Об утверждении Инструкции по проведению санитарно-противоэпидемических (профилактических) мероприятий по туляремии в Республике Казахстан

Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 16 августа 2004 года № 616. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 9 сентября 2004 года № 3053. Утратил силу приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от от 30 июня 2010 года № 476

Сноска. Утратил силу приказом Министра здравоохранения РК от 30.06.2010 № 476.

В соответствии с подпунктом 10) статьи 7 и пунктом 1 статьи 24 Закона Республики Казахстан "О санитарно-эпидемиологическом благополучии населения", приказываю:

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию по проведению санитарно-противоэпидемических (профилактических) мероприятий по туляремии в Республике Казахстан.

2. Комитету государственного санитарно-эпидемиологического надзора Министерства здравоохранения Республики Казахстан (Байсеркин Б. С.) направить настоящий приказ на государственную регистрацию в Министерство юстиции Республики Казахстан.

3. Отменить приказ и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 июня 2004 года N 499 "Об утверждении санитарно-эпидемиологических правил и норм "Организация мероприятий по профилактике и борьбе с туляремией среди населения Республики Казахстан".

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра здравоохранения, Главного государственного санитарного врача Республики Казахстан Белоног А.А.

5. Административному департаменту Министерства здравоохранения Республики Казахстан (Акрачкова Д.В.) после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан обеспечить его официальное опубликование.

6. Настоящий приказ вводится в действие со дня официального опубликования.

И.о. Министра

Утверждена
приказом и.о. Министра
здравоохранения Республики Казахстан
16 августа 2004 года N 616
"Об утверждении Инструкции
по проведению санитарно-
противоэпидемических
(профилактических)
мероприятий по туляремии
в Республики Казахстан"

Инструкция
по проведению санитарно-противоэпидемических
(профилактических) мероприятий по туляремии
в Республике Казахстан

1. Общие положения

1. Инструкция по проведению санитарно-противоэпидемических (профилактических) мероприятий по туляремии в Республике Казахстан (далее - Инструкция) распространяется на физические и юридические лица независимо от форм собственности.
2. В настоящей Инструкции использованы следующие термины:
1) туляремия - зоонозная природно-очаговая особо опасная инфекционная болезнь с разнообразными механизмами передачи возбудителя, проявляющаяся при заболевании человека воспалительными изменениями в месте внедрения возбудителя, региональным лимфаденитом, лихорадкой, интоксикацией, сепсисом, вторичной специфической пневмонией и поражением других органов;
2) антропургический очаг - территория населенного пункта, на которой отмечены эпизоотические проявления туляремии среди синантропных грызунов;
3) антиген - сложное органическое вещество, способное при поступлении в организм человека и животных вызывать ответную иммунную реакцию - образование антител;
4) активные природные очаги - территории, на которых регистрируются случаи заболевания людей, выделяются культуры возбудителя туляремии от грызунов, членистоногих, объектов внешней среды или выявляется антиген в погадках птиц или помете. Антиген должен присутствовать в не менее чем 10% образцов, собранных в годы высокой численности основных носителей при статистически достоверной выборке;
5) вакцинация - специфическая профилактика инфекционных болезней путем введения в организм вакцинных препаратов;
6) инокулятивный путь передачи инфекции - проникновение возбудителя в организм человека через кожные покровы при укусе членистоногого или млекопитающего;
7) источник инфекции - больные, носители возбудителя туляремии, грызуны, зайцы, водяные крысы, полевки, домовые мыши;
8) иммунный статус - состояние различных звеньев иммунной системы в момент исследования при конкретном заболевании или процессе;
9) латентная форма заболевания - форма заболевания туляремии, когда клинические проявления не выражены;
10) малоактивные очаги - территории, где не регистрируются заболевания людей туляремией и обнаруживаются редкие находки возбудителя или туляремийного антигена в объектах внешней среды;
11) неблагополучный пункт - территория, на которой установлена эпизоотия туляремии;
12) неактивные очаги - территории, на которых эпизоотическая активность не выявляется среди грызунов и клещей, но в прошлом отмечались заболевания людей и выделение культур туляремийного микроба;
13) переносчики инфекции - кровососущие насекомые (клещи, комары, слепни, блохи), передающие возбудителя человеку или животному во время укуса;
14) природный очаг - географически ограниченная территория, в пределах которой осуществляется циркуляция возбудителя природно-очаговой инфекций. На территории Республики Казахстан существует четыре типа природных очагов туляремии: предгорно-ручьевой, пойменно-болотный, тугайный и степной. По степени проявления эпизоотий среди грызунов и клещей природные очаги делятся на активные, малоактивные и неактивные очаги;
15) полиморфизм - многообразие клинических форм;
16) ревакцинация - повторное введение вакцинных препаратов иммунизированным людям с целью стимуляции и увеличения продолжительности иммунитета;
17) синантропные организмы - животные и растения, существование которых тесно связано с человеком и населенными пунктами;
18) тулярин - корпускулярный аллерген туляремийного микроба, предназначенный для диагностики туляремии и определения иммунного статуса у привитых против туляремии лиц;
19) эпизоотический очаг (туляремии) - ограниченная территория или помещение, где находится источник инфекции и возможна передача возбудителя восприимчивым животным или человеку.

