Об утверждении Концепции промышленной безопасности в Республике Казахстан на 2024 – 2030 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 14 августа 2024 года № 651

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемую Концепцию промышленной безопасности в Республике Казахстан на 2024 – 2030 годы (далее – Концепция).

      2. Центральным государственным и местным исполнительным органам, ответственным за реализацию Концепции, принять необходимые меры
по ее реализации.

      3. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.

      4. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан 		О. Бектенов

  Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 14 августа 2024 года № 651

Концепция
промышленной безопасности
в Республике Казахстан на 2024 – 2030 годы

Раздел 1.

Паспорт

Раздел 2.

Анализ текущей ситуации

Раздел 3.

Обзор международного опыта

Раздел 4.

Видение развития промышленной безопасности в Казахстане

Раздел 5.

Основные принципы и подходы развития


Направление 1. Развитие регуляторной политики в области промышленной безопасности.


Направление 2. Цифровая трансформация промышленной безопасности.


Направление 3. Ресурсообеспечение промышленной безопасности.

Раздел 6.

Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

Раздел 7.

План действий по реализации Концепции промышленной безопасности в Республике Казахстан на 2024 – 2030 годы

Раздел 1. Паспорт

1. Наименование

Концепция промышленной безопасности в Республике Казахстан на 2024 – 2030 годы

2. Основание для разработки

Стратегия национальной безопасности Республики Казахстан на 2021-2025 годы.
Поручение Президента Республики Казахстан от 30 октября 2023 года № 23-5069 дсп.

3. Государственный орган, ответственный за разработку Концепции

Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан

4. Государственные органы, ответственные за реализацию Концепции

Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан;
Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан;
Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан;
Министерство промышленности и строительства Республики Казахстан;
Министерство национальной экономики Республики Казахстан;
Министерство цифрового развития и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан;
Министерство энергетики Республики Казахстан;
Агентство по регулированию и развитию финансового рынка Республики Казахстан;
местные исполнительные органы

5. Сроки реализации

2024 – 2030 годы

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

      Высокие показатели травматизма и аварийности, неэффективность действующей системы управления промышленной безопасностью на опасных производственных объектах являются существенным барьером для обеспечения устойчивости развития экономики, конкурентоспособности отечественных предприятий. Это отражено в Послании Президента Республики Казахстан Токаева К.К. народу Казахстана "Экономический курс Справедливого Казахстана", в котором отмечается крайне острая проблема высокого уровня производственного травматизма, указывается значительная изношенность инфраструктуры, приводящая к череде аварий, ухудшению экологии и ущербу здоровью вокруг крупных опасных производств. Президент страны говорит о необходимости принятия решительных мер для улучшения технологического и экологического состояния системы охраны здоровья на предприятиях. Промышленность является одной из ведущих отраслей экономики Казахстана, на долю которой приходится порядка 29,7 % валового внутреннего продукта страны, в региональном разрезе достигая 50 и более процентов.

      Особое значение в промышленности и ее влиянии на экономику страны имеют цветная и черная металлургия, химическая и нефтехимическая индустрия, горнодобывающий сектор. Важность промышленной безопасности в этих отраслях обусловлена ее влиянием на формирование прочного промышленного каркаса страны. Фокус государственной политики сосредоточен на ускоренном развитии таких направлений, как глубокая переработка металлов, нефте-, газо- и углехимия, тяжелое машиностроение, конверсия и обогащение урана, производство автокомпонентов и удобрений, каждый из которых характеризуется наличием опасных производственных факторов. Поэтому вопрос промышленной безопасности и обеспечения необходимого уровня защиты на опасных производственных объектах как обязательного фактора развития промышленности требует пристального внимания со стороны государственных органов.

Недостатки регуляторных механизмов в области промышленной безопасности

      Промышленная безопасность согласно Закону Республики Казахстан "О гражданской защите" направлена на соблюдение требований промышленной безопасности, установленных в технических регламентах, правилах обеспечения промышленной безопасности, инструкциях и иных нормативных правовых актах Республики Казахстан. Этим закладывается фундаментальное значение регуляторной политики, правовых и технических норм в области промышленной безопасности. Рамочные нормы регулирования распространяются на деятельность, осуществляемую на опасных производственных объектах, к которым относятся предприятия, производственные подразделения и другие объекты данных предприятий, обладающие признаками, установленными в законодательном порядке.

      Текущую ситуацию в области промышленной безопасности можно охарактеризовать посредством количественных параметров, анализируемых на национальном, отраслевом или региональном уровнях. Одним из базовых показателей является общее количество поднадзорных субъектов и опасных производственных объектов в их составе.

      Так, по итогам 2023 года в Казахстане в области промышленной безопасности зафиксировано 10974 поднадзорных субъектов. В связи с естественной потребностью страны в непрерывном развитии экономики, модернизации производств, промышленной индустриализации увеличение числа поднадзорных субъектов за последние 10 лет составило +70 %, средний темп прироста за последние три года составил +20 %, их общее количество составило в 2021 году 7157 единиц, в 2022 году 10345 единиц. На данный момент среди поднадзорных субъектов имеется 2592 предприятия, которые эксплуатируют грузоподъемные механизмы; 1224 предприятия нефтехимической и нефтеперерабатывающей отрасли; 858 предприятий газового хозяйства; 844 предприятия горнорудной отрасли; 511 предприятия котельного хозяйства; 393 предприятия по хранению и переработке растительного сырья; 383 предприятия химической отрасли промышленности; 222 предприятия нефтегазодобывающей отрасли; 138 предприятий использования атомной энергии; 107 предприятий, ведущих взрывные работы; 105 предприятий металлургической отрасли; 56 предприятий в сфере транспортировки углеводородного сырья по магистральным трубопроводам; 32 предприятия угольной отрасли; 3509 юридических лиц, осуществляющих работы в области промышленной безопасности.

      Более 99 % поднадзорных субъектов относится к частному сектору, больше половины из которых относится к высокой степени риска, из них 22 % – крупные предприятия, 26 % – средний бизнес и 52 % – малые предприятия. Отметим, что для государственных поднадзорных субъектов к высокой степени риска относится 78 %, из них крупных предприятий 88 %, средние и малые предприятия по 6 %. Тем самым, имеются различия, обусловленные участием государства.

      Анализ расположения поднадзорных субъектов в области промышленной безопасности в территориальном разрезе показал, что в большей части они относятся к городу Астане (9 %), Акмолинской (9 %) и Алматинской (8 %) областям, менее всего находится поднадзорных субъектов в области Ұлытау (1 %), городе Шымкенте (2 %), Костанайской (3 %), Кызылординской (3 %) областях. Вместе с тем по расположению поднадзорных субъектов с высокой степенью риска лидируют такие регионы, как Алматинская (10 %), Акмолинская (8 %), Актюбинская (8 %), Павлодарская
(7 %) области, наименьшее количество отмечается в области Ұлытау (2 %), городе Шымкенте (2 %), Туркестанской области (2 %), Восточно-Казахстанской области (2 %). Анализ расположения поднадзорных субъектов в области промышленной безопасности с учетом их размерности показал, что малые субъекты больше всего они сосредоточены в Алматинской (16 %), Акмолинской (10 %) и Павлодарской (7 %) областях.

      Вместе с тем по итогам 2023 года в составе поднадзорных субъектов имеется 217311 опасных производственных объектов. Здесь также отмечаются тенденции увеличения, так за последние 10 лет темп прироста составил +3 %, за последние три года +1 %, их общее количество составило в 2021 году – 212747 единиц, в 2022 году – 214218 единиц. Структурный анализ опасных производственных объектов по признакам идентификации показал наибольший удельный вес (60 %) производственных объектов, обладающих признаками, установленными статьей 70 Закона Республики Казахстан "О гражданской защите":

       объекты, связанные с производством, использованием, переработкой, образованием, хранением, транспортировкой (трубопроводная) и уничтожением хотя бы одного из следующих опасных веществ, имеющих характер источника ионизирующего излучения: воспламеняющегося, взрывчатого, горючего, окисляющего и токсичного вещества;

      объекты, связанные с производством расплавов черных, цветных, драгоценных металлов и сплавов на основе этих металлов;

      объекты, связанные с ведением горных, геологоразведочных, буровых, взрывных работ, работ по добыче полезных ископаемых и переработке минерального сырья, работ в подземных условиях, за исключением геологоразведки общераспространенных полезных ископаемых и горных работ по их добыче без проведения буровзрывных работ.

      Помимо указанных опасных производственных объектов в структуре поднадзорных субъектов 25 % составляют опасные технические устройства, работающие под давлением более 0,07 мегаПаскаля или при температуре нагрева воды более 115 градусов Цельсия и 14 % имеют грузоподъемные механизмы.

      Анализ расположения опасных производственных объектов в области промышленной безопасности в территориальном разрезе показал, что в большей части они относятся к Мангистауской (14 %), Актюбинской (11 %), Карагандинской (10 %), Кызылординской (10 %) и Атырауской (9 %) областям. Менее всего находится опасных производственных объектов в Абайской (0,05 %) области, области Жетісу (0,5 %), городе Алматы (1 %), Алматинской (1 %) области.

      Структурный анализ размещения опасных производственных объектов по признакам идентификации показывает, что те из них, которые обладают вышеуказанными признаками статьи 70 Закона Республики Казахстан "О гражданской защите", в большей части расположены в Мангистауской
(19 %), Актюбинской (15 %), Карагандинской (13 %), Кызылординской (12 %) областях. Опасные технические устройства, работающие под давлением более 0,07 мегаПаскаля или при температуре нагрева воды более 115 градусов Цельсия (за исключением тепловых сетей), более всего сосредоточены в городе Шымкенте (15 %) и Павлодарской (12 %) области. Грузоподъемные механизмы чаще всего используются в Восточно-Казахстанской области (15 %) и городе Астане (14 %). Касательно расположения остальных видов опасных производственных объектов в разрезе регионов Казахстана отметим, что эскалаторы (99 %), канатные дороги (100 %), фуникулеры (100 %), шахтные подъемные установки и подъемные машины (42 %), мобильные и стационарные установки для изготовления взрывчатых веществ и изделий (27 %) находятся в Карагандинской области, лифты (55 %) – в городе Астане, установки для бурения и ремонта скважин с глубиной бурения более двухсот метров (46 %) – в Мангистауской области, передвижные склады взрывчатых веществ и изделий (46 %) – в Алматинской области, смесительно-зарядные и доставочно-зарядные машины взрывчатых веществ и изделий (40 %) – в Восточно-Казахстанской области.

      Анализ основных показателей промышленной безопасности в разрезе регионов позволил установить наличие сильной связи между ними. К примеру, были получены высокие коэффициенты корреляции между количеством поднадзорных субъектов и количеством аварий (0,97), количеством поднадзорных субъектов с высокой степенью риска и количеством аварий (0,97), количеством опасных производственных объектов и количеством инцидентов (0,97), количеством аварий и количеством инцидентов (0,85), количеством нарушений и количеством аварий (0,96) (рисунок 1).

      Рисунок 1. Корреляционный анализ основных показателей промышленной безопасности (на основе стандартизированной выборки)

      Из представленных данных следует, что регуляторная политика в отношении деятельности поднадзорных субъектов и опасных производственных объектов должна стать основополагающим фундаментом в предотвращении аварий и инцидентов на производстве.

      Анализ отраслевой принадлежности поднадзорных субъектов в области промышленной безопасности показал, что в большей части они относятся к нефтехимии и нефтепереработке (16,4 %), газовому хозяйству (11,5 %), горнорудной отрасли (10,1 %). Среди поднадзорных субъектов с высокой степенью риска аналогичная ситуация - газовое хозяйство (11,6 %), нефтехимия и нефтепереработка (10,3 %), горнорудная отрасль (8 %).

      Анализ опасных производственных объектов в области промышленной безопасности в отраслевом разрезе показал, что в большей части они относятся к нефтегазодобывающей (33,2 %), горнорудной промышленности (9 %), котельному хозяйству (8 %). Структурный анализ опасных производственных объектов по признакам идентификации показывает их явное отнесение по отраслевому принципу использования. К примеру, в нефтегазодобывающей (46,2 %), горнорудной промышленности (12,4 %) используются опасные производственные объекты, обладающие признаками статьи 70 Закона Республики Казахстан "О гражданской защите", в котельном (30,9 %) и газовом (23,7 %) хозяйстве используются опасные технические устройства, работающие под давлением более 0,07 мегаПаскаля или при температуре нагрева воды более 115 градусов Цельсия (за исключением тепловых сетей).

      Внедрение риск-ориентированного подхода в промышленной безопасности требует учета особенностей аварийности, основанного на динамике ее показателей. Эти важные индикаторы дают информацию о состоянии промышленной безопасности в отрасли.

      Анализ показывает, что ежегодно на опасных производственных объектах происходит порядка 20 аварий на объектах, эксплуатирующих грузоподъемные механизмы, а также в горной и нефтяной отрасли. За последние десять лет (с 2014 по 2023 годы) зарегистрировано 244 аварии, из них 40 на объектах горнорудной отрасли (16 %), 54 на объектах, эксплуатирующих грузоподъемные механизмы (22 %), 42 в нефтяной отрасли (17 %), 24 в угольной отрасли (9 %), 21 в газовой отрасли (8 %), 14 в химической и нефтехимической отрасли (5 %), 13 в металлургической отрасли (5 %), 13 на объектах, ведущих взрывные работы (5 %), 12 на объектах котельного хозяйства (4 %), 5 на объектах по хранению растительного сырья (2 %), 3 на объектах, эксплуатирующих магистральные газопроводы (1 %), 3 на объектах, использующих атомную энергию (1 %).

      Динамика аварий в течение последних трех лет, выраженная в цифрах: в 2021 году – 20, в 2022 году – 28, в 2023 году – 21, в сопоставлении с данными за последние 10 лет показывает, что их диапазон варьируется от 19-28 аварий в год, но вместе с тем тяжесть этих аварий с каждым годом усиливается. Например, если в 2021 и 2022 году в среднем число пострадавших равно числу аварий, то в 2023 году число пострадавших в каждой аварии выросло до пяти.

      По динамике отраслевого риска аварии можно сделать выводы о неэффективности организационно-технических мер обеспечения промышленной безопасности и производственного контроля в некоторых отраслях, а сравнение этих показателей с республиканскими значениями дает выводы о ненадлежащем исполнении требований промышленной безопасности в рамках законодательных процедур обоснования безопасности, декларирования промышленной безопасности и установления допустимых уровней риска аварии.

      К примеру, по итогам 2023 года:

      в угольной отрасли зафиксировано 32 поднадзорных субъекта и 10643 опасных производственных объекта, произошло 2 аварии, в результате которых пострадал 51 человек, их них 7 погибло;

      в газовом хозяйстве произошло 6 аварий, в результате которых пострадало 3 человека, их них 1 погиб, при этом в этой отрасли работает 862 поднадзорных субъекта и 14165 опасных производственных объектов;

      в нефтегазодобывающей отрасли зафиксировано 117 поднадзорных субъектов и 66984 опасных производственных объекта, 2 аварии, без пострадавших;

      по республике зарегистрировано 7478 поднадзорных субъектов и 201554 опасных производственных объекта, 21 авария, в результате которых пострадало 108 человек, их них 56 погибло.

      Тем самым, в сопоставлении количественных показателей установлено:

      соотношение числа пострадавших на 1 аварию по республике составляет 5, в угольной отрасли 26, в газовом хозяйстве 1, в нефтегазодобывающей отрасли 0;

      соотношение числа погибших среди пострадавших по республике составляет 0,51, в угольной отрасли 0,13, в газовом хозяйстве 0,42, в нефтегазодобывающей отрасли 0;

      соотношение числа поднадзорных субъектов и количества аварий по республике составляет 356, в угольной отрасли 16, в газовом хозяйстве 143, в нефтегазодобывающей отрасли 58;

      соотношение числа опасных производственных объектов и количества пострадавших по республике составляет 141, в угольной отрасли 0,62, в газовом хозяйстве 123, в нефтегазодобывающей отрасли 0;

      соотношение числа опасных производственных объектов и поднадзорных субъектов по республике составляет 27, в угольной отрасли 332, в газовом хозяйстве 16, в нефтегазодобывающей отрасли 572.

      Среди пострадавших 52 % со смертельных исходом, 7 % тяжело травмированных, 41 % с легкой степенью тяжести. Чаще всего аварии связаны с производством, использованием, переработкой, образованием, хранением, транспортировкой (трубопроводная), уничтожением опасных веществ (33 %), эксплуатацией опасных технических устройств (29 %), ведением горных, геологоразведочных, буровых, взрывных работ, работ по добыче полезных ископаемых и переработке минерального сырья, работ в подземных условиях, за исключением геологоразведки общераспространенных полезных ископаемых и горных работ по их добыче без проведения буровзрывных работ (19 %).

      По месту возникновения аварии чаще происходят на опасных производственных объектах нефтяной и газовой отраслей промышленности (38 %), строительной отрасли (29 %), горной и угольной отрасли (14 %), нефтехимической, нефтеперерабатывающей отраслей, нефтебаз и автозаправочных станций (14 %).

      Среди аварий отметим те, которые происходят ежегодно. К примеру, крупные аварии на угольных шахтах АО "АрселорМиттал Темиртау" (ноябрь 2021 года – на шахте "Абайская", погибло 6 человек; ноябрь 2022 года – на шахте "имени Ленина", погибло 5 человек; августе 2023 года – на шахте "Казахстанская", погибло 5 человек; в октябре 2023 года – на шахте "имени Костенко" погибло 46 человек). Такие факты должны быть поставлены на особой контроль со стороны государственного органа.

      Рынок услуг и передача многих функций государственного органа в области промышленной безопасности в частный сектор должны быть обеспечены высоким уровнем ответственности и добросовестной конкуренцией. К примеру, в настоящее время в Казахстане в сфере горноспасательных, газоспасательных, противофонтанных работ на опасных производственных объектах осуществляет деятельность 47 профессиональных аварийно-спасательных служб.

      Одной из действенных мер станут введение общего центра принятия решений в области промышленной безопасности и внедрение риск-ориентированного подхода, предусматривающего следующие параметры регуляторной политики:

      отнесение деятельности юридических лиц и индивидуальных предпринимателей к определенной категории риска;

      формирование перечней (реестра) объектов государственного контроля и надзора в зависимости от присвоенных категорий риска (опасности);

      разработка и внедрение единых критериев оценки рисков аварий на опасных производственных объектах и категорирования таких объектов;

      совершенствование системы повышения квалификации инспекторов, в том числе внедрение института подтверждения квалификации специалистов по профессиям, оказывающих услуги в области промышленной безопасности.

      В сложившейся ситуации требуются совершенствование государственной политики в области промышленной безопасности в целях последовательного снижения риска возникновения аварий на опасных производственных объектах.

      Слабое применение и продвижение цифровых продуктов в решении проблем промышленной безопасности

      Современные условия развития государственной политики характеризуются привычностью виртуального формата взаимодействия: электронное правительство, электронная цифровая подпись, цифровые карты, электронные кошельки и т.д. Цифровые технологии превращаются в ключевой фактор доступности и прозрачности оказания государственных услуг.

      В области промышленной безопасности инструменты цифровизации применяются слабо, реализация поставленных перед уполномоченным государственным органом целей и задач осуществляется в ручном режиме, сбор информации не автоматизирован.

      На данный момент остро стоит вопрос о внедрении цифровых решений на республиканском уровне и дальнейшем развитии промышленной безопасности посредством внедрения платформенных решений:

      по ведению реестра владельцев газонаполнительных станций, газонаполнительных пунктов, автогазозаправочных станций и промышленных потребителей – владельцев сосудов, работающих под давлением, использующих их для хранения сжиженного нефтяного газа, согласно изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "О газе и газоснабжении", в части наделения уполномоченного органа в области промышленной безопасности соответствующей компетенцией. Порядок ведения реестра утвержден приказом Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 13 ноября 2023 года № 607, согласно которому территориальные подразделения в области промышленной безопасности формируют перечень владельцев, сбор и обработку необходимых сведений для включения в реестр. До внедрения автоматизации данного процесса ведение реестра будет осуществляться в "ручном режиме".

      по созданию информационной системы контрольно-надзорной деятельности в области промышленной безопасности для решения комплекса государственных задач по ведению перечня поднадзорных субъектов; распределению поднадзорных субъектов на категории риска; автоматическому расчету уровня риска поднадзорных субъектов; ведению перечня опасных объектов поднадзорных субъектов; ведению реестра поставленных на учет и снятых с учета опасных технических устройств; ведению реестра зарегистрированных деклараций промышленной безопасности; ведению реестра аттестованных организаций на право проведения работ в области промышленной безопасности; ведению реестра выданных разрешений на применение технологий, применяемых на опасных производственных объектах, опасных технических устройств; учета аварий и инцидентов на опасных производственных объектах; учета результатов проверок, предписаний об устранении выявленных нарушений, актов о запрещении либо приостановлении деятельности (отдельных видов деятельности); актов расследования аварий и инцидентов на опасных производственных объектах; автоматизированного анализа об итогах надзорной деятельности территориальных подразделений уполномоченного органа в области промышленной безопасности.

      Внедрение данной системы является одним из направлений развития архитектуры Министерства по чрезвычайным ситуациям (был разработан АО "Национальный инфокоммуникационный холдинг "Зерде" и согласован Министерством по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан в апреле 2022 года), мероприятия которого заложены в Дорожной карте цифровой трансформации Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан (утверждена в феврале 2023 года).

      Также отметим, что в рамках реализации одной из инициативы государства, направленной на улучшение качества жизни населения, уполномоченному органу необходимо до конца года перевести процедуру тестирования юридических лиц, декларирующих промышленную безопасность, в онлайн-режим, что позволит полностью автоматизировать процедуру тестирования, достичь объективной прозрачности процесса тестирования, а также исключить контакт с услугополучателями, исключив коррупционные риски.

      В связи с этим внедрение информационной системы в области промышленной безопасности позволит на должном уровне реализовать все поставленные перед ведомством задачи.

      Недостаточность ресурсообеспечения промышленной безопасности и неэффективность использования ресурсов (материально-технические, кадровые, научные и т.д.)

      Промышленная безопасность в большей степени зависит от ресурсной составляющей и обеспеченности, степени сбалансированности и эффективности использования каждого ресурса, их достаточности при целевом применении.

      Важным ресурсообеспечивающим фактором является национальная система управления в области промышленной безопасности, которая в отличие от других государственных регуляторных систем имеет историю становления и развития на протяжении 100 лет. Даже в период независимости нашего государства система промышленной безопасности подвергалась постоянной трансформации:

      отдельный государственный орган – Комитет по надзору за безопасным ведением работ в промышленности и горному надзору Республики Казахстан до 1996 года;

      в составе Государственного комитета Республики Казахстан по чрезвычайным ситуациям с реорганизацией в 1997 году в Агентство Республики Казахстан по чрезвычайным ситуациям, в 2004 году в Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, в которых были сосредоточены функции обеспечения промышленной безопасности до 2014 года;

      в составе Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан до 2020 года;

      в составе Комитета промышленной безопасности Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.

