО, ОФ "Қазақстан халқына" (по согласованию)

2.27.

Расширение охвата целевых групп путем увеличения скрининговых осмотров для улучшения выявляемости на ранних стадиях злокачественных новообразований

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.28.

Модернизация и расширение онкологических скрининговых программ – внедрение скрининга рака легкого с использованием низкодозной компьютерной томографии

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

апрель 2023 года

МЗ, МИО

2.29.

Модернизация диагностического радиологического оборудования – компьютерных и магнитно-резонансных томографов, аппаратов ультразвуковой и рентгенологической диагностики, оснащение автоматизированными системами выявления опухолей с технологией искусственного интеллекта

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2025 годы

МЗ, МИО

2.30.

Расширение спектра противоопухолевых препаратов, совершенствование условий разведения цитостатиков и получения пациентами лекарственного лечения

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

апрель 2024 года

МЗ, МИО, ОФ "Қазақстан халқына" (по согласованию)

2.31.

Обновление парка цифровых маммографов, приобретение аппаратов с передовой функцией Томосинтез и передвижных станций маммографии

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2025 годы

МЗ, МИО

2.32.

Модернизация лабораторий морфологической, иммуно-гистохимической, молекулярно-генетической диагностики и укомплектование областных онкологических центров эндоскопическим диагностическим оборудованием экспертного уровня

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2025 годы

МЗ, МИО

2.33.

Развитие фотодинамической терапии при опухолях кожи и других визуальных локализациях

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

апрель 2024 года

МЗ, МИО

2.34.

Оснащение онкологических центров современными аппаратами малоинвазивной хирургии, операционно-реанимационным оборудованием и обновление парка высокотехнологичного лучевого оборудования

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2025 годы

МЗ, МИО, ОФ "Қазақстан халқына" (по согласованию)

2.35.

Продолжение расширения методов радионуклидного лечения, молекулярно-генетического тестирования, лучевой терапии (протонной терапии)

протокол ОКК, протокол диагностики и лечения, приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2025 годы

МЗ, МИО

2.36.

Усиление потенциала специалистов онкологической службы за счет повышения квалификации за рубежом

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО, ОФ "Қазақстан халқына" (по согласованию)

Целевой индикатор 12. Материнская смертность, на 100 тыс. родившихся живыми (2022 г. – 11,0, 2023 г. – 10,8, 2024 г. – 10,4, 2025 г. – 10,0, 2026 г. – 9,9)


Основные мероприятия




2.37.

Совершенствование стандартов оказания медицинской помощи беременным, роженицам и родильницам и принятие мер по усилению обследований по снижению материнской смертности на основе доказательной медицины и передового опыта в мировой практике

приказы Министра здравоохранения Республики Казахстан

Декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.38.

Расширение применения дистанционных медицинских услуг на уровне оказания стационарной помощи беременным и послеродовым женщинам регионов с организацией мультидисциплинарного консилиума

информация в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.39.

Пересмотр маршрутизации беременных в соответствии с имеющимися рисками в зависимости от географическо- территориальных особенностей и отдаленности сельских населенных пунктов с учетом укомплектованности медицинскими кадрами и оснащенности медицинским оборудованием районных больниц

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.40.

Совершенствование инновационных, высокоэффективных, ресурсосберегающих технологий в акушерстве, основанных на принципах доказательной медицины, путем проведения мастер-классов на базе республиканских клиник с привлечением ведущих специалистов зарубежных клиник и направления врачей в ведущие зарубежные клиники

сертификаты обучения

Декабрь 2023 – 2025 годы

МЗ, МИО, ОФ "Қазақстан халқына" (по согласованию)

2.41.

Разработка и мониторинг достижения индикаторов для руководителей УЗ и МО по обеспечению охвата профилактическими медицинскими осмотрами женщин фертильного возраста; выявлению и оздоровлению экстрагенитальной патологии до беременности; охвату прегравидарной подготовки, антенатальному наблюдению, исходу беременности и родов

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.42.

Пересмотр клинических протоколов диагностики и лечения по приоритетным направлениям родовспоможения на основе доказательной медицины и передового опыта в мировой практике

протокол ОКК

Декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.43.

Укрепление материально-технической базы родовспомогательных организаций путем оснащения современными аппаратами, операционно-реанимационным оборудованием

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2025 годы

МЗ, МИО, ОФ "Қазақстан халқына" (по согласованию)

2.44

Укомплектование кадрами и совершенствование клинических навыков практикующих медицинских работников организаций родовспоможения на базе симуляционных центров

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2025 годы

МЗ, МИО, ОФ "Қазақстан халқына" (по согласованию)

2.45.

Проведение информационно-разъяснительной работы по укреплению репродуктивного здоровья, планированию семьи и профилактике инфекций, передаваемых половым путем

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

Целевой индикатор 13. Младенческая смертность, на 1000 родившихся живыми (2022 г. – 7,5, 2023 г. – 7,4, 2024 г. – 7,3, 2025 г. –7,2, 2026 г. – 7,1)


Основные мероприятия




2.46.

Разработка плана, предусматривающего эффективные механизмы и меры реализации по снижению младенческой смертности

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

Ноябрь 2022 года

МЗ, МИО

2.47.

Разработка стандарта организации оказания неонатальной медицинской помощи

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

Апрель 2023 года

МЗ, МИО

2.48.

Увеличение охвата детей универсальным прогрессивным патронажным наблюдением с целью снижения смертности детей в возрасте до 1 года на дому

информация в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.49.

Пилотное внедрение мобильного приложения "Патронажная медсестра" для увеличения охвата детей патронажным наблюдением

отчет о внедрении и реализации пилотного проекта

Апрель 2023 года

МЗ, МИО

2.50.

Разработка стандарта организации оказания детской онкогематологической помощи

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

Декабрь 2023 года

МЗ, МИО

2.51.

Разработка стандарта организации оказания детской хирургической помощи

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

Ноябрь 2023 года

МЗ, МИО

Целевой индикатор 14. Доля медицинских организаций, обеспечивающих обмен данными с ядром e-Densaulyq, % (2022 г. – 50, 2023 г. – 65, 2024 г. – 80, 2025 г. – 90


Основные мероприятия




2.52.

Наполнение клиническими данными национальных электронных паспортов здоровья населения

аналитический отчет в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2024 года

МЗ, МЦРИАП, МИО, РГП на ПХВ "НЦЭ" (по согласованию)

2.53.

Подключение станций скорой медицинской помощи к ядру e-Densaulyq

аналитический отчет в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2025 года

МЗ, МЦРИАП, РГП на ПХВ "НКЦЭМ" (по согласованию)

2.54.

Внедрение и развитие архитектурного решения ядра e-Densaulyq

аналитический отчет в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2025 года

МЗ

2.55.

Внедрение систем обработки, хранения и передачи медицинских изображений, интегрированных с цифровыми медицинскими аппаратами (PACS)

аналитический отчет в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2025 года

МЗ, МИО

2.56.

Внедрение телемедицины и дистанционного мониторинга здоровья граждан с использованием "умных браслетов"

аналитический отчет в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2025 года

МЗ, МЦРИАП, МИО

2.57.

Создание единого хранилища с клиническими данными национальных электронных паспортов здоровья населения и электронных паспортов медицинских учреждений

аналитическая справка в Правительство Республики Казахстан

Апрель 2025 года

МЗ, МИО

Целевой индикатор 15. Инвестиции в основной капитал в здравоохранении, % реального роста к уровню 2019 года (2022 г. – 219,4, 2023 г. – 273,4, 2024 г. – 333,0, 2025 г. – 372,2, 2026 г. – 106,6)


Основные мероприятия




2.58.

Строительство и модернизация медицинских организаций, в том числе университетских клиник, для улучшения инфраструктуры здравоохранения, включая механизмы государственно-частного партнерства

акт приемки в эксплуатацию

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.59.

Укрепление материально-технической оснащенности медицинских организаций

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

2.60.

Улучшение инфраструктуры организации родовспоможения путем строительства перинатальных центров, соответствующих международным стандартам, и проведения капитального ремонта действующих организаций

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

Целевой индикатор 16. Ежегодное количество новых и модернизированных объектов здравоохранения, соответствующих мировым стандартам оказания медицинской помощи, количество (2022 г. – 3, 2023 г. – 5, 2024 г. – 10, 2025 г. – 24)


Основные мероприятия




2.61.

Реализация инвестиционных проектов по строительству не менее 20-ти современных больниц и 2-х научно-инновационных центров, в том числе в рамках государственно-частного партнерства, концессии, в городах. Астане, Алматы, Шымкенте, Туркестане, Петропавловске, Караганде, Актобе, Кокшетау, Усть-Каменогорске, Атырау, Таразе, Кызылорде, Актау, Павлодаре, Костанае

акт приемки в эксплуатацию

декабрь 2024 - 2025 годы

МЗ, МИО, АО "ФНБ "Самрук-Қазына" (по согласованию)

2.62.

Строительство и модернизация в регионах не менее 20-ти объектов, в том числе принятие мер по дальнейшему развитию инфраструктуры республиканских подведомственных организаций МЗ (в том числе РГП на ПХВ "ННОЦ", РГП на ПХВ "ННЦТО", ГУ "РПБСТИН", РГП на ПХВ "РКГИОВ")

акт приемки в эксплуатацию

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МИО

2.63.

Cоздание временных и постоянных рабочих мест

количество созданных рабочих мест

декабрь 2025 года

МЗ, МИО

Направление 3. Обеспечение санитарно-эпидемиологического благополучия населения и биологическая безопасность

Целевой индикатор 17. Показатель достоверности лабораторных исследований СЭС, % (2022 г. – 92, 2023 г. – 93, 2024 г. – 94, 2025 г. – 95, 2026 г. – 95)


Основные мероприятия




3.1.

Создание и запуск государственной информационной системы биобезопасности

разработка технического задания на ГИС "Биологическая безопасность" и акт ввода в эксплуатацию

декабрь 2023 – 2025 годы

МЗ

3.2.

Внедрение программ по раннему предупреждению, прогнозированию и реагированию на национальные и глобальные риски

методологические рекомендации

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ

3.3.

Подготовка сертифицированных кадров лабораторий для обеспечения доступа населения к высокоточным лабораторным исследованиям

акты ввода оборудования в эксплуатацию, сертификаты подготовки

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ

3.4.

Информирование населения о безопасности пищевой продукции путем использования мобильного приложения

информационное наполнение мобильного приложения

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ

3.5.

Цифровизация СЭС, в том числе создание и внедрение системы санитарно-эпидемиологического надзора

акт ввода в эксплуатацию

апрель 2024 года

МЗ, МЦРИАП

3.6.

Поэтапное обновление устаревшего оборудования и модернизация современным аналитическим лабораторным оборудованием лабораторий санитарно-эпидемиологической экспертизы

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ

3.7.

Расширение области аккредитации лабораторий санитарно-эпидемиологической экспертизы

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ

3.8.

Увеличение количества показателей лабораторных исследований, регламентированных техническими регламентами ЕАЭС

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ

3.9.

Внедрение новых вакцин для вакцинации против вируса папилломы человека

постановление Правительства Республики Казахстан

декабрь 2024 года

МЗ

3.10.

Информирование населения о безопасности пищевой продукции посредством введения реестра продукции, не соответствующей требованиям нормативных актов ЕАЭС

информационное наполнение сайта – раздел реестр несоответствующей продукции

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ

3.11.

Взаимодействие с таможенными органами по внесению недобросовестных участников внешнеэкономической деятельности (УВЭД) в систему управления рисками (красный коридор)

информационное наполнение сайта недобросовестных участников внешнеэкономической деятельности (УВЭД)

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ

3.12.

Создание регуляторных механизмов межведомственного взаимодействия по планированию, координации и мониторингу мер в отношении зоонозных заболеваний, антибиотикорезистентности, биобезопасности и пищевой безопасности

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2024 года

МЗ, МСХ, МЧС, МЭПР

3.13.

Создание межведомственного научного кластера по изучению и оценке вновь возникающих и эндемичных инфекционных заболеваний

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2024 года

МЗ, МСХ, МЭПР

3.14.

Внедрение новых методов исследования в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2023 – 2025 годы

МЗ

Направление 4. Повышение эффективности системы подготовки и повышения квалификации кадров

Целевой индикатор 18. Уровень обеспеченности сельского населения медицинскими работниками в соответствии с минимальным нормативом обеспеченности регионов медицинскими работниками, на 10 тыс. сельского населения (2022 г. – 87,3, 2023 г. – 87,6, 2024 г. – 87,7, 2025 г. – 87,8, 2026 г. – 88,0)


Основные мероприятия




4.1.

Предоставление социальной поддержки работникам медицинских организаций

решение маслихата

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

4.2.

Внедрение модели непрерывного интегрированного медицинского образования

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

ноябрь 2022 года

МЗ

4.3.

Внедрение нового формата управления сестринской службой в медицинских организациях

информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО

4.4.

Внедрение модели профессионального развития работников здравоохранения в рамках реализации концепции обучения в течение всей жизни (непрерывное образование)

акт ввода в эксплуатацию

июль 2023 года

МЗ, МНВО

4.5.

Запуск профессионального регистра медицинских кадров, имеющего интеграцию с национальной образовательной базой данных

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

октябрь 2023 года

МЗ, МНВО

4.6.

Разработка проекта Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам здравоохранения", предусматривающего внедрение системы страхования профессиональной ответственности медицинских работников

проект Закона Республики Казахстан

июнь 2023 года

МЗ, МИО

Направление 5. Развитие лекарственного обеспечения и фармацевтической промышленности

Целевой индикатор 19. Количество новых производств по выпуску лекарственных средств и медицинских изделий, ед. (2021 г. – 4, 2022 г. – 5, 2023 г. – 8, 2024 г. – 7, 2025 г. – 6)


Основные мероприятия




5.1.

Внедрение отечественных и зарубежных технологий на производство наукоемких и инновационных лекарственных средств и медицинских изделий

акты внедрения

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МНВО

5.2.

Привлечение транснациональных компаний из числа ведущих мировых фармацевтических производителей Big Pharma – Top 50 для локализации производства на территории Республики Казахстан

проект Соглашения

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МИД

Целевой индикатор 20. Доля закупа единым дистрибьютором отечественных лекарственных средств и медицинских изделий в % к общему объему закупа, % (2022 г. – 37,0, 2023 г. – 40,0, 2024 г. – 45,0, 2025 г. – 50,0, 2026 г. – 50,0)


Основные мероприятия




5.3.

Внесение изменений и дополнений в приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 20 августа 2021 года № ҚР ДСМ-89 "Об утверждении правил обеспечения лекарственными средствами и медицинскими изделиями в рамках гарантированного объема бесплатной медицинской помощи, дополнительного объема медицинской помощи лицам, содержащимся в следственных изоляторах и учреждениях уголовно-исполнительной (пенитенциарной) системы, за счет бюджетных средств и (или) в системе обязательного социального медицинского страхования, а также правил и методики формирования потребности в лекарственных средствах и медицинских изделиях в рамках гарантированного объема бесплатной медицинской помощи, дополнительного объема медицинской помощи лицам, содержащимся в следственных изоляторах и учреждениях уголовно-исполнительной (пенитенциарной) системы, за счет бюджетных средств и (или) в системе обязательного социального медицинского страхования" для внедрения методики расчетов потребности ЛС и МИ согласно данным средней суточной дозы (DDD ВОЗ) и их автоматизации

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

ноябрь 2022 года

МЗ

5.4.

Внесение изменений и дополнений в приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 11 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-247/2020 "Об утверждении правил регулирования, формирования предельных цен и наценки на лекарственные средства, а также медицинские изделия в рамках гарантированного объема бесплатной медицинской помощи и (или) в системе обязательного социального медицинского страхования" для пересмотра системы ценообразования на ЛС и МИ путем оптимизации процесса, действующей методологии формирования предельных цен и автоматизации процесса

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

ноябрь 2023 года

МЗ

5.5.

Повышение научного и кадрового потенциала отрасли для фармацевтического производства (в том числе международная аккредитация научных центров и лабораторий)

сертификаты

декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ, АО "Национальный холдинг "QazBioPharm" (по согласованию)

5.6.

Разработка новых актуальных и (или) социально значимых вакцин, диагностических тест-систем с применением современных генно-инженерных технологий

регистрационное свидетельство

декабрь 2026 года

МЗ, АО "Национальный холдинг "QazBioPharm" (по согласованию)

5.7.

Цифровизация коллекций промышленных штаммов и зерновых культур для обеспечения биологической и продовольственной безопасности

акт ввода в промышленную эксплуатацию

декабрь 2025 года

МЗ, АО "Национальный холдинг "QazBioPharm" (по согласованию)

5.8.

Создание единого цифрового банка данных опасных, особо опасных инфекций и заболеваний на территории Республики Казахстан с целью формирования условий для развития фармацевтического производства актуальных средств диагностики вакцин и препаратов

акт ввода в промышленную эксплуатацию

декабрь 2025 года

МЗ, АО "Национальный холдинг "QazBioPharm" (по согласованию)

5.9.

Создание сырьевой базы в Жамбылской области из отечественного лекарственного растительного сырья и производство субстанций

акт ввода в эксплуатацию

Декабрь 2026 года

МЗ, АО "Национальный холдинг "QazBioPharm" (по согласованию), субъекты частного предпринимательства в области фармацевтики (по согласованию)

5.10

Повышение уровня зрелости бенчмаркинга ВОЗ национального регулятора

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2025 года

МЗ

Направление 6. Совершенствование системы медицинской и фармацевтической наук

Целевой индикатор 21. Средний индекс Хирша персонала организаций медицинского образования и науки, индекс (2022 г. – 0,34, 2023 г. – 0,37, 2024 г. – 0,41, 2025 г. – 0,45, 2026 г. – 0,50)


Основные мероприятия




6.1.

Разработка предложений по внесению изменений и дополнений в проект Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам науки" в части ведения национального регистра биомедицинских исследований и порядка проведения доклинических (неклинических) исследований

предложения в МНВО

июль 2023 года

МЗ, МНВО

6.2.

Утверждение концептуальных подходов развития биоинженерии и биотехнологий для внедрения биомедицинских исследований

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

сентябрь 2023 года

МЗ, МНВО, МСХ, МЦРИАП

6.3.

Поэтапное увеличение объемов программно-целевого финансирования научных исследований

решение РБК

Декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ, МНВО, медицинские вузы (по согласованию), НИИ (по согласованию), НЦ (по согласованию)

6.4.

Оценка результативности научной и инновационной деятельности медицинских вузов, НИИ, НЦ и развитие коммерциализации результатов научных исследований

результаты рейтинга

Апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, РГП на ПХВ "ННЦРЗ им. С. Каирбековой" (по согласованию)

6.5.

Дальнейшее укрепление научной инфраструктуры медицинских вузов

информация в Правительство

Декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ, медицинские вузы (по согласованию)

Целевой индикатор 22. Доля аккредитованных лабораторий /центров на соответствие международным стандартам, % (GLP и ISO-17025) (проводится 1 раз в 2 года) (2023 г. – 60, 2025 г. – 100)


Основные мероприятия




6.6.

Создание лабораторий/центров для проведения доклинических исследований, в том числе проведения биоаналитической части испытаний биоэквивалентности, аккредитованных на соответствие GLP

информация в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2025 года

МЗ, МТИ, МИО

6.7.

Создание лабораторий/центров для проведения лабораторных и технических испытаний медицинских изделий, аккредитованных по ISO-17025

информация в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2025 года

МЗ, МТИ, МИО

6.8.

Создание научно-исследовательских центров и фармацевтических кластеров (R&D) по разработке инновационных лекарственных средств и медицинских изделий

информация в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2025 года

МЗ, МНВО

6.9.

Разработка и испытание лекарственных средств, медицинских изделий и развитие технологий их производства

регистрация препаратов

Декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ, АО "Национальный холдинг "QazBioPharm"
(по согласованию)

6.10.

Аккредитация лабораторий/центров АО "Национальный холдинг "QazBioPharm" на соответствие международным стандартам (GLP и ISO-1725)

сертификаты надлежащей лабораторной практики

Декабрь 2023 – 2026 годы

МЗ, АО "Национальный холдинг "QazBioPharm"
(по согласованию)

6.11.

Обучение кадров лабораторий/центров для проведения доклинических исследований, в том числе проведения биоаналитической части испытаний биоэквивалентности

сертификаты

Декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МТИ, МПС

6.12.

Обучение кадров лабораторий/центров для проведения лабораторных и технических испытаний медицинских изделий

сертификаты

Декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МТИ

6.13.

Cоздание постоянных рабочих мест в фармацевтической и медицинской промышленности

информация в Правительство Республики Казахстан

Декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МИО

Направление 7. Совершенствование финансирования медицинской помощи

Целевой индикатор 23. Уровень охвата населения в системе ОСМС, % (2022 г. – 84,6, 2023 г. – 86,5, 2024 г. – 88,0, 2025 г. – 89,0, 2026 г. – 90,0)


Основные мероприятия




7.1.

Внесение изменений в методику формирования тарифов в части ежегодной индексации тарифов на изменение макроэкономических показателей, влияющих на себестоимость медицинских услуг

приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан

декабрь 2026 года

МЗ, НАО "ФСМС" (по согласованию)

7.2.

Совершенствование механизмов закупа и оплаты медицинских услуг в системе ОСМС путем внедрения и совершенствования инструментов оценки показателей качества медицинской помощи поставщиков медицинских услуг

Информация в Правительство Республики Казахстан

Январь 2023 – 2024 годы

МЗ, НАО "ФСМС" (по согласованию)

7.3.

Разработка предложений по механизму распределения средств на оказание медицинской помощи в рамках ГОБМП и в системе ОСМС по принципу регионального подушевого финансирования

предложения в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2024 года

МЗ, НАО "ФСМС" (по согласованию)

7.4.

Разработка предложений по механизму повышения ответственности местных исполнительных органов по вопросу вовлечения в систему ОСМС незастрахованного населения региона

Предложения в Правительство Республики Казахстан

июль 2023 года

МЗ, НАО "ФСМС" (по согласованию)

7.5.

Расширение охвата медицинских услуг и новых технологий, в том числе путем расширения амбулаторного лекарственного обеспечения, через ГОБМП и систему ОСМС

Информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, НАО "ФСМС" (по согласованию)

7.6.

Разработка предложений по внедрению требований к поставщикам медицинской помощи по обязательному персонифицированному учету и предоставлению доступа к информации по расходам в рамках ГОБМП и в системе ОСМС

Предложения в Правительство Республики Казахстан

сентябрь 2023 года

МЗ, НАО "ФСМС" (по согласованию)

7.7.

Формирование эффективных механизмов охвата добровольного медицинского страхования трудовых мигрантов и иностранных студентов, обучающихся в Республике Казахстан

Информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2023 года

МЗ, НАО "ФСМС" (по согласованию)

7.8.

Расширение охвата незастрахованного населения системой ОСМС

Информация в Правительство Республики Казахстан

апрель 2023 – 2026 годы

МЗ, МИО, МТСЗН, НАО "ФСМС" (по согласованию)

7.9.

Повышение доступности дорогостоящих медицинских услуг, в том числе на селе, за счет внедрения ОСМС и увеличения квот

количество оказанных дорогостоящих медицинских услуг

декабрь 2024 – 2025 годы

МЗ, МИО


      Примечание: расшифровка аббревиатур:


МРП

месячный расчетный показатель

АПО

амбулаторно-поликлинические организации

ГПХ

договор гражданско-правового характера

ЛЖВ

лица, живущие с ВИЧ-инфекцией

ОАРИТ

отделение анестезиологии, реанимации и интенсивной терапии

МСХ

Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан

МКБ

международная классификация болезней

НАО "ФСМС"

некоммерческое акционерное общество "Фонд социального медицинского страхования"

МНВО

Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан

НИИ

научно-исследовательские институты

НЦ

научно-исследовательские центры

ВОЗ

Всемирная организация здравоохранения

МЗ

Министерство здравоохранения Республики Казахстан

ЕАЭС

Евразийский экономический союз

ТС/ЕАЭС

Таможенный союз Евразийского экономического союза

МТСЗН

Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан

ЛФК

лечебная физическая культура

МИО

местный исполнительный орган

ИППП

инфекции, передавающиеся половым путем

ГУ "РПБСТИН"

государственное учреждение "Республиканская психиатрическая больница специализированного типа с интенсивным наблюдением"

ИБС

ишемическая болезнь сердца

ДТП

дорожно-транспортное происшествие

ВВП

валовой внутренний продукт

КТ

компьютерная томография

ОФ "Қазақстан халқына"

общественный фонд "Қазақстан халқына"

РГП на ПХВ "НЦОЗ"

республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Национальный центр общественного здравоохранения"

МИС

медицинская информационная система

ГИС

государственная информационная система

МКИ


Министерство культуры и информации Республики Казахстан

ОСМС

обязательное социальное медицинское страхование

ГЧП

государственно-частное партнерство

МРТ

магнитно-резонансная томография

ПМСП

первичная медико-санитарная помощь

НПА

нормативный правовой акт

СМР

средние медицинские работники

МП

Министерство просвещения Республики Казахстан

ОТП

отечественные товаропроизводители

МПС

Министерство промышленности и строительства Республики Казахстан

ХОБЛ

хроническая обструктивная болезнь легких

ЦПЗ

центры психического здоровья

СОПЗ

служба охраны психического здоровья

ПЭТ

позитронно-эмиссионная томография

ПЦР

полимеразная цепная реакция

ОКК

объединенная комиссия по качеству медицинских услуг

ХСН

хроническая сердечная недостаточность

РГП на ПХВ "НЦРЗ им. С. Каирбековой"


республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Научный национальный центр развития здравоохранения имени С. Каирбековой"

МТИ

Министерство торговли и интеграции Республики Казахстан

МИД

Министерство иностранных дел Республики Казахстан

СЭС

санитарно-эпидемиологическая служба

АО "ФНБ "Самрук-Қазына"

акционерное общество "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына"

АО "НЦН"

акционерное общество "Национальный центр нейрохирургии"

МНЭ

Министерство национальной экономики Республики Казахстан

НПО

неправительственные организации

ТОО "ННОЦ"

товарищество с ограниченной ответственностью "Национальный научный онкологический центр"

РГП на ПХВ "ННЦТО"

республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Национальный научный центр травматологиии и ортопедии имени Батпенова Н.Д."

РГП на ПХВ "НЦЭ"

республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Национальный центр экспертизы"

РГП на ПХВ "НКЦЭМ"

республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Национальный координационный центр экстренной медицины"

РГП на ПХВ "РКГИОВ"

республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения Республиканский клинический госпиталь для ветеранов Отечественной войны

БОД

болезни органов дыхания

МЧС

Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан

ГОБМП

гарантированный объем бесплатной медицинской помощи

МТС

Министерство туризма и спорта Республики Казахстан

ХАССП

анализ рисков и критические контрольные точки (Hazard Analysis and Critical Control Points)

УЗИ

ультразвуковое исследование

МЦРИАП

Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан

ПДК

предельно допустимая концентрация

МВД

Министерство внутренних дел Республики Казахстан

МЭПР

Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан

ЮНИСЕФ

детский фонд Организации Объединенных Наций (UNICEF)

АО "Национальный холдинг "QazBioPharm"

акционерное общество "Национальный холдинг "QazBioPharm"

ACLS

лицензированный американской кардиологической ассоциацией (AHA – American Heart Association) учебный курс по оказанию медицинской неотложной помощи по восстановлению спонтанного кровообращения и проходимости дыхательных путей (Advanced Cardiovascular Life Support)

ATMP

лекарственные препараты передовой терапии (Advanced Therapy Medicinal Products)

BLS (Basic Life Support)

лицензированный американской кардиологической ассоциацией (AHA – American Heart Association) учебный курс базовой сердечно-легочной реанимации и безопасного использования автоматической наружной дефибрилляции

Clinical Care Classification

признанный американской ассоциацией медсестер (ANA) всеобъемлющий, закодированный стандарт медсестринской терминологии

DDD ВОЗ

установленная суточная доза Всемирной организации здравоохранения (defined daily dose)

ESPAD

Европейский проект школьных исследований по алкоголю и наркотикам (European school project on alcohol and other drugs)

e-Densaulyq

совокупность информационных сервисов для врачей, пациентов и государственных органов системы здравоохранения, предназначенные для систематизации всей медицинской информации

FETP Frontline

программа обучения полевой эпидемиологии (Field Epidemiology Training Program Frontline)

GATS

эпидемиологическое исследование по определению распространенности табакокурения по методике Всемирной организации здравоохранения

GLP

система требований к организации, планированию и проведению доклинических (неклинических) исследований веществ (лекарственных средств), оформлению результатов и контролю качества указанных исследований

GMP

система требований к организации производства и контроля качества лекарственных средств для медицинского и ветеринарного применения (Good Manufacturing Practic)

GPS

глобальная система позиционирования (Global Positioning System)

Health planning

служба планирования медицинской помощи

IGRT

лучевая терапия с визуальным контролем по изображению (Image-Guided Radiation Therapy)

IMRT

лучевая терапия с модуляцией интенсивности (Intensity-Modulated Radiation Therapy)

ISO

международная организация по стандартизации

LVAD

вспомогательное устройство для механической поддержки левого желудочка (Left Ventricular Assist Device)

MRD

минимальная остаточная болезнь (МРД)

PACS

системы передачи и архивации DICOM изображений (Picture Archiving and Communication System)

Smart Data Ukimet

совокупность инструментов по мониторингу экономического роста и исполнению государственных программ, создание единого пространства больших данных (Big data), как базовой основы цифровой трансформации государства (применение искусственного интеллекта)

STEPS


национальное исследование распространенности факторов риска неинфекционных заболеваний по методологии Всемирной организации здравоохранения

Turar Healthcare


национальный оператор в области здравоохранения


Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2026 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № 945 қаулысы.

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2026 жылға дейінгі тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

      2. Тұжырымдаманың орындалуына жауапты орталық және жергілікті атқарушы органдар:

      1) Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі қажетті шаралар қабылдасын;

      2) есепті жылдан кейінгі 15 сәуірден кешіктірмей Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігіне Тұжырымдаманың іске асырылу барысы туралы ақпарат беріп тұрсын.

      3. Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі есепті жылдан кейінгі 1 мамырдан кешіктірмей  мемлекеттік және стратегиялық жоспарлау жөніндегі уәкілетті органдарға Тұжырымдаманың іске асырылу барысы туралы жиынтық ақпарат беріп тұрсын.

      4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Ә. Смайылов

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2022 жылғы 24 қарашадағы
№ 945 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2026 жылға дейінгі тұжырымдамасы

      1-бөлім. Паспорт

      2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

      3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

      4-бөлім. Денсаулық сақтау саласын дамыту пайымы

      5-бөлім. Негізгі денсаулық сақтау қағидаттары мен cаланы дамытудың тәсілдері

      6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

      7-бөлім. Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

1-бөлім. Паспорт

Атауы

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2026 жылға дейінгі тұжырымдамасы

Әзірлеу үшін негіздеме (іске асыру үшін Тұжырымдаманы әзірлеу қамтамасыз етілетін МЖЖ-нің жоғары тұрған құжаттары көрсетіледі)

1) "Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі жалпыұлттық басымдықтары туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 26 ақпандағы № 520 Жарлығы;
2) "Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын бекіту және Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлықтарының күші жойылды деп тану туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 Жарлығына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 26 ақпандағы № 521 Жарлығы;
3) Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауы;
4) Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі "Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі" атты Қазақстан халқына Жолдауы;

Бағдарламалық құжатты әзірлеуге жауапты мемлекеттік органды, сондай-ақ іске асыруға жауапты мемлекеттік органдарды көрсету

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі,
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі,
Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі,
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі,
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі,
Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі,
Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі,
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі,
Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі,
Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрлігі,
Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі,
Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі,
Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі,
Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі,
облыстардың, Астана, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

Іске асыру мерзімдері

2022 – 2026 жылдар
 

      Осы Тұжырымдама Қазақстан Республикасының ұзақ мерзімді және орта мерзімді стратегиялық құжаттарын, Біріккен Ұлттар Ұйымының (бұдан әрі – БҰҰ) тұрақты даму мақсаттарын (бұдан әрі – ТДМ) іске асыру үшін әзірленді.

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

      Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесі халыққа медициналық көмек көрсетудің қолжетімділігін, уақтылылығын, сапасын және сабақтастығын қамтамасыз етуге арналған бірыңғай әлеуметтік бағдарланған жүйе болып табылады.

      Ұлт денсаулығын нығайту мемлекеттің маңызды міндеттерінің бірі болып табылады. Қазақстан Республикасының 2050 жылға дейінгі ұзақ мерзімді даму стратегиясында мықты мемлекеттің, дамыған экономиканың және жалпыға ортақ еңбек мүмкіндіктерінің негізінде берекелі қоғам құру, сондай-ақ Қазақстанның әлемнің ең дамыған отыз елінің қатарына кіруі басты мақсат болып айқындалған. Осы стратегияны іске асырудағы ұзақ мерзімді жеті басымдықтың бірі ретінде мемлекет "әлеуметтік саясаттың жаңа қағидаттары – әлеуметтік кепілдіктер мен жеке жауапкершілікті" айқындады, онда денсаулық сақтау халықтың денсаулығын сақтауды қамтамасыз етуде мемлекеттің әлеуметтік кепілдіктерін беретін және өз денсаулығын сақтау мен нығайту үшін азаматтардың жеке жауапкершілігін қолдайтын маңызды сала болып табылады.

      Адамдардың денсаулығын жақсартуға, қолдауға және қалпына келтіруге ықпал ететін қолжетімді әрі тиімді денсаулық сақтау жүйесін қамтамасыз ету, сондай-ақ қазіргі және болашақ ұрпақтың әл-ауқаты елдің 2025 жылға дейінгі мемлекеттік саясатының жалпыұлттық басымдықтарының бірі болып айқындалған.

      Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары шеңберінде халық денсаулығын сақтау саласындағы орта мерзімді мақсаттарды іске асыру дәстүрлі денсаулық сақтау жүйесінен азаматтар денсаулығының көрсеткіштерін жақсартуға бағытталған, пациентке шоғырланған медицинаға, қалалық және ауылдық елді мекендер арасындағы медициналық қызмет көрсету сапасындағы теңсіздіктен жаппай сапалы медициналық қызметтер көрсетуге көшуді көздейді.

      Осылайша, Қазақстан өзінің орнықты дамудың негізгі элементтері – саламатты өмір салтын қамтамасыз ету және кез келген жастағы барлық адамдар үшін әл-ауқатқа жәрдемдесу туралы БҰҰ анықтамасын ұстанатынын растайды.

      Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі рейтингінің нәтижелері бойынша 2019 жылы Қазақстан өз позициясын 4 орынға жақсартып, 55-орынды иеленді (2018 жылы – 59-орын), оның ішінде "Денсаулық" факторы бойынша Қазақстан 141 елдің ішінде 95-орында (2018 жылы – 97-орын), мұндағы индикатор саламатты өмір сүрудің күтілетін ұзақтығы болып табылады. Қазақстанда саламатты өмір сүрудің орташа күтілетін ұзақтығы 62,7 жасты құрады, ал 30 үздік елде – орта есеппен 70 жастан жоғары.

      "Денсаулық" факторының жақсаруына мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде іске асырылатын шаралар кешені де ықпал етті. 2019 жылы Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған "Денсаулық" мемлекеттік бағдарламасын іске асыру аяқталды, ол негізгі медициналық-демографиялық көрсеткіштерді жақсартуға мүмкіндік берді. Нәтижесінде туған кездегі күтілетін өмір сүру ұзақтығы (бұдан әрі – КӨҰ) 2019 жылы 73,18 жасқа дейін ұлғайды (2016 жылы – 72,30 жас).

      2020 жылы Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру басталды, ол 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауында берілген Мемлекет басшысының тапсырмаларын іске асыру шеңберінде 2021 – 2025 жылдарға арналған "Дені сау ұлт": әрбір азамат үшін сапалы және қолжетімді денсаулық сақтау" ұлттық жобасына ауыстырылды.

      Денсаулықтың медициналық-демографиялық көрсеткіштері

      КӨҰ көрсеткіші халықтың өмірі мен денсаулығы сапасының танылған индикаторы болып табылады. Денсаулық сақтау жүйесін жетілдіру және халықтың әл-ауқатын қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар кешенін іске асыру нәтижесінде Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі – ЭЫДҰ) елдері мен Қазақстан арасындағы КӨҰ деңгейі бойынша алшақтық қысқарды, егер 2015 жылы айырмашылық 8,7 жылды құраса (ЭЫДҰ – 80,6 жас, ҚР – 71,95 жас), 2019 жылы алшақтық 7,5 жылға дейін қысқарды (ЭЫДҰ – 80,7 жас, ҚР – 73,18 жас).

      Алайда 2021 жылы коронавирус инфекциясының (бұдан әрі – КВИ) пандемиясына байланысты елде сырқаттанушылық пен өлім көрсеткіштерінің өсуі есебінен орташа КӨҰ көрсеткіші 70,23 жасқа дейін (2020 жылы – 71,37 жас) нашарлады. Бұл ретте ерлердің өмір сүру ұзақтығы 0,76 жасқа (2021 жылы – 66,33 жас, 2020 жылы – 67,09 жас), әйелдердің өмір сүру ұзақтығы 1,5 жасқа (2021 жылы – 74,03 жас, 2020 жылы – 75,53 жас) қысқарды. Соңғы 2 жылда КӨҰ 2,95 жылға қысқарды, бұл елдің 2013 жылғы КӨҰ деңгейіне сәйкес келеді.

      Қазақстанда әлемнің басқа елдеріндегідей өлімнің негізгі себептері инфекциялық емес аурулар, атап айтқанда, қан айналымы жүйесінің аурулары (негізінен жүректің ишемиялық ауруы және бас миының инсульті) (бұдан әрі - ҚЖА) болып табылады. 100 мың адамға шаққанда ҚЖА-дан қайтыс болу соңғы жылдары азайды (2016 жылы – 100 мың тұрғынға шаққанда 178,9; 2019 жылы – 163,1). Алайда пандемиядан туындаған кешенді медициналық көмек көрсету циклінің үзілуі созылмалы инфекциялық емес аурулардан болатын өлімнің өсуіне алып келді. Айталық, 2020 жылы ҚЖА-дан қайтыс болу 18,8 %-ға (100 мың тұрғынға 193,8), 2021 жылы тағы да 17,1%-ға (100 мың тұрғынға 226,9) өсті.