2. Тактика эпизоотологического обследования природных
очагов туляремии

3. Эпизоотологическое обследование природного очага туляремии должно состоять: из учета численности основных носителей и переносчиков возбудителя, сбора полевого материала (трупы павших грызунов, отлов грызунов, сбор погадок и экскрементов, сбор клещей, отлов насекомых), лабораторного исследования собранного материала, анализа полученных данных и разработки санитарно-противоэпидемических мероприятий.
4. С целью учета численности грызунов в полевых условиях, в зависимости от количества и типов природных очагов должны выделяться пункты стационарного наблюдения, где учет численности грызунов, клещей и двукрылых кровососущих проводят в весенний и осенний период.
5. Учет численности носителей и переносчиков возбудителя туляремии проводят:
1) маршрутным методом (на полях, лугах, береговой линии рек и различных водоемов);
2) методом учета ловушко-ночами (в высокотравных стациях, лесной зоне и постройках);
3) методом капкано-линейным, капкано-площадочным, (подсчет зверьков на 1 километр (далее - км) береговой линии - учет численности водяных полевок);
4) методом "автомобильных маршрутов" (учет численности зайцев).
6. Учет клещей должен проводиться на фланелевых флагах, путем сбора с домашних животных, при очесе добытых грызунов, при раскопке нор грызунов. Клещей сортируют, отделяя самок от самцов, пивших и не пивших кровь. Клещей хранят в течение месяца при температуре от 0 ^о С до плюс 4 ^о С.
7. Эпизоотологическое обследование должно проводиться, начиная с районов, где в прошлом возникали вспышки заболеваний, имели место спорадические случаи туляремии или были изолированы культуры возбудителя туляремии. По эпидемиологическим показаниям проводятся экстренные эпизоотологические обследования.
8. Полевой материал должен исследоваться биологическим, бактериологическим и серологическим методами.

3. Эпизоотологическое обследование природных очагов
туляремии разных ландшафтных типов

9. При обследовании предгорно-ручьевых и пойменно-болотных очагов (и их вариантов) в местах скопления животных в период весеннего паводка должны осуществляться отлов и бактериологическое исследование гидрофильных видов млекопитающих (водяные полевки, полевки-экономки, мышевидные грызуны), а также норовых клещей, паразитирующих во всех фазах развития на водяных полевках и других видов иксодовых клещей.
10. Эпизоотологическое обследование степных очагов должно осуществляться ранней весной и поздней осенью. Весной должны вестись, с целью бактериологического исследования, поиск трупов и отлов мелких мышевидных грызунов и зайцев, а также сбор иксодовых клещей. Осенью должны проводиться отлов мелких грызунов на полях, в стогах сена, ометах соломы. Весной и осенью должны проводиться серологические исследования погадок птиц и помета хищных млекопитающих.
11. В очагах тугайного типа в весенний период бактериологическому исследованию должны подвергаться клещи, мелкие грызуны, зайцы; в осенний период - мышевидные грызуны.
12. Во всех типах очагов должны проводиться серологические исследования погадок, экскрементов и бактериологические исследования проб воды из водных источников.

4. Анализ результатов эпизоотологического обследования
и составление прогноза эпизоотической ситуации по
туляремии

13. Сведения о распределении, динамике численности фоновых видов млекопитающих и кровососущих членистоногих, выделении культур возбудителя или находках антигена возбудителя туляремии в объектах внешней среды должны наносить на карты.
14. Интенсивность эпизоотии должна оцениваться по степени зараженности грызунов, членистоногих переносчиков, проб воды (в % от числа исследованных особей или количества проб), по количеству положительных находок антигена в погадках птиц и помете хищных млекопитающих. Анализ должен проводиться дифференцированно с учетом места и времени выделения культур, источника выделения и типа природного очага. При исследовании погадок птиц (помета хищных млекопитающих) высокие титры антигена в серологических реакциях (1:160 и более) являются показателями недавней или текущей эпизоотии, низкие (1:40-1:20) указываются на более отдаленные сроки эпизоотии.
15. По результатам эпизоотологического надзора должен составляться отчет, в котором приводятся данные по площади природных очагов туляремии, в том числе площади, охваченной эпизоотией (в квадратных километрах), численности и зараженности грызунов (по видам), численности и зараженности членистоногих, двукрылых и других насекомых, результатам бактериологического, биологического и серологического исследования материала. Фактическая численность носителей и переносчиков возбудителей туляремии весной и осенью должна приводиться в таблицах отдельно для каждого изучаемого вида.
16. На основании данных отчетов должны составляться краткосрочные и долгосрочные прогнозы ожидаемой численности грызунов, клещей. Краткосрочные (полугодовые) прогнозы должны составляться осенью, на зиму и весну следующего года, весной уточняется прогноз на осень.

