О судебной практике по делам о хулиганстве

Постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 21 июля 1995 г. N 5. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 12 января 2009 года N 3.

Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда РК от 12.01.2009 N 3 (порядок введения в действие см. п. 23 ).

Обсудив судебную практику по делам о хулиганстве, Пленум отмечает, что суды республики в основном правильно применяют действующее законодательство об ответственности за эти правонарушения.
Вместе с тем в деятельности судов все еще встречаются ошибки и недостатки по рассмотрению дел данной категории. Имеют место случаи, когда суды не предъявляют должную требовательность к качеству предварительного следствия, что приводит к вынесению незаконных и необоснованных приговоров. При рассмотрении дел не всегда обеспечивается всестороннее и полное исследование обстоятельств по каждому эпизоду предъявленного обвинения и выявлению всех участников преступления.
При квалификации преступлений нередко допускаются ошибки,которые в значительной мере связаны с трудностями в правильном отграничении хулиганства от других преступлений.
Суды не во всех случаях выполняют требование закона о строго индивидуальном подходе к назначению мер наказания с учетом всех обстоятельств совершенного преступления и данных о личности виновного.
Несмотря на то, что большинство хулиганских действий совершаются в состоянии опьянения, суды не обсуждают вопрос о признании этого обстоятельства отягчающим ответственность правонарушителя, не всегда выполняют возложенную на них законом обязанность по выявлению причин и условий, способствовавших совершению преступления и требующих принятия соответствующих мер.
Рассматривая дела о мелком хулиганстве, некоторые суды допускают ошибки в правовой оценке содеянного, в результате чего к административной ответственности привлекаются лица, совершившие уголовно-наказуемое хулиганство либо другие преступления.
Суды кассационной и надзорной инстанций своевременно не выявляют ошибки и нарушения закона, допущенные нижестоящими судами при рассмотрении дел данной категории.
В целях обеспечения единообразного, правильного применения закона, систематизации ранее принятых постановлений и ввиду необходимости дать судам разъяснения по вновь возникшим вопросам в связи с изменением действующего законодательства, Пленум Верховного Суда
ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Обратить внимание судов на то,что хулиганство продолжает оставаться опасным правонарушением, посягающим на общественный порядок, спокойствие граждан, нередко приводящим к совершению других, более тяжких преступлений.
При этом следует иметь в виду, что хулиганство - это умышленные действия,грубо нарушающие общественный порядок и нормы морали, выражающие явное неуважение к обществу, когда поведение виновного является открытым вызовом общественному порядку и обусловлено желанием противопоставить себя окружающим, показать свое пренебрежительное отношение к ним, совершаемое чаще всего без повода или с использованием незначительного повода.
2. При квалификации хулиганства по ч. 1 ст. 200 УК в постановлении о привлечении в качестве обвиняемого, обвинительном заключении и в приговоре должно быть обязательно отражено, по какому именно квалифицирующему признаку деяние виновного признается злостным хулиганством и какие конкретные действия виновного относятся к исключительно циничным или особо дерзким. При этом следует иметь в виду, что без направления дела на дополнительное расследование указывать в приговоре квалифицирующие признаки хулиганства, которые не были вменены лицу органами расследования, не допустимы.
3. Разъяснить судам, что под исключительным цинизмом следует понимать такие хулиганские действия, которые сопровождались демонстративным пренебрежением к общепринятым нормам нравственности, например, проявлением бесстыдства, издевательством над больными, престарелыми, лицами, находящимися в беспомощном состоянии, и т.п.
4. Хулиганством по признаку особой дерзости может быть признано такое преступное нарушение общественного порядка, выражающее явное неуважение к обществу, которое сопровождалось, например, глумлением над личностью, длительно и упорно не прекращавшимся нарушением общественного порядка, уничтожением и повреждением имущества, срывом массовых мероприятий,временным прекращением нормальной деятельности предприятий, учреждения или общественного транспорта и другие, причинением легкого телесного повреждения, не повлекшего за собой кратковременного расстройства здоровья или незначительной стойкой утраты трудоспособности.
Степень тяжести телесных повреждений определяется Правилами, утвержденными приказом Министерства здравоохранения СССР от 11 декабря 1978 года N 1208.