      Тыныс алу ағзалары ауруларынан болатын өлім көрсеткіші де соңғы жылдары тұрақты төмендеп, 2019 жылы 100 мың адамға шаққанда 87,9-ды құрады (2015 жылы – 105,0). 2020 жылы халықтың КВИ-мен сырқаттанушылығы мен өлімінің өсуіне байланысты тыныс алу ағзаларының ауруларынан болатын өлім 39,8%-ға күрт өсіп, 100 мың адамға шаққанда 122,9 құрады, 2021 жылы 11,4%-ға төмендеу байқалады, көрсеткіш 100 мың тұрғынға шаққанда 108,8 құрады.

      Соңғы 5 жылда қатерлі ісіктерден (2017 жылы – 100 мың тұрғынға шаққанда 83,9, 2021 жылы – 73,7), жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан (2017 жылы 100 мың адамға шаққанда 69,4, 2021 жылы 59,7) қайтыс болу көрсеткіштері бойынша оң серпін сақталды.

      Сонымен қатар негізгі инфекциялық емес аурулардан (бұдан әрі – ИЕА) тым ерте қайтыс болудың (30-70 жас аралығында жүрек-қан тамырлары ауруларынан, қант диабетінен, қатерлі ісіктен немесе созылмалы респираторлық аурулардан қайтыс болу ықтималдығы ретінде айқындалатын) шамалы азаю серпіні байқалады. Көрсеткіш деңгейі 2020 жылы 20,48 %-ды құрады, бұл 2016 жылғы деңгейден 0,36 %-ға төмен (20,84 %). Бұл ретте әрбір төртінші ер адамның 70 жасқа дейін мезгілсіз қайтыс болу қаупі бар.

      Халықтың медициналық қызметтер көрсету сапасына қанағаттануы денсаулық сақтау жүйесінің тағы бір маңызды көрсеткіші болып табылады. Бұл көрсеткіш 2016 жылғы 40 %-дан 2020 жылы 53,3 %-ға дейін өсті. Бұл ретте халықтың бір бөлігі медициналық ұйымдарда қызметтер көрсету мен санитариялық-гигиеналық жағдайлар деңгейінің жеткіліксіздігін (37,1 %), сондай-ақ жайлылық деңгейінің төмендігін атап өтеді, пациенттердің тек 38,4 % ғана медицина саласындағы құқықтары мен міндеттері туралы хабардар. 2021 жылы халықтың медициналық мекемелер ұсынатын медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттануы 57,7 % құрады.

      Аурулардың профилактикасы және ең бастапқы сатыларда басқару

      Қазақстанда ИЕА негізгі ауыртпалығы (өлім себептерінің 90 %-дан астамын құрайды) қауіптің жетекші 7 факторына байланысты: жоғары қан қысымы, темекі, алкоголь, қандағы холестериннің жоғары болуы, дененің артық салмағы, көкөністер мен жемістерді жеткіліксіз тұтыну, қимыл-қозғалысы аз өмір салты.

      Темекі тұтыну туралы халықтың жаһандық сауалнамасына (GATS) сәйкес Қазақстанда темекі тұтынудың жалпы таралуы 2014 – 2019 жылдар аралығында айтарлықтай өзгерген жоқ (тиісінше 22,9 % және 22,2 %); бұл ретте ерлер арасында 43,4 %-дан 38,%-ға дейін төмендеді, ал әйелдер арасында 4,5 %-дан 6,4 %-ға дейін ұлғайды. Сондай-ақ жасөспірімдер мен мектеп оқушыларының арасында электронды темекі шегу девайстарын (вейптерді) тұтынудың өскені байқалады.

      Ұлттық зерттеу (STEPS) нәтижелері бойынша 2019 жылы 18 жастан асқан адамдардың жылына 7,7 литр алкоголь тұтынуы тіркелген. Орта есеппен ерлердің 74 %-ға жуығының бауыр циррозынан және 34 %-ының жарақаттанудан қайтыс болуы алкогольді тұтынумен байланысты болды, әйелдер үшін бұл көрсеткіштер тиісінше 45 % және 31 % құрады.

      Республикада 2017 – 2021 жылдары бүкіл халық арасында семіздікке шалдығу көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 88,3-тен 46,6-ға дейін төмендеді. Бұл ретте 15-17 жастағы жасөспірімдер арасында семіздікке шалдығу көрсеткіші жоғары (2017 және
2021 жылдары 220,3 және 103,9). Қазақ тағамтану академиясының деректері бойынша стационарларға түсетін науқастар мен зардап шеккендердің басым бөлігінде әлсіреу және толық тамақтанбау (20%), липидтік алмасудың бұзылуы (50 %), гипо- және авитаминоз (90%), иммундық мәртебенің өзгеруі (50 %) түрінде көрінетін тамақтану мәртебесінің елеулі бұзушылықтары бар. Стационарда болған уақытта 60-64 %-ға дейін пациенттер, әсіресе, операция жасалған немесе жарақат алған пациенттер дене салмағының орта есеппен
10-12 %-ын жоғалтады. Ауыр жағдайдағы, тыныс алу жолдарының ауруларына, оның ішінде COVID-19-ға, қант диабетіне, қабыну процестеріне, қатерлі ісіктерге шалдыққан науқастарда қоректенудің жетіспеушілігінің өршу қаупі едәуір артады (50-80%).

      Қант диабетінің таралуы жүйелі шешімдерді талап етеді. Айталық, егер 2017 жылы елде қант диабетімен ауыратындардың саны 36827 адамды құраса, 2021 жылы 59735 адамға дейін өсті. Қант диабетімен ауыратын науқастар санының жыл сайын өсуі байқалады (жылына 30 мың жағдайға дейін, 2030 жылға қарай күтілетін саны – 600 мыңнан астам). Әлемдік және отандық деректер КВИ-ді бастан өткеру салдарынан диабетпен ауыратын науқастардың қайтыс болу деңгейінің өскенін дәлелдейді. 2020 жылдан бастап ТМККК шеңберіндегі дәрілік заттар тізбесіне жоғары селективті дипептидилпептидаза 4 ингибиторлары (ДПП-4) санатындағы жаңа препараттар, сондай-ақ 2-типті натрий-глюкоза котранспортерінің селективті қайтымды ингибиторы (SGLT2) енгізілді. 2021 жылы елде медициналық-санитариялық алғашқы көмек деңгейінде диабет алдындағы жағдай мен 2-ші типті қант диабетін ерте диагностикалауды жақсартуға мүмкіндік беретін диабет алдындағы жағдай бойынша клиникалық хаттама қабылданды.

      Сарапшылар елде ас тұзының көп тұтынылатынын да атап өтті. Айталық, Қазақ тағамтану академиясы мен ДДҰ зерттеулерінің деректері бойынша 2019 жылы Алматы мен Қызылордада зерттеуден өткен ерлердің 100%-ы және әйелдердің 97 %-ы тәулігіне 17 г тұз тұтынған, бұл ДДҰ ұсынған нормадан 3,4 есе артық. Тұзды шамадан тыс тұтыну (>тәулігіне 5 г) қан қысымының жоғарылауына және жүрек-қантамыр аурулары мен инсульт қаупінің өсуіне әкеледі.

      Жас ұрпақтың денсаулығын сақтау проблемасы ерекше маңызға ие, өйткені олардың денсаулығы болашақ еңбекке қабілетті халық денсаулығының кепілі болып табылады. Қазақстан жастары арасында суицидтің таралуы ең маңызды әлеуметтік проблема болып табылады. Соңғы 5 жылда жасөспірімдер арасында суицидтен болатын өлімнің шамалы төмендегені байқалып, 2021 жылы 100 мың тұрғынға шаққанда 14,8 құрады (2017 жылы – 14,6).

      Жасөспірімдер мен жастарға арнайы ықпал ету үшін репродуктивтік және психикалық денсаулық сақтау саласында медициналық-әлеуметтік көмек көрсететін 166 жастар денсаулық орталығы (бұдан әрі – ЖДО) жұмыс істейді.

      Сондай-ақ республикада созылмалы аурулары: қант диабеті, артериялық гипертензия, жүрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігі бар пациенттерді белсенді бақылап отыруға негізделген Созылмалы ауруларды басқару бағдарламасы (бұдан әрі – АББ) бойынша МСАК мамандарын оқыту, сонымен қатар өзіндік менеджмент дағдыларын дарыту бойынша жұмыс үздіксіз жүргізілуде. АББ барлық МСАК ұйымдарында енгізілді, АББ-ға 1 млн астам пациент тартылды, бұл динамикалық байқаудағы пациенттердің жалпы санының орта есеппен 55,3 %-ын құрайды (1 960 724 адам).

      Жедел және медициналық-санитариялық алғашқы көмек

      Шұғыл көмектің тиімділігін арттыру шеңберінде әрбір өңір деңгейінде жедел медициналық көмек қызметін орталықтандыру аяқталды, жедел медициналық көмек көрсетудің жаңа стандарттары, стационарлардың қабылдау бөлімшелеріндегі триаж жүйесі, "шұғыл көмек дәрігері" мамандығы бойынша оқыту бағдарламасы енгізілді. Қызметкерлер шұғыл көмек көрсетудің, оның ішінде BLS және ACLS халықаралық стандарттарына кезең-кезеңімен оқытудан өтті. GPS навигациямен жабдықтау 100% қамтамасыз етілді, санитариялық автокөлікке редизайн жүргізілді. 2017 – 2020 жылдары санитариялық автокөліктер саны 2040-тан 2542 бірлікке дейін өсті. Шұғыл жағдайларда жету уақыты 31,7 минуттан 13,5 минутқа дейін қысқарды.

      Жету қиын жерлерде тұратын тұрғындарға медициналық көмек көрсету үшін медициналық авиация 2021 жылы 2586 рет ұшуды жүзеге асырды (2020 жылы – 2185, 2019 жылы – 2369).

      Қазақстан ДДҰ-ға мүше ел болып табылады, әлемдегі медициналық-санитариялық алғашқы көмектің дамуы соның атымен байланысты. 2018 жылы Астанада ДДҰ 1978 жылғы Алматы декларациясының 40 жылдығына арналған МСАК жөніндегі ДДҰ жаһандық конференциясы өтті, онда 21 ғасырда әлем елдерінде МСАК-ты дамыту үшін негіз болатын МСАК жөніндегі Астана декларациясы қабылданды.

      МСАК медициналық көмек көрсету жүйесінің негізі болып табылады, аумақтық (учаскелік) және отбасылық қағидат бойынша ұйымдастырылады. 2021 жылы халыққа 5 мыңнан астам МСАК ұйымы МСАК көрсетті, оларда 12 525 учаске, оның ішінде 9 434 (75,3 %) жалпы практика дәрігерлерінің (бұдан әрі – ЖПД) учаскелері, 1 192 (9,5 %) терапиялық, 1899 (15,2%) педиатриялық учаскелер жұмыс істейді. Бұл ретте МСАК саласындағы үздік халықаралық практикаларды енгізу мақсатында әрбір өңірде МСАК ұйымдарының базасында ЖПД қызметтерін медициналық көмек көрсетудің бастапқы буыны ретінде көздейтін отбасылық қызмет көрсету қағидатымен 7 өңірлік үздік практика орталығы жұмыс істейді, МСАК-қа халықаралық озық практикалар ендіріліп, барлық өңірлер біртіндеп қамтылады.

      Алайда МСАК ұйымдары, әсіресе, ауылдарда әлі де жетіспейді. Айталық, Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауында айтылған тапсырмасының аясында Денсаулық сақтау министрлігі өңірлердің әкімдіктерімен бірлесіп жүргізілген тексеру қорытындысы бойынша МСАК объектілерін ашу қажеттігін анықтады. Тұтастай алғанда, республикада 6 322 ауылдық елді мекен (бұдан әрі – АЕМ) бар, оның ішінде 855 АЕМ-де медициналық объектілер жоқ.

      2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша МСАК ұйымдарында шамамен 33 мың дәрігер және 75 мың орта медициналық қызметкер (бұдан әрі – ОМҚ), оның ішінде ауылдық жерлерде дәрігерлер мен ОМҚ-ның 47 %-ы жұмыс істейді. Бұл ретте МСАК ұйымдарында кадр қажеттілігі 3924,75 бірлікті, оның ішінде қалада 2676,0, ауылда 1850,75 бірлікті құрайды.

      МСАК объектілері 1,5 млн бірліктен астам медициналық техникамен қамтамасыз етілген, бұл ретте 2021 жылы медициналық техникамен жарақтандыру 83,0 %, ал тозу 49,0 % құрады. Медициналық ұйымдарды жарақтандырудағы қажеттілікті айқындау үшін 2020 жылы денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық мақсаттағы бұйымдармен және медициналық техникамен, соның ішінде МСАК объектілері үшін жарақтандыру стандарты әзірленді. Амбулаториялық жағдайларда МСАК көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары желісінің мемлекеттік нормативі қайта қаралып, МСАК объектісінің бір бірлігіне бекітілген тұрғындар саны қысқартылды.

      Шалғай ауылда тұрғындарының медициналық көмекке қолжетімділігін арттыру үшін республикада қажетті медициналық жабдықтармен (рентген-аппараттармен, УДЗ, ЭКГ және гинекологиялық қарап-тексеру жабдықтарымен) жарақтандырылған 149 көшпелі медициналық кешен (бұдан әрі – ЖМК) жұмыс істейді.

      2021 жылы ЖМК 2542 елді мекенді қамтыды (2017 жылы – 2004) және 1,8 млн ауыл тұрғындарына медициналық қызмет көрсетілді (2017 жылы – 0,87 млн).

      Жалпы коронавирус инфекциясы пандемиясымен күрес көп кадрлық және материалдық-техникалық ресурстардың басым бөлігінің тұрақты медициналық қызметтер көрсетуден алшақтауын талап етіп, медициналық қызметтердің, әсіресе, шалғай жерлерде, қашықтан көрсетілетін түріне көшу қажеттігін көрсетті. Осылайша, барлық МСАК ұйымдарында COVID-19 жұқтырған пациенттерге уақтылы медициналық көмек көрсету мақсатында 2021 жылы МСАК деңгейінде COVID-19 жұқтырған науқастарды, оның ішінде қауіп факторлары (гипертензия, қант диабеті, ЖИА, ӨСОА, демікпе және басқалары) мен пневмониясы бар пациенттерді бақылау бойынша 3054 мобильдік бригада ұйымдастырылды (2,9 млн қызмет көрсетілді).

      Осыған байланысты елімізде медициналық көмектің қолжетімділігін арттыру мақсатында қашықтан көрсетілетін медициналық қызметтер белсенді енгізілуде. Қашықтан көрсетілетін медициналық қызметтердің қолданылуын заңнамалық реттеу процесі жүргізілді. Алайда медициналық объектілердің болмауы және денсаулық сақтау ұйымының аудан орталықтары деңгейіндегі инфрақұрылымның дамымауы, шалғайдағы ауылдық медициналық ұйымдарда компьютерлік техниканың ескірген модельдерінің пайдаланылуы Интернет желісіне қолжетімділікті және медициналық қызметтердің қашықтан көрсетілетін түрлерін пайдалану мүмкіндігін шектейді.

      Осылайша, МСАК көрсетудегі негізгі проблемалар:

      медициналық көмек пен сервистің, әсіресе, шалғай елді мекендерде, кадрлардың жинақталмауы, МСАК объектілері санының жеткіліксіздігі, оның ішінде ғимараттардың тозуы, медициналық техникамен жеткілікті жарақтандырылмауы салдарынан қолжетімділігі мен сапасының жеткіліксіздігі;

      шалғай ауылдық жерлерде Интернетке қолжетімділіктің төмендігі, заманауи компьютерлік техниканың болмауы;

      ЖТД учаскесіне функционалдық жүктеменің көптігі;

      медицина қызметкерлеріне қажеттілік (ЖТД, денсаулық сақтау саласындағы мейіргерлер мен психологтар);

      МСАК-ты цифрландырудың әлсіз дамуы және ауылдық жерлердегі объектілерде Интернет желісіне қолжетімділіктің шектеулі болуы, қашықтан көрсетілетін медициналық қызметтер спектрінің жеткілікті түрде кең болмауы болып табылады.

      Мамандандырылған, оның ішінде жоғары технологиялық медициналық көмек

      Қазақстан денсаулық сақтау жүйесінің жалпы сапасын, ауруханалардың жабдықтармен жарақтандырылуын, медициналық персоналдың кәсіптік деңгейін, сондай-ақ клиникаларда қызмет көрсету құнын бағалау негізінде Numbeo дерекқоры есептейтін медициналық қызмет көрсету деңгейі (Health Care Index for Country) бойынша 2020 жылы 92 елдің ішінде 56-орынды иеленді. Денсаулық сақтау жүйесінің сапа индексі 60,94 құрады. Бұл ретте компоненттер бойынша ең төмен баға – медициналық ұйымдардағы жеделдікке (күтуге) қанағаттану (50,75 %) және медициналық персоналдың біліктілігі мен құзыреттілігіне қанағаттану (55,24 %).

      Қазақстан кардиохирургияны дамыту деңгейі бойынша үздік 30 елдің тізіміне кіреді. Біздің елімізде жоғары технологиялық медициналық көмектің (ЖТМК) 80 түрі бойынша халыққа қолжетімділік қамтамасыз етілген. Бұл ретте 2021 жылы 18 мыңнан астам ЖТМК қызметі көрсетілді.

      Созылмалы жүрек функциясының жеткіліксіздігі бар пациенттер үшін өңірлік кабинеттер жұмыс істейді, 453 жатын орын ашылған, созылмалы жүрек функциясының жеткіліксіздігі (СЖЖ) бар пациенттерді есепке алу тіркелімі енгізілуде. Дәрі-дәрмекпен және хирургиялық емдеудегі елеулі прогреске қарамастан, ЖСЖ бар пациенттерге қатысты болжам жақсы болмай тұр. Терминалды жүрек функциясының жеткіліксіздігі бар науқастарды емдеудің негізгі әдісі – жүректі транспланттау.

      Сонымен қатар транспланттау белсенділігінің деңгейі жоғары елдерде де қажетті донорлық органдардың транспланттауға басты саны жетіспейді. Жүректің жасанды қарыншалары (Left Ventricular Assist Device немесе LVAD) деп аталатын көмекші қан айналымы аппараттарын пайдалану транспланттауға басты балама бола алады. LVAD клиникалық бағдарламасы іске қосылғаннан бері елде 500-ге жуық жүректі механикалық қолдау құрылғысы имплантатталды. Қазақстанда LVAD имплантациясы мен жүректі транспланттаудан кейін пациенттердің аман қалуының жоғары пайызын АҚШ пен Еуропаның деректерімен салыстыруға болады.

      Алғаш рет 2012 жылы Ұлттық ғылыми кардиохирургиялық орталық базасында орындалған СЖЖ бар пациентке донорлық жүректі ауыстырып салу отандық кардиохирургияның жетістігі болып табылады. Содан бері 86-дан астам жүректі транспланттау жасалды.

      2016 жылы өкпені транспланттау бойынша алғашқы бірегей операция сәтті орындалды. Өкпені транспланттау қазіргі уақытта өкпенің кейбір созылмалы ауруларын емдеудің бірден-бір радикалды әдісі болып табылады. 2021 жылғы жағдай бойынша 16 рет өкпені транспланттау жасалды.

      Созылмалы бүйрек ауруының (бұдан әрі – СБА) жаһандық ауыртпалығы жылдам өсуде. Болжамдарға сәйкес 2040 жылға қарай СБА бүкіл әлемде өмір сүру ұзақтығы қысқаруының ең көп таралған себептерінің арасында бесінші орында болмақ. Сонымен қатар СБА денсаулық сақтауға жұмсалатын орасан көп шығындардың себебі болып табылады; диализ және транспланттау шығыстары жыл сайынғы денсаулық сақтау бюджетінің 2-3%-ын құрайды.

      СБА салдары ретінде бүйректі алмастыратын терапия өлімді азайтуға және әлеуметтік бейімделген өмір сүру ұзақтығын сақтауға мүмкіндік беретін өмір бойғы ауыр медициналық-әлеуметтік көрсетілетін қызмет болып табылады.

      Қазақстан Республикасында гемодиализдегі пациенттердің саны – 8000-нан астам пациентті құрайды, бұл ретте бүйрегі ауыстырып салынған пациенттердің саны 2500 құрайды, бұл СБА-ны уақтылы анықтау, бүйрек функциясының жеткіліксіздігінің өршу қарқынын мониторингтеу бағдарламаларын әзірлеу, дәрімен қамтамасыз етуді жоспарлау, диализ рәсімдерін бағалау сапасының индикаторларын енгізу, СБА-ның асқынуын түзетудің барабарлығы мен негізділігі, гемодиализ/перитонеалдық диализ модальділігін жоспарлы дайындау мен таңдау және бүйрек трансплантының өмір сүруін есепке алу мақсатында тіркелім құруды талап етеді.

      2018 – 2019 жылдары трансплантологиялық қызметтің тоқырауына және 2020 – 2021 жылдары COVID-19 пандемиясына байланысты транспланттау санының айтарлықтай төмендегені байқалады, мұның негізгі себебі донорлық органдардың жетіспеушілігі, бұл қайтыс болғаннан кейінгі донорлардың анықталған санының азаюына байланысты. Орган донорлығы бойынша көшбасшы елдердің практикасы көрсетіп отырғандай, қайтыс болғаннан кейінгі донорлықтың қозғаушы күші кәсіби даярлықтан өткен трансплантациялық үйлестірушілердің дамыған желісі болып табылады (Испанияда 1 млн тұрғынға 13 трансплантациялық үйлестірушіден және қайтыс болғаннан кейінгі 48 тиімді донордан келеді). 2021 жылы ағзаларды транспланттауға әлеуетті реципиенттер тіркелімінде (күту парағында) 3374 пациент (оның ішінде 97 бала), оның ішінде бүйректі транспланттауға 3045 (оның ішінде 80 бала), бауырды транспланттауға 161 адам (оның ішінде 9 бала), жүректі транспланттауға 150 пациент (оның ішінде 6 бала), өкпе және өкпе-жүрек кешеніне 18 пациент (оның ішінде 2 бала) тұрған. Ағзаларды транспланттауға әлеуетті реципиенттердің тіркелімін өнеркәсіптік пайдалануға енгізу және нормативтік-құқықтық актілерді жетілдіру талап етіледі.

      ҚЖА-дан болатын өлімді азайту үшін тері арқылы коронарлық араласудың 36 орталығы жұмыс істейді (ТКА-орталық): оның ішінде 25-і үшінші, 11-і екінші деңгейлі. 2017 – 2021 жылдары ашық жүрекке 55 611 операция жасалды. Сонымен қатар барлық облыс орталықтарында, Астана және Алматы қалаларында кардиохирургия және интервенциялық кардиология бөлімшелері ашылды. Шетелде және Қазақстанда кардиология, кардиохирургия, кардиореаниматология, интервенциялық кардиология бағыттары бойынша мамандар даярлықтан өтті.

      Республикада балалар кардиохирургиялық қызметі одан әрі дамып келеді. Балаларға операция Қазақстанның 7 қаласындағы 10 орталықта жасалады. 2021 жылдың өзінде-ақ Қазақстан Республикасында 18 жасқа толмаған балалар арасында ашық жүрекке 1991 операция, оның ішінде 1304-і 1 жасқа дейінгі балаларға, 349-ы жаңа туған нәрестелерге жасалды.

      Инсульт алған науқастарға медициналық көмек көрсету сапасын жақсарту, өлімді азайту және мидың қан айналымының жіті бұзылуынан болатын мүгедектіктің алдын алу үшін 71 инсульт орталығы жұмыс істейді, бұл 2017 жылмен салыстырғанда екі есе көп. Осы бағыттағы ұйымдық-әдістемелік, клиникалық, ғылыми және білім беру жұмыстарын 2016 жылы "Ұлттық нейрохирургия орталығы" акционерлік қоғамының базасында ашылған Инсульт проблемалары жөніндегі республикалық үйлестіру орталығы қамтамасыз етеді. ІІ және ІІІ деңгейлердегі жіті инсульт кезінде шұғыл нейрохирургиялық көмек көрсету дағдыларын пысықтау үшін тренингтік орталық құрылды.

      Ұлттық нейрохирургия орталығы нейрохирургиялық ауруларды емдеу бойынша Орталық Азияда көш бастап тұр. Бұрын-соңды, оның ішінде Орта Азияда да қолданылмаған 70-тен астам жаңа технологиялар, сондай-ақ нейрохирургияның мүлдем жаңа бөлімдері – микронейрохирургия, эндоваскулярлық, эндоскопиялық және функционалдық нейрохирургия Қазақстанда тұңғыш рет енгізілді.

      Қазақстан нейрохирургтары бас миы мен жұлынында патологиялары бар жүкті әйелдерге бірегей операциялар ТМД-да алғашқылардың бірі болып енгізді әрі жүргізеді. Жұлын нейростимуляциясының, мидың стереотаксикалық биопсиясының әдістемесі қолданылады, Паркинсон ауруы, аневризмалар мен артериовенозды мальформацияларды эндоваскулярлық емдеу кезінде операциялар, нейрохирургиялық патологияларды эндоскопиялық емдеу әдістері, нейронавигациялық жүйе мен флуоресцентті навигация қолданылатын микрохирургиялық операциялар, бәрін сезіп-біліп жатқанда миға операциялар жасалады, эпилепсияны хирургиялық емдеудің заманауи әдістері мен басқа да көптеген әдістер игерілді.

      2021 жылы стереотаксикалық радиохирургияға арналған заманауи кешен – Орталық Азия аумағындағы жалғыз Гамма-пышақ іске қосылды. Гамма-пышақ радиохирургиялық қондырғысы ісіктерді, мидың қан тамырларының аурулары мен функционалдық ауруларын инвазивті емес қауіпсіз емдеу үшін қолданылады және радиохирургиялық емдеудің "алтын стандарты" болып табылады, Гамма-пышақпен 400-ден астам операция жасалды.

      Жарақаттану Қазақстан үшін ғана емес, әлемнің көптеген елдері үшін де қазіргі заманның аса маңызды медициналық-әлеуметтік проблемаларының бірі болып қалуда. Өлім себептерінің құрылымында жарақаттар жүрек-қан тамырларының, тыныс алу ағзаларының аурулары мен онкологиялық аурулардан кейін төртінші орында. Жарақаттан көбінесе дені сау, жұмысқа қабілетті жастар, негізінен 18-30 жас аралығындағы ерлер қайтыс болады.

      Травматологиялық қызметтің ресурстарын нығайту үшін Денсаулық сақтау министрлігінің Жарақаттар мен жазатайым оқиғалар, оның ішінде ЖКО кезінде медициналық көмек көрсетудің интеграцияланған моделін енгізуді үйлестіру жөніндегі үйлестіру кеңесі құрылды. ЖКО салдарын азайту үшін республикалық маңызы бар жолдардың авария қаупі жоғары учаскелерінде 40 трассалық медициналық-құтқару пункттері жұмыс істейді, шақыртулар санаты дәл ажыратылып және стационарлардың қабылдау бөлмелерінің халықаралық стандарттарына (триаж жүйесі) көшіп, жедел медициналық көмек қызметін реформалау жүргізілді, травматологиялық бейіндегі ауруларды диагностикалау мен емдеудің жаңа әдістері енгізілді.

      2017 жылмен салыстырғанда жұмыс істеп жүрген травматолог-ортопед дәрігерлер саны 17 %-ға (2017 ж. – 1112,; 2021 ж. – 1339), травматологиялық бейіндегі жатын орын 1194-ке (2017 ж. – 2706; 2021 ж. – 3900), сүйек-бұлшықет жүйесіндегі операциялар саны 11 %-ға (2017 ж. – 85394; 2021 ж. – 94997) өсті.

      Өткізілген іс-шаралар нәтижесінде жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан қайтыс болу 20 %-ға (100 мың тұрғынға шаққанда 2017 ж. – 70,0; 2021 ж. – 59,91), оның ішінде жол-көлік жарақаттарынан 8 %-ға (100 мың тұрғынға шаққанда 2017 ж. – 13,1; 2021 ж. –12,02) азайды, барлық локализациядағы жарақаттардан болатын алғашқы мүгедектік көрсеткіші 21 %-ға (10 мың тұрғынға шаққанда 2017 ж. – 2,6; 2021 ж. – 2,2), оның ішінде жол-көлік жарақаттарынан – 2 есеге азайды (10 мың тұрғынға шаққанда 2017 ж. – 0,32; 2021 ж. – 0,16).

      Туберкулезді анықтаудың, диагностикалаудың, емдеудің ең жаңа әлемдік әдістемелерінің енгізілуі және Туберкулезбен күрес жөніндегі 2014 – 2020 жылдарға арналған кешенді жоспардың іске асырылуы туберкулезбен науқастануды 1,9 есеге және одан қайтыс болуды 2,6 есеге азайтуға мүмкіндік берді. Алайда елде (100 мың тұрғынға шаққанда 2017 ж. – 52,2 және 2021 ж. – 36,0) туберкулезбен науқастану ЭЫДҰ елдерімен (100 мың тұрғынға шаққанда 2020 ж. 10,0, оның ішінде Францияда – 8,2; Германияда – 5,5; Ұлыбританияда – 6,9; Финляндияда – 3,6) салыстырғанда әлі де жоғары. ДДҰ-ның 2030 жылға дейінгі стратегиясына сәйкес бүкіл әлемде туберкулезді жою жоспарланған, демек осы бағыттағы жұмысты жалғастыру қажет. Тыныс алу ағзаларының аурулары сырқаттану мен қайтыс болу себептерінің құрылымында 2-ші орында, оның алдында қан айналымы жүйесінің аурулары тұр.

      COVID-19 пандемиясы пульмонологиялық қызметтің кадрлар тапшылығы, жатын орынның жеткілікті қорының болмауы, қарқынды пульмонология мен өкпені оңалтудың нашар дамуы, ТАОА науқастарына емдеу-диагностикалық көмектің әрқилы түрлерінің (пульмонологиялық, торакальды хирургиялық, фтизиатриялық, оңалту) бытыраңқылығы сияқты бірқатар проблемаларын анықтағанын атап өткен жөн, бұл ТАОА-ға шалдыққан пациенттер үшін медициналық көрсетілетін қызметтердің маршрутын жасау мен оларды алуда проблемалар туғызады.

      Онкологиялық аурулармен күрес жөніндегі 2018 – 2022 жылдарға арналған кешенді жоспар шеңберінде онкологиялық аурулармен сырқаттану мен олардан қайтыс болуды азайту жөніндегі шаралар іске асырылуда. Бұдан басқа, республикалық ұйымдарда пациенттерге қашықтан жоғары технологиялы сәулелік терапия (томотерапия, стереотаксис, IMRT, IGRT), интраоперациялық сәулелік терапия, ағзалар мен тіндерді биотранспланттау, аз инвазивті хирургия, барлық өңірлік онкодиспансерді тарта отырып, дербестендірілген терапияны тағайындау үшін ісіктердің жекелеген түрлері бойынша молекулалық-генетикалық зерттеулер дамытылып, пациенттерге ұсынылуда.

      Осы шаралардың нәтижесінде соңғы 5 жылда қатерлі ісіктерді (бұдан әрі – ҚІ) ерте диагностикалау көрсеткіштері жақсарды. 2017 – 2021 жылдары 1-сатыда анықталған ҚІ бар науқастардың үлес салмағы 24,7-ден 27,1 %-ға дейін өсті. Алайда бірқатар өңірлерде онкологияға қатысты дәрігерлердің қырағылығы мен оның анықталуының төмендеуі, сондай-ақ ҚІ-нің тым асқынуы байқалады. Бұл ретте осы өңірлерде МСАК онкологтары арасында қосымша жұмыс істейтіндердің көп екені байқалады, ол 50 %-ға жетеді және одан да көп.

      Хирургиялық араласудан кейін қайтыс болу мен асқынудың орнықты көрсеткіштеріне қарамастан, хирургиялық төсектердегі өлімнің 20 %-ы асқазан-ішектен қан кетуінен болатыны байқалып отыр, бұл ішкі-қуысты эндоскопиялық хирургияны дамытуды талап етеді.

      Патологиялық-анатомиялық зерттеулер денсаулық сақтау ұйымдарының диагностикалық жұмысының ажырамас бөлігі болып табылады. Сонымен бірге қазіргі патологиялық-анатомиялық қызметтің алдында тұрған міндеттерді патолог-анатом дәрігерлердің кәсіптік даярлық деңгейінің жоғары болуы және патологиялық-анатомиялық қызметтің қазіргі заманға сай материалдық-техникалық қамтамасыз етілуі шартымен шешуге болады. Сонымен қатар республика бойынша патолог-анатом дәрігерлердің тапшылығы штат кестесінің 50 %-ын, гистолог зертханашылар – 40 %-ын құрайды. Жарақтандырудың төмен болуына байланысты патологиялық-анатомиялық бюролар мен бөлімшелердің материалдық-техникалық базасы қазіргі заманғы талаптарға сәйкес келмейді.

      ДДҰ сарапшыларының пікірінше, Қазақстан халқының қартаю үрдісі байқалады, бұл ұзақ уақыт өршу үстінде болған және асқынулардың қосылу ықтималдығы бар инфекциялық емес созылмалы аурулардың көбеюіне, стационарлық көрсетілетін қызметтерді тұтыну деңгейінің және паллиативтік медициналық көмекке сұраныстың өсуіне алып келеді.

      Осыған байланысты онкологиялық науқастарға да, басқа науқастарға дв амбулаториялық және стационарлық деңгейде адамдардың ауырсынуға қарсы терапиясының дәрілік нысандарының спектрін кеңейту мәселелерін шешіп, паллиативтік медициналық көмекті денсаулық сақтау жүйесіне одан әрі интеграциялаудың өзектілігі сақталады. Мобильдік бригадалардың онкологиялық науқастарға паллиативтік медициналық көмек көрсету тарифтері қайта қаралды.

      Халыққа психиатриялық және наркологиялық көмекті оңтайландыру жүргізілді. Психиатриялық және наркологиялық кабинеттер орталық аудандық ауруханаларда 204 психикалық денсаулық кабинетіне біріктірілген (2020 жылы 219 психиатриялық кабинет және 117 наркологиялық кабинет). Бұл ретте 2020 жылы тұңғыш рет қалалық емханаларда 82 бастапқы психикалық денсаулық орталығы ашылды және барлық өңірлерде 17 психикалық денсаулық орталығы құрылды, бұл психикасы мен мінез-құлқы бұзылған (МҚБ) адамдарға амбулаториялық көмек көрсетудің аумақтық қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік берді. Дегенмен өңірлердің көпшілігінде МҚБ адамдарды медициналық-әлеуметтік оңалту (МӘО) бөлімшелері, ментальді ауытқушылығы бар пациенттерді емдеудің дербестендірілген тәсілі жоқ, өңірлерде психикаға белсенді әсер ететін жаңа заттарды сәйкестендіруге арналған жабдықтар саны жеткіліксіз. ПДСҚ ұйымдарының көпшілігі материалдық-техникалық базасы қанағаттанғысыз, типтік емес, бейімделген ғимараттарда орналасқан.

      2021 жылдың қорытындысы бойынша динамикалық байқаудағы есірткіге тәуелді адамдар саны 18 692 болды, оның ішінде 7 062 адам апиынға тәуелді, бұл 37,7 %-ды құрайды. Қазақстан Республикасында апиын агонистерімен демеуші терапия (бұдан әрі – ААДТ) іске асырылуда, оның негізгі мақсаттары апиындарды медицинадан басқа мақсаттан пайдалануды және онымен байланысты қауіптерді қысқарту немесе тоқтату болып табылады. Бұл бағдарлама ЖИТС-пен, туберкулезбен және безгекпен күреске арналған жаһандық қордың қолдауымен іске асырылуда және қатысушылардың 1/3-інен астамы емді ойдағыдай аяқтады.

      Шоғырланған сатыдағы (0,2 %) АИТВ инфекциясының эпидемиясы таралуының профилактикасы бойынша дәйекті жұмыс жүргізілуде. Жыл сайын ТМККК шеңберінде елде орта есеппен 3,5 млн зерттеу жүргізіледі немесе халықтың шамамен 16 %-ы тексеріледі. Қызметте бекітілген үш компонентті кешенді тариф бар, онда клиникалық хаттамалардың ұсынымдары көзделген. АИТВ-инфекциясымен өмір сүріп жатқан адамдар тобынан, халықтың негізгі топтарынан пациенттерді жүргізу және халықты АИТВ-ға тексеру жөніндегі барлық ұсынымдарды орындау үшін бюджет қаражатын бөлу бойынша одан әрі жұмыс талап етіледі.

      Клиникалық зертханалық диагностиканы (медициналық зертханаларды) дамыту соңғы жылдары орталықтандыруға және экономикалық тиімділікке бағытталды, бұл денсаулық сақтау жүйесінің медициналық зертханаларының 50 %-дан астамының қысқаруына әкелді (2016 ж. 3457 зертхана, ал 2021 ж. 1242 зертхана болды, оның ішінде МСАК деңгейінде 36%; стационарлар деңгейінде 49 %). Қазіргі кезеңде елімізде зертханалық көрсетілетін қызметтердің 40 %-дан астамы жеке зертханаларға аутсорсингке берілген. Жеке зертханаларға аутсорсинг және экономикалық тиімділікке ұмтылу жаңа коронавирус инфекциясының пандемиясы кезеңінде зертханалық қызметтің шын мәнінде дәрменсіз екенін көрсетті және тым коммерциялану фактілерін, зертханалық көрсетілетін қызметтердің қолжетімсіздігін, халықтың талдау сапасы мен сенімділігінің төмендеуіне шағымдары мен наразылығының өскенін мойындау қажет, бұл, ең алдымен, зертханалық қызметтің клиникалық тиімділігі мен медициналық көмектің сапасын төмендетеді.

      Облыстық және аудандық ауруханалардың медициналық зертханалары ерекше назар аударуға тұрарлық, олар Қазақстан Республикасындағы медициналық зертханаларының жалпы санының 28 %-ын (337 зертхана) құрайды, бәрінде де заманауи зертханалық жабдықтар өте тапшы, үй-жайлар сәйкес келмейді және кадрлар жетіспейді. Облыстық және аудандық деңгейдегі медициналық зертханалардың теңгерімінде 6 602 бірлік жабдық бар, оның 36 %-ы ескірген, бұзылған және ауыстыруды талап етеді.

      Медициналық зертханалардың халықаралық стандарттарға және "Медициналық зертханалар. Сапа мен құзыреттілікке қойылатын талаптар" ҚР СТ ISO 15189-2015 ұлттық стандартына сәйкестігі, ақпараттандыру мен цифрландыру да медициналық зертханалардың проблемасы болып табылады, өйткені Қазақстан Республикасында барлығы 18 (8 %) медициналық зертхана аккредиттелген және зертханалардың 1 %-ы жұмыста зертханалық ақпараттық жүйелерді қолданады.