5. Санитарно-противоэпидемические (профилактические)
мероприятия

17. Комплекс мероприятий в природных очагах туляремии должны включать: слежение за эпизоотической активностью природных очагов; проведение эпидемиологического районирования территории; разработку комплексных программ (планов) санитарно-противоэпидемических (профилактических) мероприятий с обоснованием объема и сроков проведения; оценку их эффективности.
18. Комплексная программа (план) должна состоять из разделов:
1) организационных мероприятий (подготовка решений местных исполнительных органов, приказов по отдельным ведомствам, контроль за их выполнением);
2) зоолого-эпизоотологического контроля и эпидемиологического надзора (учет численности грызунов, клещей, двукрылых переносчиков, исследование их на зараженность туляремией, районирование территории, оценка эпидемиологического риска и прогнозирование ситуации, проверка иммунного статуса населения, проживающего в природных очагах туляремии, иммунизация населения);
3) мероприятий по оздоровлению природных очагов (дератизация, уничтожение клещей) за объектами санитарно-эпидемиологического надзора;
4) мероприятия по предупреждению завоза инфекции на новые территории;
5) подготовки медицинских работников;
6) санитарно-просветительной работы среди населения.
19. Планирование мероприятий по профилактике туляремии должно проводиться на основе эпидемиологического районирования территории, проводимого на основе:
1) анализа многолетних данных о заболеваемости людей;
2) ландшафтно-географической характеристики территории;
3) биоценотической структуре природных очагов;
4) данных о сезонной и многолетней динамике численности носителей и переносчиков возбудителя, интенсивности проявления эпизоотий;
5) учета животных, вовлеченных в эпизоотический процесс, данных по зараженности носителей и переносчиков в разные фазы эпизоотического процесса;
6) сведений о пространственной структуре эпизоотий;
7) форм контакта людей с носителями и переносчиками в очаге, наличии в домах синантропных грызунов (численность и заселенность объектов).
20. Диагноз туляремии должен ставиться на основании клинико-эпидемиологических данных и результатах бактериологического и серологического исследования.
21. С целью раннего выявления заболеваний людей и больных с латентной формой туляремии в эндемичных районах должны проводиться серологические исследования сывороток крови больных с лихорадкой более пяти дней, больных с лимфаденитами, конъюнктивитами, паротитами и ангинами неясной этиологии.
22. Больные туляремией подлежат госпитализации в инфекционные отделения стационаров. При кожно-бубонной и бубонной формах заболевания с легким течением, умеренно выраженным лимфаденитом и лихорадочной реакцией, не превышающей плюс 37,5 ^o С, допускается лечение в амбулаторных условиях.
23. При язвенно-бубонной, бубонной и ангинозно-бубонной формах туляремии больной выписывается из стационара по окончании курса специфического лечения при удовлетворительном состоянии, полном заживлении язвочки (при язвенно-бубонной форме), нормальной температуре тела в течение недели. Больные, перенесшие абдоминальную форму туляремии, выписываются из стационара при удовлетворительном состоянии, стабильно нормальной температуре тела в течение семи суток, нормальной функции желудочно-кишечного тракта. Пациенты, перенесшие конъюнктивально-бубонную или легочную формы туляремии, выписываются из стационара при удовлетворительном состоянии, стабильно нормальной температуре тела не менее семи суток, после консультации окулиста (при конъюнктивально-бубонной форме) и рентгеноскопии или рентгенографии грудной клетки (при легочной форме).
24. После выписки из стационара должно осуществляться медицинское наблюдение за переболевшими в течение месяца, при тяжелых и осложненных формах - в течение трех месяцев.
25. Каждый случай заболевания человека туляремией подлежит эпизоотолого-эпидемиологическому расследованию. Результаты расследования вносятся в "Карту эпизоотолого-эпидемиологического обследования очага". С целью выявления источника инфекции должно проводиться эпизоотологическое обследование территории. В зависимости от типа вспышки или случая заболевания должно проводиться бактериологическое исследование:
1) при промысловом типе заболеваемости - воды, заготовленных шкурок, тушек добытых животных;
2) при трансмиссивном - кровососущих членистоногих;
3) при сельскохозяйственном - сена, зерна и других продуктов, от которых могло произойти заражение;
4) при бытовом - пищевых продуктов, питьевой воды, грызунов, обитающих в жилье;
5) при производственном - сырья, клещей снятых со скота.
26. Мероприятия по обезвреживанию источника возбудителя инфекции, факторов передачи и переносчиков возбудителя должны состоять из санитарно-противоэпидемических (профилактических) мероприятий по уничтожению носителей и переносчиков возбудителей инфекции.
27. Санитарно-противоэпидемические (профилактические) мероприятия должны проводиться в зависимости от типа заболеваемости:
1) при водных вспышках туляремии ревизия, очистка и дезинфекция источников хозяйственно-питьевого водоснабжения, запрещается использование зараженных водоемов для купания, для питья используется только кипяченая вода;
2) при трансмиссивных вспышках ограничивается доступ не привитых против туляремии лиц на неблагополучные территории, мероприятия по снижению численности насекомых, в том числе клещей (дезинсекция), используется защитная одежда и рипеленты;
3) при вспышках, связанных с работами в сельском хозяйстве дератизация, обеззараживание зерна и грубых кормов, уничтожение иксодовых клещей на скоте, предупреждение инфицирования сельскохозяйственных продуктов и сырья;
4) при бытовых вспышках проводится истребление грызунов, очистка дворов, улиц, пустырей от мусора, соломы, хозяйственных отбросов. В жилых зданиях и помещениях обеспечивается грызунонепроницаемость, влажная уборка проводится с применением дезинфицирующих средств;
5) при производственных заражениях осуществляются обеззараживание инфицированного сырья и продуктов термическим путем, на мясокомбинатах уничтожаются клещи на скоте, поступившем для переработки;
6) на охоте дезинфицируются руки после снятии шкурок и потрошения тушек зайцев, ондатр, кротов и водяных крыс, снятые шкурки обеззараживаются.
28. Дезинфекция, дератизация, дезинсекция должны планироваться и проводиться на основании результатов эпизоотического обследования, сопровождается оценкой эффективности проводимых мероприятий. Для дезинфекционных дератизационных и дезинсекционных работ используются средства, разрешенные к применению в Республике Казахстан.
29. Лицам, находившимся в контакте с больным туляремией, должны проводиться профилактика антибиотиками (доксициклин, тетрациклин, сифлокс, ципролет) и медицинское наблюдение.
30. Для предупреждения массового размножения грызунов в полевых условиях должны проводиться агротехнические мероприятия: глубокая вспашка, уничтожение огрехов, тщательная и своевременная механизированная уборка урожая без потерь колосьев и зерна, уничтожение кочек и кустарников.
31. Для снижения численности грызунов должны проводиться прессование сена и соломы в тюки, обработка стогов сена и ометов соломы аммиаком, вывоз кормов сразу после уборки урожая в грызунонепроницаемые хранилища. Не допускается устанавливать стога сена и ометы соломы по краям оврагов или опушкам леса.
32. Для снижения численности иксодовых клещей должны: изменить сроки (позднее начало) весеннего выпаса скота (когда заканчивается активация клещей), сократить площади естественных лугов (выпас скота на искусственных и культурных пастбищах), обрабатывать заклещеванный скот (планово, экстренно).
33. В случае массового заклещевания обработка скота должна проводиться с интервалами 7-10 дней (для наиболее полного уничтожения взрослых клещей) и через 12-15 дней (против личинок и нимф). Уничтожение клещей на скоте должны проводиться химическими веществами (дезинсектантами), разрешенными к применению в Республики Казахстан.
34. В лабораториях, выполняющих исследования на туляремию в вивариях, должны соблюдаться требования нормативных правовых актов в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