При этом действия лица, совершившего хулиганство по признаку особой дерзости, квалифицируются ч. 1 ст. 200 УК тогда, когда причиняется насилие, неопасное для жизни и здоровья. Под этим следует понимать причинение легкого телесного повреждения, не повлекшего за собой кратковременного расстройства здоровья или незначительной стойкой утраты трудоспособности, имевшие незначительные скоропроходящие последствия, длившиеся не более шести дней (п. 22 Правил).
5. Умышленное причинение легкого вреда здоровью при совершении хулиганства охватывается диспозицией части первой статьи 257 УК и дополнительной квалификации деяния по статье 105 УК не требуется.
Если при совершении хулиганских действий, подпадающих под признаки, указанные в части второй или части третьей статьи 257 УК, причинен легкий вред здоровью или вред здоровью средней тяжести, содеянное охватывается указанными нормами уголовного закона и дополнительной квалификации по статье 105 УК или 104 УК не требуется.
Умышленное причинение смерти либо умышленное причинение вреда здоровью потерпевшим из хулиганских побуждений в зависимости от последствий и тяжести вреда подлежит квалификации соответственно по пункту и) части второй статьи 96 УК, либо пункту ж) части второй статьи 103 УК или пункту д) части второй статьи 104 УК. Квалификация действий виновного в таких случаях дополнительно по статье 257 УК наступает лишь при совершении им иных деяний, самостоятельно образующих состав хулиганства, которые не охватываются указанными выше составами преступлений.
Хулиганские действия, совершенные как до, так и после причинения смерти или вреда здоровью из хулиганских побуждений и не связанные с ним единым умыслом, во всех случаях подлежат квалификации самостоятельно.
Сноска. Пункт 5 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 25 декабря 2006 года N 12 .
6. Хулиганство,сопряженное с сопротивлением лицу, пресекающему хулиганские действия, в том числе и соединенное с насилием или угрозой его применения в отношении указанных лиц, квалифицируются в зависимости от степени и тяжести телесных повреждений и полностью охватываются диспозицией ст. 200 УК и дополнительной квалификации по другим ст. УК не требует.
7. Применение или попытка применения при совершении хулиганства огнестрельного, газового оружия, ножей, кастетов и иного холодного оружия, либо других предметов, специально приспособленных для нанесения телесных повреждений, является основанием для квалификации действий по ч. 2 ст. 200 УК не только в тех случаях, когда виновный с их помощью наносит или пытается нанести телесные повреждения,но и тогда, когда использование указанных предметов в процессе хулиганских действий создает реальную угрозу для жизни или здоровья граждан.
8. Специально приспособленными для нанесения телесных повреждений следует признавать предметы, которые были приспособлены виновным для указанных целей заранее или во время совершения хулиганских действий, а равно предметы, которые хотя и не подвергались какой-либо предварительной обработке, но были специально подготовлены виновным и находились при нем с той же целью.
Применение или попытка применения предметов, подобранных на месте преступления, которые не были специально приспособлены для нанесения телесных повреждений, в том числе предметов хозяйственно-бытового назначения, не могут рассматриваться как основание для квалификации действий по ч. 2 ст. 200 УК.
Судам необходимо иметь в виду, что понятие газового оружия определено в Законе Республики Казахстан "О Государственном контроле за оборотом отдельных видов оружия" от 27 октября 1993 года.
9. Судам следует отграничивать хулиганство от других преступлений в зависимости от содержания и направленности умысла виновного, мотивов, целей и обстоятельств совершенных им действий.
Нанесение оскорблений, побоев, причинение телесных повреждений и другие подобные действия, совершенные в семье, квартире, в отношении родственников, знакомых и вызванные личными неприязненными отношениями, неправильными действиями потерпевших, должны квалифицироваться по статьям УК, предусматривающим ответственность за преступления против личности. В тех случаях, когда такие действия были сопряжены с очевидным для виновного грубым нарушением общественного порядка и выражали явное неуважение к обществу,их следует квалифицировать как хулиганство.
Если хулиганство сопровождается умышленным уничтожением и повреждением чужого имущества при отягчающих обстоятельствах, то такие преступления следует квалифицировать по совокупности.
10. Хулиганство по признаку наличия прошлой судимости за то же преступление признается при условии, что эта судимость не снята или не погашена в установленном законом порядке. В силу ст. 6 УК не могут быть признаны по ч. 2 ст. 200 УК по признаку "ранее судимым за хулиганство" лица, ранее судимые за деяния, за которые уголовная ответственность устранена Законом Республики Казахстан от 15 октября 1993 года.
11. Хулиганство признается совершенным группой, если в нем принимает участие двое и более лиц.
