О применении в судебной практике законодательства о защите чести, достоинства и деловой репутации физических и юридических лиц

Нормативное постановление Верховного суда Республики Казахстан от 18 декабря 1992 г. N 6.

Сноска. Наименование постановления - в редакции постановления Пленума Верховного Суда РК от 15 мая 1998 г. N 5 P98005s . В наименование и преамбулу внесены изменения - Нормативным постановлением Верховного Суда РК от 18 июня 2004 г. N 10 .
Сноска. По всему тексту слова "РК" исключены нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 N 4 (порядок введения в действие см. п. 2 )

Предусмотренные законодательством меры, направленные на недопущение распространения не соответствующих действительности сведений, умаляющих честь, достоинство, деловую репутацию физических и юридических лиц, являются эффективным средством защиты личных неимущественных прав и благ.

В целях единообразного применения законодательства о защите чести, достоинства, деловой репутации физических и юридических лиц, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:

1. Судам следует иметь в виду, что распространение сведений, порочащих честь и достоинство гражданина или организации, означает опубликование их в печати, сообщение по радио, телевидению, с использованием других средств массовой информации, изложение характеристиках, публичных выступлениях, заявлениях, адресованных различным организациям, должностным лицам, или сообщение в иной, в том числе устной форме нескольким лицам или хотя бы одному лицу. Сообщение таких сведений лишь одному лицу, которого они касаются, не может признаваться их распространением.

Порочащими являются такие не соответствующие действительности сведения, которые умаляют честь и достоинство гражданина или организации в общественном мнении или мнении отдельных граждан с точки зрения соблюдения законов, моральных принципов общества (например, сведения о совершении нечестного поступка, недостойном поведении в трудовом коллективе, в семье; сведения, порочащие производственно-хозяйственную деятельность, репутацию и т.п.). В то же время не могут признаваться обоснованными требования об опровержении сведений, содержащих соответствующую действительности критику недостатков в работе, в общественном месте, в коллективе, в быту.

Честь - это общественная оценка лица, мера его духовных и социальных качеств.

Достоинство - внутренняя самооценка лицом собственных качеств, способностей, мировоззрения, своего общественного значения.

Деловая репутация - устойчивая положительная оценка деловых (производственных, профессиональных) достоинств лица общественным мнением.

Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

2. При рассмотрении гражданских дел, возбужденных по основаниям и в порядке, предусмотренным статьями 141 , 143 Гражданского кодекса Республики Казахстан (далее - ГК), статьями 23 и 150 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - ГПК) судам необходимо с исчерпывающей полнотой выяснять: были ли распространены сведения, об опровержении которых предъявлен иск, порочат ли они честь и достоинство гражданина, репутацию организации, соответствуют ли эти сведения действительности.

При установлении несоответствия действительности сведений, порочащих честь и достоинство, обязанность по их опровержению возлагается на ответчика независимо от наличия его вины в распространении этих сведений. <*>

Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 10; от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

3. В порядке, предусмотренном статьей 23 ГПК и статьей 143 ГК, не могут рассматриваться требования об опровержении сведений, содержащихся в судебных решениях и приговорах, постановлениях правоохранительных органов и других официальных документах, для обжалования которых законом предусмотрен иной порядок. <*>

Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 10; от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

4. В соответствии со статьей 8 ГПК заинтересованное лицо имеет право на судебную защиту чести и достоинства, если в публикации не указаны фамилии конкретных лиц, но из текста ясно, о ком идет речь, а также в том случае, когда порочащие сведения распространены в отношении умершего члена его семьи или другого близкого родственника, входящего в круг наследников по закону. <*>

Сноска. В пункт 4 внесены изменения - Нормативным постановлением Верховного Суда РК от 18 июня 2004 г. N 10 .

5. Если порочащие сведения распространены в отношении несовершеннолетнего или лица, признанного в установленном порядке недееспособным, иск о защите его чести и достоинства вправе предъявить законные представители (например, опекуны, попечители) или прокурор в порядке , предусмотренном частью третьей статьи 54, статьей 55, частью четвертой статьи 148 ГПК. <*>

Сноска. Пункт 5 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 10; от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6. Исходя из смысла статей 9 и 143 ГК в случае, когда действия лица, распространившего порочащие другое лицо измышления, содержат признаки преступления, предусмотренного статьей 130 или статьей 131 Уголовного кодекса Республики Казахстан, потерпевший вправе обратиться в суд с заявлением в порядке уголовного судопроизводства (статья 408 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан) о привлечении виновного к уголовной ответственности и предъявить иск о защите чести и достоинства в порядке гражданского судопроизводства.

