"Об образовании специализированных межрайонных экономических и административных судов"

Комментарий Государственно-правового отдела Администрации Президента Республики Казахстан к Указу Президента Республики Казахстан от 9 февраля 2002 года № 803

Главой государства подписан Указ "Об образовании специализированных межрайонных экономических и административных судов".
Данный Указ разработан в соответствии со статьей 3 Конституционного закона Республики Казахстан "О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан", в которой указывается на возможность создания специализированных (военных, экономических, административных и других) судов.
На необходимость создания экономических судов было указано в распоряжении Президента Республики Казахстан от 22 ноября 1999 года N 95 "О мерах по реализации рекомендаций и предложений второго заседания Совета иностранных инвесторов при Президенте Республики Казахстан".
В связи с этим Указом Президента Республики Казахстан от 16 января 2001 года N 535 в порядке эксперимента были образованы межрайонные специализированные экономические суды в городах Алматы и Караганде.
На третьем съезде судей Казахстана в июне 2001 года Президентом страны была поставлена задача продолжить работу по поэтапному созданию системы специализированных судов - в первую очередь экономических и административных.
Анализ деятельности экспериментальных экономических судов за 2001 год показал, что целесообразно образовать экономические суды во всех областях республики и в городе Астане.
В настоящее время создана соответствующая правовая база по обеспечению деятельности экономических судов, в частности, внесены изменения и дополнения в Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан, где определена подсудность этих судов.
В соответствии с ч. 1 ст. 30 Гражданского процессуального кодекса специализированные межрайонные экономические суды рассматривают гражданские дела по имущественным и неимущественным спорам, сторонами в которых являются граждане, осуществляющие предпринимательскую деятельность без образования юридического лица, юридические лица, за исключением дел, подсудных в соответствии со статьями 28, 29 упомянутого кодекса областным и приравненным к ним судам и Верховному Суду.
Одновременно Указом образованы в порядке эксперимента специализированные межрайонные административные суды в городах Алматы и Астане. Подсудность этих специализированных судов будет определена после внесения соответствующих изменений и дополнений в Кодекс об административных правонарушениях и Гражданский процессуальный кодекс. Предполагается, что они будут рассматривать дела об административных правонарушениях и гражданские дела об оспаривании решений и действий государственных органов и должностных лиц.
Необходимость создания административных судов вызвана тем, что после принятия Кодекса об административных правонарушениях к компетенции судов отнесено 228 составов правонарушений вместо 54 ранее рассматриваемых, что увеличило количество этой категории дел на 422 процента.
Создание специализированных экономических и административных судов позволит существенно снизить чрезмерную нагрузку на районные суды, улучшить качество отправления правосудия, сделать его более доступным для граждан.

Государственно-правовой
отдел Администрации
Президента Республики Казахстан

"Мамандандырылған ауданаралық экономикалық және әкімшілік соттарды құру туралы"

Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Мемлекеттік-құқық бөлімінің Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 9 ақпандағы N 803 Жарлығына түсініктемесі

Мемлекет басшысы қол қойған бұл Жарлық "Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының мамандандырылған (әскери, экономикалық, әкімшілік және басқа) соттарды құру мүмкіндігі көрсетілген 3-бабына сәйкес талдап жасалды.
Экономикалық соттарды құру қажеттігі Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 22 қарашадағы "Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Шетелдік инвесторлар кеңесі екінші мәжілісінің кеңестері мен ұсыныстарын орындау жөніндегі шаралар туралы" N 95 Өкімінде көрсетілген еді. Осыған орай Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 16 қаңтардағы N 535 Жарлығымен байқап көру ретінде Алматы және Қарағанды қалаларында ауданаралық мамандандырылған эконмикалық соттар құрылған болатын.
2001 жылғы маусымда өткен Қазақстан судьяларының үшінші съезінде республика Президенті мамандандырылған соттар жүйесін - бірінші кезекте экономикалық және әкімшілік соттарды кезең-кезеңмен құру жөніндегі жұмысты жалғастыру міндетін қойды.
Байқап көру ретінде құрылған экономикалық соттардың 2001 жылғы қызметін талдау республиканың барлық облыстары мен Астана қаласында экономикалық соттарды құру орынды болатынын көрсетті. Қазіргі кезде экономикалық соттардың қызметін қамтамасыз ету жөніндегі тиісті құқықтық база жасалды, атап айтқанда Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексіне өзгертулер мен толықтырулар енгізілді, онда бұл соттардың қарауына жататын істер айқындалған.
Азаматтық іс жүргізу кодексінің 30-бабының 1-тармағына сәйкес мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар тараптары кәсіпкерлік қызметті заңды тұлға құрмастан жүзеге асыратын азаматтар, аталған кодекстің 28, 29-баптарына сәйкес облыстық және соған теңестірілген соттар мен Жоғарғы Сот қарауға жататын істерден басқа жағдайда заңды тұлғалар болып табылатын мүліктік және мүліктік емес даулар бойынша азаматтық істерді қарайды.
Сонымен бірге осы Жарлықпен байқап көру ретінде Астана және Алматы қалаларында мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соттар құрылып отыр. Мамандандырылған бұл соттар қарайтын істер Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекске және Азаматтық іс жүргізу кодексіне тиісті өзгертулер мен толықтырулар енгізілгеннен кейін айқындалады. Олар әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді және мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың шешімдері мен іс-әрекетіне дау келтіру жөніндегі азаматтық істерді қарайтын болады деп көзделіп отыр.
Әкімшілік соттарды құру қажеттігі Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекс қабылданғаннан кейін соттардың құзырына бұрын қаралатын құқық бұзушылықтың 54 құрамының орнына 228 құрам жатқызылып, мұның өзі істердің бұл категориясының санын 422 %-ға ұлғайтуынан туындады.
Мамандандырылған экономикалық және әкімшілік соттарды құру аудандық соттардың шектен тыс жүктемесін елеулі түрде азайтып, сот төрелігін жүзеге асыру сапасын жақсартуға, оны азаматтар үшін әлдеқайда қол жетерлік етуге мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасы
Президенті Әкімшілігінің
Мемлекеттік-құқық бөлімі