      Постоянные реформы привели к негативным последствиям, и система промышленной безопасности утратила слаженный механизм взаимодействия различных ведомственных структур, с одной общей задачей – предупреждение вредного воздействия опасных производственных факторов, возникающих при авариях и инцидентах на опасных производственных объектах. Ранее структура насчитывала 1648 инспекторов, осуществлявших государственный надзор, Центральный штаб профессиональных военизированных аварийно-спасательных служб численностью более 3 тыс. единиц спасателей, выполнявших профилактические и аварийно-спасательные работы на опасных производственных объектах, а также национальный научно-технический центр промышленной безопасности, в состав которого входили 4 отраслевых института, осуществлявших научную деятельность, разработку, переработку нормативно-технических документов и проведение подготовки инспекторского состава. К сожалению, в 2017 году ликвидирован национальный научно-технический центр промышленной безопасности с 4 отраслевыми институтами в городах Атырау, Караганде, Усть-Каменогорске и Шымкенте (постановление Правительства Республики Казахстан от 24 мая 2017 года № 286), продан путем двухэтапных процедур центральный штаб профессиональных военизированных аварийно-спасательных служб в области промышленной безопасности с численностью более 3 тысяч спасателей. Постоянная реорганизация ведомств в области промышленной безопасности способствовала оттоку инспекторов, к примеру, передача частично некоторых функций в области промышленной безопасности в ведение местных исполнительных органов привела к утрате оперативного вертикального реагирования в случае наступления аварий. Полностью был ликвидирован научный потенциал ведомства, ликвидированы центры повышения квалификации инспекторского состава, а также материально-техническая основа проведения аварийно-спасательных работ. Система промышленной безопасности неоднократно подвергается сокращению штатной численности. На данный момент в области промышленной безопасности осуществляет государственный надзор только 381 инспектор. Компетенции по аварийно-спасательным работам, научной деятельности, обучению и повышению квалификации и т.д. перешли в формат аутсорсинга на рыночных условиях, в качестве поставщика выступают юридические лица, осуществляющие работы в области промышленной безопасности, специализированные субъекты рынка.

      По сравнению с 1991 годом численность государственных инспекторов уменьшилась в 4 раза, при этом общее количество надзорных объектов выросло на 15 % (в 1991 году – 186 тыс., в 2023 году – 214 тыс. опасных производственных объектов). Тем самым, в 1991 году на 1 инспектора приходилось 113 объектов, ежегодный охват инспекторами составлял более 120 тыс. объектов, а в 2023 году на 1 инспектора приходится 561 объект, ежегодный охват инспекторами составляет более 37 тыс. объектов. Объем работы, возложенный на инспекторов, несоизмерим с их количеством. В этой связи необходимо с учетом нормирования труда проработать вопрос об устранении нехватки штатных единиц инспекторов в области промышленной безопасности.

      С учетом сложившейся ситуации осуществление возложенных функций и полномочий для предотвращения условий, способствующих возникновению аварий на промышленных предприятиях, вызывает определенные проблемы на практике. Кроме того, статус "инспектор" в настоящее время не дает никаких привилегий перед рядовым административным государственным служащим, вследствие чего отсутствуют дополнительные меры социальной поддержки (льготы на медицину, общественный транспорт, проживание и т.д.).

      Немаловажным является четкое понимание разграничения понятий промышленной безопасности, под которой в большей мере понимается превентивная система оценки опасности поднадзорных опасных субъектов, производственных объектов и установление требований к их безопасности, контроль и мониторинг реализации этих требований и условий, а вопросы реактивной политики относятся к ведомствам гражданской защиты, которые не способны осуществлять функции в области промышленной безопасности.

      В ряде случаев причинами аварий служат превышение сроков эксплуатации оборудования, некачественное или несвоевременное его обслуживание и ремонт, непродуманные проектные и технические решения, крайне низкая технологическая и трудовая дисциплина, что наглядно выражается в нарушениях правил и приемов безопасного ведения работ, технологических регламентов и требований промышленной безопасности.

      Не на должном уровне находится система подготовки и переподготовки специалистов и персонала для опасных производственных объектов. Недостаточна роль науки в разработке способов повышения и поддержания состояния промышленной безопасности.

Раздел 3. Обзор международного опыта

      Вопросы промышленной безопасности являются приоритетными при формировании государственной политики во всех странах мира, которые периодически актуализируются и постоянно поддерживаются. К примеру, Сендайская рамочная программа по снижению риска бедствий (2015–2030гг.) принята государствами-членами Организации Объединенных Наций (ООН) на смену Хиогской рамочной программе действий (2005–2015 годы) и является на данный момент наиболее всеобъемлющим международным соглашением по снижению риска стихийных бедствий. Эта рамочная программа охватывает технологические опасности, в том числе опасности химической промышленности, а также радиологические, ядерные, биологические и другие опасности. Важно, что программой предусмотрено разделение ответственности за снижение риска бедствий Правительства с другими заинтересованными сторонами, такими как местные органы власти, частный сектор и другие негосударственные субъекты.

      Сендайская рамочная программа по снижению риска бедствий устанавливает 4 четких приоритета действий и 7 глобальных целей для существенного снижения риска стихийных бедствий: понимание риска стихийных бедствий; укрепление управления рисками стихийных бедствий для управления рисками стихийных бедствий; инвестирование в снижение риска стихийных бедствий для повышения устойчивости; повышение готовности к стихийным бедствиям для эффективного реагирования и принцип "Восстановление лучше, чем было" в процессе восстановления, реабилитации и реконструкции.

      Стоит отметить, что в Кыргызстане и Таджикистане в период с 2022-2023 годы в рамках Конвенции о промышленных авариях был реализован (Европейской экономической комиссией ООН (UNECE) совместно с Управлением ООН по снижению риска стихийных бедствий (UNDRR)) проект "Учет рисков техногенных/промышленных аварий в национальных стратегиях и планах по снижению риска бедствий". В результате этого проекта для этих стран были подготовлены стратегические национальные программы, затрагивающие вопросы промышленной безопасности.

      Регуляторная политика и дифференцированный подход в управлении

      Анализ международного опыта показывает, что необходимость регуляторной политики в области промышленной безопасности диктуется возникающими вызовами и угрозами техногенного, экологического и социального характера. В странах Европейского союза (ЕС) реализуемая регуляторная политика, основанная на принципе "умное регулирование", под которым понимается постоянное и систематическое совершенствование качества регулирования за счет комплексной оценки воздействий на каждом этапе принятия решения, его реализации и мониторинга, четкой координации заинтересованных государственных органов и учета мнения всех целевых групп воздействия.

      Регуляторная политика включает инструменты регулирования и нормы, устанавливающие правила, параметры и порядок, ее основными инструментами являются разрешения, контроль и надзор, информационные инструменты. Вместе с тем на фоне продвигаемой в Казахстане политики дерегулирования государственного вмешательства в развитых странах государственное регулирование в области промышленной безопасности остается неизменным.

      В мире применяются дифференцированный подход в государственном управлении промышленной безопасностью, в частности, ограничение на отрасли регулирования, к примеру, законодательное регулирование промышленной безопасности в горнодобывающей отрасли (Соединенные Штаты Америки, Канада, Австралия, Англия, Япония, Россия) без надзора в отраслях с меньшими производственными рисками. Во многих странах прослеживается тенденция введения системы оценки риска и категоризации объектов по уровню опасности, напрямую влияющей на степень государственного контроля и надзора.

      Организация аварийно-спасательной деятельности в мировой практике также имеет свои специфичные нюансы. Зачастую, спасательные службы имеют отраслевое предназначение ввиду разных производственных рисков. К примеру, в горнорудной отрасли учитываются работа в замкнутом пространстве, ограничение видимости, запыленность, наличие в рудничной атмосфере вредных для здоровья человека газов и т.д. Эффективная организация аварийно-спасательных работ в развитых странах требует профессионально обученных специалистов по ликвидации аварий и ведению спасательных работ, наличия и применения современного передового специального оборудования.

      Как правило, спасательные службы являются крупными организациями с несколькими оперативными отрядами и своими учебными центрами. К примеру, горноспасательная служба угольной промышленности Англии состоит из шести отрядов: 4 – оперативных; 2 – обучающих центра. В Англии на законодательном уровне отчисления на содержание спасательной службы производятся из расчета 0,16 фунтов стерлингов за 1 добытую тонну угля. Аварийно-спасательное обслуживание осуществляется 24 часа в сутки.
Без договора с горноспасательной службой на аварийно-спасательное обслуживание запрещено осуществлять работы по добыче и обогащению угля. Горноспасательная служба Австралии состоит из 4 спасательных станций, газоаналитической службы, службы наладки и проверки оснащения, учебной шахты с современной системой телеметрии и управления, учебных классов для теоретической подготовки, комплекса "Виртуальная реальность", позволяющего отрабатывать действия горнорабочих при возникновении аварии, действия отделений при ликвидации аварий в условиях виртуальной угольной шахты.

      Необходимым элементом системы промышленной безопасности является установление требований к ее обеспечению на производственных объектах. При этом сами предприятия ориентированы на выполнение всех требований сверх установленных, применяя высокотехнологичное оборудование, автоматизированные системы телеметрии и управления производством, системы аварийного оповещения, мониторинга с позиционированием персонала и т.д.

      Применение цифровых продуктов в промышленной безопасности

      В области промышленной безопасности, как уже выше отмечалось, комплексно по вопросам безопасности, охраны труда и экологии в странах Европейского союза применяются информационные online платформы. К примеру, OSH Barometer, который базируется на статистике, опросах и общедоступных данных, OiRA для интерактивной онлайн-оценки рисков. По аналогии с применяемыми цифровыми инструментами в Казахстане необходимо внедрить цифровую карту безопасности, которая обеспечит оценку уровня опасности в online режиме, прогноз аварий и инцидентов в разрезе регионов и отраслей, типов опасных производственных объектов. Практически во всех развитых странах для регистрации аварий и инцидентов, несчастных случаев на производстве используются цифровые продукты, позволяющие оперативно формировать соответствующие отчеты предприятия. Еще одной характерной особенностью в применении цифровых продуктов в области промышленной безопасности в мире является систематизированная база информации, необходимой для обеспечения безопасности. К примеру, в Соединенных Штатах Америки функционирует государственный сайт, на котором представлены электронные карты OSHA QuickCard (в том числе подъемники, угарный газ, строительные опасности, электробезопасность, сероводород, замкнутые помещения, требующие разрешения), информационные бюллетени OSHA (https://www.osha.gov/winter-weather/osha-resources).

      Также на государственном уровне поддерживается круглосуточная работа информационного сайта для помощи при стихийных бедствиях (DAIP) и обмена данными между федеральными местными и частными партнерами (https://www.disasterassistance.gov/about-us/overview).

      При создании единого электронного банка аварий может быть использован опыт Ирландии (https://webapps.hsa.ie) в применении Управлением безопасности электронных инструментов, включая BeSMART.ie, HSLearning.ie и WorkPositive.ie (https://www.hsa.ie/eng/business_services_portal/e-tools). Примечательно, что предлагаемые онлайн платформой https://hsalearning.ie курсы по безопасности являются бесплатными и доступными круглосуточно и без выходных. Курсы предусмотрены с учетом отраслевой специфики и различных направлений деятельности (порядка 30 курсов), есть возможность обучить группу от одного работодателя. Приложение BeSmart представляет собой онлайн-инструмент, который позволяет поднадзорным субъектам (с охватом более сотни различных типов бизнеса в различных секторах, включая розничную торговлю, гостиничный бизнес, производство, услуги, строительство и агробизнес) бесплатно подготовить заявление о безопасности и провести оценку рисков. Существенным преимуществом является сосредоточение всей необходимой информации для обеспечения безопасности на одном информационном ресурсе.

      Ярким примером для внедрения в Казахстане являются цифровые паспорта продукции (DPP), которые могут информировать потребителей и предприятия о продуктах, материалах, условиях, в которых они производятся, и их показателях устойчивого развития (https://unece.org/info/publications /pub/387846).

      Также широко применяются различные цифровые продукты (https://www.oshc.org.hk/eng/main/osh_info/osh_assess_tools/) в области промышленной безопасности в Гонконге, к примеру, веб-приложение, которое позволяет каждой отрасли проводить процесс проверки с использованием индивидуально составленного контрольного списка.

      Интересен опыт применения онлайн-инструментов для оценки соответствия работника требованиям к безопасному поведению, используется на должностях, где безопасность имеет решающее значение, особенно на передовых должностях, где соблюдение процедур безопасности необходимо для обеспечения безопасного рабочего места (https://www.rrp.com.au /wellbeing/online-safety-workplace-safety-assessment/).

      Также можно указать многочисленные варианты продвижения коммерческих цифровых продуктов, к примеру, онлайн-книга отчетов об авариях (https://accidentreportbook.com), модульная платформа по широкому спектру вопросов безопасности, включая программное обеспечение для отчетов об авариях, идентификации опасностей, управлению опасностями на рабочем месте и т.д. (https://www.incidentreport.net/product.php), обучению в области промышленной безопасности (https://www.testportal.net/en/product/skills-and-knowledge-online-assessment).

      Применение цифровых технологий и внедрение интерактивных online платформ позволит собирать, анализировать данные и прогнозировать на их основе состояние промышленной безопасности в стране и на конкретном предприятии, как это реализовано в странах Евросоюза.

      Ресурсы, контроль и мониторинг

      В мире чаще всего в управлении применяется комплексное управление вопросами промышленной безопасности, охраны труда и экологии (еnvironment, health and safety (EHS) или HSE), направленное на определение комплекса требований и мер, необходимых для того, чтобы деятельность организаций не причиняла никому вреда. В Казахстане эти вопросы регулируются разными государственными органами. Также в некоторых странах с учетом отраслевой специфики выделяются в отдельное ведомство наиболее травмоопасные виды деятельности. К примеру, в США одновременно функционирует два управления, одно из которых – Управление по безопасности и здравоохранению в горном деле (MSHA) координирует все вопросы по безопасности в горнодобывающей промышленности на всей территории США, второе – Управление по охране труда (OSHA) координирует безопасность в других областях (за исключением тех, на которые распространяются юрисдикция других федеральных органов, а также Закон об атомной энергии 1954 года). Деятельность OSHA распространяется на территориальные органы в 26 штатах, в остальных штатах местные власти проводят работу в области производственной безопасности собственными силами. Отметим, что и регуляторная политика у них отражена в разных законодательных актах, для MSHA - закон о безопасности и охране здоровья в горном деле (1977 года), для OSHA - закон о охране труда (1970 года). MSHA координирует взаимодействие между всеми своими участниками по вопросам безопасности посредством нормативно-правового регулирования, внедрения и применения стандартов ведения безопасных работ, в том числе соблюдения их выполнения (проведение проверок, наложение штрафов и т.п.), профильного обучения, консультации работодателей. В надзорном ведении MSHA находится около 8,7 млн производственных объектов и свыше 106 млн наемных работников в частном секторе. Территориальные органы MSHA насчитывают 80 местных представительств, подчиненных 10 региональным отделениям. Ежегодно инспекторы проводят около 30 тыс. проверок объектов промышленного производства. MSHA наряду с мероприятиями по обязательным программам промышленной безопасности проводит их на добровольной основе по следующему алгоритму:

      подача заявления субъектами (соискателями-потенциальными участниками программ) в территориальный орган MSHA на участие в программе и получение технического задания на демонстрацию соответствия требованиям;

      разработка на основе задания и представление в региональный орган предложений, по рассмотрению и утверждению которых проводятся комплексная проверка предприятий и их аттестация;

      предприятия, успешно прошедшие комплексную проверку, подлежат включению в одну из программ производственной безопасности;

      прохождение в последующем участниками программ ежегодно внутреннего аудита программ промышленной безопасности;

      прохождение плановой выездной проверки MSHA 1 раз в 3-5 лет (переаттестация), либо во внеплановом порядке в случае несчастного случая на производстве или жалоб работников.

      Централизованная модель контроля по принципу комплекса вопросов промышленной безопасности, охраны труда и экологии (еnvironment, health and safety (EHS) или HSE) применяется в Российской Федерации. Данный функционал возложен на Федеральную службу по экологическому, технологическому и атомному надзору (Ростехнадзор) – федеральный орган исполнительной власти, осуществляющий функции по выработке и реализации государственной политики и нормативно-правовому регулированию в установленной сфере деятельности, а также в сфере технологического и атомного надзора. Контрольно-надзорная деятельность осуществляется непосредственно через территориальные органы во взаимодействии с другими федеральными органами государственной власти, органами государственной власти субъектов РФ, органами местного самоуправления, общественными объединениями и иными организациями.

      Периодичность проведения проверок в рамках контрольно-надзорной деятельности в области промышленной безопасности в разных странах имеет свои особенности. К примеру, в Канаде плановые проверки опасных производственных объектов осуществляются 4-6 раз в год, кроме того, проводятся внеплановые проверки. Предварительное извещение проверяемых субъектов не проводится. За нарушения требований промышленной безопасности предусмотрена административная и уголовная ответственность.

      Периодичность плановых проверок в отношении опасных производственных объектов в РФ, эксплуатируемых юридическими лицами, индивидуальными предпринимателями, устанавливается с учетом их класса опасности в зависимости от уровня потенциальной опасности. Опасные производственные объекты I или II класса проверяются не чаще чем один раз в течение одного года, III класса - не чаще чем один раз в течение трех лет, IV класса - не проводятся.

      Ключевым ресурсом для любой сферы деятельности, тем более промышленной безопасности, где знания являются крайне важным фактором, являются трудовые (кадровые) ресурсы, которые должны обладать необходимым набором компетенций. В развитых странах вопрос обучения и повышения квалификации по промышленной безопасности регулируется на законодательном уровне, также как и в Казахстане, но имеет свои существенные отличия. К примеру, в Соединенных Штатах Америки Национальным институтом охраны труда (NIOSH) ведется реестр образовательных и исследовательских центров, которые получили ограниченное право организации и проведения обучения и финансируются за счет NIOSH. Аналогично в Германии учебные заведения, которые проводят курсы, проходят обязательное лицензирование, финансируются за счет страхового фонда. В Южной Корее на государственном уровне предусмотрено бесплатное обучение на базе Корейского агентства по безопасности (KOSHA). В Финляндии обучение на уровне государства ведет Финский институт охраны здоровья на производстве на базе краткосрочных и долгосрочных учебных программ с обязательной регистрацией в центре безопасности труда Финляндии после сдачи экзамена. В Великобритании введен регистр консультантов в области безопасности.

Раздел 4. Видение развития государственной политики в области промышленной безопасности

      Целью государственной политики в области промышленной безопасности является содействие устойчивому развитию экономики страны через снижение нарушений, аварий, инцидентов, несчастных случаев на производстве путем ассимилирования промышленной безопасности во всех сферах опасной деятельности в рамках цикличной сервисной модели управления "SMART SAFETY" с единым центром принятия решений на основе оперативной информации из цифровых систем об опасных производственных объектах.
      Концепция носит межведомственный и межотраслевой характер, так как любой производственный объект одновременно выступает источником разных по своей природе опасностей, одновременно может иметь техногенные, экологические, экономические, пожарные, транспортные и иные риски.
      В этой связи промышленная безопасность на опасных производственных объектах есть комплексная межсекторальная область, управление которой требует цикличности и замкнутости системы. Вместе с тем характерной особенностью современного этапа развития промышленной безопасности в Казахстане является необходимость интегрированного управления действующими институтами (ядерная, пожарная, транспортная, экологическая и другие виды безопасности), каждый из которых в отдельности не охватывает в полном объеме средства правового регулирования административно-правового режима промышленной безопасности опасных производственных объектов.
      Видение регуляторной политики в области промышленной безопасности состоит в создании новой цикличной сервисной модели государственного управления всеми компонентами национальной системы промышленной безопасности при верификации опасного производственного объекта и его валидации всем установленным требованиям безопасности.
      Акцент будет сделан на установлении всего спектра производственных опасностей, воздействие которых может привести к авариям, инцидентам и несчастным случаям на производстве как в отраслевом, так и региональном аспекте. Будет создана рамка ориентиров и подходов в области промышленной безопасности, использующая базовые критерии и расчетные формулы, которая посредством координации деятельности государственных органов, поднадзорных субъектов и специализированных субъектов рынка с учетом отраслевой и региональной специфики увяжет все компоненты в единый механизм.
      Регуляторная политика по идентификации опасных производственных объектов, определению уровня опасности, аттестации на проведение работ в области промышленной безопасности будет пересмотрена с учетом систематизации требований к осуществлению деятельности и внедрения цифровых инструментов. В этой связи видение цифровой трансформации системы промышленной безопасности заключается во внедрении информационной системы государственного мониторинга, основанной на модели "Smart Safety (умная безопасность)", которая станет фундаментом для надстройки всех необходимых компонентов промышленной безопасности и интегрируемой со всеми основными государственными базами данных, обеспечивающей полную цифровую реализацию регуляторной политики.
      Работа в данном направлении будет проводиться с учетом имеющейся ресурсообеспеченности, поэтому видение ресурсообеспечения промышленной безопасности обусловлено эффективностью ресурсов с постоянным наращиванием ресурсного потенциала и сбалансированностью их использования. Это касается техники и технологий, подготовленных специалистов, внедрения научных разработок, необходимых для системной, бесперебойной и эффективной работы в долгосрочной перспективе.
      Будут осуществляться меры государственной поддержки по обновлению основных фондов, модернизации и техническому перевооружению опасных объектов, выводу из эксплуатации оборудования опасных объектов, отработавших ресурс и имеющих ограниченный запас годности, направленных на снижение уровня опасности производственных объектов и превенцию в отношении аварий и инцидентов.
      Новая цикличная сервисная модель развития промышленной безопасности в Казахстане должна поставить в центр государственных интересов эффективное взаимодействие государственных органов, субъектов производственного контроля, специализированных субъектов рынка при четком разграничении их компетенции, закреплении ответственности и использовании возможностей для недопущения аварий и инцидентов на производстве за счет развития информационных технологий и актуализации законодательства. Государство, проводя поэтапные меры по минимизации своего участия в регулировании деятельности предприятий, осознавая приоритет промышленной безопасности, сконцентрируется на обеспечении 100 % безопасности на опасных производственных объектах посредством выстраивания вертикали государственного управления с единым центром принятия решений, содействуя прозрачности в регулировании деятельности специализированных субъектов рынка и развитию институциональной инфраструктуры промышленной безопасности.

Раздел 5. Основные принципы и подходы развития

      Развитие государственной политики в области промышленной безопасности в Республике Казахстан будет обеспечиваться посредством соблюдения основных принципов:

      системность, цикличность и замкнутость управления, основанного на оценке рисков (эффективное управление безопасностью включает в себя выявление рисков и управление ими, разработку политик и процедур, обеспечение обучения, создание сильной культуры безопасности, также использование средств защиты, регулярные проверки, готовность к чрезвычайным ситуациям и системы сообщения о происшествиях);

      прогресс и сбалансированность при гармонизации международных норм, внедрении научных разработок и инновационных решений, модернизации производства и технологий;

      взаимодействие и ответственность – активное привлечение специализированных субъектов рынка к вовлеченности в обеспечение безопасности на поднадзорных субъектах за счет долгосрочного и взаимовыгодного сотрудничества и постоянного диалога;

      прозрачность, открытость, оперативность и достоверность информации, предоставляемой в полном объеме и открытом доступе при формировании и реализации государственной политики на всех стадиях ее реализации, осведомленности и информированности всех задействованных в обеспечении безопасности ответственных лиц;

      дифференцированность и специфичность защиты опасного производственного объекта с учетом уровня опасности, в том числе степень государственного надзора за деятельностью на опасных производственных объектах в зависимости от уровня их опасности;

      ESG принципы и "безопасное производство" отражают ориентир на минимизацию воздействия и содействие устойчивому развитию за счет положительного воздействия предпринимательской деятельности на производственную, социальную и окружающую среду. Внедрение безопасных методов и технологий может помочь минимизировать негативное воздействие, повысить репутацию компании и привести к долгосрочной экономии затрат.