Отказ суда в возбуждении уголовного дела, вынесение обвинительного и оправдательного приговора или прекращение уголовного дела в отношении лица, распространившего порочащие сведения, не препятствуют возбуждению гражданского дела. <*>

Сноска. Пункт 6 с изменениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда РК от 15.05.1998 N 5 P98005s_ ; нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 10; от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

7. Если иск содержит требование об опровержении сведений, распространенных в печати, других средствах массовой информации (сообщение по радио, телевидению и т.п.), в качестве ответчика привлекается автор и соответствующий орган массовой информации (редакция, издательство и т.п.), на которых в соответствии с пунктом 2 статьи 143 ГК суд вправе возложить обязанность опровергнуть порочащие истца сведения, признанные не соответствующими действительности. При опубликовании или ином распространении таких сведений без обозначения имени автора (например, в редакционной статье) ответчиком по делу является соответствующий орган массовой информации.

По искам об опровержении порочащих сведений, изложенных в служебных, бытовых и других видах характеристик, ответчиками признаются лица их подписавшие, и предприятие, учреждение, организация, от имени которых выдана характеристика. <*>

Сноска. В пункт 7 внесены изменения - постановлением Пленума Верховного Суда РК от 15 мая 1998 г. N 5 P98005s_ ; Нормативным постановлением Верховного Суда РК от 18 июня 2004 г. N 10 .

8. Согласно пункту 3 статьи 141 и пункту 1 статьи 143 ГК обязанность доказывания, что распространенные сведения соответствуют действительности, возлагается на ответчика. Истец обязан доказать лишь сам факт распространения порочащих его сведений лицом, к которому предъявлен иск, при этом он вправе также представить доказательства несоответствия действительности сведений, порочащих его честь и достоинство. Если доказательства недостаточны, суд вправе предложить сторонам представить дополнительные доказательства или истребовать их по своей инициативе. <*>

Сноска. В пункт 8 внесены изменения - постановлением Пленума Верховного Суда РК от 15 мая 1998 г. N 5 P98005s_ ; Нормативным постановлением Верховного Суда РК от 18 июня 2004 г. N 10 .

9. Если оспариваемые истцом сведения были воспроизведены средством массовой информации из официальных сообщений, выступлений на собраниях либо авторских выступлений, идущих в эфир, или получены от информационных агентств, то, в соответствии со статьями 49 и 50 ГПК, суды могут привлекать к участию в деле в качестве ответчика, наряду с редакцией средства массовой информации, орган или лицо, явившееся источником такой информации. В этом случае обязанность доказывания, что распространенные сведения соответствуют действительности, возлагается на указанные орган и лицо.

В соответствии со статьей 143 ГК публикация в печати или иное сообщение (по радио, телевидению и т.п.) о решении суда, признавшего распространенные сведения порочащими честь и достоинство лица и не соответствующими действительности, осуществляется теми же средствами массовой информации, которые распространили эти сведения. Комментарии средств массовой информации - ответчиков по делу, противоречащие выводу суда, недопустимы. Если такие комментарии допущены, то решение суда считается неисполненным.

Гражданин или организация вправе предъявить в суд иск одновременно к нескольким органам средств массовой информации и другим органам и лицам, распространившим сведения, порочащие его честь и достоинство и не соответствующие действительности (статья 49 ГПК). <*>

Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда РК от 15.05.1998 N 5 P98005s_ ; нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 10; от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

10. На требования об опровержении сведений, порочащих честь и достоинство истца, исковая давность в силу статьи 187 ГК не распространяется, кроме случаев, предусмотренных законом. <*>

Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда РК от 15.05.1998 N 5 P98005s_ ; нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 10; от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

11. Если порочащие истца сведения признаны судом соответствующими действительности, а также если распространенные сведения не являются порочащими, требования об их опровержении удовлетворению не подлежат.

12. При удовлетворении иска суд обязан указать в резолютивной части решения, какие конкретно порочащие сведения признаны не соответствующими действительности и каким способом они должны быть опровергнуты.

Под опровержением понимается публичное объявление не соответствующими действительности распространенных сведений, порочащих честь, достоинство или деловую репутацию гражданина или юридического лица.