6. Требования к организации и проведению
профилактических прививок против туляремии

35. Для иммунопрофилактики туляремии должна использоваться живая туляремийная вакцина, прошедшая государственную регистрацию. Вакцинация (ревакцинация) должна осуществляться в соответствии с инструкцией по ее применению.
36. Необходимость проведения профилактической вакцинации определяется государственным органом санитарно-эпидемиологической службы на соответствующей территории, на основании многолетнего анализа эпидемиологической и эпизоотологической обстановки по туляремии. Планирование и отбор контингентов, подлежащих вакцинации, должны осуществляться дифференцированно, с учетом степени эпидемической активности природных очагов, которые делятся на следующие зоны:
1) зона постоянной резервации возбудителя туляремии - территории районов (сельских участков), где сохраняются все природные условия для постоянной циркуляции возбудителя туляремии и заболевания людей. На этой территории проводится плановая вакцинация всего населения в соответствии с инструкцией к вакцине;
2) зона локальных очагов - территории отдельных районов с локальными, четко ограниченными очагами туляремии. Плановые прививки проводятся в населенных пунктах, размещенных на территории очагов;
3) зона риска - территории районов, которые в эпизоотологическом плане изучены недостаточно, однако возможность существования природных очагов обусловлена наличием соответствующих природных условий, относительно высокой численностью грызунов и клещей в отдельные годы. Плановые прививки не проводятся;
4) зона выноса - районы территориально смежные с районами, неблагополучными по туляремии. В годы массового размножения грызунов и возникновения разлитых эпизоотий в природных очагах не исключена возможность заноса инфекции и возникновения эпизоотического процесса. Плановые прививки не проводятся;
5) зона благополучия - районы, где существование природных очагов исключается. Плановые прививки не проводятся.
37. Плановым прививкам подлежит население, проживающее (или работающее) на территории с наличием активных природных очагов пойменно-болотного, предгорно-ручьевого, степного типов, за исключением детей до 7 лет, лиц старше 60 лет и лиц, имеющих противопоказания к прививкам. Среди населения, проживающего на территории природного очага тугайного типа, вакцинация должна проводиться только в группах риска (охотники, рыбаки, члены их семей, пастухи, полеводы, мелиораторы), а так же лицам, направляемым на временную работу (геологи, изыскатели, члены научных экспедиций, лица, направляемые на сельскохозяйственные, строительные, изыскательские работы, туристам и студентам).
38. В городах, непосредственно примыкающих к активным очагам туляремии, а также на территориях с малоактивными природными очагами туляремии, плановые прививки должны проводиться следующим контингентам:
1) работникам зерно- и овощехранилищ, сахарных заводов и спиртозаводов, кормоцехов, животноводческих и птицеводческих хозяйств, сельского хозяйства;
2) работающим с зерном, соломой, фуражом;
3) охотникам и членам их семей, а также лицам, заготавливающим и принимающим шкурки промысловых животных и работникам меховых цехов, занятых первичной обработкой шкурок;
4) сотрудникам органов и организаций санитарно-эпидемиологической службы, противочумных организаций, работающим с культурами возбудителя туляремии, осуществляющих сбор и бактериологические исследования млекопитающих и членистоногих, работникам, выполняющим дератизационные и дезинсекционные работы (к работе допускаются лица с наличием противотуляремийного иммунитета);
5) лицам, выезжающим в неблагополучные по туляремии районы для работы в поймах рек (покос, рыбная ловля, охота), (только в местах, где протекают в настоящее время эпизоотии), для заготовки шкурок водяных полевок, зайцев, ондатры, хомяков, крота и других грызунов;
6) работникам ирригационных систем, гидростанций при выявлении эпизоотий в местах их работы.
39. Плановая ревакцинация населению должна проводиться через каждые 5 лет. Ревакцинацию проводят лицам при отрицательных серологических и аллергических показателях.
40. Вакцинация населения по эпидемиологическим показаниям должна проводится в случаях:
1) заболевании людей (даже единичные случаи) или выделении туляремийных культур из каких-либо объектов в населенных пунктах, расположенных на территориях, ранее считавшихся благополучными по туляремии;
2) в населенных пунктах, расположенных на территориях активных природных очагов туляремии, при выявлении 10% и более лиц, не иммунных к туляремии;
3) в городах, непосредственно прилегающих к активным очагам туляремии, контингентам, подвергающимся риску заражения: членам садоводческих товариществ, кооперативов, владельцам (и членам их семей) и работникам водного транспорта.
41. Иммунный статус населения должен определяться путем выборочной проверки взрослого работоспособного населения с помощью накожной пробы с тулярином или серологических методов не реже одного раза в 5 лет. Общее число проверяемых людей в конкретном административном районе должно составлять не менее 1 процента (далее - %) к общему числу проживающих (или не менее 10% в отдельном населенном пункте).
42. Санитарно-просветительная работа должна осуществляться медицинскими работниками. Для проведения санитарно-просветительной работы используются средства массовой информации (местная печать, радио, телевидение, лекции, беседы), средства наглядной агитации.
43. Специальная разъяснительная работа должна проводиться с работниками ферм, сахарных заводов, мясокомбинатов, рыболовных и охотничьих хозяйств - контингента, наиболее подверженного риску заражения туляремией.

Қазақстан Республикасында туляремия бойынша санитарлық-індетке қарсы (профилактикалық) іс-шараларды жүргізу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2004 жылғы 16 тамыздағы N 616 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2004 жылғы 9 қыркүйекте тіркелді. Тіркеу N 3053. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010 жылғы 30 маусымдағы N 476 бұйрығымен

Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010.06.30 N 476 бұйрығымен.

"Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 10) тармақшасына және 24-бабының 1-тармағына сәйкес бұйырамын:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында туляремия бойынша санитарлық-індетке қарсы (профилактикалық) іс-шараларды жүргізу жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау комитеті (Байсеркин Б.С.) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігіне мемлекеттік тіркеуге жіберсін.
3. "Қазақстан Республикасының халқы арасында туляремияның алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру" санитарлық-эпидемиологиялық ережесі мен нормаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі міндетін атқарушының 2004 жылғы 25 маусымдағы N 499 бұйрығының күші жойылсын.
4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау вице-министрі, Бас мемлекеттік санитарлық дәрігері А.А. Белоногқа жүктелсін.
5. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Әкімшілік департаменті (Акрачкова Д.В.) осы бұйрықтың Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгенінен кейін оның ресми жариялануын қамтамасыз етсін.
6. Осы бұйрық ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Министрдің міндетін атқарушы

"Қазақстан Республикасында
туляремия бойынша санитарлық-
індетке қарсы (профилактикалық)
іс-шараларды жүргізу жөніндегі
нұсқаулықты бекіту туралы"
Қазақстан Республикасы Денсаулық
сақтау министрінің 2004 жылғы
16 тамыздағы N 616 бұйрығымен
бекітілген

