О заключении Соглашения между Правительством Республики Казахстан и Правительством Российской Федерации о порядке использования земельных участков комплекса "Байконур", переданного в аренду Российской Федерации

Постановление Правительства Республики Казахстан от 19 апреля 1996 г. № 473

      Правительство Республики Казахстан постановляет:
      1. Одобрить представленный Государственным комитетом Республики Казахстан по земельным отношениям и землеустройству, согласованный с Министерством юстиции, Министерством иностранных дел Республики Казахстан, Государственным комитетом Республики Казахстан по сотрудничеству со странами Содружества Независимых Государств, Национальным аэрокосмическим агентством при Министерстве науки - Академии наук Республики Казахстан, проект Соглашения между Правительством Республики Казахстан и Правительством Российской Федерации о порядке использования земельных участков комплекса "Байконур", переданного в аренду Российской Федерации (прилагается).
      2. Поручить Председателю Государственного комитета Республики Казахстан по земельным отношениям и землеустройству Оспанову Бакыту Сагындыковичу провести переговоры с Российской Стороной и по достижении договоренности подписать от имени Правительства Республики Казахстан указанное Соглашение, разрешив вносить в прилагаемый проект изменения и дополнения, не имеющие принципиального характера.
 

      Премьер-Министр
      Республики Казахстан

                                            Одобрено
                                  постановлением Правительства
                                      Республики Казахстан
                                  от 19 апреля 1996 года № 473

 
                          С О Г Л А Ш Е Н И Е
             между Правительством Республики Казахстан и
            Правительством Российской Федерации о порядке
             использования земельных участков, переданных
                    в аренду Российской Федерации

(Официальный сайт МИД РК - Вступило в силу с даты подписания)

 
      Правительство Республики Казахстан и Правительство Российской Федерации, именуемые в дальнейшем Сторонами, основываясь на Соглашении между Республикой Казахстан и Российской Федерацией об основных принципах и условиях использования космодрома "Байконур" от 28 марта 1994 года и Договора аренды комплекса "Байконур" между Правительством Республики Казахстан и Правительством Российской Федерации от 10 декабря 1994 года и развивая ранее достигнутые договоренности по космодрому "Байконур", согласились о нижеследующем:
 
                      Статья 1. Общие положения
 
      Настоящее Соглашение определяет:
      порядок использования земель, предоставленных Российской Федерации на условиях аренды под комплекс "Байконур" на территории Республики Казахстан, включая территорию города Байконыр и космодрома "Байконур" (в том числе земли, отведенные под районы падения отделяющихся частей ракет-носителей, далее по тексту - районы падения);
      порядок ликвидации Российской Стороной последствий своей деятельности, приведшей к нарушению и загрязнению земель и водных объектов.
 
             Статья 2. Использование земель на территории
                         комплекса "Байконур"
 
      1. Размещение вновь строящихся на территории г. Байконыра зданий, сооружений и объектов производится в соответствии с генеральным планом его застройки, а организация садоводческих товариществ, крестьянских хозяйств, коллективных огородов - в соответствии с планом земельно-хозяйственного устройства территории г. Байконыра.
      2. Российская сторона обеспечивает ликвидацию последствий своей деятельности, приведшей к нарушению и загрязнению земельных участков и водных объектов, на основании рекомендаций специальной рабочей комиссии, создаваемой из представителей заинтересованных министерств и ведомств в соответствии с решениями Межправительственной комиссии по сотрудничеству между Республикой Казахстан и Российской Федерацией.
      Сноска. Статья 2 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 19.09.2012 № 1216.

