О Программе правительственного и гарантированного правительством заимствования на 1999-2008 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 5 июня 1999 года № 702. Утратило силу - постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 июля 2002 года № 853

В соответствии с Законом Республики Казахстан "О внешнем заимствовании

и управлении внешним долгом"

Z970090_

Правительство Республики Казахстан

постановляет:

1. Принять Программу правительственного и гарантированного

правительством заимствования на 1999-2008 годы.

2. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр

Республики Казахстан

Программа

правительственного и гарантированного

правительством заимствования на 1999-2008 годы

1. Общие положения

Программа правительственного и гарантированного правительством заимствования на 1999-2008 годы (далее по тексту "Программа") содержит оценки текущего состояния, прогнозируемого развития процесса и допустимых границ привлечения, погашения и обслуживания привлекаемых Правительством Республики Казахстан и под его гарантии займов на внешнем и внутреннем рынках ссудного капитала. Программа является документом, на основе которого осуществляется разработка Программы государственных инвестиций на среднесрочный период и определяются показатели заимствования и долга при формировании государственного бюджета Республики Казахстан на соответствующий год.
Программа разработана в соответствии с Законом Республики Казахстан "О внешнем заимствовании и управлении внешним долгом" Z970090_ , Законом Республики Казахстан "О бюджетной системе" на основе долгосрочного прогноза экономического развития и с учетом бюджетной политики и программы государственных инвестиций.

2. Цель и задачи Программы

Основной целью Программы является определение объемов правительственного заимствования, необходимых с точки зрения достижения и поддержания долгосрочного экономического роста страны и допустимых с точки зрения обеспечения экономической безопасности (устойчивой платежеспособности страны).
В соответствии с целью Программа направлена на решение следующих задач:
оценка текущей долговой ситуации;
определение прогноза изменения основных макроэкономических показателей, определяющих и влияющих на формирование и оценку в долгосрочной перспективе правительственного и гарантированного правительством долга;
оценка возможных источников и инструментов заимствования на внутреннем н внешнем рынках капитала;
определение возможных объемов и структуры заимствования;
прогнозирование развития долговой ситуации: динамики и структуры правительственного и гарантированного правительством долга, валового внешнего долга страны, погашения и обслуживания долга;
оценка параметров безопасности накопленного долга и его обслуживания;
определение параметров ежегодного лимита правительственного долга и лимита предоставления правительственных гарантий;
предложение практических мер (рекомендаций) для осуществления эффективного и управляемого Правительством Республики Казахстан заимствования.

3. Цели заимствования и направления использования
заемных ресурсов

Целью правительственного заимствования является обеспечение финансирования дефицита государственного бюджета. При этом имеется в виду дефицит бюджета, сложившийся в результате превышения расходов над доходами, с учетом финансирования инвестиционных проектов за счет заемных средств.
Основные направления использования заемных средств определяются долгосрочными приоритетами Стратегии Президента Республики Казахстан - "Казахстан-2030: процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев", конкретные приоритетные проекты утверждаются Программой государственных инвестиций, разрабатываемой на среднесрочный период.

4. Источники и виды заемных ресурсов

Правительственное заимствование осуществляется путем привлечения займов на внутреннем н внешних рынках ссудного капитала.
На внутреннем рынке Правительство Республики Казахстан осуществляет заимствование путем эмиссии государственных ценных бумаг, либо привлечения кредитов Национального банка. С 1998 года Правительство Республики Казахстан отказалось от данного источника, полностью перейдя на неинфляционные внутренние источники финансирования дефицита бюджета - эмиссию государственных ценных бумаг. При этом государственные ценные бумаги по срокам обращения разделяются на: краткосрочные, со сроком обращения до 1 года, среднесрочные, со сроком обращения свыше 1 года до 10 лет, и долгосрочные, со сроком обращения 10 лет и более.
Источники внешнего заимствования, осуществляемого путем

правительственного заимствования, разделяются на официальные

(международные организации, правительства иностранных государств) и

частные (иностранные коммерческие банки, фирмы-зкспортеры, крупные

страховые компании, инвестиционные, пенсионные фонды).

Внешнее правительственное заимствование образуют следующие

основные потоки финансовых ресурсов:

официальная помощь развитию (многосторонняя и двусторонняя);

облигационные займы;

прочее заимствование.

5.Основные принципы заимствования

Наряду с основополагающими принципами срочности, возвратности и платности в правительственном заимствовании необходимо соблюдение ряда следующих принципиальных подходов:
1) заимствование не должно приводить к нарушению устойчивости платежеспособности страны;
2) максимальная мобилизация внутренних инструментов заимствования;
3) привлечение максимальной доли льготных займов;
4) при привлечении средств на реализацию инвестиционных проектов - минимизация платежей по обслуживанию долга, подлежащих выплате в период до завершения проекта, т.е. до того, как проект начнет приносить финансовую отдачу,
5) приоритетное направление средств займов на финансирование инвестиционных проектов, обеспечивающих при их реализации прирост поступлений в доходную часть бюджета.
При выборе источников заимствования должны учитываться следующие факторы:
1) стоимость данного вида заимствования;
2) ограничения, накладываемые на данный вид заимствования, преференции кредиторов относительно типа проектов, на которые предоставляются ресурсы (социально-ориентированные проекты, инфраструктурные проекты, поставка определенного вида товаров и оборудования и т.д.);
3) доступность тех или иных видов заемных ресурсов;
4) сроки погашения долговых обязательств, возможность продления срока выплат путем реструктуризации долга, соответствие сроков платежа по кредиту срокам окупаемости финансируемого кредитом проекта;
5) существующая структура заимствования.

6. Анализ состояния валового внешнего долга, правительственного
и гарантированного правительством долга на 1 января 1999 года.

Объемы будущих правительственных заимствований в значительной степени определяются существующим объемом и структурой валового внешнего долга страны, в том числе правительственного и гарантированного правительством внешнего долга, стоимостью его обслуживания.
Несмотря на то, что Правительство Республики Казахстан не несет ответственности по обязательствам частных заемщиков, не имеющих правительственные гарантии, объем частного негарантированного долга, являющегося составной частью валового внешнего долга, влияет на показатели платежеспособности страны.
Правительство Республики Казахстан совместно с Национальным банком Республики Казахстан целенаправленно ведет работу по организации, осуществлению и совершенствованию мониторинга государственного и гарантированного государством долга, его погашения и обслуживания. Разработка настоящей Программы является одним из составляющих элементов технологии управления заимствованием и долгом. Необходимой основой для выполнения такой работы, анализа состояния и принятия управленческих решений по заимствованию и долгу является полноценная информационная база, формируемая в результате организованного Правительством Республики Казахстан и Национальным банком Республики Казахстан мониторинга государственного и негосударственного долга. Нижеприведенный анализ получен на данных информационной базы комплексной системы управления долгом Министерства финансов Республики Казахстан и данных по оценке валового внешнего долга, осуществляемой Национальным Банком Республики Казахстан.
Правительственный внутренний долг составил на 1 января 1999 года 83 910,2 млн. тенге (1 001,3 млн.долл.США). Государственные специальные казначейские обязательства составляют 43,9% общего объема правительственного внутреннего долга, государственные кратко- и среднесрочные обязательства - 40,7%, прочие обязательства - 15,4%.
Объем правительственного внешнего долга составил 2 430,5 млн. долл. США, в том числе обязательства многосторонним организациям (МБРР, ЕБРР, АБР) 1 239,45 млн. долл., правительствам иностранных государств (Японии, ФРГ, Швеции, Австрии) - 367,35 млн. долл., иностранным коммерческим банкам- 243,6 млн. долл., по облигационным займам - 550 млн. долл., по прочим внешним займам - 30,07 млн. долл. США. Правительственный внешний долг образуют обязательства по правительственным внешним займам, привлеченным Правительством Республики Казахстан. Поступление и использование средств займов осуществляется через республиканский бюджет.
По состоянию на 1 января 1999 года Республикой Казахстан подписано 38 соглашений о займах официальной помощи развитию на сумму эквивалентную 2 584,8 млн. долл. США, из которых программные займы составляют 1 546 млн. долл. США, проектные (инвестиционные) - 1 038,8 млн. долл. США. Займы ОПР предоставлены Республике Казахстан МБРР, АБР, ЕБРР, ИБР, КFW, ОЕСF, Эксимбанком Японии, а так же правительствами Австрии и Швеции.
Наибольший объем ОПР предоставлен Казахстану МБРР. Подписано 16 соглашении о займах на общую сумму 1 503,6 млн. долл., из которой освоено на используемую дату оценки 926,8 млн. долл. США. Займы МБРР направлены на финансирование программ структурных преобразовании экономики, развитие финансового и промышленного сектора, городского транспорта, техническую помощь развитию нефтегазового сектора, реабилитацию Узеньского нефтяного месторождения, улучшение ирригационной и дренажной систем, развитие социальной зашиты, поддержку реформирования системы управления ресурсами в государственном секторе и др.
Правительством Республики Казахстан заключено 4 соглашения о займах с Экспортно-импортным банком Японии на условиях софинансирования с займами МВФ и МБРР на сумму эквивалентную 276,03 млн. долл., которые полностью освоены. Погашено 14,4 млн. долл.
С Азиатским банком развития подписано 10 соглашений о займах на общую сумму 415,3 млн. долл., которые направлены на поддержку программ структурных реформ, программу развития сельскохозяйственного сектора, улучшение системы образования, восстановление дорог, пенсионную реформу др. Освоено 284,25 млн. долл. США.
Займов ОЕСF привлечено на сумму эквивалентную 254,7 млн. долл., из которых освоено 93,82 млн. долл. Займы ОЕСF направлены на развитие железнодорожного транспорта, а так же на строительство моста через р.Иртыш.
Заключено соглашение о займе с ЕБРР на сумму эквивалентную 175,1 млн. долл., направленное на реконструкцию порта Актау. Освоено 28,4 млн. долл. США.
Правительством Республики Казахстан были заключены соглашения с правительствами Австрии и Швеции на предоставление средств в форме дополнительного финансирования займа МБРР на поддержку платежного баланса на суммы эквивалентные 4,88 млн. долл. США и 3 млн. долл. США соответственно. Данные займы освоены полностью.
Так же был привлечен займ КFW на закупку автобусов на сумму эквивалентную 3,99 млн. долл. США освоен полностью.
На цели создания хирургического центра были привлечены займы ИБР на общую сумму, эквивалентную 11,7 млн.долл.США.
Правительство Республики Казахстан как суверенный заемщик выпускает облигационные займы в пределах лимита правительственного долга.
Были осуществлены 2 выпуска государственных ценных бумаг на международные рынки капитала. Объем дебютного выпуска казахстанских евронот в декабре 1996 г. составил 200 млн. долл. США с годовой ставкой купона 9,25% и со сроком обращения 3 года. Объем второй эмиссии евронот составил 350 млн. долл. США с годовой ставкой 8,375%, со сроком обращения 5 лет.
В структуре правительственного внешнего заимствования устойчива тенденция преобладания официального финансирования развития. Кроме того, происходят изменения в структуре самих займов официального финансирования развития. В настоящее время они направляются главным образом на реализацию государственных инвестиционных проектов в важнейших отраслях экономики, а так же развитие социальной сферы.
Валютная структура правительственного внешнего долга недостаточно диверсифицирована. Удельный вес доллара США составил на 1 января 1999 года 82,3%, японской йены - 16,1%, немецкой марки - 1%, австрийского шиллинга - 0,3%. Размер платежей по обслуживанию долга в долларовом выражении чувствителен к изменению кросс-курсов валют.
Долг Национального Банка составил 653,7 млн.долл.США, из них по кредитам МВФ 651,06 млн.долл.США, займам ЕБРР - 2,64 млн.долл.США. В течение 1993-1998 годов между Правительством Республики Казахстан, Национальным банком Республики Казахстан и Международным валютным фондом было подписано 4 кредитных соглашения на общую сумму 735,1 млн. SDR (специальные права заимствования): STF (программа системных преобразований) - 123,75 млн. SDR; Stаnd-Ву-1 (соглашение о резервных кредитах - 1) - 74,25 млн. SDR; Stаnd-Ву-2 (соглашение о резервных кредитах - 2) - 185,6 млн. SDR и ЕFF (соглашение о расширенном кредитовании) - 309,4 млн.SDR.
Решение о привлечении средств на пополнение золото-валютных резервов Национального банка Республики Казахстан принимается Правительством Республики Казахстан и Национальным банком Республики Казахстан в рамках заключенных соглашений с Международным валютным фондом.
Объем гарантированного правительством внешнего долга на 1 января 1999 года составил 859,1 млн. долл. США. Экспортные кредиты под правительственные гарантии Республики Казахстан привлекаются в пределах ежегодно устанавливаемого Законом о республиканском бюджете лимита предоставления правительственных гарантий. Предоставление правительственных гарантий осуществляется в соответствии с Законом Республики Казахстан "О внешнем заимствовании в управлении внешним долгом".
Экспортных кредитов под правительственные гарантии освоено по состоянию на 1 января 1999 года на сумму эквивалентную 1 605,9 млн.долл. США. Наиболее крупными являются кредитные линии Германии (45% от общей суммы освоенных гарантированных правительством экспортных кредитов), Турции (13,3%), Великобритании (10,5%), США (9,8%), Австрии (9,7%).
Большая часть экспортных кредитов под правительственные гарантии была привлечена в 1992-1994 годы. Направления кредитования определялись административным путем без должного расчета рентабельности проектов, банковской экспертизы. В следствие финансовой несостоятельности заемщиков в действие вступают правительственные гарантии, и правительство несет бремя расходов по погашению и обслуживанию кредитов из республиканского бюджета. Несвоевременное погашение внешних кредитов, наряду с финансовыми потерями, может привести к снижению кредитного рейтинга страны, ограничивать доступ к международному рынку ссудного капитала.
Частный негарантированный долг составил - 2 308,9 млн.долл США. Все внешние негарантированные государством займы подлежат регистрации в Национальном Банке Республики Казахстан. Привлечение таких займов осуществляется заемщиками самостоятельно в соответствии с валютным законодательством Республики Казахстан.
Кредиторская задолженность предприятий перед нерезидентами по прямым контрактам составила 1 273,4 млн. долл. США.
Валовой внешний долг Республики Казахстан составил 7 525,6 млн. долл. США.

Таблица 1

Валовой внешний долг Республики Казахстан

(в млн. долл. США)

_________________________________________________________________

Наименование показателя на 01.01.99 г.*

_________________________________________________________________

1. Внешний долг Правительства Республики

Казахстан 2 430, 5

1) Официальная помощь развитию 1 850,4

2) Облигационные займы 550,0

3) Прочие 30,1

2. Долг Национального Банка Республики

Казахстан 653,7

1) Кредиты МВФ 651,1

2) Официальная помощь развитию 2,6

3. Гарантированный правительством внешний

долг 859,1

4. Негарантированный правительством внешний

долг 2 308,9

5. Обязательства предприятии по прямым

контрактам 1 273,4

Валовый внешний долг 7 525,6

______________________________________________________________________

* по курсу валют на 1 января 1999 года

Таблица 2

Государственный долг Правительства Республики Казахстан

(по состоянию на 01.01.99 г.)

_______________________________________________________________________

Наименованне показателя млн.тенге млн.долл.

США

-----------------------------------------------------------------------

Внутренний долг 83 910,2 1 001,3

Внешний долг 203 674,6 2430,5

Всего 287 584,6 3 431,8

________________________________________________________________________

7. Ограничения на заимствование

Необходимость определения ограничений на заимствование вытекает из задач обеспечения экономической безопасности - стабильного и устойчивого развития. Для этого производится оценка динамики роста долга и ее соотношения с динамикой других основных макроэкономических показателей.
В мировой практике для стран со средним уровнем дохода на душу населения, к которым в настоящее время относится Республика Казахстан, при управлении долгом в качестве ограничений используются следующие показатели:
отношение текущей стоимости накопленного валового внешнего долга страны к ВВП не должно превышать 80%;
норма обслуживания валового внешнего долга (отношение совокупных платежей по погашению и обслуживанию валового внешнего долга к экспорту товаров и услуг) не должна превышать 25 %;
отношение начисляемых за год процентов по валовому внешнему долгу к экспорту товаров и услуг не должна превышать 10%;
темпы роста обслуживания валового внешнего долга не должны превышать темпы роста экспорта товаров и услуг;
отношение правительственного долга к ВВП (не выше 60%);
отношение платежей по обслуживанию правительственного долга к доходам республиканского бюджета.
Главным ограничением правительственного заимствования и, следовательно, роста правительственного долга является показатель, характеризующий отношение платежей по обслуживанию правительственного долга к доходам республиканского бюджета, поскольку последним обеспечиваются все долговые обязательства Правительства Республики Казахстан как перед внешними, так и перед внутренними кредиторами. Кроме того, для ограничения объема краткосрочного долга, образуемого в результате выпуска 3-х, 6-ти месячных государственных ценных бумаг, и затрат на его обслуживание целесообразно ограничение допустимого уровня ставки эффективной доходности по таким бумагам ставкой рефинансирования, устанавливаемой Национальным Банком Республики Казахстан.