      Денсаулық сақтаудағы өршіп келе жатқан қауіп – халық арасындағы антибиотикке резистенттілік, ол COVID-19 пандемиясы кезеңінде антибиотиктерді бақылаусыз қолданудан туындаған, бұл зертханалық диагностика бағыттарының бірі – клиникалық микробиологияны антибиотикке сезімталдықты бақылаудың халықаралық хаттамаларын стандарттау, автоматтандыру және енгізу бөлігінде дамытуды талап етеді.

      Медициналық оңалту пациенттерді кешенді емдеудің ажырамас бөлігі болып табылады. Оңалту көмегін көрсету, негізінен, республикалық және облыстық деңгейдегі орталықтарда, стационарлардың оңалту бөлімшелерінде жүзеге асырылады.

      МСАК ұйымдарында оңалтудың жекелеген әдістері жүзеге асырылады: физиотерапия, массаж, ЕДШ. Бұл ретте қамту оңалтудың көрсетілетін қызметтеріне қажеттіліктің 10 %-ын ғана құрайды.

      МӘМС енгізілген соң 2020 жылы негізгі ауруды емдеу кезінде АХЖ-10 кодтары бойынша аурулар тізбесіне ағзаларды транспланттаудан, пневмониядан, оның ішінде COVID-19 кейін, сондай-ақ перинаталдық кезеңде туындайтын жекелеген жағдайлар (жаңа туған нәрестелер анемиясы, туа біткен пневмония, туғандағы өте аз дене салмағы және т. б.) және балалар пневмониясының жекелеген түрлері бойынша оңалту енгізілді.

      Алайда КВИ-мен ауырған адамдарды медициналық оңалтуға сұраныстың ұлғаюына және олардағы асқынудың өршуіне орай көрсетілетін оңалту қызметтері көлемінің жеткіліксіз екені байқалады. Медициналық оңалту жөніндегі мультипәндік топтың білікті кадрларының жетіспеуінен медициналық ұйымдарға келуі қиын пациенттер үшін "үйде оңалту" (мобильдік бригадалар) көрсетілетін қызметі дамымаған.

      Мүгедектігі бар адамдарды және диспансерлік науқастарды санаторий-курорттық сауықтыру мен медициналық оңалтудың дамуын үйлестіру және әдіснамалық қолдау үшін осы бағыт бойынша ғылыми-зерттеу ұйымын (ҒЗИ) құру қажет.

      Осылайша, мамандандырылған медициналық көмек көрсетудегі негізгі проблемалар:

      өңірлерде инновациялық технологиялар мен жоғары технологиялы медициналық көрсетілетін қызметтердің әлсіз трансферті;

      бастапқы қатерлі ісіктерді 0-І сатыларда анықтаудың төмендігі, онкологиялық тұрғыдағы қырағылықтың төмендігі және МСАК қызметінің дәрігерлер штатының жеткіліксіз жасақталуы;

      ЭЫДҰ елдерімен салыстырғанда туберкулезбен сырқаттанудың жоғары болуы;

      трансплантациялық үйлестірушілер желісінің және донорлық ұйымдарды мидың өлгенін растау үшін қажетті жабдықтармен жарақтандырудың нашар дамуы;

      донорлық ағзалардың жетіспеушілігі;

      медициналық-әлеуметтік оңалту бөлімшелерінің өңірлік ПДО-ның нашар дамуы;

      қанағаттанғысыз материалдық-техникалық база, оның ішінде республикалық және өңірлік психикалық денсаулық орталықтарының, патологиялық-анатомиялық қызметтің жабдықтармен жеткілікті жарақтандырылмауы;

      қарқынды пульмонология мен өкпені оңалтудың әлсіз дамуы, тыныс алу ағзалары ауыратын науқастарға емдеу-диагностикалық көмектің әрқилы түрлерінің бытыраңқылығы;

      зертханалық көрсетілетін қызметтер сапасының төмендігі, зертханалық жабдықтар тапшылығы;

      КВИ-мен ауырған ересек халықтың медициналық оңалту көмегімен қамтудың және қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі;

      медициналық оңалту бойынша мультипәндік топтың білікті кадрларының тапшылығы;

      оңалту көмегін көрсетудің әдіснамалық базасының болмауы.

      Ана мен бала денсаулығын сақтау

      Жүкті әйелдер мен балалардың денсаулығын сақтау және нығайту ұлттық қауіпсіздіктің құрамдас бөліктері болып табылады. Балалардың денсаулығы елдің демографиялық, экономикалық және зияткерлік әлеуетінің негізі ретінде қаралады.

      Қазақстан Республикасында ел халқының үштен бірі – репродуктивті жастағы әйелдер, ал 14-29 жастағы жастар саны жалпы халықтың төрттен бір бөлігін құрайды. Репродуктивтік денсаулықты нығайту үшін фертильді жастағы әйелдер жыл сайын тексеруден өтеді және оларға консультация беріледі. Қазіргі уақытта елде ерлі-зайыптылардың 17 %-ы гормоналды бұзылулар, репродуктивті жүйедегі патологиялық өзгерістер, сондай-ақ стрестің әсері, жүйкеге түсетін жүктеме, физикалық белсенділіктің төмен болуы және экологияның нашар болуы салдарынан бедеуліктен зардап шегіп отыр. бұдан басқа, жасөспірімдердің бала тууы және түсік жасату ана мен баланың денсаулығына қосымша қауіптер туғызады. 2021 жылы 15-17 жастағылардың бала туу көрсеткіші елде 1000 әйелге шаққанда 2,5-ті құрады (2017 жылы – 4 ,4).

      Қазақстанда түсік жасату деңгейі орнықты азаю үрдісінде. 5 жыл ішінде фертильді жастағы әйелдердің түсік жасату саны 9,5 %-ға төмендеді, бұған отбасын жоспарлау туралы халықтың хабардар болуын арттыру бойынша қабылданған шаралар мен контрацепциямен қамтудың арқасында қол жеткізілді. Мәселен, МСАК деңгейінде отбасын жоспарлау жөніндегі 445-тен астам кабинет ерлер мен әйелдерге репродуктивтік денсаулықты сақтау мәселелері бойынша консультация береді, отбасын жоспарлаудың, қауіпсіз ана болудың көрсетілетін қызметтері мен әдістеріне қолжетімділікті қамтамасыз етеді. Сонымен бірге ерлер денсаулығы бойынша 16 орталық жұмыс істейді. Халықтың отбасын жоспарлау туралы ақпарат пен көрсетілетін қызметтерге кеңінен қол жеткізуі әйелдердің, жасөспірімдер мен жастардың репродуктивтік денсаулығын жақсартуға, олардың репродуктивтік құқықтарын, сондай-ақ өз әлеуетін толық іске асыру мүмкіндіктерін кеңейтуге мүмкіндік береді. Отбасын жоспарлау қажетсіз, әсіресе, кәмелетке толмағандар арасындағы жүктілікті, түсік жасатудың және жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың таралуын азайтуға мүмкіндік береді, ана өлімнің көрсеткішін азайтуға айтарлықтай үлес қосады.

      Сонымен қатар түсік жасату бүгінгі күнге дейін бала тууды бақылаудың ең танымал әдістерінің бірі болып табылады. Осы жағымсыз үрдісті доғару үшін халық арасында ағарту жұмыстарын жетілдіру қажет.

      Көптеген онжылдықтар бойы елдің практикалық денсаулық сақтау саласында жүктілікті жасанды жолмен тоқтатудың хирургиялық әдісі басым болды (2017 – 2019 жылдарда орта есеппен 60 %), бұл әйел денсаулығына және оның кейінгі репродуктивтік нәтижелеріне теріс әсерін тигізеді. Дәрі-дәрмекпен түсік жасату және вакуум-аспирация сияқты ДДҰ ұсынған қауіпсіз әдістер елдің денсаулық сақтау практикасына жеткілікті түрде енгізілмей отыр. Түсік жасатуға жүргізілген талдау соңғы онжылдықтарда біртіндеп өсіп келе жатқан өздігінен болатын түсіктің (түсік тастаудың) үлес салмағы жоғары екенін анықтады.

      Медициналық көмекті одан әрі жетілдірумен қатар түсік тастаудың және жүктілік пен босану кезіндегі асқынудың профилактикасы өзекті іс-шара болып табылады, бұл әйелдің денсаулық индексіне ғана емес, сондай-ақ пациенттің өзі мен оның отбасының ортақ жауапкершілігіне де байланысты.

      2015 – 2019 жылдары ана өлімі 16,5 %-ға азайды (тірі туған 100 мың балаға шаққанда 16,4-тен 13,7-ге дейін). Алайда 2020 жылы пандемия басталған соң ана өлімінің көрсеткіші 2,7 есе өсті (тірі туған 100 мың балаға шаққанда 36,5-ке дейін), мұндағы 56,4 %-ының себебі COVID-19 коронавирус инфекциясы және пневмония болды. 2021 жылы COVID-19 коронавирус инфекциясының бірнеше толқыны өтті және тиісінше фертильді жастағы әйелдер мен жүкті әйелдер арасындағы сырқаттану санының 2,4 есе өсті, сондай-ақ коронавирус инфекциясы ауыр өткен жүкті әйелдердің саны 2,5 есе өсті. Ана өлімінің көрсеткіші тағы 22,6 %-ға өсіп, тірі туған 100 мың балаға шаққанда 44,7-ні құрады. Ал коронавирус инфекциясынан қайтыс болуды есепке алмасақ, ана өлімінің көрсеткіші тірі туған 100 мың балаға шаққанда 13,4 құрады, бұл пандемияға дейінгі ана өлімінің коэффициентінен төмен (тірі туған 100 мың балаға шаққанда 2018 ж. 13,9; 2019 ж. 13,7; 2020 ж. – 15,9).

      COVID-19-дан және ковидтен кейінгі асқынудан аналардың тым көп қайтыс болуы денсаулық сақтау жүйесінің шамадан тыс жүктемесіне, қатаң карантин шараларының салдарына, жүкті әйелдерде COVID-19-дың өте ауыр, лезде таралып өтуіне, сондай-ақ ілеспелі ауруларға және әйелдердің медициналық көмекке кеш жүгінуіне, мониторингтің және МСАК деңгейінде көрсетілетін қызметтер сапасы мен осы кезеңде МСАК, босандыру және бейінді стационарлардың әлсіз сабақтастығы салдарынан ауыр экстрагениталдық патологиясы бар пациенттерді динамикалық байқаудың жеткіліксіздігіне тікелей байланысты болды.

      Соңғы 5 жыл серпінінде елімізде нәресте өлімі көрсеткішінің тұрақсыздығы байқалады, оның орташа мәні тірі туған 1000 балаға шаққанда 8,09-ды құрады (2017 ж. – 7 ,93; 2018 ж. – 8,03; 2019 ж. – 8,37; 2020 ж. – 7 ,77; 2021 ж. – 8 ,44).

      2021 жылы 2020 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда нәресте өлімі көрсеткішінің өсуі тіркелді. Нәресте шығыны себептерінің құрылымында 54 %-ын перинаталдық кезеңдегі жағдай құрайды, мұнда дене салмағы 500-999 гр шала туғандарға 48,3 % жағдай (53,6 % тыныс алу бұзылыстарына, 33,4 % перинаталдық кезеңнің инфекцияларына, 42,7 % геморрагиялық бұзылуларға) тиесілі. Нәресте шығынының 63,2 %-ы неонатальды кезеңде орын алған, 57,7 %-ы дене салмағы бойынша 500 – 2499 гр жаңа туған нәрестелер.

      Туа біткен даму кемістіктері соңғы жылдары нәрестелер өлімі құрылымында 2-орынды алып отыр, бұл пренаталдық УДЗ скринингін жетілдіруді және неонаталдық хирургияны дамытуды талап етеді.

      Сонымен қатар елде ДДҰ ұсынған, дәлелді медицинаға негізделген тиімді заманауи перинаталдық технологиялар қолданылады, олар бірінші кезекте жаңа туған нәрестелердің, оның ішінде дене салмағы аз нәрестелерді күтуге және өмір сапасын жақсартуға бағытталған. Қауіпсіз ана болу және перинаталдық көмекті өңірлерде көрсету қағидаттары тиісті жағдайлар жасалған жерде қолайлы босануды қамтамасыз етеді.

      2016 – 2020 жылдары медициналық қызмет көрсетудің жақсаруына, тиімді перинаталдық технологиялардың, қауіпсіз ана болу қағидаттарының енгізілуіне, босанғанға дейінгі және босанғаннан кейінгі медициналық көмектің жетілдірілуіне байланысты нәресте өлімі тұрақты түрде төмендеді (тірі туған 1000 балаға шаққанда 8,59-дан 7,79-ға дейін). 2021 жылы нәресте өлімі тірі туған 1000 балаға шаққанда 8,44-ке дейін өсті. Бұл ретте елдегі нәресте өлімінің деңгейі ЭЫДҰ елдерінің көрсеткішімен салыстырғанда жоғары күйде қалып отыр (2020 ж. ҚР-да тірі туған 1000 балаға шаққанда 7,77; Францияда – 3,5; Швейцарияда – 3,7). Нәрестелер өлімі мен ауруға шалдығуының негізгі себептері перинаталдық кезеңдегі жағдайлар (тыныс алудың бұзылу синдромы), даму кемістіктері, инфекциялық аурулар және тыныс алу ағзаларының аурулары болып табылады.

      Перинаталдық және балалар қызметінің тиімділігіне елдегі босандыру ұйымдарының дәрігерлермен жеткілікті қамтамасыз етілмеуі (2021 ж. акушер-гинеколог – 91,4 %, неонатолог – 88,1 %, анестезиолог-реаниматолог – 83,8 %), бастапқы буында да, көпбейінді балалар стационарларында да педиатрлар мен балалардың бейінді мамандарының тапшылығы әсерін тигізеді.

      Сондай-ақ босандыру ұйымдары (2021 ж. – 76,9 %) мен балаларға медициналық көмек көрсететін ұйымдардың (74,0 %) жабдықтармен жарақтандырудың жеткіліксіз болуы байқалып отыр. 5 жасқа дейінгі балалардың денсаулығын жақсарту мен тұрақтандыру жөніндегі жүйелі шаралардың арқасында соңғы 5 жылда балалар өлімінің деңгейін 22,6 %-ға төмендетуге мүмкіндік туды (тірі туған 1000 балаға шаққанда 2016 ж. – 10,79; 2020 ж. – 9,41). Алайда 2021 жылы елімізде бала өлімінің тірі туған 1000 балаға шаққанда 10,04-ке дейін өскені байқалады. Мектепке дейінгі жас, ұйымдасқан балалар ұжымының жаңа жағдайларына дайындық және сәтті бейімделу, баланың үйлесімді өсуіне және психикалық әлеуметтік дамуына жәрдемдесу ерекше маңызға ие.

      Балаларға профилактикалық көмек көрсету мақсатында МСАК ұйымдары деңгейінде баланың дамуы бойынша 600-ден астам кабинет ұйымдастырылды, оларда сәбилерді күту мәселелері бойынша консультация, дұрыс тамақтану, емшек сүтімен қоректендіруді қолдау мәселелері туралы ақпарат беріледі.

      Бала ауруларын ерте диагностикалау мақсатында елімізде нәрестелер мен сәбилерді скринингтік тексеру бағдарламасы іске асырылды, ол тұқым қуалайтын ауруларды, есту патологиясын, психофизикалық даму ауытқуларын, ретинопатияны ерте анықтауға бағытталған.

      Мектеп жасындағы балалар арасында тірек-қимыл аппаратының патологиясы, ас қорыту және нерв жүйесінің аурулары проблема күйінде қалып отыр. Қашықтан оқытуға көшуге байланысты мектеп оқушыларының көзіне түсетін жүктеме артып келеді және ДДҰ белсенді түрде ата-аналарды балалардың гаджеттерді пайдалануын барынша шектеуге шақырады. Бұл жағдай білім беру ұйымдарында профилактикалық шаралар жүргізу мен медициналық қызмет көрсетудің бірыңғай форматы үшін стандарт әзірлеуді, білім беру мекемелерінде балаларды қауіпсіз тіршілік негіздеріне оқыту жүйесін жетілдіруді талап етеді.

      Қазақстан Республикасында 62 нозология бойынша орфандық (сирек кездесетін) аурулармен ауыратын 17 713 бала тіркелген, оның 72 %-ы генетикалық ауытқулармен негізделген.

      "Педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығы" акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасындағы балалардың сирек аурулары бойынша үйлестіру орталығы болып табылады, онкологиялық аурулармен, лизосомалық аурулармен (Гоше ауруы, мукополисахаридоз), тұқым қуалайтын қан ұюының бұзылуымен, муковисцидозбен және басқаларымен ауыратын балаларға консультациялық-диагностикалық және медициналық көмекті жүзеге асырады және жетекшілік етеді. Бұл ауруларды молекулалық-генетикалық верификациялауда қиындық бар, себебі ҚР-да көптеген аурулар кезінде бұл зерттеулер жүргізілмейді, сондай-ақ пациенттер дәрі-дәрмекпен жеткілікті қамтамасыз етілмейді. Сирек кездесетін аурулары бар балалардың өмір сүру сапасын жақсарту үшін емдеудің кешенді тәсілі маңызды және өзекті мәселе болып табылады, яғни жүргізілетін ем аясында оңалту бағдарламалары жүргізілуі тиіс.

      Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде балалардың мүгедектігі проблемасын шешу және оларды оңалту Қазақстанның әлеуметтік саясатының басым бағыттарының бірі болып табылады. Мүгедектік және оңалту көмегін ұйымдастыру мәселесінің өзектілігі оның ауқымдылығына байланысты. БҰҰ сарапшыларының деректері бойынша мүгедектердің жалпы әлемдік саны бүкіл әлем халқының 15 %-ын құрайды.

      Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2021 жылғы ресми деректері бойынша елімізде барлығы 98 254 мүгедектігі бар бала тіркелген.

      Ерекше қажеттіліктері бар балалар санының абсолюттік деректері бойынша 5 жыл ішінде балалар арасындағы мүгедектік серпіні 17,7 %-ға өсті, егер 2017 жылы мүгедектігі бар 83 462 бала тіркелген болса, 2021 жылы мүгедектігі бар 98 254 бала тіркелген.

      Бұл жағдайға ықпал ететін факторлардың бірі – медицинаның айы-күні толмай шала туған нәрестелердің, нейроинфекциялары, нерв жүйесінің ауыр жарақаттары мен туа біткен даму кемістіктері бар балалардың өмірін сақтап қалуға мүмкіндік беретін заманауи даму деңгейі.

      2017 – 2021 жылдары балалар арасында бастапқы мүгедектікке әкелген ауруларды салыстырмалы талдау туа біткен даму кемістіктері, деформациялар және хромосомалық аномалиялар (2020 ж. – 30,3 %; 2017 ж. – 32,5 %), нерв жүйесінің аурулары (2020 ж. – 22 %; 2017 ж. – 23,7 %), психикалық ауытқулар (2020 ж. – 16,3 %; 2017 ж. – 11,1 %), эндокриндік аурулар (2020 ж. – 6 %; 2017 ж. – 4,8 %) жетекші орындарды алатынын көрсетті.

      Денсаулық сақтау жүйесінде балаларға көмек көрсететін 40 оңалту орталығы, оның ішінде 3-уі республикалық орталықта жұмыс істейді.

      Балалар медициналық оңалтудың 3 кезеңін алады: 1-кезең – аурудың жіті кезеңінде, операциялар жасалғанда, жарақаттанған кезде стационарларда;
2-кезең – стационарлық жағдайларда және оңалту орталықтарында; 3-кезең – емханаларда, күндізгі стационарларда, оңалту орталықтарында, санаторий-курорттық ұйымдарда, үйдегі стационарларда.

      2019 жылдан бастап қалпына келтіріп емдеудің және оңалтудың төсек қоры 2 есеге кеңейтілді (2019 жылғы 2 575 төсектен 2022 жылы 4 216 төсекке дейін).

      МӘМС жүйесі енгізілгеннен бері медициналық оңалтуды қаржыландыру 2019 жылмен салыстырғанда 7 есеге ұлғайды (2019 жылы – 6,7 млрд.теңге) және 2021 жылы 48,3 млрд теңгені құрады, оның ішінде балалар үшін 27 %-ға, 11,4 млрд теңгеден астам ұлғайды.

      Қалпына келтіріп емдеудің және медициналық оңалтудың төсектермен қамтамасыз етілуі орта есеппен 62 % құрайды және өңірлер бөлінісінде 6-дан 90 % дейін ауытқиды. Төсек қорын кеңейтуге Елбасының "Қамқорлық" бастамасын іске асыру шеңберінде 0-ден 3 жасқа дейінгі балаларға арналған 15 оңалту орталығын және 3 ерте араласу орталығын ашу есебінен жүзеге асыруға мүмкіндік туды.

      Ана мен бала денсаулығын сақтаудағы негізгі проблемалар:

      МСАК, босандыру және бейінді стационарлар интеграциясының жеткіліксіз деңгейі;

      халықтың репродуктивтік денсаулығына мінез-құлықтың және сыртқы факторлардың әсері;

      босандыру мекемелерінің материалдық-техникалық жай-күйінің төмен деңгейі, олардың қазіргі заманғы талаптарға сәйкессіздігі, медициналық жабдықпен жеткілікті жарақтандырылмауы, босандыру ұйымдарының кадрлармен, оның ішінде арнайы мамандармен (акушер-гинекологтар, анестезиолог-реаниматологтар, неонатологтар) жасақталмауы;

      мектеп медицинасы стандартының болмауы;

      балалар арасында мүгедектіктің өсуі;

      өңірлерде балаларды қалпына келтіріп емдеумен және медициналық оңалтумен қамтудың жеткіліксіздігі.

      Санитариялық-эпидемиологиялық қызмет

      Халық денсаулығына төнетін сыртқы қауіптердің ішінде ең өзектісі – ауаның техногендік ластануы мен климаттың өзгеруі. Атмосфералық ауаның жай-күйіне мониторинг өнеркәсіп орындарына, облыстық және республикалық маңызы бар автомагистральдарға жақын орналасқан қоныстану аумақтарында санитариялық-эпидемиологиялық мониторинг шеңберінде жүргізіледі. Барлық көздерден атмосфералық ауаға 103 ластаушы зат шығарылады, оның 37-сі 1-2 қауіптілік сыныбында. 2021 жылы атмосфералық ауаның 248714 сынамасы зерттелді, оның ішінде 7428-і ШРК-дан жоғары (3,0 %) (2017 ж. – 4,1%). Демек, соңғы бес жылда елді мекендер аумағы мен облыстық және республикалық маңызы бар автомагистральдардың маңындағы атмосфералық ауаның ластану деңгейі 3-4 % деңгейінде қалып отыр.

      Соңғы бес жылда ауыз су сапасының микробиологиялық көрсеткіштері бойынша 1,4 есе (2021 жылы ауыз су сынамаларының 4,5 %-ы, 2017 жылы 6,2 %-ы талаптарға сәйкес келмеген) және санитариялық-химиялық көрсеткіштер бойынша 2,3 есе (2021 жылы 2,6 %-ы және 2017 жылы 12,2 %-ы) жақсару үрдісі байқалады. Объектілердің сәйкес келмеуінің негізгі себептері – санитариялық қорғау аймақтарының, суды зарарсыздандыруға арналған жабдықтардың болмауы, су құбыры желілерінің тозуы.

      2017 және 2021 жылдардағы деректерді салыстыру топырақтың микробтық ластануының 1,4 %-дан 2,0 %-ға дейін 1,4 есе өскенін көрсетеді, топырақтағы зиянды заттардың санитариялық-химиялық көрсеткіштер бірқалыпты деңгейде (0,5 % дейін) қалып отыр.

      Статистика жөніндегі уәкілетті органның деректері бойынша 2021 жылы зерттелген Қазақстан кәсіпорындарының 1,6 млн қызметкерінің 366,9 мыңы немесе әрбір төртіншісі (22,9 %) зиянды және қауіпті еңбек жағдайларында жұмыс істеген. Шу мен дірілдің жоғары деңгейі жағдайында әрбір екінші (46,3 %), тым газданған әрі шаңданған жұмыс аймағында әрбір үшінші (32,6 %) адам жұмыс істеді. Ауыр физикалық еңбекпен 94 мың адам (тексерілген кәсіпорындар жұмыскерлері санының 5,7 %-ы) айналысқан.

      Халықаралық медициналық-санитариялық қағидалар (ХМСҚ) мен денсаулық сақтаудың 2019 – 2023 жылдарға арналған жаһандық бағдарламасының талаптары енгізілуде. Қазақстан Республикасында микробқа қарсы препараттарға резистенттілікті тежеу жөніндегі 2019 – 2022 жылдарға арналған жол картасының іске асырылу мониторингіне сәйкес микробқа қарсы препараттарға төзімділікті эпидемиологиялық шолып қадағалауды енгізу қамтамасыз етіледі.

      Қазіргі болжау жүйесінде аса қауіпті, вакцинамен басқарылатын және жаңадан пайда болатын инфекциялық ауруларды, мекендеу ортасы факторларының халық денсаулығының жай-күйіне зиянды әсерін зерделеу, бағалау және болжау, себеп-салдарлық байланыстарды анықтау жөніндегі ғылыми негізделген әзірлемелер, тәсілдер мен әдістер мүлдем дерлік жоқ.

      Өнім қауіпсіздігінің мониторингі тамақ өнімдерінің КО/ЕАЭО техникалық регламенттерінің талаптарына сәйкестігін және фальсификацияны бақылау мақсатында сатып алу жолымен жүргізіледі. Айталық, 2017 – 2021 жылдары көрсетілген талаптарға сәйкес келмеу үлесі 8,3 %-дан 11 %-ға дейін ұлғайды. Бұл ретте бұзушылықтардың басым бөлігі таңбалау қағидалары бойынша (2021 жылы – 79 %), ал қалғаны қауіпсіздік бойынша, оның ішінде ішек таяқшасының, жалпы микроб ұрықтарының және патогенді микрофлораның болуы, сондай-ақ мәлімделген қасиеттерге немесе физикалық-химиялық көрсеткіштерге сәйкес келмеуі бойынша.

      Республикада инфекциялық аурулардың көпшілігі бойынша эпидемиологиялық жағдай тұрақты. Профилактика мақсатында ұлттық егу күнтізбесі жүзеге асырылады (инфекциялық 20 ауруға қарсы). Жыл сайын Қазақстанда инфекциялық ауруларға қарсы шамамен 5 млн адам немесе нысаналы халықтың 95 %-дан астамы, оның ішінде 1,3 млн бала екпе алады. 2021 жылы халықтың вакциналаумен қамту оңтайлы шама шегінде болып, 95,3 %-ға жетті. Жалпы вакцинация ұжымдық иммунитеттің қалыптасуын қамтамасыз етеді.

      КВИ бойынша әлемдегі және елдегі эпидемиологиялық жағдай күрделі болып тұрған кезде елдегі биологиялық қауіптерді болжау мен олардың алдын алудың дамымаған жүйесі санитариялық-эпидемиологиялық қызметте бірқатар маңызды проблемаларды анықтады. Бұл, ең алдымен, инфекциялық аурулардың алдын алудың, бақылау мен ден қоюдың тиімсіз жүйесі. Мамандар даярлығының төмендігі, кәсіпқой кадрлардың тапшылығы және деректер алмасудың нашар дамыған электрондық жүйесінің де белгілі болды.

      2021 жылы санитариялық-эпидемиологиялық сараптама зертханаларының 61 %-ы биоқауіпсіздік және сәйкестікті бағалау саласындағы халықаралық стандарттарға сәйкес келді. СЭҚ зертханасының биоқауіпсіздік деңгейінің жеткіліксіздігі және жұмыс істейтін персонал мен биологиялық материалдарға және агенттерге қолжетімділігі бар халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету қажеттігі биоқауіпсіздік бойынша заңнамалық актілер қабылдауды қоса алғанда, биологиялық қорғауды қамтамасыз ету жүйелерін жетілдіруді талап етеді.

      Бұдан басқа СЭҚ ғимараттарының 40 %-ы талаптар мен стандарттарға сәйкес келмейді. СЭҚ инфекция ошақтарына жедел бару және толық қамту, адамның тіршілік ету ортасының жай-күйіне мониторингті қамтамасыз ету, инфекцияның шығу көзін, факторлары мен таралу жолдарын уақтылы анықтау үшін арнаулы көлікпен жете жасақталмаған.

      Ғылыми қызметтің және СЭҚ ұйымының ғылыми әлеуетінің нашар дамуына байланысты СЭҚ қызметінің қазіргі жұмысында эпидемиологиялық жағдайды болжау мен бағалаудың, халықтың тіршілік ету ортасы мен денсаулық жағдайы факторларының өзара байланысын талдау мен зерделеудің ғылыми негізделген жүйесі жоққа тән және қолданылмайды.

      Қызметте үнемі жүргізіліп жатқан реформалар СЭҚ қызметіндегі кадрлардың сапалық және сандық құрамын өзгертіп, кадр саясатының тұрақсыздығына алып келді. Соңғы 7 жылдың өзінде-ақ қызмет бес рет қайта ұйымдастырылды, бұл іске асырылып жатқан салалардағы саясаттың өзгеруіне әсер етті. Соңғы 5-7 жылда СЭҚ-тен кеткен мамандар саны келгендерден 2-3 есе көп және Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Стратегиялық жоспарында белгіленген таза ауысымдылық көрсеткішінен 2 есе артық – 7,1 %.

      2020 жылы Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитеті қайтадан құрылды, оның мәртебесі мен елдің Бас мемлекеттік санитариялық дәрігерінің өкілеттіктері анықталды, бұл КВИ пандемиясы кезінде халықтың амандығын қамтамасыз етуде жедел ден қойып, шешімдер қабылдауға мүмкіндік берді.

      Шекараны жаңа КВИ жағдайларының әкелінуінен қорғаудың пәрменді жүйесін құру мақсатында Қазақстан ЕАЭО-ға мүше барлық мемлекеттердің аумағында іске асырылатын "COVID-19-сыз саяхаттаймын" платформасымен интеграцияланды, ЕАЭО елдерімен ішкі шекарадағы өткізу пункттерінің инфрақұрылымын халықаралық талаптар мен стандарттарға сәйкес келтіру талап етіледі.

      Биологиялық қауіптерді ерте анықтау, алдын алу және профилактикасы үшін "Биологиялық қауіпсіздік туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.

      Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз етудегі негізгі проблемалар:

      биологиялық қауіпті болжау және оның алдын алу жүйесінің болмауы;

      эпидемиологиялық бағалау, ықтимал қауіп пен тәуекелдерді болжау жүйесі дамымаған бақылау және қадағалау функциялары тиімділігінің жеткіліксіздігі;

      заманауи, дәлдігі жоғары және жедел зерттеулер жүргізу үшін СЭҚ зертханасының биоқауіпсіздік деңгейінің жеткіліксіздігі;

      СЭҚ инфрақұрылымын материалдық-техникалық жарақтандыру мен күтіп-ұстау деңгейінің төмендігі;

      тұрақты кадр саясатының, кәсіпқой кадрларды (санитариялық дәрігерлерді, эпидемиологтарды және зертханалық қызмет жұмыскерлерін) даярлаудың сапалы жүйесінің болмауы;

      практикалық денсаулық сақтауда халықтың денсаулық жағдайына қоршаған орта факторларының әсерін талдау бойынша ғылыми зерттеулер нәтижелерін енгізу жүйесінің әлсіздігі;

      өнеркәсіптік гигиенаның мемлекеттік нормативтік талаптарының сақталуын қадағалау мен бақылаудың жетілмегендігі;

      СЭҚ қызметін цифрландыру мен автоматтандырудың әлсіздігі.

      Денсаулық сақтаудың кадрлық ресурстары

      Отандық медицина мектебінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру шеңберінде жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру деңгейінде медициналық ЖОО-ның Швецияның, Польшаның, Литваның және Түркияның шетелдік университеттерімен стратегиялық әріптестігі жобасы іске асырылды; шетелдік университеттердің тәжірибесіне сәйкес жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар мамандарды даярлау стандарттары қайта қаралды және жаңартылды. Кадрларды даярлау сапасын бақылауды күшейту деңгейінде медициналық ЖОО-ның, колледждердің білім алушылары мен түлектерін тәуелсіз бағалау заңнамалық түрде бекітілді және енгізілді. Кіші мейіргерден бастап мейіргер ісінің PhD докторына дейін мейіргер ісі мамандарын даярлаудың көп деңгейлі жүйесі енгізілді; мейіргер ісі бойынша қолданбалы және академиялық бакалавриаттың, магистратураның және PhD докторантураның интеграцияланған бағдарламалары, оның ішінде жұмыс істеп жүрген мейіргерлерге орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі мейіргер білімін алуға мүмкіндік беретін жеделдетілген бакалавриат бағдарламалары әзірленді.

      Ел халқы санының 2030 жылға дейін серпінді өсетінін ескере отырып, нысаналы көрсеткіштерді есептеуді жүргізу негізінде медицина жұмыскерлермен қамтамасыз етілудің он жылдық болжамы әзірленді. Елдегі 10 мың тұрғынға шаққанда дәрігерлермен қамтамасыз етілу 2019 жылғы 39,7-ден 2021 жылы 40,9-ға дейін, ОМҚ – 2019 жылғы 96,5-тен 2021 жылы 98,7-ге дейін өсті, бұл ЕО елдерінің көрсеткіштеріне ұқсас. Бұл ретте қалалық және ауылдық денсаулық сақтау салаларының арасында кадрлармен қамтамасыз етілуде теңгерімсіздік бар. 2021 жылы 10 мың тұрғынға шаққанда ауылдарда дәрігерлермен қамтамасыз етілу 17,2-ні, ал қалаларда 57,1-ді (2017 жылы – тиісінше 14,47 және 43,71) және ОМҚ тиісінше 70,0-ді және 118,4-ті (2017 жылы – тиісінше 62,1 және 101,0) құрады.

      Жекелеген мамандықтар бойынша кадрлар тапшылығы байқалады, ол 2017 жылы 3278,25 бірлікті құрады және КВИ пандемиясы кезінде халыққа медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру үшін штат бірліктерінің ұлғаюына байланысты 2021 жылы 2,2 есеге (7 072 бір бірлікке дейін) өсті.

      Кәсібіне қанағаттанбау, жалақының төмендігі, ауыр еңбек жағдайлары, жауапкершіліктің артуы, сондай-ақ мансаптық өсу перспективаларының болмауы себебінен білікті медицина мамандарының кетуі тапшылыққа әкелетін негізгі факторлардың бірі болып табылады (жыл сайын кадрлардың кетуі орта есеппен 830 адамды құрайды, оның ішінде 2021 жылы сыртқы, негізінен жақын шет елдерге (Ресей, Беларусь, Украина) көші-қон 901 адамды (2020 жылы 760 адамды) құрады.

      Осы проблемаларды шешу үшін 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап дәрігердің жалақысы орта есеппен 30 % (189 мың теңгеден 320,0 мың теңгеге дейін) және ОМҚ 20 % (120 мың теңгеден 173,5 мың теңгеге дейін) ұлғайды. Сондай-ақ медицина қызметкерлерінің мәртебесін арттыру жөніндегі шаралар заңнамалық түрде енгізілуде.

      Медициналық кадрларға сұранысты жоспарлау және болжау үшін денсаулық сақтаудың кадрлық ресурстарын есепке алудың ұлттық жүйесі құрылды.

      Әлеуметтік қолдау шараларын көрсетіп және тұрғын үй беріп, жас мамандарды АЕМ мен моноқалаларда орналасқан ұйымдарға бөлу ауылдық денсаулық сақтауды кадрлармен жасақтау мақсатындағы басымдық болып табылады. Алайда жергілікті атқарушы органдардың деректері бойынша жас мамандардың 40 %-ы ғана көтермеақы (500 мың теңгеден 1,5 млн теңгеге дейін), жалға берілетін тұрғын үй және т. б. түрінде әлеуметтік қолдау алады.

      Өңірлерді кадрлармен жасақтау мәселесін шешу үшін 2019 жылы алғаш рет Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің білім және ғылым ұйымдарының түлектерін дербес бөлу жөніндегі республикалық комиссия құрылды. Айталық, 2019 жылы 2561 түлек, 2020 жылы 2326, 2021 жылы 4 630 түлек-жас маман тұрақты жұмыс орнына бөлінді.

      Мейіргерлік қызметтің жаңа моделі енгізілуде. 31 медициналық ұйымда және еліміздің 7 өңірінде пилоттық енгізу жүзеге асырылуда. 15 клиникалық мейіргерлік нұсқаулық және дәрігердің кейбір функционалын кеңейтілген практика мейіргеріне беруді регламенттейтін операциялық процедуралардың 45-ке жуық стандарты және оларға сәйкес бастапқы мейіргерлік құжаттаманың 33 нысаны әзірленді. Clinical Care Classification халықаралық мейіргерлік практика жіктеуіші, сондай-ақ стационар және МСАК мейіргерлері үшін COVID-19 кезіндегі мейіргерлік құжаттама бейімделді.

      "Мейіргер ісі" мамандығы бойынша қолданбалы бакалаврларды даярлау үшін республикада 37 медициналық жоғары колледж жұмыс істейді, бұл медициналық колледждердің жалпы санының 44 %-ын құрайды. PhD докторантурада мейіргер ісі мамандарын даярлау басталды. МСАК объектілерінде ЖПД/отбасылық дәрігерлер кеңейтілген практика мейіргерлері орындай алатын бірқатар функцияларға көп уақыт жұмсайды, бұл, өз кезегінде, пациенттердің күту уақытының ұлғаюына әкеледі.

      Денсаулық сақтауды кадрлармен қамтамасыз етудегі негізгі проблемалар:

      денсаулық сақтау жүйесіндегі кадрлардың теңгерімсіздігі;

      медицина қызметкерлерінің кәсіптік тұрғыдан қорғалмауы;

      медицина персоналын еңбекке ынталандырудың төмендігі, жергілікті жерлерде әлеуметтік қолдаумен қамтудың жеткіліксіздігі;

      медицина персоналын даярлау сапасы деңгейінің жеткіліксіздігі;

      профилактикалық және емдеу-диагностикалық көмек көрсетуге орта медицина қызметкерлерін тартудың жеткіліксіздігіне байланысты МСАК дәрігерлерінің жүктемесінің жоғары болуы;

      кадрлық ресурстардың көшіп кетуі.