Порядок опровержения порочащих сведений, распространенных в средствах массовой информации и в документах, исходящих от организаций, определен пунктом 2 статьи 143 ГК.

В остальных случаях порядок опровержения устанавливается судом.

Определяя порядок опровержения суд обязан обеспечить во всех случаях публичность объявления порочащих сведений не соответствующими действительности (сообщение о вынесенном решении в печати, по радио, телевидении и т.д.). <*>

Сноска. Пункт 12 в редакции постановления Пленума Верховного Суда РК от 15.05.1998 N 5 P98005s_ ; с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

13. Истец одновременно с иском о защите чести и достоинства вправе предъявить требование о возмещении материального ущерба, причиненного распространением порочащих сведений.

Наряду с иском о защите чести и достоинства суд вправе рассмотреть также требование гражданина или юридического лица о возмещении морального (неимущественного) вреда, причиненного ему в результате распространения ответчиком не соответствующих действительности сведений, порочащих его честь и достоинство, либо причинивших иной неимущественный ущерб. Размер возмещения морального (неимущественного) вреда определяется при вынесении решения в денежном выражении в зависимости от характера сведения (обвинение в совершении преступных деяний, административно-правовых и гражданскоправовых правонарушений, аморальных поступков и т.п.), пределов их распространения, формы вины ответчика, его материального положения и других заслуживающих внимания обстоятельств.

На требования о возмещении морального (неимущественного) вреда исковая давность не распространяется (статья 187 ГК). <*>

Сноска. Пункт 13 с изменениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда РК от 15.05.1998 N 5 P98005s_ ; нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

14. В целях устранения и предупреждения фактов унижения чести и достоинства граждан и организаций судам следует обсуждать вопрос о вынесении частных определений в отношении лиц или организаций, распространивших не соответствующие действительности порочащие сведения.

15. При неисполнении или ненадлежащем исполнении в установленный срок решения об опровержении сведений, порочащих честь достоинство и деловую репутацию физического или юридического лица, ответчик может быть привлечен к административной или уголовной ответственности в порядке, предусмотренном законодательными актами.

Уплата штрафа не освобождает нарушителя от обязанности выполнить решение об опровержении распространенных порочащих истца сведений. <*>

Сноска. В пункт 15 внесены изменения - Нормативным постановлением Верховного Суда РК от 18 июня 2004 г. N 10 .

16. В связи с принятием настоящего постановления признать не действующим в Республике Казахстан постановление Пленума Верховного суда СССР от 2 марта 1989 года № 2 "О применении в судебной практике статьи 7 Основ гражданского законодательства Союза ССР и союзных республик о защите чести и достоинства граждан и организаций" с последующими дополнениями и изменениями.

17. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 17 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

Сот тәжiрибесiнде азаматтардың және заңды тұлғалардың ар-намысы мен абыройын және iскерлiк беделдiлiгiн қорғау жөнiндегi заңдылықты қолдану туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысы 1992 жылғы 18 желтоқсан N 6.

Ескерту. Тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1998.05.15. N 5 , бүкіл мәтін бойынша "ҚР" деген сөздер алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 4 Нормативтік қаулысымен.
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "АІЖК-нің", "АК" деген сөздер тиісінше "АПК-нің", "АК-нің" деген сөздермен ауыстырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

Жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың ар-намысына, абыройына және іскерлік беделіне нұқсан келтіретін, шындыққа жанаспайтын мәліметтердің таралуына жол бермеуге бағытталған заңмен көзделген әдістер жеке мүліктік емес құқықтар мен игіліктерді қорғаудың әсерлі құралы болып табылады.

Жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың ар-намысын, абыройын және іскерлік беделін қорғау жөніндегі заңдардың біркелкі қолданылуы мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді:

Ескерту. Атауы мен кіріспеге өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы N 10 нормативтік қаулысымен .

1. Азаматтардың және ұйымдардың ар-намысына және абыройына кір келтіретін мәліметтерді тарату деп мына жағдайлар танылады: баспа жүзінде жарияланған, радиомен, теледидардан, жалпы басқа да бұқаралық құралдарды пайдалану арқылы хабарланған, мінездемелерде, арыздарда, әртүрлі ұйымдарға жолданған хаттарда көрсетілген, көпшілік алдында сөйлеу кезінде, лауазымды адамдарға, немесе басқада, оның ішінде бір немесе бірнеше адамға ауызша айтылған мәліметтер. Жеке адам туралы ондай мәлімет тек сол адамның өзіне ғана айтылса, ондай әрекеттерді кір келтіретін мәліметтерді тарату деп есептеуге болмайды.