8.0писание модели

Для проведения расчетов объемов заимствования и оценки долговой ситуации на период 1999-2008 годы была построена алгоритмическая модель. С помощью ее трех модулей были проведены расчеты по правительственному заимствованию и долгу, гарантированному правительством долгу, по оценкам валового внешнего долга.
Модуль расчетов по правительственному заимствованию обеспечивает расчеты динамики основных показателей: поступления средств займов, погашения, состояния и обслуживания правительственного долга, финансирования дефицита бюджета на базе описаний алгоритмических зависимостей этих показателей для используемого в модели спектра инструментов заимствования. Для прогнозирования заимствования на внутреннем рынке описаны группа краткосрочных инструментов (МЕККАМ-3, 6, 12, НСО) и группа среднесрочных применяемых и перспективных инструментов (МЕАКАМ-2, 3 и 5). Для внешнего заимствования описаны группа займов с различными сроками продолжительности (до 5, 10 и 20 лет), включающая льготные займы (до 30 лет, до 10 лет льготный период), и группа государственных ценных бумаг, размещаемых на международных рынках капитала. Не перегружая модель большей детализацией возможных условий, данный спектр инструментов в достаточной степени позволяет рассчитать требуемые показатели н провести необходимые оценки.
Моделирование правительственного заимствования построено на покрытии заданного через макропоказатели развития экономики объема дефицита государственного (республиканского) бюджета. Структура использования для этого описанных выше рынков, групп и инструментов заимствования задается соответствующим описанием, в котором на начало прогнозируемого периода берется фактически сложившееся соотношение рынков, групп и инструментов в покрытии дефицита бюджета и с помощью задаваемых трендов изменения доли инструментов в покрытии дефицита бюджета устанавливается желаемое на конец периода соотношение. Изменение таким образом структурой использования источников заемных средств позволяет получать прогнозы различных вариантов заемной политики. При этом, сценарии моделируемого заимствования, финансирования, оценки состояния долга и потоков обслуживания заимствование опираются на данные действующего портфеля внутренних и внешних займов, образующих государственный долг на начало прогнозируемого периода.
Модель правительственного заимствования предусматривает возможность прогнозировать потоки и долговую ситуацию при 100 %-ном финансировании дефицита бюджета с оценкой расходов на обслуживание по отношению к заданному допустимому уровню (доли) этих расходов к доходной части республиканского бюджета. И, наоборот, определяет, уровень финансирования дефицита бюджета по заданному ограничению расходов на обслуживание по отношению к доходной части бюджета. В данном случае в качестве нормы использовались объемы расходов, составляющие 15 % доходной части годового республиканского бюджета.
Расчеты по гарантированному долгу в модели построены на основе оценки возможности использования остатка средств, которые могут быть предоставлены в рамках заданного (в данном случае 15 процентного) ограничения расходов на обслуживание долга по отношению к доходной части республиканского бюджета после вычитания из них расходов на обслуживание правительственного долга. При этом, через описание математических отношений моделируются показатели привлечения, погашения, обслуживания и долга привлекаемых под правительственные гарантии негосударственных займов и анализируются объемы возможных расходов бюджета на выполнение обязательств за несостоятельных заемщиков. Перенос возможных обязательств по таким займам на бюджет осуществляется с учетом соответствующего коэффициента вероятности, имеющего снижающуюся динамику значений как результат улучшения отбора проектов и работы с конечными заемщиками по обеспечению самостоятельного исполнения долговых обязательств.
Модуль оценки валового внешнего долга объединяет результаты моделирования правительственного внешнего заимствования, гарантированного правительством заимствования, показатели и оценки частного негарантированного правительством заимствования и кредиторской задолженности по прямым договорам хозяйствующих субъектов, полученные из Национального Банка Республики Казахстан, а также макроэкономические показатели, принятые в модели. В результате математического описания оценочных отношений предоставляется возможность проводить анализ основных показателей состояния и обслуживания долга и соблюдения критериев, принятых для оценки валового внешнего долга.
Основные результаты моделирования процессов заимствования и анализа имеют соответствующие описания и их графическую интерпретацию.

9. Прогнозирование объемов заимствования и развития долговой
ситуации

Прогнозирование заимствования и оценка результатов осуществляются путем проведения расчетов с помощью построенной модели на основании задаваемых входных параметров, ограничении и регулируемых показателей.
Входные параметры: макроэкономические и другие показатели в динамике 1999-2008 годы - валовой внутренний продукт (ВВП), экспорт товаров и услуг, дефицит государственного бюджета, объем государственных доходов, показатели инфляции, курсы валют, объемы и потоки частного негарантированного правительством внешнего долга, оценка возможной динамики изменения кредиторской задолженности хозяйствующих субъектов по прямым договорам, правительственный и гарантированный правительством долг по состоянию на 1 января 1999 года, а так же показатели изменения и обслуживания существующего портфеля внешних и внутренних обязательств. Макроэкономические показатели, используемые в модели, приняты с учетом сложившегося и прогнозируемого, принимая во внимание влияние финансового кризиса в Юго-Восточной Азии и России, социально- экономического положения страны, влияния объема н структуры накопленного правительственного долга. Основные исходные показатели приведены в приложении 1.
Накладываемые ограничения: степень покрытия дефицита бюджета; отношение платежей по обслуживанию правительственного долга к доходам государственного бюджета; остаток средств бюджета, направляемых на обслуживание гарантированного правительством долга. Рассматриваются сценарии 100 %-го покрытия заданных объемов дефицита бюджета и его покрытие при ограничении обслуживания правительственного долга 15% к доходам республиканского бюджета.
Регулируемые (переменные) параметры: структура заимствования - соотношение внутреннего и внешнего рынков заемного капитала, групп инструментов и отдельных инструментов заимствования в покрытии дефицита бюджета; стоимость заимствования на рынках для каждого из инструментов (формы) заимствования; объем финансирования дефицита бюджета; объем предоставления правительственных гарантий. Задаваемая структура заимствования приведена в приложении 2.
В условиях продолжающегося мирового финансового кризиса объемы внутреннего заимствования для бюджета 1999 года составляют 40%, внешнего - 60% привлекаемых для покрытия дефицита бюджета средств. Прогнозируется постепенное выравнивание объемов заимствования на внешнем и внутреннем рынках ссудного капитала (в 2008 году прогнозируется порядка 50% - привлечение средств внутренних источников, 50% - внешних). Кроме того, в структуре внутреннего заимствования прогнозируется рост доли долгосрочных инструментов (от соотношения почти 100 % финансирования за счет краткосрочных государственных ценных бумаг в 1998-1999 годах перейти к 67% среднесрочных в 2008 году), во внешнем - увеличение доли ценных бумаг по сравнению с займами до 25 % в 2008 году.
В структуре прогнозируемого внешнего заимствования займы разделяются на группы по срокам предоставления: до 5 лет, до 10 лет, до 20 лет при средней ставке 8% годовых. Отдельно представлена группа льготных займов со сроком погашения до 30 лет при ставке 5% и льготным периодом в 10 лет. Так же дифференцируются инструменты выхода на международный рынок капитала путем эмиссии государственных ценных бумаг, в составе которых выделены ценные бумаги со сроком обращения до 3, 5, 7 и до 10 лет.
Динамика развития долговой ситуации при заданных исходных параметрах и предполагаемой структуре заимствования (поступления средств займов) показывает, что, государственный долг по отношению к ВВП находится на 30%- ном уровне, увеличиваясь темпами, пропорциональными изменению ВВП. При этом, учитывая большие сроки займов, привлекаемых на внешнем рынке, по сравнению с внутренними займами, динамика изменения доли внутреннего долга в правительственном долге показывает постепенное ее снижение в течение прогнозируемого периода (с 21% в 1999 до 18,1% в 2008 году), динамика изменения внешнего долга, наоборот, имеет более высокие но сравнению с внутренним темпы прироста н доводит его долю в 2008 году до уровня более 80%. По прогнозу в 2008 году правительственный долг на 18,1% будет состоять нз внутренних обязательств и на 81,9 % - внешних.
Обслуживание правительственного долга возрастет с 1,07% в 1999 году до 2,3% к объему ВВП в 2008 году. Вместе с тем, по отношению к доходной части республиканского бюджета прогнозируется рост обслуживания от 8,52% в 1999 году до 15% в 2008 году с достижением уровня, близкого к 15% уже к 2002 году и удержание его в дальнейшем. Таким образом, при заданных показателях развития экономики (ВВП) и бюджета (доходы, дефицит республиканского бюджета) выполняется принятое в модели ограничение, по которому затраты на обслуживание правительственного и гарантированного правительством долга не должны превышать 15% доходов республиканского бюджета. Указанное обстоятельство делает возможным без нарушения пропорции бюджета не только обслуживание правительственного долга, но предоставление правительственных гарантии в объемах, приведенных ниже. Результаты расчетов по правительственному заимствованию и долгу приведены в приложении 3.
Оценка валового внешнего долга (приложение 4) в сравнении с основными макроэкономическими показателями развития экономики по прогнозным расчетам показывает, что, достигая в 2001 году 75,3%, к 2008 году
валовой внешний долг страны составит примерно 59,9% по отношению к ВВП.
В структуре валового внешнего долга правительственный внешний долг и долг Национального Банка, составит 41,1%, гарантированный правительством - 0,4 %, частный негарантированный долг и задолженность по прямым контрактам - 38,6%. Темпы роста валового внешнего долга будут выше темпов роста экспорта в 1999-2001 годах, затем с 2002 года темпы роста экспорта превышают темпы роста валового внешнего долга.
Обслуживание валового внешнего долга в 2008 году составит 17,6% ВВП, в том числе процентные платежи составят 9,0% экспорта страны, однако данные показатели в 1999-2002 гг. будут возрастать от порядка 17,9% и 7,6% в 1999 году до 25,5% н 10,2% в 2002 соответственно, с последующим снижением к концу прогнозируемого периода.
При этом основные индикаторы обремененности долгом не превышают критических порогов.

10. Расчет лимитов предоставления правительственных гарантий

Формирование кредитного рейтинга казахстанских финансовых институтов и предприятий реального сектора требует времени, поэтому только отдельные из этих хозяйствующих субъектов в настоящее время могут привлекать кредиты на инвестиционные проекты под свои собственные гарантии.
Ограничение (лимит) на выдачу правительственных гарантий по внешним займам: в настоящей Программе вытекает из возможностей республиканского бюджета обеспечить выполнение перед кредиторами гарантийных обязательств за несостоятельных заемщиков. При этом, в рамках соблюдения ограничения по норме обслуживания правительственного долга в доходной части республиканского бюджета, в первую очередь обеспечивается обслуживание правительственного долга, гарантированных правительством иностранных кредитов, обслуживание которых решениями Правительства Республики Казахстан предусмотрено из республиканского бюджета на возвратной основе, гарантированных правительством иностранных кредитов, при вступлении в силу обязательств Гаранта ввиду несостоятельности заемщиков. Выдача новых гарантий возможна лишь в той степени, в которой будет иметь место остаток от ограниченных н расходуемых указанным образом средств бюджета (приложение 5).
При этом задавалась тенденция снижения коэффициента обслуживания гарантированного правительством долга из бюджета (с 0,1 до 0,05). Такое прогрессивное изменение возможно при улучшении финансового состояния предприятий-заемщиков, расширения н укрепления частного, в том числе финансового сектора, квалифицированной экспертизе и отборе инвестиционных проектов, финансируемых за счет негосударственных внешних займов под правительственные гарантии.
Прогнозные расчеты возможных объемов представления правительственных гарантий проведены исходя из пропорций бюджета, предусматривающих 15%-ный уровень обслуживания правительственного и гарантированного правительством долга к доходной части бюджета.

11. Выводы и рекомендации по осуществлению зффективного и
управляемого заимствования.

1) На настоящий момент Казахстан относится к странам относительно слабо обремененным долгом.
2) Проведенный анализ и возможные сценарии развития процесса заимствования показывают, что не выходя за безопасные значения бремени долга, можно осуществлять необходимое для рассматриваемого периода заимствование, находясь в жестких рамках ограничения затрат на обслуживание правительственного и гарантированного правительством долга.
3) Программа правительственного и гарантированного правительством заимствования должна осуществляться в контексте жесткой ориентированности на программу углубления экономических реформ.
4) Заимствование, особенно на внешних рынках, должно быть тесно увязано с вопросами эффективного использования заемных ресурсов. Оно подразумевает:
финансирование рентабельных инвестиционных проектов (максимально по возможности - при правительственном заимствовании и обязательно - при заимствовании под правительственную гарантию);
направление заемных средств главным образом в экспортоориентированные и импортозамещающие отрасли (заимствование на внешних рынках капитала, влекущее обслуживание внешнего долга в иностранной валюте, ограничивается поступлением валюты от экспортных операций и не может превышать определенного значения, при котором обслуживание займет значительную часть поступлений от экспорта);
совершенствование механизма возврата (если таковое предусматривается) конечными заемщиками, определение приемлемых типов обеспечения и их оценка. Работа с конечным заемщиком в отношении определения условий и сроков возмещения в бюджет средств должна начинаться не после подписания с кредитором соглашения о займе, а на этапе подготовки такого соглашения;
при предоставлении займов международными финансовыми организациями в большинстве случаев требуется софинансирование проектов из национальных источников (это могут быть как собственные средства заемщика, так и средства бюджета). Такая практика используется МБРР, ЕБРР, ОЕСF. Поэтому необходимо учитывать возможность бюджета обеспечить такие расходы, наладить эффективный механизм контроля за целевым использованием средств бюджета, направляемых на софинансирование инвестиционных проектов, обеспечения возвратности конечными заемщиками выделенных средств.
5) Для обеспечения повышения и поддержания на достаточном уровне объемов финансирования бюджета за счет внутреннего заимствования необходимо осуществлять диверсификацию внутреннего заимствования за счет эмиссии средне- и долгосрочных долговых обязательств.
6) Индикаторы правительственного заимствования, вытекающие из настоящей Программы, являются прогнозными, и должны уточняться и корректироваться ежегодно при принятии и корректировке республиканского бюджета на соответствующий год
7) В сценариях была задана определенная структура заимствования с использованием показателей конъюнктуры внутреннего и внешнего рынков ссудного капитала на данный момент. Учитывая высокую чувствительность и изменчивость рынков капитала, необходимо постоянно осуществлять анализ и мониторинг конъюнктуры международных рынков капитала.
8) Рост объемов правительственного долга, диверсификация его структуры, увеличение объемов его обслуживания усиливают влияние различных факторов риска (валютных, процентных, трансфертных) и требуют принятия специальных мер по созданию эффективного механизма управления рисками, развитию инструментов хеджирования.
9) Укрепление банковской системы Казахстана позволит, с одной стороны, в ряде случаев заменить правительственные гарантии гарантиями ведущих казахстанских банков (в части коммерческих рисков), с другой стороны, использовать банки как контр-гаранты для Правительства, что позволит обеспечить экспертизу и возвратность привлекаемых кредитов. Следует также рассмотреть возможность предоставления комбинированной гарантии экспортно- страховым агентствам: гарантии политического риска, предоставляемой

Всемирным банком, МIGА, ОРIС и др., с гарантией платежа, предоставляемой

казахстанскими банками (часто гарантии политического и регулятивного риска

может быть достаточно), что позволит не использовать правительственное

гарантирование при привлечении данного вида кредитных ресурсов.

Приложение 1

Основные исходные показатели, используемые для прогнозных расчетов

_______________________________________________________________________

Наименование показателя/ ! 1999 ! 2000 ! 2001 ! 2002 ! 2003 !

годы ! ! ! ! ! !

------------------------------------------------------------------------!

Объем ВВП (млн.тнг.) !1824100 !2100000 !2320900 !2507700 !2660400 !

Объем ВВП(млн. долл.США) ! 15300 ! 14500 ! 14900 ! 15400 ! 15800 !

ВВП в реальном выражении,! ! ! ! ! !

% ! 98,5! 100,5 ! 103 ! 103 ! 103 !