      Медициналық және фармацевтикалық ғылым

      Қазақстандық ғалымдардың жұмыстары халықаралық және ұлттық деңгейде мойындалды. Айталық, рецензияланатын халықаралық басылымдардағы жарияланымдар саны 2017 жылғы 204-тен 2021 жылы 594-ке дейін өсті; бұл журналдардың орташа импакт-факторы – 2,2. Алынған қорғау құжаттарының (патенттер, авторлық куәліктер) саны 2017 жылғы 323-тен 2021 жылы 418-ге дейін өсті. Бұл ретте Алматы және Қарағанды медицина университеттерінің базасында ғана ұжымдық пайдаланудағы ғылыми молекулярлық-генетикалық зертханалар жұмыс істейді, олар халықаралық стандарттарға сәйкестігі тұрғысынан аккредиттелмеген және ғылыми зерттеулер нәтижелерін коммерцияландыру деңгейі төмен.

      КВИ пандемиясына байланысты әлемде ғылыми, ең алдымен, денсаулық сақтау мен фармацияға байланысты зерттеулерге сұраныс артты. Алайда Қазақстан Республикасында биомедициналық зерттеулерді қаржыландыру деңгейі төмен – ЖІӨ-нің 0,005 %-ы, бұл ЭЫДҰ елдерінің деңгейінен 60 есе аз (ЖІӨ-нің шамамен 0,3 %-ы). АҚШ-та осы зерттеулерге мемлекеттік шығыстар ЖІӨ-нің 0,2 %-ын құрайды, жеке сектордың, ең алдымен фармацевтика өнеркәсібінің шығыстары – ЖІӨ-нің 0,3 %-ы. Еуропа елдерінде бұл көрсеткіштер – тиісінше 0,05 % және 0,1 % (Швейцария мен Бельгияда өнеркәсіп секторының шығыстары – ЖІӨ-нің 0,6 %-ы, Жапонияда – 0,3).

      Медицина ғылымының одан әрі дамуын ғылыми кадрларды даярлау және олардың құзыреттерін қолдау жүйесі тиімділігінің жеткіліксіздігі; академиялық және ғылыми құрылымдардың өзара іс-қимылы деңгейінің төмендігі; халықаралық мультиорталық зерттеулердің демеушілері үшін Қазақстанның тартымдылығының жеткіліксіз болуы, оның ішінде аккредиттелген зертханалардың/орталықтардың халықаралық стандарттарға сәйкес келетін үлесінің төмендігі (20 %), сараптамалық органдар деңгейіндегі бюрократиялық кедергілер және зерттеулердің бірқатар перспективалы бағыттарын – озық терапияның дәрілік заттарын клиникалық зерттеуді, дәрілік заттар комбинациясын клиникалық зерттеуді құқықтық реттеудің жетілдірілмеуі тежеп отыр.

      Қазақстанның Болон процесіне кіруімен ғылыми кадрларды даярлау жүйесінің өзгеруі, диссертациялық кеңестердің жабылуы медицина жұмыскерлерінің дәреже алу деңгейіне айтарлықтай әсер етті, институттың ғылыми дәрежесі бар қызметкерлері қартайып барады, жас зерттеушілер келмейді. ҒЗИ және ҒО коллоборациясы медицинада білікті ғалым кадрларды даярлау мәселелерін толық көлемде шешпейді.

      Медициналық зерттеулерді халықаралық стандарттарымен үйлестіру мақсатында 2018 – 2019 жылдары заңнамалық деңгейде: клиникалық зерттеулер үшін рұқсат беру рәсімдері оңайлатылды; Медициналық зерттеулерді бақылаудағы биоэтика жөніндегі комиссияның рөлі арттырылды және оларды сертификаттау рәсімі енгізілді; "зерттеудің осал субъектілері" қатысатын зерттеулер жүргізудің құқықтық шектері анықталды; "қоғамдық денсаулық саласындағы зерттеулер", "биобанктер" үшін жаңа ұғымдар мен құқықтық нормалар енгізілді.

      Медицина ғылымы саласындағы негізгі проблемалардың қатарына Қазақстан Республикасының аумағында жүргізілетін клиникалық зерттеулер санының аздығы (1 млн тұрғынға шаққанда 1,8 зерттеу, ал Францияда – 57, АҚШ-та – 55, Ұлыбританияда – 38,9, Германияда – 30,6); бірқатар "реттелетін клиникалық зерттеулер" үшін оларды жүргізудің белгіленген тәртібінің болмауы (вакциналар, дің жасушалары, генетикалық технологиялар, биотехнологиялар, нанотехнологиялар негізіндегі дәрілік заттар), эксперименттік емдеуді қолдану саласында құқықтық нормалардың болмауы (клиникалық зерттеулер нәтижелері аяқталғанға дейін) жатады.

      Осыған байланысты 2020 жылы "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне клиникалық зерттеулер жүргізу, алдыңғы қатарлы терапияның (Advanced Therapy Medicinal Products – ATMP) дәрілік заттарын қолдану және олардың тиімділігін мониторингтеу тәртібін айқындайтын нормалар енгізілді. Стандартты рәсімнен алып тастау шеңберінде (клиникалық зерттеулер аяқталғанға дейін) ATMP қолдану мүмкіндігі көзделген.

      Клиникалық зерттеулерді жүргізуді дамыту мен үйлестіруді қамтамасыз ету үшін "С. Қайырбекова атындағы Ұлттық ғылыми денсаулық сақтауды дамыту орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны клиникалық зерттеулерді дамыту орталығы болып анықталды.

      2021 – 2023 жылдарға арналған "Қазақстан Республикасында дербестендірілген және превентивті медицинаны енгізудің ұлттық бағдарламасы" ғылыми-техникалық бағдарламасы әзірленді. Алайда Қазақстанда дербестендірілген тәсілді республикалық орталықтар мен өңірлік онкодиспансерлер онкологиялық науқастарды молекулалық-генетикалық зерттеулер негізінде емдеуді таңдаған кезде ғана қолданады.

      Медицина ғылымы мен зерттеулердің негізгі проблемалары:

      биомедициналық зерттеулер нарығының жеткілікті дамымауы;

      шетелдік демеушілер қатысатын халықаралық клиникалық зерттеулер үшін елдің тартымсыздығы;

      ауруларды диагностикалау мен емдеуде жеке тәсілді қолдану деңгейінің төмендігі;

      ғылыми зерттеулер нәтижелерін коммерцияландырудың төмендігі;

      медициналық ғылымды қаржыландырудың төмендігі.

      Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету және фармацевтика өнеркәсібі

      Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды (бұдан әрі – ДЗ және МБ) жоспарлау және сатып алу жүйесін жетілдіру шеңберінде 2018 жылғы 1 қаңтардан бастап амбулаториялық дәрілік қамтамасыз ету шеңберінде дәрілік заттарды Бірыңғай дистрибьютордың орталықтандырылған сатып алуы енгізілді. Бұл ел бюджетін үнемдеуге мүмкіндік берді: 2018 жылы – 23,4 млрд теңге, 2019 жылы – 12,8 млрд теңге, 2020 жылы – шамамен 10,2 млрд теңге, 2021 жылы – 32,7 млрд теңге. Барлық дәрілік препараттардың бағасы реттелді, тегін дәрі-дәрмек берудің электрондық есебі енгізілді.

      Республиканың барлық өңірлерінде Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің автоматтандырылған ақпараттық жүйесі (ДҚАЖ) енгізіле басталды, ол нақты уақыт режимінде дәрігерлердің рецепт жазып беруін, әрбір пациенттің мемлекет кепілдік берген, тағайындалған препараттарды нақты алуын қадағалауға мүмкіндік береді. Дәрілік заттарды босату фармацевтикалық қызметтерді жүзеге асыратын дәріхана ұйымдары арқылы, ауылдық жерлердің шалғай аудандарында МСАК ұйымдары, бөлшек дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге арналған көшпелі дәріхана пункттері арқылы жүзеге асырылады.

      Алайда жоспарлау мен сатып алуды автоматтандыру деңгейінің төмендігі және ДЗ мен МБ дербес цифрлық есебінің болмауы ұйымдар мен халықтың олармен қамтамасыз етілуінің тиімділігін толық қадағалауға мүмкіндік бермейді.

      Бұл ретте дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуде отандық өндірістің ДЗ мен МБ сатып алу үлесі маңызды болып табылады. КВИ-ге қарсы отандық вакцинаның сатып алынғанын ескерсек, сатып алынған барлық ДЗ мен МБ-да отандық өнімнің үлесі 2021 жылы 41 %-ды (вакцинацияны есепке алмағанда 25,0 %) құрады. Олардың ішінде COVID-19 емдеу үшін ДЗ-ның 46 атауы сатып алынды, өңірлерде дәрілік заттардың тұрақтандыру қорлары құрылды. Амбулаториялық деңгейде ДЗ-ның 5 атауын қамтитын COVID-19 нозологиясы енгізілді.

      Сондай-ақ 2020 жылдан бастап Бірыңғай дистрибьютор Қазақстан Республикасы бойынша барлық медициналық ұйымдарда (инфекциялық және провизорлық орталықтар) бір айлық қор қалыптастыру туралы шешім қабылдады, ол ДЗ мен МБ-ның сатып алынған қосымша көлемі есебінен жедел толықтырылады.

      Қазақстанның фармацевтикалық нарығында елде өндірілген дәрі-дәрмек үлесі 2021 жылы 23,4 % (2017 жылы 12%) құрады, бұл біздің өндірушілеріміздің қоржынын рентабельділігі төмен әрі негізінен генерикалық препараттар шығаратын қоржын ретінде сипаттайды, ал елдің ұлттық дәрілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін 30 %-дан төмен болмауы тиіс. Бұл ұлғаю отандық тауар өндірушілермен (бұдан әрі – ОТӨ) жасалған ұзақ мерзімді (10 жылға дейінгі) шарттар санының ұлғаюына да байланысты: 2021 жылы 34 ОТӨ-мен 4 688 атауға 88 шарт (ДЗ – 920 және МБ – 3768) және 2017 жылы 1696 атауға 54 шарт жасалды. ДЗ мен МБ-ның қалған бөлігі елге негізінен Германиядан, Қытайдан, Бельгиядан, Швейцариядан, Франциядан, Ирландиядан, Италиядан, АҚШ-тан және Үндістаннан жеткізіледі.

      Осылайша, пандемия өз медициналық өнімдері, жабдықтары, арнайы қорғаныш құралдары, дәрі-дәрмектер өндірісінің болмауынан Қазақстанның тым осал екенін және Қазақстанның отандық фармацевтикалық өнеркәсібін дамыту қажеттігін көрсетіп берді. Пандемияның жариялануына байланысты барлық елдерде дәрі-дәрмекті сыртқа шығаруға тыйым салынды. Бұл, былайша айтқанда, "дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудегі бей-берекетсіздіктің" маңызды себептердің бірі болды.

      2021 жылы Қазақстанда фармацевтика өнеркәсібінде ДЗ мен МБ шығаруды 89 кәсіпорын жүзеге асырды, оның ішінде дәрілік заттар өндірісі бойынша – 33, медициналық мақсаттағы бұйымдар – 41 және медициналық техника – 15 кәсіпорын. Бұл ретте 44 өндірістік учаскеде 27 ДЗ өндіруші тиісті өндірістік практика стандартына (GMP) сәйкес келеді.

      Елімізде барлығы 7455 ДЗ атауы тіркелген, оның ішінде отандық өндіріс (ОТӨ) – 12 % (922 атау), шетелдік өндірушілер – 88 % (7106 атау), сондай-ақ 9154 МБ атауы тіркелген, оның ішінде отандық – 10 % (916), шетелдік өндірушілер – 90 % (8238). Тіркелген дәрілік заттардың құрылымында түпнұсқалар 1863 немесе 25 %, дженериктер 5410 немесе 73 %, биотехнологиялық 182 немесе 2 % құрайды.

      2020 жылдан бері Фармацевтика және медицина өнеркәсібін дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған кешенді жоспары іске асырылып келеді, онда фармацевтикалық және медициналық өнеркәсіпті қолдау мен дамыту үшін негізгі бағыттар көзделген: фармацевтикалық қызметті, ЕАЭО шеңберінде ДЗ мен МБ айналысын реттейтін заңнамалық және нормативтік актілер, мемлекеттік қолдау шаралары, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар, инвестициялар тарту, саланы кадрлармен қамтамасыз ету, дәрілік заттардың таңбалануы, қадағалануы және ДЗ мен МБ отандық өндірушілер қуатын ұлғайту. Отандық, оның ішінде КВИ-ге қарсы вакциналар өндірісін ұлғайту бойынша жұмыстар жүргізілуде.

      Биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, биофармацевтикалық нарықтың инфрақұрылымын тұрақты дамыту және жетілдіру, биофармацевтикалық ғылым мен өнеркәсіптің дамуын ынталандыру, сондай-ақ мемлекет пен қоғамның биофармацевтикалық өнімге сұранысын қамтамасыз ету мақсатында QazBioPharm ұлттық холдингі құрылды.

      Сонымен бірге инновациялық ДЗ мен МБ әзірлеу жөніндегі ғылыми зерттеу орталықтары мен фармацевтикалық кластерлердің болмауы, инновациялық технологиялардың, ғылымды қажет ететін инновациялық ДЗ мен МБ деңгейінің төмендігі, клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізуге арналған зертханалардың және медициналық сынақтар жүргізуге арналған зертханалардың жеткіліксіздігі, фармацевтикалық өндірістер үшін халықаралық стандарттарға (GMP) сәйкес даярланған ғалым кадрлар мен жұмыскерлердің жеткіліксіздігі еліміздегі фармацевтикалық өнеркәсіптің дамуын қиындатады.

      Халықты дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудегі негізгі проблемалар:

      жоспарлау мен сатып алуды автоматтандырудың, сондай-ақ ДЗ мен МБ цифрлық есебінің төмен деңгейі;

      отандық фармацевтика өнеркәсібінің инвестициялық тартымдылығының төмендігі;

      GMP сәйкес фармацевтикалық өндірістер үшін ғылыми, технологиялық және кадрлық әлеуеттің төмендігі, оның ішінде клиникалық және клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізуге арналған зертхананың жетіспеушілігі;

      фармацевтикалық өнімді тұтынудың ішкі нарығындағы отандық препараттар үлесінің аздығы.

      Денсаулық сақтау жүйесінің инфрақұрылымы және цифрландыру

      Соңғы 5 жылда 400-ден астам денсаулық сақтау объектісі салынды, 4000-нан астам медициналық ұйым жөнделді, 75 млрд теңгеден астам сомаға медициналық жабдық сатып алынды, бұл жалпы елдің денсаулық сақтау инфрақұрылымының айтарлықтай жаңаруына ықпал етті. Атап айтқанда, медициналық ұйымдар ғимараттарының тозу деңгейі 2017 жылғы 67,0 %-дан 2021 жылы 51,7 %-ға дейін қысқарды. Денсаулық сақтау ұйымдарын түгендеу қорытындылары бойынша 2021 жылы медициналық техникамен жарақтау деңгейі республика бойынша орта есеппен 76,9 %, медициналық техниканың тозу деңгейі 51,2 % құрады.

      2020 – 2021 жылдары стационарлық 20 денсаулық сақтау объектісіне күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілді, 3 264 бірлік өкпені жасанды желдету аппараты, оның ішінде 64 оттегі станциясын пайдалануға беру есебінен оттегімен орталықтандырылған түрде қамтамасыз етілген 1500 отандық өнім жеткізілді; аудандық ауруханалар 53 рентген аппаратымен жарақтандырылды, оның ішінде 49-ы инфекциялық науқастарға медициналық көмек көрсету үшін "Ақтөберентген" отандық өндірушісінен сатып алынды.

      Денсаулық сақтау саласын цифрландыру шеңберінде медициналық ақпараттық жүйелер (бұдан әрі – МАЖ) енгізілді, қалалар мен аудан орталықтарының деңгейінде барлық денсаулық сақтау ұйымдары Интернет желісіне 100 %, аудан орталықтарынан төмен деңгейде және шалғайдағы ауылдық аудандарда Интернет желісіне қолжетімділік 86,7 % қамтамасыз етілді. Денсаулық сақтау объектілерін АТ-инфрақұрылыммен жарақтандыру және Интернет желісіне қосу тұрақты негізде жүргізіледі, деректер Smart Data Ukimet талдамалық платформасына беріледі, сондай-ақ Ehealth ядросымен МАЖ интеграциялау бойынша іс-шаралар жоспарланып, басталды.

      Денсаулық сақтау саласындағы цифрлық мобильдік шешімдердің қазақстандық сегментінде шамамен 20 мобильдік қосымша жұмыс істейді, олардың көмегімен халық медициналық ұйымдардың жұмысын бағалай алады, өз пікірлерін қалдыра алады, клиниканы өлшемшарттар мен пікірлерге қарап таңдай алады.

      Халықты эпидемияға қарсы шаралармен қамтамасыз ету мақсатында 2021 жылы медициналық қызметтерді қашықтан көрсету процесі іске қосылды. Қашықтан көрсетілетін медициналық қызметтер дәрігер/дәрігер режимінде ғана емес, дәрігер/пациент режимінде де жүзеге асырылады, бұл дәрігер мен пациенттің уақытын үнемдеуге мүмкіндік береді. Бұл көрсетілетін қызметтер коронавирус жұқтырған пациенттер медициналық ұйымдарға барған кезде олардың адамдармен қатынас жасауын жоққа шығару үшін енгізілді.

      Алайда қашықтан қызметтер көрсету тәжірибесі өзінің тиімділігін көрсеткендіктен таратылды және қазіргі уақытта әртүрлі нозологиялары бар пациенттерге қызмет көрсеткен кезде қолданылады, өйткені бұл қызметтерді көрсету телемедициналық желінің мүмкіндіктерін ғана емес, денсаулық сақтау ұйымдарының медициналық ақпараттық жүйелерінен бастап мобильдік құрылғылардағы қосымшаларға дейінгі басқа технологиялық шешімдердің мүмкіндіктерін де пайдалануды көздейді.

      2021 жылдың қорытындысы бойынша қашықтан көрсетілген медициналық қызметтер, оның ішінде халыққа телемедициналық консультациялар саны 6 млн 4 мыңды құрайды.

      Қазақстан Республикасының ұлттық телемедицина желісі елдің 233 денсаулық сақтау объектісін біріктіреді, аудандық, облыстық және республикалық деңгейлерге бөлінеді. 2021 жылы облыстық ауруханалар мен республикалық клиникалар 21 667 телемедициналық консультация өткізді.

      Медициналық қызмет көрсету сапасын, оның ішінде елдің шалғай өңірлерінде арттыру және халықтың денсаулығын қамтамасыз ету үшін денсаулық сақтауда толықтырылған және виртуалды болмыс (AV/VR), жасанды интеллект технологиялары енгізілуде.

      Цифрлық медициналық аппараттармен (PACS) интеграцияланған медициналық бейнелерді өңдеу, сақтау және беру жүйелерін енгізу жөніндегі жол картасы шеңберінде жеке қаржылық бастама шеңберінде жергілікті бюджет қаражаты есебінен онкологиялық науқастарды емдеуді, COVID және басқа да ауруларды емдеуді жоспарлау жөніндегі жобалар іске асырылуда.

      Алайда қолда бар дерекқорлар (47 ақпараттық жүйе) бытыраңқы және бірыңғай ақпараттық кеңістікке интеграцияланбаған, бірыңғай салалық оператор жоқ, бұл денсаулық сақтаудың әртүрлі деңгейлері мен қызметтерінің өзара іс-қимылын қиындатады, ақпараттың сабақтастығын қамтамасыз етпейді, жедел талдау мүмкіндіктерін шектейді.

      Денсаулық сақтау жүйесінің инфрақұрылымын дамыту мен цифрландырудың негізгі проблемалары:

      медициналық ұйымдар ғимараттарының тозуы;

      шалғай ауылдық жерлердегі медициналық ұйымдарда цифрлық сервистерге қолжетімділіктің жеткіліксіздігі;

      электрондық денсаулық сақтау саласында бірыңғай салалық оператордың болмауы;

      47-ден астам бытыраңқы ақпараттық жүйелер (АЖ ескірген монолитті архитектурасы).

      Медициналық көмекті қаржыландыру жүйесі

      2020 жылғы 1 қаңтардан бастап ТМККК жаңа моделі және МӘМС жүйесінің пакеті енгізілді, бұлар сақтандырылмаған адамдардың базалық медициналық көрсетілетін қызметтерге қол жеткізе алмауының тәуекелдерін жоюды көздейді, ТМККК жаңа моделі шеңберіндегі және МӘМС жүйесіндегі медициналық көмектің тізбесі бекітілді.

      МӘМС жүйесін дамыту шеңберінде 17 өңірлік филиалы бар Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры (бұдан әрі – ӘлМСҚ) құрылды. Алайда медициналық қызметтерді көрсетушілердің медициналық көмек сапасының көрсеткіштерін бағалау құралдары ӘлМСҚ қызметінің тиімділігін арттыру мақсатында іске асырылған жоқ.

      2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының 81,3 % немесе 15,5 млн халқы медициналық сақтандыруға қатысушы болып табылады. Жарналар мен МӘМС үшін аударымдар түрінде 2021 жылы 751,4 млрд теңге түсті, оның ішінде жеңілдікті пайдаланушылар үшін мемлекеттің жарналары барлық түсімдердің 46 %-ын немесе 346,5 млрд теңгені құрады. Осылайша, мемлекет бұрынғысынша халық алдындағы өзінің әлеуметтік міндеттемелерін сақтайды. Жұмыс берушілердің өз жұмыскерлері үшін аударымдарының жалпы сомасы 195,4 млрд теңгені (30 %), жұмыскерлердің жарналары 178,7 млрд теңгені (23,8 %) құрады. Дербес кәсіпкерлер, БЖТ төлеушілер, азаматтық-құқықтық шарттар бойынша жұмыс істейтін дербес төлеушілер жарналарының үлесі шамамен 4 % құрады.

      Бұл ретте 3 миллионнан астам қазақстандық МӘМС жүйесінен тыс қалып отыр. Өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықты сәйкестендіру және өзектілендіру, жұмыспен қамту орталықтарында тіркелмеген жұмыссыздар үшін МӘМС жүйесіндегі медициналық көмектің қолжетімсіздігі, сондай-ақ жалдамалы жұмыскерлердің (жалақысы сақталмайтын демалысқа жіберілген, қысқартуға түскен және т.б.) МӘМС жүйесінен шығып қалуы МӘМС жүйесін енгізудің негізгі проблемалары болып табылады.

      МӘМС жүйесінде халықты қамтуды, сондай-ақ МӘМС жүйесінде медициналық көмектің қолжетімділігін арттыру үшін МӘМС жүйесіне кірудің 12 айға алдын ала жарналар төлеу түріндегі баламалы тетігі заңнамалық түрде бекітілді. Сақтандырылмаған халықтың шамамен 30 %-ы осы тетікті пайдаланатын болады деп күтілуде, тиісінше олар МӘМС жүйесіндегі медициналық көмекті ала алады.

      МӘМС бойынша стационарларда жоспарлы түрде 620 мыңнан астам пациент емделді, 558 мың операция жүргізілді. Бұған МӘМС жүйесінде шамамен 170 млрд теңге жұмсалды, бұл стационарлық жағдайлардағы мамандандырылған барлық медициналық көмекті қаржыландыру көлемінің 58 %-ын құрайды. Нәтижесінде жоспарлы емдеуге жатқызуды 10 және одан да көп күн күтетін пациенттер саны 13 % қысқарды (21,1 мыңнан 18,5 мың пациентке дейін).

      МӘМС амбулаториялық деңгейде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді айтарлықтай ұлғайтуға, пациенттер үшін тегін дәрілік заттардың тізбесін 45-тен 128 ауруға дейін кеңейтуге мүмкіндік берді, қымбат тұратын зерттеулер (КТ, МРТ, ПЭТ) медициналық айғақтары бойынша елдің барлық азаматтары қол жеткізе алады (2020 жылға дейін халықтың әлеуметтік жағынан осал 8 санаты ғана), 2019 жылдан бері жоғары технологиялық операциялар 3 есеге ұлғайды, медициналық оңалту дами бастады.

      ТМККК және МӘМС шеңберінде медициналық көмекті 4060 денсаулық сақтау субъектісі көрсетеді, оның 1689-ы (41,6 %) мемлекеттік, 2371-і (58,4 %) жеке меншік нысанда.

      2018 – 2019 жылдар кезеңінде денсаулық сақтауға жұмсалатын абсолюттік мәндегі жалпы шығыстардың жыл сайын өскені байқалады, алайда ЖІӨ-ден жалпы шығыстардың үлесі төмендейді (ЖІӨ-нің 3,1 %-ынан ЖІӨ-нің 3,0 %-ына дейін). 2019 жылы ЭЫДҰ елдерінде денсаулық сақтауға арналған ағымдағы шығыстар құрылымындағы мемлекеттік шығыстардың үлесі 73,5 % құрады, бұл Қазақстанға қарағанда 20 % жоғары (60 %). Денсаулық сақтаудың ағымдағы шығыстарының 2019 жылғы құрылымында 60 % мемлекеттік шығыстарға, 40 % халықтың жеке шығыстарына тиесілі.

      КВИ пандемиясы денсаулық сақтау саласындағы саясатты ғана емес, оларды қаржыландыруды да қайта қарауға мәжбүр етті. Денсаулық сақтаудың ұлттық шоттарының деректері бойынша 2020 жылы денсаулық сақтауға арналған жалпы шығыстар ЖІӨ-нің 4,0 %-ына дейін (2 828,9 млрд теңге), оның ішінде ағымдағы шығыстар ЖІӨ-нің 3,8 %-ына (2 676,8 млрд теңге) және күрделі шығындар ЖІӨ-нің -0,2 %-ына (152,1 млрд теңге) дейін өсті. ЭЫДҰ елдерінде ағымдағы шығыстардың орташа үлесі 9,7 % құрайды, бұл Қазақстандағы денсаулық сақтауға арналған ағымдағы шығыстардың үлесінен 2,55 есе көп.

      Денсаулық сақтаудың ағымдағы шығыстарының 2020 жылғы құрылымында 66,2 % мемлекеттік шығыстарға, 33,8 % халықтың жеке шығыстарына тиесілі. ЭЫДҰ мен ДДҰ ұсынымдары бойынша денсаулық сақтаудың көрсетілетін қызметтерімен жаппай қамтуға қол жеткізу және денсаулық сақтау жүйесінің орнықтылығын арттыру үшін жекеменшік шығыстардың үлесі денсаулық сақтауға арналған ағымдағы шығыстардың 20 %-ынан аспауға тиіс, бұл денсаулық сақтауға, оның ішінде МӘМС жүйесі арқылы жұмсалатын ағымдағы шығыстардың құрылымындағы мемлекеттік шығыстардың үлесін ұлғайту қажеттігін көрсетеді.

      Медициналық көмекті қаржыландыру жүйесінің негізгі проблемалары:

      денсаулық сақтауға жұмсалатын жекеменшік шығыстардың жоғары деңгейі;

      МӘМС-ке халықтың толық тартылмауы және халықтың сақтандырылмаған бөлігі үшін оның пакетіндегі медициналық көрсетілетін қызметтерінің қолжетімсіз болуы;

      медициналық қызметтерді көрсетушілердің медициналық көмек сапасының көрсеткіштерін бағалау құралдарын жеткілікті пайдаланбауы.

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

      Бүкіл әлемдегі денсаулық сақтау жүйесінің ортақ мақсаты – халық денсаулығының жай-күйін жақсарту болып табылады.

      Саланың даму үрдісін анықтау үшін кейбір шет елдердің денсаулық сақтау жүйелеріне талдау жүргізілді. Денсаулық сақтау жүйесі сапасының негізгі маңызды индикаторы – күтілетін өмір сүру ұзақтығы, оның денсаулық сақтауға жұмсалатын жалпы шығыстардың көрсеткішімен тікелей байланысы бар. ДДҰ-ның статистикалық шолулары ең бай және ең кедей елдердегі күтілетін өмір сүру ұзақтығының көрсеткіші бойынша 40 жылдық айырма бар екенін көрсетті. Денсаулық сақтауға үкіметтер жұмсайтын жыл сайынғы шығыстары бір адамға 20-дан 6000 АҚШ долларына дейінгі аралықта. Табысы төмен және орташа елдерде денсаулық сақтауға жұмсалатын барлық шығыстардың жартысынан астамын азаматтар өз қаражатынан (5,6 млрд адам) төлейді.

      Әлемдегі денсаулық сақтауды дамытудың эволюциялық тәжірибесі оның негізгі екі бағытта: барлық деңгейлерде басқаруды орталықтандыру тетіктерін нығайту және көмек көрсетудің пациентке шоғырланған моделін пайдалану арқылы іске асырылатынын айғақтайды.

      Барлық сын-қатерлерге лайықты жауап беру күн сайын қиындай түсуде, сондықтан басымдықтар белгіленеді. Күрделі экономикалық жағдайда денсаулық сақтау инфрақұрылымына жеке инвестициялар тарту көптеген елдер үшін өзгерістердің қисынды кезеңіне айналуда.

      Шетелдік практика көптеген елдердің үкіметтері медициналық алғашқы көмекті қолдауға, фармацевтикалық өнім нарығын бақылауға, мамандандырылған көмекке қол жеткізуді бақылауды күшейтуге, халықтың неғұрлым мұқтаж бөлігіне мемлекет есебінен медициналық көмек көрсетуге, медициналық көрсетілетін қызметтерге жұмсалатын шығыстарды тежеуге, инновациялық технологияларды енгізуге және халық денсаулығын жақсартудың жаңа тәсілдерін іздеуге басымдық беретінін көрсетіп отыр.

      Еуропа елдерінің тәжірибесі көрсеткендей, шығындардың салыстырмалы түрде азаюына ықпал ететін негізгі даму векторлары инфекциялық емес ауруларды ерте диагностикалауға және олардың өршу қаупінің факторлары мен халықтың саламатты өмір салтын қалыптастыруға баса назар аудару болып табылады.

      Мәселен, соңғы жылдары Ресейде ауруларды емдеуге назар аударатын клиникалық денсаулық сақтау жүйесінен жеке тұлғаның денсаулығын сақтауға назар аударатын профилактикалық жүйеге көшу бағдарламасы жүзеге асырылуда. Ресейде міндетті медициналық сақтандыруды одан әрі дамыту арқылы медициналық көмектің қолжетімділігін сақтау басты міндет болып қала береді, медициналық ортаны айтарлықтай өзгертетін және денсаулық саласындағы әлеуметтік теңсіздікті қысқартуға ықпал ететін ақпараттық технологияларды дамыту негізі қалыптасуда. Денсаулық сақтауды ақпараттандыру процесі аурудың клиникаға дейінгі кезеңдерінде патологияларды анықтау үшін халықты үнемі скринингтен өткізуге бағытталған, бұл өмір сүру мерзімін шамамен 8-15 жылға арттыруға тиіс.

      Техникамен жабдықталу деңгейі ұдайы өсіп келе жатқан уақытта заманауи медициналық көмек азаматтар үшін тым қымбат, сондықтан көптеген елдер денсаулық сақтау саласында ұлттық (мемлекеттік) бағдарламаларды енгізіп, ойдағыдай іске асыруда.

      COVID-19 пациенттер мен дәрігерлерді қашықтан қатынас жасауға мәжбүр етті, нәтижесінде пандемия кезінде медициналық клиникаларға виртуалды бару саны 20 есе өсті. Accenture Digital Health Technology Vision 2020 жаңа есебінде айтылған болжамдарға сәйкес болашақта дәрігерге әрбір үшінші бару виртуалды жағдайда өтеді.

      Пандемия медицина саласындағы технологиялардың дамуын жеделдетті және онлайн-консультация беру, денсаулыққа арналған мобильді технологиялардың (m-Health) дамуы, пациенттер үшін телемедицинаның дамуы, медициналық, басқарушылық және талдамалық деректердің бірыңғай сақтау қоймасының құрылуы, денсаулық сақтауды халықтың басқаруы платформаларының дамуы, денсаулықтың электрондық медициналық жазба жүйелеріне сұраныстың өсуі, емдеудің жеке адамға арналған тәсілін таңдау мақсатында үлкен деректер бойынша клиникалық зерттеулердің нәтижелерін пайдалану шет елдердің денсаулық сақтау саласын ақпараттандырудың негізгі үрдістеріне айналуда.

      Бұл ретте дамыған және дамушы елдердегі цифрлық технологиялардың қаржыландыру көлеміне байланысты айырмашылықтары бар. АҚШ және Еуропа елдерінде олар диагностика және клиникалық емдеу үшін кеңінен қолданылады. Жан басына шаққандағы табысы аз мемлекеттерде олар деректер жинау, ақпарат тарату, медициналық көрсетілетін қызметтерді жеткізушілер мен тұтынушылардың байланысы үшін пайдаланылады.

      Пандемия көптеген елдердің денсаулық сақтау жүйесінің өте қиын жағдайларға әзір еместігін ашық көрсетіп, СЭҚ бақылау және қадағалау саласындағы реформаларға ықпал етті.

      Әлемдік практикада СЭҚ бақылау және қадағалау саласында жүргізілген реформалардың мәнін айқындайтын негізгі екі бағыт анықталды:

      1) бақылау объектілері мен субъектілері үшін, әдетте, мемлекеттің, қоршаған орта мен азаматтардың ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуден көрініс табатын ең жоғары нәтижені қамтамасыз ететін ашық әрі ауыртпалық түсірмейтін бақылау және қадағалау жүйесін жасау;

      2) бақылау-қадағалау органдарының қызметін олардың ықтимал қауіптерді және олардың туындауына ықпал ететін, "қоғамдық маңызы бар көрсеткіштер" – мемлекеттің қауіпсіздігіне, қоршаған ортаға, азаматтардың денсаулығы мен өміріне қатер төнуіне әкеп соғатын оқиғаларды алдын ала болжау қабілетін арттыру мақсатында реформалау.

      Бұдан басқа, ДДҰ-ның пікірінше пандемия салдарынан денсаулық сақтау саласындағы, мысалы, инфекциялық аурулармен күрестегі және әйелдер мен балалардың денсаулығын жақсартудағы соңғы екі онжылдық жаһандық прогрестен айырылып қалудың біршама қаупі бар. ДДҰ сарапшылары өздері 2021 жылы қадағалап тұратын бірқатар жаһандық мәселелерді айқындады және бүкіл әлем елдеріне COVID-19-ға қарсы күресті жалғастырумен қатар өздерінің денсаулық сақтау жүйелерін, оның ішінде вирусқа қарсы препараттарға резистенттілік, 2030 жылға қарай вирустық гепатит пен туберкулездің элиминациясы, қауіпсіз әрі тиімді вакциналар мен дәрілік препараттарды жылдам әзірлеуге жәрдемдесу үшін жаһандық биобанк құру, медициналық көрсетілетін қызметтерге әділ қол жеткізуді қамтамасыз ету, ИЕА-ның және психикалық денсаулық бұзылуының және т. б. Алдын алу мен оларды емдеу мәселелері бойынша нығайтуды ұсынады.

      Жаһандық талдау бойынша 2020 жылы әлемдік фармацевтикалық нарықты COVID-19 пандемиясы жағдайында да орнықты дамып отырған жалғыз нарыққа жатқызуға болады. Жетекші фармацевтикалық компаниялар дәрі-дәрмек сатылымы көлемінің 20,8 %-ына дейін жаңа дәрі-дәрмек әзірлеуге инвестициялайды.

      Фармацевтикалық өнеркәсіпті белсенді мемлекеттік қолдау бірқатар дамушы елдерге, ең алдымен Үндістан мен Қытайға, ішкі нарықтарды қорғауға ғана емес, сыртқы нарықтарға сәтті шығуға да мүмкіндік берді. Қытайдың фармацевтикалық нарығында меншікті өндірушілердің үлес салмағы 70 %, Үндістанда 80 % құрайды. Мемлекет бұл елдердің әлемдік нарықтағы рөлінің өсуіне белсенді ықпал етті.

      Қазақстандық денсаулық сақтау жүйесі көптеген әлемдік жүйелер сияқты жаңа сын-тегеуріндермен бетпе-бет келуде. Осыған байланысты әлемде денсаулық сақтау саласындағы теңгерімсіздіктің өсуін және медициналық көмектің қолжетімділігі мен оның сапасы арасындағы қашықтықты жаңа технологиялар, әдістер мен құралдар арқылы қысқартатын проблемаларды шешу мүмкіндіктерін іздеудің маңыздылығын көрсететін озық елдердің тәжірибесін талдаудың негізгі нәтижелері Қазақстан үшін өзекті болып табылады. Соңғылардың ішінде медициналық көмекті қаржыландыру модельдері, олардың елдердің экономикалық мүмкіндіктеріне барабарлығы, цифрлық трансформация, медициналық кәсіптік қоғамдастықтарды жандандыру, инфрақұрылымды дамытуға жеке инвестицияларды тарту ерекше өзектілікке ие.

      COVID-19 пандемиясы жағдайында әлемдік тәжірибе СЭҚ нығайтудың, елдің биологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, ұлттық және жаһандық қатерлердің ертерек алдын алу, болжау және ден қою, сондай-ақ ұлттық фармацевтика өнеркәсібін дамыту жөнінде шаралар қабылдаудың маңыздылығын көрсетіп берді.

      КВИ-ге қатысты эпидемиялық ахуалда елдің денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясатының стратегиялық міндеттерін шешудегі басты ресурстардың бірі ретінде медицина персоналының рөлін арттыруға ерекше рөл бөлінген. Медициналық мекемелердегі жұмыс орындарында және төтенше экологиялық жағдайлар кезінде денсаулықты қорғау мен қауіпсіздікті жақсарту ДДҰ-ның денсаулық сақтау, қоршаған орта және климаттың өзгеруі саласындағы жаһандық стратегиясының жобасына енгізілді, оны Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы 2019 жылы қараған. Тиісінше, денсаулықты қорғау, медицина қызметкерлерінің қауіпсіздігі мен аман-саулығы сапалы қызмет көрсетудің және пациенттердің медициналық көрсетілетін қызметтерге қанағаттануының алғышарты болып табылады.

