Об утверждении Инструкции о требованиях к материалам по подсчету запасов твердых полезных ископаемых, представляемым на государственную предварительную экспертизу

Приказ Председателя Комитета геологии и охраны недр Министерства энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан от 13 августа 2004 года N 126-п. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 9 сентября 2004 года N 3052. Утратил силу приказом и.о. Председателя Комитета геологии и недропользования Министерства энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан от 8 июля 2009 года № 54-п

Сноска. Утратил силу приказом и.о. Председателя Комитета геологии и недропользования Министерства энергетики и минеральных ресурсов РК от 08.07.2009 № 54-п

В целях установления для Республики Казахстан единых правил по подсчету запасов месторождений твердых полезных ископаемых для производства предварительной экспертизы, приказываю:

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию о требованиях к материалам по подсчету запасов твердых полезных ископаемых, представляемым на государственную предварительную экспертизу (далее - Инструкция).

2. Государственной комиссии по запасам полезных ископаемых привести действующие ведомственные нормативно-методические документы в соответствие с вышеутвержденной Инструкцией.
3. Контроль за исполнением приказа возложить на Председателя Государственной комиссии по запасам полезных ископаемых Кульсарина У.Ш.

4. Настоящий приказ вступает в силу со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

Председатель

Утверждена
приказом Председателя Комитета
геологии и охраны недр Министерства
энергетики и минеральных ресурсов
Республики Казахстан
от 13 августа 2004 года, N 126-п
"Об утверждении Инструкции о
требованиях к материалам по подсчету
запасов твердых полезных ископаемых,
представляемым на государственную
предварительную экспертизу"

Инструкция
о требованиях к материалам по подсчету запасов твердых полезных ископаемых,
представляемым на государственную предварительную экспертизу

1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция о требованиях к материалам по подсчету запасов твердых полезных ископаемых, представляемым на государственную предварительную экспертизу (далее - Инструкция) разработана в соответствии с пунктами 10, 11 и 12 Положения о Комитете геологии и охраны недр Министерства энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан, утвержденного Постановлением Правительства Республики Казахстан от 15 февраля 2001 года N 232, а также Указом Президента Республики Казахстан, имеющим силу закона, "О недрах и недропользовании" от 27 января 1996 г. N 2828, Положением о государственной экспертизе недр Республики Казахстан, утвержденным Постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 октября 1996 года N 1288.
2. Предварительная экспертиза осуществляется специально уполномоченным органом - Государственной комиссией по запасам полезных ископаемых Комитета геологии и охраны недр Министерства энергетики и минеральных ресурсов (далее - ГКЗ) и проводится на любой стадии геологического изучения и освоения недр при условии, что представляемые геологические материалы позволяют дать объективную оценку количества и качества запасов полезных ископаемых.
3. Предварительная экспертиза материалов подсчета запасов полезных ископаемых потенциально коммерческого объекта производится в целях ускорения изучения и освоения месторождений. При положительной оценке, запасы полезных ископаемых ставятся на государственный баланс, и недропользователь получает право на производство опытной (пробной) эксплуатации объекта в процессе разведки на условиях последующего представления итогового отчета на экспертизу, при этом устанавливаются сроки проведения и объемы переработки полезных ископаемых.
4. Результаты предварительной экспертизы недр оформляются протоколом ГКЗ, в котором отражаются данные:
1) об утверждении основных и попутно с ними залегающих запасов полезных ископаемых;
2) о распределении запасов по категориям, коэффициентах извлечения полезных ископаемых и компонентов;
3) о возможности применения информации о недрах в промышленных, научных и иных целях.
5. Материалы подсчета запасов месторождений твердых полезных ископаемых подлежат предварительной экспертизе в следующих случаях:
1) если новые или ранее изученные месторождения, участки и техногенные минеральные объекты (далее - ТМО) разведаны преимущественно по категории С ₂ ;
2) при применении новых прогрессивных технологий добычи и переработки минерального сырья, существенно улучшающих экономику отработки запасов месторождения;
3) по просьбе недропользователей или решению государственных органов;
4) при обнаружении новых или нетрадиционных видов полезных ископаемых, имеющих практическое значение.
6. Выполнение Инструкции обязательно для всех недропользователей Республики Казахстан, независимо от форм собственности и ведомственной принадлежности, представляющих материалы подсчета запасов для производства предварительной экспертизы.

2. Требования к изученности месторождения

7. Степень изученности месторождения должна отвечать следующим условиям:
1) размеры, форма, внутреннее строение тел полезного ископаемого и условия их залегания оценены по геологическим, геохимическим и геофизическим данным и подтверждены вскрытием полезного ископаемого по редкой сети или единичными скважинами, горными выработками. Степень изученности морфологии рудных тел позволяет определить способ разработки;
2) качество и технологические свойства полезного ископаемого определены по результатам исследований лабораторных проб и (или) оценены по аналогии с более изученными участками того же или другого подобного месторождения;
3) гидрогеологические, инженерно-геологические, горно-геологические и другие природные условия изучены по имеющимся для других участков месторождения данным, наблюдениям в разведочных выработках и (или) по аналогии с известными в районе месторождениями и позволяют оценить ожидаемые водопритоки в горные выработки, возможные источники хозяйственно-питьевого, технического водоснабжения, устойчивость и крепость горных пород;
4) влияние разработки месторождения и переработки минерального сырья на окружающую среду изучено в общих чертах, определены направления дальнейших исследований;
5) контур запасов полезного ископаемого определен в соответствии с требованиями оценочных кондиций на основании данных естественных обнажений, редкой сети или единичных скважин, горных выработок, или по их совокупности, с учетом геофизических, геохимических данных и геологических построений, а также по геологически обоснованной экстраполяции параметров, использованных при подсчете запасов более высоких категорий;
6) запасы комплексных руд и содержащихся в них основных компонентов подсчитаны по одним и тем же категориям; запасы попутных компонентов, имеющих промышленное значение, подсчитаны в контурах подсчета запасов основных компонентов и оценены по категориям в соответствии со степенью их изученности, характером распределения, формами нахождения и технологией извлечения.

3. Основные требования к подсчету запасов

8. Для подсчета запасов месторождений, участков и ТМО используются утвержденные оценочные кондиции:
1) по ранее изученному месторождению с учетом современных экономических условий;
2) разработанные для нового месторождения.