Экспорт (млн.долл. США) ! 5185! 5192 ! 5357 ! 5532 ! 5703 !

Дефицит респ.бюджета, % к! ! ! ! ! !

ВВП ! 3,67! 3,00 ! 2,00 ! 1,20 ! 1,50 !

Дефицит РБ (млн. тенге) ! 67049! 63000 ! 46418 ! 30092 ! 39906 !

Доходы респ.бюджета ! ! ! ! ! !

б/приват. в % к ВВП ! 12,6! 13,1 ! 13,6 ! 14,0 ! 14,2 !

Доходы РБ без ! ! ! ! ! !

приватизации (млн.тнг.) !229900 !276000 ! 314600 ! 351100 ! 377800 !

ИПЦ в среднем за год ! 7,10! 13,40 ! 7,30 ! 4,90! 3,00 !

Курс доллара/тенге ! ! ! ! ! !

(среднегод) ! 119,1! 144,9 ! 155,5 ! 163,2 ! 168,4 !

------------------------------------------------------------------------!

(продолжение таблицы)

_________________________________________________

2004 ! 2005 ! 2006 ! 2007 ! 2008 !

-------------------------------------------------!

2800500 !2943600 !3092600 !3249100 !3413500 !

16300 ! 16800 ! 17300 ! 17800 ! 18300 !

103 ! 103 ! 103 ! 103 ! 103 !

5871 ! 6048 ! 6229 ! 6416 ! 6608 !

1,15 ! 0,50 ! 0,55 ! 1,20 ! 1,10 !

32206 ! 14718 ! 17009 ! 38989 ! 37549 !

14,5 ! 14,8 ! 14,9 ! 15,2 ! 15,5 !

406100 ! 435700 ! 460800 ! 493900 ! 529100 !

2,20 ! 2,10 ! 2,00 ! 2,00 ! 2,00 !

172,2 ! 175,7 ! 179,2 ! 182,8 ! 186,5 !

_________________________________________________!

Приложение 2

Структура заимствования (%)

_________________________________________________________________________

Вид инструмента ! I уровень ! II уровень! III уровень !

!-------------!------------!--------------!

!1999 ! 2008 !1999 ! 2008 !1999 ! 2008 !

------------------------------------------------------------------------!

МЕККАМ-3 60,00 40,00

МЕККАМ-6 40 35

МЕККАМ-12 0 25

Итого МЕККАМ 99 33 100 100

НСО 50 5

МЕИКАМ-2 50 10

МЕИКАМ-3 0 18

МЕИКАМ-5 0 67

Итого МЕИКАМ+НСО 1 67 100 100

Итого внутреннее заимствование 40 50,00 100

Займы до 5 лет 10 20

Займы до 10 лет 30 30

Займы до 20 лет 40 25

Льготные займы (5%,30,10 лет grace) 20 25

Итого внешние займы 99 75 100 100

Ценные бумаги до 3 лет 30 30,00

Ценные бумаги до 5 лет 70 30,00

Ценные бумаги до 7 лет 0 20,00

Ценные бумаги до 10 лет 0 20

Итого ценные бумаги 1 25 100 100

Итого внешнее заимствование 60 50 100

Всего 100

Приложение 3

Прогноз основных показателей динамики правительственного

заимствования и долга на 1999-2008 гг.

__________________________________________________________________________

Показатели заимствования и долга ! 1999 ! 2000 ! 2001 ! 2002 !

--------------------------------------------------------------------------!

Всего поступление !173575,28! 113034 !99859 ! 157770 !

Новое заимствование (распределение)! !26933,00 !57523,00!157770,00!

Действующие МЕККАМы !47594,83 ! 9781,94 !19161,39! 48200,88!

Действующие МЕИКАМы и НСО !24373,81 ! 1234,41 ! 4898,17! 19277,34!

Новые внешние займы !45320,54 !15277,96 !31161,37! 81619,46!

Новые ГЦБ ! 0,00 ! 638,69 ! 2302,07! 8672,33!

Освоение действующих займов !56286,10 !86101,40 !42336,05! 0!

Погашение !106527,28!50034,80 !53440,92!127677,30!

Действующие МЕККАМы !60767,43 !21252,75 !15303,69! 35938,10!

Действующие МЕИКАМы и НСО ! 6330,89 !10085,16 !10151,38! 247 ,09!

Новые внешние займы ! 0,00 !5896 ,43 !7571 ,81! 10462,47!

Новые ГЦБ ! 0,00 ! 0,00 ! 0,00 ! 268,33!

Действующие займы и бумаги !39428,96 !12800,47 !20414,04! 80761,32!

Финансирование ДБ !67048,00 !62999,59 !46418,13! 30092,70!

Действующие МЕККАМы !-13172,60!-11470,81!3857,70 ! 12262,78!

Действующие МЕИКАМы и НСО ! 18042,92!-8850,75 !-5253,21! 19030,25!

Новые внешние займы ! 45320,54! 9381,53 !23589,56! 71156,98!

Новые ГЦБ ! 0,00! 638,69 ! 2302,07! 8404,00!

Действующие займы и бумаги ! 16857,14!73300,93 !21922,01!-80761,32!

Обслуживание ! 19582,5 !35470,80 !41905,53! 52003,55!

Действующие МЕККАМы ! 3339,49 ! 2362,51 ! 1285,49! 2156,61!

Действующие МЕИКАМы и НСО ! 1530,83 ! 3932,51 ! 4651,77! 7019,45!

Новые внешние займы ! 0,00 !6144,68 !7785 ,23! 11617,94!

Новые ГЦБ ! 0,00 ! 121,97 ! 304,92 ! 954,52!

Действующие займы и бумаги ! 14712,18!22909,13 !27878,12! 30255,04!

Основной долг !523910 !596155 ! 683117 ! 744540 !

Действующие МЕККАМы ! 41355 ! 3629 ! 7487! 19749 !

Действующие МЕИКАМы и НСО ! 69553 ! 47497 !42917 ! 61947 !

Новые внешние займы ! 53274 ! 88001 !118028 ! 195029 !

Новые ГЦБ ! 0 ! 1433 ! 3840 ! 12434 !

Действующие займы и бумаги ! 359729 ! 455595 !510846 ! 455380 !

Сравнительные показатели ! 1999 ! 2000 ! 2001 ! 2002 !

Норма обслуживания долга к доходу,%! 15 ! 15 ! 15 ! 15 !

Норма обсл-я гос.долга к доходу ! ! ! ! !

(млн.тг.) ! 34485 ! 41400 ! 47190 ! 52665 !

Обслуживание (млн.тенге) ! 19582 ! 35471 ! 41906 ! 52004 !

Обслуживание долга/доходы РБ,% ! 8,52 ! 12,85 ! 13,32 ! 14,81 !

Дефицит РБ (млн.тенге) ! 67048,8 ! 63000 ! 46418 ! 30092 !

Финансирование дефицита РБ (млн.тг)! 67048,8 ! 63000 ! 46418! 30093 !

Покрытие дефицита, в % к заданному ! 100,00 ! 100,00 ! 100,00! 100,00 !

Допустимый дефицит РБ, % к ВВП ! 3,67 ! 3,00 ! 2,00! 1,20 !

Новое заимствование (распределение)! ! 26933 ! 57523 ! 157770 !

Соотношение к ВВП ! 1999 ! 2000 ! 2001 ! 2002 !

Объем ВВП (млн.тнг.) !1824100 !2100000 !2320900 !2507700 !

Основной долг/ВВП,% ! 28,72 ! 28,39 ! 29,43 ! 29,69 !

Обслуживание/ВВП, % ! 1,07 ! 1,69 ! 1,81 ! 2,07 !

Обслуживание (млн.тенге)/Экспорт,% ! 4,08 ! 6,58 ! 6,93 ! 7,77 !

Доходы РБ (млн.USD) ! 1928 ! 1900 ! 2026 ! 2156 !

Доходы респ.бюджета б/приват, в % ! 12,6 ! 13,1 ! 13,6 ! 14,0 !

к ВВП ! ! ! ! !

Доходы РБ б/приват.(млн.тнг.) ! 229900 ! 276000 ! 314600 ! 351100 !

Структура заимствования ! 1999 ! 2000 ! 2001 ! 2002 !

Внутреннее заимствование ! ! ! ! !

Поступление ! 71969 ! 11016 ! 24060 ! 67478 !

Погашение ! 67098 ! 31338 ! 25455 ! 36185 !

Финансирование ДБ ! 4870 ! -20322 ! -1396 ! 31293 !

Обслуживание ! 4870 ! 6295 ! 5937 ! 9176 !

Основной долг ! 110907 ! 51126 ! 50403 ! 81696 !

Внешнее заимствование ! ! ! ! !

Поступление ! 101607 ! 102018 ! 75799 ! 90292 !

Погашение ! 39429 ! 18697 ! 27986 ! 91492 !

Финансирование ДБ ! 62178 ! 83321 ! 47814 ! -1200 !

Обслуживание ! 14712 ! 29176 ! 35968 ! 42827 !

Основной долг ! 413003 ! 545029 ! 632713 ! 662843 !

__________________________________________________________________________!

(продолжение таблицы)

__________________________________________________________________________

2003 ! 2004 ! 2005 ! 2006 ! 2007 ! 2008 !

----------------------------------------------------------------!

136582! 129422! 116483! 122097! 166208! 166395!

136582,00!129422,00! 116483,00! 122097,00! 166208,00! 166395,00!

38270,94! 33260,50! 27455,44! 26394,65! 32953,99! 30258,08!

21463,62! 24620,14! 25814,33! 30702,75! 46525,73! 51106,93!

67477,19! 61061,28! 52482,52! 52535,32! 68295,58! 65294,29!

9370,25! 10480,07! 10730,71! 12464,28! 18432,71! 19735,70!

0! 0! 0! 0! 0! 0!

96675,78! 97216,05! 101765,32! 105087,67! 127219,29! 128846,86!

41638,02! 34817,61! 29575,30! 26452,13! 29289,14! 31130,66!

8167,98! 8741,65! 10055,58! 13780,13! 27661,51! 23570,04!

17377,49! 20923,44! 25909,20! 29835,70! 32176,74! 36442,89!

76,35! 867,40! 930,64! 1313,62! 2557,23! 2902,67!

29415,94! 31865,95! 35294,62! 33706,09! 35534,67! 34800,60!

39906,22! 32205,95! 14717,68! 17009,33! 38988,71! 37548,14!

-3367,09! -1557,10! -2119,86! -57,48! 3664,85! -872,58!

13295,64! 15878,49! 15758,76! 16922,61! 18864,22! 27536,88!

50099,71! 40137,84! 26573,32! 22699,62! 36118,84! 28851,40!

9293,90! 9612,68! 9800,08! 11150,66! 15875,48! 16833,03!

-29415,94!-31865,95! -35294,62! -33706,09! -35534,67! -34800,60!

55713,97! 60848,37! 65334,27! 69083,21! 73547,56! 79289,81!

2430,46! 1676,79! 1345,12! 1193,78! 1303,84! 1513,20!

10081,73! 12553,94! 14868,01! 16977,10! 18875,89! 21360,12!

16399,68! 19957,61! 22643,62! 24691,92! 27100,83! 29768,63!

2037,39! 3202,26! 4416,60! 5740,12! 7435,02! 9481,03!

24764,71! 23457,77! 22060,93! 20480,30! 18831,98! 17166,84!

805566! 853882! 883803! 916035! 970686! 1024665!

16382! 14825! 12705! 12648! 16313! 15440!

75243! 91121! 106880! 123803! 142667! 170204!

251343! 297153! 329766! 359034! 402366! 439361!

22124! 32236! 42691! 54692! 71666! 89950!

440474! 418547! 391760! 365858! 337673! 309707!

! ! ! ! ! !

2003 ! 2004 ! 2005 ! 2006 ! 2007 ! 2008 !

15! 15! 15! 15! 15! 15!

56670! 60915! 65355! 69120! 74085! 79365!

55714! 60848! 65334! 69083! 73548! 79290!

14,75! 14,98! 15,00! 14,99! 14,89! 14,99!

! ! ! ! ! !

39906! 32206! 14718! 17009! 38989! 37549!

39906,22! 32206! 14718! 17009! 38989! 37548!

100,00! 100,00! 100,00! 100,00! 100,00! 100,00!

1,50! 1,15! 0,50! 0,55! 1,20! 1,10!

136582! 129422! 116483! 122097! 166208! 166396!

2003 ! 2004 ! 2005 ! 2006 ! 2007 ! 2008 !

2660400! 2800500! 2943600! 3092600! 3249100! 3413500!

30,28! 30,49! 30,02! 29,62! 29,88! 30,02!

2,09! 2,17! 2,22! 2,23! 2,26! 2,32!

7,59! 7,52! 7,28! 7,08! 6,95! 6,89!

! ! ! ! ! !

2244! 2364! 2486! 2578! 2706! 2837!

14,2! 14,5! 14,8! 14,9! 15,2! 15,5!

377800! 406100! 435700! 460800! 493900! 529100!

2003 ! 2004 ! 2005 ! 2006 ! 2007 ! 2008 !

! ! ! ! ! !

59735! 57881! 53270! 57097! 79480! 81365!

49806! 43559! 39631! 40232! 56951! 54701!

9929! 14321! 13639! 16865! 22529! 26664!

12512! 14231! 16213! 18171! 20180! 22873!

91625! 105946! 119586! 136450! 158980! 185645!

! ! ! ! ! !

! ! ! ! ! !

76847! 71541! 63214! 65000! 86729! 85030!

46870! 53657! 62134! 64855! 70269! 74146!

29978! 17885! 1079! 144! 16460! 10884!

43202! 46618! 49121! 50912! 53368! 56417!

713941! 747936! 764217! 779585! 811706! 839020!

________________________________________________________________!

Приложение 4

Прогноз основных показателей динамики валового

внешнего долга на 1998-2008 гг

________________________________________________________

Наименование показателя! 1999 ! 2000 ! 2001 ! 2002 !

-------------------------------------------------------!

Правительственный долг ! ! ! ! !

Поступление всего !173575 !113034 ! 99859 !157770 !

в т.ч. внешний !101607 !102018 ! 75799 ! 90292!

новые внешние займы ! 45321 ! 15278 ! 31161 ! 81619!

новые ценные бумаги ! 0 ! 639 ! 2302 ! 8672!

действующие займы и ! 56286 ! 86101 ! 42336 ! 0!

бумаги ! ! ! ! !

Погашение всего !106527 ! 50035 ! 53441 !127677 !

в т.ч. внешний ! 39429 ! 18697 ! 27986 ! 91492 !

новые внешние займы ! 0 ! 5896 ! 7572 ! 10462 !

новые ценные бумаги ! 0 ! 0 ! 0 ! 268 !

действующие займы и ! 39429 ! 12800 ! 20414 ! 80761 !

бумаги ! ! ! ! !

Основной долг всего !523910 !596155 ! 683117!744540 !

в т.ч. внешний !413002 !545029 ! 632713!662843 !

новые внешние займы ! 53274 ! 88001 ! 118028!195029 !

новые ценные бумаги ! 0 ! 1433 ! 3840! 12434 !

действующие займы и !359729 !455595 ! 510846!455380 !

бумаги ! ! ! ! !

Обслуживание всего ! 19582 ! 35471 ! 41906! 52004 !

в т.ч. внешний ! 14712 ! 29176 ! 35968! 42827 !

новые внешние займы ! 0 ! 6145 ! 7785! 11618 !

новые ценные бумаги ! 0 ! 122 ! 305! 955 !

действующие займы и ! 14712 ! 22909 ! 27878! 30255 !

бумаги ! ! ! ! !

Долг НацБанка ! ! ! ! !

Освоение, млн.US $ ! 217 ! ! ! !

Погашение,млн.US $ ! 174 ! 135 ! 93,10!108,40 !

Обслуживание, млн.US $ ! 16 ! 8,71 ! 10,37! 7,38 !

Основной долг, млн.US $! 688 ! 552,8 ! 459,7! 351,3 !

Освоение, млн.тнг ! 25845 ! 0 ! 0! 0 !

Погашение, млн.тнг. ! 20723 ! 19562 ! 14477! 17691 !

Обслуживание,млн.тнг. ! 1848 ! 1262 ! 1612! 1204 !

Основной долг,млн.тнг. ! 81920 ! 80105 ! 71488! 57337 !

Гарантированный долг ! ! ! ! !

Поступление (млн.тнг.) ! 1139 ! 2150 ! 621! !

Поступление (млн.US $) ! 10 ! 15 ! 4! !

новые займы ! 0 ! 2150 ! 621! !