4-бөлім. Денсаулық сақтау саласын дамытудың пайымы

      Денсаулық сақтау жүйесінің қазіргі жағдайын және халықаралық тәжірибені талдау кезінде анықталған проблемалық мәселелердің негізінде елдің денсаулық сақтау саласын дамытудың мынадай пайымы айқындалды, осы Тұжырымдаманы іске асырудың нәтижелері оған қол жеткізуге ықпал ететін болады:

      диагностика мен емдеудің дербестендірілген тәсілі негізінде орнықты қаржыландыру жүйесі бар, құзыретті, ынталы, заң жүзінде қорғалған медициналық персоналы бар сапалы медициналық қызметтерге тең қол жеткізуді қамтамасыз ететін бәсекеге қабілетті денсаулық сақтау жүйесі;

      дамыған инфрақұрылым, қазіргі заманғы технологиялар және денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық жүйесіне интеграция негізінде халықтың медициналық көрсетілетін қызметтерге кеңінен қол жеткізуін қамтамасыз ететін ауылдық денсаулық сақтау;

      саланың барлық бағыттары бойынша инновациялық технологиялар қолданылатын және құзыреттердің әдіснамалық орталықтарының дамыған желісімен халыққа мамандандырылған көмек көрсету;

      клиникалық зерттеулер негізінде инновациялық дәрілік препараттардың отандық фармацевтикалық өндірісі мен ұлттық санитариялық-эпидемиологиялық қызмет, олар ішкі қажеттілікті, әлемдік фармацевтикалық нарықтан тәуелсіздікті және халықтың биоқауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

5-бөлім. Саланы дамытудың негізгі қағидаттары

      Халық денсаулығын сақтаудың негізгі қағидаттары:

      денсаулықты қорғау саласындағы профилактиканың басымдығы және саламатты өмір салтын қалыптастыру;

      халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыруға және тұрмыс сапасын жақсартуға бағытталған денсаулық сақтаудың әлеуметтік бағдарлануы;

      қауіпсіз, тиімді және сапалы медициналық көмек алуға тең дәрежедегі қолжетімділікті қамтамасыз ету;

      отандық әзірлемелерді мемлекеттік қолдау, бәсекеге қабілетті фармацевтика өнеркәсібі мен медицина ғылымын дамыту;

      қауіпсіз, сапалы және тиімді дәрілік заттардың, медициналық бұйымдардың қолжетімділігін және оларды ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету;

      халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету;

      денсаулық сақтау жүйесінің орнықтылығы мен басқарылуына қол жеткізу.

      Елдің денсаулық сақтау жүйесі тап болған сын-қатерлерді ескере отырып, саланы дамытудың мынадай бағыттар бойынша негізгі тәсілдері қалыптастырылды:

      1-бағыт. Саламатты өмір салтын қалыптастыру және инфекциялық емес аурулардың профилактикасы, оның ішінде:

      пайдалы тамақ өнімдерін тұтынуды насихаттауды күшейту;

      мінез-құлықтық қауіп факторларының (темекі шегу, алкогольді, психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтыну, мінез-құлықтың қауіпті түрлері, дене белсенділігінің төмендігі) профилактикасын арттыру;

      ИЕА ауыртпалығын және қайтыс болудың сыртқы себептерін азайту;

      қоршаған ортаға зиянды заттардың шығарылуын және ауыз судың қауіпсіздігін, ауаның және топырақтың ластануын зертханалық бақылауды күшейту.

      Саламатты өмір салтының жаңа қағидаттарын ілгерілету үшін Е-СӨС электрондық платформасын құру негізінде денсаулық мәселелері бойынша халықтың сауаттылығын арттыруға және жақсы әдеттерді қалыптастыруға ерекше назар аударылатын болады.

      "10 саламатты санға" (дене салмағының индексі 18,5-25 дейін, әйелдер үшін бел шеңбері ≤ 80 см, ерлер үшін ≤ 94 см, қан қысымы 120/80 – 129/84 мм.сынап бағ. шегінде, қандағы жалпы холестерин деңгейі < 5 ммоль кем емес, қандағы қант 3,9-6,1 м моль/л, күніне 10 000 мың қадам, шикі көкөністер мен жемістерді тұтыну > 500 гр, күніне 1,5-2 литр таза су, тұз күніне < 5 гр артық емес, темекі шегуден бас тарту "күніне 0 темекі") қол жеткізуді ілгерілету және насихаттау бойынша ақпараттық түсіндіру жұмысы жалғасатын болады.

      Темекіге қарсы күрес жөніндегі ДДҰ негіздемелік конвенциясының халықаралық міндеттемелеріне қазақстандық заңнаманы үйлестіру жөніндегі жұмыс жалғасады.

      Белсенді ұзақ өмір сүру мектептерін дамыту бойынша жұмыс жалғасады.

      Азық-түлік өнімдерінің құрамына сәйкес оларды саралау үшін қоректік заттардың ұлттық бейінін әзірлеу және дұрыс тамақтану жөніндегі кәсіпорындар желісін дамыту, тамақ өнімдеріндегі және дайын тамақ өнімдеріндегі тұз мөлшері жөніндегі стандартты әзірлеу және енгізу, тамақ өнімдерінің тәуліктік тұтыну нормаларын ескеріп, тағамдық құндылығы туралы ақпарат беретін таңбалануы инфекциялық емес аурулардың азаюына ықпал ететін болады.

      Құрамында белгілі бір қант мөлшері бар алкогольсіз сусындарды тұтынуды азайту шараларын ДДҰ семіздікті азайту бойынша ұсынылатын басым саясаттың бірі ретінде атап өтеді. Бұл сусындарды шамадан тыс тұтыну семіздіктің, қант диабетінің, жүрек-қантамыр және басқа созылмалы аурулардың пайда болуының негізгі факторы ретінде денсаулыққа әсер ететінінің ғылыми негізделген дәлелдері бар. Осыған байланысты халықты сауықтыру үшін құрамында белгілі бір қант мөлшері бар алкогольсіз сусындарды тұтынуды азайту жөнінде шаралар қабылданады.

      Халықтың, ең алдымен жастардың репродуктивтік денсаулығын жақсарту үшін отбасын жоспарлау, халықтың, оның ішінде кәмелетке толмағандар арасында, ментальді саулығын, оның ішінде жастар денсаулық орталықтарының жұмысын жандандыру арқылы нығайту жөнінде шаралар қабылданады.

      ДДҰ-ның "Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін мектептер", "Саламатты университеттер", "Саламатты қалалар", "Саламатты жұмыс орындары" жобаларын белсенді енгізу жалғасады.

      Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балаларға арналған "Өткір көз", "Сымбатты мүсін" арнайы бағдарламалары, 6 жастағы балаларға арналған "Апа, әке, бірге қозғалайық" бағдарламасы әзірленеді.

      Ведомствоаралық жұмыс шеңберінде жарақаттанудың алдын алуға, дене шынықтыру мен спортты дамытуға бағытталған шаралар қабылдау жөніндегі жұмыс жалғасады.

      Инфекциялық емес және инфекциялық ауруларды зерделеуге бағытталған тұрақты ғылыми-эпидемиологиялық зерттеулерді жүргізу денсаулық сақтау жүйесінің қазіргі және болашақ сын-тегеуріндер мен халықтың денсаулығы мен қауіпсіздігіне төнетін қауіп-қатерлерге уақтылы ден қоюы жөніндегі тиімді шараларды әзірлеуге ықпал ететін болады.

      2-бағыт. Медициналық көмекті ұйымдастыруды жетілдіру, оның ішінде:

      әлеуметтік бағдарлануға және ауылға басымдық бере отырып, МСАК ұйымдастыру тәсілдерін қайта қарау;

      шалғайдағы ауылдық елді мекендердің тұрғындарын фельдшерлік-акушерлік пункттермен және дәрігерлік амбулаториялармен қамтамасыз ету;

      көліктегі медицинаны күшейту және қашықтан көрсетілетін қызметтерді дамыту;

      көрсетілетін медициналық қызметтердің сапасын қамтамасыз ету және арттыру;

      заманауи ірі ауруханалар, оның ішінде университеттік клиникалар, сондай-ақ инфекциялық стационарлар салу арқылы барлық өңірлерді халықаралық стандарттарға сәйкес келетін медициналық көмекпен қамтамасыз ету;

      мемлекеттік және жеке бастамалар шеңберінде ауруларды диагностикалау мен емдеудің жаңа әрі инновациялық технологияларын трансферттеу және енгізу;

      әйелдер мен балалардың денсаулығын жақсарту;

      саланың негізгі бағыттары бойынша әдіснамалық орталықтарды дамыту;

      денсаулық сақтаудың бірыңғай цифрлық кеңістігін дамыту және медициналық ұйымдардың инфрақұрылымын жаңарту;

      МСАК дара жекеше практикасын дамыту (отбасылық дәрігер);

      ТМККК және МӘМС шеңберінде көрсетілетін қызметтер пакетіне диагностиканың, емдеудің жаңа әдістерін енгізу туралы шешім қабылдау үшін медициналық технологияларды бағалау;

      дәлелді медицинаға және медициналық көмек сапасының объективті, нақты қызметке тән индикаторларына негізделген бейінді клиникалық қызметтердің үйлестіру кеңестерінің жұмысын күшейту.

      2.1. МСАК деңгейінде денсаулықты жан-жақты қолдау және ауылдық денсаулық сақтауды дамыту

      Медициналық-санитариялық алғашқы көмек

      МСАК Астана декларациясын іске асыру шеңберінде биомедициналық модельден үздіксіздік пен сабақтастыққа негізделген МСАК көпбейінді командаларының кешенді моделіне (дәрігер, мейіргерлер, әлеуметтанушы және психолог) көшу жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.

      Пациентке бағдарланған үздік денсаулық сақтау практикаларын, МСАК ұйымдары деңгейінде үздік практикалар орталықтарын (ауруларды басқару бағдарламалары, балалар жасындағы ауруларды интеграциялап, патронаж қызметінің әмбебап прогрессивті моделі, баланы дамыту кабинеті) дамыту жалғасады.

      Денсаулық сақтаудағы үздік практикаларды МСАК ұйымдары деңгейінде енгізуге және қолдауға байланысты мәселелерді үйлестіру үшін алдағы уақытта республикалық үздік практикалар орталығы дамытылады.

      Отбасылық дәрігердің жүктемесін азайту үшін дәрігерлік учаскені "1+3" қағидаты бойынша мейіргерлермен жасақтау және орта білімнен кейінгі және жоғары білімі (қолданбалы және академиялық бакалавриат) бар мейіргерлерді тәуелсіз қабылдауды енгізу бойынша жұмыс жүргізілетін болады.

      Қалалық емханаларды бөліктерге бөлу және инфрақұрылымды жаңарту – МСАК жаңа объектілерін салу және ашу арқылы бекітілген халықты МСАК қызметтеріне қадамдық қолжетімділікпен қамтамасыз ету бойынша жұмыс жалғасады.

      Жергілікті атқарушы органдар халықтың МСАК ұйымдарына қадамдық қолжетімділігін қамтамасыз ету жөніндегі мәселелерді пысықтайтын болады. Осы мақсаттар үшін қалаларда объектілерді салу кезінде МСАК объектілерін ашуға арналған үй-жайлар көзделеді.

      Отбасылық медицинаны одан әрі дамыту, медициналық ұйымдарда мейіргер қызметін басқарудың жаңа форматын енгізу, қашықтан көрсетілетін медициналық қызметтердің қолданылуын өрістету, МСАК көрсетуге жеке ұйымдардың қатысуын кеңейту көзделеді.

      МСАК деңгейінде және үйде қызмет көрсеткен кезде тамақтану рационымен байланысты жағдайлардың профилактикасы және оларды емдеу жөнінде көрсетілетін қызметтермен жаппай қамту үшін тамақтану мәртебесін бағалау және әртүрлі жастағы топтарды, бірінші кезекте балалар мен егде және кәрі жастағы адамдарды қамтитын қажетті араласуды жүзеге асыру жөніндегі рәсімдер енгізілетін болады.

      Жастар денсаулық орталықтарын одан әрі дамыту және олардың жасөспірімдер мен жастардың психикалық, репродуктивтік денсаулығы, жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың профилактикасы мәселелері бойынша көрсетілетін қызметтерге қолжетімділігі үшін кадрлармен қамтамасыз ету, репродуктивтік және психикалық денсаулық мәселелері бойынша маман дәрігерлердің болуы туралы талапты ескере отырып кадрлармен жасақтау, жабдықпен қамтамасыз ету жөніндегі өлшемшарттар айқындалып, жастар орталықтарының жұмысы күшейтілетін болады.

      Кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік денсаулығын жақсарту үшін отбасын жоспарлау, ментальді денсаулықты нығайту бойынша шаралар қабылданатын болады.

      Өмір сүру сапасы мен ұзақтығын арттыру үшін егде жастағы адамдарға медициналық көмек көрсетуді жақсарту мақсатында МСАК ұйымдарында гериатриялық учаскелер ашылады.

      Ауылдық денсаулықты сақтау

      Халықтың сапалы медициналық көмекке кеңінен қол жеткізуін қамтамасыз ету мақсатында барлық ауылдық елді мекендерді нормативтерге сәйкес МСАК ұйымдарымен қамтамасыз ету есебінен қалалық және ауылдық денсаулық сақтау арасындағы теңгерімсіздікті қысқартуға, сондай-ақ ауыл халқына шұғыл медициналық көмек көрсетудің уақтылы болуын арттыруға бағытталған "Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту" ұлттық жобасы іске асырылатын болады, оның шеңберінде қазіргі заманғы жабдықтармен жарақталған кемінде 650 МСАК объектісі (ДА, МП, ФАП) салынады.

      "Терапиялық терезе", "алтын сағат" қағидаттарын сақтау және жоғары технологиялы диагностика жабдықтары мен медициналық көрсетілетін қызметтерге халықтың қолжетімділігін арттыру үшін жұмыс істеп тұрған 12 орталық аудандық аурухана жаңғыртылып, жоғары технологиялық жабдықтармен (МРТ, КТ, ангиографтар) жарақталған 20 көпбейінді орталық аурухана ашылады. Көпбейінді ауруханалардың құрылымында аз инвазивті кардиологиялық орталықтар, II-III деңгейдегі инсульт орталықтары, перинаталдық орталықтар, жарақат және хирургия орталықтары, медициналық оңалту және қалпына келтіру емі бөлімшелері ашылады.

      Ауылдық денсаулық сақтаудағы диагностиканың сапасын жақсарту және зертханалық зерттеулердің қолжетімділігін қамтамасыз ету мақсатында аудандық және ауданаралық ауруханалардың медициналық зертханалары базалық зертханалық зерттеулерді орындау үшін қазіргі заманғы талдауыштармен жарақталатын болады. Зерттеулердің базалық тізбесін қажеттілік бойынша орындау үшін гематологиялық талдауыштар, зәр талдауыштары, гемостаз талдауыштары және жарық оптикалық микроскоптар сатып алынады.

      Бұдан басқа, шалғайдағы және қатынасу қиын ауылдық жерлердің тұрғындары медициналық авиацияның көрсетілетін қызметтері арқылы сапалы медициналық көрсетілетін қызметтермен қамтамасыз етіледі. Осы мақсаттар үшін әуе кемелерін медициналық модульмен жарақтандыру бойынша шаралар қабылданады, пациенттердің, мобильдік медициналық бригадалар персоналының және ұшу персоналының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін шаралар пысықталады.

      Сонымен қатар халыққа уақтылы медициналық көмек көрсету, созылмалы аурулары бар пациенттерді динамикалық қадағалап тұру және үздік практикаларды енгізу үшін жергілікті атқарушы органдар МСАК дәрігерлерін санитариялық автокөлікпен қамтамасыз ету мәселелерін кезең-кезеңімен шешетін болады.

      Көшпелі медициналық кешендерді пайдалану арқылы шалғайдағы ауылдардың тұрғындарын диагностикалық көрсетілетін қызметтердің кең бейіні (рентген-аппараттармен, УДЗ, ЭКГ және гинекологиялық қарау, талдауларды қабылдау жабдықтарымен) ұсынылатын, медициналық көрсетілетін қызметтермен қамту, профилактикалық қарап-тексерулер жүргізу ұлғайды.

      Жергілікті атқарушы органдар бөлшек дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету үшін дәріхана пункттерін, оның ішінде көшпелі дәріхана пункттерін ашу және ұлғайту бойынша шаралар қабылдайды.

      Ауылдық денсаулық сақтаудағы медицина кадрларының тапшылығын азайту үшін жергілікті атқарушы органдар жас мамандарға әлеуметтік қолдау көрсетеді (көтерме жәрдемақылар, тұрғын үйлер беру, коммуналдық көрсетілетін қызметтерге ақы төлеу), нысаналы және жергілікті бюджеттер шеңберінде өңірлер деңгейінде сұранысқа ие медициналық мамандықтар бойынша мамандар даярлауға, оның ішінде ең қажетті мамандықтар бойынша кеңейтілген практиканың орта медицина персоналын даярлауға арналған мемлекеттік тапсырыс ұлғаяды.

      2.2. Мамандандырылған, оның ішінде жоғары технологиялық медициналық көмектің қолжетімділігін қамтамасыз ету

      Мамандандырылған медициналық көмектің әлеуетін арттыру бойынша жұмыс жалғасады. Медициналық технологияларды кешенді бағалау негізінде жоғары технологиялық медициналық көмектің (бұдан әрі – ЖТМК) жаңа түрлері енгізіледі және ЖТМК-ның ең көп талап етілетін түрлерінің көлемі ұлғайтылады.

      Қанайналым жүйесінің аурулары кезінде уақтылы және қолжетімді медициналық көмек көрсетуге, өлімді азайту жөніндегі шараларға ерекше назар аударылатын болады. Жіті миокард инфаркті, инсульт, жарақаттар кезінде медициналық көмекті өңірде көрсетуді енгізу жалғасады. "Алтын сағат" қағидатын сақтау және халықтың диагностиканың жоғары технологиялық жабдықтары мен медициналық көрсетілетін қызметтерге қолжетімділікті арттыру үшін инсульт орталықтары мен коронарлық араласу орталықтарының (бұдан әрі – КАО) желісі, оның ішінде орталық аудандық және ауданаралық ауруханалар базасында кеңейтілетін болады. 2025 жылға қарай 10 инсульт орталығы мен 10 КАО орталығын ашу жоспарланған.

      ҚЖА-мен ауыратын науқастарға медициналық көмек көрсетудің сапасын жақсарту және өлімді азайту үшін клиникалық хаттамалар халықаралық соңғы ұсынымдарға сәйкес жаңартылады, барлық облыстық, аудандық және қалалық медициналық ұйымдар деңгейінде СЖЖ кабинеттері ашылады. Ақпараттық сервистер пайдаланылатын арнаулы тіркелімдер құрылатын болады.

      Кардиохирургияға жаңа технологияларды енгізу, өңірлік деңгейге табысты енгізілген технологиялар трансферті бойынша жұмыс жалғасады.

      Облыстық және қалалық көпбейінді ауруханаларды жалпы анестезиямен қазіргі заманғы диагностикалық және емдік ішкі жарық эндоскопиялық араласуды жүргізу үшін жабдықтармен қамтамасыз ете отырып, асқазан-ішек жолында ішкі жарық эндоскопиялық хирургияны дамыту бойынша шаралар қабылданатын болады.

      Облыстық, қалалық, орталық аудандық көпбейінді ауруханалар базасында тері арқылы шағын инвазивті араласу: механикалық сарғаю кезінде өт жолдарының декомпрессиясын жүргізу, абсцестерді, іш қуысына жиналған сұйықтықты тері арқылы дренаждау, қажетті жабдықтармен, шығыс материалдарымен (С-доға, сараптамалық кластың УДЗ) қамтамасыз ету практикаға кеңінен енгізіледі.

      Сондай-ақ ішкі қан кетуден қайтыс болуды азайту мақсатында эндоскопиялық гемостаз орталықтары ұйымдастырылады, барлық өңірлерде көпбейінді облыстық және қалалық ауруханалар базасында эндоскопиялық гемостаз жүргізуге мүмкіндігі жоқ (мамандар, шығыс материалдары жоқ және т.б.) медициналық ұйымдарға баратын мобильдік эндоскопиялық бригадалар құрылатын болады.

      Гастроэнтерологиялық және гепатологиялық аурулары бар науқастарға медициналық көмек көрсету сапасын арттыру мақсатында ерте диагностикалау мен емдеудің қазіргі заманғы әдістері енгізіліп, гастроэнтерологиялық көмек көрсету стандарттары және клиникалық хаттамалар қайта қаралады.

      Әртүрлі деңгейдегі медициналық ұйымдар (республика, облыс, аудан) арасында гастроэнтерологиялық/гепатологиялық көмек көрсетудің сабақтастығын жетілдіру бойынша жұмыс жүргізіледі.

      Бауыр патологиясын емдеуде жаңа интервенциялық әдістерді (трансюгулярлық бауырішілік портожүйелік сценттеу, баллон-ассистелген ретроградтық трансвеноздық окклюзия, радиоэмболизация, рефрактерлік асцит кезінде автоматтандырылған помпалық жүйе) енгізу және оларды өңірлерге трансферттеу жалғасады. Денсаулық сақтау саласында диетология (нутрициология) бойынша қызметтер көрсетуді заңнамалық реттеу мәселелері пысықталады.

      ДДҰ-ның С вирустық гепатитін және оның салдарын элиминациялау жөніндегі жаһандық бағдарламасы шеңберінде С вирустық гепатитін уақтылы анықтау, емдеу және оның асқынуының алдын алу үшін халықтың жалпыға бірдей скринингі мәселесі пысықталады, бұл цирроз бен бауыр обырынан болатын өлімді азайтуға мүмкіндік береді.

      Амбулаториялық-емханалық көмек деңгейінде асқазан обырының қаупін азайту үшін созылмалы гастриті бар науқастарға Helicobacter pylori анықтау үшін дем тестілері енгізіледі.

      Нефрологиялық қызметті үйлестіру және әдістемелік қолдау мақсатында "Онкология және трансплантология ұлттық ғылыми орталық" акционерлік қоғамының базасында республикалық нефрология орталығы құрылады. Бүйрек функциясы жеткіліксіздігінің өршу қарқынын мониторингтеу бағдарламалары әзірленеді. СБА-ны уақтылы анықтау, емдеудің тиімділігі мен қауіпсіздігін мониторингтеу, көрсетілетін қызметтерді стандарттау үшін СБА-мен ауыратын науқастардың тіркелімі жасалады.

      Өмір бойы алмастырушы бүйрек терапиясына (гемодиализ/перитонеалдық диализ) қажеттілікті азайту бойынша алдын алу шараларын әзірлеу, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді жоспарлау, диализ рәсімдерін, СБА асқынуын (анемия, минералдық-сүйек бұзылыстары, артериялық гипертензия, ақуыз-энергетикалық жеткіліксіздік) түзетудің барабарлығы мен негізділігін бағалау сапасының индикаторларын енгізу, сондай-ақ гемодиализге, перитонеальді диализге жоспарлы дайындау және оның модальділігін таңдау, бүйрек трансплантының өміршеңдігін есепке алу СБА бар науқастардың аман қалуы мен өмір сүру сапасын жақсартады.

      Салалық және өңірлік донорлық бағдарламаларды әзірлеу, қолданыстағы заңнамалық актілерді жетілдіру, донорлық ұйымдардың тізімін ұлғайту және жарақтандыру, кезек күттірмейтін операцияларға кезектер проблемасын шешу, транспланттауды үйлестірушілері және трансплантолог дәрігерлерді даярлау, инновациялық технологияларды әзірлеу және олардың өңірлерге трансферті, жергілікті атқарушы органдарды тарта отырып, халық арасында ағза донорлығын дамыту мәселелері жөнінде кең ауқымды ақпараттық-түсіндіру жұмысы арқылы халыққа трансплантологиялық көмекті одан әрі дамыту шаралары қабылданады.

      Гемопоэздік дің жасушалары (бұдан әрі – ГДЖ) донорларының ұлттық тіркелімінің санын 2026 жылға дейін 20 мыңға дейін ұлғайту жұмысы жалғасады, бұл сүйек кемігін транспланттау саласындағы әлемдік қоғамдастыққа Қазақстанның интеграциясын күшейтуге мүмкіндік береді.

      Ағза донорлығын дамыту үшін донорлық ұйымдардың желісі кеңейтіледі, стационарлық транспланттауды үйлестірушілердің саны ұлғайтылады, донорлық ұйымдарды жарақтандыруға қойылатын талаптар жетілдіріледі және халықтың барлық топтары арасында кең ауқымды ақпараттық-түсіндіру жұмысы жалғасады.

      Сондай-ақ қажетті жабдықтармен жарақтандыру, иммунологиялық зертханалар үшін мамандар даярлау және инновациялық технологияларды енгізу және оларды өңірлік зертханаларға тарту арқылы транспланттаудағы зертханалық қызметті жетілдіру және дамыту жұмыстары жүргізілетін болады.

      Психикалық денсаулықты сақтау қызметін одан әрі дамыту мақсатында қызметтің даму парадигмасын амбулаториялық, стационарды алмастыратын және оңалту (әлеуметтендіру) технологияларына одан әрі ауыстыру жалғасатын болады. Психикасы және мінез-құлқы бұзылған адамдарды уақтылы анықтау және тиісті көмектің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін қатер топтарын айқындауды ескере отырып, психикалық денсаулықтың бұзылуы профилактикасының нысаналы бағдарламалары әзірленеді және бейімделеді.

      Психотерапиялық көмекті дамыту мақсатында психотерапевттер санын ұлғайту бойынша іс-шаралар көзделетін болады.

      Қалалық аумақтық емханаларда психикалық денсаулықтың бастапқы орталықтарының саны ұлғайтылады.

      Апиын агонистерімен демеуші терапия кабинеттерін одан әрі біртіндеп ашу және өңірлерде бағдарламаға қатысушылардың санын арттыру жұмысы жалғасады.

      Барлық өңірлерде мұқтаж пациенттерге медициналық-әлеуметтік оңалтудың үшінші кезеңін көрсету қамтамасыз етіледі.

      Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығы мен оның Павлодар қаласындағы филиалының, жіті бақыланатын мамандандырылған үлгідегі республикалық психиатриялық аурухананың материалдық-техникалық жарақтандырылуын жақсарту және кадрлық әлеуетін күшейту көзделген.

      Жергілікті атқарушы органдар психикаға белсенді әсер ететін жаңа заттарды айқындау үшін қазіргі заманғы жабдықтармен, оның ішінде хроматографтармен жарақтандыруды қамтамасыз ете отырып, психикалық денсаулық орталықтарының инфрақұрылымын жаңғыртуды жүргізетін болады. МСАК жұмыскерлерін, психикалық денсаулық орталықтары мен кабинеттерінің мамандарын оқыту және олардың біліктілігін арттыру жалғасады.

      Психикасы, мінез-құлқы бұзылған адамдарға қатысты халықтың хабардар болуын арттыру және стигманы азайту жұмысы жалғасады.

      АИТВ-инфекциясының профилактикасы жөніндегі қызметті одан әрі дамыту мақсатында халықты, оның ішінде негізгі топтарды АИТВ-инфекциясына тексеруде инновациялық тәсілдерді енгізу, диспансерлік есепте АӨА-мен қатынас жасаған адамдар арасында АИТВ-ға өзін-өзі тестілеу, АИТВ, ГВ, мерезге құрамдастырылған экспресс-тестілеу бойынша жұмыс жалғасатын болады. БҰҰ-ның АИТВ/ЖИТС жөніндегі біріккен бағдарламасының 95/95/95 халықаралық стратегиясын іске асыру жұмысы жалғасады.

      АӨА арасында АИТВ-инфекциясының дәріге төзімді нысандарының таралуын жоққа шығару, өлімді азайту үшін антиретровирустық терапияны тағайындауда дербестендірілген тәсіл пайдаланылатын болады.

      "Қазақ дерматология және инфекциялық аурулар ғылыми орталығы" ШЖҚ РМК (бұдан әрі – ҚДИАҒО) зертханасы референттік молекулалық-биологиялық және бактериологиялық, аспаптық зерттеулер жүргізу үшін қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандырылады.

      Халықтың негізгі топтары арасында профилактикалық жұмыстарды жүргізу үшін барлық өңірлердің жергілікті атқарушы органдары мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстарды үкіметтік емес ұйымдарға бөлуді қамтамасыз етеді.

      Эндокринологиялық қызметті дамыту үшін облыстық медициналық орталықтар, облыстық ауруханалар базасында біртіндеп өңірлік диабет орталықтарын құру, сондай-ақ "Диабет мектебі" желісін кеңейту жалғасады. МСАК дәрігерлерін қант диабетін ерте диагностикалауға оқыту жалғасады, пациенттерді қант диабетін бақылау және басқару бағдарламасымен қамту кеңейтілді. Халықаралық ұсынымдарды ескере отырып, диабетке қарсы препараттардың тізбесі тұрақты негізде зерделеніп, қайта қаралатын болады.

      Онкологиялық көмек көрсету сапасын арттыру үшін диагностикалық және емдеу жабдықтарын жаңғырту арқылы шаралар іске асырылатын болады. Әрбір облыстық онкологиялық орталықта желілік үдеткіштің инсталляциясын қамтамасыз ете отырып, жоғары технологиялық сәулелік аппараттар паркі жаңартылады. Диагностика мен емдеудің ең аз инвазивті әдістерінің халыққа жаппай қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін облыстық онкологиялық орталықтарды эндоскопиялық лапароскопиялық жабдықтармен жарақтандыру жүргізілетін болады. Инвазивті емес емдеу әдістерін дамыту шеңберінде тері ісіктері мен басқа визуалды локализациялар үшін фотодинамикалық терапия дамиды. Қатерлі ісіктерді диагностикалау мен емдеудің интервенциялық әдістерін арттыру мақсатында Астана, Алматы және Қарағанды қалаларының онкологиялық орталықтарына ангиографиялық аппараттар орнатылады.

      Онкологиялық аурулармен күрес жөніндегі 2023 – 2025 жылдарға арналған кешенді жоспар әзірленетін болады, оның шеңберінде диагностика мен емдеудің интервенциялық әдістерін, онкопротездеуде 3D модельдеумен реконструктивті-пластикалық хирургияны, бас және мойын ісіктері кезінде онкомаммологияны енгізу көзделген. Ұлттық күнтізбеге адам папилломасының вирусына қарсы вакцинацияны енгізу қарастырылған.

      Ұлттық ғылыми онкологиялық орталықтың базасында геномдық зертхана жұмыс істей бастайды, онкогематологиялық аурулардың терапиясына арналған CAR-T жасушалық өнім өндірісінің технологиясы, фекальды микробиотаны транспланттау, ДНҚ вакциналарының өндірісі технологиясы сияқты онкологиялық ауруларды иммунотерапия және иммундық оңалту әдістері енгізілетін болады.

      Радионуклидтік емдеу, молекулярлық-генетикалық тестілеу, сәулелік терапия (томотерапия, протондық терапия және т. б.) әдістерін кеңейту, паллиативтік көмек және онкологиялық науқастарды оңалту және олардың отбасы мүшелерін психологиялық сүйемелдеу бағдарламаларын жетілдіру жалғасады.

      Скринингтік бағдарламалар кеңейтіледі (виртуалды колоноскопия, өкпенің төменгі дозалы КТ).

      Ісікке қарсы ең жаңа дәрілік препараттардың қолжетімділігін арттыру қамтамасыз етілді.

      Өңірлерде циклотрондық кешені бар қосымша ПЭТ/КТ-орталықтарын құру және іске қосу, БФЭКТ (бір фотонды эмиссиялық томография) технологияларды жаппай енгізу, радиофармацевтикалық препараттар өндірісін кеңейту арқылы ядролық медицина жаппай дамытылып, қолжетімділігі арттырылады.

      Фтизиопульмонологияны дамыту жөніндегі 2023 – 2025 жылдарға арналған жол картасын іске асыру жобасы шеңберінде респираторлық медициналық көрсетілетін қызметті құру көзделген. Негізгі бағыттарды: пульмонологияны, фтизиатрияны, торакальды хирургияны, Астана қаласында қалалық фтизиопульмонология орталығының базасында РМО ұйымдастырудың пилоттық жобасын іске асыра отырып, өкпені оңалтуды интеграциялай отырып, респираторлық медициналық орталықтарын (РМО) біртіндеп ашу жоспарлануда.

      Жаңа препараттарды қолдана отырып, туберкулездің дәріге төзімді нысандарын емдеудің тиімді схемалары енгізілетін болады. Белсенді туберкулез бен туберкулез инфекциясын диагностикалаудың озық әдістерін, сондай-ақ оны емдеудің баламалы схемаларын енгізу жалғасады.

      Пневмококк инфекциясына қарсы вакцинацияның ұлттық күнтізбесіне қауіп тобындағы (қант диабетімен, ӨСОА-мен, туберкулезбен, АИТВ инфекциясымен, СЖЖ-мен, ономатологиямен, 3-5 сатысындағы бауырдың созылмалы ауруларымен динамикалық қадағалаудағы пациенттер, сондай-ақ иммуносупрессивті терапия алатын пациенттер) 18 жастан асқан адамдарды және 60 жастан асқан адамдарды қосу көзделген.

      Республика халқының өсуіне, сондай-ақ дерматолог дәрігердің үнемі динамикалық қадағалап тұруын талап ететін дерматоздардың мүгедектікке әкелетін ауыр түрлерінің ұлғаю үрдісіне байланысты жатын орын қуатын кеңейту, дерматовенерологиялық бейіндегі аурулар кезінде халыққа консультациялық, диагностикалық, емдеу және профилактикалық көмек көрсету мәселелері бойынша көпбейінді облыстық және қалалық медициналық ұйымдардың жанынан ұйымдастыру-әдістемелік, үйлестіру бөлімдерін ашу мәселелерін пысықтау қажет.

      ҚДИАҒО-да генодерматозы бар науқастарға мамандандырылған жоғары медициналық көмек көрсету үшін арнаулы бөлімше ашылады.

      Әлеуметтік маңызы бар аурулардың таралуын және олармен сырқаттануды тұрақтандыруды бақылау тетіктері, атап айтқанда, ЖЖБИ-мен сырқаттану жағдайын тұрақтандыру мақсатында ЖЖБИ-дің таралуын зертханалық бақылау, айналасындағыларға қауіп төндіретін, қайта өршитін, үздіксіз өтетін созылмалы рефрактерлік дерматоздары, инфекциялары бар пациенттерді динамикалық қадағалау тетіктері күшейтіледі. Мерез бен гонореяны басқаларға қауіп төндіретін аурулар тізіміне енгізу мәселесі пысықталады.

      Республикада травматологиялық қызметті жетілдіру шеңберінде диагностикалау мен емдеудің қазіргі заманғы жоғары технологиялық және күрделі әдістері (интрамедуллярлық бұғаттаушы остеосинтез және аз инвазивті хирургия, ірі буындарды эндопротездеу және артроскопия, омыртқа зақымданған, ауырған және деформацияланған кезде, реконструктивті және пластикалық операциялар кезінде оны тұрақтандыратын операциялар, сондай-ақ балалар мен жасөспірімдер травматологиясын және ортопедиясын дамыту және т.б.) әзірленіп, өңірлерде енгізілетін болады. Травматологиялық-ортопедиялық бейіндегі пациенттерді оңалту үшін бөлімшелер/төсектер ашу; сүйек тінінің ақауларын ауыстыру және жарақаттан кейінгі остеомиелиттерді емдеу үшін сүйек банкін енгізу жұмысы жүргізілетін болады.

      Ұлттық биотехнология орталығымен бірлесіп, травматология мен ортопедияда жасушалық технологияларды қолдану бойынша зерттеулер жалғасады. Операция алдындағы жоспарлау, жеке импланттарды дайындау үшін аддитивті технологиялар дамиды. Инновациялық технологиялардың, тірек-қимыл аппараты жарақаттанған және ауыратын пациенттерді диагностикалау және емдеу әдістерінің өңірлерге трансферті жалғасады.

      Жарақат алғаннан кейін пациенттерді ерте қозғалту және оңалту үшін экзоскелеттерді әзірлеу бойынша "Назарбаев Университеті" дербес білімі ұйымымен бірлескен жұмыс жалғасады.

      ТЖ жағдай және ЖКО кезінде жедел ведомствоаралық ден қоюды жақсарту үшін біртіндеп ірі медициналық ұйымдардың базасында травматология жөніндегі ахуал орталықтары әрбір өңірде енгізілетін болады.

      Молекулалық аллергодиагностиканы қоса алғанда, ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде аллергологиялық диагностика көлемін ұлғайту жұмысы жалғасады. Кадрларды даярлау және қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандыру бөлігінде қызметті күшейту жұмысы жүргізіледі.

      Қалалық стационарларда арнаулы аллергологиялық бөлімшелер және облыстық стационарлардың АРҚТБ-де Лайелл синдромы бар пациенттерге көмек көрсету үшін арнаулы төсектер ашылады. Рекомбинантты молекулаларды пайдалана отырып, жусанға поллиноздың өзіндік иммунотерапиясы үшін ұлттық вакцина жасалады, сол арқылы иммунологиялық медициналық көмектің сапасы жақсарады. Бастапқы иммунитет тапшылығын ерте диагностикалау әдістері енгізіліп, онкологиялық аурулар кезінде иммунотерапия және иммундық оңалту кеңейтілетін болады.

      Сонымен қатар молекулалық аллергодиагностиканы қоса алғанда, аллергодиагностиканың сапасын жақсарту мәселелері пысықталып, сол арқылы облыс орталықтары мен қалалар деңгейінде қолжетімділік қамтамасыз етіледі.

      Аллергология, иммунология және иммундық оңалту республикалық ғылыми-практикалық орталығы құрылады.

      Неврологиялық бейіндегі науқастарды емдеу бағдарламасында жасушалық биотехнологияларды пайдалану, практикаға бірнеше склероздың, нейродегенеративті аурулардың фармакорезистентті нысандары бар науқастарды гемопоэздік дің жасушаларының аутологиялық трансплантациясын пайдалана отырып емдеу технологиясын, сондай-ақ бүйірлік амиотрофиялық склерозды емдеудің балама әдісі ретінде енгізу мәселелері пысықталатын болады.

      Көпбейінді стационарлардың базасы мен медицина университеттерінің жетекші кафедраларының клиникалық базаларында орфандық аутоиммундық, демиелинизацияланған және нейродегенеративті аурулардың облыстық орталықтарын құру ерте диагностика жүргізуге, терапияның дербестендірілген тәсіліне сәйкес емдеу тактикасын айқындауға және таңдауға, пациенттерге, оның ішінде шалғай өңірлерде тұратындарға сапалы көмек көрсетудің қолжетімділігі мен тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

      Неврологиялық қызметтің жұмысын үйлестіру және аутоиммунды, демиелинизацияланған және нейродегенеративті аурулардың проблемаларын шешу үшін "С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамының базасында орфандық аутоиммунды және нейродегенеративті аурулардың республикалық құзыреттер орталығы құрылады, олигоклоналды антиденелерге, аквапорин 4-ке, анти-МОГ-қа, лимфоциттерді фенотиптеуге зертханалық диагностика енгізіледі.