4. Содержание отчетных материалов

9. Представляемые отчетные материалы должны состоять из текста отчета, табличных и графических приложений и содержать все материалы по подсчету запасов для производства предварительной экспертизы.
10. Текстовая часть отчета состоит из Введения, Основной части и Заключения.
Основная часть отчета должна быть изложена в следующих главах:
1) географо-экономические условия;
2) краткая характеристика геологии района месторождения;
3) особенности геологического строения месторождения;
4) методика проведенных геологоразведочных работ;
5) вещественный состав и технологические свойства руд;
6) гидрогеологические условия разработки месторождения;
7) горно-технические условия месторождения;
8) экологические условия разработки месторождения;
9) подсчет запасов полезных ископаемых.
11. Главы отчета должны излагаться в краткой форме и освещать нижеследующий перечень вопросов.
12. Глава "Географо-экономические условия":
1) данные о местонахождении месторождения и экономико-географических условиях, влияющих на экономические показатели его эксплуатации (освоения); климате, орогидрографии, сейсмичности района; источниках энерго- и водоснабжения, транспортных коммуникациях; наличии в районе горнодобывающих предприятий; обеспеченности стройматериалами;
2) краткие сведения об открытии и изученности района и месторождения; наименование организаций-производителей геологоразведочных работ и организаций - недропользователей;
3) по ранее изученным месторождениям - данные о рассмотрении материалов Научно-техническими советами, Центральной комиссией по запасам Министерства геологии и охраны недр и Министерства цветной металлургии, ГКЗ с указанием дат, номеров протоколов; запасы полезных ископаемых, учтенные Государственным балансом или кадастром;
4) данные о разрабатываемых в районе месторождениях, возможных потребителях сырья, конъюнктурные условия.
13. Глава "Краткая характеристика геологии района месторождения". Сведения о проведенных в районе месторождения геологоразведочных работах (геологических, геофизических, геохимических, горных, буровых и других), масштаб и объем исследований; геологическое строение района и позиция месторождения в общей геологической структуре района; перспективы выявления новых месторождений.
14. Глава "Особенности геологического строения месторождения":
1) геолого-промышленный тип и геологическое строение месторождения (участка); структурные, литологические и другие факторы, определяющие условия залегания, морфологию и качество полезных ископаемых;
2) размеры, форма, внутреннее строение тел полезного ископаемого и условия залегания, оцененные по геологическим, геохимическим и геофизическим данным и подтвержденные вскрытием полезного ископаемого разведочными скважинами и горными выработками;
3) группа сложности месторождения, установленная по имеющимся фактическим данным, характеризующим геологические особенности, или в соответствии с месторождением-аналогом;
4) для россыпей - характеристика геоморфологических (палеогео-графических) особенностей локализации россыпи; условия ее залегания, особенности формы, размеров, строения и состава продуктивного пласта (пластов); состав и мощность торфов; геологическое строение плотика.
15. Глава "Методика проведенных геологоразведочных работ":
1) соответствие методики группе сложности геологического строения;
2) методика изучения поверхности месторождения;
3) назначение, глубина, диаметры скважин, способы бурения, выход керна; процент скважин (интервалов) с низким выходом керна, их влияние на достоверность подсчитываемых запасов; полнота пересечения скважинами рудных тел (зон);
4) горные работы, их назначение и результативность;
5) краткая характеристика геолого-геофизических работ; сопоставление с данными буровых работ, эффективность их использования;
6) методика опробования полезного ископаемого, методы и способы, качество опробования, полнота опробования по мощности, опробование вмещающих пород, контроль за соблюдением сечения проб и массы, соотношение теоретических и фактических весов проб, объем и регулярность контрольного опробования, наличие групповых проб, охват ими тел полезного ископаемого;
7) объемы, методы проведения основных, контрольных и арбитражных анализов с указанием выполнявших их лабораторий (в табличной форме);
8) результаты обработки данных внутреннего и внешнего контроля анализов проб;
9) определение объемной массы и естественной влажности руд; влияние химического и минералогического состава руды на величину объемной массы; учет определения влажности при вычислении объемной массы;
10) отдельные параметры могут быть приняты в соответствии с месторождением-аналогом.
16. Глава "Вещественный состав и технологические свойства руд":
1) минеральный и химический состав руд; природные типы полезных ископаемых, их пространственное распределение; наличие зональности; обоснование выделения промышленных (технологических) типов и сортов полезного ископаемого;
2) результаты исследований малых и укрупненно-лабораторных технологических проб; рекомендуемая технологическая схема переработки минерального сырья, основные показатели переработки; возможность промышленного использования попутных компонентов, попутных полезных ископаемых;
3) для россыпных месторождений - содержание ценных компонентов в песках, торфах и породах плотика, размер, форму и степень окатанности зерен полезных минералов, содержание в минерале полезных компонентов или пробность золота; зерновой состав, валунистость, глинистость, промывистость песков;
4) по ранее изученным месторождениям приводятся имеющиеся фактические данные, отдельные параметры могут быть приняты в соответствии с месторождением-аналогом.
17. Глава "Гидрогеологические условия разработки месторождения":
1) основные водоносные горизонты, участвующие в обводнении месторождения; химический состав и бактериологическое состояние вод, агрессивность их к металлам, бетону и другим средам; величина ожидаемых водопритоков в карьеры и подземные выработки;
2) оценка сложности гидрогеологических условий месторождения, рекомендации по осушению месторождения;
3) оценка имеющихся и возможных водных ресурсов как источника водоснабжения предприятия по добыче и переработке полезного ископаемого, возможность выявления новых месторождений подземных вод; оценка возможности использования вод, участвующих в обводнении месторождения;
4) отдельные параметры месторождения могут быть приняты в соответствии с месторождением-аналогом.
18. Глава "Горнотехнические условия месторождения":
1) способы вскрытия и разработки месторождения;
2) оценка сложности горно-геологических и инженерно-геологических условий месторождения;
3) инженерно-геологическое районирование;
4) средние и максимальные коэффициенты вскрыши, глубина карьера и углы откосов его бортов;
5) радиационная характеристика полезных ископаемых и вмещающих пород; другие факторы, влияющие на здоровье человека.
По ранее изученным месторождениям приводятся фактические данные, отдельные показатели могут быть приняты в соответствии с месторождением-аналогом.
19. Глава "Экологические условия разработки месторождения":
1) характеристика экологических исследований;
2) оценка возможного влияния намеченной технологии добычи и переработки полезного ископаемого на экологическую обстановку; рекомендуемые мероприятия по охране окружающей среды и рекультивации земель;
3) отдельные показатели могут быть приняты в соответствии с месторождением-аналогом.
20. Глава "Подсчет запасов полезных ископаемых":
1) кондиции, установленные для подсчета запасов, время их утверждения; наличие укрупненных технико-экономических расчетов, подтверждающих возможность применения кондиций при современных экономических условиях;
2) принятые методы подсчета запасов полезного ископаемого с учетом геологических особенностей месторождения, методика его разведки и способы разработки;
3) принципы оконтуривания тел полезных ископаемых; принятая методика экстраполяции и интерполяции, случаи отступления от кондиций при оконтуривании тел полезного ископаемого, оценка их влияния на результаты подсчета; перечень интервалов горных выработок и скважин, а также разведочных линий, данные по которым не были использованы при подсчете запасов, причины их исключения из подсчета;
4) принципы выделения подсчетных блоков, обоснование категорий запасов;
5) методика определения средних величин подсчетных параметров: мощностей, содержаний полезных компонентов и вредных примесей, объемной массы, влажности, подсчетных площадей, объемов блоков и запасов полезных ископаемых и технологических типов руд; принятые статистические методы учета внутренних некондиционных участков, запасов технологических типов полезных ископаемых, выход сортов и марок минерального сырья; для россыпных месторождений - определение и учет валунистости рыхлых отложений, для месторождений карбонатных пород, гипса и ангидрита - закарстованность;
6) методика выявления выдающихся содержаний полезных компонентов и мощностей тел полезных ископаемых, ограничение их влияния при подсчете запасов; влияние проведенного ограничения "ураганных" значений на результаты подсчета запасов по подсчетным блокам, категориям, участкам и в целом по месторождению;
7) при подсчете запасов с применением компьютерных технологий - обоснование используемых алгоритмов и программ, их описание;
8) методы подсчета запасов попутных компонентов; методика подсчета валовых извлекаемых запасов, в том числе специальными способами (по минералам, лабораторным концентратам, методом корреляции); отнесение запасов попутных компонентов к различным категориям в зависимости от категорий запасов заключающего их основного полезного ископаемого; результаты подсчета запасов попутных компонентов по месторождению в целом, рудным телам, промышленным типам полезного ископаемого, группам и категориям запасов и способам разработки;
9) результаты подсчета запасов, сводная таблица балансовых и забалансовых запасов основных и попутных ценных компонентов по промышленным типам и сортам, подсчетным блокам и категориям запасов;
10) результаты подсчета запасов должны обеспечить их квалификацию по категории С ₂ и прогнозных ресурсов по категории Р ₁ ;
11) к материалам подсчета запасов представляются укрупненные технико-экономические расчеты, базирующиеся на подсчитанных запасах и обосновывающие возможность рентабельной разработки исследуемого объекта.