действующие займы ! 1139 ! 0 ! 0! !

Погашение (млн.тнг.) ! 22425 ! 25362 ! 32030! 19312 !

Погашение (млн.US $) ! 188 ! 175 ! 206! 118 !

новые займы ! 0 ! 0 ! 0! 215 !

действующие займы ! 22425 ! 25362 ! 32030! 19097 !

Обслуживание (млн.тнг.)! 6269 ! 6040 ! 4286! 2715 !

Обслуживание (млн.US $)! 53 ! 42 ! 28! 17 !

новые займы ! 0 ! 103 ! 236! 256 !

действующие займы ! 6269 ! 5936 ! 4050! 2458 !

Основной долг(млн.тнг.)! 81031 ! 75372 ! 49320! 32313 !

Основной долг(млн.US $)! 680 ! 520 ! 317! 198!

новые займы ! 0 ! 2150 ! 2771! 2556!

действующие займы ! 81031 ! 73223! 46549! 29757!

Негарантированный ! ! ! ! !

частный долг ! ! ! ! !

Освоение, млн.US $ ! 2150 ! 2100 ! 2150 ! 2000 !

Погашение,млн.US $ ! 1255 !1551,9 ! 1792,0! 1885,2!

Обслуживание, млн.US $ ! 204 !239,80 ! 266,40!278,10 !

Основной долг, млн.US $! 3219 !3767,4 ! 4125,4!4240,2 !

Освоение, млн.тнг !256065 !304290 ! 334325!326400 !

Погашение, млн.тнг. !149494 !224870 ! 278656! 307665!

Обслуживание,млн.тнг. ! 24249 ! 34747 ! 41425! 45386!

Основной долг,млн.тнг. !383419 !545896 ! 641500! 692001!

Валовый внешний долг ! ! ! ! !

(без кред. зад) ! ! ! ! !

Освоение, млн.тнг !384655 !408458 ! 410746! 416692!

Погашение,млн.тнг !232071 !288491 ! 353149! 436160!

Обслуживание, млн.тнг ! 47078 !71224 ! 83292! 92132!

Обслуживание, млн.USD ! 395 ! 492 ! 536! 565!

Основной дол, млн.тнг !959373 !1246402!1395021!1444494!

Основной долг, млн.USD !8055,2 !8601,8 !8971,2 !8851,1 !

Валовый внешний долг ! ! ! ! !

(оценка) ! ! ! ! !

Освоение, млн.тнг !480819 !510572 ! 513432!520865 !

Погашение,млн.тнг !290089 !360614 ! 441436! 545200!

Обслуживание, млн.тнг ! 58848 !89030 ! 104115! 115166!

Основной долг, млн.тнг !1199216!1558002!1743776!1805617!

Основной дол, млн.USD ! 10069! 10752 ! 11214 ! 11064!

Вал.внешн.долг/ВВП ! 65,74! 85,41 ! 83,04! 77,80!

Вал.внешн.долг/ВВП(USD)! 65,81! 74,15 ! 75,26! 71,84!

% ! ! ! ! !

Процент.плат.вал.долга/! 12,28! 16,51 ! 17,21! 17,20!

Экспорт !

Процент.плат.вал.долга/! 7,62! 9,47 ! 10,00! 10,21!

Экспорт (USD)

_______________________________________________________

__________________________________________________________

Наименование ! ! ! ! !

показателя ! 1999 ! 2000 ! 2001 ! 2002 !

---------------------------------------------------------!

Правит.внешний долг+ !494923 !625133 ! 704201 ! 720180 !

Нац Банк ! ! ! ! !

Гарантир.гос-вом внешн.! 81031 75372 49320 32313

долг

Негарант.частный долг 383419 545896 641500 692001

Прямые контракты 239843 311600 348755 361123

Обслуживание по МБРР

Обслуживание прав.внеш.

долга 54141 47873 63954 134320

Обслуж.гарант.госуд.

внеш.долга 28694 31402 36316 22027

Обслуж.негарант.част.

внеш.долга 173743 259617 320081 353051

Обслуж. по прямым

договорам 69787 89929 109110 132073

Обслуживание прав.

внеш.долга, m $ 455 330 411 823

Обслуж.гарант.госуд.

внеш.долга m $ 241 217 234 135

Обслуж.негарант.част.

внеш.долга m $ 1459 1792 2058 2163

Обслуж. по прямым

договорам m $ 586 621 702 809

Обсл-е вал.внеш.долга

(WВ)(млн. USD) 2740 2959 3405 3931

Обслуживание вал.внеш.

долга (WB) 326365 428821 529461 641470

Об-е вал.внеш.долга/

ВВП (WВ),%,(USD) 17,91 20,41 22,85 25,52

Об-е вал.внеш.долга/

ВВП (WВ),% 17,89 20,42 22,81 25,58

Об-е вал.внеш.долга/

экспорт (WВ),% 68,08 79,50 87,51 95,81

Темпы роста экспорта,

% (тнг.) 6,04 12,52 12,16 10,66

Темпы роста экспорта,

% (USD) -10,20 0,14 3,17 3,26

Темпы роста валового

долга,% (тнг.) 95,28 34,62 11,92 3,55

Темпы роста экспорта,

% (USD) 28,38 6,79 4,29 -1,34

Темпы роста

обслуживания,% (USD) 157,42 32,18 23,47 21,16

________________________________________________________________

(продолжение таблицы)

__________________________________________________________________________

2003 ! 2004 ! 2005 ! 2006 ! 2007 ! 2008 !

----------------------------------------------------------------!

136582! 129422! 116483! 122097! 166208! 166395!

76847! 71541! 63213! 65000! 86728! 85030!

67477! 61061! 52483! 52535! 68296! 65294!

9370 ! 10480! 10731! 12464! 18433! 19736!

0! 0! 0! 0! 0! 0!

96676! 97216! 101765! 105088! 127219! 128847!

46870! 53657! 62134! 64855! 70269! 74146!

17377! 20923! 25909! 29836! 32177! 36443!

76! 867! 931! 1314! 2557! 2903!

29416! 31866! 35295! 33706! 35535! 34801!

805566! 853882! 883802! 916035! 970685! 1024662!

713941! 747936! 764217! 779584! 811705! 839018!

251343! 297153! 329766! 359034! 402366! 439361!

22124! 32236! 42691! 54692! 71666! 89950!

440474! 418547! 391760! 365858! 337673! 309707!

55714! 60848! 65334! 69083! 73548! 79290!

43202! 46618! 49121! 50912! 53368! 56417!

16400! 19958! 22644! 24692! 27101! 29769!

2037! 3202! 4417! 5740! 7435 ! 9481!

24765! 23458 ! 22061! 20480! 18832 ! 17167!

! ! ! ! ! !

! ! ! ! ! !

107,70! 86,00! 78,80! 78,80! ! !

3,73! 2,55! 1,13! 0,28! ! !

243,6 ! 157,6 ! 78,8 ! 0,0 ! ! !

0! 0! 0! 0! ! !

18137! 14809! 13845! 14121! ! !

628! 440! 199! 50! ! !

41027! 27143! 13850! 5! ! !

! ! ! ! ! !

! ! ! ! ! !

! ! ! ! ! !

! ! ! ! ! !

! ! ! ! ! !

12526! 6155! 3348! 3179! 1301! 346!

74! 36! 19! 18! 7! 2!

420! 462! 462! 247! 185! 185!

12105! 5694! 2886! 2932! 1116! 161!

1586! 849! 510! 291! 188! 109!

9! 5! 3! 2! 1! 1!

227! 186! 142! 109! 87! 69!

1359! 663! 368! 183! 101! 40!

20736! 15000! 11923! 8958! 7818! 7614!

123! 87! 68! 50! 43! 41!

2136! 1674! 1212! 965! 780! 596!

18600! 13326! 10711! 7993! 7037! 7019!

0! 0! 0! 0! 0! 0!

1900! 1730! 1620! 1623,8! 1628,8! 1633,8!

1852,3! 1816,9! 1703,2! 1605,6! 1587,0! 1588,0!

284,10! 282,20! 279,80! 282,30! 285,90! 289,60!

4287,9! 4201,0! 4117,8! 4136,0! 4177,8! 4223,6!

319960 ! 297906 ! 284634! 290985! 297745! 304704!

311927 ! 312870 ! 299252! 287724! 290104! 296162!

47842 ! 48595 ! 49161! 50588! 52263! 54010!

722082 ! 723412 ! 723497! 741171! 763702! 787701!

! ! ! ! ! !

396807! 369447 ! 347847! 355985! 384473! 389734!

389459! 3874922! 378580! 369879! 361673! 370654!

93259! 96501 ! 98991! 101842! 105819! 110536!

554! 560 ! 563! 568! 579! 593!

1497786! 1513492! 1513487 ! -1529718 ! 1583225 ! 1634334!

8894,2! 8789,1! 8614,0 ! 8536,4 ! 8661,0 ! 8763,2!

! ! ! ! ! !

496009! 461809! 434809 ! 444981 ! 480591 ! 487167!

486824! 484364! 473224 ! 462349 ! 452091 ! 463318!

116573! 120626! 123739 ! 127303 ! 132273 ! 138170!

1872232! 1891864! 1891859 ! 1912147 ! 1979031 ! 2042918!

11118! 10986! 10768 ! 10670 ! 10826 ! 10954!

74,66! 71,11! 67,55 ! 64,96 ! 63,99 ! 62,88!

70,37! 67,40! 64,09 ! 61,68 ! 60,82 ! 59,86!

15,88! 14,91! 13,78 ! 13,05 ! 12,50 ! 13,48!

9,71! 9,54! 9,32 ! 9,12 ! 9,02 ! 8,97!

754968! 775079! 778067 ! 779590 ! 811706 ! 839020 !

20736! 15000! 11923 ! 8958 ! 7818 ! 7614 !

722082! 723412! 723497 ! 741171 ! 763702 ! 787701 !

374446! 378373! 378372 ! 382429 ! 395806 ! 408584 !

! ! ! ! ! !

90072! 100274! 111256 ! 115768 ! 123636 ! 130563 !

14112! 7004! 3858 ! 3470 ! 1489 ! 455 !

359770! 361465! 348413 ! 338312 ! 342366 ! 350172 !

120680! 120998! 119393 ! 117930 ! 116873 ! 120298 !

535! 582! 633 ! 646 ! 676 ! 700 !

84! 41! 22 ! 19 ! 8 ! 2 !

2136! 2099! 1983 ! 1888 ! 1873 ! 1878 !

717! 703! 680 ! 658 ! 639 ! 645 !

3472! 3425! 3318 ! 3211 ! 3197 ! 3225 !

584633! 589742! 582919 ! 575480 ! 584364 ! 601488 !

21,97! 21,01! 19,75 ! 18,56 ! 17,96 ! 17,62 !

21,98! 21,06! 19,80 ! 18,61 ! 17,99 ! 17,62 !

79,64! 72,92! 64,93 ! 59,01 ! 55,24 ! 58,70 !

9,65! 10,18! 11,00 ! 8,62 ! 8,48 ! -3,14 !

3,10! 2,95! 3,00 ! 3,00 ! 3,00 ! 3,00 !

3,69! 1,05! 0,00 ! 1,07 ! 3,50 ! 3,23 !

0,49! -1,18! -1,99 ! -0,90 ! 1,46 ! 1,18 !

-8,86! 0,87! -1,16 ! -1,28 ! 1,54 ! 2,93 !

_______________________________________________________________!

Приложение 5

Расчет остатка средств РБ и его использования для обслуживания гарантий

_____________________________________________________________________________

Наименование! 1999 ! 2000! 2001 ! 2002 ! 2003 ! 2004 ! 2005 ! 2006 !2007

показателя !

----------------------------------------------------------------------------

Резерв РБ на

обслужи-е, 7937,58 5929,20 5284,47 661,45 956,03 66,63 20,73 36,79

537,44

млн.тнг

Обслуж-е

гарант. 2692,80 2919,66 3410,01 2315,37 1637,27 1047,99 571,26 468,32 326,39

долга,млн.тнг

Объем гаран-

тий (млн. 200 50 0 0 0 0 0 0 0

US$)

----------------------------------------------------------------------------

----

(продолжение таблицы)

_________

2008 !

--------!

75,19 !

246,52 !

0 !

--------!

(Специалист: Кушенова Д.)

Үкіметтік және үкімет кепілдік берген қарыз алудың 1999-2008 жылдарға арналған бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 1999 жылғы 5 маусым N 702. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2002.07.30. N 853 қаулысымен. ~P020853

"Сыртқы қарыз алу және сыртқы борышты басқару туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:
1. Үкіметтік және үкімет кепілдік берген қарыз алудың 1999-2008 жылдарға арналған бағдарламасы қабылдансын.
2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Үкіметтік және үкiмет кепiлдiк берген қарыз алудың
1999-2008 жылдарға арналған бағдарламасы 1. Жалпы ережелер

Үкiметтік және үкiмет кепiлдiк берген қарыз алудың 1999-2008 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi мәтін бойынша "Бағдарлама") қарыз алу капиталының сыртқы және iшкi рынокторында Қазақстан Республикасының Үкiметi және оның кепiлдiгi арқылы тартылатын заемдарды тартудың, өтеудiң және қызмет көрсетудiң процесi мен ықтимал шектерiнiң болжамды дамуының ағымдағы жағдайын бағалауды қамтиды. Бағдарлама өзінің негiзiнде Орта мерзiмдi кезеңге арналған мемлекеттiк инвестициялардың бағдарламасын әзiрлеу жүзеге асырылатын және Қазақстан Республикасының тиiстi жылға арналған мемлекеттiк бюджетiн қалыптастырған кезде қарыз алу мен борыштың көрсеткiштерi айқындалатын құжат болып табылады.
Бағдарлама экономикалық дамудың ұзақ мерзiмдi болжамы негiзiнде "Сыртқы қарыз алу және сыртқы борышты басқару туралы" Қазақстан Республикасының Заңына, "Бюджет жүйесi туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес және бюджет саясаты мен мемлекеттiк инвестициялар бағдарламасын ескере отырып әзiрлендi.

2. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Бағдарламасының негiзгi мақсаты елдiң ұзақ мерзiмдi экономикалық өсуiне қол жеткiзу және оны қолдау тұрғысынан қажеттi және экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету тұрғысынан жiберiлген үкiметтiк қарыз алу көлемiн (елдiң орнықты төлем қабiлеттiлiгiн) айқындау болып табылады.
Бағдарлама мақсатқа сәйкес мынадай мiндеттердi шешуге бағытталған:
ағымдағы борыштық ахуалды бағалау;
ұзақ мерзiмдi перспективада үкiметтiк және үкiмет кепiлдiк берген қарыз алуды қалыптастыруға және бағалауға айқындық беретiн және ықпал ететін негiзгi макроэкономикалық көрсеткіштердi өзгертудiң болжамын айқындау;
капиталдың iшкi және сыртқы рыноктарында қарыз алудың ықтимал көздерi мен құралдарын бағалау;
қарыз алудың ықтимал көлемін және құрылымын айқындау;
борыштық жағдайдың дамуын: үкiметтiк және үкiмет кепiлдiк берген борыштың, елдiң жалпы сыртқы борышының, борышты өтеудiң және оған қызмет көрсетудің серпiнi мен құрылымын болжау;
жинақталған борыштың және оған қызмет көрсетудiң қауiпсiздiк параметрлерiн айқындау;
жыл сайынғы үкiметтiк борыш лимитiнің және үкiметтiк кепiлдiктер беру лимитiнiң параметрлерiн айқындау;
Қазақстан Республикасының Үкiметi тиiмдi және басқарылатын қарыз алуды жүзеге асыруы үшiн тәжiрибе жүзiндегi шараларды (ұсынымдарды) ұсыну.

3. Қарыз алудың мақсаттары мен заем ресурстарын
пайдаланудың бағыттары

Үкіметтік қарыз алудың мақсаты мемлекеттiк бюджет тапшылығын қаржыландыруды қамтамасыз ету болып табылады. Бұл орайда инвестициялық жобаларды заем қаражаты есебiнен қаржыландыруды ескере отырып, шығыстардың кiрiстерден асып түсуінің нәтижесiнде пайда болған бюджет тапшылығы айтылады.
Заем қаражатын пайдаланудың негiзгi бағыттары Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан-2030: барлық қазақстандықтардың гүлденуi, қауiпсiздiгi және әл-ауқатының жақсаруы" Стратегиясының ұзақ мерзiмдi басымдықтарымен айқындалады, нақтылы басым жобалар орта мерзiмдi кезеңге әзірлеген Мемлекеттiк инвестициялар бағдарламасымен бекітіледi.