             Статья 3. Регулирование земельных отношений
 
      1. Регулирование земельных отношений на территории комплекса "Байконур" осуществляется в соответствии с Договором аренды комплекса "Байконур" и законодательством Республики Казахстан в части, не противоречащей условиям аренды этого комплекса.
      2. Регулирование земельных отношений во всех случаях, не связанных с целевым использованием земельных участков, предоставленных Российской Федерации на условиях аренды, осуществляется территориальными органами центрального уполномоченного органа по управлению земельными ресурсами Республики Казахстан по согласованию с Федеральным космическим агентством Российской Федерации.
      3. Ведение земельного кадастра и мониторинга земельных участков комплекса «Байконур» (кроме районов падения) осуществляет землеустроительная служба администрации города Байконыр.
      Ведение государственного земельного кадастра и мониторинга земельных участков районов падения осуществляют специализированные государственные предприятия центрального уполномоченного органа по управлению земельными ресурсами Республики Казахстан.
      Годовые отчеты о наличии, распределении и использовании земельных участков комплекса «Байконур» (кроме районов падения) составляет землеустроительная служба администрации г. Байконыр, а земельных участков районов падения - соответствующие местные исполнительные органы Республики Казахстан по установленным в Республике Казахстан формам. Эти отчеты утверждаются координационным советом комплекса «Байконур» и представляются в установленные сроки.
      Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 19.09.2012 № 1216.
      
 
          Статья 4. Использование земель под районы падения
                 отделяющихся частей ракет-носителей
 
      1. Земли, отведенные под районы падения отделяющихся частей ракет-носителей, используются Казахстанской Стороной по согласованию с Российской Стороной.
      2. Российская сторона не менее чем за 5 суток извещает Национальное космическое агентство Республики Казахстан и акимов соответствующих областей о районах падения, планируемых к использованию при проведении очередного запуска.
      3. Российская Сторона после проведения запусков обеспечивает очистку арендуемой территории и находящихся на ней водных объектов от отделившихся частей ракет-носителей и их эвакуацию из районов падения в сроки, определяемые сезонными условиями, а также информирование Казахстанской стороны, в случаях необходимости, об ограничениях в использовании районов падения отделяющихся ракет-носителей.
      4. Российская Сторона ставит в известность Казахстанскую Сторону об окончательном прекращении использования районов падения частей ракет-носителей и о выполненных работах, представляя все необходимые документы о выполненных работах.
      5. Оценку состояния земель в районах падения осуществляет специальная рабочая комиссия, формируемая акимами соответствующих областей и Федеральным космическим агентством Российской Федерации, в сроки, согласованные Сторонами. В состав комиссии на паритетной основе включаются представители органов землеустройства, охраны природы, сельского хозяйства, управления водными ресурсами, санитарно-эпидемиологического надзора Сторон, Национального космического агентства Республики Казахстан, представители космодрома «Байконур» и организаций Российской Федерации, осуществляющих космическую деятельность на территории комплекса «Байконур».
      6. Результаты работы специальной рабочей комиссии оформляются актом, который утверждают руководители организаций, ответственные за эксплуатацию районов падения, и акимы соответствующих областей с последующим представлением копии указанного акта в центральный уполномоченный орган по управлению земельными ресурсами Республики Казахстан и Федеральное космическое агентство Российской Федерации.
      Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 19.09.2012 № 1216.
 
             Статья 5. Контроль за использованием и охраной земельных
                       участков комплекса «Байконур»
 