5. Требования к оформлению материалов

21. Материалы оформляются в виде самостоятельного отчета и включают в себя текст объемом 60-80 страниц, а также текстовые и табличные приложения, графические материалы, обосновывающие геологическую изученность, методику, результаты и качество буровых, горных, гидрогеологических и других работ, технологических исследований и надежность подсчитанных запасов полезных ископаемых. Кроме того, в пяти экземплярах представляется авторская справка, типовое содержание которой приведено в Приложении.
Материалы должны составляться таким образом, чтобы можно было проверить подсчет запасов и технико-экономические расчеты без личного участия авторов.
Текстовые, табличные и графические приложения представляются в объеме, позволяющем оценить геологическую изученность месторождения, методику и качество проведенных работ, проверить правильность и обоснованность произведенного подсчета запасов.

Приложение
к "Инструкции о требованиях к
материалам по подсчету запасов твердых
полезных ископаемых, представляемым
на государственную предварительную
экспертизу", утвержденной приказом
Председателя Комитета геологии и
охраны недр
от 13 августа 2004 г. N 126-п

Типовое содержание авторской справки
к материалам по подсчету запасов твердых полезных ископаемых,
представляемым на государственную
предварительную экспертизу

Авторская справка должна отражать в кратком виде основное содержание материалов по подсчету запасов для производства предварительной экспертизы. Ее объем должен быть в пределах 10 страниц компьютерной верстки и включать следующие данные:
1. Географо-экономическая характеристика месторождения: область, район, географические координаты, расстояние от железнодорожной станции, населенных пунктов и потребителей; природно-климатические условия; водные источники; экономические условия - освоенность района, население и его занятость, возможность кооперирования с имеющимися или планируемыми к строительству предприятиями, электро-, водо-, теплоснабжение и так далее.
2. Характеристика геологии района месторождения. Сведения о проведенном комплексе геологоразведочных работ, масштаб и объем исследований, позиция месторождения в общей геологической структуре района, перспективы выявления новых месторождений. Недропользователь, сведения о ранее утвержденных запасах месторождения и их движении.
3. Особенности геологического строения месторождения, геолого-промышленный тип, морфология, условия залегания и внутреннее строение тел полезных ископаемых; группа сложности месторождения по Классификации запасов месторождений твердых полезных ископаемых и прогнозных ресурсов.
4. Методика проведенных геологоразведочных работ, соответствие ее группе сложности геологического строения, размеры разведочной сети, виды работ и их объемы по периодам; опробование и аналитические работы. Качество работ.
5. Вещественный состав и технологические свойства руд. Основные данные о качестве сырья (минеральный и химический состав, физико-механические свойства, включая попутные полезные ископаемые и ценные компоненты; характеристика сортового (марочного) состава; предельные и средние содержания полезных компонентов и вредных примесей; сведения о закономерностях пространственного распределения природных разновидностей и промышленных типов и сортов полезных ископаемых, отдельных полезных и вредных компонентов и включений безрудных пород. Результаты проведенных технологических исследований по переработке сырья с учетом комплексного его использования, основные технологические и технико-экономические параметры по принятой схеме.
6. Гидрогеологические условия разработки месторождения, основные водоносные горизонты, фактические и ожидаемые водопритоки, рекомендуемые источники водоснабжения.
7. Горно-технические и инженерно-геологические условия разработки месторождения, ожидаемая газоносность, пневмокониозо- и взрывоопасность при ведении горных работ.
8. Экологические условия разработки месторождения, мероприятия по соблюдению действующих законодательных положений в области охраны природы (рекультивация земель, очистка или захоронение промышленных отходов).
9. Подсчет запасов полезных ископаемых; кондиции, установленные для подсчета запасов, методы подсчета запасов, принципы оконтуривания рудных тел, методы экстраполяции и интерполяции, случаи отступления от кондиций, принципы выделения подсчетных блоков, методы подсчета запасов попутных компонентов, результаты подсчета запасов, сводная таблица запасов. Перспективы прироста запасов, оценка прогнозных ресурсов.
10. Укрупненные технико-экономические расчеты разработки месторождения.
11. Обоснование (при необходимости) производства опытной (пробной) эксплуатации объекта в процессе разведки, также сроков опытной эксплуатации, объемов переработки полезных ископаемых и коэффициентов их извлечения.
Справка подписывается ответственным представителем организации, по заданию которой подготовлены материалы подсчета запасов, заверяется ее печатью и подписывается представителем организации-исполнителя. Она представляется в 5 экземплярах, отпечатанных на одной стороне листа через полтора интервала между строками.