      Новая концептуальная траектория развития государственной политики в области промышленной безопасности основана на трех направлениях – правовое и техническое регулирование, цифровые инструменты для принятия решений, базовый методический аппарат для предотвращения аварий, инцидентов, несчастных случаев на производстве. Поэтому в качестве целевого ориентира будет конкретизирована регуляторная политика, максимально использованы цифровые продукты, расширен методический аппарат по промышленной безопасности. Это позволит осуществлять оценку и прогнозирование технического состояния оборудования, создавая стимулирующие условия для реинвестирования в технические мощности на промышленных предприятиях. Проводимые меры позволят в конечном счете устранить коррупционную составляющую при проведении проверок в сфере промышленной безопасности.

      Концепцией выделено три основных направления.

      Направление 1. Развитие регуляторной политики в области промышленной безопасности на основе системного подхода

      Будут усилены законодательные нормы, затрагивающие вопросы идентификации опасных производственных объектов, определения общего уровня опасности производственного объекта, отнесения опасных производственных объектов к декларируемым, условий аттестации и допуска и т.д.

      1. В фокусе особого внимания будет развитие нормативно-методического инструментария по самоидентификации и принадлежности к опасным производственным объектам.

      Основами отнесения к опасным производственным объектам будут расширение методического аппарата и внедрение дифференцированного подхода с учетом типа опасного производственного фактора, в том числе опасных веществ, изделий, материалов, технических устройств и т.д.

      Будет проработана и внедрена система категорийности нарушений требований безопасности, определены классификаторы мер оперативного реагирования, пересмотрены критерии оценки рисков.

      Методически будет обеспечено внедрение цифровых продуктов и функциональных инструментов для качественной оценки опасности производственного объекта и всех сопутствующих процессов, контрольно-надзорных процедур обучения и т.д.

      Объектом нормотворчества станет пересмотр регуляторных норм по:

      оценке уровня опасности конкретного опасного производственного объекта или его вида, объединенных по какому-либо признаку (например, отраслевой принадлежности),

      определению критериев отнесения опасного производственного объекта (видов) к одной из групп объектов, для каждой из которых будет установлен оптимальный режим осуществления государственного контроля;

      определению порядка и периодичности определения остаточного ресурса оборудования, применяемого на опасных производственных объектах, порядка продления сроков его безопасной эксплуатации и т.д.

      Концентрация опасных производственных объектов на поднадзорном субъекте определяет потенциал возникновения аварий. Если он оценивается как высокий, то требуются создание и обслуживание соответствующих систем обеспечения безопасности на этом субъекте комплексно.

      В риск-ориентированном подходе проявления аварийности характеризуются не только частотой возникновения аварий, но и масштабом, т.е. тяжестью последствий. Любая авария уникальна, и ее ущерб зависит от множества факторов.

      Существующая система управления промышленной безопасностью основывается на данных "постфактум" (количество аварий и инцидентов, количество несчастных случаев и их тяжесть и др.) и, указывая только на сбои в этой системе, может только реагировать. Новая модель предполагает, что система должна переориентироваться на проактивный формат работы, когда, не дожидаясь аварий, инцидентов, несчастных случаев, первоочередными станут выявление (идентификация) существующей опасности, оценка рисков проявления этих опасностей, ведение расчета, ранжирование рисков и проведение предупреждающих мер. Детальное планирование мероприятий по снижению и устранению рисков, обязательное и полное выполнение этих мероприятий позволят управлять безопасностью труда, предотвратить аварии и инциденты, значительно снизить уровень производственного травматизма на производстве.

      Формат новой цикличной "сервисной" модели управления безопасностью состоит из семи основных компонентов: идентификация (выявление) опасностей; анализ, расчет и ранжирование (оценка по величине) рисков; декларация приверженности к безопасному труду; обеспечение ресурсами; управление рисками; контроль и мониторинг, измерение показателей; предупреждающие и корректирующие меры.

      Фокус целевой деятельности основан на постулате управления: "можно управлять только тем, что смог определить".

      2. Нормативно-правовой режим промышленной безопасности опасных производственных объектов состоит из совокупности правил деятельности, алгоритма действий или инструкций поведения, направленных на создание эффективной системы прогнозирования, выявление, анализ и оценку рисков аварий на опасных производственных объектах, надежной системы обеспечения промышленной безопасности, ликвидации последствий возможных аварий. Отличительными чертами нормативно-технического и правового регулирования промышленной безопасности являются множественность и разнообразие его субъектов и опасных производственных объектов. Ввиду этого унифицированные нормы реактивного характера должны быть выстроены в упорядоченную систему с учетом специфики конкретного опасного производственного объекта.

      Система нормативных правовых актов и нормативно-технических документов, устанавливающих условия и особенности обеспечения безопасной эксплуатации опасных производственных объектов, позволяющих предупредить аварии на них и в случае их наступления обеспечивающих локализацию и ликвидацию негативных последствий, будет полностью систематизирована и актуализирована на основе гармонизации с нормами развитых стран.

      Будут максимально гармонизированы с учетом отечественной специфики требования промышленной безопасности к проектированию, строительству, эксплуатации, расширению, реконструкции, техническому перевооружению, консервации и ликвидации опасного производственного объекта, а также изготовлению, монтажу, наладке, обслуживанию и ремонту технических устройств, применяемых на опасных производственных объектах.

      Нормативное регулирование будет направлено на сближение национальных процедур, требований и условий лицензирования видов деятельности в области промышленной безопасности, а также порядка и условий применения технических устройств на опасных производственных объектах, а также национальных процедур и требований по подготовке и аттестации работников (специалистов и персонала) организаций, эксплуатирующих опасные производственные объекты.

      3. Будет продолжена работа по развитию институтов саморегулирования и аккредитации по вопросам промышленной безопасности, но уже в ракурсе риск ориентированного дифференцированного подхода.

      Будут пересмотрены регуляторные нормы по переходу к "сервисной модели управления" в области промышленной безопасности за счет усиления ответственности специализированных субъектов рынка.

      Концепцией предусмотрена актуализация регуляторной политики в деятельности юридических лиц, осуществляющих работы в области промышленной безопасности, специализированных субъектов рынка, в том числе профессиональных аварийно-спасательных служб (далее – ПАСС).

      К примеру, ПАСС будут внесены в декларацию по промышленной безопасности, будет ужесточена процедура их аттестации, введены нормы по наличию собственного оборудования и оснащения, внедрен мониторинг учета группировки сил и средств ПАСС, их соответствия требованиям тендерной документации. Аналогичные реформы регулирования коснутся и других юридических лиц, осуществляющих работы в области промышленной безопасности. Помимо этого, для обеспечения качества оказываемых услуг и работ и ответственности поставщиков услуг в области промышленной безопасности будут введены отзыв разрешительных документов и приостановление права на осуществление деятельности.

      Направление 2. Цифровая трансформация системы промышленной безопасности

      Будут реализованы новые законодательные инициативы. Подразумевается полная интеграция новых ведомственных цифровых продуктов со всеми основными государственными базами данных. Прежде всего, цифровизация позволит упростить действующие механизмы, оптимизировать и сделать прозрачными все процессы допуска, обеспечив равный доступ для всех субъектов вне зависимости от вида деятельности, размерности, количества производственных объектов. Этот инструмент станет связующим звеном, который обеспечит дифференцированный подход для встречных обязательств ответственных лиц по обеспечению промышленной безопасности в объеме, соответствующем уровню опасности каждого опасного производственного объекта.

      1. Систематизация перечня опасных производственных объектов по степени риска аварий и масштабу их последствий, мер, которые позволяют соответствовать необходимому уровню обеспечения безопасности, будет основой для новых методов взаимодействия со всеми участниками посредством цифровизации и дифференциации регулирования.

      Целевым назначением для новой транспарентной цифровой модели управления в области промышленной безопасности, обеспечивающей открытость и доступность информации, станет содействие модернизации основных производственных фондов, внедрению инновационных технологий, применению современного оборудования и безопасных материалов, повышению качества квалификации кадрового состава. Все регуляторное поле в области промышленной безопасности с учетом адаптации лучшей практики в применении IT-инструментов и онлайн-систем будет переведено на цифровой формат.

      Предусмотрена реализация модели "Smart Safety (умная безопасность)", которая станет фундаментом для надстройки всех необходимых компонентов промышленной безопасности.

      2. Приоритетом цифрового развития промышленной безопасности является система государственного мониторинга, которая посредством внедрения контрольно-измерительных методов наблюдения, цифровой карты промышленной безопасности и интерактивной карты опасных производственных объектов, технологического аудита и контроля на внутреннем, общественном и государственном уровнях управления должна обеспечить 100 % охват опасных производственных объектов. Одним из главных новшеств в этом направлении будет перевод государственного мониторинга в области промышленной безопасности в проактивный цифровой формат. Для этого будет реализована новая методология анализа причин возникновения происшествий на опасных производственных объектах. Реализация методологии потребует внедрения и развития цифровых методов контроля и надзора, позволит оцифровать все базовые элементы контрольно-надзорной деятельности в области промышленной безопасности, станет фундаментом апробации дистанционных методов контроля, к примеру, ведение горных работ подземным способом с обязательным внедрением системы наблюдения, оповещения об авариях, позиционирования и поиска персонала. Это позволит осуществлять непрерывный контроль за состоянием технологических процессов опасных производственных объектов с возможностью оперативного реагирования на отклонение в процессах деятельности предприятий.

      Предусматривается, что разработанная единая государственная информационная система, основным функционалом которой будет формирование в автоматическом режиме реестра опасных производственных объектов, сможет производить в таком же режиме их верификацию и валидацию на соответствие нормам и требованиям промышленной безопасности. Также будет внедрен метод для оценки и прогнозирования технического состояния оборудования. Необходимы повышение уровня информированности уполномоченного органа в области промышленной безопасности о фактическом состоянии промышленной безопасности и производстве аварийно-спасательных работ путем внедрения единых автоматизированных систем учета, оповещения, сбора информации и формирования анализа о чрезвычайных ситуациях в режиме реального времени, периодическое проведение командно-штабных тренировок в составе имеющихся сил и средств гражданской защиты независимо от организационно-правовой формы участвующих аварийно-спасательных служб. Также мониторингом будут охвачены сведения о качестве оказания услуг субъектов технического сопровождения опасных производственных объектов.

      Для решения проблемы отсутствия полной и своевременной информации о происшествиях на промышленных объектах будет создан электронный банк аварий и инцидентов, который будет систематизировано хранить и использовать при необходимости информацию о месте, причинах возникновения, аварии или инцидента, задействованных работниках, последствиях, рекомендациях по действиям и т.д.

      3. Обязательным компонентом единой информационной системы промышленной безопасности должна стать онлайн платформа по консультациям в формате 24/7, в том числе по поддержке при наступлении аварий и инцидентов на опасных производственных объектах, использующая возможности искусственного интеллекта и продвижение в открытых информационных системах типичных модельных ситуаций.

      Немаловажно, что все действия новой информационной системы будут автоматизированы, что позволит до минимума свести коррупционные риски и уменьшить коррупционную составляющую при проведении проверок и введении в эксплуатацию объектов и оборудования.

      Направление 3. Ресурсообеспечение промышленной безопасности с учетом сбалансированности внутренних и внешних потребностей, построение системы его эффективного использования.

      Ресурсообеспеченность промышленной безопасности – мультифакторное понятие, основные параметры которого характеризуются на основе трех критериев:

      ресурсный потенциал и оснащенность ресурсами (техника и технологии, профессионально-квалифицированные кадры, научные разработки и т.д.), необходимые для системной, бесперебойной и эффективной работы в долгосрочной перспективе;

      ресурсный механизм и сбалансированность ресурсов (повысить качество оценки опасности производственного объекта; уменьшить долю эксплуатируемого технологического оборудования с истекшими сроками эксплуатации и т.д.);

      эффект от использования ресурсов (снизить уровень опасности опасных производственных объектов, количество аварий и инцидентов, сократить количество нарушений требований промышленной безопасности и т.д.).

      1. Повышение культуры безопасности и эффективности системы промышленной безопасности будет достигнуто за счет развития научного потенциала и обеспечения профессионально-кадровой самодостаточности. В рамках этого направления будут приняты меры, направленные на выстраивание национальной системы управления в области промышленной безопасности через общий центр принятия решений и оперативного реагирования по всему спектру деятельности.

      Повышение осведомленности, владение информацией и умение применять полученные знания являются первоочередным и ведущим фактором в области промышленной безопасности на всех уровнях управления (национальном, отраслевом, региональном) предприятием. В этой связи в рамках Национальной системы квалификаций будет актуализирована отраслевая рамка квалификаций в сфере профессиональных услуг в области промышленной безопасности. Отметим междисциплинарность области знаний по промышленной безопасности и ее широкое применения в отраслях. К примеру, подготовка спасателей на опасных производственных объектах требует знаний к проведению газоспасательных и горноспасательных работ, противофонтанных работ в нефтегазовой отрасли, угольной отрасли, горнорудной отрасли и подземном строительстве.

      Необходимо развитие актуальных и применимых компетенций и навыков для нужд промышленной безопасности, обеспечивающих готовность к новым вызовам и угрозам на современном производстве.

      Проводимая работа станет импульсом к пересмотру нормативов по аттестации и переаттестации специалистов и экспертов, осуществляющих работы в области промышленной безопасности, к примеру, нормативы по физической подготовке спасателей.

      Промышленная безопасность направлена на предотвращение широкого спектра производственных рисков с ориентиром на обеспечение нулевого производственного травматизма. Признавая невозможность полного исключения опасных производственных факторов, тем более вызываемых опасными природными явлениями, необходимо понимать характер этих рисков, осознавая масштаб их возможного негативного воздействия принимать действенные защитные меры. В этой связи необходимо на постоянной основе проводить научные исследования, осваивая передовой опыт вести разработку инновационных методов, материалов, технологий, направленных на повышение уровня безопасности, готовить научные кадры и усиливать материально-техническую исследовательскую базу.

      Эффект мер промышленной безопасности зависит от согласованных действий как на международном, так и на национальном уровне. Поэтому необходимо установить международные связи между профессиональным экспертным сообществом в лице представителей научных, учебных, коммерческих организаций, гражданским обществом и государственными органами, а также поддерживать их для обмена критически важной информацией.

      Для научного обоснования и проведения исследований будет проработан вопрос о создании научно-технического центра промышленной безопасности, который будет заниматься вопросами сотрудничества с международными организациями и объединениями в области промышленной безопасности. Будут проработаны вопросы организации научных исследований по приоритетным темам с учетом отраслевой специфики и территориального расположения опасных производственных объектов, в частности, внедрения безопасных и ресурсосберегающих технологий, эффективных методов анализа опасности и оценки риска аварий на опасных производственных объектах, инновационных решений по снижению воздействия опасных производственных факторов.

      2. Функционирование системы промышленной безопасности должно быть обеспечено всеми необходимыми ресурсами, в том числе кадровыми, в соответствии с нормативами численности государственных инспекторов для осуществления контроля и надзора в области промышленной безопасности. Стоит отметить, что государственные инспектора в области промышленной безопасности с учетом специфики деятельности в ходе выполнения служебных обязанностей подвергаются негативному воздействию опасных производственных факторов, спускаются в шахты, обследуют вредные производства и т.д. В этой связи необходимо принять меры по повышению статуса государственного инспектора и его социальной защищенности, в том числе оплаты труда и социальных гарантий.

      Ввиду слабой вовлеченности местных исполнительных органов в обеспечение безопасности на вверенных им опасных производственных объектах социальной инфраструктуры, большая часть которых использует опасные технические устройства (грузоподъемные механизмы или оборудование, работающее под давлением), предусмотрены меры по усилению организационно-правового уровня государственного контроля и пересмотру полномочий в области промышленной безопасности между государственными и местными исполнительными органами.

      Для оперативного реагирования, регулирования и контроля ликвидации аварий при уполномоченном органе в области промышленной безопасности будет создано подразделение по координации деятельности ПАСС, которое будет курировать вопросы привлечения ПАСС к ликвидации аварий международного масштаба, а также ликвидации аварий на бесхозных опасных производственных объектах, при разгерметизации отработанных нефтяных и газовых скважин, принимать меры по развитию ПАСС, проработке вопросов их финансирования (льготное кредитование) и социального обеспечения (гарантии, льготы, выплаты, компенсации).

      На уровне предприятия оперативность принятия мер и предупреждение производственных аварий и инцидентов будут обеспечены посредством создания служб производственного контроля опасных производственных объектов с прямым подчинением первым руководителям предприятий.

      Вместе с тем производственный контроль за опасными производственными объектами с низкой и средней степенью риска будет закреплен за специализированными субъектами рынка, а контроль за опасными производственными объектами с высокой степенью риска будет осуществляться государственными инспекторами.

      3. Необходимо пересмотреть экономические механизмы стимулирования обеспечения безопасности опасных производственных объектов, в том числе обновления основных фондов, модернизации и технического перевооружения опасных объектов, вывода из эксплуатации оборудования опасных объектов, отработавших ресурс и имеющих ограниченный запас годности.

      Будут внедряться стимулирующие рычаги реинвестирования на промышленных предприятиях. Одновременно будет прорабатываться вопрос о неисполнении плана технического перевооружения руководителями предприятий по разным причинам, для этого необходимо внедрение механизма мониторинга c учетом экономических условий в стране, простимулировать участие общественных институтов в практической реализации принципа социальной ответственности бизнеса и т.д.

      Важными инновациями в этом направлении станут проработка, внедрение превентивных программ страхования в области промышленной безопасности и применение дифференцированного страхового тарифа с учетом уровня опасности. Активно меняющиеся производственные условия и экономические отношения требуют поиска тех страховых инструментов и методов, которые соответствуют институциональным преобразованиям в системе оценки рисков и предотвращения аварий. В этой связи необходимо внедрить механизмы компенсации затрат, связанных с локализацией аварий и ликвидацией их последствий.

      Также будут комплексно проработаны вопросы, связанные с невыполнением требований промышленной безопасности и усилением ответственности владельцев опасных производственных объектов за допущенные нарушения, в том числе пересмотр административного производства, применение мер оперативного реагирования, увеличение штрафов и времени приостановки деятельности, введение уголовной ответственности.

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

      Достижение цели Концепции будет измеряться следующими целевыми индикаторами согласно приложению 1 к настоящей Концепции:

      уровень охвата системой государственного мониторинга в области промышленной безопасности (рассчитывается как доля опасных производственных объектов, прошедших процедуру декларирования или государственного контроля в области промышленной безопасности (верификации), от общего числа опасных производственных объектов, зарегистрированных в системе государственного мониторинга в области промышленной безопасности и прошедших процедуру идентификации и оценки уровня опасности (валидации));

      уровень цифровизации промышленной безопасности (рассчитывается прямым подсчетом общего количества цифровых продуктов, реализующих все действующие регуляторные процедуры (правила, нормы, стандарты и т.д.), к общему числу действующих регуляторных процедур);

      темп снижения числа аварий, обусловленных техногенными причинами возникновения (рассчитывается в виде соотношения общего числа аварий, обусловленных техногенными причинами возникновения, в отчетном году к предыдущему периоду);

      уровень наличия регуляторных требований (правил, норм, стандартов и т.д.) к промышленной безопасности на опасных производственных объектах;

      темп прироста пользователей информационной системы государственного мониторинга, основанной на модели "Smart Safety (умная безопасность)";

      количество реализуемых научно-технических проектов в области промышленной безопасности (в том числе продолжающихся);

      средний уровень оценки (прогнозирования) технического состояния оборудования на опасных производственных объектах (износ).

      Внедрение эффективных программ промышленной безопасности для обеспечения непрерывного процесса выявления и оценки производственных опасностей. Видение и принципы развития государственной политики в области промышленной безопасности в Республике Казахстан, отраженные в настоящей Концепции, направлены на обеспечение защищенности физических и юридических лиц, окружающей среды от негативного воздействия опасных производственных факторов за счет системного нормативного регулирования и увязки всех компонентов в единую национальную систему управления промышленной безопасностью.

      Для достижения существенного эффекта в снижении аварий и инцидентов, возникших в результате необеспечения промышленной безопасности в должной степени, предполагается внедрение изменений в национальную систему управления в соответствии с циклом деминга (PDCA) и постепенной ее трансформацией к "сервисной модели" государственного управления. Применение данного подхода приведет к комплексному и качественному взаимодействию всех компонентов национальной системы управления промышленной безопасностью.

      Ожидаемые результаты Концепции:

      1. Обеспечение полного охвата всех опасных производственных объектов системой государственного мониторинга в области промышленной безопасности до 100 % к 2030 году.

      2. Обеспечение охвата действующих регуляторных процедур цифровыми продуктами до 100 % к 2030 году.

      3. Уменьшение числа аварий, обусловленных техногенными причинами возникновения, на 10 % к 2030 году.

      Мероприятия по реализации Концепции будут осуществлены согласно Плану действий в соответствии с приложением 2 к настоящей Концепции.

  Приложение 1 к Концепции
промышленной безопасности в
Республике Казахстан
на 2024 – 2030 годы

Целевые индикаторы
Концепции промышленной безопасности в
Республике Казахстан на 2024 – 2030 годы

№ п/п

Целевые индикаторы

Ед. изм.

Источник информации

2021 год

2022 год

2023 год

Прогноз

2024 год

2025 год

2026 год

2027 год

2028 год

2029 год

2030 год


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

1

Уровень охвата опасных производственных объектов системой государственного мониторинга в области промышленной безопасности

%

данные МЧС

-

-

-

-

75

80

85

90

95

100

2

Уровень наличия регуляторных требований (правил, норм, стандартов и т.д.) к промышленной безопасности на опасных производственных объектах

%

данные МЧС

-

-

-

-

30

50

70

80

90

100

3

Уровень цифровизации промышленной безопасности

%

данные МЧС

-

-

-

-

30

50

70

80

90

100

4

Темп прироста пользователей информационной системы государственного мониторинга, основанной на модели "Smart Safety (умная безопасность)"

%

данные МЧС

-

-

-

-

50

10

10

10

10

10

5

Темп снижения числа аварий, обусловленных техногенными причинами возникновения

%

данные МЧС

-28 %

+40%

-25 %

-2 %

-3 %

-5 %

-6 %

-7 %

-8 %

-10 %

6

Количество реализуемых научно-технических проектов в области промышленной безопасности (в том числе продолжающихся)

ед.