Қазақстан Республикасында туляремия бойынша санитарлық-індетке қарсы (профилактикалық) іс-шараларды жүргізу жөніндегі нұсқаулық 1. Жалпы ережелер

1. Қазақстан Республикасында туляремия бойынша санитарлық-індетке қарсы (профилактикалық) іс-шараларды жүргізу жөніндегі нұсқаулық (бұдан әрі - нұсқаулық) меншік нысанына қарамастан жеке және заңды тұлғаларға арналған.
2. Осы нұсқаулықта мынадай терминдер пайдаланылады:
1) туляремия - адамда ауырған кезде қоздырғыштың енген орнында қабыну өзгерістері болатын, жергілікті лимфаденитпен, қызбамен, интоксикациямен, сепсиспен, қайталама ерекше өкпенің қабынуымен және басқа да ағзалардың зақымдалуымен білінетін, қоздырғыштардың сан алуан берілу тетіктері бар зоонозды табиғи-ошақтық аса қауіпті жұқпалы ауру;
2) антропургиялық ошақ - синантропты кеміргіштердің арасында туляремияның эпизоотиялық білінуі байқалатын елді мекен аумағы;
3) антиген - адамның және жануарларды организміне түскен кезде жауапты иммундық әсер - антиденелердің пайда болуын туындататын күрделі органикалық заттек;
4) белсенді табиғи ошақтар - адамдардың туляремиямен науқастану жағдайы тіркелген, кеміргіштерден, буынаяқтылардан, қоршаған орта объектілерінен оның қоздырғыштарының тірі өсінділері бөлінетін немесе құстардың құсықтарында немесе нәжістерінде антиген анықталған аумақ. Антиген статистикалық шынайы іріктеу кезінде негізгі тасымалдаушылар саны жоғарылаған жылдары үлгілерінің кем дегенде 10%-ында болуы тиіс;
5) вакциналау - организмге вакцина егу жолымен жұқпалы аурулардан сақтандыру әдісі;
6) жұқпаның инокулятивтік берілу жолы - буынаяқтылар немесе сүтқоректілер тістеген кезде қоздырғыштың адам организміне енуі;
7) жұқпаның көзі - туляремия қоздырғышын тасымалдаушы науқастар, кеміргіштер, қояндар, су егеуқұйрықтары, дала тышқандары, үй тышқандары;
8) иммундық мәртебе - зерттеу сәтінде нақты ауырған немесе белгілі бір процесс кезіндегі иммундық жүйенің әртүрлі буындарының жай-күйі;
9) аурудың латенттік нысаны - клиникалық белгілері білінбейтін туляремия ауруының нысаны;
10) шамалы белсенді ошақтар - адамдардың туляремиямен науқастануы тіркелген және қоршаған орта объектілерінде туляремия қоздырғышы немесе антигені сирек табылған аумақ;
11) қолайсыз пункт - туляремияның эпизоотиясы орнатылған аумақ;
12) белсенді емес ошақтар - оларда кеміргіштер мен кенелердің арасында эпизоотиялық белсенділік анықталмаған, алайда бұрын туляремиямен адамдардың науқастануы болған және туляремия микробтарының тірі өсінділері бөлінген аумақ;
13) жұқпаны тасымалдаушылар - тістеу кезінде қоздырғышты адамға немесе жануарға беретін қан сорғыш жәндіктер (кенелер, сары масалар, соқыркөздер, бүргелер);
14) табиғи ошақ - оның шегінде табиғи-ошақтық жұқпа қоздырғыштарының айналымы жүзеге асырылатын географиялық шектеулі аумақ. Қазақстан Республикасының аумағында төрт туляремияның табиғи ошағы бар: тау бөктерлі-жылғалы, батпақ пен оның айналасы, тоғайлы және далалы. Біліну дәрежесі бойынша кеміргіштер мен кенелер эпизоотияларының табиғи ошақтары белсенді, шамалы белсенді және белсенді емес ошақтар болып бөлінеді;
15) полиморфизм - аурудың клиникалық белгілерінің сан алуандығы;
16) қайта егу - иммунитетті ынталандыру мен ұзақтығын созу мақсатында бұрын егілген адамдарға вакцинаны қайтадан егу;
17) синантроптық организмдер - олардың тіршілік етуі адаммен және елді мекенмен тығыз байланысты жануарлар мен өсімдіктер;
18) тулярин - туляремияны диагностикалауға және туляремияға қарсы егілген адамдардың иммундық мәртебесін анықтауға арналған корпускулярлық аллергенді туляремия микробы;
19) эпизоотиялық ошақ (туляремияның) - онда жұқпаның көзі болған және қабылдағыш жануарларға немесе адамға қоздырғыштардың берілуі ықтимал шектеулі аумақ немесе үй-жай.