4. Заемдық ресурстардың көздерi мен түрлерi

Үкіметтік қарыз алу қарыз капиталының iшкi және сыртқы рыноктарында жүзеге асырылады.
Ішкі рынокта Қазақстан Республикасының Үкiметi қарыз алуды мемлекеттiк бағалы қағаздар эмиссиясы немесе Ұлттық Банктің несиелерін тарту жолымен жүзеге асырады. 1998 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Үкiметi бюджет тапшылығын қаржыландырудың инфляциялық емес iшкi көздерiне - мемлекеттiк бағалы қағаздар эмиссиясына толықтай көше отырып, бұл көзден бас тартты. Бұл ретте мемлекеттiк бағалы қағаздар айналыс мерзiмдерi бойынша: 1 жылға дейiнгi айналыс мерзiмiмен - қысқа мерзiмдi, 1-ден 10 жылға дейінгі айналыс мерзімімен - орта мерзімді, және 10 жыл және одан астам айналыс мерзiмiмен - ұзақ мерзiмдi болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Ұлттық Банкiнiң қарыз алуы, Қазақстан Республикасы резиденттерiнiң, оның iшiнде мемлекеттік кепiлдiкпен мемлекеттiк емес (жеке) қарыз алуы арқылы жүзеге асырылатын сыртқы қарыз алу көздерi ресми (халықаралық ұйымдар, шет мемлекеттердiң

үкiметтерi) және жеке (шетелдiк коммерциялық банктер, экспорттаушы

фирмалар, iрi сақтандыру компаниялары, инвестициялық, зейнетақы қорлары)

болып бөлiнедi.

Сыртқы қарыз алу қаржылық ресурстардың мынадай негiзгi

ағымдарын құрайды:

Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) несиелерi;

дамуға ресми көмектесу (көпжақты және екiжақты);

экспорттық несиелер (ресми кепiлдiк берiлген экспорттық

несиелер және жеке сақтандырылған экспорттық несиелер);

халықаралық банктiк несиелер;

облигациялық заемдар;

өзге де жеке қарыз алу.

5. Қарыз алудың негізгі принциптерi

Yкiметтік қарыз алудың мерзiмдiк, қайтарымдық және ақылы негiзiн қалайтын принциптерiмен қатар мынадай бiрқатар принциптi көзқарастарды:
1) қарыз алу елдiң төлем қабiлетiнiң тұрақтылығын бұзуға әкелiп соқтырмауын;
2) қарыз алудың iшкi құралдарын барынша көп жұмылдыруды;
3) жеңiлдетiлген қарыздардың үлесiн барынша көп тартуды;
4) инвестициялық жобаларды iске асыруға арналған қаражаты тартқан кезде - жобаны аяқтауға дейiн, яғни жоба қаржылық қайтарым бере бастағанға дейiнгi кезеңде төленуге тиiстi борышқа қызмет көрсету жөнiндегi төлемдердi барынша кемiтудi;
5) инвестициялық жобаларды қаржыландыруға арналған, оларды iске асырған кезде бюджеттiң кiрiс бөлiгiне түсiмдердiң өсiмiн қамтамасыз ететiн заемдар қаражатының басым бағытын сақтау қажет.
Қарыз алу көздерiн таңдаған кезде, мынадай факторлар ескерiлуi тиiс:
1) қарыз алудың осы түрiнiң құны;
2) қарыз алудың осы түрiне қолданылатын шектеулер, ресурстар берiлетiн жобалардың түрлерiне қатысты несие берушiлердiң айырмашылығы (әлеуметтiк-бағдарланған жобалар, инфрақұрылымдық жобалар, тауарлардың және жабдықтардың және т.б. жекелеген түрлерiн беру);
3) заем ресурстарының белгiлi бiр түрлерiнiң қолайлылығы;
4) борыштық мiндеттемелердi өтеудiң мерзiмдерi, төлемдердiң мерзiмiн борышты қайта құрылымдау жолымен ұзарту мүмкiндiгi, несие бойынша төлеу мерзiмiнiң жоба несиесiмен қаржыландырылатын қайтымдылық мерзiмiне сәйкес келуi;
5) қарыз алудың қолданылып жүрген құрылымы.

6. Жалпы сыртқы борыштың, үкiметтiк және үкiмет
кепiлдiк берген борыштың 1999 жылғы 1 қаңтардағы жағдайын талдау

Алдағы үкiметтiк қарыз алудың көлемдерi елеулi дәрежеде елдiң жиынтық сыртқы борышының қолданылып жүрген көлемiмен және құрылымымен, оның iшiнде үкiметтік және үкiмет кепiлдiк берген сыртқы борышпен, оған қызмет көрсетудiң құнымен айқындалады.
Қазақстан Республикасының Үкiметi үкiметтiк кепiлдiгi жоқ жеке заем алушылардың мiндеттемелерi бойынша жауапкершiлiк алмайтынына қарамастан, жиынтық сыртқы борыштың құрамды бөлiгi болып табылатын кепiлдiк берiлмеген жеке борыштың көлемi елдiң төлем қабiлеттiлiгiнiң көрсеткіштерiне әсер етедi.
Қазақстан Республикасының Yкiметi Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiмен бiрлесiп мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген борыш мониторингiн ұйымдастыру, жүзеге асыру және жетілдiру жөнiндегi жұмыстарды және оны өтеу мен қызмет көрсетудi дәйектiлiкпен жүргiзедi. Осы Бағдарламаны әзiрлеу қарыз алуды және борышты басқарудың технологиясының құрамдас бөлiктерiнiң бiрi болып табылады. Осындай жұмысты орындаудың, қарыз алу мен борыш жөнiндегi басқарушылық шешiмдердi қабылдау мен жай-күйiне талдау жасаудың қажеттi негiзi Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi ұйымдастыратын мемлекеттiк және мемлекеттiк емес борыштың мониторингi нәтижесiнде қалыптасатын толық мәндi ақпараттық база болып табылады. Төменде келтiрiлген талдау Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгiнiң борышты басқару кешендi жүйесiнiң ақпараттық базасы мәлiметтерi және Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi жүзеге асыратын жалпы сыртқы борышты бағалау жөнiндегi мәлiметтер негiзiнде алынды.
Yкiметтiк iшкi борыш 1999 жылы 1 қаңтарда 83 910,2 млн. теңгенi (1 001,3 млн. АҚШ долларын) құрады. Мемлекеттiк арнаулы қазынашылық мiндеттемелер үкiметтiк iшкi борыштың жалпы көлемiнiң 43,9 %-iн, қысқа және орта мерзiмдi мемлекеттік бағалы қағаздар бойынша мiндеттемелер - 40,7 %-тiн өзге де мiндеттемелер -15,4 %-тiн құрады.
Үкiметтік сыртқы борыштың көлемi 2 430,5 млн. АҚШ долларын, оның iшiнде көпжақты ұйымдардың (ХҚДБ, ЕҚДБ, АДБ) мiндеттемелерi - 1 239 45 млн. долларды, шетелдiк мемлекеттер үкiметтерi (Жапония, ГФР, Швеция, Австрия) - 367,35 млн. долларды, шетелдiк коммерциялық банктерi - 243,6 млн.долларды, облигациялық заемдар бойынша - 550 млн. долларды, өзге де сыртқы заемдар бойынша - 30,07 млн. АҚШ долларды құрады. Үкiметтiк сыртқы борыш Қазақстан Республикасының Үкiметi тартқан, үкiметтiк сыртқы заемдар бойынша мiндеттемелердi құрайды. Заем қаражатының түсуi және атқарылуы республикалық бюджет арқылы жүзеге асырылады.
1999 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасы 2 584,8 млн. АҚШ долларына бара-бар сомада дамуға ресми көмектесу заемдары туралы 38 келiсiмге қол қойды, оның iшiнде бағдарламалық заемдар - 1 546 млн. АҚШ долларын, жобалық (инвестициялық) - 1 038,8 млн. АҚШ долларын құрайды. ДРК заемдарын Қазақстан Республикасына ХКДБ, АДБ, ЕКДБ, КҒW ОЕСҒ, Жапонияның Эксимбанкi, сондай-ақ Австрияның және Швецияның үкiметтерi бердi.
ДРК ең көп мөлшерiн Қазақстанға ХКДБ бердi. Жалпы сомасы 1 503,6 млн. долларлық заем туралы 16 келiсiмге қол қойылды, оның iшiнде бағалаудың пайдаланылған уақытында 926,8 млн. АҚШ доллары игерiлдi. ХҚДБ заемдары экономиканы құрылымдық қайта құру бағдарламаларын қаржыландыруға, қаржылық және өнеркәсiптiк секторды, қала көлiгiн дамытуға, мұнайгаз секторын дамытуға техникалық көмектесуге, Өзен мұнай кен орнын оңалтуға, ирригациялық және дренаждық жүйенi жақсартуға, әлеуметтiк қорғауды дамытуға, мемлекеттiк сектордағы ресурстарды басқару жүйесiн реформалауға қолдау көрсетуге жұмсалды.
Қазақстан Республикасының Үкiметi толығымен игерiлген 276,03 млн. долларға бара-бар сомадағы ХВҚ мен ХКДБ заемдарымен бiрлесiп қаржыландыру жағдайында Жапонияның Экспорт-импорт банкiмен заем туралы 4 келiсiм жасасты. 14,4 млн. доллар өтелдi.
Азия даму банкi құрылымдық реформалар бағдарламаларына, ауылшаруашылық секторын дамыту, бiлiм беру жүйесiн жақсарту, жолдарды қалпына келтiру бағдарламаларына арналған жалпы сомасы 415 3 млн. долларлық заем туралы 10 келiсiмге қол қойды. 284,25 млн. АҚШ доллары игерiлдi.
ОЕСҒ заемдары 254,7 млн. долларға бара-бар сомада тартылды, оның ішінде 93,82 млн. доллар игерiлдi. ОЕСҒ заемдары темiр жол көлiгiн дамытуға, сондай-ақ Ертiс өзенi арқылы көпiр салуға жұмсалды.
ЕКДБ-мен Ақтау портын қайта құруға арналған 175,1 млн. долларға бара-бар сомадағы заем туралы келiсiм жасалды. 28,4 млн. АҚШ доллары игерiлдi.
Қазақстан Республикасының Үкiметi Австрия және Швеция үкiметтерiмен тиiсiнше 4,88 млн. АҚШ долларына және 3 млн. АҚШ долларына бара-бар сомада төлем балансын қолдау үшiн ХҚДБ заемдарын қосымша қаржыландыру нысанындағы қаражатты беруге арналған келiсiмдер жасасқан болатын. Бұл заемдар толығымен игерiлдi.
Сондай-ақ автобустар сатып алуға арналған 3,99 млн. АҚШ долларына бара-бар сомада тартылған КFW заемы толық игерiлдi.
Хирургиялық орталық құру мақсатына жалпы сомасы 11,7 млн. АҚШ долларына бара-бар ИДБ заемы тартылды.
Қазақстан Республикасының Үкiметi дербес заем алушы ретiнде үкiметтік борыштың лимитi шегiнде облигациялық заемдар шығарады.
Капиталдың халықаралық рыногына мемлекеттiк бағалы қағаздардың 2 шығарылымы жүзеге асырылды. 1996 жылдың желтоқсанында купонның жылдық ставкасы 9,25% және айналыс мерзiмi 3 жыл қазақстандық, еуроноталардың дебюттік шығарылымының көлемi 200 млн. АҚШ долларын құрады. Жылдық ставкасы 8,375%, айналыс мерзiмi 5 жыл еуроноталардың екiншi эмиссиясының көлемi 350 млн. АҚШ долларын құрады.
Үкiметтiк сырттан қарыз алу құрылымында дамуды ресми қаржыландырудың басымдылық тенденциясы тұрақты. Бұдан басқа, дамуды ресми қаржыландыру заемының өз құрылымында өзгерiс болып жатыр. Қазiргi уақытта олар басты тұрғыда экономиканың аса маңызды салаларында мемлекеттiк инвестициялық жобаларды iске асыруға, сондай-ақ әлеуметтiк саланы дамытуға бағытталуда.
Үкiметтiк сыртқы борыштың валюталық құрылымы жеткiлiксiз сараланған. АҚШ долларының үлес салмағы 1999 жылдың 1 қаңтарында 82,3 %-тi, жапон йенi - 16,1 %-тi, немiс маркасы - 1 %-тi, австрия шиллингi - 0,3 %-тi құрады. Борышқа қызмет көрсету жөнiндегi төлемдердiң мөлшерi доллар түрiнде валюталардың кросс-бағамдарының өзгеруiне байланысты.
Ұлттық Банктiң борышы 653,7 млн. АҚШ долларын, оның iшiнде ХВҚ несиесi бойынша - 651,06 млн АҚШ долларын, ЕҚДБ заемдары - 2,64 млн. АҚШ долларын құрады. 1993-1999 жылдардың iшiнде Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi және Халықаралық валюта қоры арасында жалпы сомасы 735,1 млн. 4 несие келiсiмдерiне қол қойылды. SDR (қарыз алудың арнайы құқығы): SТFҒ (жүйелiк қайта құру бағдарламасы) - 123,75 млн. SDR; Stand-By-1 (резервтiк несиелер туралы келiсiм-1) - 74,25 млн. SDR; Stаnd-Ву-2 (резервтiк несиелер туралы келiсiм-2) - 185,6 млн. SDR және ЕҒҒ (кеңейтілген несиелендiру туралы келiсiм) - 309,4 млн. SDR. Соңғы келiсiмнiң шеңберiнде Қазақстан ресурстар сатып алуды жүзеге асырған жоқ.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң алтын-валюталық резервтерiн толтыруға қаражат тарту туралы шешiмдi Қазақстан Республикасының Yкiметi мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi Халықаралық валюта қорымен жасасқан келiсiмдердiң шеңберiнде қабылдайды.
Үкiмет кепiлдiк берген сыртқы борыштың көлемi 1999 жылдың 1 қаңтарында 859, 1 млн. АҚШ долларын құрады. Экспорттық несиелер Қазақстан Республикасының үкiметтiк кепiлдiгi арқылы жыл сайын республикалық бюджет туралы заңда белгiленетiн үкiметтік кепiлдiктер берудiң лимитi шегiнде тартылады. Yкiметтік кепiлдiктердi беру "Сыртқы қарыз алу және сыртқы борышты басқару туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылады.
Yкiмет кепiлдiк берген экспорттық несиелер 1999 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 1 605,9 млн. АҚШ долларына бара-бар сомада игерiлдi. Неғұрлым iрiлерi Германияның (үкiмет кепiлдiк берген игерiлген экспорттық несиелердiң жалпы сомасынан 45%-i), Түркияның (13,3%-i), Ұлыбританияның (10,5%-i), АҚШ-тың (9,8%-i), Австрияның (9,7%-i) несиелiк желiлерi болып табылады.
Үкiмет кепiлдiк берген экспорттық несиелердiң көпшiлiк бөлiгi 1992-1994 жылдары тартылған болатын. Несиелендiрудiң бағыттары жобалардың тиiмдiлiгiнiң тиiстi есебiнсiз, банктiк сараптамасыз әкiмшiлiк жолмен белгiлендi. Заем алушылардың қаржылық дәрменсiздiгiнiң салдарынан үкiметтiк кепiлдiктер күшiне енедi және үкiмет республикалық бюджеттен несиелердi өтеу және қызмет көрсету жөнiндегi шығыстардың ауыртпалығын көтередi. Сыртқы несиелердi мезгiлсiз өтеу қаржылық ысыраппен қатар елдiң несиелiк рейтингiнiң төмендеуiне әкелiп соғуы, қарыз капиталының халықаралық рыногына шығуын шектеуi мүмкін.
Кепiлдiк берiлмеген жеке борыш - 2 308,9 млн. АҚШ долларын құрады. Yкiмет кепiлдiк бермеген барлық сыртқы заемдар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнде тiркелуi тиiс. Мұндай заемдарды тартуды Қазақстан Республикасының валюта заңдарына сәйкес заем

алушылар дербес жүзеге асырады.

Кәсіпорындардың тікелей келісім-шарттар бойынша бейрезиденттер

алдындағы несиелік берешегі 1 273,4 млн. АҚШ долларын құрады.

Қазақстан Республикасының жалпы сыртқы борышы 7 525, 6 млн. АҚШ

долларын құрады.