      1. Контроль за использованием и охраной земельных участков комплекса «Байконур» осуществляется с целью обеспечения:
      надлежащего исполнения земельного законодательства Республики Казахстан и международных договоров;
      соответствия использования земель комплекса «Байконур;
      выполнения государственными органами Республики Казахстан и Российской Федерации, иными юридическими и физическими лицами мероприятий по рациональному использованию и охране земель.
      2. Государственный контроль за использованием и охраной земельных участков комплекса «Байконур» осуществляется центральным уполномоченным органом по управлению земельными ресурсами Республики Казахстан и его территориальными органами с участием уполномоченных представителей Федерального космического агентства Российской Федерации, администрации города Байконыр и производится путем проведения плановых проверок, осуществляемых один раз в год.
      Плановые проверки проводятся на основании планов, составляемых территориальными органами центрального уполномоченного органа по управлению земельными ресурсами Республики Казахстан (по территориальной принадлежности подлежащих проверке земельных участков), утверждаемых центральным уполномоченным органом по управлению земельными ресурсами Республики Казахстан и согласованных с уполномоченными представителями Федерального космического агентства Российской Федерации и администрацией города Байконыр.
      3. Контроль за соответствием использования земельных участков комплекса «Байконур» (кроме районов падения) всеми землепользователями осуществляет землеустроительная служба администрации города Байконыр с участием уполномоченных представителей Федерального космического агентства Российской Федерации в соответствии с земельным законодательством Республики Казахстан, международными договорами по комплексу «Байконур», генеральным планом города Байконыр, а также установленными в городе Байконыр правилами использования земельных участков, определенными нормативными правовыми актами администрации города Байконыр, в порядке и сроки, согласованные с Федеральным космическим агентством Российской Федерации.
      Контроль за целевым использованием земельных участков районов падения осуществляют территориальные органы центрального уполномоченного органа по управлению земельными ресурсами Республики Казахстан с участием уполномоченных представителей Федерального космического агентства Российской Федерации.
      4. Результаты проверки оформляются актом, подписываемым уполномоченными представителями государственных органов Республики Казахстан и Российской Федерации, принимавших участие в проверке, в количестве экземпляров, соответствующем числу государственных органов.
      Сноска. Статья 5 в редакции постановления Правительства РК от 19.09.2012 № 1216.
 
                  Статья 6. Заключительные положения
 
      Настоящее Соглашение заключено на весь срок, установленный Договором аренды комплекса "Байконур" между Правительством Республики Казахстан и Правительством Российской Федерации от 10 декабря 1994 года и продлевается на последующий срок, если ни одна из Сторон не заявит путем письменного уведомления о своем желании прекратить его действие.
      В настоящее Соглашение могут вноситься изменения и дополнения на основе взаимного согласия Сторон.
      Споры относительно толкования и применения положений настоящего Соглашения подлежат разрешению путем переговоров при которых Стороны будут руководствоваться текстом Соглашения на русском языке.
      Настоящее Соглашение вступает в силу с момента взаимного уведомления о выполнении Сторонами внутригосударственных процедур, необходимых для вступления его в силу.

     Совершено____________________199___года в двух экземплярах, каждый на русском и казахском языках, причем оба текста имеют одинаковую силу.
      Сноска. Статья 6 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 19.09.2012 № 1216.

     За Правительство                    За Правительство
   Республики Казахстан                Российской Федерации







Ресей Федерациясына жалға берiлген "Байқоңыр" кешенiнiң жер учаскелерiн пайдалану тәртiбi туралы Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Ресей Федерациясы Үкiметi арасында Келiсiм жасау туралы

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылғы 19 сәуiрдегі N 473 Қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етедi:
      1. Қазақстан Республикасының Жер қатынастары және жерге орналастыру жөнiндегi мемлекеттiк комитетi ұсынған, Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiмен, Сыртқы iстер министрлiгiмен, Қазақстан Республикасының Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерiмен ынтымақтастық жөнiндегi мемлекеттiк комитетiмен, Қазақстан Республикасының Ғылым министрлiгi - Ғылым академиясы жанындағы Ұлттық аэроғарыш агенттiгiмен келiсiлген Россия Федерациясына берiлген "Байқоңыр" кешенiнiң жер учаскелерiн пайдалану тәртiбi туралы Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Ресей Федерациясының Үкiметi арасындағы Келiсiм жобасы мақұлдансын (қоса берiлiп отыр).
      2. Қазақстан Республикасы Жер қатынастары және жерге орналастыру жөнiндегi мемлекеттiк комитетiнiң төрағасы Оспанов Бақыт Сағындықұлына Россия Тарапымен келiссөз жүргiзу және қол жеткен уағдаластық бойынша қоса берiлiп отырған жобаға қағидалық сипаты жоқ өзгертулер мен толықтырулар енгiзуге рұқсат бере отырып, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң атынан аталған Келiсiмге қол қою тапсырылсын.
 