      Ревматологиялық қызметтің жұмысын дамыту және жетілдіру үшін жүйелі аутоиммунды және иммундық-қабыну аурулары бар науқастарға уақтылы әрі қолжетімді медициналық көмек көрсетуге және мүгедектік пен өлімді азайту жөніндегі шараларға ерекше назар аударылатын болады.

      Республиканың ревматологиялық қызметінің жұмысын үйлестіру және ревматикалық аурулар проблемаларын шешу үшін "С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамының базасында ревматология ғылыми орталығы құрылатын болады, емдеудің, биологиялық препараттармен гендік-инженерлік терапияның инновациялық әдістері, оңалту мен физиотерапияның қазіргі заманғы әдістері, буындардың зақымдануын аспаптық диагностикалау әдістері пайдаланылады, халықаралық ұсынымдарға сәйкес клиникалық хаттамалар әзірленеді және өзектілендіріледі.

      Көрсетілетін медициналық технологияның күрделілігіне қарай өңірлерде қолдану деңгейіне сәйкес науқастарға ревматологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандарты қайта қаралады.

      Қалпына келтіру емі мен медициналық оңалтудың II және III кезеңдеріне жататын аурулар тізбесіне мүгедектіктің алдын алу және өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында кейбір ревматикалық нозологиялар енгізіледі.

      "Ұлттық шұғыл медицинаны үйлестіру орталығы" ауруханасын іске қосу шеңберінде республикалық анестезиология-реаниматология орталығы (институты) және ауырсыну (жіті және созылмалы) терапиясы орталығы (Pain management) құрылады. Анестезиология-реаниматология бойынша оқытудың сапасын жақсарту және үйлестіру үшін халықаралық аккредиттеу стандарттары (BLS, ACLS, PALS, NRP, PhTLS және т. б.) бойынша бірыңғай республикалық сертификаттау базасы ұйымдастырылады, халықаралық хаттамаларға сәйкес шокқа қарсы іс-шараларды жүргізу жақсарады.

      Денсаулық сақтау жүйесінің зертханалық қызметін дамыту үшін биологиялық қауіпсіздік жөніндегі талаптарды сақтай отырып, аудандық, қалалық және облыстық деңгейдегі ауруханалардың медициналық зертханаларын кезең-кезеңімен материалдық-техникалық жарақтандыру жүргізілетін болады. Орталықтандыру, автоматтандыру, ақпараттандыру және халықаралық стандарттарға сәйкестікті аккредиттеу денсаулық сақтау жүйесінің зертханалық қызметін қайта құрылымдау мен реформалауға негіз болады. Зертханалық диагностиканың сапасын арттыру зертханалық зерттеулердің сапасын сырттай бағалаудың ұлттық бағдарламаларын енгізу арқылы қамтамасыз етіледі. 2026 жылға қарай нормативтік реттеу арқылы ҚР СТ ISO-15189-2015 "Медициналық зертханалар. Сапа мен құзыреттілікке қойылатын талаптар" стандартына сәйкес зерттеулерді ТМККК және МӘМС шеңберінде аккредиттелген зертханаларда орындау талаптары күшейтілетін болады, республикалық ұйым деңгейінде зертханалық диагностика жөніндегі үйлестіру бөлімі құрылады.

      Барлық облыстарда облыстық көпбейінді ауруханалардың жанынан уақтылы диагноз қоюды, антибиотикке сезімталдықты анықтауды қамтамасыз ету үшін қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандырылған қазіргі заманғы бактериологиялық зертханалар ашылады.

      Жоғары технологиялық медициналық көмектің қолжетімділігін және офтальмологиялық көмекті сапалы көрсетуді жақсарту мақсатында өңірлерде офтальмологиялық ауруханалар және облыстық көпбейінді ауруханалар базасында офтальмологиялық бөлімшелер ашу жоспарлануда, сондай-ақ өңірлермен ұйымдастырушылық-әдістемелік және практикалық жұмысты үйлестіретін офтальмология орталығын құру мәселелері пысықталатын болады.

      Отандық офтальмологияны дамытудың өте маңызды кезеңі аудандық және қалалық диабет орталықтарының желісін кеңейту болып табылады, олардың базасында осындай патологиясы бар науқастар үшін эндокринологтардың, офтальмологтардың және басқа мамандардың консультациялары ұйымдастырылады.

      Мектеп медицинасын дамыту шеңберінде балалар миопиясының профилактикасы және оны емдеу, осы аурудың өршуіне жол бермейтін оқыту жағдайларын жасау жөніндегі шаралар күшейтілетін болады.

      Отоларингологиялық көмекті жетілдіру мақсатында денсаулық сақтау ұйымдарының штаттарын отоларингологтармен жасақтау, көпбейінді ауруханалардың отоларингологиялық бөлімшелерін диагностикалау және жедел араласу үшін қазіргі заманғы эндоскопиялық жабдықпен қамтамасыз ету, оториноларингология мен сурдологиядағы өзекті мәселелерді шешу бойынша жетекші бейінді мамандар қатарынан сараптамалық кеңес құру және ауыр науқастарды (ересектер мен балалар) емдеу жүргізілетін оториноларингология, бас және мойын хирургиясы ҒЗИ ашу жөнінде шаралар қабылданады.

      Урологиялық және андрологиялық қызметті жақсарту мақсатында жоғары технологиялық медициналық көмектің тізбесі қайта қаралады, өңірлермен ұйымдастырушылық-әдістемелік және практикалық жұмыс бойынша урологиялық және андрологиялық қызмет орталығы құрылатын болады.

      Егде жастағы ерлердің өмір сүру сапасын жақсарту әрі МСАК деңгейінде урологиялық және андрологиялық патологияны ерте диагностикалау үшін қуықасты безінің қатерсіз гиперплазиясын ерте анықтау тұрғысынан 55 жастан асқан адамдарды скринингтік зерттеу-трансректальді УДЗ, эндоскопиялық диагностика – биопсия мен цистоскопия жүргізеді.

      Академик Б.О. Жарбосынов атындағы Урология ғылыми орталығының базасында "EndoSchool" симуляциялық орталығында мамандар даярланып, көпбейінді ауруханалардың жанынан өңірлендірудің II-III деңгейінде барлық өңірлерде жаппай, несеп-тас ауруы бар пациенттерге қашықтан ультрадыбыстық және жанаспалы литотрипсия енгізілетін болады.

      Стоматологиялық қызметті дамыту үшін нормативтік-құқықтық база жетілдіріледі және стоматологиялық аурулар профилактикасы жөніндегі жұмыс күшейтіледі.

      Зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істейтіндерге сапалы медициналық көмек көрсету үшін кәсіптік аурулар институты қалпына келтіріліп, еңбек медицинасы (кәсіптік патология) жетілдіріледі, нормативтік-құқықтық актілер үйлестірілетін болады.

      Патологиялық-анатомиялық қызметті дамыту шеңберінде патологоанатомиялық қызмет жұмысын үйлестіруші, патологоанатомиялық зерттеулерді оқу-әдістемелік және консультациялық қамтамасыз ету функциялары бар республикалық патоморфология орталығын ұйымдастыру, сондай-ақ иммуногистохимиялық және молекулалық-генетикалық зерттеулерді пайдалана отырып, онкологиялық аурулардың морфологиялық диагностикасы бойынша өңірлік референс–зертханалар ашу жоспарлануда. Клиникалық бейіндегі орта медициналық білімі бар мамандардан зертханашы-гистологты даярлау және қайта даярлау бағдарламалары (емдеу ісі, мейіргер ісі) әзірленетін болады.

      Қалалық және аудандық деңгейдегі денсаулық сақтау ұйымдарының патологоанатомиялық бөлімшелерінің ғимараттарын салудың үлгілік жобасы әзірленеді. Жергілікті атқарушы органдар патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыратын ұйымдардың ғимараттарын жөндеу мен реконструкциялауды үлгілік жобаға сәйкес қамтамасыз ететін болады. Патологоанатомиялық бюролар мен денсаулық сақтау ұйымдарының патологоанатомиялық бөлімшелерін мамандандырылған жабдықпен жарақтандыру стандартқа сәйкес келтіріледі.

      Жедел медициналық көмек қызметін дамыту, оның ішінде

      20000 адамнан астам халық бекітілген МСАК ұйымдарының жанынан ЖМК бөлімшелерін ашу жалғасады. Жергілікті атқарушы органдар ЖМК ғимараттарының материалдық-техникалық базасын жақсарту, санитариялық автокөлікпен жабдықтау және жаңарту бойынша жұмыс жүргізді.

      Бұдан басқа, парамедиктерді енгізу мәселесі пысықталады.

      Курортология қызметі дамытылады, ғылыми қызметті үйлестіру және дамыту үшін "Бурабай" республикалық оңалту орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының базасында профилактикалық және қалпына келтіру медицинасының бірыңғай ғылыми-әдістемелік орталығы ретінде Курортология және медициналық оңалту ғылыми зерттеу институты (ҒЗИ) құрылады, санаторий-курорттық медициналық ұйымдардың қызметін регламенттейтін нормативтік-құқықтық база әзірленеді.

      Медициналық оңалту бойынша онкологиялық операциялар жасалғаннан кейін пациенттер үшін ұсынылатын қызметтер тізбесі, сондай-ақ 3-кезеңде медициналық оңалтудың көрсетілетін қызметтері кеңейтілетін болады, медициналық оңалту саласындағы нормативтік-құқықтық база жетілдіріледі, МСАК дәрігерлерін, реабилитологтарды және орта медицина қызметкерлерін оқыту мен даярлау жалғасады.

      Пенитенциарлық жүйелердегі адамдар үшін кардиология, неврология және травматология бейіндері бойынша жіті жай-күйден өткеннен кейін екінші кезеңдегі медициналық оңалту қолжетімді болады. Оңалту дәрігерлерін оқыту жүргізіледі. Медициналық ұйымдарда, оның ішінде пенитенциарлық жүйеде, жергілікті атқарушы органдар инфрақұрылымды дамыту, материалдық-техникалық базаны, жабдықтарды жақсарту, МӘМС жүйесінде медициналық оңалтуды ұсынатын өңірлік жаңа оңалту орталықтарын жаңа технологиялар бойынша ашу мәселелерін пысықтайды.

      2.3. Ана мен бала денсаулығын сақтауды күшейту, мүмкіндіктер шектеулі балаларды сауықтыру

      Ана денсаулығын сақтау

      Ауыр экстрагенитальды аурулары, іріңді-септикалық асқынулары, жүрек-қантамыр, өкпе, бауыр функциясының жеткіліксіздігі көріністері бар жүкті және босанған әйелдерге мультипәндік мамандандырылған медициналық көмек көрсету үшін кез келген мерзімде босандыру мүмкіндігі беріліп, көпбейінді стационарлар базасында бейінді жатын орындар ұйымдастырылатын болады.

      Жетекші перинаталдық орталықтардың базасында консультациялық-диагностикалық орталықтар жұмыс істей бастайды, оған қауіп факторы жоғары жүкті әйелдер жіберіледі.

      1-деңгейдегі босандыру ұйымдары жоқ қалаларда перинаталдық орталықтарға жүктемені төмендету мақсатында жүктіліктің физиологиялық ағымы бар жүкті әйелдерді емдеуге жатқызу үшін медициналық ұйымдардың қазіргі алаңдарында 1-деңгейдегі босандыру бөлімшелері ашылатын болады.

      3-деңгейдегі босандыру ұйымдары перинаталдық көмектің озық тәжірибесін көрсететін болады және өңір үшін басқа деңгейдегі босандыру ұйымдарының медицина жұмыскерлері практикаға бағытталған тағылымдамадан үздік практика мекемесіне айналады.

      Бұл функция үшінші деңгейдегі ұйымдардың міндеттемелеріне кіреді және мекемелерді ұлттық аккредиттеуді жүргізген кезде ескерілетін болады.

      Түсік жасату деңгейін төмендету мақсатында отбасын жоспарлау және әйелдерді, оның ішінде жоспарланған жүктілік пен босанудың барысы мен нәтижесіне әсер ететін созылмалы экстрагениталды аурулары бар әйелдерді жүктілік алдындағы даярлаумен қамту жөніндегі жұмыс жетілдірілетін болады. Акушерлік анамнезі ауыр, созылмалы экстрагениталды аурулары бар және әлеуметтік көрсеткіштері бойынша әйелдерді қамту үшін амбулаториялық дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету тізбесіне контрацептивтік препараттарды қосу мүмкіндігі қаралады.

      МСАК деңгейінде қауіпсіз түсік жасатуға қолжетімділікті қамтамасыз ету, қауіпсіз технологияларды енгізу мониторингі және хирургиялық түсік жасатуды жүктілікті дәрі-дәрмекпен тоқтатуға немесе вакуумдық аспирацияға ауыстыру жұмыстары белсенді түрде жалғасатын болады.

      Шарана дамуының туа біткен кемістіктерінің өршуі нәтижесінде балалардың сырқаттануын, мүгедектігін және қайтыс болуын азайту мақсатында халықаралық талаптарға сәйкес перинаталдық диагностикаға реформа жүргізу көзделеді.

      Ана мен бала ұлттық ғылыми орталығының базасында республикалық шарананы қорғау орталығы құрылады және өңірлерде перинаталдық орталықтар базасында перинаталдық диагностиканың барлық түрлері жүргізілетін бөлімшелер ұйымдастырылады.

      Босандыру ұйымдарының инфрақұрылымы мен материалдық-техникалық базасын, оның ішінде жаңартылған стандарттарға сәйкес қазіргі заманғы медициналық және зертханалық жабдықпен жете жарақтандыру арқылы жақсарту жөнінде шаралар қабылданады.

      Жүкті әйелдер мен балаларға кешенді, жоғары мамандандырылған медициналық көмек көрсету үшін қажеттілік айқындалды және Астана, Қостанай, Жезқазған, Атырау, Орал, Шымкент қалаларында, Түркістан облысының Сарыағаш және Ордабасы ауданында әлемдік стандарттарға сәйкес қазіргі заманғы 8 перинаталдық орталық салу жоспарлануда.

      Жергілікті атқарушы органдар перзентханаларды, балалар ауруханалары мен босандыру бөлімшелерін ағымдағы және күрделі жөндеуді, материалдық-техникалық жарақтандыруды, кадрлармен жасақтауды қамтамасыз етеді.

      Босандыру қызметінің кадр ресурстары нығайтылатын болады. Босандыру ұйымдары мамандарының кәсіптік деңгейін жоғарылатуға еліміздің барлық өңірлерінен мультипәндік топтар үшін акушерлік және реанимация бағыттары бойынша оқытуға күш-жігер жұмсалады.

      Сонымен қатар инфекциялық бақылауға ерекше назар аударылатын болады. Өңірге бөлудің 3-деңгейіндегі босандыру ұйымдарында босану көп болатындықтан, күтім сапасын және медициналық көмек көрсетуге байланысты инфекцияларды тиісінше бақылауды қамтамасыз ету әсіресе өзекті. 3-деңгейдегі босандыру ұйымдары материал зертханаға келіп түскен сәттен бастап 48 сағаттан кейін бактерияға қарсы препараттарға сезімталдықты айқындау үшін микроағзалардың көпшілігін сәйкестендіруге арналған микробиологиялық талдауыштары бар бактериологиялық зертханалармен жарақтандырылатын болады.

      Некеге тұрғанға дейін профилактикалық қарап-тексерулер жүргізу арқылы жастардың репродуктивтік әлеуетін сақтау және жақсарту үшін отбасылық жұптардың денсаулық паспорты енгізіледі.

      Бала денсаулығын сақтау

      Жаңартылған стандарттарға сәйкес қазіргі заманғы медициналық және зертханалық жабдықтармен жете жарақтандыру және тиісті инфрақұрылыммен қамтамасыз ету арқылы балалар стационарларының инфрақұрылымы мен материалдық-техникалық базасын жақсарту шаралары қабылданатын болады.

      Астанада, облыс орталықтарында және республикалық маңызы бар қалаларда офтальмология, кардиохирургия және неонаталдық хирургия бойынша мамандандырылған көмек әдістері дамытылады.

      Республикада балалардың неврологиялық және нейро бұлшықет ауруларын диагностикалау, емдеу бойынша бірыңғай балалар неврологиясы орталығын ашу/ және оның жұмыс істеуі мүмкіндігі қаралатын болады.

      Бала денсаулығына арналған профилактикалық іс-шараларымен қамтуды және оның көлемін жақсарту, ДДҰ-ның "Балалар ауруларын интеграциялап жүргізу" бағдарламасын, сондай-ақ БҰҰ Балалар қоры (ЮНИСЕФ) ұсынған патронаждың әмбебап прогрессивті моделін енгізу жалғасады.

      Мүмкіндігі шектеулі балаларды медициналық оңалтумен қамту, оның ішінде 0-ден 3 жасқа дейінгі балаларға арналған "Қамқорлық" 17 ерте араласу орталығын ашу арқылы ұлғайтылады, олар жыл сайын дамуында ауытқу бар және олардың туындау қаупі бар 10 мыңнан астам сәби балаларды қамтитын болады. Жүргізіліп жатқан жұмыс мүмкіндігі шектеулі балалардың медициналық оңалтудың көрсетілетін қызметтеріне қолжетімділігін 2 есе арттырады және мүмкіндігі шектеулі балалардың 50 %-ына дейін қамтылуын болжамды қамтамасыз етеді.

      Жергілікті атқарушы органдар денсаулық сақтау жүйесіндегі барлық балалар үйлерін жөндеп, қажетті жабдықтармен жарақтандырады.

      Мектеп оқушысының электрондық паспорты енгізіліп, мектептердің медициналық пункттерінің штаттың нормативтерін, материалдық-техникалық жарақтандырылуын регламенттейтін мектеп медицинасының стандарты әзірленеді. Жасөспірімдер денсаулығын сақтаудың негізгі элементтері: саламатты өмір салтын әлеуметтің барлық құралдарымен кеңінен насихаттау, спортты, дене белсенділігі мен дұрыс тамақтануды насихаттау, білім беру бағдарламаларын енгізу болып табылады.

      Аутизмге және M-CHAT-R дамуындағы басқа да ауытқуларға скринингтік тест жүргізу шеңберінде МСАК деңгейінде аутистік спектр аурулары бар балаларды ерте анықтау, мұндай балаларды кейіннен диспансерге жатқызу және әлеуметтендіру бойынша жұмыстар жалғасады.

      2.4. Денсаулық сақтаудың бірыңғай цифрлық кеңістігін (eHealth) дамыту денсаулық сақтау саласындағы ақпараттық жүйелерді интеграциялау арқылы әртүрлі дереккөздерден алынған медициналық ақпараттың нақты пациенттің айналасында шоғырлануын қамтамасыз етеді, электрондық форматта мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттырады. Платформалық модельді енгізу бойынша кешенді тәсілді қамтамасыз ету мақсатында Қазақстанның бүкіл аумағында денсаулық сақтау саласында цифрландыру жөніндегі бірыңғай оператор айқындалатын болады.

      еHealth электрондық денсаулық сақтау архитектурасы азаматтардың ұлттық электронды денсаулық паспортын толыққанды әрі жан-жақты қалыптастыруға ықпал етеді, бұл азаматтардың сұраныстарына бағытталған медициналық көмектің сапасы мен қолжетімділігін арттыруды, сондай-ақ пациенттердің денсаулық жағдайын үздіксіз қадағалауды және медициналық сервистерді үздіксіз ұсынуды іске асыруға көшуді қамтамасыз етеді.

      Әртүрлі ақпараттық жүйелердегі функциялардың қайталануы, деректердің уақтылы жаңартылмауы, ақпараттық жүйелердің бытыраңқылығы жойылады.

      Сондай-ақ "цифрлық бостандық" қағидатын іске асыру қамтамасыз етіледі, оған сәйкес МАЖ арасында деректерді оларды жоғалтпай беру мүмкіндігі ұсынылады, бұл медициналық ұйымдардың МАЖ-ға тәуелділігін жоққа шығаруға мүмкіндік береді.

      Ұлттық электрондық денсаулық паспорттары мен медициналық мекемелердің электрондық паспорттары қалыптастырылады, ДЗ мен МБ-ға сұранысты автоматты түрде қалыптастыру жөніндегі кешенді шаралар: дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың бірыңғай жіктеуішін іске қосу, дәрілік заттардың таңбалануы мен қозғалысы мен қалдықтарын бақылауды енгізу, дәрілік заттарды тіркеуден бастап диагностика процестеріне дейін бизнес-процестердің реинжинирингі мен цифрлық трансформациясы іске асырылатын болады.

      Зертханалық зерттеулердің бірыңғай сақтау қоймасын (ЕИП 2.0) іске асыру, электрондық медициналық құжаттардың сақтау қоймаларын, "Медициналық қарсы көрсетілімдер" модулін, медициналық ұйымдар арасында клиникалық деректер алмасу сервисін, egov мобильдік қосымшасы арқылы вакцинация деректерін түзету функционалын, халықты барлық ауруларға қарсы вакцинациялауды есепке алу мен мониторингтеуге, оның ішінде вакциналардың бөлінуін есепке алуға арналған функционалды құру, барлық PACS жүйелерді біріктіру жоспарлануда.

      Денсаулық сақтаудағы толықтырылған және виртуалды болмыс (AV/VR) технологияларын, жасанды интеллект дамыту жөніндегі жобалар шеңберінде бағдарламалық қамтылымды енгізумен қатар медициналық ұйымдар үшін медициналық бейнелерді өңдеудің, сақтаудың және берудің цифрлық жүйелерімен үйлесетін жабдықтар сатып алу көзделетін болады.

      "Цифрландыру, ғылым және инновациялар есебінен технологиялық серпіліс" ұлттық жобасын іске асыру шеңберінде жедел медициналық көмектің ақпараттық жүйесін (бұдан әрі – ЖМК АЖ) енгізу жұмысы жүргізіледі. ЖМК АЖ қызметін цифрландырудың көмегімен шақыртуларды, бригадаларды басқаруды қайта қарау, жедел және шұғыл көмекке жүгіну себептері бойынша талдау жүргізу жоспарлануда.

      Жергілікті атқарушы органдар пациенттердің медициналық деректеріне, медициналық ұйымдарда төсек-орынның бар-жоғы, жедел жәрдем бригадаларының орналасқан жері туралы ақпаратқа қол жеткізу үшін жедел жәрдем бригадаларын планшеттермен жарақтандыру, ЖМК АЖ-ні Министрліктің және МАЖ ақпараттық жүйелерімен интеграциялау бойынша жұмыс жүргізуде, бұл клиникалық шешімдер қабылдауға (диагноз қою және ем тағайындау кезінде), медициналық қателердің санын азайтуға, қағазсыз құжаттаманы енгізуге мүмкіндік береді.

      Телемедициналық көрсетілетін қызметтер жүйелері диагностикалық көрсетілетін қызметтер спектрін кеңейтуді және қазіргі заманғы цифрлық шешімдерді пайдалануды қоса алғанда, халықаралық стандарттарға сәйкестендірілетін болады.

      Сондай-ақ аурулар мен жарақаттарды диагностикалау, емдеу, медициналық оңалту және олардың профилактикасы, медицина қызметкерлерінің бір-бірімен, жеке тұлғалармен қашықтан өзара іс-қимыл жасауын, сондай-ақ олар жасайтын іс-қимылдарды құжаттау және "ақылды білезіктерді" пайдалана отырып, азаматтардың денсаулығына қашықтан мониторингтеуді енгізуді қамтамасыз ететін цифрлық технологиялар арқылы зерттеулер мен бағалау жүргізу мақсатында қашықтан медициналық қызметтер көрсетуге мүмкіндік беретін медициналық қызметтерді қашықтан көрсету форматына ауыстыру бойынша іс-шаралар іске асырылатын болады. "Ақылды білезіктерді" пайдалану пациенттердің хал-ахуалын қашықтан мониторингтеуге және қадағалауды жүргізуге, пациенттің жай-күйін адамның қатысуынсыз бақылауға мүмкіндік береді, нормативтік көрсеткіштерден ауытқыған кезде емдеуші дәрігерге белгі беріледі, бұл диспансерлік есепте тұрған пациентке уақтылы медициналық көмек көрсетуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Пациентке бағдарлануды қамтамасыз ету үшін пациенттерді қолдау және ішкі сараптама қызметін одан әрі дамыту жалғасады, халықтың МАЖ және мобильді қосымшалар арқылы медициналық көмектің (көрсетілетін қызметтердің) сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттануын бағалау, сондай-ақ медицина қызметкерлерінің өзін-өзі бақылауы және жазалау қорқынышы жоқ құпия аудит – "қауіпсіздік мәдениеті" енгізіледі. МАЖ және медициналық көмек көрсету саласындағы мемлекеттік орган сарапшысының жұмыс орнын автоматтандыру арқылы стационарлық пациенттердің денсаулық жағдайы туралы ақпаратқа жақын туыстарының шектеулі қол жеткізуі қамтамасыз етіледі.

      Медициналық ұйымдарда ақпараттандырылған қоғамдық мониторинг және халықпен кері байланыс тетіктері, сондай-ақ госпитальдық сервисті жақсарту жөніндегі стандарттар ("Қонақжайлы медицина") әзірленеді және медицина персоналын пациенттермен тиімді коммуникация дағдыларына үнемі (жылына кемінде 1 рет) оқытып, дағды қалыптастыру (тренингтер) ұйымдастырылады. Мемлекеттік медициналық ұйымдарды ұлттық аккредиттеуді одан әрі дамыту жалғасады.

      Кері байланыс арналарын қалыптастыру жалғасады, бұл халыққа МӘМС жүйесіне қатысу және қолжетімді медициналық көмек (байланыс орталығы, Qoldau24/7 және т.б.) бойынша ақпаратты уақтылы алуға мүмкіндік береді.

      2.5. Денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту

      Медициналық ұйымдардың инфрақұрылымын жаңарту үшін 2025 жылға дейін қаржыландырудың түрлі көздерінен іске асырылатын әлеуетті инвестициялық жобалардың тізбесі қалыптастырылады. Өңірлерде заманауи ауруханалар мен Астана, Алматы қалаларында 2 ғылыми-инновациялық орталық салынады.

      Жалпы ұзақ мерзімді кезеңге кемінде 600 МСАК объектілерін, аудандық, қалалық және облыстық деңгейлерде 20 жаңа аурухана салу және ашу, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған 1 033 аурухана мен емхананы, қан қызметі ұйымдарын күрделі жөндеу, сондай-ақ жоғары технологиялық жабдықтың әбден тозуына байланысты қан қызметі ұйымдарының техникалық паркін жаңарту жоспарланған.

      Денсаулық сақтау саласында, оның ішінде МЖӘ тетіктері арқылы жеке инвестицияларды ынталандыру және қайта инвестициялау бойынша шаралар қабылданады.

      Денсаулық сақтау саласындағы "Turar Healthcare" ұлттық оператор инвестициялық жобаларды жоспарлау кезінде, сондай-ақ инвестициялық және инвестициядан кейінгі кезеңдерде "Health planning" саласындағы құзыреттер орталығы ретінде әрекет етеді.

      Денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық техникамен жарақтандырудың бес жылдық кезеңге арналған бағдарламасы әзірленіп, басым бағыттар бойынша "бастан-аяқ" кешенді жарақтандыру үшін қаржыландыру көздері айқындалады.

      3-бағыт. Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету және биологиялық қауіпсіздік, оның ішінде:

      халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету жүйесін жетілдіру;

      ұлттық биологиялық қауіпсіздік жүйесін құру;

      эпидемиологиялық болжау және ден қою жүйесін енгізу;

      СЭҚ зертханалық қызметін дамыту;

      қызметтің материалдық-техникалық базасын жаңғырту және цифрландыру.

      Коронавирустың жаңа штамдарының, КВИ пандемиясының және өзге де инфекциялық аурулардың пайда болуына уақтылы ден қою мақсатында біріздендірілген тест-жүйелерді және меншікті вакцина әзірлеуді қолдау жүзеге асырылады.

      Жаңа жаһандық сын-қатерлерді ескере отырып, биологиялық қауіпсіздіктің ұлттық ақпараттық жүйесі құрылады және әлеуетті қатерлер мен тәуекелдерге, төтенше жағдайларға жедел ден қоюға жүйенің бейімделуі қамтамасыз етіледі. Ұжымдық иммунитетті және эпидемиологиялық тұрақты жағдайды ұстап тұру үшін халықты қайта вакцинациялау бойынша жұмыс жалғасады.

      Санитариялық-эпидемиологиялық қадағалаудың ақпараттық жүйесі мен кәсіпорынның электрондық санитариялық паспортын әзірлеу және енгізу санитариялық-эпидемиологиялық қызметтің негізгі бағыттарын цифрландыруға мүмкіндік береді.

      ХАССП қағидаттары негізінде тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі менеджменті жүйесінің қағидаттарын енгізу бойынша оқыту жалғасады.

      Қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы қауіптер мен төтенше жағдайлардың мониторингін, оларды талдау мен болжауды қамтитын халықаралық медициналық-санитариялық қағидалардың (ХМСҚ) және денсаулық сақтаудың 2019 – 2023 жылдарға арналған жаһандық бағдарламасының талаптарын енгізу жалғасады.

      Инфрақұрылымды жақсарту үшін жаңа зертхана салынады, жұмыс істеп тұрған санитариялық-эпидемиологиялық сараптама зертханалары халықаралық стандарттарға сәйкес жөнделеді және жоғары технологиялық жабдықтармен жарақтандырылады.

      Эпидемияға қарсы жедел шаралар қабылдау үшін КВИ вирустарының мутациясын анықтау бойынша ПТР тестілеудің скрининг-әдісі жалғасады.

      КВИ, вакцинамен басқарылатын, өте қауіпті және жаңадан пайда болатын, аса қауіп төндіретін инфекциялар бойынша болжаудың ғылыми негізделген 5 жүйесі енгізілетін болады, оларды зерделеу және бағалау жөніндегі ведомствоаралық ғылыми кластер (зерттеулердің ұлттық жоспарын әзірлеу) құрылады.

      "Қазақстан Республикасының биологиялық қауіпсіздігі туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру шеңберінде мамандарды, оның ішінде халықаралық стандарттар (FETP, Frontline) бойынша даярлау және үздіксіз кәсіптік дамыту жүйелері қайта қаралатын болады, патогенді топтармен жұмыс істейтін жекелеген мамандарды әлеуметтік қорғау қамтамасыз етіледі.

      Сертификаттық оқыту курстарымен қамтылуға тиіс бейінді қызметкерлердің жалпы саны әрбір бес жыл сайын санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың 4500 жұмыскерін немесе жыл сайын 900 жұмыскерін құрайды.

      4-бағыт. Кадрларды даярлау және олардың біліктілігін жоғарылату жүйесінің тиімділігін арттыру, оның ішінде:

      жоғары медициналық білім берудің интеграцияланған моделін енгізу;

      аса тапшы білікті кадрлармен, әсіресе, ауылдық жерлерде қамтамасыз ету;

      денсаулық сақтау жұмыскерлерінің үздіксіз кәсіптік даму моделін енгізу;

      медицина және фармацевтика жұмыскерлерінің мәртебесін арттыру, оларды құқықтық және қаржылық қорғау жүйесін енгізу;

      медицина университеттерін инновациялардың, ғылыми әзірлемелердің, диагностика мен емдеу саласындағы озық әзірлемелер трансфертінің, медицина кадрларын даярлау сапасының флагмандары ретінде дамыту;

      медициналық ЖОО-ның денсаулық сақтау саласындағы білім беру бағдарламаларын халықаралық аккредиттеуден өтуі;

      өз бетінше қабылдауды бекіту және оларға қосымша дәрігерлік функцияларды беру арқылы кеңейтілген практикадағы орта медицина жұмыскерлерінің рөлін күшейту;

      медицина жұмыскерлері үшін сертификаттау курстары мен біліктілікті арттыру курстарының тізбесін кеңейту;

      республикалық және жергілікті бюджет есебінен резидентура гранттарының санын ұлғайту;

      денсаулық сақтаудың адами ресурстарын дамытудың өңірлік жоспарларын өзектілендіру.

      Бакалавриатты, интернатура мен магистратураны қамтитын жоғары медициналық білім берудің үздіксіз интеграцияланған моделін (6 жыл) дамыту жалғасады. Арнайы мамандық дәрігерлерінің дербес клиникалық практикасы үшін міндетті резидентура енгізілетін болады. Бұл модель халықаралық тәжірибеге негізделген және медициналық көмек көрсетудің әртүрлі (аудандық, қалалық, облыстық, республикалық) деңгейінде практикалық оқыту арқылы дәрігерлерді даярлаудың жоғары сапасын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, олардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруды, академиялық ұтқырлықты кеңейтеді, білім беру бағдарламаларының сабақтастығын қамтамасыз етеді.

      Орта медицина қызметкерлерін үш тұғыр (ғылым, білім және клиникалық практика) негізінде даярлау, мейіргер ісінде магистрлер мен PhD докторларын даярлауға мемлекеттік тапсырыс орналастыру жалғасады.

      Жергілікті атқарушы органдар кадр саясатын дамытуға, қажеттілікті қанағаттандыруға, өңірдің орта медицина жұмыскерлерін даярлауға мемлекеттік тапсырысты жоспарлауға және орналастыруға жауапты болады.

      Кеңейтілген практика мейіргерлерін даярлау жалғасатын болады. Жалпы практика дәрігерінің / отбасылық дәрігердің кейбір функциялары біртіндеп кеңейтілген практика мейіргерлеріне беріледі, бұл медициналық көмектің сапасын арттыруға, дәрігердің күнделікті жүктемесін ішінара азайтуға мүмкіндік береді.

      Медициналық қызметтің әрбір стандартында медициналық көмек көрсету процесінде мейіргердің рөлі айқындалатын болады.

      Жергілікті атқарушы органдар медициналық колледждерді материалдық-техникалық жарақтандыруға, оны кадрлармен жасақтауға, жобалық-сметалық құжаттама (ЖСҚ) әзірлеуге, күрделі және ағымдағы жөндеу жүргізуге, клиникалық базалармен қамтамасыз етуге жауапты. Жұмыс істеп тұрған, сондай-ақ жаңадан ашылатын хоспистер мен мейіргерлік күтім бөлімшелерін медициналық колледждердің меншігіне немесе сенімгерлік басқаруға беру мәселесі қаралатын болады.

      Мейіргерлерді даярлаудың заманауи талаптарына сай келмейтін медициналық колледждер жабылады. Медициналық колледждерді мемлекеттік аттестаттау медициналық колледждердің техникалық және кәсіптік (ТжКБ), орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды сапалы даярлауға мүмкіндіктерін бағалаудың пәрменді құралына айналады.

      Медициналық колледждерге қаражат құйылуын күшейту үшін мемлекеттік тапсырыс бойынша оқыту құнын қалыптастыру әдістемесі әзірленіп бекітіледі, сондай-ақ ТжКБ білім беру грантының құны ұлғайту жағына қайта қаралады.

      Медициналық колледждерде үздік оқытушы-профессорлар құрамын ұстап қалу мақсатында жергілікті атқарушы органдар олардың жалақысын өңірдегі дәрігерлердің орташа жалақысынан 20 %-ға жоғары деңгейде ұлғайтуды қамтамасыз ететін болады.

      Штат кестесіне басшының (бас дәрігердің, директордың) мейіргер ісі жөніндегі орынбасары және кеңейтілген практика мейіргері лауазымы енгізіліп, Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ұйымдарында мейіргер қызметінің моделін енгізу жалғасады. Мейіргерлік диагноздар мен мейіргерлік араласуды одан әрі енгізу орта буын медицина мамандарының жұмысын дұрыс ұйымдастыруға: кадрларды ұтымды орналастыруға, дәрігерлер, орта және кіші медицина персоналдары арасында функцияларды қайта бөлуге ықпал етеді.

      Практикалық денсаулық сақтау кадрларына сұранысты қамтамасыз ету республикалық бюджет есебінен де, жергілікті бюджет қаражаты есебінен де сұранысқа ие мамандықтар бойынша арнайы бейінді дәрігерлерді даярлауға мемлекеттік тапсырысты ұлғайту есебінен жоспарланып отыр. Осылайша, үш жыл ішінде резидентурада даярлауға мемлекеттік тапсырыстың жыл сайынғы саны 70 %-ға ұлғайтылады.

      МСАК-тың кадрлық әлеуеті резидентурада отбасылық дәрігерлерді даярлау және арнайы мамандардың кейбір функцияларын жалпы практика дәрігерлеріне/ отбасылық дәрігерлерге, учаскелік педиатрларға және терапевтерге беру арқылы жақсартылатын болады.

      Жаңа объектілер салу немесе қаланың/өңірдің жұмыс істеп тұрған медициналық ұйымдарын ЖОО-на беру арқылы барлық медицина ЖОО-ның жанынан университеттік ауруханалар мен клиникалар құрылады.

      ЖОО-ларда, ҒЗИ-ларда, ҒО-ларда үздік оқытушы-профессорлар құрамын ұстап қалу мақсатында олардың жалақысын өңірдегі дәрігерлердің орташа жалақысынан 20 %-ға жоғары ұлғайту қамтамасыз етіледі.

      Қаржының құйылуын ұлғайту мақсатында бакалавриатқа, резидентураға, магистратураға, докторантураға білім беру грантының құны өзектілендірілетін болады.

      Дәрігерлік мамандықтарды танымал ету және білім алушыларды әлеуметтік қорғау мақсатында жыл сайын стипендия 2020 жылғы стипендиядан бакалаврлар, интерндер үшін 20 %, резиденттер, магистранттар, докторанттар үшін 15 % көтеріледі.

      Қосымша және формальды емес білім берудің ЖОО-ларда, ҒЗИ-ларда, ҒО-ларда, жоғары медициналық колледждерде шоғырлануы сапаны арттыруға бағытталған, мониторинг жүргізуге және бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

      Біліктілікті арттыру бағдарламалары мен сертификаттау курстарының санын ұлғайту және бағдарламаларын кеңейту бөлігінде қосымша білім беру бағдарламаларының каталогын жетілдіру бойынша одан әрі жұмыс жүргізілетін болады. Практикалық денсаулық сақтау қажеттіліктерін қамтамасыз ететін сертификаттау курстарының санын ұлғайту бойынша жұмыс жүргізіледі.