Алдын-ала мемлекеттiк сарапнамаға ұсынылатын қатты пайдалы кенбайлық қорларын есептеу жөнiндегi материалдарға қойылатын талаптар туралы Нұсқауды бекiту туралы

Қазақстан Республикасының Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі Геология және жер қойнауын қорғау комитеті Төрағасының 2004 жылғы 13 тамыздағы N 126-п бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2004 жылғы 9 қыркүйекте тіркелді. Тіркеу N 3052. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі Геология және жер қойнауын пайдалану комитеті төрағасының м.а. 2009 жылдың 8 шілдедегі N 54-п бұйрығымен.

Күші жойылды - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі Геология және жер қойнауын пайдалану комитеті төрағасының м.а. 2009.08.01 N 54-п бұйрығымен.

Қазақстан Республикасы үшiн алдын ала сараптама өндiрiсi үшiн қатты пайдалы кенбайлық қорларын есептеу бойынша бiрыңғай ережелердi бекiту мақсатында, Бұйырамын:
1. Алдын-ала мемлекеттiк сарапнамаға ұсынылатын қатты пайдалы кенбайлық қорларын есептеу жөнiндегi материалдарға қойылатын талаптар туралы берiлетiн Нұсқауды (бұдан былай - Нұсқау) бекiту.
2. Кенбайлық қорлары жөнiндегi Мемлекеттiк комиссиясымен қолданыстағы нормативтiк-әдiстемелiк құжаттарды жоғарыда бекiтiлген Нұсқауға сәйкес келтiру.
3. Бұйрықтың орындалуын бақылау Кенбайлық қорлары жөнiндегi Мемлекеттiк комиссияның Төрағасы У.Ш.Кульсаринге жүктелсiн.
4. Осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әдiлет Министрлiгiнде мемлекеттiк тiркелген күннен бастап өз күшiне енедi.

Төраға

Қазақстан Республикасының Энергетика
және минералды ресурстар
министрлiгiнiң Геология және жер
қойнауын қорғау комитетi Төрағасының
"Алдын-ала мемлекеттiк сарапнамаға
ұсынылатын қатты пайдалы кенбайлық
қорларын есептеу жөнiндегi
материалдарға қойылатын талаптар
туралы Нұсқауды бекiту туралы"
2004 жылғы 13 тамыздағы
N 126-п бұйрығымен
Бекітілді

Алдын-ала мемлекеттiк сарапнамаға ұсынылатын
қатты пайдалы кенбайлық қорларын есептеу жөнiндегi материалдарға қойылатын талаптар туралы
Нұсқау 1. Жалпы ережелер

1. Алдын-ала мемлекеттiк сарапнамаға ұсынылатын қатты пайдалы кенбайлық қорларын есептеу жөнiндегi материалдарға қойылатын талаптар туралы Нұсқау (бұдан былай - Нұсқау) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылдың 15 ақпанындағы N 232 Қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Энергетика және минералды ресурстар министрлiгiнiң Геология және жер қойнауын қорғау комитетi туралы ережелердiң 10, 11 және 12-тармақтарына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентiнiң Заңды күшi бар 1996 жылдың 27 қаңтарындағы "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" N 2828 Жарлығына , Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылдың 18 қазанындағы N 1288 Қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының жер қойнауын мемлекеттiк сараптау туралы Ережесiне сәйкес жасалды.

2. Алдын-ала сараптамалау арнайы уәкiлеттi органмен - Энергетика және минералдық ресурстар министрлiгiнiң Геология және жер қойнауын қорғау комитетiнiң пайдалы кенбайлық қорлары жөнiндегi мемлекеттiк комиссиясымен (бұдан былай - ҚМК) өткiзiледi және ұсынылатын геологиялық материалдар пайдалы кенбайлық қорларының саны мен сапасының объективтi бағасын бере алатын жағдайында жер қойнауын геологиялық зерттеудiң және игерудiң кез келген сатысында жүргiзiледi.

3. Пайдалы кенбайлық қорларын оң бағалауда мемлекеттiк балансқа қойылады және жер қойнауын пайдаланушы сараптамаға қорытынды есептi келесi ұсыну жағдайында барлау процесiндегi объектiнi тәжiрибелi (сынамалы) өндiрiсiн пайдалануға құқық алады, сонымен қатар пайдалы қазбалардың қайта өңдеуiнiң көлемдерi мен өткiзу мерзiмдерi анықталады.

4. Жер қойнауының алдын-ала сараптау нәтижелерi ҚМК хаттамасымен рәсiмделедi, онда келесi деректер берiледi:
1) пайдалы кенбайлықтың негiзгi және олармен қабаттасқан жатыс қорларын бекiту туралы;
2) пайдалы кенбайлық және бөлiктердi алу коэффициенттерi, категориялары бойынша қорларды тарату туралы;
3) өнеркәсiптiк, ғылыми және басқа мақсаттардағы жер қойнауы туралы ақпаратты пайдалану мүмкiндiгi туралы.