Қоғам немесе жеке азаматтардың заңдарды сақтау, моральдық принциптерді орындау туралы көзқарастары бойынша ұйымдар мен азаматтар жөніндегі шындыққа жатпайтын мәліметтер олардың ар-намысына және абыройына кір келтіретін мәліметтер деп есептелінеді (мәселен, арамдық істерді, семьяда, еңбек ұжымында тәртіпсіздік жасады деген, мекеме жөнінде өндіріс-шаруашылық жұмысына нұқсан келтіретін мәліметтер). Сонымен қатар тұрмыста, ұжымда, қоғам орнында, жұмыста болған көпшіліктер туралы айтылған сын мәліметтер шындыққа жатса талапкердің ондай мәліметтерді теріске шығару туралы қойылған талабын негізді деп есептеуге болмайды.

Ар-намыс деген - азаматтың рухани және әлеуметтік сапасының биіктігі, қоғам бағасы.

Абырой деген - өз рухани байлығын, рухани санасын, қоғамдағы маңыздылығын, орнын адамның өзінің іштей бағалауы.

Жұмыскерлік атақ деген - адамның іскерлік (өндірістік мамандылық) беделдеріне қоғам пікірі бойынша дұрыс берілген баға.

Ескерту. 1-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің (бұдан әрі - АК-нің) 141, 143-баптарымен, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің (бұдан әрі - АПК) 23 және 150-баптарымен көзделген тәртіпте және негіздер бойынша қозғалған азаматтық істерді қарағанда соттар мынадай жағдайларды толық анықтау керек: талап бойынша бекерге шығару туралы көрсетілген мәліметтер таратылған ба, олар ұйымның атағына, азаматтың ар-намысына және абыройына кір келтіре ме, мәліметтер шындыққа жата ма.

Ар-намысқа және абыройға кір келтіретін мәліметтер шындыққа жатпайтыны анықталған жағдайда, ол мәліметтердің таратылуына кінәсі болмаса да, оларды теріске шығару міндеті жауапкерге жүктеледі.

Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

3. Соттың биліктерінде, үкімдерінде, құқық қорғау органдарының қаулыларында және басқа да ресми құжаттарда көрсетілген мәліметтерді теріске шығару туралы талаптар заң жүзінде шағым бойынша басқа тәртіппен қаралатын болғандықтан, ондағы мәліметтерді Қазақстан Республикасы АПК-нің 23-бабында және АК-нің 143-бабында көзделген тәртіппен қаралмайды.

Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

4. Егерде жариялауда аты-жөні көрсетілмеген оның мағынасында кім жөнінде айтылып тұрғаны анық көрініп тұрса, сонымен қатар кір келтіретін мәлімдеме сол әулеттің қайтыс болған мүшесі жөнінде немесе заң жүзінде мұрагерге жататын жақын туысы жөнінде болса, мүдделі адам АПК-нің 8-бабы бойынша сот арқылы ар-намысты және абыройды қорғау туралы талап қоюға құқылы.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10 нормативтік қаулысымен .

5. Кір келтіретін мәлімдеме кәмелетке толмаған немесе заң жүзінде ешбір қабілеті жоқ деп танылғандар жөнінде таратылған болса, олардың заңды өкілдері ар-намысты және абыройды қорғау жөнінде талап қоюға құқықты (мысалы, бала қылып алушы, қамқоршы, тәрбиеші) немесе АПК-нің 54-бабының үшінші бөлігі, 55-бабы, 148-бабының төртінші бөлігі бойынша прокурор.

Ескерту. 5-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

6. АК-нің 9 және 143-баптарының, егерде біреуді өсектеп, кір келтіретін мәлімдемені таратқан адамның іс әрекетіне Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 130-бабында немесе 131-бабында көрсетілген қылмыстық белгі болса, жәбірленуші оны қылмыстық іс жүргізу тәртібі бойынша қылмысқа тарту туралы (Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексiнің 408-бабы) және азаматтық іс жүргізу тәртібімен ар-намысты және абыройды қорғау жөнінде талап қоюға құқықты.