12. В случае совершения лицом в разное время двух и более преступлений, ответственность за которые предусмотрена различными частями ст. 200 УК, содеянное виновным по каждому из преступлений должно квалифицироваться самостоятельно.
13. Судам не следует допускать расширительного толкования понятия уголовно наказуемого хулиганства с тем, чтобы были исключены случаи привлечения к уголовной ответственности лиц, виновных в мелком хулиганстве либо в незначительных правонарушениях, влекущих административную ответственность или применение мер общественного воздействия. Нанесение единичных ударов, не повлекших телесных повреждений, не образует состав уголовно наказуемого хулиганства.
14. Подготовка и рассмотрение дел о мелком хулиганстве должны проводиться в строгом соответствии с требованиями ст. ст. 269-277 КоАП. При рассмотрении дел о мелком хулиганстве необходимо полно исследовать и устанавливать все обстоятельства совершенного правонарушения, не допускать как необоснованного привлечения к административной ответственности граждан, не совершивших указанного правонарушения, так и привлечения к ответственности лиц, в действиях которых имеются признаки уголовно наказуемого деяния.
15. Исходя из принципа индивидуализации ответственности, суды должны во всех случаях назначать наказание с учетом характера и степени общественной опасности совершенного хулиганства, личности виновного и обстоятельств дела, смягчающих и отягчающих ответственность.
16. Назначая наказание с применением ст. ст. 40, 41-1 УК, суды должны разъяснять порядок и условия отбывания наказания, обсуждать вопрос о возложении на осужденного предусмотренных законом обязанностей, которые способствовали бы его исправлению и перевоспитанию, и в необходимых случаях указывать сроки их выполнения.
17. Если хулиганство совершается с уничтожением или повреждением имущества, причинением гражданам телесных повреждений, повлекших временную утрату трудоспособности, суды обязаны, руководствуясь ст.ст. 100, 101, 103, 295 УПК, разрешать в приговоре вопрос о возмещении материального и морального ущерба, причиненного преступлением.
18. Суды обязаны выяснять, находился ли потерпевший от хулиганских действий на лечении в больнице и взыскивать с виновного в доход государства средства, затраченные на его лечение. При этом возмещению подлежат лишь те средства, которые затрачены на стационарное лечение потерпевшего и подтверждены соответствующим документом лечебного учреждения.
19. С особым вниманием судам следует подходить к рассмотрению дел по обвинению несовершеннолетних в хулиганстве и к назначению им наказания. При рассмотрении таких дел необходимо тщательно и всесторонне исследовать обстоятельства, связанные с правонарушением и условия, при которых оно было совершено, не допуская осуждения несовершеннолетних за действия, носящие характер детского озорства.
20. При рассмотрении дел о хулиганстве необходимо всесторонне и полно выяснять причины и условия, способствующие совершению хулиганства и реагировать на них вынесением частных определений, уделяя особое внимание фактам пьянства на производстве в рабочее время и в общественных местах.
21. Поскольку хулиганские действия в большинстве случаев совершаются на почве пьянства, судам при назначении наказания лицам, совершившим хулиганство в состоянии алкогольного, наркотического или токсического опьянения, надлежит обсуждать вопрос о признании этого факта обстоятельством, отягчающим ответственность. В соответствии со ст. 49-5 УК обсуждать вопрос о применении принудительных мер медицинского характера к хулиганам, подлежащим лечению от алкоголизма, наркомании или токсикомании.
22. При рассмотрении дел судам следует строго соблюдать требования закона о языке судопроизводства. Не допускать фактов нарушения права обвиняемого на защиту.
23. Судам кассационной и надзорной инстанций своевременно выявлять и исправлять допускаемые судами первой инстанции ошибки при рассмотрении дел о хулиганстве.
В связи с принятием настоящего постановления признать утратившими силу:
Постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 29 сентября 1977 г. N 5 "О выполнении судами Казахской ССР постановления Пленума Верховного Суда СССР от 16 октября 1972 г. N 9 "О судебной практике по делам о хулиганстве".
Протокольное постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 18 июня 1979 года "О выполнении судами Казахской ССР постановления Пленума Верховного Суда СССР от 16 октября 1972 г. N 9 "О судебной практике по делам о хулиганстве".
Постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 16 декабря 1983 года N 14 "О выполнении судами республики постановления Пленума Верховного Суда СССР от 16 октября 1972 года N 9 "О судебной практике по делам о хулиганстве".
Постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 6 июля 1990 г. N 2 "О ходе выполнения постановления Пленума Верховного Суда СССР от 16 октября 1972 г. N 9 "О судебной практике по делам о хулиганстве" с изменениями, внесенными постановлениями от