5. Қатты пайдалы кенбайлық орындарының қорларын есептеу материалдары келесi жағдайларда алдын ала сараптамалауға жатады:
1) егер жаңа немесе бұрын зерттелген кен орындары, учаскелер және техногендi минералды объектiлер (бұдан былай - ТМО) С ₂ санаттылық бойынша барланса;
2) кен орындарының қорлары қазымының экономикасын жақсартатын минералдық шикiзатты өндiрудiң және өңдеудiң жаңа iлгерiлiк технологиясын қолдануда;
3) жер қойнауын пайдаланушылардың өтiнiшi бойынша немесе мемлекеттiк органдардың шешiмдерi бойынша;
4) пайдалы кенбайлықтың жаңа немесе тәжiрибелiк мәнге ие дәстүрлi емес түрлерiн тапқанда.

6. Нұсқаудың орындалуы жеке меншiк түрiне және ведомствалық бағынуына байланыссыз қатты пайдалы кенбайлық қорларын алдын-ала сараптауға ұсынатын Қазақстан Республикасының барлық жер қойнауын пайдаланушылары үшiн мiндеттi.

2. Кен орындардың зерттелуiне қойылатын талаптар

7. Кен орындарын зерттеу дәрежесi келесi ережелерге жауап беруi тиiс:
1) пайдалы кенбайлық қыртысының мөлшерi, үлгiсi, iшкi құрылысы және олардың жатыс жағдайы геологиялық, геохимиялық және геофизикалық деректермен бағаланған және сирек желi немесе бiр төтел, кен қазындылары бойынша пайдалы кенбайлықты ашумен расталады Морфологиялық кен қыртысының зерттелу дәрежесi қазу тәсiлiн белгiлеуге мүмкiндiк бередi;
2) пайдалы кенбайлықтың сапасы және технологиялық қасиетi зертханалық сынама нәтижелерi бойынша анықталған және (немесе) сол немесе басқа ұқсас кен орындарының зерттелген учаскiсiнiң ұқсасытығы бойынша бағаланған;
3) гидрогеологиялық, инженерлiк-геологиялық, кен-геологиялық және басқа табиғат жағдайлары кен орындарының басқа учаскiлерi бойынша деректермен, барланған қазындыларды және (немесе) кен орындарының белгiлi аудандарының ұқсастығы бойынша бақылаумен зерттелген және кен қазындыларына күтiлетiн суағындарын, шаруашылық-ауыз суларының көздерiн, техникалық сумен қамтамасыз етудi, кен жыныстарының тұрақтылығы мен берiктiлiгiн бағалауға мүмкiндiк бередi;
4) кен орындарын қазудың және минералдық шикiзаттарды өндiрудiң қоршаған ортаға әсерi жалпы түрде зерттелген, болашақ зерттеулердiң бағыттары белгiленген;
5) пайдалы кенбайлық қорларының пiшiнi табиғи жалаңаштанудың, сирек желiнiң немесе бiр төтелдiң, кен қазындыларының деректерi негiзiнде бағаланатын кондициялардың талаптарына сәйкес немесе геофизикалық, геохимиялық деректер және геологиялық құрылыстарды есепке алғандағы олардың жиынтығы бойынша, сонымен қатар жоғары санатты қорларды есептеуде пайдаланылған параметрлердiң экстраполяциялық геологиялық негiздемесi бойынша анықталған;
6) кешендiк кендердiң қорлары және олардағы негiзгi бөлiктер сол бiр санат бойынша есептелген, өнеркәсiптiк мәнге ие қабаттасқан бөлiктердiң қорлары негiзгi бөлiктердiң қорларын есептеу пiшiнiнде есептелген және олардың зерттелу дәрежесiне, таралу сипаты, орналасу үлгiсi және алу технологиясы бойынша бағаланған.

3. Қорларды есептеуге қойылатын негiзгi талаптар

8. Кен орындарының, учаскiлерiнiң және ТМО қорларын есептеу үшiн бекiтiлген бағалау кондициялары қолданылады:
1) қазiргi экономикалық жағдайларды есепке алғандағы ерте зерттелген кен орындары бойынша;
2) жаңа қазылған кен орындары үшiн.

4. Есептеу материалдарының мазмұны

9. Ұсынылатын есептеу материалдар есеп текстiсiнен, кестелiк және сызықтық қосымшалардан тұрады және алдын ала сараптау өндiрiсi үшiн қорларды есептеу бойынша барлық материалдарды қамтиды.

10. Есептiң мәтiндiк бөлiгi Кiрiспеден, Негiзгi бөлiмнен және Қорытындыдан тұрады.
Есептiң негiзгi бөлiмi келесi тарауларды қамтуы керек:
1) географиялық-экономикалық жағдайлар;
2) кен орны ауданының геологиялық қысқаша сипаттамасы;
3) кен орнының геологиялық құрылысының ерекшелiктерi;
4) жүргiзiлген геологиялық-барлау жұмыстарының әдiстемесi;
5) кендердiң заттық құрамы және технологиялық қасиетi;
6) кен орнын қазудың гидрогеологиялық жағдайлары;
7) кен орнының кен-техникалық жағдайлары;
8) кен орындарын қазудың экологиялық жағдайлары;
9) пайдалы кенбайлық қорларын есептеу.

11. Есеп тараулары қысқаша түрде берiлуi керек және келесi мәселелер тiзiлiмiн қамтуы керек.

12. "Географиялық-экономикалық жағдайлар" тарауы:
1) кен орындарының орналасқан жерi және оның пайдалану (игеру) экономикалық көрсеткiштерiне әсер ететiн экономикалық-географиялық жағдайлары; климаты, орогидрографиясы, ауданның сейсмикалылығы; энергиямен және сумен қамтамасыз ету көздерi, көлiк коммуникациялары; ауданда кенөндiру кәсiпорындарының болуы; құрылыс материалдарымен қамтамасыздығы туралы деректер;
2) ауданның және кен орындарының ашылуы және зерттелуi туралы қысқаша мәлiметтер; геологиялық-барлау жұмыстарын жүргiзушi-ұйымдардың және жер қойнауын пайдаланушы-ұйымдардың атауы;
3) ерте зерттелген кен орындары бойынша - хаттамаларының күнi, нөмiрлерi көрсетумен, Ғылыми-техникалық кеңестердiң, Геология және жер қойнауын қорғау министрлiгi мен Түстi металлургия министрлiгiнiң қорлар жөнiндегi Орталық комиссиясының, ҚМК материалдарды қарауы туралы деректер; Мемлекеттiк баланспен немесе кадастрмен ескерiлген пайдалы кенбайлықтардың қорлары;
4) қазылатын кен орындарының аудандары, мүмкiн тұтыну шикiзаттары, конъюнктуралық жағдайлар туралы деректер.