      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрi

Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң      
1996 жылғы 19 сәуiрдегi
N 473 қаулысымен    
мақұлданған       

Ресей Федерациясына жалға берiлген жер учаскелерiн
пайдалану тәртiбi туралы Қазақстан Республикасының
Үкiметi мен Ресей Федерациясының Үкiметi арасындағы
Келiсiм

(Осы Келісім қол қойылған күнінен бастап күшіне енді - СІМ-нің ресми сайты)

      Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Ресей Федерациясының Үкiметi, бұдан әрi Тараптар деп аталады, Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы 1994 жылғы наурыздың 28-iндегi "Байқоңыр" ғарыш айлағын пайдаланудың негiзгi принциптерi мен шарттары туралы Келiсiмдi және Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Ресей Федерациясының Үкiметi арасындағы 1994 жылғы желтоқсанның 10-ындағы "Байқоңыр" кешенiн жалдау Шартын негiзге ала отырып және "Байқоңыр" кешенi жөнiндегi бұрын қол жеткен келiсiмдердi дамыта отырып мына төмендегiлерге келiстi:

      1-Бап. Жалпы ережелер
 
      Осы Келiсiм:
      Ресей Федерациясына жалға беру шартымен берiлген Қазақстан Республикасының аумағындағы Байқоңыр кешенi жерлерiн (оның iшiнде ұшырғыш - ракетаның бөлiнетiн бөлшектерi түсетiн аудандар үшiн бөлiнген жерлердi қоса, одан әрi мәтiн бойынша - түсетiн аудандары) пайдалану тәртiбiн;
      Ресей Тарапының өз қызметi салдарынан жерлердiң және су объектiлерiнiң бұзылуына және ластануына соқтырған зардаптарды жою тәртiбiн белгiлейдi.

      2-Бап. "Байқоңыр" кешенi аумағындағы жерлердi пайдалану

      1. Байқоңыр қаласының аумағында жаңадан құрылатын үйлердi, құрылыстар мен объектiлердi орналастыру оның құрылысының бас жоспарына сәйкес, ал бау-бақша серiктестiгiн, шаруа қожалықтарын, ұжымдық бақшаларды ұйымдастыру - Байқоңыр қаласы аумағының жер шаруашылығын орналастыру жоспарына сәйкес жүргiзiледi.
      2. Ресей Тарапы жер телімдерінің және су объектілерінің бұзылуы мен ластануына алып келген өз қызметінің зардаптарын жоюды Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссияның «Байқоңыр» кешені жөніндегі ішкі комиссиясының шешіміне сәйкес мүдделі министрліктердің, ведомстволардың өкілдерінен құрылған арнайы жұмыс комиссиясының ұсынымдарының негізінде қамтамасыз етеді.
      Ескерту. 2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.09.19 № 1216 Қаулысымен.

      3-Бап. Жер қатынастарын реттеу

      1. "Байқоңыр" кешенi аумағында жер қатынастарын реттеу "Байқоңыр" кешенiн жалға алу Шартына және осы кешендi жалдау шартына қайшы келмейтiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
      2. Ресей Федерациясына жалға алу шартымен берілген жер телімдерінің, нысаналы пайдалануына байланысты емес барлық жағдайларда, жер қатынастарын реттеуді Ресей Федерациясының Федералдық ғарыш агенттігінің келісуімен Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті органының аумақтық органдары жүзеге асырады.
      3. Байқоңыр» кешені жер телімдерінің (түсетін аймақтарынан басқа) жер кадастры мен мониторингін жүргізуді Байқоңыр қаласы әкімшілігінің жерге орналастыру қызметі жүзеге асырады.
      Түсетін аймақтар жер телімдерінің мемлекеттік жер кадастры мен мониторингін жүргізуді Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті органының мамандандырылған мемлекеттік кәсіпорындары жүзеге асырады.
      «Байқоңыр» кешені аумағындағы (түсетін аймақтарынан басқа) қолда бар жер телімдері, оны пайдалану мен бөлу туралы жылдық есеп беруін Байқоңыр қаласы әкімшілігінің жерге орналастыру қызметі жасайды, ал түсетін аймақтар жер телімдерінің есебін Қазақстан Республикасының тиісті жергілікті атқарушы органдары Қазақстан Республикасында белгіленген үлгі бойыша жасайды. Бұл берілген есептерді «Байқоңыр» кешенінің Үйлестіру кеңесі бекітеді және белгіленген мерзімдерде ұсынады.
      Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.09.19 № 1216 Қаулысымен.