21 сентября 1977 г. N 10, от 7 июля 1982 г. N 3 и 26 апреля 1984

г. N 7".

Признать недействующим постановление Пленума Верховного Суда

СССР от 16 октября 1972 г. N 9 с изменениями, внесенными

постановлениями Пленума от 21 сентября 1977 г. N 10, от 7 июля 1982

г. N 3 и от 26 апреля 1984 г. N 7.

(специалист Р.Жантасова

27.11.98 г.)

Бұзақылық туралы істер жөніндегі сот тәжірибесі туралы

Қаулы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумы 1995 жылғы 21 шілде N 5. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2009 жылғы 12 қаңтардағы N 3 Нормативтік қаулысымен.

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2009 жылғы 12 қаңтардағы N 3 Нормативтік қаулысымен.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Пленумы қылмыстық жазалануға жататын және ұсақ бұзақылық туралы iстер жөніндегi сот тәжiрибесiн талқылай келiп, соттардың осындай құқық бұзушылық үшiн жауапкершілік жөнiндегi қолданылып отырған заңдарды негiзiнен дұрыс қолданатындығын атап көрсетедi.

Сонымен бiрге соттардың қызметiнде аталған санаттағы iстердi қарауда әлi де қателiктер мен олқылықтар кездеседi. Кейбiр соттар алдын ала тергеудің сапасына тиiстi талап қоймайды, бұл олар бойынша заңсыз және негiзсiз үкiмдер шығаруға әкеп соқтыруда. Қылмыстық iстер сотта қаралған кезiнде айыпкерге тағылған әрбiр айып бойынша жан-жақты және толық зерттеу және қылмысқа қатысушылардың бәрiн анықтау қамтамасыз етiлмейдi.

Осы қылмыстарды саралауда бұзақылықты басқа қылмыстардан дұрыс шектеудiң елеулi қиындықтарына байланысты қателiктер аз жiберiлмейдi. Жаза тағайындауда жасалған қылмыстың барлық жай-жапсарын және айыптының жеке басының мәлiметтерiн ескере отырып, әр айыптыға өзiндiк жолмен қарау жөнiндегi, өзiндiк заң талаптарын соттар барлық кезде орындай бермейдi.

Кейбiр судьялар ұсақ бұзақылық жөнiндегi iстердi қарай отырып, жасалған әрекетке құқылық тұрғыдан баға беруде қателiктер жiбередi, осының салдарынан қылмысы тұрғысынан жазаланатын бұзақылықты немесе басқа қылмыстарды жасаған адамдар әкiмшілік жауапкершілiкке тартылады. Көпшілік бұзақылық әрекеттердiң мас болу жағдайында жасалатынына қарамастан соттар бұл жағдайды айыпкердiң жауапкершiлігін ауырлататын жәйт деп есептеу мәселелерiн әр кезде талқылай бермейдi. Соттардың осы санаттағы iстердi қарау кезiнде қылмыстың жасалуына жағдай тудырған себептер мен жағдайларды және тиiстi шаралар қабылдауды талап ету жөнiндегi өзiне заңмен жүктелген мiндеттердi орындамайды.