13. "Кeн орындары аудандарының геологиясының қысқаша сипаттамасы" тарауы. Кен орындары аудандарында жүргiзiлген геологиялық-барлау жұмыстары (геологиялық, геофизикалық, геохимиялық, тау-кен, бұрғылау және басқа) туралы деректер, ауқымы және зерттеу көлемi, ауданның геологиялық құрылымы және ауданның жалпы геологиялық құрылымындағы кен орындарының позициясы; жаңа кен орындарының табылу болашағы.

14. "Кен орнының геологиялық құрылысының ерекшелiктерi" тарауы:
1) кен орындарының (учаскiнiң) геологиялық-өнеркәсiптiк типi және геологиялық құрылысы; пайдалы кенбайлықтардың жатыс жағдайын, морфологиясын және сапасын анықтайтын құрылымдық, литологиялық және басқа да факторлар;
2) геологиялық, геохимиялық және геофизикалық деректермен бағаланған және барлау төтелдерi мен кен қазындыларымен пайдалы кенбайлықтардың ашылуын растайтын пайдалы кенбайлықтың мөлшерi, түрi, қыртысының iшкi құрылысы және жатыс жағдайы;
3) геологиялық ерекшелiктермен сипатталатын немесе кен орындары-ұқсастығына сәйкес, бар нақты деректермен орнатылған кен орындарының күрделiлiк тобы;
4) ұсақ тау жыныстары үшiн - ұсақ тау жыныстарын оқшаулау ерекшелiктерiнiң геоморфологиялық сипаттамасы (палеогео-сызықтық); оның жатыс жағдайы, өнiмдiлiк тақта үлгiсiнiң, мөлшерiнiң, құрылысының және құрамының ерекшелiктерi; шымтезектiң құрамы және қуаттылығы; плотиктiң геологиялық құрылысы.

15. "Жүргiзiлген геологиялық-барлау жұмыстарының әдiстемесi" тарауы:
1) геологиялық құрылыстың күрделiлiк тобының әдiстемесiне сәйкестiгi;
2) кен орындарының бетiн зерттеу әдiстемесi;
3) төтелдердiң белгiленуi, тереңдiгi, диамертлерi, бұрғылау тәсiлдерi, жынысөзек шығымы; жынысөзектiң төменгi шығымымен төтелдер (аралықтар) пайызы, есептелетiн қорлардың дұрыстығына олардың әсерi; кен қыртысының (аумағының) төтелдермен қиып өту толықтығы;
4) кен жұмыстары, олардың белгiленуi және нәтижелiлiгi;
5) геологиялық-геофизикалық жұмыстардың қысқаша сипаттамасы; бұрғылау жұмыстарының деректерiмен салыстыру, пайдалану тиiмдiлiгi;
6) пайдалы кенбайлықты сынамалау әдiстемесi, әдiсi және тәсiлдерi, сынамалау сапасы, қуаттылығы бойынша сынамалау толықтығы, сыйымды жыныстарды сынамалау, сынама мен қазындылар қимасының сақталуын бақылау, теориялық және нақты сынама салмақтарының қатынасы, бақылаулы сынамалаудың көлемi және реттiлiгi, олармен пайдалы кенбайлық қыртысын қамту;
7) негiзгi, бақылаулы және төрелiк талдауларды олармен орындалған зертхана (кестелiк үлгiде) тапсырмаларымен жүргiзу әдiстерi;
8) сынама талдауларын сыртқы және iшкi бақылау деректерiн өңдеу нәтижелерi;
9) кендердiң көлемдiк салмағын және табиғи ылғалдылығын анықтау; көлемдiк салмақ шамасына кендердiң химиялық және минералдық құрамының әсерi;
10) бөлек параметрлер кен орындары-ұқсастығына сәйкес қабылдануы мүмкiн.

16. "Кендердiң заттық құрамы және технологиялық қасиетi" тарауы:
1) кендердiң минералдық және химиялық құрамы; пайдалы кенбайлықтардың табиғи типтерi, олардың кеңiстiкте таралуы; күлдiлiгiнiң болуы, пайдалы кенбайлықтың өнеркәсiптiк типтерi (технологиялық) және сорттарының бөлiну негiздемесi;
2) кiшi және үлкейтiлген-зертханалық технологиялық сынамаларды зерттеу нәтижелерi; минералдық шикiзатты өңдеудiң ұсынылатын технологиялық сұлбасы, өңдеудiң негiзгi көрсеткiштерi; қабаттасқан бөлiктердi, қабаттасқан пайдалы кенбайлықтардың өнеркәсiптiк пайдалану мүмкіндігі;
3) ұсақ тау жыныстарының кен орындары үшiн - құмда, шымтезекте, плотик жынысында бағалы бөлiктердiң мөлшерi, пайдалы минералдар түйiршiктерi жұмырлығының мөлшерi, түрi, дәрежесi, минералдағы пайдалы кенбайлықтардың немесе алтын сынамалығының мөлшерi; түйiршiктi құрамы, тасқорымдығы, саздылығы, құмдардың шайлуы;
4) ертерек зерттелген кен орындары бойынша нақты бар деректер келтiрiледi, бөлек параметрлер ұқсас-кен орындарына сәйкес қабылдануы мүмкін.

17. "Кен орындарын қазудың гидрогеологиялық жағдайлары" тарауы:
1) кен орындарының су басуына қатысатын негiзгi сутасығыш деңгейжиектер; сулардың химиялық құрамы және бактериологиялық жағдайы, металға, бетонға және басқа ортаға олардың агрессивтiлiгi; көрерге және жерасты қазбаларына күтiлетiн суағындарының шамасы;
2) кен орындарының гидрогеологиялық күрделiлiгiн бағалау, кен орындарын құрғату бойынша ұсыныстар;
3) пайдалы кенбайлықты өндiру және өңдеу бойынша кәсiпорынды сумен қамтамасыз ету көздерi ретiнде бар және мүмкiн су ресурстарын бағалау, жерасты суларының жаңа кен орындарын табу мүмкiндiгi; кен орындарын субасуға қатысатын суларды пайдалану мүмкiндiгiн бағалау;
4) кен орындарының бөлек параметрлерi ұқсас-кен орындарына сәйкес қабылдануы мүмкiн.