данные МЧС

-

-

-

-

-

-

2

2

2

2

7

Средний уровень оценки (прогнозирования) технического состояния оборудования на опасных производственных объектах (износ)

%

данные МЧС

-

-

-

-

70

60

50

40

30

20

  Приложение 2 к Концепции
промышленной безопасности в
Республике Казахстан
на 2024 – 2030 годы

План действий
по реализации Концепции промышленной безопасности
в Республике Казахстан на 2024 – 2030 годы

№ п/п

Наименование основных мероприятий

Форма завершения

Срок завершения

Ответственные исполнители


1

2

3

4

5

Направление 1. Развитие регуляторной политики в области промышленной безопасности на основе системного подхода.
Целевой индикатор 1. Уровень охвата опасных производственных объектов системой государственного мониторинга в области промышленной безопасности (2025 год – 75 %, 2026 год – 80 %, 2027 год – 85 %, 2028 год – 90 %, 2029 год – 95 %, 2030 год – 100 %).
Целевой индикатор 2. Уровень наличия регуляторных требований (правила, нормы, стандарты и т.д.) к промышленной безопасности на опасных производственных объектах (2025 год – 30 %, 2026 год – 50 %, 2027 год – 70 %, 2028 год – 80 %, 2029 год – 90 %, 2030 год – 100 %).

1

Разработка нормативно-методического инструментария по самоидентификации и принадлежности посредством внедрения дифференцированного подхода с учетом типа опасного производственного фактора, в том числе опасных веществ, изделий, материалов, технических устройств и т.д.

методика и критерии отнесения к опасному производственному объекту

2-квартал 2025 года

МЧС

2

Разработка системы нормативно-технического и правового регулирования промышленной безопасности для прогнозирования, выявления, анализа и оценки рисков аварий на опасных производственных объектах, ликвидации последствий возможных аварий.

перечень норм технического и правового регулирования по каждому типу опасного производственного объекта с учетом его специфики

3-квартал 2025 года

МЧС

3

Актуализация действующей системы самоидентификации опасных производственных объектов и оценки уровня опасности производственного объекта, отнесения их к декларируемым с учетом анализа риска аварий на опасных производственных объектах и усиление соответствующих норм путем внесения изменений и дополнений в нормативно-правовые акты:
- приказ исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 26 декабря 2014 года № 300 "Об утверждении Правил определения общего уровня опасности опасного производственного объекта";
- приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 30 декабря 2014 года № 341 "Об утверждении Правил, определяющих критерии отнесения опасных производственных объектов к декларируемым, и Правил разработки декларации промышленной безопасности опасного производственного объекта";
- приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 30 декабря 2014 года № 353 "Об утверждении Правил идентификации опасных производственных объектов";
- совместный приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 15 декабря 2015 года № 1206 и Министра национальной экономики Республики Казахстан от 28 декабря 2015 года № 814 "Об утверждении критериев оценки степени риска и проверочных листов, применяемых для проведения профилактического контроля с посещением субъекта (объекта) контроля и надзора в области промышленной безопасности и проверок на соответствие разрешительным требованиям по выданным разрешениям".

приказ МЧС

4-квартал 2025 года

МЧС, МНЭ, МПС, МЭ, МИО

4

Разработка регуляторных норм по развитию институтов саморегулирования и аккредитации по вопросам промышленной безопасности в ракурсе риск-ориентированного дифференцированного подхода, а также поправок по вопросам усиления требований к специализированным субъектам рынка, порядка их регистрации, установления ответственности и гарантийных обязательств за качество оказания услуг в области промышленной безопасности.

приказ МЧС

1-квартал 2026 года

МЧС, МНЭ

Направление 2. Цифровая трансформация системы промышленной безопасности, посредством которой будут реализованы новые законодательные инициативы.
Целевой индикатор 3. Уровень цифровизации промышленной безопасности (2025 год – 30 %, 2026 год – 50 %, 2027 год – 70 %, 2028 год – 80 %, 2029 год – 90 %, 2030 год – 100 %).
Целевой индикатор 4. Темп прироста пользователей информационной системы государственного мониторинга, основанной на модели "Smart Safety (умная безопасность)" (2025 год – 0 %, 2026 год – 50 %, 2027 год – 10 %, 2028 год – 10 %, 2029 год – 10 %, 2030 год – 10 %).

5

Проработка вопроса о создании электронного банка аварий и инцидентов, который будет систематизировано хранить и использовать при необходимости информацию о месте, причинах возникновения, аварии или инцидента, задействованных работниках, последствиях, рекомендациях по действиям и т.д.

предложения в Правительство Республики Казахстан

1-квартал 2025 года

МЧС, МЦРИАП

6

Проведение комплекса мер по внедрению информационной системы государственного мониторинга, основанной на модели "Smart Safety (умная безопасность)", которая станет фундаментом для надстройки всех необходимых компонентов промышленной безопасности, а также мер по полной интеграции новых ведомственных цифровых продуктов со всеми основными государственными базами данных, в том числе:
- контрольно-измерительных методов наблюдения;
- цифровой карты промышленной безопасности и интерактивной карты опасных производственных объектов;
- контроля на внутреннем, общественном и государственном уровнях управления

предложения в Правительство Республики Казахстан

3-квартал 2026 года

МЧС, МТСЗН, МЦРИАП

7

Проработка вопроса о внедрении онлайн платформы по консультациям в формате 24/7, в том числе по поддержке при наступлении аварий и инцидентов на опасных производственных объектах, использующей возможности искусственного интеллекта и продвижение в открытых информационных системах типичных модельных ситуаций

предложения в Правительство Республики Казахстан

1-квартал 2027 года

МЧС, МЦРИАП

Направление 3. Ресурсообеспечение промышленной безопасности с учетом сбалансированности внутренних и внешних потребностей, построение системы его эффективного использования.
Целевой индикатор 5. Темп снижения числа аварий, обусловленных техногенными причинами возникновения (2025 год – -3 %, 2026 год – -5 %, 2027 год – -6 %, 2028 год – -7 %, 2029 год – -8 %, 2030 год – -10 %).
Целевой индикатор 6. Количество реализуемых научно-технических проектов в области промышленной безопасности (в том числе продолжающихся) (2025 год – 0; 2026 год – 0; 2027 год – 2; 2028 год – 2; 2029 год – 2, 2030 год – 2 ед.);
Целевой индикатор 7. Средний уровень оценки (прогнозирования) технического состояния оборудования на опасных производственных объектах (износ) (2025 год – 70; 2026 год – 50; 2027 год – 40; 2028 год – 30; 2029 год – 20).

8

Организация новой модели обучения в области промышленной безопасности в части:
– разграничения процедур обучения и проверки знаний по промышленной безопасности;
– повышения квалификации государственных инспекторов по промышленной безопасности, экспертов специализированных субъектов рынка, ответственных лиц поднадзорных субъектов;
– установления требований к организациям обучения по промышленной безопасности, включая порядок их регистрации и ответственности за качество оказанных услуг, в том числе привлекаемых лекторов.

приказ МЧС

2-квартал 2025 года

МЧС

9

Проработка вопроса о внедрении онлайн платформы по проверке знаний (централизованная выдача сертификатов, удостоверяющих прохождение проверки знаний, единый учет всех лиц, прошедших обучение по вопросам промышленной безопасности)

предложения в Правительство Республики Казахстан

2-квартал 2025 года

МЧС, МЦРИАП

10

Пересмотр отраслевой рамки квалификаций, а также нормативов по аттестации и переаттестации специалистов и экспертов, осуществляющих работы в области промышленной безопасности.

реестр аттестованных специалистов и экспертов, осуществляющих работы в области промышленной безопасности

4-квартал 2025 года

МЧС

11

Разработка мер по совершенствованию национальной системы управления в области промышленной безопасности в части:
– внедрения общего центра принятия решений для оперативного реагирования по всему спектру деятельности;
– повышения организационно-правового уровня государственного контроля и надзора, пересмотр полномочий в области промышленной безопасности между государственными и местными исполнительными органами;
– создания при уполномоченном органе в области промышленной безопасности подразделения по координации деятельности профессиональных аварийно-спасательных служб в области промышленной безопасности.

предложения в Правительство Республики Казахстан о совершенствовании государственного контроля и надзора в области промышленной безопасности

4-квартал 2025 года

МЧС, МНЭ, МИО

12

Проработка вопроса о проведении научных исследований для решения проблем промышленной безопасности

предложения в Правительство Республики Казахстан

1-квартал 2027 года

МЧС, МФ, МНВО

13

Проработка вопроса о создании научно-технического центра промышленной безопасности

предложения в Правительство Республики Казахстан

1-квартал 2027 года

МЧС, МФ

14

Расширение сотрудничества с зарубежными научными лабораториями, образовательными центрами и ведущими университетами мира, реализующими исследования и осуществляющими обучение специалистов в сфере промышленной безопасности.

соглашения, меморандумы

1-квартал 2027 года
 

МЧС, МНВО, МФ

15

Пересмотр механизмов стимулирования мероприятий по обновлению основных фондов, модернизации и техническому перевооружению опасных производственных объектов, вывода из эксплуатации изношенного технологического оборудования.

КДРП

1-квартал 2027 года

МЧС, МПС, МЭ

16

Пересмотр превентивных программ страхования опасных производственных объектов, подлежащих декларированию промышленной безопасности, с применением дифференцированного страхового тарифа с учетом уровня опасности, компенсации затрат, связанных с локализацией аварий и ликвидацией их последствий.

КДРП

2-квартал 2027 года

МЧС, МФ, МПС, МЭ, АРРФР (по согласованию)

17

Проработка вопроса об усилении ответственности владельцев опасных производственных объектов за допущенные нарушения в области промышленной безопасности

предложения в Правительство Республики Казахстан

3-квартал 2027 года

МЧС

      Примечание: расшифровка аббревиатур:

      МТСЗН – Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан;

      МЧС – Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан;

      МНВО – Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан;

      МПС – Министерство промышленности и строительства Республики Казахстан;

      МНЭ – Министерство национальной экономики Республики Казахстан;

      МЦРИАП – Министерство цифрового развития и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан;

      МЭ – Министерство энергетики Республики Казахстан;

      МФ – Министерство финансов Республики Казахстан;

      АРРФР – Агентство по регулированию и развитию финансового рынка Республики Казахстан;

      МИО – местные исполнительные органы;

      КДРП – консультативный документ регуляторной политики.

      _____________________________

Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің 2024 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 14 тамыздағы № 651 қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің 2024 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

      2. Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар оны іске асыру жөнінде қажетті шаралар қабылдасын.

      3. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігіне жүктелсін.

      4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі 		О. Бектенов

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2024 жылғы 14 тамыздағы
№ 651 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің 2024 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы

1-бөлім.

Паспорт

2-бөлім.

Ағымдағы жағдайды талдау

3-бөлім.

Халықаралық тәжірибеге шолу

4-бөлім.

Қазақстандағы өнеркәсіптік қауіпсіздікті дамыту пайымы

5-бөлім.

Дамудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері


1-бағыт. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы реттеушілік саясатты дамыту


2-бағыт. Өнеркәсіптік қауіпсіздіктің цифрлық трансформациясы


3-бағыт. Өнеркәсіптік қауіпсіздікті ресурстармен қамтамасыз ету

6-бөлім.

Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

7-бөлім.

Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің 2024 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

1-бөлім. Паспорт

1. Атауы

Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің 2024 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы

2. Әзірлеу үшін негіз

Қазақстан Республикасының 2021 – 2025 жылдарға арналған Ұлттық қауіпсіздік стратегиясы.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 30 қазандағы № 23-5069 қбп тапсырмасы.

3. Тұжырымдаманы әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган

Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі

4. Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар

Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі;
Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі;
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі;
Қазақстан Республикасының Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі;
Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі;
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі;
Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі;
Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі;
Жергілікті атқарушы органдар

5. Іске асыру мерзімдері

2024 – 2030 жылдар

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

      Қауіпті өндірістік объектілердегі жарақаттану мен авариялықтың жоғары көрсеткіштері, өнеркәсіптік қауіпсіздікті басқарудың қолданыстағы жүйесінің тиімсіздігі экономиканың орнықтылығын, отандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге елеулі кедергі болып табылады. Бұл Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаевтың "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Қазақстан халқына Жолдауында көрсетілген, онда өндірістік жарақаттанудың жоғары деңгейі өте өткір проблема екені атап өтіледі, авариялар тізбегіне, экологияның нашарлауы мен қауіпті ірі өндірістердің айналасында денсаулыққа зиян келуіне әкеп соқтыратын инфрақұрылымның айтарлықтай тозуы атап көрсетіледі. Ел Президенті кәсіпорындардың технологиялық және экологиялық ахуалын, денсаулық сақтау жүйесін жақсарту үшін батыл шаралар қабылдау қажеттігі туралы айтады. Өнеркәсіп Қазақстан экономикасының жетекші салаларының бірі болып табылады, оның үлесіне елдің жалпы ішкі өнімінің шамамен 29,7 %-ға жуығы тиесілі, өңірлік бөліністе 50 және одан да көп пайызға жетеді.

      Өнеркәсіпте және оның ел экономикасына әсер етуінде түсті және қара металлургия, химия және мұнай-химия индустриясы, тау-кен өндіру секторы ерекше мәнге ие. Бұл салалардағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің маңыздылығы оның елдің берік өнеркәсіптік қаңқасын қалыптастыруға әсер етуіне байланысты. Мемлекеттік саясаттың назары металдарды терең өңдеу, мұнай, газ және көмір химиясы, ауыр машина жасау, уранды конверсиялау және байыту, автокомпоненттер мен тыңайтқыштар өндіру сияқты бағыттарды жедел дамытуға аударылған, олардың әрқайсысы қауіпті өндірістік факторлардың болуымен сипатталады. Сондықтан өнеркәсіпті дамытудың міндетті факторы ретінде өнеркәсіптік қауіпсіздік және қауіпті өндірістік объектілерде қажетті қорғау деңгейін қамтамасыз ету мәселесі мемлекеттік органдар тарапынан мұқият назар аударуды талап етеді.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы реттеушілік тетіктердің кемшіліктері

      "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өнеркәсіптік қауіпсіздік техникалық регламенттерде, өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларында, нұсқаулықтарда және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарын сақтауға бағытталған. Бұл өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы реттеушілік саясаттың, құқықтық және техникалық нормалардың іргелі маңызын белгілейді. Реттеудің негіздемелік нормалары қауіпті өндірістік объектілерде жүзеге асырылатын қызметке қолданылады, оларға кәсіпорындар, өндірістік бөлімшелер және осы кәсіпорындардың заңнамалық тәртіппен белгіленген белгілері бар басқа да объектілері жатады.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы ағымдағы жағдайды ұлттық, салалық немесе өңірлік деңгейде талданатын сандық параметрлер арқылы сипаттауға болады. Базалық көрсеткіштердің бірі олардың құрамындағы қадағалау субъектілері мен қауіпті өндірістік объектілердің жалпы саны болып табылады.

      Мәселен, 2023 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанда өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында қадағалауда болатын 10974 субъект тіркелген. Елдің экономиканы үздіксіз дамытуға, өндірістерді жаңғыртуға, өнеркәсіптік индустрияландыруға деген табиғи сұранысына байланысты соңғы 10 жылда қадағаланатын субъектілер санының артуы +70 %-ды, құрады, соңғы үш жылда өсімнің орташа қарқыны +20 %-ды, құрады, олардың жалпы саны 2021 жылы 7157 бірлікті, 2022 жылы 10345 бірлікті құрады. Қазіргі уақытта қадағаланатын субъектілердің арасында жүк көтергіш тетіктерді пайдаланатын 2592 кәсіпорын: мұнай-химия және мұнай өңдеу саласының 1224 кәсіпорны; газ шаруашылығының 858 кәсіпорны; тау-кен саласының 844 кәсіпорны; қазандық шаруашылығының 511 кәсіпорны; өсімдік шикізатын сақтайтын және қайта өндейтін 393 кәсіпорын; химия өнеркәсібінің 383 кәсіпорны; мұнай-газ өндіру саласының 222 кәсіпорны; атом энергиясын пайдаланатын 138 кәсіпорын; жарылыс жұмыстарын жүргізетін 107 кәсіпорын; металлургия саласының 105 кәсіпорны; магистральдық құбырлар арқылы көмірсутек шикізатын тасымалдау саласындағы 56 кәсіпорын; көмір саласының 32 кәсіпорны; өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын 3509 заңды тұлға бар.

      Қадағаланатын субъектілердің 99 %-дан астамы жеке секторға жатады, олардың жартысынан көбінде тәуекел деңгейі жоғары, олардың 22 %-ы ірі кәсіпорындар, 26 %-ы орта бизнес және 52 %-ы шағын кәсіпорындар. Мемлекеттік қадағалауда болатын субъектілер үшін тәуекелдің жоғары дәрежесіне 78 %-ы жататынын атап өтеміз, оның ішінде ірі кәсіпорындар – 88 %, орта және шағын кәсіпорындар – 6 %-дан. Осылайша мемлекеттің қатысуына байланысты айырмашылықтар бар.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы қадағаланатын субъектілердің аумақтық бөліністе орналасуын талдау олардың басым бөлігі Астана қаласына (9 %), Ақмола (9 %) және Алматы (8 %) облыстарына жататынын, Ұлытау облысында (1 %), Шымкент қаласында (2 %), Қостанай (3 %), Қызылорда (3 %) облыстарында қадағаланатын субъектілер ең аз екенін көрсетті. Сонымен қатар тәуекел дәрежесі жоғары қадағаланатын субъектілердің орналасуы бойынша Алматы (10 %), Ақмола (8 %), Ақтөбе (8 %), Павлодар (7 %) облыстары сияқты өңірлер көш бастап тұр, ең аз саны Ұлытау облысында (2 %), Шымкент қаласында (2 %), Түркістан облысында (2 %), Шығыс Қазақстан облысында (2 %) байқалады. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы қадағаланатын субъектілердің орналасуын олардың өлшемін ескере отырып талдау шағын субъектілердің Алматы (16 %), Ақмола (10 %) және Павлодар (7 %) облыстарында көбірек шоғырланғанын көрсетті.

      Сонымен қатар 2023 жылдың қорытындысы бойынша қадағаланатын субъектілердің құрамында 217311 қауіпті өндірістік объект бар. Мұнда өсу тенденциялары да байқалады, мәселен соңғы 10 жылда өсім қарқыны +3 %-ды, соңғы үш жылда +1 %-ды құрады, олардың жалпы саны 2021 жылы 212747 бірлікті, 2022 жылы 214218 бірлікті құрады. Сәйкестендіру белгілері бойынша қауіпті өндірістік объектілерді құрылымдық талдау "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 70-бабында көрсетілген белгілері бар өндірістік объектілердің үлес салмағы ең жоғары (60 %) екенін көрсетті:

      иондаушы сәулелену көзінің сипаты бар мынадай қауіпті заттардың кем дегенде біреуін: тұтанғыш, жарылғыш, жанғыш, тотықтырғыш, және улы заттарды өндіруге, пайдалануға, өңдеуге, түзуге, сақтауға, тасымалдауға (құбыржол) және жоюға байланысты объектілер;

      қара, түсті, бағалы металдар мен қорытпалардың балқымаларын және осы металдар негізіндегі балқымаларды өндірумен байланысты объектілер;

      кең таралған пайдалы қазбаларды геологиялық барлауды және бұрғылау-жару жұмыстарын жүргізбестен оларды өндіру жөніндегі тау-кен жұмыстарын қоспағанда, тау-кен, геологиялық барлау, бұрғылау, жару жұмыстарын, пайдалы қазбаларды өндіру және минералдық шикізатты қайта өңдеу жөніндегі жұмыстарды, жерасты жағдайындағы жұмыстарды жүргізуге байланысты объектілер.

      Қадағаланатын субъектілердің құрылымындағы көрсетілген қауіпті өндірістік объектілерден басқа 25 %-ы 0,07 мегаПаскальдан астам қысыммен немесе 115 градус Цельсийден асатын судың қызу температурасымен жұмыс істейтін және 14 %-ы жүк көтергіш тетіктері бар қауіпті техникалық құрылғылардан тұрады.

      Аумақтық бөліністе өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы қауіпті өндірістік объектілердің орналасуын талдау олардың басым бөлігі Маңғыстау (14 %), Ақтөбе (11 %), Қарағанды (10%), Қызылорда (10%) және Атырау (9 %) облыстарына тиесілі екенін көрсетті. Ең аз қауіпті өндірістік объектілер Абай (0,05 %) облысында, Жетісу облысында (0,5 %), Алматы қаласында (1 %), Алматы облысында (1 %).

      Сәйкестендіру белгілері бойынша қауіпті өндірістік объектілерді орналастыруды құрылымдық талдау "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 70-бабының жоғарыда аталған белгілері бар объектілердің басым бөлігі Маңғыстау (19 %), Ақтөбе (15 %), Қарағанды (13 %), Қызылорда (12 %) облыстарында орналасқанын көрсетеді. 0,07 мегаПаскальдан астам қысыммен немесе 115 градус Цельсийден жоғары судың қызу температурасымен (жылу желілерін қоспағанда) жұмыс істейтін қауіпті техникалық құрылғылар Шымкент қаласында (15 %) және Павлодар (12 %) облысында ең көп шоғырланған. Жүк көтергіш тетіктер көбінесе Шығыс Қазақстан облысында (15 %) және Астана қаласында (14 %) қолданылады. Қазақстан өңірлері бөлінісінде қауіпті өндірістік объектілердің қалған түрлерінің орналасуына қатысты эскалаторлар (99 %), аспалы жолдар (100 %), фуникулерлер (100 %), шахталық көтергіш қондырғылар мен көтергіш машиналар (42 %), жарылғыш заттар мен бұйымдарды дайындауға арналған жылжымалы және стационарлық қондырғылар (27 %) Қарағанды облысында, лифтілер (55 %) Астана қаласында, бұрғылау тереңдігі екі жүз метрден асатын ұңғымаларды бұрғылауға және жөндеуге арналған қондырғылар (46 %) Маңғыстау облысында, жарылғыш заттар мен бұйымдардың жылжымалы қоймалары (46 %) Алматы облысында, жарылғыш заттар мен бұйымдарды араластыру-зарядтау және жеткізу-зарядтау машиналары (40 %) Шығыс Қазақстан облысында орналасқанын атап өтеміз.

      Өңірлер бөлінісінде өнеркәсіптік қауіпсіздіктің негізгі көрсеткіштерін талдау олардың арасында күшті байланыстың бар екенін анықтауға мүмкіндік берді. Мысалы, қадағаланатын субъектілердің саны мен авариялар саны (0,97), тәуекел дәрежесі жоғары қадағаланатын субъектілер мен авариялар саны (0,97), қауіпті өндірістік объектілер саны мен оқыс оқиғалар саны (0,97), авариялар саны мен оқыс оқиғалар саны (0,85), бұзушылықтар саны мен авариялар саны (0,96) арасында жоғары корреляциялау коэффициенттері алынды (1-сурет).


     


      1-сурет. Өнеркәсіптік қауіпсіздік негізгі көрсеткіштерін корреляциялық талдау (стандартталған іріктеме негізінде)

      Ұсынылған деректерге сүйенсек, қадағаланатын субъектілердің қызметіне және қауіпті өндірістік объектілерге қатысты реттеушілік саясат өндірістегі авариялар мен оқыс оқиғалардың алдын алуда негіз қалаушы іргетасқа айналуға тиіс.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы қадағаланатын субъектілердің салалық тиесілігін талдау олардың көпшілік бөлігі мұнай-химия мен мұнай өңдеуге (16,4 %), газ шаруашылығына (11,5 %), тау-кен саласына (10,1 %) жататынын көрсетті. Тәуекел дәрежесі жоғары қадағаланатын субъектілердің арасында жағдай осыған ұқсас – газ шаруашылығы (11,6 %) мұнай-химия мен мұнай өңдеу (10,3 %), тау-кен саласы (8 %).