Кір келтіретін мәлімдемені таратушыны қылмысқа тарту жөнінде қылмыстық іс қозғаудан сот, бас тартса да, ақтау үкімі шығып немесе қылмыстық іс қысқартылса да, бұл жағдайлар азаматтық іс қозғауға кедергі бола алмайды.

Ескерту. 6-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

7. Егер де кір келтіретін мәлімдеме баспада немесе басқада жаппай тәсілмен хабарланса (радио, теледидар т.б.), жауапкер ретінде автор және сол жаппай хабарлау мекемесі тартылады (редакция, баспа т.б.), себебі АК-нің 143-бабының 2-тармағына

сәйкес талапкерге кір келтіретін мәлімдеме таратылғандығы анықталған жағдайда, ондай мәлімдемені теріске шығару міндетін сот сол мекемеге жүктеуге құқысы бар. Егерде жарияланған немесе басқаша таратылған мәліметте автордың аты көрсетілмесе (мәселен, баспадағы тақырыпта) іс бойынша сол жаппай хабарлау мекемесі жауапкерлікке тартылады.

Мінездемелерде көрсетілген ар-намысқа және абыройға кір келтіретін мәлімдемелерді теріске шығару туралы талаптар бойынша жауапкерлікке сол мінездемелерге қол қойған адамдар және мінездемені берген мекеме, ұйымдар тартылады.

Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1998.05.15. N 5 қаулысымен ; ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

8. АК-нің 141-бабы 3-тармағының және 143-бабы 1-тармағының талабы бойынша таратылған мәлімдеменің шындығын дәлелдеу жауапкерге жүктеледі. Талапкер талап арызында көрсеткен жауапкердің өзі жөнінде жалған мәліметті таратқанын ғана дәлелдеуге міндетті. Сонымен қатар ол ар-намысына және абыройға кір келтіретін мәлімдеменің жалған екендігін анықтайтын дәлелдер келтіруге құқылы. Егерде дәлелдер жеткіліксіз болса, сот жақтарға қосымша дәлел келтірулеріне ырық береді немесе оларды өз ынтасымен алдырады.

Ескерту. 8-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1998.05.15. N 5 қаулысымен; ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10 нормативтік қаулысымен .

9. Егерде талапкердің дауласып отырған мәлімдемесі аппарат агенстводан немесе ресми түрде жаппай хабарлау құралдарынан, жиналыстарда сөйленген әлде автордың сөзінен алынып эфирге шықса, соттар АПК-нің 49 және 50-баптарына сәйкес іске жауапкер ретінде, жаппай хабарлау мекемесімен қатар, сол мәлімдеменің шыққан қайнары болған мекемені немесе жеке адамды жауаптылыққа тартуы мүмкін. Мұндай жағдайда таратылған мәлімдеме шындыққа жататындығын аталған мекеме және жеке адам дәлелдеуге міндетті.

АК-нің 143-бабы бойынша ар-намысқа және абыройға кір келтірген мәлімдеменің баспада немесе басқаша түрде хабарланғаны (радио, теледидарда, т.б.) сот билігімен жалған деп табылса бұл теріске шығару туралы мәлімдемені оны жариялаған баспа немесе жаппай хабарлау мекемесі жасайды. Соттың шешіміне қайшы келетін өз талқысын іс бойынша жауапкер болған жаппай хабарлау мекемесі хабарлауы тиіс емес. Егер ондай талқыламалар жіберілсе, онда сот билігі орындалмаған болып есептеледі.

Ар-намысқа және абыройға кір келтіретін шындыққа жатпайтын мәлімдемелерді таратқан бірнеше жаппай мекемелер, ұйымдар және азаматтар болса ондай мәлімдемелерді сот арқылы теріске шығару туралы талапты олардың барлығына бірден бір мезгілде талап қоюға болады (АПК-нің 49 бабы).

Ескерту. 9-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1998.05.15. N 5 қаулысымен; ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

10. Заңда көрсетілген реттерді қоспағанда, талапкердің талабы бойынша ар-намысқа және абыройға кір келтіретін мәлімдемелердің таратылғанын теріске шығару үшін АК-нің 187-бабында көрсетілген заңды талап мерзімі қолданылмайды.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1998.05.15. N 5 қаулысымен; ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 10 нормативтік қаулысымен .