18. "Кен орындарының кен-техникалық жағдайлары" тарауы:
1) кен орындарын ашу және қазу тәсiлдерi;
2) кен орындарының кен-геологиялық және инженерлiк-геологиялық жағдайларының күрделiлiгiн бағалау;
3) инженерлiк-геологиялық аудандау;
4) аршудың орташа және максималды коэффициенттерi, кәрер тереңдiгi және оның жағдауларының қиябет бұрыштары;
5) пайдалы кенбайлықтардың және сыйымды жыныстардың радиациялық сипаттамасы; адам денсаулығына әсер ететiн басқа факторлар.
Бұрын зерттелген кен орындары бойынша нақты деректер келтiрiлген, бөлек параметрлер ұқсас-кен орындарына сәйкес қабылдануы мүмкiн.

19. "Кен орындарын қазудың экологиялық жағдайы" тарауы:
1) экологиялық зерттеулердiң сипаттамасы;
2) пайдалы кенбайлықты өндiрудiң және өңдеудiң белгiленген технологиясының экологиялық жағдайға әсер ету мүмкiндiгiн бағалау; қоршаған ортаны қорғау және жердi қалпына келтiру бойынша ұсынылатын шаралар;
3) бөлек параметрлер ұқсас-кен орындарына сәйкес қабылдануы мүмкін.

20. "Пайдалы кенбайлық қорларын есептеу" тарауы:
1) қорларды есептеу үшiн бекiтiлген кондициялар, оларды бекiту уақыты, қазiргi экономикалық жағдайларда кондицияларды қолдану мүмкiндiгiн растайтын үлкейтiлген техникалық-экономикалық есептеудiң болуы;
2) кен орындарының геологиялық ерекшелiктерiн есепке алғандағы пайдалы кенбайлық қорларын есептеудiң қабылданған әдiстерi, оны барлау әдiстемелерi және қазу тәсiлдерi;
3) пайдалы кенбайлық қыртысын пiшiндеу қағидалары; қабылданған экстраполяция және интерполяция әдiстемелерi, және пайдалы кенбайлық қыртысын пiшiндеуде кондициялардың ауытқужағдайы, есептеу нәтижелерiне олардың әсер етуiн бағалау; кен қазындылары мен төтелдердің, сонымен қатар барлау линияларының аралық тiзiлiмдерi, қорларды есептеуде қолданылмаған деректер, оларды есептеуден жою себептерi;
4) есептеу блоктарының бөлiну қағидалары, қорлар санаттылығының негiздемесi;
5) есептеу параметрлерiнiң орташа шамасын анықтау әдiстемесi: пайдалы кенбайлықтардың және зиянды қоспалардың қуаттылығын, мөлшерiн, есептеу алаңдарының көлемдiк салмағын, ылғалдылығын, блок және пайдалы кенбайлық қорларының көлемдерiн және кендердiң технологиялық типiн; кондициялы емес учаскiлер, пайдалы кенбайлықтың технологиялық типтерiнiң қорларын, минералдық шикiзаттың сорт және маркiлерiнiң шығымдарын iшкi есептеудiң қабылданған статистикалық әдiстерi; ұсақ тау жыныстарының кен орындары үшiн - қопсытылған шөгiндiлердiң тасқорымдығын анықтау және есептеу, карбонатты жыныстардың, гипстiң және ангидриттiң кен орындары үшiн - карсттылығы;
6) пайдалы бөлiктердiң көп мөлшерiнiң бөлiну және пайдалы кенбайлық қыртысының қуаттылық әдiстемесi, қорларды есептеуде олардың әсер етуiн шектеу; есептелген блок, санаттылық, учаскi және толығымен кен орындары бойынша қорларды есептеу нәтижелерiне "ураганды" мәндердiң жүргiзiлген шектеулерiнiң әсерi;
7) компьютерлiк технологияны қолданумен қорларды есептеуде - пайдаланылатын алгоритм мен бағдарламалардың негiздемесi, олардың анықтамасы;
8) қабаттасқан бөлiктердiң қорларын есептеу әдiстерi; алынатын қорлардың жиынтығын есептеу әдiстемелерi, соның iшiнде арнайы тәсiлдермен (минералдар, зертханалық концентраттар бойынша, корреляция әдiсi бойынша); қабаттасқан бөлiктердiң қорларын олардың негiзгi пайдалы кен байлықтарын қорытындылайтын қорлар санаттылығына байланысты әртүрлi санаттылыққа жатқызу; толық кен орындары, кен қыртысы, пайдалы кенбайлықтың өнеркәсiптiк типi, тобы және қорлардың санаттылығы және қазу тәсiлдерi бойынша қабаттасқан бөлiктердiң қорларын есептеу нәтижелерi;
9) қорларды есептеу нәтижелерi, есептеу блоктары мен қорлардың санаттылығының өнеркәсiптiк типтерi мен сорттары бойынша негiзгi және қабаттасқан бағалы бөлiктердiң өнеркәсiптiк типтерiнiң баланстық және баланстан тыс қорларды есептеу нәтижелерi;
10) қорларды есептеу нәтижелерi С ₂ санаттылығы бойынша олардың бiлiктiлiгiн және Р ₁ санаттылығы бойынша болжамды ресурстарын қамтамасыз ету керек;
11) қорларды есептеу материалдарына есептелген қорларға және зерттелетiн объектiнiң рентабельдiлiк қазу мүмкiндiгiне негiзделетiн үлкейтiлген техникалық-экономикалық есептеулерi ұсынылады.