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы қауіпті өндірістік объектілерді салалық бөліністе талдау олардың басым бөлігі мұнай-газ өндіру (33,2 %), тау-кен өнеркәсібі (9 %), қазандық шаруашылығына (8 %) жататынын көрсетті.

      Қауіпті өндірістік объектілерді сәйкестендіру белгілері бойынша құрылымдық талдау олардың салалық пайдалану қағидаты бойынша айқын бөлінгенін көрсетеді. Мысалы, "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 70-бабының белгілері бар қауіпті өндірістік объектілер мұнай-газ өндіру (46,2 %), тау-кен өнеркәсібінде (12,4 %), қазандық (30,9 %) және газ (23,7 %) шаруашылығында 0,07 мегаПаскальдан астам қысыммен немесе 115 градус Цельсийден жоғары судың қызу температурасымен жұмыс істейтін қауіпті техникалық құрылғылар (жылу желілерін қоспағанда) пайдаланылады.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздікте тәуекелге бағдарланған тәсілді енгізу оның көрсеткіштерінің динамикасына негізделген авариялықтың ерекшеліктерін ескеруді талап етеді. Бұл маңызды индикаторлар саладағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің жай-күйі туралы ақпарат береді.

      Талдау көрсетіп отырғандай, жыл сайын қауіпті өндірістік объектілерде жүк көтергіш тетіктер пайдаланылатын объектілерде, сондай-ақ тау-кен және мұнай саласында 20-ға жуық авария орын алады. Соңғы он жылда (2014 – 2023 жылдар) 244 авария тіркелді, оның ішінде тау-кен саласының объектілерінде – 40 (16 %), жүк көтергіш тетіктер пайдаланылатын объектілерде – 54 (22 %), мұнай саласында – 42 (17 %), көмір саласында – 24 (9 %), газ саласында – 21 (8 %), химия және мұнай-химия саласында – 14 (5 %), металлургия саласында – 13 (5 %), жарылыс жұмыстарын жүргізетін объектілерде – 13 (5 %), қазандық шаруашылығы объектілерінде – 12 (4 %), өсімдік шикізатын сақтау объектілерінде – 5 (2 %), магистральдық газ құбырларын пайдаланатын объектілерде – 3 (1 %), атом энергиясын пайдаланатын объектілерде – 3 (1 %).

      Соңғы үш жылдағы авариялардың динамикасы цифрлармен көрсетілген: 2021 жылы – 20, 2022 жылы – 28, 2023 жылы – 21, соңғы 10 жылдағы деректермен салыстырғанда олардың диапазоны жылына 19-28 авария аралығында түрленетінін көрсетеді, бірақ сонымен бірге бұл авариялардың ауырлығы жыл сайын артып келеді. Мысалы, егер 2021 және 2022 жылдары орта есеппен зардап шеккендердің саны авария санына тең болса, 2023 жылы бір авариядан зардап шеккендердің саны беске дейін өсті.

      Авариялардың салалық тәуекел динамикасы бойынша кейбір салаларда өнеркәсіптік қауіпсіздікті және өндірістік бақылауды қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық-техникалық шараларының тиімсіздігі туралы қорытынды жасауға болады, ал осы көрсеткіштерді республикалық мәндермен салыстыру қауіпсіздікті негіздеудің, өнеркәсіптік қауіпсіздікті декларациялаудың және авария тәуекелінің жол берілетін деңгейлерін белгілеудің заңнамалық рәсімдері шеңберінде өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарының тиісінше орындалмайтыны туралы қорытынды жасауға болады.

      Мысалы, 2023 жылдың қорытындысы бойынша:

      көмір саласында 32 қадағаланатын субъект және 10643 қауіпті өндірістік объект тіркелді, нәтижесінде 51 адам зардап шеккен 2 авария болды, олардың 7-сы қаза тапты;

      газ шаруашылығында 6 авария болды, нәтижесінде 3 адам зардап шекті, оның ішінде 1 адам қаза тапты, бұл ретте осы салада 862 қадағаланатын субъект және 14165 қауіпті өндірістік объект жұмыс істейді;

      мұнай-газ өндіру саласында 117 қадағаланатын субъект және 66984 қауіпті өндірістік объект тіркелген, 2 авария, зардап шеккендер жоқ;

      республика бойынша 7478 қадағаланатын субъект және 201554 қауіпті өндірістік объект тіркелді, 21 авария, нәтижесінде 108 адам зардап шекті, олардың 56-сы қаза тапты.

      Осылайша сандық көрсеткіштерді салыстырып тексергенде мыналар анықталды:

      республика бойынша 1 аварияға шаққанда зардап шеккендер санының арақатынасы 5-ті құрайды, көмір саласында – 26, газ шаруашылығында – 1, мұнай-газ өндіру саласында – 0;

      республика бойынша зардап шеккендер арасында қаза тапқандар санының арақатынасы 0,51-ді құрайды, көмір саласында – 0,13, газ шаруашылығында – 0,42, мұнай-газ өндіру саласында – 0;

      республика бойынша қадағаланатын субъектілердің саны мен авариялар санының арақатынасы 356-ны құрайды, көмір саласында – 16, газ шаруашылығында – 143, мұнай-газ өндіру саласында – 58;

      республика бойынша қауіпті өндірістік объектілер саны мен зардап шеккендер санының арақатынасы 141-ді құрайды, көмір саласында – 0,62, газ шаруашылығында – 123, мұнай-газ өндіру саласында – 0;

      республика бойынша қауіпті өндірістік объектілер мен қадағалау субъектілер санының арақатынасы 27-ні құрайды, көмір саласында – 332, газ шаруашылығында – 16, мұнай-газ өндіру саласында – 572.

      Зардап шеккендердің арасында 52 %-ы қаза тапты, 7 %-ы ауыр жарақат, 41 %-ы жеңіл дәрежедегі жарақат алды. Кең таралған пайдалы қазбаларды геологиялық барлауды және оларды бұрғылау-жару жұмыстарын жүргізбей өндіру жөніндегі тау-кен жұмыстарын (19 %) қоспағанда, авариялар көбінесе қауіпті заттарды өндірумен, пайдаланумен, қайта өңдеумен, олардың түзілуімен, сақтаумен, тасымалдаумен (құбыржолмен), жоюмен (33 %), қауіпті техникалық құрылғыларды пайдаланумен (29 %), тау-кен, геологиялық барлау, бұрғылау, жару жұмыстарын, пайдалы қазбаларды өндіру және минералдық шикізатты қайта өңдеу жөніндегі жұмыстарды, жерасты жағдайларындағы жұмыстарды жүргізумен байланысты.

      Туындау орнына келсек, авариялар мұнай және газ өнеркәсібінің (38 %), құрылыс саласының (29 %), тау-кен және көмір саласының (14 %), мұнай-химия, мұнай өңдеу салаларының, мұнай базалары мен автожанармай құю станцияларының (14 %) қауіпті өндірістік объектілерінде жиі орын алады.

      Авариялардың ішінде жыл сайын болатын оқиғаларды атап өтейік. Мысалы, "АрселорМиттал Теміртау" АҚ көмір шахталарындағы ірі авариялар (2021 жылғы қараша "Абай" шахтасында 6 адам қаза тапты; 2022 жылғы қараша "Ленин атындағы" шахтада 5 адам қаза тапты; 2023 жылғы тамызда "Казахстанская" шахтасында 5 адам қаза тапты; 2023 жылғы қазанда "Костенко атындағы" шахтада 46 адам қаза тапты). Мұндай фактілер мемлекеттік орган тарапынан ерекше бақылауға алынуға тиіс.

      Көрсетілетін қызметтер нарығы және мемлекеттік органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы көптеген функцияларының жеке секторға берілуі жауапкершіліктің жоғары деңгейімен және адал бәсекелестікпен қамтамасыз етілуге тиіс. Мысалы, қазіргі уақытта Қазақстанда қауіпті өндірістік объектілерде тау-кен құтқару, газдан құтқару, атқыламаға қарсы жұмыстар саласында 47 кәсіптік авариялық-құтқару қызметі жұмыс істейді.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында шешімдер қабылдаудың жалпы орталығын енгізу және реттеушілік саясаттың мынадай параметрлерін көздейтін тәуекелге бағдарланған тәсілді енгізу пәрменді шаралардың біріне айналады:

      заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің қызметін белгілі бір тәуекел санатына жатқызу;

      берілген тәуекел (қауіп) санаттарына байланысты мемлекеттік бақылау және қадағалау объектілерінің тізбелерін (тізілімін) қалыптастыру;

      қауіпті өндірістік объектілердегі авария қаупін бағалаудың және осындай объектілерді санаттарға бөлудің бірыңғай өлшемшарттарын әзірлеу және енгізу;

      инспекторлардың біліктілігін арттыру жүйесін жетілдіру, оның ішінде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында қызметтер көрсететін мамандықтар бойынша мамандардың біліктілігін растау институтын енгізу.

      Қалыптасқан жағдайда қауіпті өндірістік объектілерде авариялардың туындау қаупін біртіндеп төмендету мақсатында өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік саясатты жетілдіру талап етіледі.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік проблемаларын шешуде цифрлық өнімдерді қолдану мен ілгерілетудің мардымсыздығы

      Мемлекеттік саясатты дамытудың заманауи шарттары өзара іс-қимылдың виртуалды форматының дағдылы болуымен сипатталады: электрондық үкімет, электрондық цифрлық қолтаңба, цифрлық карталар, электрондық әмияндар және т.б. Цифрлық технологиялар мемлекеттік қызмет көрсетудің қолжетімділігі мен ашықтығының негізгі факторына айналуда.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында цифрландыру құралдары аз қолданылады, уәкілетті мемлекеттік органның алдына қойылған мақсаттар мен міндеттерді іске асыру қолеңбек режимінде жүзеге асырылады, ақпарат жинау автоматтандырылмаған.

      Қазіргі уақытта мына мәселелер бойынша платформалық шешімдерді енгізу арқылы республикалық деңгейде цифрлық шешімдерді енгізу және өнеркәсіптік қауіпсіздікті одан әрі дамыту туралы мәселе өткір болып тұр:

      "Газ және газбен жабдықтау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтыруларға сәйкес өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органға тиісті құзырет беру бөлігінде газ толтыру станциялары, газ толтыру пункттері, автогаз құю станциялары иелерінің және өнеркәсіптік тұтынушылардың – қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды сұйытылған мұнай газын сақтау үшін пайдаланатын иелерінің тізілімін жүргізу бойынша. Тізілімді жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2023 жылғы 13 қарашадағы № 607 бұйрығымен бекітілген, оған сәйкес өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы аумақтық бөлімшелер тізілімге енгізу үшін иелердің тізбесін, қажетті мәліметтерді қалыптастырады, жинайды және өңдейді. Осы процес автоматтандырылғанға дейін тізілімді жүргізу "қолеңбек режимінде" жүзеге асырылады;

      қадағаланатын субъектілердің тізбесін жүргізу жөніндегі мемлекеттік міндеттер кешенін шешу үшін өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы бақылау- қадағалау қызметінің ақпараттық жүйесін құру; қадағаланатын субъектілерді тәуекел санаттарына бөлу; қадағаланатын субъектілердің тәуекел деңгейін автоматты түрде есептеу; қадағаланатын субъектілердің қауіпті объектілерінің тізбесін жүргізу; есепке қойылған және есептен шығарылған қауіпті техникалық құрылғылардың тізілімін жүргізу; тіркелген өнеркәсіптік қауіпсіздік декларацияларының тізілімін жүргізу; өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүргізу құқығына аттестатталған ұйымдардың тізілімін жүргізу; қауіпті өндірістік объектілерде қолданылатын технологияларды, қауіпті техникалық құрылғыларды қолдануға берілген рұқсаттардың тізілімін жүргізу; қауіпті өндірістік объектілердегі авариялар мен оқыс оқиғаларды есепке алу; тексерулердің, анықталған бұзушылықтарды жою туралы нұсқамалардың нәтижелерін, қызметке (қызметтің жекелеген түрлеріне) тыйым салу не тоқтата тұру туралы актілерді есепке алу; қауіпті өндірістік объектілердегі авариялар мен оқыс оқиғаларды тексеру актілерін; өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінің қадағалау қызметінің қорытындылары туралы автоматтандырылған талдау бойынша.

      Бұл жүйені енгізу Төтенше жағдайлар министрлігінің архитектурасын дамыту бағыттарының бірі болып табылады ("Зерде "ұлттық инфокоммуникациялық холдингі" АҚ әзірлеген және оны Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі 2022 жылғы сәуірде келіскен), оның іс-шаралары Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігін цифрлық трансформациялаудың жол картасына енгізілген (2023 жылғы ақпанда бекітілген).

      Сондай-ақ халықтың тұрмыс сапасын жақсартуға бағытталған мемлекет бастамаларының бірін іске асыру шеңберінде уәкілетті орган жыл соңына дейін өнеркәсіптік қауіпсіздікті декларациялайтын заңды тұлғаларды тестілеу рәсімін онлайн режимге ауыстыруы қажет, бұл тестілеу рәсімін толық автоматтандыруға, тестілеу процесінің объективті ашықтығына қол жеткізуге, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін жоққа шығарып, көрсетілетін қызметті алушылармен байланысқа түспеуге мүмкіндік береді.

      Осыған байланысты өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында ақпараттық жүйені енгізу ведомство алдына қойылған барлық міндеттерді тиісінше деңгейде іске асыруға мүмкіндік береді.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздікті ресурстармен қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі және ресурстарды (материалдық-техникалық, кадрлық, ғылыми және т.с.с.) пайдаланудың тиімсіздігі

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік негізінен ресурстық құрамдас бөлікке және қамтамасыз етілуге, әр ресурсты пайдаланудың теңгерімділігі мен тиімділігі дәрежесіне, нысаналы пайдаланған кезде олардың жеткілікті болуына байланысты болады.

      Ресурспен қамтамасыз етуші маңызды фактор өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы ұлттық басқару жүйесі болып табылады, оның басқа мемлекеттік реттеуші жүйелерге қарағанда 100 жыл бойы қалыптасу және даму тарихы бар. Мемлекетіміздің тәуелсіздігі кезеңінің өзінде де өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесі үнемі трансформациялауға ұшырап отырды:

      1996 жылға дейін жеке мемлекеттік орган – Қазақстан Республикасының Өнеркәсіпте жұмыстарды қауіпсіз жүргізуді қадағалау және тау-кен қадағалау комитеті;

      1997 жылы Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар агенттігі, 2004 жылы Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі болып қайта ұйымдастырылған Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі мемлекеттік комитетінің құрамында, онда 2014 жылға дейін өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету функциялары шоғырланды;

      2020 жылға дейін Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің құрамында;

      Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі Өнеркәсіптік қауіпсіздік комитетінің құрамында

      Үнемі жүргізілген реформалардың салдары келеңсіз болды және өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесі жалпы міндеті ортақ – қауіпті өндірістік объектілердегі авариялар мен оқыс оқиғалар кезінде туындайтын қауіпті өндірістік факторлардың зиянды әсерінің алдын алу болып табылатын әртүрлі ведомстволық құрылымдардың өзара іс-қимылының үйлесімді тетігінен айырылып қалды.

      Бұған дейін құрылымда мемлекеттік қадағалауды жүзеге асырған 1648 инспектор, 3 мың бірліктен астам құтқарушыдан тұратын, қауіпті өндірістік объектілерде профилактикалық және авариялық-құтқару жұмыстарын орындаған әскерилендірілген кәсіптік авариялық-құтқару қызметтерінің орталық штабы, сондай-ақ құрамында ғылыми қызметті, нормативтік-техникалық құжаттарды әзірлеуді, өңдеуді және инспекторлық құрамды даярлауды жүзеге асырған 4 салалық институт болған ұлттық өнеркәсіптік қауіпсіздік ғылыми-техникалық орталығы болған. Өкінішке орай, 2017 жылы Атырау, Қарағанды, Өскемен және Шымкент қалаларында 4 салалық институты бар ұлттық өнеркәсіптік қауіпсіздік ғылыми-техникалық орталығы таратылды (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 24 мамырдағы № 286 қаулысы), екі кезеңдік рәсімдер арқылы 3 мыңнан астам құтқарушысы бар өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы әскерилендірілген кәсіптік авариялық-құтқару қызметтерінің орталық штабы сатылып кетті. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы ведомстволардың үнемі қайта құрылуы инспекторлардың тұрақтамауына себеп болды, мысалы өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кейбір функциялардың ішінара жергілікті атқарушы органдардың қарамағына берілуі салдарынан авариялар туындаған жағдайда жоғарыдан төмен жедел ден қою жойылды. Ведомствоның ғылыми әлеуеті толығымен жойылды, инспекторлық құрамның біліктілігін арттыру орталықтары, сондай-ақ авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізудің материалдық-техникалық негізі жойылды. Өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесінің штат саны бірнеше рет қысқартуға ұшырауда. Қазіргі уақытта өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында тек 381 инспектор ғана мемлекеттік қадағалауды жүзеге асырады. Авариялық-құтқару жұмыстары, ғылыми қызмет, оқыту және біліктілікті арттыру және т.б. бойынша құзыреттер нарықтық жағдайлардағы аутсорсинг форматына көшті, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын заңды тұлғалар, мамандандырылған нарық субъектілері өнім беруші ретінде әрекет етеді.

      1991 жылмен салыстырғанда мемлекеттік инспекторлар саны 4 есеге азайды, бұл ретте қадағаланатын объектілердің жалпы саны 15 %-ға өсті (1991 жылы – 186 мың, 2023 жылы – 214 мың қауіпті өндірістік объект). Осылайша, 1991 жылы 1 инспекторға 113 объектіден келді, инспекторлар жыл сайын 120 мыңнан астам объектіні қамтыды, ал 2023 жылы 1 инспекторға 561 объектіден келді, инспекторлар жыл сайын 37 мыңнан астам объектіні қамтыды. Инспекторларға жүктелген жұмыс көлемі олардың санымен салыстыруға келмейді. Осыған байланысты еңбекті нормалауды ескере отырып, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы инспекторлардың штат бірліктерінің жетіспеушілігін жою қажет.

      Қалыптасқан жағдайды ескерсек, өнеркәсіп орындарында авариялардың туындауына ықпал ететін жағдайлардың алдын алу жүктелген функциялар мен өкілеттіктерді жүзеге асыру практикада белгілі бір проблемалар тудырады. Бұдан басқа, "инспектор" мәртебесі қазіргі уақытта қатардағы мемлекеттік әкімшілік қызметшілер алдында ешқандай артықшылық бермейді, соның салдарынан қосымша әлеуметтік қолдау шаралары (медицинаға, қоғамдық көлікке, тұруға және т.б. жеңілдіктер) жоқ.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік ұғымдарының аражігін ажыратып, нақты түсінудің маңызы зор, ол көбінесе қадағаланатын қауіпті субъектілердің, өндірістік объектілердің қауіптілігін бағалаудың превентивті жүйесі және олардың қауіпсіздігіне қойылатын талаптарды белгілеу, осы талаптар мен шарттардың іске асырылуын бақылау және мониторингтеу деп түсініледі, ал реактивті саясат мәселелері өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы функцияларды жүзеге асыруға қабілетсіз азаматтық қорғау ведомстволарына жатады.

      Бірқатар жағдайларда авариялардың себептері жабдықты пайдалану мерзімінің асып кетуі, оған сапалы немесе уақтылы қызмет көрсетілмеуі және жөнделмеуі, ойластырылмаған жобалық және техникалық шешімдер, технологиялық және еңбек тәртібінің өте төмендігі болып табылады, бұл жұмыстарды қауіпсіз жүргізу ережелері мен әдістерінің, технологиялық регламенттер мен өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарының бұзылуынан айқын көрінеді.

      Қауіпті өндірістік объектілер үшін мамандар мен персоналды даярлау және қайта даярлау жүйесі тиісті деңгейінде емес. Өнеркәсіптік қауіпсіздіктің жай-күйін жақсарту және қолдау тәсілдерін әзірлеуде ғылымның рөлі жеткіліксіз.

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелері әлемнің барлық елдерінде мемлекеттік саясатты қалыптастыру кезінде басым болып табылады, олар мезгіл-мезгіл өзектілендіріліп, үнемі қолдау көрсетіліп тұрады. Мысалы, Апаттар қаупін азайту жөніндегі Сендай негіздемелік бағдарламасын (2015 – 2030 жж.) Біріккен Ұлттар Ұйымына (БҰҰ) мүше мемлекеттер Хиога негіздемелік іс-қимыл бағдарламасының (2005 – 2015 жылдар) орнына қабылдады және қазіргі уақытта ол дүлей апаттар тәуекелін азайту жөніндегі барынша жан-жақты халықаралық келісім болып табылады. Бұл негіздемелік бағдарлама технологиялық қауіптерді, соның ішінде химия өнеркәсібінің қауіптерін, сондай-ақ радиологиялық, ядролық, биологиялық және басқа қауіптерді қамтиды. Бағдарламада Үкіметтің апаттар тәуекелін азайту бойынша жауапкершілікті жергілікті билік органдары, жеке сектор және басқа да мемлекеттік емес субъектілер сияқты басқа мүдделі тараптармен бөлісуі көзделгені маңызды.

      Апаттар қаупін азайту жөніндегі Сендай негіздемелік бағдарламасы дүлей апаттар тәуекелін айтарлықтай төмендету үшін іс-қимылдың айқын 4 басымдығын және 7 жаһандық мақсатты белгілейді: дүлей апаттар тәуекелін түсіну; дүлей апаттар тәуекелін басқару үшін дүлей апаттар тәуекелдерін басқаруды нығайту; орнықтылықты арттыру үшін дүлей апаттар тәуекелін азайтуға инвестиция салу; тиімді ден қою үшін дүлей апаттарға дайындықты арттыру және қалпына келтіру, оңалту және реконструкциялау процесіндегі "Бұрынғыдан жақсырақ қалпына келтіру" қағидаты.

      Қырғызстан мен Тәжікстанда 2022 – 2023 жылдар аралығында Өнеркәсіптік авариялар туралы конвенция шеңберінде (БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы (UNЕCЕ) БҰҰ-ның Дүлей апаттар қаупін азайту жөніндегі басқармасымен (UNDRR) бірлесіп) "Апаттар қаупін азайту жөніндегі ұлттық стратегиялар мен жоспарлардағы техногендік/өнеркәсіптік авариялар тәуекелдерін есепке алу" жобасы іске асырылғанын атап өткен жөн. Осы жобаның нәтижесінде осы елдер үшін өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелерін қозғайтын стратегиялық ұлттық бағдарламалар дайындалды.