Кассациялық және қадағалау инстанциясындағы соттар халық соттарының бұзақылық туралы iстердi қарау кезiнде жiберген қателiктерi мен заң бұзушылығын әр кезде уақтылы анықтай бермейдi.

Заңның бiркелкi дұрыс қолдануын, бұрын қабылданған қаулылардың жүйеленуiн қамтамасыз ету мақсатында және соттарға, бұзақылық туралы қолданылып отырған Заңның өзгеруiнен туындаған мәселелер бойынша түсiнiк беру қажеттiлiгiне байланысты Жоғарғы Соттың Пленумы

Қаулы етеді:

1. Бұзақылықтың қоғамдық тәртiпке, азаматтардың тыныштығына зардабын тигiзетiн, кей кезде басқа, одан гөрi ауыр қылмысқа итермелейтiн қауiптi құқық бұзушылық болып қалып отырғанына соттардың назары аударылсын.

Мұндайда бұзақылықтың қоғамдық тәртiптi, адамгершiлiк қалыпты өрескел бұзатын, көбiне себепсiз немесе болар-болмас себептi пайдаланып қоғамды барынша сыйламаушылықта көрiнетiн айыптының тәртiбi қоғамдық тәртiпке ашық қарсыласуымен, өзiн айналасындағыларға қарсы қоюымен, өзiнiң оған немқұрайды қарым-қатынасымен әдейi жасалатын әрекет екенін ескеру керек.

2. Бұзақылықты ҚК-тiң 200-бабының 1-бөлiгi бойынша саралағанда айыпты деп тану жөнiндегi қаулыда, айыптау қорытындысы мен үкiмде айыптының қандай нақты әрекетi қай саралау белгiлерi бойынша ерекше арсыздыққа немесе айрықша қатыгездікке жататыны мiндеттi түрде көрсетiлуi керек. Мұндайда iстi қосымша тергеуге жіберместен үкiмде тергеу органдары тақпаған бұзақылықты саралау белгiлерiн көрсетуге жол берiлмейдi.

3. Ерекше арсыздықпен жасалған бұзақылық деп адамгершiлiктiң жалпы қабылданған қалыптарын көпе-көрiнеу жоққа шығару; мысалы, ұятсыздық, ауру адамды, өзiн-өзi қорғай алмайтын жағдайдағы адамдарды т.б. қорлау арқылы көрiнетiн бұзақылық әрекет екені соттарға түсiндiрiлсiн.

4. Ерекше қатыгездiк белгiлерi бар бұзақылық деп қоғамдық тәртiп бұзылған және көпе-көрiнеу көпшiлiктi құрметтемеген жағдайда, мысалы, жеке басты қорлаумен, қоғамдық тәртiптiң ұзақ және табанды бұзылуымен, мүлiктi құрту және бүлдiрумен, бұқаралық шараларды болдырмаумен, кәсiпорынның, мекеменiң немесе қоғамдық көлiктiң және т.б. қалыпты жұмысын уақытша тоқтатумен, денсаулықты қысқа мерзiмге бұзумен немесе еңбекке жарамдылықты болмашы жоғалтуға әкеп соқтырмайтын жеңiл дене жарақатын түсіруге әкеп соқтыратын әрекеттер саналуы мүмкін.

Дене жарақатының дәрежесi КСРО денсаулық сақтау Министрлігінің 1978 жылғы 11-желтоқсандағы N 1208 бұйрығымен бекiтiлген Ережелермен анықталады.

Ерекше қатыгездiк белгiлерi бойынша бұзақылық жасаған адамның әрекетi ҚК-тiң 200-бабының 1-бөлiгi бойынша тек өмiр мен денсаулыққа қауіпсіз күш көрсетiлгенде сараланады. Мұны денсаулықтың қысқа мерзiмдi бұзылуына немесе еңбек ету қабiлетiнiң болмашы ғана жоғалуына (Ереженiң 22-тармағы) ұласпаған денеге жеңiл жарақат түсiру деп түсiну керек.