5. Материалдарды рәсiмдеуде қойылатын талаптар

21. Материалдар жеке есеп түрiнде рәсiмделедi және 60-80 беттi құрайтын мәтiннен, сонымен қатар геологиялық зерттелуiн, әдiстемесiн, нәтижесiн және бұрғылау, кен, гидрогеологиялық және басқа жұмыстардың сапасын, технологиялық зерттелуiн және пайдалы кенбайлықтардың есептелген қорларының сенiмдiлiгiн негiздейтiн мәтiндiк және кестелiк қосымшалардан, сызықтық материалдардан тұрады.
Материалдар авторлардың қатысуынсыз қорлардың есебi мен техникалық-экономикалық есептелуiн тексеруге мүмкiн болатындай құрастырылуы керек.
Мәтiндiк, кестелiк және графикалық қосымшалар кен орындарының геологиялық зерттелуiн, жүргiзiлген жұмыстардың әдiсi мен сапасын бағалауға және қорлардың жүргiзiлген есебiнiң дұрыстығын және негiздiлiгiн тексеруге мүмкiндiк беретiн көлемде ұсынылады.

Геология және жер қойнауын
қорғау комитетi Төрағасының
2004 жылғы 13 тамыздағы
N 126-п бұйрығымен бекiтiлген
"Алдын-ала мемлекеттiк сарапнамаға
ұсынылатын қатты пайдалы кенбайлық
қорларын есептеу жөнiндегi
материалдарға қойылатын талаптар
туралы Нұсқауға"
қосымша

Алдын-ала мемлекеттiк сарапнамаға ұсынылатын
қатты пайдалы кенбайлық қорларын есептеу жөнiндегi материалдарға авторлық анықтаманың типтiк мазмұны

Авторлық анықтама қысқаша түрде алдын ала сараптама өндiрiсi үшiн қатты пайдалы кенбайлық қорларын есептеу бойынша материалдарды қамтиды. Оның көлемi компьютерлiк терiлген 10 беттен тұруы және келесi қысқаша деректер кiруi керек:

1. Кен орындарының географиялық-экономикалық сипаттамасы: облысы, ауданы, географиялық координаталары, темiр жол станцияларынан, елдi мекендерден және тұтынушылардан алшақтығы; табиғи-климаттық жағдайлары; су көздерi; экономикалық жағдайлары - ауданды, халықты және оның жұмысбастылығын, бар немесе жоспарлы құрылыс кәсiпорындарын, электро-, су-, жылумен қамтамасыз ету және тағы да басқа кооперациялау мүмкiндiгiн игеру.

2. Кен орындары аудандарының геологиялық сипаттамасы. Жүргiзiлген геологиялық-барлау жұмыстарының кешенi, ауқымы және зерттеу көлемi, ауданның жалпы геологиялық құрылымдағы кен орындарының позициясы, жаңа кен орындарын табу болашағы туралы мәлiметтер. Жер қойнауын пайдаланушы, бұрын бекiтiлген кен орындарының қорлары және олардың қозғалысы туралы мәлiметтер.

3. Кен орындарының геологиялық құрылысының ерекшелiктерi, геологиялық-өнеркәсiптiк типi, морфология, пайдалы кенбайлық жатысының жағдайы және қыртыстың iшкi құрылысы қатты пайдалы кенбайлық және болжамды ресурстардың кен орындары қорларының Сыныптылығы бойынша кен орындарының күрделiлiк тобы.

4. Жүргiзiлген геологиялық-барлау жұмыстарының әдiстемесi, геологиялық құрылыс күрделiлiк тобына оның сәйкестiгi, барлау желiсiнiң өлшемi, жұмыс түрлерi және кезең бойынша олардың көлемi; сынамалау және аналитикалық жұмыстары. Жұмыс сапасы.

5. Кендердiң заттық құрамы және технологиялық қасиетi. Шикiзаттың сапасы туралы негiзгi деректер (минералдық және химиялық құрамы, физикалық-механикалық қасиетi, қабаттасқан пайдалы кенбайлықты және бағалы бөлiктердi қосқанда); сорттық құрамының сипаттамасы (маркалы); пайдалы бөлiктердiң және зиянды қоспалардың шектi және орташа мөлшерi; пайдалы кенбайлықтың табиғи түрлiлiгiнiң және өнеркәсiптiк типтерi мен сорттарының кеңiстiктi таралу заңдылығы туралы мәлiметтер, бөлек пайдалы және зиянды бөлiктердiң және кенсiз жыныстарды қосу. Шикiзатты өңдеу бойынша жүргiзiлген технологиялық зерттеулер нәтижелерi, оның кешендi пайдалануын есептегендегi, қабылданған сұлба бойынша негiзгi технологиялық және техникалық-экономикалық параметрлерi.

6. Гидрогеологиялық, инженерлiк-геологиялық және экологиялық жағдайлар, негiзгi су тасығыш деңгейжиектер, нақты және күтiлетiн суағындары, ұсынылатын сумен қамтамасыз ету көздерi.

7. Кен орындарын қазудың кен-техникалық және инженерлiк-геологиялық жағдайлары, күтiлетiн газтасығыштық, пневмокониоз- және таукен жұмыстарын жүргiзудегi жарылуға қауiптiлiк.

8. Кен орындарын қазудың экологиялық жағдайы, табиғатты қорғау саласындағы қолданыстағы заңдарды сақтау бойынша шаралары (жердi қалпына келтiру, өнеркәсiп қалдықтарын тазалау немесе жерге көму).

9. Пайдалы кенбайлық қорларын есептеу, қорларды есептеу үшiн бекiтiлген кондиция варианттары, қорларды есептеу әдiстерi, кен қыртысының жұмырлану қағидалары, экстраполяция әдiсi, кондициядан шегiну жағдайлары, есептеу блоктарының бөлiнiп шығу қағидалары, қабаттасқан бөлiктердiң қорларын есептеу әдiстерi, қорларды есептеу нәтижелерi, қорлардың құрама кестесi, кондицияның ұсынылатын варианттары бойынша қорлар. Қорлар өсiмiнiң келешегi, болжамды ресурстардың бағасы.

10. Кен орындарын қазудың үлкейтiлген техникалық-экономикалық есептерi. Барлау процесiнде объектiнi тәжiрибелi пайдалану (сынамалы) өндiрiсiнiң, сонымен қатар тәжiрибелi пайдалану мерзiмдерiнiң, пайдалы кенбайлықтарды өңдеу көлемiнiң және оларды алу коэффициенттерiнiң негiздемесi.
Анықтамаға тапсырмасы бойынша қорларды есептеу материалдары дайындалған ұйымның жауапты өкiлi қолын қояды, ұйым-орындаушының мөрiмен куәландырылып, өкiлi қолын қояды. Ол парақтың бiр жағында жолдар арасы бiр жарым аралықпен басылған 5 данада ұсынылады.