      Реттеушілік саясат және басқарудағы сараланған тәсіл

      Халықаралық тәжірибені талдау өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы реттеушілік саясаттың қажет екені техногендік, экологиялық және әлеуметтік сипаттағы орын алатын сын-қатерлер мен қауіптер туындайтынын көрсетеді. Еуропалық Одақ (ЕО) елдерінде "ақылды реттеу" қағидатына негізделген реттеушілік саясат іске асырылады, ол шешім қабылдаудың, оны іске асыру мен мониторингтеудің әрбір кезеңіндегі әсер етуді кешенді бағалау, мүдделі мемлекеттік органдарды нақты үйлестіру және барлық нысаналы ықпал ету топтарының пікірін есепке алу есебінен реттеу сапасын тұрақты әрі жүйелі жетілдіру деп түсініледі.

      Реттеушілік саясат ережелерді, параметрлер мен тәртіпті белгілейтін реттеу құралдары мен нормаларды қамтиды, оның негізгі құралдары рұқсаттар, бақылау және қадағалау, ақпараттық құралдар болып табылады. Сонымен қатар Қазақстанда ілгерілетіліп жатқан мемлекеттік араласуды қайта реттеу саясаты аясында дамыған елдерде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік реттеу өзгеріссіз қалады.

      Әлемде өнеркәсіптік қауіпсіздікті мемлекеттік басқаруда сараланған тәсіл қолданылады, атап айтқанда, реттеу саласын шектеу, мысалы, өндірістік тәуекелдері аз салаларда қадағалау жасамай, тау-кен өнеркәсібіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздікті заңнамалық реттеу (АҚШ, Канада, Аустралия, Англия, Жапония, Ресей). Көптеген елдерде тәуекелді бағалау жүйесін енгізу және объектілерді мемлекеттік бақылау мен қадағалау дәрежесіне тікелей әсер ететін қауіптілік деңгейі бойынша санаттарға бөлу үрдісі байқалады.

      Әлемдік практикада авариялық-құтқару қызметін ұйымдастырудың да өзіндік ерекшеліктері бар. Көбінесе құтқару қызметтерінің әртүрлі өндірістік тәуекелдерге байланысты салалық мақсаты бар. Мысалы, тау-кен саласында тұйық кеңістіктегі жұмыс, көрінудің шектелуі, тозаңдану, кен атмосферасында адам денсаулығына зиянды газдардың болуы және т.б. ескеріледі. Дамыған елдерде авариялық-құтқару жұмыстарын тиімді ұйымдастыру аварияларды жою және құтқару жұмыстарын жүргізу бойынша кәсіптік оқытудан өткен мамандардың, заманауи озық арнайы жабдықтардың болуы мен қолданылуын талап етеді.

      Әдетте, құтқару қызметтері бірнеше жедел жасақтары мен өздерінің оқу орталықтары бар ірі ұйымдар болып табылады. Мысалы, Англия көмір өнеркәсібінің тау-кен құтқару қызметі алты жасақтан тұрады: жедел – 4; оқыту орталығы – 2. Англияда заңнамалық деңгейде құтқару қызметін ұстауға арналған аударымдар өндірілген 1 тонна көмір үшін 0,16 фунт стерлинг есебінен жүргізіледі. Авариялық-құтқару қызметін көрсету тәулігіне 24 сағат бойы жүзеге асырылады, тау-кен құтқару қызметімен авариялық-құтқару қызметін көрсетуге шарт жасамайынша, көмірді өндіру және байыту бойынша жұмыстарды жүзеге асыруға тыйым салынады. Аустралияның тау-кен құтқару қызметі 4 құтқару станциясынан, газ-талдамалық қызметтен, жабдықты баптау және тексеру қызметінен, заманауи телеметриясы мен басқару жүйесі бар оқу шахтасынан, теориялық дайындыққа арналған оқу сыныптарынан, авариялар туындаған кездегі тау-кен жұмысшыларының іс-әрекетін, виртуалды көмір шахтасы жағдайында аварияларды жою кезінде бөлімшелердің іс-әрекеттерін пысықтауға мүмкіндік беретін "виртуалды шындық" кешенінен тұрады.

      Өндірістік объектілерде өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесін қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды белгілеу оның қажетті элементі болып табылады. Бұл ретте кәсіпорындардың өздері жоғары технологиялық жабдықты, телеметрия мен өндірісті басқарудың автоматтандырылған жүйелерін, авариялық құлақтандыру жүйелерін, персоналдың орнын анықтай отырып мониторингтеуді және т.б. қолдану арқылы белгіленген талаптардан тыс барлық талаптарды орындауға бет бұрған.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздікте цифрлық өнімдерді қолдану

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында, жоғарыда айтылғандай, Еуропалық Одақ елдерінде қауіпсіздік, еңбекті қорғау және экология мәселелері бойынша кешенді түрде ақпараттық online платформалар қолданылады. Мысалы, статистикаға, сауалнамаларға және жалпыға қолжетімді деректерге негізделетін OSH Barometer, тәуекелдерді интерактивті онлайн бағалауға арналған OiRA. Қолданылатын цифрлық құралдарға ұқсас Қазақстанда online режимде қауіптілік деңгейін бағалауды, өңірлер мен салалар, қауіпті өндірістік объектілердің типтері бөлінісінде авариялар мен оқыс оқиғаларды болжауды қамтамасыз ететін цифрлық қауіпсіздік картасын енгізу қажет. Барлық дерлік дамыған елдерде авариялар мен оқыс оқиғаларды, өндірістегі жазатайым оқиғаларды тіркеу үшін кәсіпорынның тиісті есептерін жедел қалыптастыруға мүмкіндік беретін цифрлық өнімдер пайдаланылады. Әлемде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы цифрлық өнімдерді қолданудың тағы бір ерекшелігі – қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қажетті ақпараттың жүйеге келтірілген базасы. Мысалы, Америка Құрама Штаттарында мемлекеттік сайт жұмыс істейді, онда OSHA Quick Card электрондық карталары (оның ішінде көтергіштер, иіс газы, құрылыс қауіптіліктері, электр қауіпсіздігі, күкіртсутек, рұқсатты қажет ететін тұйық үй-жайлар), OSHA ақпараттық бюллетеньдері (https://www.osha.gov/winter-weather/osha-resources) ұсынылған.

      Сондай-ақ дүлей апаттар кезінде көмек беру және федералдық жергілікті және жеке серіктестер арасында дерек алмасу үшін ақпараттық сайттың (DAIP) тәулік бойғы жұмысына мемлекеттік деңгейде қолдау көрсетіледі (https://www.disasterassistance.gov/about-us/overview).

      Авариялардың бірыңғай электрондық банкін құрған кезде Ирландияның (https://webapps.hsa.ie) Қауіпсіздік басқармасының электрондық құралдарды, оның ішінде BeSMART.ie, HSLearning.ie және WorkPositive.ie (https://www.hsa.ie/eng/ business_ services_ portal/e-tools) қолданудағы тәжірибесін пайдалануға болады. Онлайн платформа ұсынатын https://hsalearning.ie қауіпсіздік курстары тегін әрі тәулік бойы және демалыссыз жұмыс істейтінін атап кеткен жөн. Курстар салалық ерекшелік пен қызметтің әртүрлі бағыттарын ескере отырып көзделген (шамамен 30 курс), бір жұмыс берушіден келген топты оқытуға мүмкіндік бар. BeSmart қосымшасы қадағаланатын субъектілерге (бөлшек сауданы, қонақүй бизнесін, өндірісті, көрсетілетін қызметтерді, құрылыс пен агробизнесті қоса алғанда, әртүрлі секторлардағы жүзден астам әртүрлі бизнес типтерін қамтитын) қауіпсіздік туралы өтінішті тегін дайындауға және тәуекелдерге бағалау жүргізуге мүмкіндік беретін онлайн құрал болып табылады. Қауіпсіздікті қамтамасыз етуге барлық қажетті ақпараттың бір ақпараттық ресурста шоғырлануы елеулі артықшылық болып табылады.

      Тұтынушылар мен кәсіпорындарды өнімдер, материалдар, олар өндірілетін жағдайлар және олардың орнықты даму көрсеткіштері туралы ақпарат бере алатын өнімнің цифрлық паспорттары (DDP) Қазақстанда енгізудің жарқын мысалы болып табылады (https://unece.org/info/publications/pub/387846).

      Сондай-ақ Гонконгта өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында әртүрлі цифрлық өнімдер (https://www.oshc.org.hk/eng/main/osh_info/osh_assess_tools/), мысалы, әр салаға арналып жасалған бақылау тізімін пайдаланып, тексеру процесін жүргізуге мүмкіндік беретін веб-қосымша кеңінен қолданылады.

      Жұмыскердің қауіпсіз жүріс-тұрыс талаптарына сәйкестігін бағалау үшін онлайн құралдарды қолдану тәжірибесі қызығушылық тудырады, қауіпсіздік маңызы шешуші болатын лауазымдарда, әсіресе қауіпсіз жұмыс орнын қамтамасыз ету үшін қауіпсіздік рәсімдері сақталуы қажет алдыңғы қатарлы лауазымдарда қолданылады (https://www.rrp.com.au/wellbeing/online-safety-workplace-safety-assessment/).

      Сондай-ақ коммерциялық цифрлық өнімдерді ілгерілетудің көптеген нұсқаларын, мысалы авариялар туралы есептердің онлайн кітабын (https://accidentreportbook.com), авариялар, қауіптіліктерді сәйкестендіру туралы есептерге арналған, жұмыс орнындағы қауіптіліктерді басқару және т.б. бағдарламалық қамтылымды қоса алғанда, қауіпсіздік мәселелерінің кең спектрі бойынша (https://www.incidentreport.net/product.php), өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында оқыту жөніндегі модульдік платформаны атап көрсетуге болады (https://www.testportal.net/en/product/skills-and-knowledge-online-assessment).

      Цифрлық технологияларды қолдану және интерактивті online платформаларды енгізу Еуропалық Одақ елдерінде іске асырылғандай, деректерді жинауға, талдауға және олардың негізінде елдегі және нақты кәсіпорындағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің жай-күйін болжауға мүмкіндік береді.

      Ресурстар, бақылау және мониторинг

      Әлемде басқаруда көбінесе ұйымдардың қызметі ешкімге зиян тигізбеуі үшін қажетті талаптар мен шаралар кешенін айқындауға бағытталған өнеркәсіптік қауіпсіздік, еңбекті қорғау және экология (environment, health and safety (ЕHS) немесе HSЕ) мәселелерін кешенді басқару қолданылады. Қазақстанда бұл мәселелерді әртүрлі мемлекеттік органдар реттейді. Сондай-ақ кейбір елдерде салалық ерекшелік ескеріліп, қызметтің анағұрлым жарақаттану қаупі бар түрлері жеке ведомствоға бөліп шығарылады. Мысалы, АҚШ-та бір мезгілде екі басқарма жұмыс істейді, оның бірі – Тау-кен ісіндегі қауіпсіздік және денсаулық сақтау басқармасы бойынша (MSHA) АҚШ-тың бүкіл аумағындағы тау-кен өндіру өнеркәсібіндегі қауіпсіздік бойынша барлық мәселелерді үйлестіреді, екіншісі – Еңбекті қорғау басқармасы (OSHA), басқа салалардағы қауіпсіздікті үйлестіреді (басқа федералды органдардың юрисдикциясы, сондай-ақ 1954 жылғы Атом энергиясы туралы заң қолданылатын салаларды қоспағанда). OSHA қызметі 26 штаттағы аумақтық органдарға қолданылады, ал қалған штаттарда жергілікті билік өндірістік қауіпсіздік саласындағы жұмысты өз күштерімен жүргізеді. Олардың реттеушілік саясаты да әртүрлі заңнамалық актілерде, MSHA үшін – тау-кен ісіндегі қауіпсіздік және денсаулық сақтау туралы заңда (1977 жылғы), OSHA үшін – еңбекті қорғау туралы заңда (1970 жылғы) көрініс тапқанын атап өтеміз. MSHA қауіпсіздік мәселелері бойынша өзінің барлық қатысушылары арасындағы өзара іс-қимылды нормативтік-құқықтық реттеу, қауіпсіз жұмыстарды жүргізу стандарттарын енгізу және қолдану, оның ішінде олардың орындалуын сақтау (тексерулер жүргізу, айыппұлдар салу және т.б.), бейіндік оқыту, жұмыс берушілерге консультациялар беру арқылы үйлестіреді. 8,7 миллионға жуық өндірістік объект және жеке сектордағы 106 млн-нан астам жалдамалы жұмыскер MSHA-ның қадағалауында. MSHA аумақтық органдарында 10 өңірлік бөлімшеге бағынатын 80 жергілікті өкілдік бар. Жыл сайын инспекторлар өнеркәсіптік өндіріс объектілеріне 30 мыңға жуық тексеру жүргізеді. MSHA міндетті өнеркәсіптік қауіпсіздік бағдарламалары жөніндегі іс-шаралармен қатар оларды мынадай алгоритм бойынша ерікті негізде жүргізеді:

      субъектілердің (ізденушілердің-бағдарламаларға әлеуетті қатысушылардың) MSHA аумақтық органына бағдарламаға қатысуға және талаптарға сәйкестігін көрсетуге арналған техникалық тапсырма алуға өтініш беруі;

      тапсырма негізінде ұсыныстар әзірлеп, оларды өңірлік органға ұсыну, қаралып, бекітілгеннен кейін кәсіпорындарды кешенді тексеру және оларды аттестаттау жүргізіледі;

      кешенді тексеруден сәтті өткен кәсіпорындар өндірістік қауіпсіздік бағдарламаларының біріне енгізіледі;

      бағдарламаларға қатысушылардың кейіннен жыл сайын өнеркәсіптік қауіпсіздік бағдарламаларының ішкі аудитінен өтуі;

      3-5 жылда 1 рет не өндірісте жазатайым оқиға болған немесе жұмыскерлерден шағым түскен жағдайда жоспардан тыс тәртіппен MSHA-ның (қайта аттестаттау) жоспарлы көшпелі тексеруінен өту.

      Ресей Федерациясында өнеркәсіптік қауіпсіздік, еңбекті қорғау және экология (environment, health and safety (ЕHS) немесе HSЕ) мәселелерінің кешені қағидаты бойынша бақылаудың орталықтандырылған өнеркәсіптік қауіпсіздік моделі қолданылады. Бұл функционал белгіленген қызмет саласындағы, сондай-ақ технологиялық және атомдық қадағалау саласындағы мемлекеттік саясатты және нормативтік-құқықтық реттеуді әзірлеу мен іске асыру функцияларын жүзеге асыратын федералдық атқарушы орган – Экологиялық, технологиялық және атомдық қадағалау жөніндегі федералдық қызметке (Ростехнадзор) жүктелген. Бақылау-қадағалау қызметі тікелей аумақтық органдар арқылы басқа федералдық мемлекеттік билік органдарымен, Ресей Федерациясы субъектілерінің мемлекеттік билік органдарымен, жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен, қоғамдық бірлестіктермен және басқа ұйымдармен өзара іс-қимыл жасай отырып жүзеге асырылады.

      Әртүрлі елдерде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы бақылау-қадағалау қызметі шеңберінде тексеру жүргізу кезеңділігінің өз ерекшеліктері бар. Мысалы, Канадада қауіпті өндірістік объектілерді жоспарлы тексеру жылына 4-6 рет жүзеге асырылады, бұдан басқа, жоспардан тыс тексеру жүргізіледі. Тексерілетін субъектілерге алдын ала хабарлау жүргізілмейді. Өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарын бұзғаны үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік көзделген.

      Ресей Федерациясында заңды тұлғалар, жеке кәсіпкерлер пайдаланатын қауіпті өндірістік объектілерге қатысты жоспарлы тексерудің кезеңділігі ықтимал қауіптілік деңгейіне байланысты олардың қауіптілік сыныбын ескере отырып белгіленеді. Қауіптіліктің I немесе II сыныбындағы өндірістік объектілерді тексеру бір жылдың ішінде бір реттен жиілетпей, III сыныбындағы – үш жыл ішінде бір реттен жиілетпей жүргізіледі, IV сыныбында жүргізілмейді.

      Кез келген қызмет саласы үшін, әсіресе білім өте маңызды фактор болып табылатын өнеркәсіптік қауіпсіздік үшін қажетті құзыреттер жиынтығына ие болуға тиіс еңбек (кадр) ресурстары негізгі ресурс болып табылады. Дамыған елдерде өнеркәсіптік қауіпсіздік бойынша оқыту және біліктілікті арттыру мәселесі Қазақстандағыдай заңнамалық деңгейде реттеледі, бірақ өзінің елеулі айырмашылықтары бар. Мысалы, Америка Құрама Штаттарында Ұлттық еңбекті қорғау институты (NIOSH) оқытуды ұйымдастыру мен өткізудің шектеулі құқығын алған және NIOSH есебінен қаржыландырылатын білім беру және зерттеу орталықтарының тізілімін жүргізеді. Сол сияқты, Германияда курстар өткізетін оқу орындары міндетті түрде лицензиялаудан өтеді, сақтандыру қоры есебінен қаржыландырылады. Оңтүстік Кореяда мемлекеттік деңгейде Кореяның қауіпсіздік агенттігі (KOSHA) базасында тегін оқыту көзделген. Финляндияда мемлекет деңгейінде оқытуды Финляндияның Еңбек қауіпсіздігі орталығында емтихан тапсырғаннан кейін міндетті түрде тіркеле отырып, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді оқу бағдарламалары негізінде Финляндия Өндірісте денсаулық сақтау институты жүргізеді. Ұлыбританияда қауіпсіздік саласындағы консультанттардың тізілімі енгізілді.

4-бөлім. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік саясатты дамыту пайымы

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаты қауіпті өндірістік объектілер туралы цифрлық жүйелерден алынатын жедел ақпарат негізінде шешімдер қабылдаудың бірыңғай орталығы бар "SMART SAFЕTY" басқарудың циклдік сервистік моделі шеңберінде қауіпті қызметтің барлық салаларында өнеркәсіптік қауіпсіздікті ассимиляциялау жолымен өндірістегі бұзушылықтарды, аварияларды, оқыс оқиғаларды, жазатайым оқиғаларды азайту арқылы ел экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесу болып табылады.

      Тұжырымдама ведомствоаралық және салааралық сипатта болады, өйткені кез келген өндірістік объект өзінің табиғатына қарай бір уақытта әртүрлі қауіп көзі болады, ол бір мезгілде техногендік, экологиялық, экономикалық, өрт, көліктің және өзге де қауіп төндіруі мүмкін.

      Осыған байланысты қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік сектораралық кешенді сала болып табылады, оны басқару жүйенің циклді әрі тұйық болуын талап етеді. Сонымен қатар қолданыстағы институттарды (қауіпсіздіктің ядролық, өрт, көліктік, экологиялық және басқа да түрлері) интеграцияланған түрде басқару қажеттігі Қазақстанда өнеркәсіптік қауіпсіздікті дамытудың қазіргі кезеңінің өзіне тән ерекшелігі болып табылады, олардың әрқайсысы жеке-жеке қауіпті өндірістік объектілердің өнеркәсіптік қауіпсіздігінің әкімшілік-құқықтық режимін құқықтық реттеу құралдарын толық көлемде қамтымайды.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы реттеушілік саясаттың пайымы қауіпті өндірістік объектіні верификациялау және оны белгіленген барлық қауіпсіздік талаптарына валидациялау кезінде ұлттық өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесінің барлық компоненттерін мемлекеттік басқарудың жаңа циклдік сервистік моделін құру болып табылады.

      Әсері салалық аспектіде де, өңірлік аспектіде де өндірістегі аварияларға, оқыс оқиғаларға және жазатайым оқиғаларға алып келуі мүмкін өндірістік қауіптердің бүкіл спектрін белгілеуге екпін берілетін болады. Салалық және өңірлік ерекшелікті ескере отырып, мемлекеттік органдардың, қадағаланатын субъектілердің және мамандандырылған нарық субъектілерінің қызметін үйлестіру арқылы барлық компоненттерді бірыңғай тетікке біріктіретін базалық өлшемшарттар мен есептеу формулаларын пайдалана отырып, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы бағдарлар мен тәсілдер шеңбері құрылатын болады.

      Қауіпті өндірістік объектілерді сәйкестендіру, қауіптілік деңгейін айқындау, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүргізуге аттестаттау жөніндегі реттеушілік саясат қызметті жүзеге асыруға қойылатын талаптарды жүйелеуді және цифрлық құралдарды енгізуді ескере отырып, қайта қаралатын болады. Осыған байланысты өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесін цифрлық трансформациялаудың пайымы "Smart Safety (ақылды қауіпсіздік)" моделіне негізделген мемлекеттік мониторингтің ақпараттық жүйесін енгізуге негізделеді, ол өнеркәсіптік қауіпсіздіктің және реттеушілік саясатты толық цифрлық іске асыруды қамтамасыз ететін барлық негізгі мемлекеттік дерекқорлармен интеграцияланатын өнеркәсіптік қауіпсіздіктің барлық қажетті компоненттерін реттеу үшін іргетасқа айналады.

      Осы бағыттағы жұмыс қолда бар ресурстармен қамтамасыз етілу ескеріле отырып жүргізілетін болады, сондықтан өнеркәсіптік қауіпсіздікті ресурстармен қамтамасыз ету пайымы ресурстық әлеуетті үнемі өрістете отырып, ресурстардың тиімділігімен және оларды пайдаланудың теңгерімдігімен негізделген. Бұл техника мен технологияларға, даярланған мамандарға, ұзақ мерзімді перспективада жүйелі, үздіксіз және тиімді жұмыс істеуге қажетті ғылыми әзірлемелерді енгізуге қатысты болады.

      Өндірістік объектілердің қауіптілік деңгейін азайтуға және авариялар мен оқыс оқиғаларға қатысты превенцияға бағытталған негізгі қорларды жаңарту, қауіпті объектілерді жаңғырту және техникалық қайта жарақтандыру, ресурсын жұмсап болған және жарамдылық қоры шектеулі қауіпті объектілердің жабдықтарын пайдаланудан шығару, мемлекеттік қолдау шаралары жүзеге асырылатын болады.

      Қазақстанда өнеркәсіптік қауіпсіздікті дамытудың циклдік сервистік жаңа моделі мемлекеттік органдардың, өндірістік бақылау субъектілерінің, мамандандырылған нарық субъектілерінің құзыретін нақты ажырату, жауапкершілікті бекіту және ақпараттық технологияларды дамыту және заңнаманы жаңарту есебінен өндірістегі авариялар мен оқыс оқиғаларға жол бермеу үшін мүмкіндіктерді пайдалану кезінде олардың тиімді өзара іс-қимылын мемлекеттік мүдделер орталығына айналдыруға тиіс. Мемлекет кәсіпорындардың қызметін реттеуде өзінің қатысуын барынша азайту бойынша кезеңдік шаралар жүргізіп, өнеркәсіптік қауіпсіздіктің басымдығын сезіне отырып, мамандандырылған нарық субъектілерінің қызметін реттеудегі ашықтыққа және өнеркәсіптік қауіпсіздіктің институционалдық инфрақұрылымын дамытуға жәрдемдесе отырып, шешімдер қабылдаудың бірыңғай орталығы бар мемлекеттік басқарудың вертикалін құру арқылы қауіпті өндірістік объектілерде 100 %-дық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге назар аударады.