1-кесте

Қазақстан Республикасының жалпы сыртқы борышы

(млн. АҚШ доллары)

____________________________________________________________________

| Көрсеткіштің атауы | 1999 жылдың |

| |1 қаңтарында* |

|________________________________________________|___________________|

1. Қазақстан Республикасы Үкіметінің сыртқы 2 430,5

борышы

1) Дамуға ресми көмектесу 1 850,4

2) Облигациялық заемдар 550,0

3) Өзгелері 30,1

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің 653,7

борышы

1) ХВҚ несиелері 651,1

2) Дамуға ресми көмектесу 2,6

3. Үкімет кепілдік берген сыртқы борыш 859,1

4. Үкімет кепілдік бермеген сыртқы борыш 2 308,9

5. Кәсіпорындардың тікелей келісім-шарттар 1 273,4

бойынша міндеттемелері

Жалпы сыртқы борыш 7 525,6

* 1999 жылдың 1 қаңтарындағы валюта бағамы бойынша

2-кесте

Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік борышы

(1999 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша)

____________________________________________________________________

| Көрсеткіштің атауы | млн. теңге | млн. АҚШ доллары |

| | | |

|__________________________________|_____________|___________________|

Ішкі борыш 83 910,2 1 001,3

Сыртқы борыш 203 674,6 2 430,5

Барлығы 287 584,6 3 431,8

7. Қарыз алуға қойылатын шектеулер

Қарыз алуға қойылатын шектеулердi белгiлеу қажеттiгi экономикалық қауiпсiздiктi - тұрақты және орнықты дамуды қамтамасыз ету мiндеттерiнен туындайды. Бұл үшiн борыштың өсу ырғағын және оның басқа негiзгi макроэкономикалық көрсеткiштердiң ырғағына қатынасын бағалау жүргiзiледi.
Бүгiнгi таңда Қазақстан Республикасы қатарына жататын халықтың жан басына шаққанда табыстың деңгейi орташа елдер үшiн әлемдiк тәжiрибеде шектеулер ретiнде борышты басқару кезiнде мынадай көрсеткiштер пайдаланылады:
елдiң жинақталған жалпы сыртқы борышының ағымдағы құнының IЖӨ-ге қатынасы 80 %-тен аспауы тиiс;
жалпы сыртқы борышқа қызмет көрсету нормасы (жалпы сыртқы борышты өтеу және қызмет көрсету жөніндегi жиынтық төлемдердiң тауарлар мен қызмет көрсетулердiң экспортына қатынасы) 25 %-тен аспауы тиiс;
бiр жылда есептелетiн жалпы сыртқы борыш бойынша проценттердiң тауарлар мен қызмет көрсетулердiң экспортына қатынасы 10 %-тен аспауы тиiс;
жалпы сыртқы борышқа қызмет көрсетудiң өсу қарқыны тауарлар мен қызмет көрсетулер экспортының өсу қарқынынан аспауы тиiс;
үкiметтiк борыштың СЖӨ-ге қатынасы (60 %-тен аспайды);
үкiметтiк борышқа қызмет көрсету жөнiндегi төлемдердiң мемлекеттiк кiрiстерге қатынасы.
Yкiметтiк қарыз алуды және, демек, үкiметтік борыштың өсуiн басты шектеу үкiметтік борышқа қызмет көрсету жөніндегi төлемдердiң республикалық бюджеттің кiрiстерiнен қатынасын сипатталатын көрсеткiш болып табылады, өйткенi соңғысы Қазақстан Республикасы Yкiметінiң сыртқы, сондай-ақ iшкi несие берушiлер алдындағы барлық борыштық мiндеттемелерiн қамтамасыз етедi.

8. Модельдi сипаттау

1999-2008 жылдардағы кезеңге арналған қарыз алудың көлемдерiн және борыштық жағдайды бағалаудың есептемесiн жүргiзу үшiн алгоритмдiк модель жасалды. Оның үш модулiнiң көмегiмен үкiметтік қарыз алу мен борыш, үкiмет кепiлдiк берген борыш жөнiнде, жалпы сыртқы борышты бағалау жөнiнде есептемелер жүргiзiлдi.
Yкiметтiк қарыз алу жөнiндегi есептеме модулi негiзгi көрсеткiштер серпiнiнiң есептемелерiн: заем қаражатының түсуiн, өтелуiн, үкiметтiк борыштың жағдайы мен қамдалуын, қарыз алу құралдары спектрiнiң үлгiсiнде пайдалану үшiн осы көрсеткіштердi алгоритмдiк тәуелдiлiкте сипаттау базасында бюджет тапшылығын қаржыландыруды қамтамасыз етедi. Iшкi рынокта қарыз алуды болжау үшiн қысқа мерзiмдi құралдардың тобы (МҚМ-3, 6, 12, МЕОО) және орта мерзiмдi қолданылатын және перспективалық құралдардың тобы (МОО-2, 3 және 5) сипатталған. Сыртқы қарыз алу үшiн жеңiлдетiлген заемдарды (жеңiлдiк кезеңi 30 жылға дейiн, 10 жылға дейiн) қоса алғанда, ұзақтығы әртүрлi мерзiмдегi (5, 10 және 20 жылға дейiн) заемдар тобы және капиталдың халықаралық рыногында орналастырылған мемлекеттік бағалы қағаздардың тобы сипатталған. Аспаптардың бұл спектрi, модельге ықтимал шарттардың көп егжей-тегжейiмен салмақ салмай, жеткiлiкті дәрежеде талап етiлген көрсеткiштердi есептеуге және қажетті бағалауларды жүргiзуге мүмкіндік бередi.
Yкiметтік қарыз алуды модельдеу экономиканы дамытудың макрокөрсеткiштерi арқылы берiлген мемлекеттік бюджет тапшылығының көлемiн жабу үшiн құрылған. Бұл үшін жоғарыда аталған қарыз алу рыноктарын, топтары мен қарыз алу аспаптарын пайдалану құрылымы болжамды кезеңнiң басында бюджет тапшылығын жабуда рыноктардың, топтардың және аспаптардың iс жүзiнде қалыптасқан ара қатынасы алынатын тиiстi сипаттамамен берiледi және бюджет тапшылығын жабуда аспаптар үлесi өзгерiсiнiң берiлетiн трендтерiнiң көмегiмен кезеңнiң аяғына қарай көзделiп отырған ара қатынас белгiленедi. Осылайша заем қаражатының көздерiн пайдаланудың құрылымымен осы тұрғыда өзгерту заем саясатының түрлi нұсқаларына болжам жасауға мүмкiндiк бередi. Бұл ретте, модельдік қарыз алудың, қаржыландырудың, борыштың жай-күйіне және қарыз алуға қызмет көрсету ағымдарына баға берудiң сценарийлерi болжамды кезеңнiң басындағы мемлекеттiк борышты құрайтын iшкi және сыртқы заемдардың қолданылып жүрген портфелiнің деректерiне сүйенедi.
Yкiметтiк қарыз алудың моделі бюджет тапшылығын 100% қаржыландырған кезде және осы шығыстардың бюджеттің кiрiс бөлiгiне берілген тиiстi деңгейiне (үлесiне) қатынасы бойынша қызмет көрсетуге жұмсалған шығыстарын бағалай отырып, ағымдар мен борыштың жай-күйiн болжау мүмкiндiгiн көздейдi. Және, керісінше, бюджеттің кiрiс бөлiгiне қатысы бойынша қызмет көрсетуге жұмсалған шығыстардың берiлген шектеу бойынша бюджет тапшылығын қаржыландыру деңгейін, белгiлеу. Бұл жағдайда норма ретінде жылдық бюджеттің кiрiс бөлiгiнің 15%-iн құрайтын шығыстардың көлемi пайдаланылды.
Модельде кепiлдiк берiлген борыш бойынша есептер бюджеттiң кірiс бөлiгіне қатынасы бойынша борышқа қызмет көрсетуге жұмсалған шығыстарды шектеудiң берiлген шегiнде (қазiргi жағдайда 15 проценттік) табыс етiлетiн қаражат қалдығын олардан үкiметтік борышқа қызмет көрсетуге арналған шығыстарды шегергеннен кейiн пайдалану мүмкiндiгiн бағалау негiзiнде құрылған берiлген шектеудiң шегiнде берiлуi ықтимал қаражаттың қалдығын пайдалану мүмкiндiгiнiң бағасы негiзiнде құрылды. Бұл ретте, математикалық қатынастарды сипаттау арқылы тарту, өтеу, қызмет көрсету және мемлекеттiк емес заемдардың үкiмет кепiлдiгiмен тартылған борыш көрсеткiштерi модельденедi және дәрменсiз заем алушылар үшін мiндеттемелердi орындауға арналған бюджет шығыстарының ықтимал көлемдерi талданады. Мұндай заемдар бойынша ықтимал мiндеттемелердi бюджетке аудару жобаларды iрiктеудi жақсартудың нәтижесi ретiнде мәндiлiк серпінін төмендететiн тиiстi ықтималдық коэффициентiн және борыштық мiндеттемелердi дербес орындауды қамтамасыз ету бойынша түпкi заем алушылармен жұмысты ескере отырып жүзеге асырылады.
Жалпы сыртқы борышты бағалаудың модулi үкiметтік сыртқы қарыз алуды, үкiмет кепiлдiк берген қарыз алуды модельдеу нәтижелерiн үкiмет кепiлдiк бермеген жеке қарыз алу көрсеткiштерi мен бағаларын және Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнен алынған шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң тiкелей келiсiм-шарттары бойынша кредиторлық берешегiн сондай-ақ модельде қабылданған макроэкономикалық көрсеткiштердi бiрiктiредi. Бағалау қатынастарын математикалық сипаттау нәтижесiнде борыштың жағдайы және оған қызмет көрсетудiң негiзгi көрсеткiштерiнiң талдауын жүргiзуге және жалпы сыртқы борышты бағалау үшiн қабылданған өлшемдердi сақтауға мүмкiндiк берiледi.
Қарыз алу процестерiн модельдеу мен талдау жасаудың негiзгi нәтижелерiнде олардың кестелiк түсiндiрiлуiнiң тиiстi сипаттамасы болады.

9. Қарыз алудың көлемiн және борыштық жағдайдың дамуын
болжау

Қарыз алуды болжау және нәтижелерiн бағалау берiлген бастапқы параметрлер, шектеулер мен реттелетін көрсеткiштер негiзiнде жасалған үлгiнiң көмегiмен есеп жүргiзу жолымен жүзеге асырылады.
Бастапқы параметрлер: 1999-2008 жылдардың серпiнiндегi макроэкономикалық және басқа да көрсеткiштер - жалпы iшкi өнiм (IЖӨ), тауарлар мен қызмет көрсетулердiң экспорты, мемлекеттiк бюджеттің тапшылығы, мемлекеттiк кiрiстердiң көлемi, инфляция көрсеткiштерi, валюта бағамдары, үкiмет кепiлдiгi берiлмеген жеке сыртқы борыштың көлемдерi мен ағымдары, шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң тiкелей шарттар бойынша кредиторлық берешегiнiң ықтимал серпiнiнiң өзгеру бағасы; 1999 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша үкiметтiк және үкiмет кепiлдiк берген борыш, сондай-ақ iшкi және сыртқы мiндеттемелердiң қолданылып жүрген портфелiнiң өзгеру және оған қызмет көрсету көрсеткiштерi. Модельде пайдаланылатын макроэкономикалық көрсеткiштер Оңтүстiк Шығыс Азия мен Ресейдегi қаржылық дағдарыстың ықпалын назарға ала отырып, елдiң қалыптасқан және болжамдалған әлеуметтiк-экономикалық ахуалын ескере отырып қабылданды. Негiзгi бастапқы көрсеткiштер 1-қосымшада келтiрiлген.
Қойылатын шектеулер: бюджет тапшылығын жабу дәрежесi; үкiметтік борышқа қызмет көрсету жөнiндегi төлемдердiң мемлекеттiк бюджет кiрiстерiне қатынасы; үкiмет кепiлдiк берген борышқа қызмет көрсетуге бағытталған бюджет қаражатының қалдығы. Бюджет тапшылығының берiлген көлемiн 100 %-ке жабудың және мемлекеттiк борышқа қызмет көрсетудi 15 %-ке шектеген кезде оны мемлекеттiк бюджеттiң кiрiстерiне жабудың сценарийi қаралуда.
Реттелетiн (ауыспалы) параметрлер: қарыз алу құрылымы - заем капиталының iшкi және сыртқы рыноктарының, бюджет тапшылығын жабуда қарыз алу аспаптары мен жекелеген аспаптар топтарының ара қатынасы, қарыз алу аспаптарының (нысандарының) әр түрi үшiн рыноктарда қарыз алу құны; бюджет тапшылығын қаржыландыру көлемi; үкiметтік кепiлдiктер берудiң көлемi. Қарыз алудың берiлiп отырған құрылымы 2-қосымшада келтiрiлген.
Жалғасып отырған әлемдiк қаржы дағдарысы жағдайында 1999 жылдың бюджетi үшiн iшкi қарыз алудың көлемi бюджет тапшылығын жабуға тартылған қаражаттың - 40%-тін, сыртқысы-60%-тiн құрады. Қарыз капиталының сыртқы және iшкi рыноктарында қарыз алу көлемiн бiртiндеп теңестiру болжануда (2008 жылы iшкi көздерден-50%, сыртқы көздерден-50% қаражат тарту болжануда). Бұдан басқа, iшкi қарыз алу құрылымында ұзақ мерзiмдi аспаптар үлесiнiң өсуi (1998-1999 жылдары қысқа мерзiмдi мемлекеттік бағалы қағаздар есебiнен шамамен 100% қаржыландырудың ара қатынасынан 2008 жылы орта мерзiмдi 67%-ке көшу), сырттан - заемдармен салыстырғанда бағалы қағаздар рөлiнiң өсуi 2008 жылы 25%-ке болжануда.
Болжанып отырған сырттан қарыз алу құрылымында заемдар беру мерзiмi бойынша мынадай топтарға бөлiнедi: жылына 8%-тiк орташа ставкамен 5 жылға дейiн, 10 жылға дейiн, 20 жылға дейiн. Жеңiлдетiлген заемдардың тобы 5%-тiк ставкамен өтеу мерзiмi 30 жылға дейiн және жеңiлдетiлген кезеңмен 10 жылда жеке көрсетiлген. Сондай-ақ құрамында айналыс мерзiмi 3, 5, 7 және 10 жылға дейiн бағалы қағаздар көрсетiлген мемлекеттік бағалы қағаздардың эмиссиясы жолымен капиталдың халықаралық рыногына шығу аспаптары саралануда. Борыштық жағдайдың даму серпiнi берiлген бастапқы параметрлерде және қарыз алудың болжанып отырған құрылымында мемлекеттік борыш 2008 жылы IЖӨ-ге 30%-ке дерлiк жетiп, жеткiлiктi бiрқалыпты өсiп келе жатқанын көрсетедi. Бұл ретте, сыртқы рынокта тартылатын заемдардың ұзақ мерзiмдерiн ескере отырып, үкiметтiк борыштағы iшкi борыш үлесiнiң өзгеру серпiнi iшкi заемдармен салыстырғанда, болжану кезеңi iшiнде оның бiртiндеп төмендегенiн көрсетедi (1999 жылы 21%-тан 2008 жылы 18,1%-ке дейiн), iшкi борыштың өзгеру ырғағы, керiсiнше, iшкiмен салыстырғанда өсу қарқыны неғұрлым жоғары және оның үлесiн 2008 жылы 80%-ке жеткiзбек. Болжам бойынша 2008 жылы мемлекеттік борыш 18,1%-ке iшкi мiндеттемелерден және 81,9%-ке сыртқыдан тұратын болады.
Үкiметтік борышқа қызмет көрсету 1999 жылы 1,07%-тен 2008 жылы IЖӨ көлемiне 2,3% өседi. Сонымен бiрге, бюджеттің кiрiс бөлiгiне қатынасы бойынша 1999 жылы 8,52%-тен 2002 жылы 15%-ке биiктеу шыңынан өте отырып, 2008 жылы 15%-ке қызмет көрсетудiң өсуi болжануда. Осылайша, экономика (IЖӨ) мен бюджеттiң (кiрiстер, бюджет тапшылығы) дамуының берiлген көрсеткіштерiнде модельде қабылданған үкiметтік және үкiмет кепiлдiк берген борышқа қызмет көрсету шығындары бюджет кiрiсінің 5%-iнен аспауы тиiс болған шектеу орындалуда. Аталған жағдай бюджет арасалмағын бұзбай-ақ, үкiметтік борышқа қызмет көрсету ғана емес, төменде келтiрiлген көлемде үкiмет кепiлдiгiн берудi мүмкiн етедi. Yкiметтiк қарыз алу мен борыш жөнiндегi есеп айырысулардың қорытындылары 3-қосымшада келтiрiлген.
Жалпы сыртқы борышты бағалау (4-қосымша) негiзгi макроэкономикалық көрсеткiштермен салыстырғанда, болжамдық есеп көрсетiп отырғандай, экономиканың дамуы 2001 жылы 75,3%-ке жете отырып, 2008 жылы елдiң жалпы сыртқы борышы IЖӨ-ге қатысы бойынша шамамен 59,9%-тi құрайды.
Жалпы сыртқы борыштың құрылымында Ұлттық Банктiң заемдарын қоса алғанда, үкiметтік сыртқы борыш 41,1%-ті, үкiмет кепiлдiк берген борыш - 0,4%-тi, кепiлдiк берiлмеген жеке борыш және тiкелей келiсiм-шарттар бойынша берешек - 38,6%-тi құрады. Жалпы сыртқы борыштың өсу қарқыны 1999-2001 жылдары жоғары болады (экспорттың өсу қарқынынан жоғары), бұдан кейiн 2002 жылы экспорттың өсу қарқыны жалпы сыртқы борыштың өсу қарқынынан асып түседi.
Жалпы сыртқы борышқа қызмет көрсету IЖӨ-нiң 17,6%-тiн, немесе ел экспортының 9,0%-тiн құрайды, алайда, бұл көрсеткіштер 1999 жылы 17,9% және 7,6%-тен 2002 жылы тиiсінше 25,5% және 10,2%-ке дейiн болжанып отырған кезеңнiң аяғында кейiннен төмендей отырып, 1999-2002 жылдары өсетiн болады.
Бұл ретте, борыш ауыртпалығының негiзгi индикаторлары қауiптi сәттен аспайды.

10. Yкiметтiк кепiлдiктер беру лимиттерiнiң есебi

Қазақстандық қаржы институттары мен нақты сектордың кәсiпорындарының несие рейтингiн қалыптастыру уақытты талап етедi, сондықтан осы шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң iшiнен жекелегендерi ғана қазiргi уақытта өздерiнiң жеке кепiлдiктерiмен инвестициялық жобаларға несие тарта алады.
Сыртқы заемдар бойынша үкiметтік кепiлдiктер берудi шектеу (лимит) осы Бағдарламада дәрменсiз заем алушылар үшiн несие берушiлер алдындағы кепiлдiк берiлген мiндеттемелердi орындауды бюджет мүмкiндiгiнен қамтамасыз ету туындайды. Бұл ретте бюджеттiң кiрiс бөлiгiнде үкiметтік борышқа қызмет көрсету нормасы бойынша шектеулердi сақтау шеңберiнде ең алдымен, заем алушының дәрменсiздiгiне байланысты Кепiлшiнiң мiндеттемелерi күшiне енген кезде үкiмет кепiлдiк берген шетелдiк несиелерге қызмет көрсету қамтамасыз етiледi, оларға қызмет көрсету Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмдерiмен қайтарымды негiзде республикалық бюджеттен көзделген. Жаңа кепiлдiктер беру бюджет қаражатынан көрсетілген түрде шектелген және шығындалған қалдық орны болған дәрежеде ғана мүмкiн (5-қосымша).
Бұл ретте бюджеттен үкiмет кепiлдiк берген борышқа қызмет көрсету коэффициентiн төмендету тенденциясы қойылды (0,1-тен 0,05-ке дейiн). Мұндай прогрессивтiк өзгерiс заем алушы-кәсiпорындардың қаржылық жай-күйiн жақсартқан, жеке, оның iшiнде қарсылық секторды кеңейту және нығайту үкiмет кепiлдiктерi берiлген мемлекеттiк емес сыртқы заемдардың есебiнен қаржыландырылатын инвестициялық жобаларды бiлiктiлiк сараптау және талдау кезiнде ықтимал.
Yкiметтiк кепiлдiктер берудiң ықтимал көлемдерiнiң болжамдау есептерi бюджеттiң кiрiс бөлiгіне үкiметтiк және үкiмет кепiлдiк берген борышқа қызмет көрсетудiң 15%-тiк деңгейiн көздейтiн бюджет пропорциясынан бастап келтiрiлген.

11. Тиiмдi және басқарылатын қарыз алуды жүзеге асыру
жөнiндегi тұжырымдар мен ұсыныстар

1) Қазiргi уақытта Қазақстан борыш ауыртпалығы бiршама әлсiз елдердiң қатарына жатады.
2) Қарыз алудың процесiне жүргiзiлген талдау және оның ықтимал даму сценарийi борыш ауыртпалығын қауiптi болатын мәнiнен шығармай-ақ, қарастырылып отырған кезеңге қажетті қарыз алуды жүзеге асырудың мүмкiн екендiгiн көрсетiп отыр.
3) Үкiметтiк және үкiмет кепiлдiк берген қарыз алудың бағдарламасы экономикалық реформаларды тереңдету бағдарламасын қатаң бағдарға ала отырып, контексте жүзеге асырылуы тиiс.
4) Қарыз алу, әсiресе сыртқы рыноктарда, заем ресурстарын тиiмдi пайдалану мәселелерiмен өзара тығыз байланысты болуы тиiс.
Ол:
пайдалы инвестициялық жобаларды қаржыландыруды (үкiметтік қарыз алу кезiнде - мүмкiндiгінше ең көп және үкiмет кепiлдiк берген қарыз алу кезiнде - мiндеттi);
заем қаражатын ең бастысы экспортқа бағытталған және импортты алмастыратын салаларға бағыттауды (сыртқы борышқа шетел валютасында қызмет көрсетуге капиталдың сыртқы рыногынан қарыз алу экспорттық операциялардан валюта түскен кезде шектеледi және экспорттан түскен түсiмдердiң маңызды бөлiгiн алатын қызмет көрсету белгiлi-бiр маңыздан асып кете алмайды);
түпкi заем алушылардың қайтару тетiгiн жетiлдiрудi (егер мұндайлар көзделсе), қамтамасыз етудiң қолайлы түрiн айқындау және оларды бағалауды. Қаражатты бюджетке қайтарудың шарттары мен мерзiмдерiн белгiлеуге қатысты түпкi заем алушымен жұмыс iстеу кредитормен заем туралы келiсiмге қол қойғаннан кейiн емес, осындай келiсiмдi дайындау кезеңiнде басталуы тиiс;
халықаралық қаржы ұйымдары қарыз берген кезде, көп жағдайларда жобаларды ұлттық көздерден қоса қаржыландыру талап етiледi (бұл заем алушының өз қаражаты да, сондай-ақ бюджет қаражаты да болуы мүмкiн). Мұндай тәжiрибе ХКДБ, ЕКДБ, ОЕСҒ қолданылады. Сондықтан бюджеттің мұндай шығыстарды қамтамасыз ету мүмкіндiгiн ескерiп, инвестициялық жобаларды қоса қаржыландыруға бағытталған бюджет қаражатының мақсатты пайдаланылуына бақылау жасаудың тиiмдi тетiгiн реттеу қажеттігін түсіндіреді.
5) Сыртқы қарыз алу есебiнен бюджеттi қаржыландыру көлемiн жеткiлікті деңгейде көтеру және қолдау үшiн орта және ұзақ мерзiмдi борыштық мiндеттемелер эмиссиясының есебiнен iшкi қарыз алуды әртараптандыруды), сондай-ақ аймақтық сауда алаңдарын құру есебiнен мемлекеттік бағалы қағаздар рыногын кеңейтудi жүзеге асыру қажет.
6) Осы Бағдарламадан туындайтын үкiметтiк қарыз алу индикаторлары болжамды болып табылады, және тиiстi жылға арналған республикалық бюджетті қабылдаған және түзетiлген кезде жыл сайын анықталуы және түзетiлуi тиiс.
7) Сценарийларда қарыз капиталының iшкi және сыртқы рыноктарының осы сәттегi конъюнктура көрсеткiштерiн пайдалана отырып, қарыз алудың белгiлi бiр құрылымы берiлген болатын.
Капитал рыногының жоғары сезiмталдығын және өзгерiп отыратындығын ескере отырып, капиталдың халықаралық рыноктар конъюнктурасының талдауы мен мониторингiн ұдайы жүзеге асыру қажет.
8) Үкiметтiк борыш көлемдерiнiң өсуi, оның құрылымын әртараптандыру, оған қызмет көрсету көлемдерiнiң ұлғаюы тәуекелдiң түрлi факторларының (валюталық, проценттiк, трансферттік) әсерiн күшейтедi және тәуекелдi басқарудың тиiмдi тетiгiн құру, хеджирлеу аспаптарын дамыту жөнiндегi арнайы шаралар қолдануды талап етедi.
9) Қазақстанның банктiк жүйесiн нығайту, бiр жағынан, бiрқатар жағдайларда үкiметтік кепiлдiктердiң орнын қазақстандық жетекшi банктерiнiң кепiлдiктерiмен (коммерциялық тәуекел бөлiгiнде) басуға, екiншi жағынан, тартылатын несиелердi сараптау мен қайтаруды қамтамасыз етуге мүмкіндiк беретін Yкiмет үшiн қарсы кепiлдiк ретiнде банктердi пайдалануға мүмкiндiк бередi.
Сол сияқты экспорттық-сақтандыру агенттiктерiне құрамдастырылған кепiлдiк беру мүмкiндiгiн қарастырған жөн:
Дүниежүзiлiк банк, МIGА, ОРIС, және басқалары беретiн қазақстандық банктер (үнемi саяси және реттеушi тәуекел кепiлдiктерi жеткiлiктi болуы мүмкiн) беретiн төлем кепiлдiгi бар саяси тәуекел кепiлдiктер, мұның өзi несие ресурстарының осы түрiн тарту кезiнде үкiметтік кепiлдiк берудi пайдалануға мүмкiндiк бередi.

Қосымша 1

Болжамдық есеп айырысулар үшін пайдаланылатын негізгі бастапқы

көрсеткіштер

________________________________________________________________________

| | 1999 | 2000 | 2001 |

|_____________________________|______________|____________|______________|

№ІЖӨ көлемі (млн.тг) 1824100 2100000 2320900

ІЖӨ көлемі (млн. АҚШ долл.) 15300,0 14500,0 14900,0

Нақты мәндегі ІЖӨ, % 98,5 100,5 103

Экспорт (млн.АҚШ долл) 5185 5192 5357

ІЖӨ-ге шаққанда респ.бюджет.

тапшылығы, %-пен 3,7 3,2 2

РБ тапшылығы (млн. теңге) 67049 63000 46418

ІЖӨ-ге шаққанда респ.