      4-Бап. Ұшырғыш-ракетаның бөлiнетiн бөлшектерiнiң жерлерiн
              пайдалану

      1. Ұшырғыш-ракетаның бөлiнетiн бөлшектерiнiң түсуi бөлiнген аудандардың жерлерiн Қазақстан Тарапы Ресей Тарапының келiсiмi бойынша пайдаланады.
      2. Ресей Тарапы 5 тәуліктен кем емес мерзімде Қазақстан Республикасының Ұлттық ғарыш агенттігіне және тиісті облыс әкімдеріне кезекті ұшыру жүргізу барысында пайдалануға жоспарланған түсетін аймақтар туралы хабарлайды.
      3. Ресей Тарапы ұшыру жүргiзiлген соң ұшырғыш-ракетаның бөлiнген бөлшектерiнен жалға алған аумақтарды және онда орналасқан су объектiлерiн тазалауды және оларды маусымдық шартпен белгiленген мерзiмде түсу аудандарынан көшiрудi, сондай-ақ қажет болған жағдайларда ұшырғыш-ракетаның бөлiнетiн бөлшектерi түсетiн аудандарды пайдаланудағы шектеулер туралы Қазақстан Тарапына хабарлауды қамтамасыз етедi.
      4. Ресей Тарапы Қазақстан Тарапына ұшырғыш-ракетаның бөлшектерi түсетiн аудандары пайдалануды бiржола тоқтату туралы және орындалған жұмыстар туралы қажеттi барлық құжаттарды ұсына отырып хабарлап бiлдiредi.
      5. Түсетін аймақтардың жерлерінің жай-күйін бағалауды тиісті облыс әкімдері және Ресей Федерациясының Федералдық ғарыш агенттігі құрған арнаулы жұмыс комиссиясы Тараптармен келісілген мерзімде жүзеге асырады. Комиссия құрамына өзара тең құқықтық негізде Тараптардың жерге орналастыру, табиғат қорғау, ауыл шаруашылығы, су ресурстары басқармасы, санитарлық эпидемиологиялық бақылау, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғарыш агенттігі органдарының өкілдері, «Байқоңыр» кешені аумағында ғарыштық қызметін жүзеге асыратын «Байқоңыр» ғарышайлағы мен Ресей Федерациясы ұйымдарының өкілдері енгізіледі.
      6. Арнайы жұмыс комиссиясының жұмыс нәтижелері түсетін аймақтарын пайдалануға жауапты ұйымдардың басшылары және тиісті облыстардың әкімдері бекітетін актімен, көрсетілген актінің көшірмелерін кейіннен Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті органға және Ресей Федерациясының Федералдық ғарыш агенттігіне ұсына отырып, ресімделеді.
      Ескерту. 4-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.09.19 № 1216 Қаулысымен.