5-бөлім. Дамудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

      Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік саясатты дамыту мынадай негізгі қағидаттарды сақтау арқылы қамтамасыз етілетін болады:

      тәуекелдерді бағалауға негізделген басқарудың жүйелілігі, циклділігі және тұйық болуы (қауіпсіздікті тиімді басқару тәуекелдерді анықтау мен оларды басқаруды, саясат пен рәсімдерді әзірлеуді, оқытуды қамтамасыз етуді, қуатты қауіпсіздік мәдениетін құруды, сондай-ақ қорғану құралдарын пайдалануды, ұдайы тексеруді, төтенше жағдайларға әзір болуды және оқиғалар туралы хабарлау жүйелерін қамтиды);

      халықаралық нормаларды үндестіру, ғылыми әзірлемелер мен инновациялық шешімдерді енгізу, өндіріс пен технологияларды жаңғырту кезіндегі прогресс пен теңгерімділік;

      өзара іс-қимыл мен жауапкершілік – ұзақ мерзімді және өзара тиімді ынтымақтастық пен тұрақты диалог есебінен мамандандырылған нарық субъектілерін қадағаланатын субъектілердегі қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысуға белсенді тарту;

      мемлекеттік саясатты іске асырудың барлық сатыларында оны қалыптастыру және іске асыру кезінде толық көлемде және ашық қолжетімділікте берілетін ақпараттың бүкпесіздігі, ашықтығы, жеделдігі және анықтығы, қауіпсіздікті қамтамасыз етуге тартылған барлық жауапты тұлғалардың хабардар болуы және ақпарат алуы;

      қауіптілік деңгейін ескере отырып, қауіпті өндірістік объектіні қорғаудың саралануы мен айрықшалығы, оның ішінде қауіптілік деңгейіне байланысты қауіпті өндірістік объектілердегі қызметті мемлекеттік қадағалау дәрежесі;

      ЕSG қағидаттары мен "қауіпсіз өндіріс" кәсіпкерлік қызметтің өндірістік, әлеуметтік және қоршаған ортаға оң әсер етуі есебінен әсерді барынша азайтуға және тұрақты дамуға жәрдемдесуге бағдарлануды көрсетеді. Қауіпсіз әдістер мен технологияларды енгізу теріс әсер етуді азайтуға, компанияның беделін арттыруға көмектесіп, шығындарды ұзақ мерзімді үнемдеуге алып келуі мүмкін.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік саясатты дамытудың тұжырымдамалық жаңа траекториясы үш бағытқа негізделген – құқықтық және техникалық реттеу, шешім қабылдауға арналған цифрлық құралдар және өндірістегі авариялардың, оқыс оқиғалардың, жазатайым оқиғалардың алдын алуға арналған базалық әдістемелік аппарат. Сондықтан нысаналы бағдар ретінде реттеушілік саясат нақтыланып, цифрлық өнімдер барынша пайдаланылады, өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі әдістемелік аппарат кеңейтіледі. Бұл өнеркәсіп орындарындағы техникалық қуаттарға қайта инвестициялау үшін ынталандырушы жағдай жасай отырып, жабдықтың техникалық жай-күйін бағалауды және болжауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Жүргізіліп жатқан шаралар, сайып келгенде, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында тексеру жүргізу кезінде сыбайлас жемқорлықты жоюға мүмкіндік береді.

      Тұжырымдамада үш негізгі бағыт бөліп көрсетілген.

      1-бағыт. Жүйелік тәсіл негізінде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы реттеушілік саясатты дамыту

      Қауіпті өндірістік объектілерді сәйкестендіру, өндірістік объектінің жалпы қауіптілік деңгейін айқындау, қауіпті өндірістік объектілерді декларацияланатындарға жатқызу, аттестаттау және рұқсат ету шарттары және т.б. мәселелерін қозғайтын заңнамалық нормалар күшейтілетін болады.

      1. Өзін-өзі сәйкестендіру және қауіпті өндірістік объектілерге тиесілігі бойынша нормативтік-әдістемелік құралдарды дамыту ерекше назарда болады.

      Әдістемелік аппаратты кеңейту және қауіпті өндірістік фактордың типін, оның ішінде қауіпті заттарды, бұйымдарды, материалдарды, техникалық құрылғыларды және т.б. ескере отырып сараланған тәсілді енгізу қауіпті өндірістік объектілерге жатқызудың негізі болады.

      Қауіпсіздік талаптарын бұзуды санаттарға бөлу жүйесі пысықталып, енгізіледі, жедел ден қою шараларының сыныптауыштары айқындалып, тәуекелдерді бағалау өлшемшарттары қайта қаралатын болады.

      Өндірістік объектінің қауіптілігін және барлық ілеспе процестерді, оқытудың бақылау-қадағалау рәсімдерін және т.б. сапалы бағалау үшін цифрлық өнімдер мен функционалдық құралдарды енгізу әдістемелік жағынан қамтамасыз етілетін болады.

      Мыналар:

      нақты қауіпті өндірістік объектінің немесе оның қандай да бір белгі (мысалы, салалық тиесілілігі) бойынша біріктірілген түрінің қауіптілік деңгейін бағалау;

      қауіпті өндірістік объектілерді (түрлерді) әрқайсысы үшін мемлекеттік бақылауды жүзеге асырудың оңтайлы режимі белгіленетін объектілер топтарының біріне жатқызу өлшемшарттарын айқындау;

      қауіпті өндірістік объектілерде қолданылатын жабдықтың қалдық ресурсын айқындау тәртібі мен кезеңділігін, оны қауіпсіз пайдалану мерзімдерін ұзарту тәртібін және т.с.с. айқындау бойынша реттеуішілік нормаларды қайта қарау нормашығармашылық объектісі болады.

      Қадағаланатын субъектіде қауіпті өндірістік объектілердің шоғырлануы авариялардың туындау әлеуетін айқындайды. Егер ол жоғары деп бағаланса, осы субъектіде тиісті қауіпсіздік жүйелерін құру және оған қызмет көрсету талап етіледі.

      Тәуекелге бағдарланған тәсілде авариялылықтың көріністері авариялардың туындау жиілігімен ғана емес, сондай-ақ ауқымымен, яғни салдардың ауырлығымен сипатталады. Кез келген авария бір-біріне ұқсамайды және оның залалы көптеген факторларға байланысты.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздікті басқарудың қолданыстағы жүйесі "постфактум" деректеріне негізделеді (авариялар мен оқыс оқиғалардың саны, жазатайым оқиғалардың саны және олардың ауырлығы және т.б.) және осы жүйедегі ақауларды көрсетіп қана ден қоя алады. Жаңа модельде жүйе аварияларды, оқыс оқиғаларды, жазатайым оқиғаларды күтпей-ақ, бар қауіпті анықтау (сәйкестендіру), осы қауіптердің көріну тәуекелдерін бағалау, тәуекелдердің есебін және саралауды жүргізу, алдын алу шараларын жүргізу бірінші кезектегі шараларға айналатын жұмыстың проактивті форматына қайта бағдарлануға тиіс деп болжанады. Тәуекелдерді азайту және жою жөніндегі іс-шараларды егжей-тегжейлі жоспарлау, осы іс-шараларды міндетті және толық орындау еңбек қауіпсіздігін басқаруға, авариялар мен оқыс оқиғалардың алдын алуға, өндірістегі өндірістік жарақаттану деңгейін айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді.

      Қауіпсіздікті басқарудың жаңа циклдік "сервистік" моделінің форматы негізгі жеті компоненттен тұрады: қауіптерді сәйкестендіру (анықтау); тәуекелдерді талдау, есептеу және саралау (шамасы бойынша бағалау); қауіпсіз еңбекке бейімділік декларациясы; ресурстармен қамтамасыз ету; тәуекелдерді басқару); бақылау және мониторинг; көрсеткіштерді өлшеу; алдын алу және түзету шаралары.

      Нысаналы қызметтің фокусы "айқындай алған нәрсені ғана басқаруға болады" деген басқару постулатына негізделген.

      2. Қауіпті өндірістік объектілердің өнеркәсіптік қауіпсіздігінің нормативтік-құқықтық режимі қауіпті өндірістік объектілердегі авариялардың тәуекелдерін болжаудың, анықтаудың, талдаудың және бағалаудың тиімді жүйесін, өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз етудің, ықтимал авариялардың салдарын жоюдың сенімді жүйесін құруға бағытталған қызмет қағидаларының, іс-қимыл алгоритмінің немесе жүріс-тұрыс нұсқаулықтарының жиынтығынан тұрады. Өнеркәсіптік қауіпсіздікті нормативтік-техникалық және құқықтық реттеудің айқын сипаты оның субъектілері мен қауіпті өндірістік объектілердің көптігі мен алуан түрлілігі болып табылады. Осыған орай реактивті сипаттағы біріздендірілген нормалар нақты қауіпті өндірістік объектінің ерекшелігі ескеріліп, ретке келтірілген жүйеге тоғысуға тиіс.

      Қауіпті өндірістік объектілерді қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз етудің шарттары мен ерекшеліктерін белгілейтін және олардағы авариялардың алдын алуға мүмкіндік беретін және олар туындаған жағдайда теріс салдарды оқшаулауды және жоюды қамтамасыз ететін нормативтік құқықтық актілер мен нормативтік-техникалық құжаттар жүйесі дамыған елдердің нормаларымен үндестіру негізінде толық жүйелендіріліп, өзектілендірілетін болады.

      Қауіпті өндірістік объектіні жобалауға, салуға, пайдалануға, кеңейтуге, реконструкциялауға, техникалық қайта жарақтандыруға, консервациялауға және жоюға, сондай-ақ қауіпті өндірістік объектілерде қолданылатын техникалық құрылғыларды дайындауға, монтаждауға, баптауға, қызмет көрсетуге және жөндеуге қойылатын өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарының отандық ерекшелігі ескеріліп, барынша үндестірілетін болады.

      Нормативтік реттеу өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы қызмет түрлерін лицензиялаудың ұлттық рәсімдерін, талаптары мен шарттарын, сондай-ақ қауіпті өндірістік объектілерде техникалық құрылғыларды қолдану тәртібі мен шарттарын, сондай-ақ қауіпті өндірістік объектілерді пайдаланатын ұйымдардың жұмыскерлерін (мамандары мен персоналын) даярлау және аттестаттау жөніндегі ұлттық рәсімдер мен талаптарды жақындастыруға бағытталатын болады.

      3. Өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелері бойынша өзін-өзі реттеу және аккредиттеу институттарын дамыту жөніндегі жұмыс жалғасады, бірақ тәуекелге бағдарланған сараланған тәсіл тұрғысында жалғасады.

      Мамандандырылған нарық субъектілерінің жауапкершілігін күшейту есебінен өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы "сервистік басқару моделіне" көшу жөніндегі реттеушілік нормалар қайта қаралатын болады.

      Тұжырымдамада өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын заңды тұлғалардың – мамандандырылған нарық субъектілерінің, оның ішінде кәсіптік авариялық-құтқару қызметтерінің (бұдан әрі – КАҚҚ) қызметіндегі реттеушілік саясатты өзектілендіру көзделген.

      Мысалы, КАҚҚ өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі декларацияға енгізілетін болады, оларды аттестаттау рәсімі қатаңдатылып, меншікті жабдықтар мен жарақтандырудың болуы жөніндегі нормалар енгізілетін болады, КАҚҚ күштері мен құралдарының топтарын, олардың тендерлік құжаттама талаптарына сәйкестігін есепке алуды мониторингтеу енгізілетін болады. Осыған ұқсас реттеу реформалары өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын басқа заңды тұлғаларға да қатысты болады. Бұдан басқа, көрсетілетін қызметтер мен жұмыстардың сапасын және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы қызметтерді берушілердің жауапкершілігін қамтамасыз ету үшін рұқсат беру құжаттарын кері қайтарып алу және қызметті жүзеге асыру құқығын тоқтата тұру енгізілетін болады.

      2-бағыт. Өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесінің цифрлық трансформациясы

      Жаңа заңнамалық бастамалар іске асырылатын болады. Жаңа ведомстволық цифрлық өнімдерді барлық негізгі мемлекеттік дерекқорлармен толық интеграциялау көзделеді. Ең алдымен, цифрландыру қызмет түріне, өлшемділігіне, өндірістік объектілер санына қарамастан, барлық субъектілер үшін тең қолжетімділікті қамтамасыз ете отырып, қолданыстағы тетіктерді оңайлатуға, барлық рұқсат ету процестерін оңтайландыруға және ашық етуге мүмкіндік береді. Бұл құрал әрбір қауіпті өндірістік объектінің қауіптілік деңгейіне сәйкес көлемде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі жауапты тұлғалардың қарсы міндеттемелері үшін сараланған тәсілді қамтамасыз ететін байланыстырушы буын болады.

      1.  Авариялардың тәуекел дәрежесі және олардың салдарының ауқымы бойынша қауіпті өндірістік объектілердің тізбесін және қауіпсіздікті қамтамасыз етудің қажетті деңгейіне сәйкес келуге мүмкіндік беретін шараларды жүйелендіру реттеуді цифрландыру және саралау арқылы барлық қатысушылармен өзара іс-қимылдың жаңа әдістері үшін негіз болады.

      Ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігін қамтамасыз ететін өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы басқарудың жаңа транспарентті цифрлық моделінің нысаналы мақсаты негізгі өндірістік қорларды жаңғыртуға, инновациялық технологияларды енгізуге, заманауи жабдықтар мен қауіпсіз материалдарды қолдануға, кадр құрамының біліктілік сапасын арттыруға жәрдемдесу болады. IT-құралдар мен онлайн-жүйелерді қолданудағы үздік практиканы бейімдеуді ескере отырып, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы барлық реттеушілік өріс цифрлық форматқа көшірілетін болады.

      "Smart Safety (ақылды қауіпсіздік)" моделін іске асыру көзделген, ол өнеркәсіптік қауіпсіздіктің барлық қажетті компоненттерінің негізі үшін іргетасқа айналады.

      2. Өнеркәсіптік қауіпсіздікті цифрлық дамытудың басымдығы мемлекеттік мониторинг жүйесі болып табылады, ол байқаудың бақылау-өлшеу әдістерін, өнеркәсіптік қауіпсіздіктің цифрлық картасын және қауіпті өндірістік объектілердің интерактивті картасын, басқарудың ішкі, қоғамдық және мемлекеттік деңгейлерінде технологиялық аудит пен бақылауды енгізу арқылы қауіпті өндірістік объектілерді 100 % қамтуға тиіс. Бұл бағыттағы басты жаңалықтардың бірі өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік мониторингті проактивті цифрлық форматқа көшіру болады. Ол үшін қауіпті өндірістік объектілерде оқиғалардың туындау себептерін талдаудың жаңа әдіснамасы іске асырылатын болады. Әдіснаманы іске асыру бақылау мен қадағалаудың цифрлық әдістерін енгізуді және дамытуды талап етеді, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы бақылау-қадағалау қызметінің барлық базалық элементтерін цифрландыруға мүмкіндік береді, қашықтан бақылау әдістерін сынақтан өткізудің іргетасына айналады. Мысалы, байқау, авариялар туралы құлақтандыру, персоналдың орнын белгілеу және оларды іздеу жүйесін міндетті түрде енгізе отырып, тау-кен жұмыстарын жерасты тәсілімен жүргізу. Бұл қауіпті өндірістік объектілердің технологиялық процестерінің жай-күйін кәсіпорындар қызметінің процестеріндегі ауытқуларға жедел ден қою мүмкіндігімен үздіксіз бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

      Негізгі функционалы қауіпті өндірістік объектілер тізілімін автоматты режимде қалыптастыру болатын, әзірленген бірыңғай мемлекеттік ақпараттық жүйе сол режимде оларды верификациялауды және өнеркәсіптік қауіпсіздік нормалары мен талаптарына сәйкестігі тұрғысында валидациялауды жүргізе алады деп көзделеді. Жабдықтың техникалық жай-күйін бағалау және болжау әдісі де енгізіледі. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздіктің іс жүзіндегі жай-күйі және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу туралы бірыңғай автоматтандырылған есепке алу, құлақтандыру, ақпарат жинау және нақты уақыт режимінде төтенше жағдайлар туралы талдауды қалыптастыру жүйелерін енгізу арқылы хабардар болу деңгейін арттыру қатысушы авариялық-құтқару қызметтерінің ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, азаматтық қорғаудың қолда бар күштері мен құралдарының құрамында командалық-штабтық жаттығуларды кезең-кезеңімен өткізу қажет. Сондай-ақ мониторингпен қауіпті өндірістік объектілерді техникалық сүйемелдеу субъектілерінің қызметтер көрсету сапасы туралы мәліметтер де қамтылатын болады.

      Өнеркәсіптік объектілердегі оқиғалар туралы толық және уақтылы ақпараттың болмау проблемасын шешу үшін авариялар мен оқыс оқиғалардың электрондық банкі құрылатын болады, ол қажет болған жағдайда аварияның немесе оқыс оқиғаның орны, туындау себептері, тартылған жұмыскерлер, салдары, іс-әрекеттер жөніндегі ұсынымдар және т.б. туралы ақпаратты жүйеге келтіріп сақтайтын және пайдаланатын болады.

      3. Өнеркәсіптік қауіпсіздіктің бірыңғай ақпараттық жүйесінің міндетті компоненті жасанды интеллект мүмкіндіктерін пайдаланатын 24/7 форматындағы консультациялар, оның ішінде қауіпті өндірістік объектілерде авариялар мен оқыс оқиғалар басталған кезде қолдау жөніндегі онлайн платформа және типтік модельдік ахуалдарды ашық ақпараттық жүйелерде ілгерілету болуға тиіс.

      Жаңа ақпараттық жүйенің барлық әрекеті автоматтандырылатыны айтарлықтай маңызды, бұл тексеру жүргізу және объектілер мен жабдықтарды пайдалануға беру кезінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін барынша төмендетуге және сыбайлас жемқорлық құрамдас бөлігін азайтуға мүмкіндік береді.

      3-бағыт. Ішкі және сыртқы қажеттіліктердің теңгерімділігін ескере отырып, өнеркәсіптік қауіпсіздікті ресурстармен қамтамасыз ету және оны тиімді пайдалану жүйесін қалыптастыру

      Өнеркәсіптік қауіпсіздікті ресурстармен қамтамасыз ету дегеніміз негізгі параметрлері үш өлшемшарт негізінде сипатталатын мультифакторлық ұғым:

      ұзақ мерзімді перспективада жүйелі, үздіксіз және тиімді жұмыс істеуге қажетті ресурстық әлеует және ресурстармен (техника және технологиялар, кәсіби білікті кадрлар, ғылыми әзірлемелер және т.с.с.) жарақтандыру;

      ресурстық тетік және ресурстардың теңгерімділігі (өндірістік объектінің қауіптілігін бағалау сапасын арттыру; пайдалану мерзімдері өтіп кеткен пайдаланылатын технологиялық жабдықтың үлесін азайту және т.с.с.);

      ресурстарды пайдаланудан болатын әсер (қауіпті өндірістік объектілердің қауіптілік деңгейін, авариялар мен оқыс оқиғалар санын азайту, өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарын бұзу санын азайту және т.б.).

      1. Қауіпсіздік мәдениетін және өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесінің тиімділігін арттыруға ғылыми әлеуетті дамыту және кәсіпқой кадрлардың жеткілікті болуын қамтамасыз ету есебінен қол жеткізілетін болады. Осы бағыт шеңберінде қызметтің бүкіл спектрі бойынша шешімдер қабылдау мен жедел ден қою орталығы арқылы өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы ұлттық басқару жүйесін қалыптастыруға бағытталған шаралар қабылданады.

      Хабардар болуды арттыру, ақпаратты меңгеру және алған білімдерін қолдана білу барлық басқару деңгейлерінде (ұлттық, салалық, өңірлік, кәсіпорын) өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы бірінші кезектегі және жетекші фактор болып табылады. Осыған байланысты Ұлттық біліктілік жүйесі шеңберінде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби қызметтер аясындағы салалық біліктілік шеңбері өзектілендіріледі. Өнеркәсіптік қауіпсіздік бойынша білім саласының пәнаралық сипатын және оның салаларда кеңінен қолданылатынын айта кету керек. Мысалы, қауіпті өндірістік объектілерде құтқарушыларды даярлау газдан құтқару және тау-кен құтқару жұмыстарын, мұнай-газ саласында, көмір саласында, тау-кен саласында және жерасты құрылысында атқыламаға қарсы жұмыстарды жүргізуге арналған білімді талап етеді.

      Заманауи өндірістегі жаңа сын-тегеуріндер мен қауіп-қатерлерге дайындықты қамтамасыз ететін өнеркәсіптік қауіпсіздік сұранысы үшін өзекті және қолданылатын құзыреттер мен дағдыларды дамыту қажет.

      Жүргізіліп жатқан жұмыс өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын мамандар мен сарапшыларды аттестаттау және қайта аттестаттау жөніндегі нормативтерді қайта қарауға серпін болады, мысалы, құтқарушылардың дене даярлығы бойынша нормативтер.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік өндірісте жарақаттанудың мүлдем болмауын қамтамасыз етуге бағдарлана отырып, өндірістік тәуекелдердің кең ауқымының алдын алуға бағытталған. Қауіпті өндірістік факторларды, әсіресе, қауіпті табиғи құбылыстардан туындаған факторларды толығымен жоққа шығарудың мүмкін еместігін мойындай отырып, олардың пәрменді қорғау шараларын қабылдауға ықтимал теріс әсерінің ауқымын сезініп, осы тәуекелдердің сипатын түсіну қажет. Осыған байланысты тұрақты негізде озық тәжірибені игеріп, ғылыми зерттеулер жүргізу, қауіпсіздік деңгейін арттыруға бағытталған инновациялық әдістер, материалдар, технологиялар әзірлеуді жүргізу, ғылыми кадрларды даярлау және материалдық-техникалық зерттеу базасын күшейту қажет.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік шараларының әсері халықаралық, сол сияқты ұлттық деңгейде келісілген іс-қимылдарға байланысты. Сондықтан ғылыми, оқу, коммерциялық ұйымдардың, азаматтық қоғам мен мемлекеттік органдардың өкілдері арқылы кәсіпқой сарапшылар қауымдастығы арасында халықаралық байланыс орнату, сондай-ақ оларды аса маңызды ақпарат алмасу үшін қолдап отыру қажет.

      Ғылыми негіздеу және зерттеулер жүргізу үшін өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы халықаралық ұйымдармен және бірлестіктермен ынтымақтастық жасау мәселелерімен айналысатын Өнеркәсіптік қауіпсіздік ғылыми-техникалық орталығын құру мәселесі пысықталады. Қауіпті өндірістік объектілердің салалық ерекшелігі мен аумақтық орналасуын ескере отырып, басым тақырыптар бойынша ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру мәселелері, атап айтқанда, қауіпсіз және ресурс үнемдейтін технологиялар енгізу, қауіпті өндірістік факторлардың әсерін азайту жөніндегі инновациялық шешімдер пысықталатын болады.