      Кадрлар даярлаудың халықаралық тәжірибесін және бейінді бағыттар бойынша бас штаттан тыс сарапшылардың ұсыныстарын ескере отырып, медициналық және фармацевтикалық мамандықтардың номенклатуралары мен денсаулық сақтау саласындағы мамандардың сертификаттауға жататын мамандықтары мен мамандануларының тізбесі қайта қаралады.

      Бейінді кәсіптік қауымдастықтарды тарта отырып, денсаулық сақтау жүйесі мамандарының кәсіптік біліктілігін бағалау тетігі енгізілетін болады.

      Практикалық денсаулық сақтаудағы сұраныс негізінде мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарының медицина кадрларының біліктілігін жыл сайын, оның ішінде шет елдерде арттыру жалғасады.

      Денсаулық сақтау саласындағы салалық біліктілік жүйесін дамыту үшін денсаулық сақтау саласындағы кәсіптік біліктілік жөніндегі салалық кеңес құрылады, барлық мамандықтар мен мамандандырулар бойынша салалық біліктілік жүйесінің сараптамалық қоғамдастықтары құрылады.

      Тиісті бейіндегі маманның кәсіптік біліктілік деңгейін айқындау бөлігінде кәсіптік қауымдастықтардың рөлін күшейту бойынша жұмыс жүргізілетін болады.

      Дербестендірілген медицинаға бағдарланған магистратура, докторантура және докторантурадан кейінгі білім беру шеңберінде биомедицина, мейіргер ісі бойынша білікті кадрлар даярланады.

      Медицина жұмыскерлерін құқықтық және қаржылық қорғау жүйесін енгізу шеңберінде 2023 жылдан бастап кәсіптік жауапкершілікті "есептелген" сақтандыру моделін енгізу, сақтандыру жағдайын, сондай-ақ сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру, медициналық инциденттер түрлерін жіктеу нормаларын енгізу шарттарын айқындау тәртібін бекіту жоспарлануда.

      Халықаралық тәжірибе негізінде дәрігерлер мен орта медицина жұмыскерлерін лицензиялауға біртіндеп көшуді енгізу мәселелері пысықталатын болады.

      Медицина жұмыскерлерінің мәртебесін арттыру, ынталандыру тетіктерін жетілдіру, төтенше жағдайлар кезеңінде және одан кейін денсаулық сақтау қызметкерлерін қалпына келтіру бағдарламасын іске асыру жөнінде шаралар қабылдау жалғасады.

      Денсаулық сақтау жұмыскерлерінің денсаулығын қорғау, қауіпсіздігі мен аман-саулығы үшін жыл сайынғы профилактикалық қарап-тексерулерді, кәсіптік оңалтуды, психологтардың көмегін енгізуді қамтитын медицина жұмыскерлерінің денсаулығын сақтау жөніндегі бағдарлама әзірленетін болады.

      Медицина және фармацевтика жұмыскерлерінің мәртебесін арттыру шеңберінде 1000 еселенген АЕК мөлшерінде біржолғы ынталандырушы төлем төленетін "Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері" құрметті атағы енгізілуде, сондай-ақ "Өз кәсібінің үздігі" атағы үшін 500 еселенген АЕК мөлшерінде ынталандырушы төлем енгізіледі.

      Жас мамандарды, әсіресе, ауылдық жерлерге тарту және ынталандыру мақсатында жергілікті бюджеттер есебінен әлеуметтік қолдаудың ең төменгі шаралары мәселелері пысықталады.

      5-бағыт. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді және фармацевтика өнеркәсібін дамыту, оның ішінде:

      ДЗ мен МБ жоспарлау және олардың қозғалысының барлық кезеңдерінде сапаны бақылау жүйесін жақсарту;

      ДЗ мен МБ есепке алуды және олардың айналысының барлық процестерін цифрландыру;

      ДЗ таңбалануын және қадағалануын енгізу;

      фармацевтика саласына тікелей инвестициялар тарту үшін ДЗ реттеу жүйесінде қолайлы жағдайлар жасау;

      ДЗ мен МБ отандық өндірісін дамыту және олардың қолжетімділігін арттыру.

      ДЗ мен МБ цифрлық есепке алу тетігін енгізу динамикалық қадағалаудағы пациенттердің қамтамасыз етілуін жақсартады, сондай-ақ сәйкестендіру жүйелерімен қосылған пациенттердің медициналық препараттарды дозалауды сақтауы мен қабылдауын мониторингтеуді қамтамасыз етеді.

      Жаһандық фармацевтикалық корпорациялармен ынтымақтастық, сондай-ақ бірқатар Big Pharma әлемдік жетекші фармацевтикалық өндірушілер қатарындағы компаниялардан инвестициялар тарту, ДЗ және МБ отандық өндірісіне технологиялар мен ең жаңа әзірлемелердің трансферті жөніндегі белсенді шаралар оның көлемін ұлғайтуға ықпал етеді.

      ДЗ және МБ өндірісін отандық және шетелдік өндірушілермен оқшаулау, ұзақ мерзімді шарттардың тетіктерін әзірлеу және өмірлік цикл келісімшарттарының тетіктерін практикаға енгізу мәселелері пысықталатын болады.

      ОТӨ-мен жасалатын ұзақ мерзімді шарттар қазақстандық фармацевтикалық компанияларға жаңа дәрі-дәрмектер өндірісін ашуға және фармацевтикалық өнімді тұтынудың кепілді нарығын алуға мүмкіндік береді. Бұл үшін мемлекеттік тіркеу, сатып алу, қауіпсіздік пен сапаны бағалау (сертификаттау), патенттік қорғау, ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде ұзақ мерзімді шарттар жасасу бойынша қолданыстағы рәсімдер жеңілдетіледі. Инновациялық ДЗ және МБ тіркеу бойынша жұмыс жалғасады.

      Ұлттық фармацевтикалық инспекторатты жетілдіру оның фармацевтикалық инспекциялардың халықаралық ынтымақтастық жүйесіне (PIC/S) кіруі жөнінде шаралар қабылдау қамтамасыз етіледі.

      Бәсекеге қабілетті жаңа дәрілік препараттар өндірісін әзірлеу және игеру кезінде фармацевтикалық өндірістерді жобалауға, салуға және пайдалануға беруге, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға, жоғары білікті кадрлар пулын қалыптастыруға және ғылыми базаны дамытуға, өңірлерде отандық дәрілік өсімдік шикізатынан тұратын шикізат базаларын құруға және субстанциялар өндіруге, жаңа биологиялық және фармацевтикалық препараттарды сынауға және енгізуге бағытталған іс-шаралар кешені жүргізілетін болады.

      Биофармацевтикалық ғылым мен өнеркәсіпті одан әрі дамыту үшін "QazBioPharm" ұлттық холдингінің жұмысы жалғасады.

      МБ зертханалық және техникалық сынақтарын жүргізу үшін құрылған орталықтар, инновациялық ДЗ және МБ әзірлеу жөніндегі ғылыми-зерттеу орталығы мен фармацевтикалық кластер (R&D) халықаралық стандарттар бойынша аккредиттелетін болады. Клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізуге арналған зертханалар күшейтіліп, GLP-ге сәйкестігі тұрғысынан аккредиттеледі.

      Отандық фармацевтикалық өнімді халықаралық деңгейде тану үшін ұлттық реттеушіні (FDA) дамыту жолымен ұлттық реттеушінің ДДҰ бенчмаркингінің жетілген деңгейіне қол жеткізу жөнінде шаралар қабылданатын болады.

      Елдің қан препараттарымен өзін-өзі қамтамасыз етуі мәселелерін шешу үшін алынған препараттар Қазақстанға қайтарылатын отандық шикізатты (донорлық қан плазмасын) келісімшарттық фракциялауды дамыту жөніндегі жұмыс жалғасады.

      6-бағыт. Медицина және фармацевтика ғылымы жүйесін жетілдіру, оның ішінде:

      медицина және фармацевтика ғылымының кадрлық әлеуетін дамыту;

      медициналық және фармацевтикалық ғылымның материалдық-техникалық инфрақұрылымын және кадрлық әлеуетін дамыту;

      биомедициналық және клиникалық зерттеулер нарығын дамыту;

      ғылыми әзірлемелер мен инновациялық технологиялардың әзірлеудің, олардың нәтижелерін денсаулық сақтау жүйесіне енгізу және қолданудың құқықтық тетіктерін жетілдіру.

      Ғылыми кадр әлеуетін, медицина және фармацевтика ғылымының инфрақұрылымы мен биомедициналық зерттеулер нарығын дамыту ғылыми зерттеулерді бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру көлемін біртіндеп ұлғайту арқылы қамтамасыз етілетін болады.

      Медициналық ЖОО мен ғылыми ұйымдардың инфрақұрылымы мен нығайту республикалық бюджет қаражаты есебінен және МЖӘ жобалары шеңберінде ғылыми бөлімшелердің жұмыс істеп тұрғандарын жарақтандыруды арттыру және жаңаларын ашу арқылы жүзеге асырылатын болады. Жарғылық капиталына мемлекет қатысатын ЖОО-ларға, ҒЗИ-ларға, ҒО-ларға күрделі және ағымдағы жөндеудің ЖСҚ әзірлеу, жүргізу үшін жеке қаржыландыру бөлінетін болады. Қазіргі заманғы медициналық жабдықтармен жарақтандыруға нысаналы қаржыландыру айқындалатын болады.

      Университеттік клиникалар базасында молекулалық-генетикалық бейіндегі зертханалар құрылады.

      ЖОО, ҒЗИ, ҒО үшін ғылыми гранттар алуда әдіснамалық көмек көрсетіледі.

      Денсаулық сақтау саласындағы білім және ғылым ұйымдарының кадрлық ғылыми әлеуетін нығайту үшін PhD докторантурасына нысаналы гранттар бөлінеді, сондай-ақ ЖОО, ҒЗИ, ҒО өндірістік және ғылыми персоналын республикалық бюджет, жергілікті бюджет қаражаты және ұйымның өз қаражаты есебінен шетелде оқыту (қосымша және формальды емес оқыту), ғалымдардың ғылыми конференцияларға, симпозиумдарға, семинарларға, ғылыми съездерге қатысуы көзделеді. Денсаулық сақтау жүйесінің білім және ғылым ұйымдарында "озық ойлы адамдар" жұмысқа тартылатын болады. ЖОО, ҒЗИ, ҒО ғалымдарының жалақысын біртіндеп жоспарлы түрде көтеру, студенттік кезеңнен бастап жас ғалымдар арасында ғылыми кадрларды тарту, іріктеу және суперселекциялау жөніндегі жұмыс жалғасады. Жергілікті, республикалық студенттік ғылым кеңестері мен жас ғалымдар кеңестерінің жұмысы жандандырылады.

      Медициналық және фармацевтикалық ғылым халықтың өмір сүруінің ұзақтығы мен сапасына әсерін тигізетін аурулар мен жай-күйлердің профилактикасы, оларды ерте анықтау және емдеу үшін ғылыми зерттеулердің нәтижелерін коммерцияландыра отырып, ұлттық денсаулық сақтау жүйесін тиімді әзірлемелермен қамтамасыз етеді.

      Дербестендірілген терапия бағдарламасын, оның ішінде органдар мен жүйелердің жоғалған функцияларын қалпына келтіру және орнын толтыру терапиясы үшін дербестендірілген жасушалық транспланттарды пайдалану негізінде енгізу жоспарлануда.

      Микробқа қарсы препараттарға төзімділікті төмендетуге бағытталған биомедициналық зерттеулер жеке бағыт болады.

      Клиникалық ғылыми әзірлемелердің нәтижелері мен инновациялық медициналық технологияларды сынақтан өткізуді, оларды енгізуді және одан кейіннен қолдануды, трансляциялық зерттеулер жүргізуді дәл құқықтық реттеу тетіктері құрылады.

      Қаржыландыру көзіне қарамастан, Қазақстан Республикасының аумағында жүргізілетін барлық биомедициналық зерттеулердің нәтижелеріне қолжетімділікті (Open Access форматында) қамтамасыз ететін биомедициналық зерттеулердің ұлттық тіркелімі жасалады.

      Ғылыми ізденістерді жоспарлау мен олардың әдіснамасына, диссертациялық жұмыстардың сапасын күшейтуге назар аудара отырып, магистратура мен докторантура бағдарламаларын іске асыру тәсілдері қайта қаралады, сондай-ақ постдокторлық зерттеулер және зерттеушілер үшін үздіксіз кәсіптік даму бағдарламалары практикасы дамытылады.

      Клиникалық зерттеулер нарығын дамыту ірі фармацевтикалық компаниялардың инвестициялары мен шетелдік гранттарды тарту арқылы да қамтамасыз етілетін болады.

      4П-медицинаны жүзеге асыруда негізгі рөлді генетикалық зертханалар мен биобанктер, медициналық ақпараттық жүйелер мен жасанды интеллект атқарады. Бұл үшін үлкен деректер базасы бар дербестендірілген медицина саласында клиникалық зерттеулер жүргізу үшін биобанк құрылады, сондай-ақ медициналық ЖОО мен ғылыми ұйымдардағы генетикалық зертханалар мен өзге де ғылыми зертханаларды тиісінше жарақтандыру қамтамасыз етіледі. Денсаулық сақтауда биоинженерия мен биотехнологияларды дамыту үшін жүйелі шаралар қабылданады.

      7-бағыт. Медициналық көмекті қаржыландыруды жетілдіру, оның ішінде:

      халықтың медициналық көрсетілетін қызметтердің басым бағыттарымен қамтылуын және қолжетімділігін арттыру;

      МӘМС жүйесінің жұмыс істеу тиімділігін арттыру;

      ӘлМСҚ рөлін күшейту.

      МӘМС жүйесі азаматтардың әлеуметтік қорғалуы, халықтың денсаулығын қорғау үшін ортақ жауапкершілікті қамтамасыз ету және әлеуметтік тәуекелдерді барынша азайту қағидаттарын сақтауды ескере отырып іске асырылады.

      Сақтандырылмаған халықты МӘМС жүйесімен қамтуды кеңейту және осы бағыт бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысын күшейту жөніндегі шаралар әзірленіп, іске асырылатын болады.

      Үй шаруашылықтарының қалта шығыстарының үлесін біртіндеп төмендету ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде медициналық көмектің қолжетімділігін қамтамасыз ету, ерікті медициналық сақтандыру жүйесін дамыту және қайырымдылық қорларының қаражатын тарту арқылы жүзеге асырылады.

      ТМККК және МӘМС шеңберінде медициналық көмекті жоспарлау өңірлердің эпидемиологиялық және демографиялық ерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылады.

      Саланы қаржыландыру тәсілдерін қайта қарау негізінде қаржы көздерін әртараптандыру, ерікті медициналық сақтандырудың рөлін күшейте отырып, денсаулық сақтауды қаржыландыруды ұлғайту, тарифтік және келісімшарттық саясатты жетілдіру қамтамасыз етіледі.

      Ауыл халқына медициналық көмектің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін ауыл субъектілерінің көрсетілетін қызметтерді кеңейтуін ынталандырудың қаржылық тетіктері әзірленеді.

      Жыл сайын клиникалық практикаға жаңа медициналық технологияларды енгізу неғұрлым тиімді технологияларды іріктеу және МӘМС жүйесіне түсімдердің 1 %-ына дейін қаражат бөлу арқылы қамтамасыз етіледі.

      Денсаулық сақтау субъектілері арасындағы процестерді автоматтандыру, денсаулық сақтау субъектілерін бағалау және олардың қызметін бағалау нәтижелері бойынша саралауды енгізу, медициналық көмектің сапасы мен көлемін мониторингтеу арқылы МӘМС жүйесінде медициналық көрсетілетін қызметтерді сатып алу және оларға ақы төлеу тетіктері жетілдіріледі.

      Тарифтік саясат денсаулық сақтау секторына инвестициялар тартуды ынталандыруға бағытталады. Медициналық көрсетілетін қызметтерді өтеуге арналған тарифтер қайта қаралады. Медициналық көмектің сапасын арттыруды ынталандыруды қамтитын клиникалық шығынды топтар стационарлық көмекті сатып алудың басым тетігі болады. Меншік нысанына қарамастан, барлық медициналық ұйымдар үшін негізгі құралдарды жаңартуды қаржыландыру тетіктері пысықталады, бұл медициналық қызметтер көрсетудегі шынайы бәсекелестіктің дамуына демеу болады. Нәтижеге бағдарланған ақы төлеу тәсілдерін енгізу ақпараттық жүйелерге клиникалық деректерді жинау тетіктерін жетілдірумен қатар іске асырылатын болады, бұл медицина жұмыскерлерінің құзыреттерін дамытуға, пациентке бағдарланған қызметтер көрсету мәселелерінде оларды ынталандыруға шын мәнінде түрткі болады.

      Келісімшарттық саясатты жетілдіру шеңберінде ТМККК және МӘМС көлемдерін бөлу кезінде әлеуетті өнім берушілерді индикаторлық бағалау және саралау енгізілетін болады. Міндетті дербестендірілген есепке алу және ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде шығыстар жөніндегі ақпаратқа қолжетімділік беру бойынша медициналық көмек берушілерге қойылатын талаптарды енгізу жөнінде ұсыныстар әзірленеді. Бұдан басқа, келісімшарттық саясат МӘМС шеңберінде медициналық қызметтерді көрсетушілердің басым ұсыныстарына бағытталатын болады. Медициналық ұйымдарда корпоративтік басқаруды және заманауи басқару принциптерін жетілдіру жалғасады.

      МӘМС жүйесінде дәрілік заттардың қолжетімділігін арттыру бойынша шаралар қабылданады.

      ӘлМСҚ рөлін күшейту оның қызметінің тиімділігі мен ашықтығын одан әрі арттыру есебінен қамтамасыз етіледі. Халықтың сұранысы мен халықаралық тәжірибені, сондай-ақ өнім берушілер көрсететін медициналық қызметтердің сапасын бақылауды ескере отырып, медициналық көмектің көлемін қаржыландыру тетіктерінің, оны есептеу және болжау процестерінің тиімділігін үнемі арттыру жүзеге асырылатын болады.

      Бұдан басқа, медициналық қызметтер іс жүзінде көрсетілмеген жағдайларды анықтау тетіктерін жетілдіру және өнім берушілерге тиісті экономикалық ықпал ету шараларын қабылдау жөніндегі жұмыс жалғасады. Бұл медициналық ұйымдарда медициналық көмектің сапасын үнемі арттыру және пациенттерге қызмет көрсету сервисін жақсарту мәдениетін енгізуге, медициналық ұйымдардың жалған тіркеуін жоққа шығаруға, ТМККК және МӘМС шеңберіндегі қаражатты жұмсаудың ашықтығын арттыруға мүмкіндік береді.

      ӘлМСҚ қызметін цифрландыру және автоматтандыру бойынша жұмыс жалғасады. Денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық кеңістігі ТМККК және МӘМС жүйесі шеңберінде қаржыландырудың күрделі әдістерін енгізу және көмек көрсетудің сапасы мен толықтығын мониторингтеу үшін қажетті деректер жиынтығын қамтамасыз ететін болады.

      Медициналық көрсетілетін қызметтердің басым бағыттарымен халықты қамту және олардың қолжетімділігін арттыру бойынша жұмыс жалғасады. Бірінші кезекте, бұл – МСАК, скринингтік бағдарламалар, ауруларды басқару бағдарламалары, ауылдық денсаулық сақтау, қашықтағы медицина, халық үшін амбулаториялық-емханалық көмектің қолжетімділігі басымдығына сәйкес мейіргер ісі мен патронаж қызметін дамыту.

      Еңбекші көшіп-қонушылар мен Қазақстан Республикасында оқитын шетелдік студенттерді ерікті медициналық сақтандырумен қамтудың тиімді тетіктерін қалыптастыру бойынша жұмыс жүргізіледі.

      Осы Тұжырымдаманы іске асыру денсаулық сақтау қызметінің шынайы бенефициарлары болып табылатын практикалық денсаулық сақтау мен азаматтық қоғамның, медициналық үкіметтік емес ұйымдардың барлық өкілдерін тарту арқылы жүзеге асырылатын болады.

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

      Ескерту. 6-бөлім жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 29.02.2024 № 141 қаулысымен.

Р/с №

Көрсеткіш

2021 жыл (факт)

2022 жыл (жоспар)

2023 жыл (жоспар)

2024 жыл (жоспар)

2025 жыл (жоспар)

2026 жыл (жоспар)

1

Туған кездегі күтілетін өмір сүру ұзақтығы, жыл саны

70,23

73,7

74,2

74,6

75,0

75,1

2

Саламатты өмір салтын ұстанатын Қазақстан азаматтарының үлесін арттыру, %

23,2

24,0

30,0

35,0

45,0

-

3

Балалар арасындағы (0-14 жас) семіздікке шалдығуды төмендету, 100 мың тұрғынға шаққанда

44,0

38,3

42,1

40,0

38,5

-

4

Қазақстанның 15 жастан асқан тұрғындары арасында темекі тұтынудың таралуын азайту (GATS ұлттық зерттеуі, 5 жылда 1 рет өткізіледі), %

-

-

-

-

19,0

-

5

Жылжымалы медициналық кешендер көрсететін қызметтермен қамтылған халық саны, млн

1,8

1,2

1,5

1,7

2,0

-

6

Жетекші әлемдік орталықтарда, оның ішінде қарқынды терапия бойынша оқып шыққан дәрігерлердің санын ұлғайту, адам саны

-

-

52

52

52

-

7

Аса тапшы мамандықтар бойынша резидентураның білім беру гранттарының санын ұлғайту, саны

1500

1500

2600

3060

3800

-

8

Халықтың медициналық мекемелер ұсынатын медициналық көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттану деңгейі, %

57,7

69,6

73,0

76,5

80,0

81,0

9

Ендірілген жаңа технологиялардың жалпы санынан бейімделген шетелдік технологиялардың үлесі, %

16,6

16,8

17

18

19

20

10

Қанайналым жүйесі ауруынан қайтыс болудың стандартталған коэффициентінің төмендеуі, 100 мың тұрғынға шаққанда

230,80

223,9

217,2

122,5

118,8

115,2

11

Қатерлі аурулардан қайтыс болудың стандартталған коэффициентінің төмендеуі, 100 мың тұрғынға шаққанда

72,48

70,3

68,2

57,2

56,2

55,1

12

Ана өлімі, тірі туған 100 мың балаға шаққанда

44,7

11,0

10,8

10,4

10,0

9,9

13

Нәресте өлімі, тірі туған 1000 балаға шаққанда

8,44

7,5

7,4

7,3

7,2

7,1

14

e-Densaulyq ядросымен дерек алмасуды қамтамасыз ететін медициналық ұйымдардың үлесі, %

-

50

65

80

90

-

15

Денсаулық сақтау саласындағы негізгі капиталға инвестициялар, 2019 жылғы деңгейге қатысты нақты өсу %

143,0

219,4

273,4

333,0

372,2

106,6*

16

Медициналық көмек көрсетудің әлемдік стандарттарына сәйкес келетін жаңа және жаңғыртылған денсаулық сақтау объектілерінің жыл сайынғы саны, саны

-

3

5

10

24

-

17

СЭҚ зертханалық зерттеулерінің анықтығы көрсеткіші, %

91

92

93

94

95

95

18

Ең төмен нормативке сәйкес ауыл тұрғындарының медицина қызметкерлерімен қамтамасыз етілу деңгейі, 10 мың ауыл тұрғынына шаққанда

87,2

87,3

87,6

87,7

87,8

88,0

19

Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдар шығаратын жаңа өндірістер саны, бірлік

4

5

8

7

6

-

20

Бірыңғай дистрибьютордың отандық дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды сатып алуының үлесі, сатып алудың жалпы көлеміне қатысты %-бен

34

37

40

45

50

50

21

Медициналық білім және ғылым ұйымдары персоналының орташа Хирш индексі, индекс

0,32

0,34

0,37

0,41

0,45

0,50

22

Халықаралық стандарттарға (GLP және ISO-17025) сәйкестігі тұрғысынан аккредиттелген зертханалардың/орталықтардың (2 жылда 1 рет өткізіледі) үлесі, %

-

-

60

-

100

-

23

Халықты МӘМС жүйесімен қамту деңгейі, %

82,6

84,6

86,5

88,0

89,0

90,0

      Ескертпе:

      Аббревиатуралардың толық жазылуы:

      МӘМС – міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру;

      СЭҚ – санитариялық-эпидемиологиялық қызмет;

      GLP – Good Laboratory Practice, заттарды (дәрілік заттарды) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеуді ұйымдастыруға, жоспарлауға және жүргізуге, көрсетілген зерттеулердің нәтижелерін ресімдеуге және сапасын бақылауға қойылатын талаптар жүйесі;

      GATS – General Agreement on Trade in Services, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының әдістемесі бойынша темекі шегудің таралуын анықтау бойынша эпидемиологиялық зерттеу;

      ISO – International Organization for Standardization, халықаралық стандарттау ұйымы.

      * Негізгі медициналық объектілерді салу 2025 жылы аяқталады.

      Қазақстан Республикасында саланы дамытудың Тұжырымдамада негізі қаланған қағидаттарын, тәсілдерін және пайымын толық көлемде іске асыру
2026 жылы мынадай күтілетін нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді:

      1) жүрек-қантамыр, онкологиялық, созылмалы респираторлық аурулар мен диабеттен 30-70 жас аралығында мезгілсіз қайтыс болу қаупі деңгейін 19,30-ға дейін азайту (2021 жылғы факт – 21,80 %);

      2) жүкті әйелдердің денсаулық индексін 83,0 %-ға дейін жоғарылату (2021 жылғы факт – 77,8%);

      3) ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде инновациялық технологиялар мен жоғары технологиялы көрсетілетін қызметтерді пайдалану арқылы емделіп шыққан стационарлық науқастардың үлесін 1,1 %-ға дейін арттыру (2021 жылғы факт – 0,6 %);

      4) медициналық ұйымдар ғимараттарының тозу деңгейін 44,5 %-ға дейін азайту (2021 жылғы факт – 51,7 %);

      5) дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды отандық өндірушілердің үлесін 50 %-ға дейін арттыру;

      6) Қазақстанның ұлттық болжау және биоқауіпсіздік жүйесін құру.

      Тұжырымдаманы іске асырған кезде қаражат негізінен мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен тиісті саланың ұлттық жобаларында көрсетілген индикаторларға/көрсеткіштерге қол жеткізуге бөлінеді.

      Басқа іс-шараларға қаражат экономиканың дамуы және бюджеттің кіріс базасының ұлғаю әлеуеті ескеріле отырып бөлінетін болады.

  Қазақстан Республикасының
денсаулық сақтау саласын
дамытудың 2026 жылға дейінгі
тұжырымдамасына
қосымша

Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2026 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

      Ескерту. Іс-қимыл жоспары жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 29.02.2024 № 141 қаулысымен.

Р/с

Реформалардың/негізгі іс-шаралардың атауы

Аяқталу нысаны

Орындалу мерзімі

Жауапты орындаушылар


1

2

3

4

5

1-бағыт. Саламатты өмір салтын қалыптастыру және инфекциялық емес аурулардың профилактикасы

Нысаналы 1-индикатор. Туған кездегі күтілетін өмір сүру ұзақтығы, жыл саны (2022 ж. – 73,7, 2023 ж. – 74,2, 2024 ж. – 74,6, 2025 ж. – 75,0, 2026 ж. – 75,1)


Негізгі іс-шаралар
 




1.1.

Мобильдік қосымшалар мен басқа да платформалар арқылы азаматтардың денсаулығын сақтауға, дұрыс әдеттерді қалыптастыруға арналған бұқаралық іс-шаралар өткізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО, МАМ

1.2.

Халықаралық стандарттарға сәйкес тұрғын үй-жайлардағы ауаның сапасы және қоршаған ортаға (ауыз су, топырақ) зиянды заттардың шығарындылары жөніндегі отандық стандарттарды қайта қарау

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы тамыз

ДСМ, ЭТРМ, ЖАО

1.3.

Балаларға арналған қоғамдық ғимараттардың үй-жайлары ішіндегі қоршаған ортаның жай-күйін мониторингтеу жүйесін әзірлеу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2022 жылғы қараша

ДСМ, ОМ

1.4.

Денсаулық дағдыларын нығайту мақсатында дұрыс және құнарлы тамақтану (құрамында тұз, қант, май, трансмайлар көп өнімдер) мәселелері бойынша, оның ішінде балалар арасында ақпараттық-білім беру жұмысын жүргізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, МАМ, ЖАО

1.5.

Мектеп медицинасы стандартын әзірлеу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2022 жылдағы желтоқсан

ДСМ

1.6.

Темекі мен алкогольді тұтынуға байланысты зиянды болғызбау және азайту бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысын жүргізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

1.7.

Қазақстанда мамандандырылған диабетологиялық көмектің сапасын арттыру үшін скринингтің, диагностиканың және емдеудің заманауи әдістемелерін енгізу

әдістемелік
ұсынымдар

2023 жылғы сәуір

ДСМ, ЖАО

1.8.

Репродуктивті денсаулыққа байланысты проблемалары бар отбасылар үшін экстракорпоралдық ұрықтандыруды (ЭКҰ) жүргізуге квоталар бөлу

бөлінген квоталар саны

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

Нысаналы 2-индикатор. Саламатты өмір салтын ұстанатын Қазақстан азаматтарының үлесін арттыру, % (2021 ж. – 23,2, 2022 ж. – 24,0, 2023 ж. – 30,0, 2024 ж. – 35,0, 2025 ж. – 45,0)


Негізгі іс-шаралар
 




1.9.

ДДҰ "STEPS" әдістемесі бойынша инфекциялық емес аурулардың қауіп факторларының таралуын айқындау бойынша зерттеулер жүргізу, қауіп факторларын талдау және таралуын төмендету бойынша шаралар қабылдау

зерттеу қорытындылары, қабылданған шаралар туралы есеп
 

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ

1.10.

Жасөспірімдер мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулығы мәселелері бойынша көрсетілетін қызметтерге жастар денсаулық орталықтарының қолжетімділігін қамтамасыз ету

консультация алған жасөспірімдер мен жастарды қамту

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

1.11.

"Саламатты қалалар, өңірлер" жобасын енгізу

ДДҰ сертификаттары

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

1.12.

"Саламатты университеттер" жобасын енгізу

"ҚДСҰО" ШЖҚ РМК сертификаттары

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ҒЖБМ

1.13.

Мектеп жасына толмаған және мектеп жасындағы балаларға арналған "Саламатты мүсін", "Саламатты көру" бағдарламаларын әзірлеу және енгізу

бағдарламалар, олардың енгізілуі туралы есеп
 

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ, ОМ, ЖАО

1.14.

Алкоголь және есірткі бойынша мектептегі зерттеулердің еуропалық жобасының әдіснамасы бойынша жастар арасында психикаға белсенді әсер ететін заттарды (бұдан әрі – ПБЗ) тұтыну бойынша зерттеу жүргізу, кейіннен жастардың ПБЗ тәуелді болуының қаупінің профилактикасы мен диагностикасы бағдарламаларын әзірлеу және енгізу

бағдарламалар, іске асыру туралы есеп
 

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО, ОМ, ҒЖБМ

1.15.

Қазақстан Республикасының тұрғындары арасында: жарақаттанудың (құлау, суға бату, балалардың терезеден құлауы); темекі, алкоголь, ПБЗ тұтынудың алдын алу; физикалық белсенділік; дұрыс тамақтану бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу

өткізілген іс-шаралар туралы есеп

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, МАМ, ҒЖБМ, ІІМ, ТЖМ

1.16.

Аға буын азаматтардың арасында саламатты өмір салтын ұстану жөніндегі, оның ішінде дене шынықтырумен және спортпен айналысуға тарту, сондай-ақ белсенді ұзақ өмір сүруге тұрақты құштарлығын қалыптастыру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру

өткізілген іс-шаралар саны

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ЖАО, ДСМ, ТСМ

1.17.

Халықтың денсаулық мәселелері бойынша сауаттылығын арттыру, оның ішінде саламатты өмір салтын насихаттау және денсаулық сақтау жөніндегі тележобаларды БАҚ пен әлеуметтік желілерде іске асыру

мамандардың сұхбаттары

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

МАМ, ДСМ, ЖАО

1.18.

Саламатты өмір салтының жаңа қағидаттарын ілгерілету үшін Е-СӨС электрондық платформасын құру

электрондық платформа

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЦДИАӨМ, ЖАО

1.19.

"Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін мектептер" жобасын енгізу

"ҚДСҰО" ШЖҚ РМК сертификаттары

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ЖАО, ДСМ, ОМ, "Атамекен" ҰКП
(келісу бойынша)

Нысаналы 3-индикатор. Балалар арасындағы (0-14 жас) семіздікке шалдығуды төмендету, 100 мың тұрғынға шаққанда (2021 ж. – 44,0, 2022 ж. – 38,3, 2023 ж. – 42,1, 2024 ж. – 40,0, 2025 ж. – 38,5)


Негізгі іс-шаралар
 




1.20.

"Саламатты асханалар", "Саламатты кафетерийлер", "Саламатты бистро", "Саламатты дүкендер" дұрыс тамақтану кәсіпорындар желісін дамыту

саламатты тамақтандыру объектілерінің ашылуы туралы ақпарат

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ЖАО, "Атамекен" ҰКП
(келісу бойынша)

1.21.

Құрамында қант бар сусындарға акциз енгізу (0,5 шөлмек ҚҚС бағасының баламасында – 200 теңге)

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2025 жылғы желтоқсан

ҰЭМ, Қаржымині, ДСМ, "Атамекен" ҰКП
(келісу бойынша)

1.22.

ДСҰ "СОЅІ" бастамасы шеңберінде балалардың семіздігін эпидемиологиялық қадағалау бойынша эпидемиологиялық зерттеу жүргізу

зерттеу

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ

Нысаналы 4-индикатор. Қазақстанның 15 жастан асқан тұрғындары арасында темекі тұтынудың таралуын азайту (GATS ұлттық зерттеуі 5 жылда 1 рет өткізіледі), % (2025 ж. – 19,0)


Негізгі іс-шаралар
 




1.23.

Іске асырылып жатқан іс-шараларды бағалау үшін 13-15 жастағы балалар мен ересектерге темекі өнімдерін тұтыну туралы (Global Youth Tobacco Study және Global Adult Tobacco Study) жаһандық сауалнама жүргізу

зерттеу

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ОМ, ЖАО

1.24.

Темекі өнімдерін тұтынуды азайту жөніндегі шаралар кешенін іске асыру (100 % түтінсіз ортаны қоғамға енгізу, жарнаманы бақылау, қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салу және басқалар)

өткізілген іс-шаралар туралы есеп

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ҰЭМ, Қаржымині, СИМ, МАМ, ЖАО

2-бағыт. Медициналық көмекті ұйымдастыруды жетілдіру

Нысаналы 5-индикатор. Жылжымалы медициналық кешендер көрсететін қызметтермен қамтылған халық саны, млн (2021 ж. – 1,8, 2022 ж. – 1,2, 2023 ж. – 1,5, 2024 ж. – 1,7, 2025 ж. – 2,0,)


Негізгі іс-шаралар
 




2.1.

Жылжымалы медициналық кешендерді тарта отырып, шалғайдағы ауылдық елді мекендерде тұратын халықты медициналық көрсетілетін қызметтермен қамтамасыз ету

есеп

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

Нысаналы 6-индикатор. Жетекші әлемдік орталықтарда, оның ішінде қарқынды терапия бойынша оқып шыққан дәрігерлердің санын ұлғайту, адам саны (2023 ж. – 52, 2024 ж. – 52, 2025 ж. – 52)


Негізгі іс-шаралар
 




2.2.

Босандыру қызметі үшін дәрігерлерді әлемнің жетекші орталықтарында, оның ішінде қарқынды терапия бойынша үшін даярлау

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

Нысаналы 7-индикатор. Аса тапшы мамандықтар бойынша резидентураның білім беру гранттарының санын ұлғайту, саны (2021 ж. – 1500, 2022 ж. – 1500, 2023 ж. – 2600, 2024 ж. – 3060, 2025 ж. – 3800)


Негізгі іс-шаралар
 




2.3.

Медициналық кадрларды, оның ішінде балалар кадрларын қоса алғанда, салалық және тапшы мамандық кадрларын даярлауға арналған гранттар санын ұлғайту

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ҒЖБМ

2.4.

Аса тапшы мамандықтар бойынша резидентурада медициналық кадрларды даярлауға арналған ЖАО білім беру гранттарының санын ұлғайту

әкімдік қаулысы

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ЖАО

Нысаналы 8-индикатор. Халықтың медициналық мекемелер ұсынатын медициналық көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттану деңгейі, % (2022 ж. – 69,6, 2023 ж. – 73,0, 2024 ж. – 76,5, 2025 ж. – 80,0,
2026 ж. – 81,0)


Негізгі іс-шаралар
 




2.5.

"Қашықтан медициналық қызметтерді ұйымдастыру, ұсыну және төлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы
1 ақпандағы № ҚР ДСМ-12 бұйрығын іске асыру шеңберінде МСАК көрсету деңгейінде қашықтан көрсетілетін медициналық қызметтердің қолданылуын кеңейту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.6.

Қазақстан Республикасында фтизиопульмонологиялық қызметті дамытудың 2023 – 2025 жылдарға арналған жол картасын әзірлеу

МО бірлескен бұйрығы

2022 жылғы желтоқсан

ДСМ, ІІМ, ЖАО

2.7.

"24/7 Telestroke-орталық" бірыңғай консультациялық-инсульт орталығын іске қосу

консультациялық- инсульт орталығы

2023 жылғы
сәуір

ДСМ, "ҰНО" АҚ (келісу бойынша)

2.8.

Медициналық ұйымдарда госпитальдық сервисті жақсарту жөніндегі стандарттарды әзірлеу және енгізу

медициналық ұйымдар басшыларының бұйрықтары

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.9.

МАЖ және мобильді қосымшалар арқылы медициналық көмектің (көрсетілетін қызметтердің) сапасы мен қолжетімділігіне халықтың қанағаттануын бағалауды енгізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

2.10.

Медициналық ұйымдарда ақпараттандырылған қоғамдық мониторинг және халықпен кері байланыс тетігін енгізу

ДСМ-ге ақпарат

2024 жылғы сәуір

ЖАО

2.11.