бюджеттің кірістері, %-пен 12,6 13,1 13,6

РБ кірістері (млн. тг) 229900 276000 314600

ТБИ жылына орташа есеппен 7,1 13,4 7,3

Доллар/теңге бағамы

(орташа жылдық) 119,1 144,9 155,5

таблицаның жалғасы

________________________________________________________________________

| 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |

|_________|__________|_________|___________|__________|________|_________|

2507700 2660400 2800500 2943700 3092600 3249100 3413500

15400,0 15800,0 16300,0 16800,0 17300,0 17800,0 18300,0

103 103 103 103 103 103 103

5532 5703 5872 6048 6229 6416 6608

1,2 1,5 1,15 0,5 0,55 1,2 1,1

30092 39906 32206 14719 17009 38989 37549

14 14,2 14,5 14,8 14,9 15,2 15,5

351100 377800 406100 435700 460800 493900 529100

4,9 3,0 2,2 2,1 2,0 2,0 2,0

163,2 168,4 172,2 175,7 179,2 182,8 186,5

Қарыз алу құрылымы(%) Қосымша 2

________________________________________________________________________

| Құрал түрі | 1 деңгей | 1 деңгей | 1 деңгей |

| |_____________|_______________|__________________|

| |1999 | 2008 | 1999 | 2008 | 1999 | 2008 |

|_______________________|_____|_______|______|________|_______|__________|

МЕҚҚАМ-3 60,00 40,00

МЕҚҚАМ-6 40 35

МЕҚҚАМ-12 0 25

Жиыны МЕҚҚАМ 99 33 100 100

НСО 50 5

МЕИҚАМ-2 50 10

МЕИҚАМ-3 0 18

МЕИҚАМ-5 0 67

Жиыны МЕИҚАМ+НСО 1 67 100 100

Жиыны ішкі қарыз алу 40 50,00 100

Заемдар 5 жыл 10 20

Заемдар 10 жыл 30 30

Заемдар 20 жыл 40 25

Жеңілдетілген заемдар

(5%, 30,10 жыл gracc) 20 25

Жиыны сыртқы заемдар 99 75 100 100

3 жылға дейінгі бағалы қағаздар 30 30,00

5 жылға дейінгі бағалы қағаздар 70 30,00

7 жылға дейінгі бағалы қағаздар 0 20,00

10 жылға дейінгі бағалы қағаздар 0 20

Жиыны бағалы қағаздар 1 25 100 100

Жиыны сыртқы қарыз алу 60 50 100

Барлығы 100

Қосымша 3

1999-2008ж.ж. арналған үкіметтік қарыз алу мен борыш динамикасы негізгі

көрсеткіштерінің болжамы

________________________________________________________________________

| | 1999 | 2000 | 2001 |

|_____________________________|______________|____________|______________|

№Қарыз алу мен борыштың

көрсеткіштері

Түсімдердің барлығы 173575,28 113034 99859

Жаңа қарыз алу(бөлу) 26933,00 57523,00

Қолданып жүрген МЕҚҚАМ 47594,83 9781,94 19161,39

Қолданып жүрген НСО+МЕИҚАМ 24373,81 1234,41 4898,17

Жаңа сыртқы заемдар 45320,54 15277,96 31161,37

Жаңа мемлекеттік бағалы 0,00 638,69 2302,07

қағаздар

Қолданып жүрген заемдарды 56286,10 86101,40 42336,05

игеру

Өтеу 106527,28 50034,80 53440,92

Қолданып жүрген МЕҚҚАМ 60767,43 21252,75 15303,69

Қолданып жүрген НСО+МЕИҚАМ 6330,89 10085,16 10151,38

Жаңа сыртқы заемдар 0,00 5896,43 7571,81

Жаңа мемлекеттік бағалы 0,00 0,00 0,00

қағаздар

Қолданылып жүрген заемдарды 39428,96 12800,47 20414,04

игеру

БТ қаржыландыру 67048,00 62999,59 46418,13

Қолданып жүрген МЕҚҚАМ -13172,60 -11470,81 3857,70

Қолданып жүрген НСО+МЕИҚАМ 18042,92 -8850,75 -5253,21

Жаңа сыртқы заемдар 45320,54 9381,53 23589,56

Жаңа мемлекеттік бағалы 0,00 638,69 2302,07

қағаздар

Қолданылып жүрген заемдарды 16857,14 73300,93 21922,01

игеру

Қызмет көрсету 19582,5 35470,80 41905,53

Қолданып жүрген МЕҚҚАМ 3339,49 2362,51 1285,49

Қолданып жүрген НСО+МЕИҚАМ 1530,83 3932,51 4651,77

Жаңа сыртқы заемдар 0,00 6144,68 7785,23

Жаңа мемлекеттік бағалы 0,00 121,97 304,92

қағаздар

Қолданылып жүрген заемдарды 14712,18 22909,13 27878,12

игеру

Негізгі борыш 523910 596155 683117

Қолданып жүрген МЕҚҚАМ 41355 3629 7487

Қолданып жүрген НСО+МЕИҚАМ 69553 47497 42917

Жаңа сыртқы заемдар 53274 88001 118028

Жаңа мемлекеттік бағалы 0 1433 3840

қағаздар

Қолданылып жүрген заемдарды 359729 455595 510846

игеру

Салыстырма көрсеткіштер

Борыштың кіріске қызмет 15 15 15

көрсету нормасы

Мем. борыштың кіріске қызмет

көрсету нормасы (млн.тг) 34485 41400 47190

Қызмет көрсету(млн.тг) 19583 35471 41906

Борышқа қызмет көрсету/МБ 8,52 12,85 13,32

кірістері, %

РБ тапшылығы (млн.теңге) 67048,8 63000 46418

РБ тапшылығын қаржыландыру

(млн.тг) 67048,8 6300 46418

Тапшылықты жабу, көзделгенге

%-пен 100,00 100,00 100,00

РБ ұйғарымды тапшылығы, 3,67 3,00 200

ІЖО-ге%

Жаңа қарыз алу (бөлу) 26933 57523

ІЖӨ-ге ара қатынасы

ІЖӨ көлемі (млн.тг) 1824100 2100000 2320900

Негізгі борыш/ІЖӨ,% 28,72 28,39 29,43

Қызмет көрсету/ІЖӨ,% 1,07 1,69 1,81

Қызмет көрсету (млн.тг)/ 3,17 4,71 5,03

экспорт, %

РБ кірістері (млн.USD) 1928 1900 2026

ІЖӨ-ге респ.бюджеттің 12,6 13,1 13,6

кірістері %-пен

РБ кірістері (млн.тг) 229900 276000 314600

Қарыз алу құрылымы

Ішкі қарыз алу

Түсімдер 71969 11016 24060

Өтеу 67098 31338 25455

БТ қаржыландыру 4870 -20322 -1396

Қызмет көрсету 4870 6295 5937

Негізгі борыш 110907 51126 50403

Сыртқы қарыз алу

Түсімдер 101607 102018 75799

Өтеу 39429 18697 27986

БТ қаржыландыру 62178 83321 47814

Қызмет көрсету 14712 29176 35968

Негізгі борыш 413003 545029 632713

таблицаның жалғасы

________________________________________________________________________

| 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |

|_________|__________|_________|___________|__________|________|_________|

157770 136582 129422 116484 122097 166209 166396

157770,00 136582,00 129422,00 116484,00 122097,00 166209,00 166396,00

48200,88 38270,94 33260,50 27455,67 26394,65 32954,18 30258,26

19277,34 21463,62 24620,14 25814,55 30702,75 46526,01 51107,24

81619,46 67477,19 61061,28 52482,97 52535,32 68295,99 65294,68

8672,33 9370,25 10480,07 10730,81 12464,28 18432,82 19735,82

0 0 0 0 0 0 0

12677,30 96675,78 97216,05 101765,45 105087,83 127219,44 128847,15

35938,10 41638,02 34817,61 29575,42 26452,24 29289,24 31130,85

247,09 8167,98 8741,65 10055,58 13780,14 27661,52 23570,06

10462,47 17377,49 20923,44 25909,20 29835,74 32176,77 36442,97

268,33 76,35 867,40 930,64 1313,62 2557,23 2902,68

80761,32 29415,94 31865,95 35294,62 33706,09 35534,67 34800,60

30092,70 39906,22 32205,95 14718,55 17009,17 38989,56 37548,85

12262,78 -3367,09 -1557,10 -2119,75 -57,59 3664,95 -872,58

19030,25 13295,64 15878,49 15758,98 16922,61 18864,48 27537,18

71156,98 50099,71 40137,84 26573,77 22699,58 36119,21 28851,71

8404,00 9293,90 9612,68 9800,17 11150,66 15875,59 16833,14

-80761,32 -29415,94 -31865,95 -35294,62 -33706,09 -35534,67 -34800,60

52003,55 55713,97 60848,37 65334,31 69083,29 73547,67 79290,01

2156,61 2430,46 1676,79 1345,12 1193,79 1303,84 1513,21

7019,45 10081,73 12553,94 14868,03 16977,12 18875,94 21360,20

11617,94 16399,68 19957,61 22643,64 24691,95 27100,88 29768,70

954,52 2037,39 3202,26 4416,60 5740,13 7435,03 9481,06

30255,04 24764,71 23457,77 22060,93 20480,30 18831,98 17166,84

744540 805566 853882 883803 916035 970686 1024665

19749 16382 14825 12705 12648 16313 15440

61947 75243 91121 106880 123803 142667 170204

195029 251343 297153 329766 359035 402367 439363

12434 22124 32236 42691 54692 71667 89950

455380 440474 418547 391760 365858 337673 309707

15 15 15 15 15 15 15

52665 56670 60915 65355 69120 74085 79365

52004 55714 60848 65334 69083 73548 79290

14,81 14,75 14,98 15,00 14,99 14,89 14,99

30092 39906 32206 14719 17009 38989 37549

30093 39906 32206 14719 17009 38990 37549

100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00

1,20 1,50 1,15 0,50 0,55 1,20 1,10

157770 136582 129422 116484 122097 166209 166396

2507700 2660400 2800500 2943700 3092600 3249100 3413500

29,69 30,28 30,49 30,02 29,62 29,88 30,02

2,07 2,09 2,17 2,22 2,23 2,26 2,32

5,76 5,80 6,02 6,15 6,19 6,27 6,43

21,56 2244 2364 2486 2578 2706 2837

14,0 14,2 14,5 14,8 14,9 15,2 15,5

351100 377800 406100 435700 460800 493900 529100

67478 59735 57881 53270 57097 79480 81366

36185 49806 43559 39631 40232 56951 54701

31293 9929 14321 13639 16865 22529 26665

9176 12512 14231 16213 18171 20180 22873

81696 91625 105946 119586 136451 158980 185645

90292 76847 71541 63214 65000 86729 85030

91492 46870 53657 62134 64855 70269 74146

-1200 29978 17885 1079 144 16460 10884

42827 43202 46618 49121 50912 53368 56417

662843 713941 747936 764217 779858 811706 839020

Қосымша 4

1999-2008ж.ж. арналған жалпы сыртқы табыс динамикасы негізгі

көрсеткіштерінің болжамы

________________________________________________________________________

| | 1999 | 2000 | 2001 |

|_____________________________|______________|____________|______________|

№Үкіметтік борыш

Түсімдердің барлығы 173575 113034 99859

оның ішінде сыртқы 101607 102018 75799

жаңа сыртқы заемдар 45321 15278 31161

бағалы қағаздар 0 639 2302

қолданып жүрген заемдар 56286 86101 42336

Барлық өтеу 106527 50035 53441

оның ішінде сыртқы 39429 18697 27986

жаңа сыртқы заемдар 0 5896 7572

бағалы қағаздар 0 0 0

қолданылып жүрген заемдар 39429 12800 20414

Негізгі борыш барлығы 523910 596155 683117

оның ішінде сыртқы 413003 545029 632713

жаңа сыртқы заемдар 53274 88001 118028

бағалы қағаздар 0 1433 3840

қолданылып жүрген заемдар 359729 455595 510846

Барлық қызмет көрсету 19582 35471 41906

оның ішінде сыртқы 14712 29176 35968

жаңа сыртқы заемдар 0 6145 7785

бағалы қағаздар 0 122 305

қолданылып жүрген заемдар 14712 22909 27878

Ұлт.Банктің борышы

Игеру, млн. USD 217

Өтеу, млн. USS 174 135 93,10

Қызмет көрсету, млн. USS 16 8,71 10,37

Негізгі борыш, млн.USS 688 552,8 459,7

Игеру, млн.тнг 25845 0 0

Өтеу, млн.тнг 20723 19562 14477

Қызмет көрсету. млн.тнг 1848 1262 1612

Негізгі борыш, млн.тнг. 81920 80105 71488

Кепілдік берілген борыш

Түсімдер (млн.тнг) 1139 2150 621

Түсімдер (млн.USS) 10 15 4

жаңа заемдар 0 2150 621

қолданылып жүрген заемдар 1139 0 0

Өтеу (млн.тнг.) 22425 25362 32030

Өтеу (млн.USS) 188 175 206

жаңа заемдар 0 0 0

қолданылып жүрген заемдар 22425 25362 32030

Қызмет көрсету (млн.тнг.) 6269 6040 4286

Қызмет көрсету (млн.USS) 53 42 28

жаңа заемдар 0 103 236

қолданылып жүрген заемдар 6269 5936 4050

Негізгі борыш (млн.тнг.) 81031 75372 49320

Негізгі борыш (млн.USS) 680 520 317

жаңа заемдар 0 2150 2771

қолданылып жүрген заемдар 81031 73223 46549

Кепілдік берілген жеке борыш

Игеру, млн. USS 2150 2100 2150

Өтеу, млн.USS 1255 1551,9 1792,0

Қызмет көрсету, млн.USS 204 239,80 266,40

Негізгі борыш, млн.USS 3219 3767,4 4125,4

Игеру,млн.тнг 256065 304290 334325

Өтеу,млн.тнг 149494 224870 278656

Қызмет көрсету, млн.тнг 24249 34747 41425

Негізгі борыш, млн.тнг 383419 54896 641500

Жалпы сыртқы борыш (несиесіз берешек)

Игеру, млн. тнг 384655 408458 410746

Өтеу, млн.тнг 232071 288491 353149

Қызмет көрсету, млн.тнг 47078 71224 83292

Қызмет көрсету, млн.USD 395 492 536

Негізгі борыш, млн.тнг 959373 1246402 1395021

Негізгі борыш, млн.USD 8055,2 8601,8 8971,2

Жалпы сыртқы борыш (бағалау)

Игеру, млн. тнг 480819 510572 513432

Өтеу, млн.тнг 290089 360614 441436

Қызмет көрсету, млн.тнг 58847 89030 104115

Негізгі борыш, млн.тнг 1199216 1558002 1743776

Негізгі борыш, млн.USD 10069 10752 11214

Жалпы сыртқы борыш/ІЖӨ 65,74 85,41 83,04

Жалпы сыртқы борыш/ІЖӨ 65,81 74,15 75,26

(USD),%

Жалпы борыштың төлем 12,28 16,51 17,21

проценті/Экспорт

Жалпы борыштың төлем 7,62 9,47 10,00

проценті/Экспорт (USD)

Үкімет. сыртқы 494923 625133 704201

борыш+Ұлт.Банк

Мемл.кепілдік берілген 81031 75372 49320

сыртқы борыш

Кепілдік берілмеген дербес 383419 545896 641500

борыш

Тікелей келісім-шарттар 239843 311600 348755

Қызмет көрсету-ХҚДБ бойынша

Үкімет.сыртқы борышқа қызмет 54141 47873 63954

көрсету

Үкімет.кепілд. сыртқы 28694 31402 36316

борышқа қыз.көрс.

Кепілд. берілмеген дербес 173743 259617 320081

сырт. борышқа қызмет

көрсетулер

Тікелей шарттар бойынша 69787 89929 109110

қызмет көрсетулер

Үкімет сыртқы борышқа 455 330 411

қызмет көрсету, mS

Үкімет.кепілд.сырт. 241 217 234

борышқа қызмет көрсету,мS

Кепілд.берілмеген дербес 1459 1792 2058

сырт. бор.қыз.көрс.,мS

Тікелей шарттар бойынша

қызмет көрсетулер, m% 586 621 702

Жалпы сырт.борышқа қызм. 2740 2959 3405

көрс.(WВ)(млн.USD)

Жалпы сырт.борышқа 326365 428821 529461

қызм. көрс. (WB)

Жалпы сырт.бор.қызм. 17,91 20,41 22,85

көрс./ІЖӨ(WВ),%(USD)

Жалпы сырт.бор.қызм. 17,89 20,42 22,81

көрс./ІЖӨ(WВ),%(USD)

Жалпы сырт. борышқа қызм. 68,08 79,50 87,51

көрс./экспорт(WВ),%

Экспорттың өсу 6,04 12,52 12,16

қарқыны, % (тг.)

Экспорттың өсу -10,20 0,14 3,17

қарқыны, %(USD)

Жалпы борыштың өсу 95,28 34,62 11,92

қарқыны, %(тг.)

Жалпы борыштың өсу

қарқыны, %(USD) 28,38 6,79 4,29

Қызмет көрсетудің өсу

қарқыны, %(USD) 157,42 32,18 23,47

таблицаның жалғасы

________________________________________________________________________

| 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |

|_________|__________|_________|___________|__________|________|_________|

157770 136582 129422 116484 122097 166209 166396

90292 76847 71541 63214 65000 86729 85030

81619 67477 61061 52483 52535 68296 65295

8672 9370 10480 10731 12464 18433 19736

0 0 0 0 0 0 0

127677 96676 97216 101765 105088 127219 128847

91492 46870 53657 62134 64855 70269 74146

10462 17377 20923 25909 29836 32177 36443

268 76 867 931 1314 2557 2903

80761 29416 31866 35295 33706 35535 34801

744540 805566 853882 883803 916035 970686 1024665

662843 713941 747936 764217 779585 811706 839020

195029 251343 297153 329766 359035 402367 439363

12434 22124 32236 42691 54692 71667 89950

455380 440474 418547 391760 365858 337673 309707

52004 55714 60848 65334 69083 73548 79290

42827 43202 46618 49121 50912 53368 56417

11618 16400 19958 22644 24692 27101 29769

955 2037 3202 4417 5740 7435 9481

30255 24765 23458 22061 20480 18832 17167

108,40 107,70 86,00 78,80 78,80

7,38 3,73 2,55 1,13 0,28

351,3 243,6 157,6 78,8 0,0

0 0 0 0 0

17691 18137 14809 13845 14121

1204 628 440 199 50

57337 41027 27143 13850 5

19312 12526 6155 3348 3179 1301 346

118 74 36 19 18 7 2

215 420 462 462 247 185 185

19097 12105 5694 2886 2932 1116 161

2715 1586 849 510 291 188 109

17 9 5 3 2 1 1

256 227 186 142 109 87 69

2458 1359 663 368 183 101 40

32313 20736 15000 11923 8958 7818 7614

198 123 87 68 50 43 41

2556 2136 1674 1212 965 780 596

29757 18600 13326 10711 7993 7037 7019

2000 1900 1730 1620 1623,8 1628,8 1633,8

1885,2 1852,3 1816,9 1703,2 1605,6 1587,0 1588,0

278,10 284,10 282,20 279,80 282,30 285,90 289,60

4240,2 4287,9 4201,0 4117,8 4136,0 4177,8 4223,6

326400 319960 297906 284634 290985 297745 304704

307665 311927 312870 299252 287724 290104 296162

45386 47842 48595 49161 50588 52263 54010

692001 722082 723412 723497 741171 763702 787701

416692 396807 369447 347848 355985 384473 389734

436160 389459 387492 378580 369879 361673 370654

92132 93259 96501 98991 101842 105819 110536

565 554 560 563 568 579 593

1444494 1497786 1513492 1513488 1529718 1583226 1634336

8851,1 8894,2 8789,1 8614,0 8536,4 8661,0 8763,2

520865 496009 461809 434810 444981 480592 487168

545200 486824 484364 473224 462349 452091 463318

115166 116573 120626 123739 127303 132274 138170

1805617 1872232 1891864 1891860 1912148 1979032 2042919

11064 11118 10986 10768 10670 10826 10954

77,80 74,66 71,11 67,55 64,96 63,99 62,88

71,84 70,37 67,40 64,09 61,68 60,82 59,86

17,20 15,88 14,91 13,78 13,05 12,50 13,48

10,21 9,71 9,54 9,32 9,12 9,02 8,97

720180 754968 775079 778067 779590 811706 839020

32313 20736 15000 11923 8958 7818 7614

692001 722082 723412 723497 741171 763702 787701

361123 374446 378373 378372 382430 395806 408584

134320 90072 100274 111256 115768 123637 130563

22027 14112 7004 3858 3470 1489 455

353051 359770 361465 348413 338312 342366 350172

132073 120680 120998 119393 117930 116873 120298

823 535 582 633 646 676 700

135 84 41 22 19 8 2

2163 2136 2099 1983 1888 1873 1878

809 717 703 680 658 639 645

3931 3472 3425 3318 3211 3197 3225

641470 584633 589742 582919 575480 584365 601488

25,52 21,97 21,01 19,75 18,56 17,96 17,62

25,58 21,98 21,06 19,80 18,61 17,99 17,62

95,81 79,64 72,92 64,93 59,01 55,24 58,70

10,66 9,65 10,18 11,00 8,62 548 -3,14

3,27 3,10 2,95 3,00 3,00 3,00 3,00

3,55 3,69 1,05 0,00 1,07 3,50 3,23

-1,34 0,49 -1,18 1,99 -0,90 1,46 1,18

21,16 -8,86 0,87 -1,16 -1,28 1,54 2,93

Қосымша 5

РБ қаражаты қалдығының есебі және оны кепілдіктерге қызмет көрсету

үшін пайдалану.

________________________________________________________________________

| | 1999 | 2000 | 2001 |

|_____________________________|______________|____________|______________|

Қызмет көрсету резерві 7937,58 5929,20 5284,47

Кепілд.берілген қызм. көрсету 2692,80 2919,66 3410,01

Кепілдіктердің көлемі 200 50 0

(млн.US$)

таблицаның жалғасы

________________________________________________________________________

| 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |

|_________|__________|_________|___________|__________|________|_________|

661,45 956,03 66,63 20,73 36,79 537,44 75,19

2315,37 1637,27 1047,99 571,26 468,32 326,39 246,52

0 0 0 0 0 0 0

Оқығандар:

Қобдалиева Н.

Омарбекова А.