      5-Бап. "Байқоңыр" кешені жер телімдерінің пайдаланылуын
              және қорғалуын бақылау

      1. «Байқоңыр» кешені жер телімдерінің пайдаланылуын және қорғалуын бақылау:
      Қазақстан Республикасы жер заңнамасының және халықаралық шарттардың тиісінше орындалуын;
      «Байқоңыр» кешені жерлерінің пайдаланылуына сәйкестігін;
      Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының мемлекеттік органдарының, өзге заңды және жеке тұлғалардың жерлерді ұтымды пайдалану және қорғау жөніндегі іс-шараларды орындауын қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырылады.
      2. «Байқоңыр» кешені жер телімдерінің пайдаланылуын және қорғалуын мемлекеттік бақылауды Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті органы және Ресей Федерациясының Федералдық ғарыш агенттігі өкілетті өкілдерінің, Байқоңыр қаласы әкімшілігінің қатысуымен оның аумақтық органдары жүзеге асырады және жылына бір рет жүзеге асырылатын жоспарлы тексерулерді өткізу арқылы жүргізіледі.
      Жоспарлы тексерулер, орталық уәкілетті органның аумақтық органдары (тексерілуге тиісті жер телімдерінің аумақтық тиесілігі бойынша) жасаған, Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті органы бекітетін және Ресей Федерациясы Федералдық ғарыш агенттігінің өкілетті өкілдерімен және Байқоңыр қаласының әкімшілігімен келісілген жоспарлардың негізінде жүргізіледі.
      3. «Байқоңыр» кешенінің жер телімдерін (түсетін аймақтарынан басқа) барлық жер пайдаланушылардың пайдаланылуына сәйкес болуын бақылауды, Қазақстан Республикасының жер заңнамасына, «Байқоңыр» кешені жөніндегі халықаралық шарттарға, Байқоңыр қаласының бас жоспарына, сондай-ақ Байқоңыр қаласы әкімшілігінің нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген Байқоңыр қаласында белгіленген жер телімдерін пайдалану қағидаларына сәйкес, Ресей Федерациясының Федералдық ғарыш агенттігімен келісілген тәртіп пен мерзімде Ресей Федерациясының Федералдық ғарыш агенттігі өкілетті өкілдерінің қатысуымен Байқоңыр қаласы әкімшілігінің жерге орналастыру қызметі жүзеге асырады.
      Түсетін аймақтар жер телімдерінің мақсатты пайдаланылуын бақылауды Ресей Федерациясының Федералдық ғарыш агенттігі өкілетті өкілдерінің қатысуымен Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті органының аумақтық органдары жүзеге асырады.
      4. Тексеру қорытындылары тексеруге қатысқан Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы мемлекеттік органдарының өкілетті өкілдері қол қойған актімен мемлекеттік органдардың санына сәйкес келетін данада ресімделеді.
      Ескерту. 5-бап жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2012.09.19 № 1216 Қаулысымен.

      6-Бап. Қорытынды ережелер

      Осы Келiсiм Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Ресей Федерациясының Үкiметi арасындағы 1994 жылғы 10 желтоқсандағы "Байқоңыр" кешенiн жалға беру шарты белгiлеген барлық мерзiмге жасалынды және егерде Тараптардың бiрi оның iс-қимылын тоқтату туралы өзiнiң тiлегiн жазбаша түрде хабарламаса келесi мерзiмге созылады.
      Осы Келiсiмге Тараптардың өзара келiсiмi негiзiнде өзгертулер мен толықтырулар енгiзiлуi мүмкiн.
      Осы Келiсiмнiң ережелерiне түсiнiктеме беру мен оны қолдануға қатысты даулар өзара келiссөз жолымен Тараптар келісімнің орыс тіліндегі мәтінін басшылыққа алып шешiледi. Осы Келiсiм Тараптардың өзара жазбаша түрде оның күшiне ену үшiн қажеттi iшкi мемлекеттiк процедураларының орындалғаны туралы хабарлаған сәттен бастап күшiне енедi.

      199 ___ жылғы  екi дана болып, әрқайсысы орыс және қазақ тiлдерiнде жасалды және екi мәтiннiң бiрдей күшi бар.
      Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.09.19 № 1216 Қаулысымен.

      Қазақстан Республикасының        Ресей Федерациясының
         Үкiметi үшiн                    Үкiметi үшiн