Көрсетілетін медициналық қызметтердің сапасын арттыру үшін аккредиттеу стандарттарын әзірлеу және енгізу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы қазан

ДСМ

2.12.

Медициналық көмек көрсету саласындағы мемлекеттік орган сарапшысының жұмыс орнын автоматтандыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2024 жылғы сәуір

ДСМ

2.13.

Пәнаралық тәсілдер мен дербестендірілген технологияларды ескере отырып, медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандарттарын әзірлеу және жетілдіру

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрықтары

2024 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

Нысаналы 9-индикатор. Ендірілген жаңа технологиялардың жалпы санынан бейімделген шетелдік технологиялардың үлесі, % (2022 ж. – 16,8, 2023 ж. – 17, 2024 ж. – 18, 2025 ж. – 19, 2026 ж. – 20)


Негізгі іс-шаралар
 




2.14.

Ауруларды диагностикалау мен емдеудің инновациялық технологияларын енгізу

Медициналық көрсетілетін қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссияның шешімдері

2024 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

2.15.

Жоғары технологиялы медициналық көмектің жаңа түрлерін енгізу және неғұрлым қажет түрлерінің көлемін ұлғайту

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрықтары

2024 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

2.16.

Роботталған стереотаксикалық ассистент аппаратында емдеудің инновациялық әдістерін енгізу

Медициналық көрсетілетін қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссияның шешімі

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ, "ҰНО" АҚ
(келісу бойынша)

Нысаналы 10-индикатор. Қанайналым жүйесі ауруынан қайтыс болудың стандартталған коэффициентінің төмендеуі, 100 мың тұрғынға шаққанда (2022 ж. – 223,9, 2023 ж. – 217,2, 2024 ж. – 122,5, 2025 ж. –118,8, 2026 ж. – 115,2)


Негізгі іс-шаралар
 




2.17.

Инсульт орталықтары мен коронарлық араласу орталықтарының (КАО) желісін кеңейту

жергілікті атқарушы органдардың бұйрықтары

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.18.

Инсульт алған пациенттерге дәлелді медицина және әлемдік практиканың озық тәжірибесі негізінде медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандарттарын жетілдіру

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЖАО, "ҰНО" АҚ (келісу бойынша)

2.19.

Дәлелді медицина және әлемдік практиканың озық тәжірибесі негізінде инсульт қызметінің басым бағыттары бойынша диагностика мен емдеудің клиникалық хаттамаларын қайта қарау

клиникалық хаттамалар

2022 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, "С. Қайырбекова атындағы ҰҒДСДО" ШЖҚ РМК
(келісу бойынша)

2.20.

Цереброваскулярлық аурулар профилактикасында саламатты өмір салтын жүргізу бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу

медиа жоспар

2022 – 2023 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, "ҰНО" АҚ (келісу бойынша),
МИО

2.21.

Дәлелді медицина және әлемдік озық тәжірибе негізінде ҚЖА асқынған пациенттерді қадағалап қараған кезде медициналық көмек көрсетуді индикативтік бағалауды әзірлеу және енгізу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы қыркүйек

ДСМ, ЖАО

2.22.

БАҚ және әлеуметтік желілер арқылы практикалық денсаулық сақтау, ЖОО және ҒЗИ/ҒЗО мамандарының ҚЖА-ның өршуіне мінез-құлықтағы қауіп факторларының әсері туралы сұхбаттарын ұйымдастыру

мамандардың сұхбаты

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.23.

ҚЖА-ның өршуіне бейім адамдар топтарын зерттеп-қараудың толықтығын қамтамасыз ету мақсатында амбулаториялық-емханалық буын ұйымдарын аспаптық диагностикалық жабдықтармен жарақтандырудың ең аз тізбесі мен нормативін қайта қарау

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы шілде

ДСМ

2.24.

АЕҰ деңгейінде жүрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігі кабинеттерін ашу мүмкіндігін қарастыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 жылғы қаңтар

ДСМ, ЖАО

2.25.

Жүрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігі және жүрекше фибрилляциясы бар пациенттердің тіркелімдерін практикалық денсаулық сақтауға енгізу

электрондық тіркелімдер

2023 жылғы желтоқсан

ДСМ, С.Қайырбекова атындағы ҰҒДСДО (келісу бойынша)

Нысаналы 11-индикатор. Қатерлі аурулардан қайтыс болудың стандартталған коэффициентінің төмендеуі, 100 мың тұрғынға шаққанда (2022 ж. – 70,3, 2023 ж. – 68,2, 2024 ж. – 57,2, 2025 ж. – 56,2, 2026 ж. – 55,1)


Негізгі іс-шаралар
 




2.26.

Онкологиялық аурулармен күрес жөніндегі 2023 – 2027 жылдарға арналған кешенді жоспар әзірлеу

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2023 жылғы сәуір

ДСМ, "Қазақстан халқына" ҚҚ
(келісу бойынша)

2.27.

Қатерлі ісіктерді ерте сатыларында анықтауды жақсарту үшін скринингтік тексеріп-қарауды ұлғайту жолымен нысаналы топтарды қамтуды кеңейту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.28.

Онкологиялық скринингтік бағдарламаларды жаңғырту және кеңейту – төмен дозалы компьютерлік томографияны пайдалана отырып өкпе обыры скринингін енгізу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.29.

Диагностикалық радиологиялық жабдықты – компьютерлік және магниттік-резонанстық томографтарды, ультрадыбыстық және рентгендік диагностика аппараттарын жаңғырту, жасанды интеллект технологиясымен ісіктерді анықтаудың автоматтандырылған жүйелерімен жарақтандыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2025 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.30.

Ісікке қарсы препараттар спектрін кеңейту, цитостатиктерді өсіру және пациенттердің дәрілік ем алу жағдайларын жетілдіру

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2024 жылғы сәуір

ДСМ, "Қазақстан халқына" ҚҚ (келісу бойынша)

2.31.

Цифрлық маммографтар паркін жаңарту, озық Томосинтез функциясы бар аппараттарды және жылжымалы маммография станцияларын сатып алу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2025 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.32.

Морфологиялық, иммундық-гистохимиялық, молекулалық-генетикалық диагностика зертханаларын жаңғырту және облыстық онкологиялық орталықтарды сараптамалық деңгейдегі эндоскопиялық диагностикалық жабдықтармен жасақтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2025 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.33.

Тері ісіктері және басқа да көрінетін жерлердегі ісіктер кезінде фотодинамикалық терапияны дамыту

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2024 жылғы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.34.

Онкологиялық орталықтарды қазіргі заманғы аз инвазивті хирургия аппараттарымен, операциялық-реанимациялық жабдықтармен жарақтандыру және жоғары технологиялық сәулелік жабдықтар паркін жаңарту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2025 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО, "Қазақстан халқына" ҚҚ (келісу бойынша)

2.35.

Радионуклидті емдеу, молекулалық-генетикалық тестілеу, сәулелік терапия (протон терапиясы) әдістерін кеңейтуді жалғастыру

СБК хаттамасы, диагностика және емдеу хаттамасы, Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 – 2025 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.36.

Шетелде біліктілікті арттыру есебінен онкологиялық қызмет мамандарының әлеуетін күшейту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО, "Қазақстан халқына" ҚҚ (келісу бойынша)

Нысаналы 12-индикатор. Ана өлімі, тірі туған 100 мың балаға шаққанда (2022 ж. – 11,0, 2023 ж. – 10,8, 2024 ж. – 10,4, 2025 ж. – 10,0, 2026 ж. – 9,9)


Негізгі іс-шаралар
 




2.37.

Жүкті әйелдерге, босанатын және босанған әйелдерге медициналық көмек көрсету стандарттарын жетілдіру және дәлелді медицина мен әлемдік практикадағы озық тәжірибенің негізінде ана өлімін азайту бойынша зерттеулерді күшейту жөнінде шаралар қабылдау

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрықтары

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

2.38.

Жүкті әйелдерге және босанған әйелдерге мультипәндік консилиум ұйымдастыра отырып, стационарлық көмек көрсету деңгейінде қашықтан көрсетілетін медициналық қызметтерді қолдануды кеңейту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

2.39.

Аудандық ауруханалардың медицина кадрларымен жасақталуын және медициналық жабдықпен жарақтандырылуын ескере отырып, ауылдық елді мекендердің географиялық-аумақтық ерекшеліктерге және шалғайлығына байланысты қауіптерге сәйкес жүкті әйелдердің маршрутын қайта қарау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.40.

Шетелдік клиникалардың жетекші мамандарын тарта отырып, республикалық клиникалардың базасында шеберлік сабақтарын өткізу және дәрігерлерді жетекші шетелдік клиникаларға жіберу арқылы акушерлікте дәлелді медицина қағидаттарына негізделген инновациялық, тиімділігі жоғары, ресурс үнемдейтін технологияларды жетілдіру

оқу сертификаттары

2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО, "Қазақстан халқына" ҚҚ (келісу бойынша)

2.41.

ДСБ және МҰ басшылары үшін фертильді жастағы әйелдерді профилактикалық медициналық қарап-тексерулермен қамту; жүктілікке дейінгі экстрагенитальды патологияны анықтау және сауықтыру; жүктілік алдындағы дайындықты қамту, антенатальды бақылау, жүктілік және босану нәтижесі жөніндегі индикаторларды әзірлеу және оларға қол жеткізу үшін мониторингтеу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.42.

Дәлелді медицина және әлемдік практикадағы озық тәжірибе негізінде босандырудың басым бағыттары бойынша диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамаларын қайта қарау

СБК хаттамасы

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

2.43.

Қазіргі заманғы аппараттармен, операциялық-реанимациялық жабдықтармен жарақтандыру арқылы босандыру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2025 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО, "Қазақстан халқына" ҚҚ (келісу бойынша)

2.44

Симуляциялық орталықтардың базасында босандыру ұйымдарын кадрлармен жасақтау және практикадағы медицина жұмыскерлерінің клиникалық дағдыларын жетілдіру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2025 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО, "Қазақстан халқына" ҚҚ (келісу бойынша)

2.45.

Репродуктивтік денсаулықты нығайту, отбасын жоспарлау және жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың алдын алу бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

Нысаналы 13-индикатор. Нәресте өлімі, тірі туған 1000 балаға шаққанда (2022 ж. – 7,5, 2023 ж. – 7,4, 2024 ж. – 7,3, 2025 ж. – 7,2, 2026 ж. – 7,1)


Негізгі іс-шаралар
 




2.46.

Нәресте өлімін азайту бойынша тиімді тетіктер мен іске асыру шараларын көздейтін жоспар әзірлеу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2022 жылғы қараша

ДСМ, ЖАО

2.47.

Неонаталдық медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын әзірлеу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.48.

1 жасқа дейінгі балалардың өлімін азайту мақсатында балаларды үйде прогрессивті патронаждық әмбебап қадағалаумен қамтуды ұлғайту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.49.

Балаларды патронаждық қадағалаумен қамтуды ұлғайту үшін "Патронаждық мейіргер" мобильді қосымшасын пилоттық енгізу

пилоттық жобаны енгізу мен іске асыру туралы есеп

2023 жылғы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.50.

Балаларға онкогематологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын әзірлеу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

2.51.

Балаларға хирургиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын әзірлеу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы қараша

ДСМ, ЖАО

Нысаналы 14-индикатор. e-Densaulyq ядросымен дерек алмасуды қамтамасыз ететін медициналық ұйымдардың үлесі, % (2022 ж. – 50, 2023 ж. – 65, 2024 ж. – 80, 2025 ж. – 90)


Негізгі іс-шаралар
 




2.52.

Халықтың ұлттық электрондық денсаулық паспорттарын клиникалық деректермен толықтыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне талдамалық есеп

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЦДИАӨМ, ЖАО, "ҰСО" ШЖҚ РМК
(келісу бойынша)

2.53.

Жедел медициналық жәрдем станцияларын e-Densaulyq ядросына қосу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне талдамалық есеп

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЦДИАӨМ, "ҰШМҮО"
ШЖҚ РМК
(келісу бойынша)

2.54.

e-Densaulyq ядросының архитектуралық шешімін енгізу және дамыту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне талдамалық есеп

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ

2.55.

Цифрлық медициналық аппараттармен интеграцияланған медициналық бейнелерді өңдеу, сақтау және беру жүйелерін (PACS) енгізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне талдамалық есеп

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

2.56.

"Ақылды білезіктерді" пайдалана отырып, телемедицинаны және азаматтардың денсаулығына қашықтан мониторинг жүргізуді енгізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне талдамалық есеп

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЦДИАӨМ, ЖАО

2.57.

Халықтың ұлттық электрондық денсаулық паспорттарының және медициналық мекемелердің электрондық паспорттарының клиникалық деректері бар бірыңғай сақтау қоймасын құру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне талдамалық анықтама

2025 жылғы сәуір

ДСМ, ЖАО

Нысаналы 15-индикатор. Денсаулық сақтаудағы негізгі капиталға инвестициялар, 2019 жылғы деңгейге қарағанда нақты өсу % (2022 ж. – 219,4, 2023 жылы – 273,4, 2024 ж. – 333,0, 2025 ж. – 372,2, 2026 ж. – 106,6)


Негізгі іс-шаралар
 




2.58.

Денсаулық сақтау инфрақұрылымын жақсарту үшін мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетіктерін қоса алғанда, медициналық ұйымдарды, оның ішінде университеттік клиникаларды салу және жаңғырту

пайдалануға қабылдау актісі

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.59.

Медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық жарақтандырылуын нығайту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

2.60.

Халықаралық стандарттарға сәйкес келетін перинаталдық орталықтар салу және жұмыс істеп тұрған ұйымдарға күрделі жөндеу жүргізу арқылы босандыру ұйымдарының инфрақұрылымын жақсарту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

Нысаналы 16-индикатор. Медициналық көмек көрсетудің әлемдік стандарттарына сәйкес келетін жаңа және жаңғыртылған денсаулық сақтау объектілерінің жыл сайынғы саны (2022 ж. – 3, 2023 ж. – 5, 2024 ж. – 10, 2025 ж. – 24)


Негізгі іс-шаралар




2.61.

Астана, Алматы, Шымкент, Түркістан, Петропавл, Қарағанды, Ақтөбе, Көкшетау, Өскемен, Атырау, Тараз, Қызылорда, Ақтау, Павлодар, Қостанай қалаларында кемінде 20 қазіргі заманғы аурухана мен 2 ғылыми-инновациялық орталық салу бойынша, оның ішінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік шеңберінде инвестициялық жобаларды іске асыру

пайдалануға қабылдау актісі

2024 - 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО, ҰӘҚ "Самұрық-Қазына" (келісу бойынша)

2.62.

Өңірлерде кемінде 20 объект салу және жаңғырту, оның ішінде ҚР ДСМ республикалық ведомстволық бағынысты ұйымдарының инфрақұрылымын одан әрі дамыту жөнінде шаралар қабылдау (оның ішінде "ҰҒОО" ШЖҚ РМК, "ҰҒТОО" ШЖҚ РМК, "ЖБМҮРПА" ММ, "ОСАРКГ" ШЖҚ РМК)

пайдалануға қабылдау актісі

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

2.63.

Уақытша және тұрақты жұмыс орындарын құру

құрылған жұмыс орындарының саны

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

3-бағыт. Тұрғындардың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету және биологиялық қауіпсіздік

Нысаналы 17-индикатор. СЭҚ зертханалық зерттеулерінің анықтығы көрсеткіші, % (2022 ж. – 92, 2023 ж. – 93, 2024 ж. – 94, 2025 ж. – 95, 2026 ж. – 95)


Негізгі іс-шаралар




3.1.

Мемлекеттік ақпараттық биологиялық қауіпсіздік жүйесін құру және іске қосу

"Биологиялық қауіпсіздік"
МАЖ техникалық тапсырмасын әзірлеу және пайдалануға беру актісі

2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.2.

Ұлттық және жаһандық тәуекелдердің ерте алдын алу, болжау және ден қою жөніндегі бағдарламаларды енгізу

әдістемелік ұсынымдар

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.3.

Халықтың дәлдігі жоғары зертханалық зерттеулерге қол жеткізуін қамтамасыз ету үшін сертификатталған кадрларды даярлау

жабдықты пайдалануға беру актілері, даярлау сертификаттары

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.4.

Мобильдік қосымшаны пайдалану арқылы халықты тамақ өнімдердің қауіпсіздігі туралы хабардар ету

мобильдік қосымшаны ақпаратпен толтыру

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.5.

СЭҚ-ті цифрландыру, оның ішінде санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау жүйесін құру және енгізу

пайдалануға беру актісі

2024 жылғы сәуір

ДСМ, ЦДИАӨМ

3.6.

Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама зертханаларының ескіргенін біртіндеп жаңарту және қазіргі заманғы талдамалық зертханалық жабдықтармен жаңғырту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.7.

Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама зертханаларын аккредиттеу саласын кеңейту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.8.

ЕАЭО техникалық регламенттерімен регламенттелген зертханалық зерттеулердің көрсеткіштер санын ұлғайту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.9.

Жаңа вакциналарды енгізу – адам папилломасы вирусына қарсы вакцинациялау

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ

3.10.

ЕАЭО нормативтік актілерінің талаптарына сәйкес келмейтін өнімдер тізілімін енгізу арқылы халықты тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы хабардар ету

сайтты ақпаратпен толтыру – сәйкес келмейтін өнімдердің тізілімі бөлімі

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.11.

Сыртқы экономикалық қызметке жосықсыз қатысушыларды (СЭЖҚ) тәуекелдерді басқару жүйесіне (қызыл дәліз) енгізу бойынша кеден органдарымен өзара іс-қимыл

сыртқы экономикалық қызметке жосықсыз қатысушылар (СЭЖҚ) сайтын ақпаратпен
толтыру

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

3.12.

Зооноздық ауруларға, антибиотикке резистенттілікке, биоқауіпсіздікке және тамақ қауіпсіздігіне қатысты шараларды жоспарлау, үйлестіру және мониторингтеу бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимылдың реттеуші тетіктерін құру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ, АШМ, ТЖМ, ЭТРМ

3.13.

Жаңадан пайда болатын және эндемиялық жұқпалы ауруларды зерделеу және бағалау жөніндегі ведомствоаралық ғылыми кластер құру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ, АШМ, ЭТРМ

3.14.

Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласында жаңа зерттеу әдістерін енгізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ

4-бағыт. Кадрларды даярлау және олардың біліктілігін арттыру жүйесінің тиімділігін арттыру

Нысаналы 18-индикатор. Ең төмен нормативке сәйкес ауыл тұрғындарының медицина қызметкерлерімен қамтамасыз етілу деңгейі, 10 мың ауыл тұрғынына шаққанда (2022 ж. – 87,3, 2023 ж. – 87,6, 2024 ж. – 87,7, 2025 ж. – 87,8, 2026 ж. – 88,0)


Негізгі іс-шаралар




4.1.

Медициналық ұйымдардың жұмыскерлеріне әлеуметтік қолдау көрсету

мәслихат шешімі

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

4.2.

Интеграцияланған үздіксіз медициналық білім беру моделін енгізу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2022 жылғы қараша

ДСМ

4.3.

Медициналық ұйымдарда мейіргер қызметін басқарудың жаңа форматын енгізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО

4.4.

Өмір бойы оқу (үздіксіз білім беру) тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде денсаулық сақтау жұмыскерлерін кәсіптік дамытудың жаңа моделін енгізу

пайдалануға беру актісі

2023 жылғы шілде

ДСМ, ҒЖБМ

4.5.

Ұлттық білім беру деректер қорымен интеграциясы бар медициналық кадрлардың кәсіптік тіркелімін іске қосу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы қазан

ДСМ, ҒЖБМ

4.6.

Медицина жұмыскерлерінің кәсіптік жауапкершілігін сақтандыру жүйесін енгізу көзделген "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне денсаулық сақтау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасын әзірлеу

Қазақстан Республикасы
Заңының жобасы

2023 жылғы маусым

ДСМ, ЖАО

5-бағыт. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді және фармацевтика өнеркәсібін дамыту

Нысаналы 19-индикатор. Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдар шығаратын жаңа өндірістер саны, бірлік
(2021 ж. – 4, 2022 ж. – 5, 2023 ж. – 8, 2024 ж. – 7, 2025 ж. – 6)


Негізгі іс-шаралар
 




5.1.

Ғылымды қажетсінетін және инновациялық дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды өндіруге отандық және шетелдік технологияларды енгізу

енгізу актілері

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ҒЖБМ

5.2.

ҚР аумағында өндірісті оқшаулау үшін Big Pharma – Top 50 жетекші әлемдік фармацевтикалық өндірушілер қатарынан трансұлттық компанияларды тарту

Келісім жобасы

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, СІМ

Нысаналы 20-индикатор. Бірыңғай дистрибьютордың отандық дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды сатып алуының үлесі, сатып алудың жалпы көлеміне қатысты %-бен (2022 ж. – 37, 2023 ж. – 40, 2024 ж. – 45, 2025 ж. – 50,
2026 ж. – 50,0)


Негізгі іс-шаралар
 




5.3.

Орташа тәуліктік доза (ДСҰ DDD) деректеріне сәйкес ДЗ мен МБ қажеттілігін есептеу әдістемесін енгізу және оларды автоматтандыру үшін "Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде дәрілік заттармен және медициналық бұйымдармен қамтамасыз ету қағидаларын, сондай-ақ тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарға қажеттілікті қалыптастыру қағидалары мен әдістемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 20 тамыздағы
№ ҚР ДСМ-89 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2022 жылғы қараша

ДСМ

5.4.

Процесті, шекті бағаларды қалыптастырудың қолданыстағы әдіснамасы мен оңтайландыру және автоматтандыру арқылы ДЗ мен МБ-ға баға белгілеу жүйесін қайта қарау үшін "Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде дәрілік заттардың, сондай-ақ медициналық бұйымдардың шекті бағалары мен үстеме бағаларын реттеу және қалыптастыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-247/2020 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы қараша

ДСМ

5.5.

Фармацевтикалық өндіріс үшін саланың ғылыми және кадрлық әлеуетін арттыру (оның ішінде ғылыми орталықтар мен зертханаларды халықаралық аккредиттеу)

сертификаттар

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, "QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ
(келісу бойынша)

5.6.

Қазіргі заманғы гендік-инженерлік технологияларды қолдана отырып, өзекті және/немесе әлеуметтік маңызы бар жаңа вакциналар мен диагностикалық тест-жүйелерді әзірлеу

тіркеу куәлігі

2026 жылғы желтоқсан

ДСМ, "QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ
(келісу бойынша)

5.7.

Биологиялық және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін өнеркәсіптік штамдар мен дәнді дақылдар коллекцияларын цифрландыру

өндірістік пайдалануға беру актісі

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, "QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ
(келісу бойынша)

5.8.

Вакциналар мен препараттарды диагностикалаудың өзекті құралдарының фармацевтикалық өндірісін дамыту үшін жағдай жасау мақсатында Қазақстан Республикасының аумағында қауіпті, аса қауіпті инфекциялар мен аурулардың бірыңғай цифрлық деректер банкін құру

өндірістік пайдалануға беру актісі

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, "QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ
(келісу бойынша)

5.9.

Жамбыл облысында отандық дәрілік өсімдік шикізатынан тұратын шикізат базасын құру және субстанциялар өндіру

пайдалануға беру актісі

2026 жылғы желтоқсан

ДСМ, "QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ (келісу бойынша), фармацевтика саласындағы жеке кәсіпкерлік субъектілері
(келісу бойынша)

5.10

Ұлттық реттеушінің ДДҰ бенчмаркингін жетілдіру деңгейін арттыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ

6-бағыт. Медицина және фармацевтика ғылымы жүйесін жетілдіру

Нысаналы 21-индикатор. Медициналық білім және ғылым ұйымдары персоналының орташа Хирш индексі, индекс (2022 ж. – 0,34, 2023 ж. – 0,37, 2024 ж. – 0,41, 2025 ж. – 0,45, 2026 ж. – 0,50)


Негізгі іс-шаралар
 




6.1.

"Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ғылым мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасына биомедициналық зерттеулердің ұлттық тіркелімін жүргізу және клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулерді жүргізу тәртібі бөлігінде өзгерістер мен толықтырулар енгізу бойынша ұсыныстар әзірлеу

ҒЖБМ -ға ұсыныстар

2023 жылғы шілде

ДСМ, ҒЖБМ

6.2.

Биомедициналық зерттеулерді енгізу үшін биоинженерия мен биотехнологияны дамытудың тұжырымдамалық тәсілдерін бекіту

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2023 жылғы қыркүйек

ДСМ, ҒЖБМ, АШМ, ЦДИАӨМ

6.3.

Ғылыми зерттеулерді бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру көлемін кезең-кезеңімен ұлғайту

РБК шешімі

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ҒЖБМ, медициналық ЖОО, ҒЗИ, ҰО
(келісу бойынша)

6.4.

Медициналық ЖОО-лардың, ҒЗИ-лардың, ҒО-ның ғылыми және инновациялық қызметінің нәтижелілігін бағалау және ғылыми зерттеулер нәтижелерін коммерцияландыруды дамыту

рейтинг нәтижелері

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ,
"С. Қайырбекова атындағы ҰҒДСДО" ШЖҚ РМК (келісу бойынша)

6.5.

Медициналық жоғары оқу орындарының ғылыми инфрақұрылымын одан әрі нығайту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, медициналық ЖОО (келісу бойынша)

Нысаналы 22-индикатор. Халықаралық стандарттарға (GLP және ISO-17025) сәйкестігі тұрғысынан аккредиттелген зертханалардың/орталықтардың (2 жылда 1 рет өткізіледі) үлесі, % (2023 ж. – 60, 2025 ж. – 100)


Негізгі іс-шаралар
 




6.6.

GLP-ге сәйкестігі аккредиттелген биоэквиваленттік сынақтардың биоаналитикалық бөлігін жүргізу үшін зертханалар/орталықтар құру, оның ішінде клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, СИМ, ЖАО

6.7.

ISO-17025 бойынша аккредиттелген медициналық бұйымдарға зертханалық және техникалық сынақтар жүргізу үшін зертханалар/орталықтар құру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, СИМ, ЖАО

6.8.

Инновациялық дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды әзірлеу жөніндегі ғылыми-зерттеу орталықтар мен фармацевтикалық кластерлер (R&D) құру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2025 жылғы желтоқсан

ДСМ, ҒЖБМ

6.9.

Дәрілік заттарды, медициналық бұйымдарды әзірлеу және сынау, оларды өндіру технологияларын дамыту

препараттарды тіркеу

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, "QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ (келісу бойынша)

6.10.

"QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ зертханаларының/орталықтарының халықаралық стандарттарға (GLP және ISO-1725) сәйкестігін аккредиттеу

тиісті зертханалық практика сертификаттары

2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, "QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ (келісу бойынша)

6.11.

Клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізу, оның ішінде биоэквиваленттілік сынақтарының биоталдамалық бөлігін жүргізу үшін зертханалардың/орталықтардың кадрларын оқыту

сертификаттар

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, СИМ, ӨҚМ

6.12.

Медициналық бұйымдарды зертханалық және техникалық сынақтардан өткізу үшін зертханалардың/ орталықтардың кадрларын оқыту

сертификаттар

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, СИМ

6.13.

Фармацевтика және медицина өнеркәсібінде тұрақты жұмыс орындарын құру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

7-бағыт. Медициналық көмекті қаржыландыруды жетілдіру

Нысаналы 23-индикатор. Халықты МӘМС жүйесімен қамту деңгейі, % (2022 ж. – 84,6, 2023 ж. – 86,5, 2024 ж. – 88,0, 2025 ж. – 89,0, 2026 ж. – 90,0)


Негізгі іс-шаралар
 




7.1.

Тарифтерді қалыптастыру әдістемесіне тарифтерді жыл сайын медициналық көрсетілетін қызметтердің өзіндік құнына әсер ететін макроэкономикалық көрсеткіштердің өзгеруіне индекстеу бөлігінде өзгерістер енгізу

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығы

2026 жылғы желтоқсан

ДСМ, "ӘлМСҚ" КеАҚ
(келісу бойынша)

7.2.

Медициналық қызметтерді көрсетушілердің медициналық көмек сапасының көрсеткіштерін бағалау құралдарын енгізу және жетілдіру арқылы МӘМС жүйесінде медициналық көрсетілетін қызметтерді сатып алу және оған ақы төлеу тетіктерін жетілдіру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2024 жылдардағы қаңтар

ДСМ, "ӘлМСҚ" КеАҚ
(келісу бойынша)

7.3.

Өңірлік жан басына қаржыландыру қағидаты бойынша ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде медициналық көмек көрсетуге қаражат бөлу тетігі бойынша ұсыныстар әзірлеу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2024 жылғы желтоқсан

ДСМ, "ӘлМСҚ" КеАҚ
(келісу бойынша)

7.4.

Өңірдің сақтандырылмаған халқын МӘМС жүйесіне тарту мәселесі бойынша жергілікті атқарушы органдардың жауапкершілігін арттыру тетігі бойынша ұсыныстар әзірлеу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2023 жылғы шілде

ДСМ, "ӘлМСҚ" КеАҚ
(келісу бойынша)

7.5.

ТМККК және МӘМС жүйесі арқылы амбулаториялық дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді кеңейту арқылы медициналық көрсетілетін қызметтер мен жаңа технологияларды қамтуды кеңейту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, "ӘлМСҚ" КеАҚ
(келісу бойынша)

7.6.

Міндетті дербестендірілген есепке алу және ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде шығыстар бойынша ақпаратқа қолжетімділік беру бойынша медициналық көмек көрсетушілерге қойылатын талаптарды енгізу бойынша ұсыныстар әзірлеу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2023 жылғы қыркүйек

ДСМ, "ӘлМСҚ" КеАҚ
(келісу бойынша)

7.7.

Еңбекші көшіп-қонушылар мен Қазақстан Республикасында оқитын шетелдік студенттерді ерікті медициналық сақтандырумен қамтудың тиімді тетіктерін қалыптастыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 жылғы желтоқсан

ДСМ, "ӘлМСҚ" КеАҚ
(келісу бойынша)

7.8.

МӘМС жүйесімен сақтандырылмаған халықты қамтуды кеңейту
 

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылдардағы сәуір

ДСМ, ЖАО, Еңбекмині, "ӘлМСҚ" КеАҚ
(келісу бойынша)

7.9.

МӘМС енгізу және квоталарды ұлғайту есебінен қымбат тұратын медициналық көрсетілетін қызметтердің, оның ішінде ауылда қолжетімділігін арттыру

көрсетілген қымбат тұратын медициналық қызметтердің саны

2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан

ДСМ, ЖАО

      Ескертпе:

      аббревиатуралардың толық жазылуы:

АЕК

айлық есептік көрсеткіш

АЕҰ

амбулаториялық емхана ұйымдары

АҚС

азаматтық-құқықтық сипаттағы шарт

АӨА

АИТВ-мен өмір сүретін адамдар

АРҚТБ

анестезиология, реанимация және қарқынды терапия бөлімшесі

АШМ

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі

АХЖ

аурулардың халықаралық жіктемесі

ӘлМСҚ

"Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры" коммерциялық емес акционерлік қоғамы

ҒЖБМ

Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі

ҒЗИ және ҒО

ғылыми зерттеу институттары және ғылыми орталықтар

ДДҰ

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы

ДСМ

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі

ЕАЭО

Еуразиялық экономикалық одақ

ЕАЭО/КО

Еуразиялық экономикалық одақ/Кеден одағы

Еңбекмині

Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі

ЕДШ

емдік дене шынықтыру

ЖАО

жергілікті атқарушы орган

ЖЖБИ

жыныстық жолмен берілетін инфекциялар

"ЖБМҮРПА" ММ

"Жіті бақыланатын мамандандырылған үлгідегі республикалық психиатриялық аурухана" мемлекеттік мекемесі

ЖИА

жүректің ишемиялық ауруы

ЖКО

жол-көлік оқиғасы

ЖІӨ

жалпы ішкі өнім

КТ

компьютерлік томография

"Қазақстан халқына" ҚҚ

"Қазақстан халқына" қоғамдық қоры

"ҚДСҰО" ШЖҚ РМК

"Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны

МАЖ

медициналық ақпараттық жүйе

МАЖ

мемлекеттік ақпараттық жүйе

МАМ

Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі

МӘМС

міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру

МЖӘ

мемлекеттік-жекешелік әріптестік

МРТ

магниттік-резонанстық томография

МСАК

медициналық-санитариялық алғашқы көмек

НҚА

нормативтік құқықтық акт

ОМ

Қазақстан Республикаcының Оқу-ағарту министрлігі

ОМҚ

орта медицина қызметкерлері

ОТӨ

отандық тауар өндірушілер

ӨҚМ

Қазақстан Республикаcының Өндіріс және құрылыс министрлігі

ӨСОА

өкпенің созылмалы обструктивті ауруы

ПДО

психикалық денсаулық орталықтары

ПДСҚ

психикалық денсаулықты сақтау қызметі

ПЭТ

позитронды-эмиссиялық томография

ПТР

полимеразды тізбекті реакция

СБК

Медициналық көрсетілетін қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссия

СЖЖ

созылмалы жүрек жеткіліксіздігі

"С. Қайырбекова атындағы ҰҒДСДО" ШЖҚ РМК

"С. Қайырбекова атындағы ұлттық ғылыми денсаулық сақтауды дамыту орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны

СИМ
СІМ


Қазақстан Республикаcының Сауда және интеграция министрлігі
Қазақстан Республикаcының Сыртқы істер министрлігі

СЭҚ

санитариялық-эпидемиологиялық қызмет

ҰӘҚ "Самұрық-Қазына"

"Самұрық-қазына" ұлттық әл-ауқат қоры

"ҰНО" АҚ

"Ұлттық нейрохирургия орталығы" акционерлік қоғамы

ҰЭМ

Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

ҮЕҰ

үкіметтік емес ұйымдар

"ҰҒОО" ЖШС

"Ұлттық ғылыми онкология орталығы" жауапкершілігі шаруашылық серіктестігі

"ҰҒТОО" ШЖҚ РМК

"Н.Д. Батпенов атындағы ұлттық ғылыми травматология және ортопедия орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны

"ҰСО" ШЖҚ РМК

"Ұлттық сараптама орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны

"ҰШМҮО" ШЖҚ РМК

"Ұлттық шұғыл медицинаны үйлестіру орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны

"ОСАРКГ" ШЖҚ РМК

"Отан соғысының ардагерлеріне арналған республикалық клиникалық госпиталь" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны

ТАОА

тыныс алу органдарының аурулары

ТЖМ

Қазақстан Республикаcының Төтенше жағдайлар министрлігі

ТМККК

тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі

ТСМ

Қазақстан Республикаcының Туризм және спорт министрлігі

ТТСБН

тәуекелдерді талдау және сыни бақылау нүктелері (Hazard Analysis and Critical Control Points)

УДЗ

ультрадыбыстық зерттеу

ЦДИАӨМ

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

ШРК

шекті рұқсат етілген концентрация

ІІМ

Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі

ЭТРМ

Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрлігі

ЮНИСЕФ

Біріккен Ұлттар Ұйымының Балалар қоры (UNICEF)

"QazBioPharm" ұлттық холдингі" АҚ

"QazBioPharm" ұлттық холдингі" акционерлік қоғамы

ACLS

Америкалық кардиологиялық қауымдастық (AHA – American Heart Association) лицензия берген кенет қанайналымды және тыныс алу жолдарының өткізгіштігін қалпына келтіру бойынша кезек күттірмейтін медициналық көмек көрсету курсы (Advanced Cardiovascular Life Support)

ATMP

алдыңғы қатарлы терапияның дәрілік препараттары (Advanced Therapy Medicinal Products)

BLS (Basic Life Support)

Америкалық кардиологиялық қауымдастық (AHA – American Heart Association) лицензия берген жүрек-өкпе реанимациясы және автоматты сыртқы дефибрилляцияны қауіпсіз пайдалану бойынша оқу курсы

Clinical Care Classification

Америкалық мейіргерлер қауымдастығы (ANA) мойындайтын мейіргерлік терминологияның
жан-жақты, кодталған стандарты

DDD ВОЗ

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы белгілеген тәуліктік доза (Defined Daily Dose)

ESPAD

Алкоголь және есірткі бойынша мектептегі зерттеулердің еуропалық жобасы (European school project on alcohol and other drugs)

e-Densaulyq

барлық медициналық ақпаратты жүйелендіруге арналған денсаулық сақтау жүйесінің мемлекеттік органдарына арналған ақпараттық сервистердің жиынтығы

FETP Frontline

Далалық эпидемиологияны оқыту бағдарламасы (Field Epidemiology Training Program Frontline)

GATS

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының әдістемесі бойынша темекі тұтыну туралы халықтың жаһандық сауалнамасы таралуын анықтау бойынша эпидемиологиялық зерттеу

GLP

Заттардың (дәрілік заттардың) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулерін ұйымдастыруға, жоспарлауға және жүргізуге, көрсетілген зерттеулердің нәтижелерін ресімдеуге және сапасын бақылауға қойылатын талаптар жүйесі (Good Laboratory Practice)

GMP

Медициналық және ветеринариялық қолдануға арналған дәрілік заттардың өндірісін және сапасын бақылауды ұйымдастыруға қойылатын талаптар жүйесі (Good Manufacturing Practic)

GPS

Жаһандық позициялау жүйесі (Global Positioning System)

Health planning

медициналық көмекті жоспарлау қызметі

IGRT

сурет бойынша көзбен бақылау арқылы сәулелік терапия (Image-Guided Radiation Therapy)

IMRT

қарқындылық модуляциясы бар сәулелік терапия (Intensity-Modulated Radiation Therapy)

ISO

Халықаралық стандарттау ұйымы

LVAD

сол жақ қарыншаны механикалық қолдауға арналған көмекші құрылғы (Left Ventricular Assist Device)

MRD

минималды қалдық ауру

PACS

DICOM кескіндерін беру және мұрағаттау жүйелері (Picture Archiving and Communication System)

Smart Data Ukimet
 

экономикалық өсу мониторингі және мемлекеттік бағдарламаларды орындау бойынша құралдардың жиынтығы, мемлекеттің цифрлық трансформациясының (жасанды зердені қолданудың) базалық негізі ретінде үлкен деректердің бірыңғай кеңістігін (Big data) құру

STEPS

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының әдіснамасы бойынша инфекциялық емес аурулардың қауіп факторларының таралуын ұлттық зерттеу

Turar Healthcare

Денсаулық сақтау саласындағы ұлттық оператор