11. Егерде талапкерге кір келтірді деген мәлімдемені сот шындыққа жатқызса, сондай-ақ егерде таратылған мәлімдеме оған кір келтірмейтін болса, ондай теріске шығару туралы талапты қанағаттандыруға болмайды.

12. Талаптарды қанағаттандыруда сот шешiмнiң қорытынды бөлiмiнде нақты қандай кiр келтiретiн мәлiметтер шындыққа сәйкес келмейтiнiн және қандай тәсiлмен олар терiске шығарылуына жататыны мiндеттi түрде көрсетiлуi керек.

Терiске шығару азаматтардың ар-намысы абыройына және iскерлiк беделдiлiгiне немесе заңды тұлғаға таратылған мәлiметтердiң шындыққа жатпайтындығын көпшiлiкке хабарлау деп түсiндiрiледi.

Бұқаралық ақпарат құралдарында және ұйымдар құжаттарынан шыққан, кiр келтiретiн мәлiметтердi терiске шығару тәртiбi АК-нің 143-бабының 2-тармағында анықталған.

Басқа жағдайларда терiске шығару жолын сот белгiлейдi.

Терiске шығару тәртiбiн анықтай отырып, сот барлық жағдайларда кiр келтiру мәлiметтерiнiң шындыққа жатпайтынын жариялы түрде хабарлауды қамтамасыз етуге мiндеттi (шешiм шығару туралы ақпарат құралдары, радио, теледидардан т.с.с. хабарлау).

Ескерту. 12-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1998.05.15. N 5 қаулысымен; өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

13. Ар-намысты және абыройды қорғау туралы талабымен бірге талапкер одан келтірілген мүлік зиянды өндіру туралы талап қоюға құқы бар.

Ар-намысты және абыройды қорғау туралы талапты қарағанда онымен қатар азаматтардың немесе заңды құқы бар мекемелердің ар-намысқа және абыройға кір келтірген мәлімдемелердің таратуынан келтірілген рухани зиянды, (мүлікке жатпайтын), не басқада мүлікке жатпайтын зиянның орнын толтыру талаптарында қарауға соттың мүмкіндігі бар. Билік шығарылғанда рухани зиянның (мүлікке жатпайтын) мөлшері кір келтіретін мәлімдеменің мағынасына қарай (қылмыс жасады деуі, әкімшілік-құқықты, азаматтық құқықты бұзуды, адамгершілікке жатпайтын қылық жасады, т.б), оның қаншама жарияланғанына, жауапкердің кінәсінің түріне, оның тұрмыс жайына және басқа еске алуға жататын жағдайға байланысты ақшалай есептеледі.

Рухани зиянды (мүлікке жатпайтын) қалпына келтіру туралы талапқа заңды талап мерзімі жатпайды (АК-нің 187 бабы).

Ескерту. 13-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1998.05.15 N 5 қаулысымен.

14. Азаматтардың және ұйымдардың ар-намысын және абыройын қорлауды болдырмау және ескерту мақсатында, соттар шындыққа жатпайтын кір келтіретін мәлімдемелерін таратқан адамдар және ұйымдар жөнінде жеке ұйғару шығару мәселесін талқылау қажет.

15. Егерде талапкердің ар-намысына және абыройына кір келтірген мәлімдемені теріске шығару туралы сот билігі белгіленген мерзімде орындалмаса немесе дұрыс орындалмаса, жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың абыройына және іскерлік беделіне нұқсан келтірген жауапкер заң актілерімен көзделген ретте әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін.

Талапкерге кір келтірген мәлімдемені бекерге шығарған сот билігінің орындалуы бұзушының салынған штрафы төленгенімен тоқтатылмайды.

Ескерту. 15-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 Нормативтік қаулысымен .

16. Осы қаулының қабылдауына байланысты Қазақстан Республикасында бұрынғы Советтік Социалистік Республикалар Одағы Жоғарғы Сотының N 2 1989 жылғы наурыздың 2 жұлдызындағы "Ар-намысты және абыройды қорғау жөнінде Советтік Социалистік Республикалар Одағының және Одақтас Республикалардың азаматтық заңдар негізінің 7 бабын сот тәжірибесінде қолдану туралы" Пленум қаулысы қолданылмайды.

17. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданылатын құқықтың құрамына кіреді, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Ескерту. 17-тармақпен толықтырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.