5. Бұзақылық әрекет жасаған кезде денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру ҚК 257-бабы бірінші бөлігінің диспозициясымен қамтылады және әрекетті ҚК 105-бабы бойынша қосымша саралау талап етілмейді.

Егер ҚК 257-бабының екінші бөлігінде және үшінші бөлігінде көрсетілген белгілерге жататын бұзақылық әрекеттер жасалған кезде денсаулыққа қасақана жеңіл немесе орташа ауырлықтағы зиян келтірілсе, әрекеттер қылмыстық заңның аталған нормаларымен қамтылады және ҚК 105 және ҚК 104-баптары бойынша қосымша саралау талап етілмейді.

Жәбірленушіні бұзақылық ниетпен қасақана өлтіру немесе денсаулығына зиян келтіру оның салдары мен зиянның ауырлығына байланысты тиісінше ҚК 96-бабы екінші бөлігінің и) тармағы немесе ҚК 103-бабы екінші бөлігінің ж) тармағы не ҚК 104-бабы екінші бөлігінің д) тармағы бойынша сараланады. Мұндай жағдайда кінәлінің әрекеттерін ҚК 257-бабы бойынша қосымша саралауға тек ол жоғарыда көрсетілген қылмыстар құрамымен қамтылмайтын жеке дара бұзақылық құрамын құрайтын басқа әрекеттер жасаған кезде ғана болады.

Бұзақылық ниетпен жәбірленушіні өлтіргенге немесе денсаулығына зиян келтіргенге дейін, сондай-ақ ол әрекеттерден кейін жасалған бұзақылық әрекеттер аталған әрекеттермен бір ниетпен байланысты болмаса, барлық жағдайларда дербес саралануға жатады.

Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006.12.25. N 12 Нормативтік қаулысымен.

6. Бұзақылық әрекеттерге тосқауыл қоймақ болған адамға жасалған бұзақылық әрекеттер, соның iшінде аталған адамға күштеп немесе қорқытумен жасалған бұзақылық әрекеттер ҚК-тiң 200-бабының диспозициясымен толық қамтылады, сондықтан ҚК-тiң басқа баптарымен оны қосымша саралаудың қажетi жоқ. Қосымша саралау айыптының күш қолдануы салдарынан бұдан басқа одан ауырырақ қылмыс жасағанда қолданылады.

7. Бұзақылық жасаған кезде атылатын қаруды, газ қаруын, пышақты, кастет және басқа суық қаруды әйтпесе денеге жарақат салу үшін арнайы жасалған басқа нәрселердi қолдану немесе қолдануға тырысушылық жағдайда ғана емес, сонымен бiрге аталған нәрселердi бұзақылық әрекеттер жасаған кезде қолданып, азаматтардың өмiрi мен денсаулығына анық қауіп төндiрген кездегi қылмыстық әрекеттерi де ҚК-тiң 200-бабының 2-бөлiгiмен саралау үшін негiз бола алады.

8. Денеге жарақат салуға арнайы жабдықталған нәрселер деп айыптының осы мақсат үшiн алдын-ала немесе бұзақылық жасау кезiнде жабдықталған нәрселерiн, яғни алдын ала немесе белгiлi бiр өңдеуден өткiзiлмеген, айыптының арнайы дайындалған және сол мақсатпен өзiмен бiрге алып жүрген нәрселерiн де мойындау керек.

Қылмыс болған жерден алынған дене жарақатын салуға арнайы жабдықталмаған нәрселердi, оның iшiнде шаруашылық-тұрмыстық мақсаттағы заттарды қолдану немесе қолдануға тырысушылық әрекетi ҚК-тiң 200-бабының 2-бөлігімен саралау үшiн негiз бола алмайды.

Соттар газ қаруы жөнiндегi түсiнiктiң Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 27-қазандағы "Айналымдағы кейбiр қару түрлерiне мемлекеттiк бақылау туралы" Заңында айқындалғанын ескерту керек.

9. Соттар айыптының ойы мен ниетiне, ол жасаған әрекеттерінің себептерi мен мақсаттарына және мән-жайларына қатысты басқа да қылмыстардан бұзақылықты айыруды бiлгенi жөн.

От басында, пәтерде туған-туысқандарын, таныстарды балағаттау, ұру, денесiне жарақат түсiру және жеке бастың араздығынан, жәбiрленушінің терiс қылығынан болған осыған ұқсас әрекеттер жеке адамға қарсы қылмыс жасағаны үшiн жауапкершілік көрсетiлген ҚК-тiң баптарымен саралануы тиiс. Айыпты үшiн мұндай әрекеттер қоғамдық тәртiптi өрескел бұзумен ұласса оның өзі көпшiлiктi құрметтемеуден туса, оларды бұзақылық деп саралаған жөн.

Егер бұзақылық басқа да ауыр қылмыстармен бiрге жасалып, жағдайды ауырлату кезiнде мүлiк қасақана құртылса және бүлдiрiлсе, онда мұндай қылмыстарды жиынтық бойынша саралау керек.

10. Заңда көрсетiлген тәртiп бойынша бұрынғы сотталғандығы жойылмаған немесе одан арылмаған кезде сотталғандығы қайталанған бұзақылық деп есептеледi. ҚК-тiң 6-бабына сәйкес "бұзақылығы үшiн бұрын сотталған" белгiлерi бойынша ҚК-тің 200-бабының 2-бөлiгiмен 1993-жылғы 15-қазандағы Қазақстан Республикасы Заңымен алынып тасталған бұзақылық әрекеттерi үшiн бұрын сотталушылар жауапқа тартылмайды.

11. Бұзақылық егер оған екi және одан көп адам қатысса, ол топтасып жасалған деп танылады.

12. Адам әр кезде екi және одан да көп ҚК-тiң 200-бабының әртүрлi бөлiктерiнде көрсетiлген қылмыс жасаса, онда айыптының жасаған әр қылмысы жеке-жеке саралануы тиiс.

13. Әкiмшiлiк жауапкершілікке немесе көпшiлiк ықпалын қолдану шараларына соқтыратын айыптының ұсақ бұзақылығын яки болмашы түрде заң бұзушылығын, қылмыстық жауапкершілікке тартудан айыру үшiн, қылмыстық жазалануға тиiсті бұзақылық делiнетiн түсiнiктi соттардың еркiн ұғынбағаны жөн. Дене жарақатымен ұласпайтын бiрлi-жарым соққы қылмыстық жаза тағайындайтын бұзақылық құрамын құрмайды.

14. Ұсақ бұзақылық жөнiндегi iстердi дайындау мен қарау Әкiмшiлiк заң бұзушылық туралы Кодекстiң 269-277-баптарының талаптарына сай қатаң жүргiзiлуге тиiс. Ұсақ бұзақылық туралы iстердi қарағанда заңды бұзудың барлық мән-жайлары жан-жақты дәрежеленуге және анықталуға тиiс, аталған заң бұзушылықты жасамаған азаматты әкiмшілік жауапкершілікке заңсыз тартуға болмайтыны сияқты, керiсiнше қылмыстық жазалануға тиiстi әрекет белгiлерi бар адамдардың әрекеттерiн де дұрыс дәрежелеу қажет.

15. Жауаптылықты, жекелеу қағидасына сай соттар барлық жағдайда жасалған бұзақылықтың қоғамға қауiптегi сипаты мен дәрежесiн, айыптының жеке басын, жауаптылықты жеңiлдететiн және ауырлататын iстің мән-жайын ескерiп жаза тағайындауға тиiс.

16. ҚК-тiң 40, 41-1 баптарын қолданып жаза тағайындағанда соттар жазаны өтеудiң тәртiбi мен шарттарын түсiндiрiп, сотталған адамның түзелуiне және қайта тәрбиеленуiне септiгiн тигiзетiн заңда көрсетiлген мiндеттердi оған жүктеу туралы мәселенi талқылауға, қажет болса, оны орындаудың мерзiмдерiн көрсетуге тиiс.

17. Егер бұзақылықтан мүлiк жойылып немесе қираған, азаматтардың денесiне жарақат түскен, оның өзi еңбек қабiлетiнен уақытша айырылған болса, соттар ҚIЖК-нiң 100, 101, 103, 295-баптарын басшылыққа ала отырып, қылмыстан шеккен материалдық және моральдық зиянның орнын толтыру мәселесiн үкiмде шешуге мiндеттi.

18. Соттар бұзақылық әрекеттiң салдарынан жәбiрленушінің ауруханада емделiп жатқанын анықтап, оның емдеуiне жұмсалған қаржыны айыптыдан мемлекет кiрiсiне өндiруге мiндеттi. Мұндайда жәбiрленушінің тұрақты емделуiне жұмсалған қаржы ғана өндiрiлуге жатады, және ол емдеу мекемесiнiң тиiстi құжаттарымен расталуы тиiс.

19. Соттар кәмелетке толмағандардың бұзақылығы жөнiндегi iстерiне, оларға жаза тағайындалуына аса ықтияттылықпен қарағаны жөн. Мұндай iстердi қарағанда заңды бұзуға қатысы бар, олар жасаған мән-жайларды, баланың сотқарлығы сипатын бiлдiретiн әрекеттерi үшiн соттауға жол бермей, мұқият және жан-жақты зерттеу керек.

20. Бұзақылық туралы iсті қарағанда, бұзақылық жасауға септігін тигiзетiн себептер мен жағдайларды жан-жақты және толығынан анықтап алу, жұмыс кезiнде өндiрiсте және көпшілік орындарында мас болу фактiлерiне ерекше назар аудара отырып, оған жеке ұйғарымдар шығаруға құлақ асу керек.

21. Бұзақылық әрекеттер көп жағдайда маскүнемдiкпен жасалады, соттар мас күйiнде және есiрткiден мас болып бұзақылық жасаған адамдарға жаза тағайындағанда жауапкершіліктi ауырлататын мұндай мән-жайлар дерегiн тану туралы мәселенi талқылауы тиiс. ҚК-тiң 49-5-бабына сәйкес маскүнемдiк немесе есiрткіден емделуге жататын бұзақыларға медициналық сипаттағы күштеп емдеу шараларын қолдану туралы мәселе талқылануы тиiс.

22. Iстердi қарау кезiнде сот iсiн жүргiзу тiлi жөнiндегi заң талаптары қатаң сақталуы тиiс. Айыптының қорғану құқығының бұзылуына жол берiлмеу керек.

23. Кассациялық және қадағалау сатысындағы соттар бұзақылық iстердi қарау кездегi бiрiншi сатыдағы соттар жiберген қателіктерді дер кезiнде анықтап, түзететiн болсын. Осы қаулының қабылдауына байланысты:

Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының 1977-жылғы 29-қыркүйектегi "СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1977-жылғы 29-қыркүйектегi СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1972-жылғы 16-қазандағы "Бұзақылық туралы iстер жөнiндегi сот тәжiрибесi туралы" N 9 қаулысын Қазақ ССР соттарының орындауы туралы" N 5 Қаулысы;

Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының 1979-жылғы 18-маусымдағы "СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1972-жылғы 16-қазандағы "Бұзақылық туралы iстер жөнiндегi сот тәжiрибесi туралы" N 9 қаулысын Қазақ ССР соттарының орындауы туралы" Хаттама Қаулысы;

Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының 1983-жылғы 16-қазандағы "Бұзақылық туралы iстер жөнiндегi сот тәжiрибесi туралы" N 9 қаулысын республика соттарының орындауы туралы" N 14 Қаулысы;

Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының 1990-жылғы 6-шiлдедегі "СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1972-жылғы 16-қазандағы N 9 "Бұзақылық туралы iстер жөнiндегi сот тәжiрибесi туралы Қаулысын, оған 1977-жылғы 21-қыркүйектегі N 10, 1982 жылғы 7-шілдедегi N 3 және 1984-жылғы 26-сәуiрдегi N 7 қаулылары енгiзген түзетулерімен қоса, орындаудың барысы туралы" N 2 Қаулысымен күшiн жойды деп танылсын.

СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1972-жылғы 16-қазандағы N 9 Қаулысы, Пленумының 1977-жылғы 21-қыркүйектегi N 10, 1982 жылғы 7-шiлдедегi N 3 және 1984-жылғы 26-сәуiрдегi N 7 қаулылары енгiзген түзетулерiмен қоса, күшiн жойды деп танылсын.