      2. Өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесінің жұмыс істеуі өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында бақылау мен қадағалауды жүзеге асыру үшін барлық қажетті ресурстармен, оның ішінде мемлекеттік инспекторлар санының нормативтеріне сәйкес кадрлық ресурстармен қамтамасыз етілуге тиіс. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік инспекторлар қызметтік міндеттерін орындау барысында қызметтің өзіндік ерекшелігін ескере отырып, қауіпті өндірістік факторлардың теріс әсеріне ұшырайтынын, шахталарға түсетінін, зиянды өндірістерді тексеретінін және т.с.с. айта кеткен жөн. Осыған байланысты мемлекеттік инспектордың мәртебесін және оның әлеуметтік қорғалуын, оның ішінде еңбекақы төлеу мен әлеуметтік кепілдіктерді арттыру шараларын қабылдау қажет.

      Жергілікті атқарушы органдардың өздеріне сеніп тапсырылған, басым бөлігі қауіпті техникалық құрылғыларды (жүк көтергіш тетіктер немесе қысыммен жұмыс істейтін жабдық) пайдаланатын қауіпті өндірістік әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуге тартылуының нашар болуына байланысты мемлекеттік бақылаудың ұйымдық-құқықтық деңгейін күшейту әрі мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар арасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы өкілеттіктерді қайта қарау жөніндегі шаралар көзделген.

      Аварияларға жедел ден қою, оларды реттеу және жоюды бақылау үшін өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның жанынан КАҚҚ қызметін үйлестіру жөніндегі бөлімше құрылатын болады, ол халықаралық ауқымдағы аварияларды жоюға, сондай-ақ иесіз қалған қауіпті өндірістік объектілердегі аварияларды жоюға, істен шыққан мұнай және газ ұңғымаларының ашылуы кезінде КАҚҚ-ты тарту мәселелеріне жетекшілік етеді, КАҚҚ-ты дамыту, оларды қаржыландыру (жеңілдікті кредит беру) және әлеуметтік қамсыздандыру (кепілдіктер, жеңілдіктер, төлемдер, өтемақылар) мәселелерін пысықтау жөнінде шаралар қабылдайды.

      Кәсіпорын деңгейінде шаралар қабылдаудың жеделдігі және өндірістік авариялар мен оқыс оқиғалардың алдын алу кәсіпорындардың бірінші басшыларына тікелей бағынатын қауіпті өндірістік объектілерді өндірістік бақылау қызметтерін құру арқылы қамтамасыз етілетін болады.

      Сонымен қатар тәуекел дәрежесі төмен және орташа қауіпті өндірістік объектілерді өндірістік бақылау мамандандырылған нарық субъектілеріне бекітіп беріледі, ал тәуекел дәрежесі жоғары қауіпті өндірістік объектілерді бақылауды мемлекеттік инспекторлар жүзеге асыратын болады.

      3. Қауіпті өндірістік объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді ынталандырудың, оның ішінде негізгі қорларды жаңартудың, қауіпті объектілерді жаңғырту мен техникалық қайта жарақтандырудың, ресурсы толық пайдаланылған және жарамдылық қоры шектеулі қауіпті объектілердің жабдықтарын пайдаланудан шығарудың экономикалық тетіктерін енгізу қажет.

      Өнеркәсіп орындарында қайта инвестициялаудың ынталандырушы тетіктері енгізілетін болады. Бір уақытта кәсіпорындар басшыларының техникалық қайта жарақтандыру жоспарын әртүрлі себептермен орындамауы туралы мәселе пысықталатын болады, ол үшін елдегі экономикалық жағдайды ескере отырып, мониторинг тетігін енгізу қажет, бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі қағидатының практикалық іске асырылуына қоғамдық институттардың қатысуын ынталандыру және т.с.с. қажет.

      Бұл бағыттағы маңызды инновация өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы сақтандырудың алдын алу бағдарламаларын пысықтау мен енгізу және қауіптілік деңгейін ескере отырып, сараланған сақтандыру тарифін қолдануға болады. Белсенді түрде өзгеріп отыратын өндірістік жағдайлар мен экономикалық қатынастар тәуекелдерді бағалау және аварияларды болғызбау жүйесіндегі институционалдық өзгерістерге сәйкес келетін сақтандыру құралдары мен әдістерін іздеуді талап етеді. Осыған байланысты аварияларды оқшаулауға және олардың салдарын жоюға байланысты шығындарды өтеу тетіктерін енгізу қажет.

      Сондай-ақ өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарын орындамауға және жол берілген бұзушылықтар үшін қауіпті өндірістік объектілер иелерінің жауапкершілігін күшейтуге байланысты мәселелер, оның ішінде әкімшілік өндірістерді қайта қарау, жедел ден қою шараларын қолдану, айыппұлдар мен қызметті тоқтата тұру уақытын ұлғайту, қылмыстық жауапкершілікті енгізу кешенді түрде пысықталатын болады.

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

      Тұжырымдаманың мақсатына қол жеткізу осы Тұжырымдамаға 1-қосымшаға сәйкес мынадай нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады:

      өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік мониторинг жүйесімен қамту деңгейі (өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік мониторинг жүйесінде тіркелген және қауіптілік деңгейін сәйкестендіру мен бағалау (валидациялау) рәсімінен өткен қауіпті өндірістік объектілердің жалпы санынан декларациялау рәсімінен өткен немесе өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік бақылау (верификациялау) рәсімінен өткен қауіпті өндірістік объектілердің үлесі ретінде есептеледі);

      өнеркәсіптік қауіпсіздікті цифрландыру деңгейі (қолданыстағы реттеушілік рәсімдердің жалпы санына шаққанда барлық қолданыстағы реттеушілік рәсімдерді (қағидалар, нормалар, стандарттар және т.с.с.) іске асыратын цифрлық өнімдердің жалпы санын тікелей есептеу арқылы есептеледі);

      техногендік себептерден пайда болған авариялар санының төмендеу қарқыны (есепті жылы техногендік себептерден пайда болған авариялардың жалпы санының өткен кезеңге арақатынасы түрінде есептеледі);

      қауіпті өндірістік объектілерде өнеркәсіптік қауіпсіздікке қойылатын реттеушілік талаптардың (қағидалар, нормалар, стандарттар және т.с.с.) болу деңгейі;

      "Smart Safety (ақылды қауіпсіздік)" моделіне негізделген мемлекеттік мониторингтің ақпараттық жүйесін пайдаланушылардың өсу қарқыны;

      өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында іске асырылатын ғылыми-техникалық жобалардың саны (оның ішінде жалғасып жатқан);

      қауіпті өндірістік объектілердегі жабдықтардың техникалық жай-күйін (тозу) бағалаудың (болжаудың) орташа деңгейі.

      Өндірістік қауіптерді анықтау мен бағалаудың үздіксіз процесін қамтамасыз ету үшін тиімді өнеркәсіптік қауіпсіздік бағдарламаларын енгізу. Осы Тұжырымдамада көрініс тапқан Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік саясатты дамытудың пайымы мен қағидаттары жүйелі нормативтік реттеу және барлық компоненттерді өнеркәсіптік қауіпсіздікті басқарудың бірыңғай ұлттық жүйесіне байланыстыру есебінен жеке және заңды тұлғалардың, қоршаған ортаның қауіпті өндірістік факторлардың теріс әсерінен қорғалуын қамтамасыз етуге бағытталған.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздікті тиісті дәрежеде қамтамасыз етпеу нәтижесінде туындаған авариялар мен оқыс оқиғаларды азайтуда айтарлықтай әсерге қол жеткізу үшін Деминг цикліне (PDCA) және оны мемлекеттік басқарудың "сервистік моделіне" біртіндеп трансформациялауға сәйкес ұлттық басқару жүйесіне өзгерістер енгізу болжанады. Бұл тәсілді қолдану өнеркәсіптік қауіпсіздікті басқарудың ұлттық жүйесінің компоненттерінің кешенді әрі сапалы өзара іс-қимылына алып келеді.

      Тұжырымдаманың күтілетін нәтижелері:

      1. Барлық қауіпті өндірістік объектілерді өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік мониторинг жүйесімен толық қамтуды 2030 жылға қарай 100 %-ға дейін қамтамасыз ету.

      2. Қолданыстағы реттеушілік рәсімдерді цифрлық өнімдермен қамтуды 2030 жылға қарай 100 %-ға дейін қамтамасыз ету.

      3. Техногендік себептерге негізделген авариялар санының 2030 жылға қарай 10 %-ға азаюы.

      Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар осы Тұжырымдамаға 2-қосымшаға сәйкес іс-қимыл жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады.

 
  Қазақстан Республикасындағы
өнеркәсіптік қауіпсіздіктің
2024 – 2030 жылдарға арналған
тұжырымдамасына
1-қосымша

Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің 2024 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасының нысаналы индикаторлары

Р/с
№

Нысаналы индикаторлар

Өлшем бірл.

Ақпарат көзі

2021 жыл

2022 жыл

2023 жыл

Болжам

2024 жыл

2025 жыл

2026 жыл

2027 жыл

2028 жыл

2029 жыл

2030 жыл


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

1

Қауіпті өндірістік объектілерді өнеркәсіптік қауіпсіздік саласын-дағы мемлекеттік мониторинг жүйесімен қамту деңгейі

%

ТЖМ деректері

-

-

-

-

75

80

85

90

95

100

2

Қауіпті өндірістік объектілер-де өнеркәсіптік қауіпсіздікке қойылатын реттеушілік талаптардың (қағидалар, нормалар, стандарттар және т.б.) болу деңгейі

%

ТЖМ деректері

-

-

-

-

30

50

70

80

90

100

3

Өнеркәсіп-тік қауіпсіздікті цифрлан-дыру деңгейі

%

ТЖМ деректері

-

-

-

-

30

50

70

80

90

100

4

"Smart Safety (ақылды қауіпсіздік)" моделіне негізделген мемлекеттік мониторингтің ақпараттық жүйесін пайдаланушылардың өсу қарқыны

%

ТЖМ деректері

-

-

-

-

50

10

10

10

10

10

5

Техногендік туындау себептеріне негізделген авариялар санының төмендеу қарқыны

%

ТЖМ деректері

-28%

+40%

-25%

-2%

-3%

-5%

-6%

-7%

-8%

-10%

6

Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласын-дағы іске асырылып жатқан ғылыми-техникалық жобалардың саны (оның ішінде жалғасып жатқан)

бірл.

ТЖМ деректері

-

-

-

-

-

-

2

2

2

2

7

Қауіпті өндірістік объектілер-дегі жабдықтың техникалық жай-күйін бағалаудың (болжау-дың) орташа деңгейі (тозу)

%

ТЖМ деректері

-

-

-

-

70

60

50

40

30

20

  Қазақстан Республикасындағы
өнеркәсіптік қауіпсіздіктің
2024 – 2030 жылдарға арналған
тұжырымдамасына
2-қосымша

Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздіктің 2024 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

Р/с
№

Негізгі іс-шаралардың атауы

Аяқтау нысаны

Аяқтау мерзімі

Жауапты орындаушылар



1

2

3

4

5

1-бағыт. Жүйелік тәсіл негізінде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы реттеушілік саясатты дамыту.
Нысаналы 1-индикатор. Қауіпті өндірістік объектілерді өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік мониторинг жүйесімен қамту деңгейі (2025 жыл – 75 %, 2026 жыл – 80 %, 2027 жыл – 85 %, 2028 жыл – 90 %, 2029 жыл – 95 %, 2030 жыл – 100 %).
Нысаналы 2-индикатор. Қауіпті өндірістік объектілерде өнеркәсіптік қауіпсіздікке қойылатын реттеушілік талаптардың (қағидалар, нормалар, стандарттар және т.б.) болу деңгейі (2025 жыл – 30 %, 2026 жыл – 50 %, 2027 жыл – 70 %, 2028 жыл – 80 %, 2029 жыл – 90 %, 2030 жыл – 100 %).

1

Қауіпті өндірістік фактордың типін, оның ішінде қауіпті заттарды, бұйымдарды, материалдарды, техникалық құрылғыларды және т.б. ескере отырып, сараланған тәсілді енгізу арқылы өзін-өзі сәйкестендіру және тиесілік жөніндегі нормативтік-әдістемелік құралдарды әзірлеу

қауіпті өндірістік объектіге жатқызу әдістемесі мен өлшемшарттары

2025 жылғы 2-тоқсан

ТЖМ

2

Қауіпті өндірістік объектілердегі авариялардың тәуекелдерін болжау, анықтау, талдау және бағалау, ықтимал авариялардың салдарын жою үшін өнеркәсіптік қауіпсіздікті нормативтік-техникалық және құқықтық реттеу жүйесін әзірлеу

қауіпті өндірістік объектінің әрбір типі бойынша оның ерекшелігін ескерілген, техникалық және құқықтық реттеу нормаларының тізбесі

2025 жылғы 3-тоқсан

ТЖМ

3

Қауіпті өндірістік объектілерді өзін-өзі сәйкестендірудің және өндірістік объектінің қауіптілік деңгейін бағалаудың, оларды қауіпті өндірістік объектілердегі авариялар тәуекелін талдауды ескере отырып декларацияланатындарға жатқызудың қолданыстағы жүйесін өзектілендіру және нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу жолымен тиісті нормаларды күшейту:
- "Қауіпті өндірістік объектінің қауіптілігінің жалпы деңгейін айқындау қағидалары туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2014 жылғы 26 желтоқсандағы № 300 бұйрығы;
- "Қауіпті өндірістік объектілерді декларацияланатындарға жатқызу критерийлерін айқындайтын қағидаларды және Қауіпті өндірістік объектінің өнеркәсіптік қауіпсіздік декларациясын әзірлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 341 бұйрығы;
- "Қауіпті өндірістік объектілерді сәйкестендіру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 353 бұйрығы;
-  "Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы бақылау және қадағалау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау және берілген рұқсаттар бойынша рұқсат беру талаптарына сәйкестігіне тексерулер жүргізу үшін қолданылатын тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттары мен тексеру парақтарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 15 желтоқсандағы № 1206 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 814 бірлескен бұйрығы

ТЖМ бұйрығы

2025 жылғы 4-тоқсан

ТЖМ, ҰЭМ, ӨҚМ, ЭМ, ЖАО

4

Тәуекелге бағдарланған сараланған тәсіл тұрғысынан өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелері бойынша өзін-өзі реттеу және аккредиттеу институттарын дамыту бойынша реттеушілік нормаларды, сондай-ақ мамандандырылған нарық субъектілеріне қойылатын талаптарды, оларды тіркеу тәртібін күшейту, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында қызметтер көрсету сапасы үшін жауапкершілік пен кепілдік міндеттемелерді белгілеу мәселелері бойынша түзетулер әзірлеу

ТЖМ бұйрығы

2026 жылғы 1-тоқсан

ТЖМ, ҰЭМ

2-бағыт. Жаңа заңнамалық бастамалар іске асырылатын өнеркәсіптік қауіпсіздік жүйесінің цифрлық трансформациясы
Нысаналы 3-индикатор. Өнеркәсіптік қауіпсіздікті цифрландыру деңгейі (2025 жыл – 30 %, 2026 жыл – 50 %, 2027 жыл – 70 %, 2028 жыл – 80 %, 2029 жыл – 90 %, 2030 жыл – 100 %).
Нысаналы 4-индикатор. "Smart Safety (ақылды қауіпсіздік)" моделіне негізделген мемлекеттік мониторингтің ақпараттық жүйесін пайдаланушылардың өсу қарқыны (2025 жыл – 0 %, 2026 жыл – 50 %, 2027 жыл – 10 %, 2028 жыл – 10 %, 2029 жыл – 10 %, 2030 жыл – 10 %).

5

Қажет болған жағдайда аварияның немесе оқыс оқиғаның орны, туындау себептері, тартылған жұмыскерлер, салдары, іс-қимыл жөніндегі ұсынымдар және т.б. туралы ақпаратты жүйеге келтіріп сақтайтын және пайдаланады авариялар мен оқыс-оқиғалардың электрондық банкін құру туралы мәселені пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2025 жылғы 1-тоқсан

ТЖМ, ЦДИАӨМ

6

Өнеркәсіптік қауіпсіздіктің барлық қажетті компоненттерінің негізі үшін негіз болатын "Smart Safety (ақылды қауіпсіздік)" моделіне негізделген мемлекеттік мониторингтің ақпараттық жүйесін енгізу жөніндегі шаралар кешенін жүргізу, сондай-ақ жаңа ведомстволық цифрлық өнімдерді барлық негізгі мемлекеттік дерекқорлармен, оның ішінде:
- байқаудың бақылау-өлшеу қадағалау әдістері;
- өнеркәсіптік қауіпсіздіктің цифрлық картасы және қауіпті өндірістік объектілердің интерактивті картасы;
- басқарудың ішкі, қоғамдық және мемлекеттік деңгейлеріндегі бақылау дерекқорларымен толық интеграциялау жөніндегі шараларды жүргізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2026 жылғы 3-тоқсан

ТЖМ, Еңбекмині, ЦДИАӨМ

7

Қауіпті өндірістік объектілерде авариялар мен оқыс оқиғалар туындаған кезде 24/7 форматындағы консультациялар бойынша, оның ішінде қолдау көрсету бойынша жасанды интеллект мүмкіндіктерін пайдаланатын онлайн платформаны енгізу туралы мәселені пысықтау және типтік модельдік жағдайларды ашық ақпараттық жүйелерде ілгерілету

Қазақстан Республикасы-ның Үкіметіне ұсыныстар

2027 жылғы 1-тоқсан

ТЖМ, ЦДИАӨМ

3-бағыт. Ішкі және сыртқы қажеттіліктердің теңгерімділігін ескере отырып, өнеркәсіптік қауіпсіздікті ресурстармен қамтамасыз ету, оны тиімді пайдалану жүйесін құру.
Нысаналы 5-индикатор. Техногендік туындау себептеріне негізделген авариялар санының төмендеу қарқыны (2025 жыл – -3 %, 2026 жыл – -5 %, 2027 жыл – -6 %, 2028 жыл – -7 %, 2029 жыл – -8 %, 2030 жыл – -10 %).
Нысаналы 6-индикатор. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында іске асырылып жатқан ғылыми-техникалық жобалардың саны (оның ішінде жалғасып жатқан) (2025 жыл – 0; 2026 жыл – 0; 2027 жыл – 2; 2028 жыл – 2; 2029 жыл – 2, 2030 жыл – 2 бірлік);
Нысаналы 7-индикатор. Қауіпті өндірістік объектілердегі жабдықтардың техникалық жай-күйін бағалаудың (болжаудың) орташа деңгейі (тозу) (2025 жыл – 70; 2026 жыл – 50; 2027 жыл – 40; 2028 жыл – 30; 2029 жыл-20).

8

Мына:
– өнеркәсіптік қауіпсіздік бойынша оқыту және білімді тексеру рәсімдерінің аражігін ажырату;
– өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі мемлекеттік инспекторлардың, мамандандырылған нарық субъектілері сарапшыларының, қадағаланатын субъектілердің жауапты тұлғаларының біліктілігін арттыру;
– өнеркәсіптік қауіпсіздік бойынша оқыту ұйымдарын тіркеу тәртібін және көрсетілген қызметтердің, оның ішінде тартылатын дәріскерлердің сапасы үшін жауапкершілікті қоса алғанда, оларға қойылатын талаптарды белгілеу бөлігінде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында оқытудың жаңа моделін ұйымдастыру бойынша

ТЖМ бұйрығы

2025 жылғы 2-тоқсан

ТЖМ

9

Білімді тексеру бойынша онлайн платформаны енгізу туралы мәселені пысықтау (білімді тексеруден өткенін куәландыратын сертификаттарды орталықтан беру, өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелері бойынша оқытудан өткен барлық тұлғаларды бірыңғай есепке алу)

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2025 жылғы 2-тоқсан

ТЖМ, ЦИДАӨМ

10

Салалық біліктілік шеңберін, сондай-ақ өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын мамандар мен сарапшыларды аттестаттау және қайта аттестаттау жөніндегі нормативтерді қайта қарау

өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын аттестатталған мамандар мен сарапшылардың тізілімі

2025 жылғы 4-тоқсан

ТЖМ

11

Мына:
– қызметтің бүкіл спектрі бойынша жедел ден қою үшін шешімдер қабылдаудың жалпы орталығын енгізу;
– мемлекеттік бақылау мен қадағалаудың ұйымдық-құқықтық деңгейін көтеру, мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар арасындағы өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы өкілеттіктерді қайта қарау;
– өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның жанынан өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметтерінің жұмысын үйлестіру жөніндегі бөлімше құру бөлігінде өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы ұлттық басқару жүйесін жетілдіру шараларын әзірлеу бойынша

Қазақстан Республикасының Үкіметіне өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік бақылау мен қадағалауды жетілдіру туралы ұсыныстар

2025 жылғы 4-тоқсан

ТЖМ, ҰЭМ, ЖАО

12

Өнеркәсіптік қауіпсіздік проблемаларын шешу үшін ғылыми зерттеулер жүргізу туралы мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2027 жылғы 1-тоқсан

ТЖМ, ҒЖБМ, Қаржымині

13

Өнеркәсіптік қауіпсіздік ғылыми-техникалық орталығын құру туралы мәселені пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2027 жылғы 1-тоқсан

ТЖМ, Қаржымині

14

Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы зерттеулерді іске асыратын және мамандар оқытуды жүзеге асыратын шетелдік ғылыми зертханалармен, білім беру орталықтарымен және әлемнің жетекші университеттерімен ынтымақтастықты кеңейту

келісімдер, меморандумдар

2027 жылғы 1-тоқсан

ТЖМ, ҒЖБМ, Қаржымині

15

Негізгі қорларды жаңарту, қауіпті өндірістік объектілерді жаңғырту және техникалық қайта жарақтандыру, тозған технологиялық жабдықтарды пайдаланудан шығару жөніндегі іс-шараларды ынталандыру тетіктерін қайта қарау

РСКҚ

2027 жылғы 1-тоқсан

ТЖМ, ӨҚМ, ЭМ

16

Аварияларды оқшаулауға және олардың салдарын жоюға байланысты қауіптілік деңгейі, шығындардың өтемақысы ескерілген сараланған сақтандыру тарифін қолдана отырып, өнеркәсіптік қауіпсіздікті декларациялауға жататын қауіпті өндірістік объектілерді сақтандырудың алдын алу бағдарламаларын қайта қарау

РСКҚ

2027 жылғы 2-тоқсан

ТЖМ, Қаржымині, ӨҚМ, ЭМ, ҚНРДА (келісу бойынша)

17

Қауіпті өндірістік объектілердің меншік иелерінің өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында жол берілген бұзушылықтар үшін жауапкершілігін күшейту мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2027 жылғы 3-тоқсан

ТЖМ

      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

      ҒЖБМ – Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі;

      Еңбекмині – Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі;

      ЖАО – жергілікті атқарушы органдар;

      Қаржымині – Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі;

      ҚНРДА – Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі;

      ӨҚМ – Қазақстан Республикасының Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі;

      РСКҚ – реттеушілік саясаттың консультативтік құжаты;

      ТЖМ – Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі;

      ҰЭМ – Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі;

      ЦДИАӨМ – Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі;

      ЭМ – Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі.