О практике применения судами законодательства о защите прав потребителей

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 25 июля 1996 г. N 7.

      Сноска. В наименовании, преамбуле и по всему тексту заменены слова - Нормативным постановлением Верховного Суда РК от 18 июня 2004 г. N 9 .


      ОБЪЯВЛЕНИЕ

      Отмечая необходимость разъяснения вопросов, возникающих у судов в практике применения законодательства о защите прав потребителей, и в целях обеспечения эффективной судебной защиты прав потребителей пленарное заседание Верховного суда Республики Казахстан постановляет:

      1. Закон Республики Казахстан от 4 мая 2010 года № 274-IV "О защите прав потребителей" (далее – Закон) определяет правовые, экономические и социальные основы защиты прав потребителей, а также меры по обеспечению потребителей безопасными и качественными товарами (работами, услугами) и регулирует отношения между потребителями - физическими лицами, то есть гражданами Республики Казахстан, иностранцами и лицами без гражданства (статья 12 Гражданского кодекса Республики Казахстан (далее – ГК), приобретающими и использующими товары, заказывающими работы и услуги для личных бытовых нужд, либо имеющими такие намерения, и продавцами товаров, либо их производителями, а также исполнителями работ и услуг независимо от форм собственности и образования юридического лица, в том числе индивидуальными предпринимателями (статья 19 ГК), и применяется к правоотношениям, возникшим или продолжающимся после введения его в действие (статьи 4, 383 ГК).

      Права потребителей в сферах финансовых, социальных, медицинских, туристских и иных услуг, а также вопросы их защиты устанавливаются законами Республики Казахстан (пункт 2 статьи 2 Закона).

      Сноска. Пункт 1 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

      2. Отношения с участием потребителей, их права и обязанности, порядок реализации и защиты этих прав, а также права и обязанности продавцов, изготовителей, исполнителей работ и услуг, кроме Закона, регулируются Гражданским кодексом и не противоречащими ему иными законодательными и нормативными актами, а также договорами и иными сделками, предусмотренными законодательством или не противоречащими ему.

      Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования).

      3. Нормативные правовые акты Правительства Республики Казахстан, министерств и ведомств, местных представительных и исполнительных органов не могут ограничивать права потребителей и снижать гарантии их защиты по сравнению с установленными Конституцией Республики Казахстан, ГК и Законом.

      Судам следует истребовать и изучать нормативные правовые акты центральных исполнительных органов и в случае содержания в них правил, использующих преимущественное (монопольное) положение продавцов, изготовителей и исполнителей или противоречащих Закону о защите прав потребителей, иметь в виду, что такие акты являются недействительными с момента их принятия и не подлежат применению (пункт 5 статьи 3 ГК).

      В случае противоречия решений маслихатов и акимов законодательным актам суд должен разрешать спор на основании законодательных актов.

      Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

      4. В соответствии с общими правилами (статья 29 ГПК) иски к физическому лицу предъявляются по месту его жительства и к юридическому лицу - по месту его нахождения. Вместе с тем по выбору истца (часть девятая статьи 30 ГПК) иски о защите прав потребителей могут быть предъявлены по месту жительства истца либо по месту заключения или исполнения договора, поэтому при принятии искового заявления, суды должны учитывать право истца на выбор места рассмотрения дела.

      Сноска. Пункт 4 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

      5. Статьей 42 Закона устанавливается предварительный внесудебный порядок разрешения требований общественных организаций потребителей. Если указанными организациями не соблюден такой порядок разрешения спора, и такая возможность не утрачена, судья в соответствии с подпунктом 1) части первой статьи 152 ГПК возвращает заявление.

      Законом для потребителя не предусмотрен внесудебный порядок разрешения требований.

      Иски, направляемые общественными объединениями потребителей, ассоциациями (союзами) в интересах потребителей для рассмотрения в суде, государственной пошлиной не облагаются (подпункт 11) статьи 616 Кодекса Республики Казахстан "О налогах и других обязательных платежах в бюджет" (Налоговый кодекс), статья 42 Закона).

      Вместе с тем потребители при самостоятельном обращении в суд не освобождаются от уплаты госпошлины по искам, связанным с нарушением их прав.

      В этих случаях возмещение государству и сторонам судебных расходов, их распределение между сторонами осуществляется по правилам, установленным статьями 109, 116, 117 ГПК.

      Сноска. Пункт 5 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 20.04.2018 № 7 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

      6. В соответствии со статьями 2, 10 Закона Республики Казахстан от 31 мая 1996 года № 3-I "Об общественных объединениях" (далее – Закон об общественных объединениях) общественные объединения потребителей, будучи общественными некоммерческими организациями, действуют с уставами, принимаемыми учредительным собранием, созываемым по инициативе не менее 10 членов общества, и являются юридическими лицами.

      По делам, инициированным общественными объединениями потребителей или их союзами (ассоциациями), судам следует выяснять их статус, предмет и цели деятельности, а также правоспособность, имея в виду, что в соответствии со статьей 10 Закона об общественных объединениях их правоспособность возникает с момента государственной регистрации либо перерегистрации, их учетной регистрации структурных подразделений (филиалов и представительств).

      Сноска. Пункт 6 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

      7. Общественные организации потребителей вправе самостоятельно предъявлять иск в суд о признании действий продавца, изготовителя (их представителей), исполнителя, являющихся юридическими лицами, а также органа управления противоправными в отношении неопределенного круга потребителей (коллективный иск) и прекращении этих действий. Дела по таким искам в соответствии со статьей 27 ГПК подсудны специализированным межрайонным экономическим судам.

      Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 9 ; от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

      8. При применении статьи 21 Закона судам надлежит руководствоваться пунктом 3 статьи 141 ГК о защите неимущественных прав независимо от вины лица, нарушившего право.

      В статье 42 Закона общественным организациям потребителей не предоставлено право предъявления исков о возмещении имущественного и морального вреда в отношении неопределенного круга потребителей, следовательно, исковые заявления обществ потребителей о возмещении имущественного и морального вреда без указания конкретных потребителей следует признавать поданными с нарушением статьи 148 ГПК и в соответствии со статьей 152 ГПК, возвращать заявителю.

      Сноска. Пункт 8 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 9 ; от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

      9. Государственные органы, осуществляющие контроль за безопасностью товаров (работ, услуг) в соответствии со статьей 56 ГПК могут привлекаться судом к участию в разбирательстве дела или по своей инициативе, либо по инициативе участвующих в деле лиц вступить в процесс для дачи заключения по вопросу, входящему в их компетенцию.

      Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 9; от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

      10. При определении момента заключения договора розничной купли-продажи судам следует руководствоваться статьей 446 ГК, в соответствии с которой договор розничной купли-продажи считается заключенным в надлежащей форме с момента выдачи продавцом покупателю кассового или товарного чека или иного документа, подтверждающего оплату товара, если иное не установлено законодательными актами или договором розничной купли-продажи, в том числе условиями формуляров или иных стандартных форм, к которым присоединяется покупатель (статья 389 ГК).

      Договор розничной купли-продажи, исполняемый при его совершении, заключается в устной форме независимо от стоимости товара, когда между сторонами достигнуто соглашение о предмете договора, цене и другим условиям, на согласовании которых настаивает хотя бы одна из сторон.

      Те же договоры, исполняемые не при их совершении (по предварительным заказам, при посылочной торговле, при продаже автомобилей и в других случаях) заключаются в установленной для таких договоров законом или условленной сторонами форме.

      Письменная форма договора считается соблюденной, если письменное предложение заключить договор принято в порядке совершения лицом, его получившим, действий по выполнению указанных в нем условий договора (отгрузка товаров, предоставление услуг, выполнение работ, уплата соответствующей суммы и т.д.) (статьи 394,396 ГК).

      Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования).

      11. Потребитель и работник обслуживающего предприятия имеют равные права на уважение их чести, достоинства, соблюдение нравственных и этических норм в процессе обслуживания. В случае нарушения этих норм, потерпевший вправе обратиться за защитой своего права в суд в соответствии со статьями 9, 141, 142, 143 ГК.

      Сноска. Пункт 11 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
      12. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования).

      13. Разрешая вопросы имущественной ответственности за вред, причиненный продукцией ненадлежащего качества, следует иметь в виду, что в соответствии со статьей 16 Закона вред, причиненный жизни, здоровью или имуществу гражданина вследствие конструктивных, производственных, рецептурных и иных недостатков, подлежит возмещению в полном объеме по правилам главы 47 ГК.

      Причиненный вред подлежит возмещению продавцом (изготовителем, исполнителем) независимо от его вины и от того, состоял ли потребитель с ним в договорных отношениях или не состоял (пункт 1 статьи 31 Закона).

      Сноска. Пункт 13 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 9 ; от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования).

      14. Под убытками в соответствии с пунктом 4 статьи 9 ГК подразумеваются расходы, которые произведены или должны быть произведены лицом, право которого нарушено, утрата или повреждение его имущества (реальный ущерб), а также неполученные доходы, которые это лицо получило бы при обычных условиях оборота, если бы его право не было нарушено (упущенная выгода). Размер убытка определяется по правилам пунктов 3 и 4 статьи 350 ГК.

      В остальных случаях следует руководствоваться требованиями статьи 351 ГК, устанавливающей зачетный характер неустойки.

      Настоящее постановление вступает в силу со дня опубликования.

      Сноска. Пункт 14 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 9 ; от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңнаманы соттардың қарау практикасы туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1996 жылғы 25 шілде N 7 Нормативтік қаулысы.

      Ескерту. Нормативтік қаулының тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "АІЖК-нің", "АІЖК" деген сөздер "АПК-нің", "АК" деген сөздер "АК-нің" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

      Тұтынушылар құқын қорғау туралы заңдарды қолдану тәжірибесінде соттарда туындаған мәселелерді түсіндірудің қажеттілігін атай отырып, тұтынушылар құқын тиімді сот қорғауымен қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді:

      Ескерту. Атауы мен кіріспеге өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы N 9 нормативтік қаулысымен.

      1. "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 4 мамырдағы № 274-IV Заңы (бұдан әрі – Заң) тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың құқықтық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін, сондай-ақ тұтынушыларды қауіпсіз және сапалы тауарлармен (жұмыспен, көрсетілетін қызметпен) қамтамасыз ету жөніндегі шараларды анықтайды және тұтынушылар – жеке тұлғалар, яғни жеке тұрмыстық қажеттіліктері үшін тауарларды сатып алатын және пайдаланатын, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерге тапсырыс беретін не осындай ниеті бар Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер және азаматтығы жоқ адамдар (Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 12-бабы (бұдан әрі – АК-нің) және тауарларды сатушылардың не оларды өндірушілердің, сондай-ақ меншік түрі мен заңды тұлғаның құрылу нысанына қарамастан қызметтер мен жұмыстарды атқарушылардың, соның ішінде жеке кәсіпкерлердің арасындағы қатынасты реттейді (АК-нің 19-бабы) және ол күшіне енгеннен кейін туындайтын немесе жасалатын құқықтық қатынастарға қолданылады (АК-нің 4, 383-баптары).

      Тұтынушылардың қаржылық, әлеуметтік, медициналық, туристік және көрсетілетін өзге де қызмет салаларындағы құқықтары, сондай-ақ оларды қорғау мәселелері Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленеді (Заңның 2-бабының 2-тармағы).

      Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5; өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

      2. Тұтынушылар қатысқан қатынастар, олардың құқықтары мен міндеттері, осы құқықтарды жүзеге асыру мен қорғау тәртібі, сондай-ақ сатушылардың, дайындаушылардың, жұмыстар мен қызметтерді орындаушылардың құқықтары мен міндеттері Заңнан басқа Азаматтық кодекспен және оған қайшы келмейтін заңдық және нормативтік құқықтық актілерімен, сондай-ақ заңда көзделген немесе оған қайшы келмейтін шарттар мен басқа да мәмілелермен реттеледі.

      Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5 нормативтік қаулысымен.

      3. Қазақстан Республикасы Үкіметінің, министрліктер мен ведомстволардың, жергілікті өкілетті және атқарушы органдарды нормативтік құқықтық актілері Қазақстан Республикасының Конституциясында, АК-да және Заңда белгілегендермен салыстырғанда тұтынушылар құқықтарын шектемейді және оларды қорғау кепілдігін төмендете алмайды.

      Соттар, орталық атқарушы органдар мен жергілікті өкілетті және атқарушы органдардың нормативтік құқықтық актілерінде сатушылардың, дайындаушылардың және орындаушылардың басымдылықты (монополиялы) жағдайды пайдаланатын, немесе тұтынушылар құқын қорғау туралы заңға қайшы келетін ереже болса оларды алдырып, зерттеуі тиіс, мұндай актілер олар қабылдаған сәттен жарамсыз екендігін және қолдануға жатпайтындығын ескерулері керек (АК-нің 3-бабының 5-тармағы). Мәслихаттар мен әкімдер шешімдері заң актілеріне қайшы келген жағдайда сот дауды заң актілері негізінде шешуі тиіс.

      Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

      4. Жалпы ережеге сәйкес (Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі (бұдан әрі - АПК) 29-бабы) талаптар жеке тұлғаларға олардың тұрғылықты жері бойынша және заңды тұлғаларға – олардың тұрған жері бойынша қойылады. Сонымен қатар талап қоюшының таңдауы бойынша (АПК-нің 30-бабының тоғызыншы бөлігі) тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы талаптар талап қоюшының тұрғылықты жері не шарттың жасалған немесе орындалған орны бойынша қойылуы мүмкін, сондықтан талап арызды қабылдаған кезде соттар талапкердің істі қарау орнын таңдау құқығын ескеруге тиіс.

      Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5; өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

      5. Заңның 42-бабымен тұтынушылардың қоғамдық ұйымдарының талаптарын шешудің алдын ала соттан тыс тәртібі белгіленген. Егер аталған ұйымдар істі реттеудің тәртібін сақтамаса және мұндай мүмкіндік болса, судья арызды АПК-нің 152-бабы бірінші бөлігінің 1) тармақшасына сәйкес кері қайтарады.

      Заңмен тұтынушы үшін талаптарды шешудің соттан тыс тәртібі көзделмеген.

      Сотта қарау үшін тұтынушылардың мүддесін қорғап талаптар қойған тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктерінен, қауымдастықтардан (одақтардан) мемлекеттік баж өндірілмейді ("Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының кодексі (Салық кодексі)" 616-бабының 11) тармақшасы, Заңның 42-бабы).

      Сонымен қатар, тұтынушылар сотқа өздері жүгінген кезде олардың құқықтарын бұзумен байланысты талаптар бойынша мемлекеттік бажды төлеуден босатылмайды.

      Мұндай жағдайларда мемлекетке және тараптарға сот шығындарының орнын толтыру, оларды тараптар арасында бөлу АПК-нің 109, 116, 117-баптарының ережелері бойынша жүзеге асырылады.

      Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5; өзгерістер енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 7 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

      6. "Қоғамдық бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 31 мамырдағы № 3-I Заңының 2, 10-баптарына сәйкес тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері, қоғамдық коммерциялық емес ұйым болғанда, қоғамның кем дегенде 10 мүшесінің бастамашылығымен шақырылатын және заңды тұлға болып табылатын құрылтай жиналысында қабылданатын жарғыға сәйкес жұмыс істейді. Тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері немесе олардың одақтары (қауымдастықтары) бастаған істер бойынша соттар олардың мәртебесін, қызмет затын және мақсатын, сондай-ақ құқыққа қабілеттілігін анықтауы тиіс. Бұл орайда қоғамдық бірлестіктер туралы Заңның 10-бабына сәйкес, олардың құқыққа қабілеттілігі мемлекеттік тіркеуден өткен сәттен, немесе қайта тіркелгеннен, не жүйелік бөлімшелердің (филиалдардың және өкілдіктердің) есептік тіркеуден өткен кезінен басталады.

      Ескерту. 6-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

      7. Тұтынушылардың қоғамдық ұйымдары заңды тұлға болып табылатын сатушының, дайындаушының (олардың өкілдерінің), орындаушының, сондай-ақ басқару органының тұтынушылардың белгісіз бір көлеміне қатысты (ұжымдық талап арыз) іс-әрекетін құқыққа жатпайды деп тану және бұл әрекеттерді тоқтату туралы өздігінен сотта талап қоюға ерікті. Осындай талаптар жөніндегі істер, АПК-нің 27-бабына сәйкес, мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттардың қарауына жатады.

      Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 9, 2011.12.30 N 5; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

      8. Заңның 21-бабын қолданған кезде соттар құқық бұзған адамның кінәсіне қатыссыз жеке мүліктік емес құқықты қорғау туралы АК-нің 141-бабының 3-тармағын басшылыққа алулары тиіс.

      Заңның 42-бабында тұтынушылардың қоғамдық ұйымдарына тұтынушылардың белгісіз бір көлеміне қатысты мүлікті және моральдық зиянның орнын толтыру туралы талап арыз қоюына құқық берілмеген. Сондықтан нақты тұтынушылары көрсетілмеген мүліктік және моральдық зиянның орнын толтыру туралы тұтынушылар қоғамының талап арызы АПК-нің 148 бабы бұзылып берілген деп табылып, 152-бабына сәйкес арыз берушіге қайтарылады.

      Ескерту. 8-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 9, 2011.12.30 N 5; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

      9. Тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) қауіпсіздігі үшін бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарды АПК-нің 56-бабына сәйкес сот істі талдауға қатыстыруы немесе өз бастамашылығымен, не іске қатысушы адамдардың бастамашылығымен олардың құзырына кіретін мәселелер бойынша тұжырым беру үшін процеске тартуы мүмкін.

      Ескерту. 9-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 9; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

      10. Бөлшек сатып алу-сату шартын жасау сәтін анықтау кезінде соттар АК-нің 446-бабын басшылыққа алуға тиіс, оған сәйкес, егер заңнамалық актілерде немесе бөлшек сатып алу-сату шартында, соның ішінде сатып алушы қосылатын формулярларда немесе өзге де стандартты нысандардың талаптарымен өзгеше белгіленбесе, сатушы сатып алушыға кассалық немесе тауар чегін немесе тауардың төленгендігін растайтын өзге құжатты берген сәттен бастап бөлшек сатып алу-сату шарты тиісті нысанда жасалған деп есептеледі (АПК-нің 389-бабы).

      Тараптар арасында шарт мәні, баға және тараптардың ең болмағанда бірі келісуді талап еткен басқа шарттар туралы тараптар арасында келісімге қол жеткен кезде бөлшек сатып алу-сату шарты тауар құнына қарамастан ауызша түрде жасалады.

      Жасалмаған кезде орындалатын сол шарттар (алдын ала тапсырыс бойынша, посылкалық сауда кезінде, автомобилді сату кезінде және басқа жағдайларда) осындай шарттар үшін заңда белгіленген немесе тараптар келіскен нысанда жасалады.

      Егер шарт жасауға жазбаша түрде ұсыныс алған адам оны жасау кезінде қабылдаса, онда көрсетілген шарт ережелерін орындау жөніндегі әрекет (тауарлар жөнелту, қызмет көрсету, жұмысты орындау, тиісті соманы төлеу және т.б.), шарттың жазбаша нысаны сақталды деп есептеледі (АК-нің 394, 396-баптар).

      Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5 нормативтік қаулысымен.

      11. Тұтынушы мен қызмет көрсетуші кәсіпорынның қызметкері қызмет көрсету процесінде олардың намысын, қадір-қасиетін құрметтеуге, имандылық және әдептілік нормаларын сақтауға тең құқығы бар. Бұл талап орындалмаған жағдайда жәбірленуші АК-нің 9, 141, 142, 143-баптарының ережесі бойынша өз құқығын қорғау үшін сотқа шағымдана алады.

      Ескерту. 11-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5; өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.
      12. Алынып тасталды - ҚР Жоғарғы сотының 2011.12.30 N 5нормативтік қаулысымен.

      13. Сапасыз өнімнен келген зиян үшін мүліктік жауапкершілік мәселелерін шешкенде Заңның 16-бабына сәйкес өнімдердің конструктивтік, өндірістік, рецептурлық жетіспеушілігінен азаматтың өміріне, денсаулығына немесе мүлкіне келтірілген зиян АК-нің 47-тараудың ережелері бойынша толық көлемде өтелуге тиіс.

      Оның кінәсіне және тұтынушының онымен шарттық қатынастарда болғандығына немесе болмағандығына қарамастан, келтірілген зиян сатушының (дайындаушының, орындаушының) өтеуіне жатады. (Заңның 31-бабының 1-тармағы).

      Ескерту. 13-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 9, 2011.12.30 N 5 нормативтік қаулыларымен.

      14. АК-нің 9-бабының 4 тармағына сәйкес шығын дегеніміз - құқысы бұзылған тұлғаның жасаған немесе жасалуға тиіс шығысы, оның мүлкінің жоғалуы не бүлінуі (анық зиян), сондай-ақ егер тұлға құқы бұзылған ретте айналымның әдеттегі жағдайында алатын табысынан ала алмағаны (жіберіп алған пайда). Зиян көлемі АК-нің 350-бабының 3 және 4- тармақтарының ережелерімен анықталады.

      Басқа жағдайларда, айып төлеудің есептік сипатын белгілеген, АК-нің 351-бабының талаптары басшылыққа алынуы тиіс.

      Ескерту. 14-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 18.06.2004 N 9, 2011.12.30 N 5; 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

      15. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданылатын құқықтың құрамына кіреді, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Ескерту. 15-тармақпен толықтырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.