2. Туляремияның табиғи ошақтарын
эпизоотологиялық тексеру тактикасы

3. Туляремияның табиғи ошағын эпизоотологиялық тексеру мыналарды: қоздырғыштарды негізгі таратушылар мен тасымалдаушыларды есепке алуды, дала материалын жинауды (кеміргіштердің өліктері, кеміргіштерді аулау, құсықтар мен экскременттерді жинау, кенелерді жинау, жәндіктерді аулау), жиналған материалды зертханалық зерттеуді, алынған деректерді талдау мен санитарлық-індетке қарсы іс-шаралар әзірлеуді қамтуға тиіс.
4. Дала жағдайында кеміргіштердің санын есепке алу мақсатында табиғи ошақтардың саны мен типтеріне қарай стационарлық қадағалау пункттері бөлінуі тиіс, онда кеміргіштердің, кенелер мен екіқанатты қансорғыштарды есепке алу көктемгі және күзгі кезеңде жүргізіледі.
5. Туляремия қоздырғыштарын тасымалдаушылар мен жұқтырушылардың санын есепке алу мынадай әдістермен жүргізіледі:
1) бағытты әдіс (далаларда, шабындықтарда, өзендер мен әр түрлі су айдындарының жағалауларында);
2) түнгі аулау (биік шөпті алаңдарда, орман аймақтары мен құрылыстарда) есепке алу әдісі;
3) қақпан-сызықты, қақпан-алаңды әдіс, алаңды-қақпан әдісімен (жағалаудың 1 километріндегі (бұдан әрі - км) су кеміргішін есептеу - терісі бағалы аңдарды есептеу);
4) "автомобиль бағыттары" әдісі (қояндарды есепке алу).
6. Ауланған кеміргіштерді жою, кеміргіштердің індерін қазу кезінде үй жануарларын жинау жолымен кенелерді есепке алу фланель жалауында жүргізілуі тиіс. Кенелерді қан ішкен немесе ішпеген ұрғашыларын еркегінен ажырата отырып, сұрыптайды. Кенелер 0 ^о - плюс 4 ^о С температурада бір ай бойы сақталады.
7. Эпизоотологиялық тексеру бұрын аурудың бұрқ етуі болған, туляремияның споралық жағдайы орын алған немесе туляремия қоздырғышының тірі өсінділері оқшауланған аудандардан бастап жүргізілуі тиісті. Эпидемиологиялық көрсеткіштер бойынша шұғыл эпизоотологиялық тексеру жүргізіледі.
8. Дала материалы биологиялық, бактериологиялық және серологиялық әдістермен зерттелуі тиіс.

3. Әр түрлі ландшафтты туляремияның
табиғи ошақтарын эпизоотологиялық тексеру

9. Көктемгі су тасқыны кезеңінде жануарлар жиналған жерлерде бөктерлі-жылғалық, батпақ пен оның айналасы ошақтарын (және олардың варианттарын) тексеру кезінде сүт қоректілердің гидрофильді түрлерін (су кеміргіштері, санаушы кеміргіштер, тышқан тәрізді кеміргіштер), сондай-ақ су кеміргіштері мен иксодты кенелердің барлық даму фазаларында паразиттелетін індегі кенелерді аулау мен бактериологиялық зерттеу жүзеге асырылуы тиіс.
10. Дала ошақтарын эпизоотологиялық тексеру ертерек көктемде, кештеу күзде жүзеге асырылуы тиісті. Көктемде бактериологиялық зерттеу мақсатында ұсақ тышқан тәрізді кеміргіштер мен қояндар өліктерін іздеу мен аулау, сондай-ақ иксодты кенелерді жинау жүргізілуі керек. Күзде далада, шөп маясында, сабандарда, басқа да объектілерде ұсақ кеміргіштерді аулау жүргізілуі керек. Көктемде және күзде құстардың құсықтары мен жыртқыш сүт қоректілердің нәжістерін серологиялық зерттеу жүргізілуі тиіс.
11. Тоғай типті ошақтарда көктемгі кезеңде кенелер, ұсақ кеміргіштер, қояндар; күзгі кезеңде - негізінде тышқан тәрізді кеміргіштер бактериологиялық зерттелуі тиіс.
12. Ошақтардың барлық типтерінде құсықтарды, экскременттерді серологиялық зерттеу және әртүрлі су көздерінен алынған су сынамаларын бактериологиялық зерттеу жүргізілуі тиіс.

4. Туляремия жөніндегі эпизоотиялық ахуалды
эпизоотологиялық тексеру нәтижелерін талдау және болжау

13. Сүт қоректілер мен қансорғыш буынаяқтылардың көрсетімді түрлерінің бөлінуі, өсуі, қоршаған орта объектілерінде туляремия қоздырғыштары өсінділерінің бөлінуі немесе антигендерінің табылуы туралы мәліметтер картаға түсірілуі тиісті.
14. Эпизоотияның қарқындылығы кеміргіштердің, буынаяқты жұқтырушылардың, су сынамаларының (зерттелгендерінің немесе сынама мөлшерлерінің %-мен) құстардың құсықтары мен жыртқыш сүт қоректілердің нәжістерінде оң антигеннің табылу саны бойынша бағалануы тиіс. Талдау тірі өсінділердің бөлініп шыққан орны мен уақыты, бөлініп шығу көзі мен табиғи ошақтың типі ескеріле отырып, сараланған түрде жүргізілуі тиіс. Құстардың құсықтарын (жыртқыш сүт қоректілердің нәжісін) зерттеу кезіндегі серологиялық әсердегі антиген титрінің жоғарылығы (1:60 және одан астам) жақында болған немесе ағымдағы эпизоотия көрсеткіштері болып табылады, төмендігі (1:40-1:20) эпизоотияның барынша алшақ мерзімдерін көрсетеді.
15. Эпизоотологиялық қадағалаудың нәтижесі бойынша есеп жасалып, онда туляремияның табиғи ошақтарының алаңдары, соның ішінде эпизоотиямен қамтылған алаңдар (шаршы километрмен), кеміргіштердің саны мен жұқтырылғандары (түрлер бойынша), буынаяқтылардың, екіқанаттылардың және басқа да жәндіктердің саны мен жұқтырылғандары, материалды бактериологиялық, биологиялық және серологиялық зерттеулер жөніндегі деректері келтірілуі тиіс. Көктемгі және күзгі туляремияны тасымалдаушылар мен жұқтырушылардың нақты саны әрбір зерделенетін түрлер үшін кестеде келтірілуі тиіс.
16. Есептер деректерінің негізінде кеміргіштердің, кенелердің күтілетін санының қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болжамы жасалуы тиіс. Қысқа мерзімді (жартыжылдық) болжамдар келесі жылдың қысы мен көктеміне жасалып, көктемде күзге берілетін болжау нақтылануы тиіс.

5. Санитарлық-індетке қарсы
(профилактикалық) іс-шаралар

17. Туляремияның табиғи ошақтарындағы іс-шаралар кешені мыналарды: табиғи ошақтардың эпизоотиялық белсенділігін қадағалауды; аумақтарды эпидемиологиялық аудандастыруды; көлемі мен өткізу мерзімдерін негіздей отырып, санитарлық-індетке қарсы (профилактикалық) іс-шаралардың кешенді бағдарламаларын әзірлеуді; олардың тиімділігін бағалауды қамтуы тиіс.
18. Кешенді бағдарлама (жоспар) мынадай бөлімдерден тұруы тиіс:
1) ұйымдастырушылық іс-шаралар (жергілікті атқарушы органдардың шешімдерін, жекелеген ведомстволар жөніндегі бұйрықтарды дайындау, олардың орындалуын бақылау);
2) зоолого-эпизоотологиялық бақылау және эпидемиологиялық қадағалау (кеміргіштерді, кенелерді, екі қанатты тасымалдаушыларды есепке алу, олардың туляремияны жұқтыруын зерттеу, аумақтарды аудандастыру, эпидемиологиялық қауіптілікті бағалау және ахуалды болжау туляремияның табиғи ошақтарында тұратын халықтың иммундық мәртебесін тексеру, халықты иммундау және басқалар);
3) эпидемиологиялық маңызды объектілерді санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау; табиғи ошақтарды сауықтыру (дератизация, кенелерді жою) жөніндегі іс-шаралар;
4) жұқпаның жаңа аумақтарға әкелінуінің алдын алу жөніндегі іс-шаралар;
5) медициналық қызметкерлерді даярлау;
6) халықтың арасында санитарлық-ағарту жұмыстарын жүргізу.
19. Туляремия жөніндегі іс-шараларды жоспарлау мыналардың негізінде жүргізілетін аумақтарды эпидемиологиялық аудандастырудың негізінде жүргізілуі тиіс:
1) адамдардың науқастануы туралы көп жылғы деректерді талдау;
2) аумақтың ландшафтты-географиялық сипаттамасы;
3) табиғи ошақтардың биоценотиялық құрылымы;
4) қоздырғышты тасымалдаушылар санының маусымдық және көп жылғы өсу үрдісі, эпизоотия белгілерінің қарқындылығы туралы деректер;
5) эпизоотиялық процеске тартылған жануарларды, эпизоотиялық процестің әр түрлі фазаларына берілген тасымалдаушылардың жұқтырылуы жөніндегі деректерді есепке алу;
6) эпизоотияның кеңістік құрылымы туралы мәліметтер;
7) ошақта тасымалдаушылардың адамдармен байланысу нысандары, үйлерде синантроптық кеміргіштердің болуы (объектілердің саны мен қоныстануы).
20. Туляремия диагнозы клиникалық-эпидемиологиялық деректердің негізінде және бактериологиялық және серологиялық зерттеулердің нәтижесінде қойылуы тиіс.
21. Эндемиялық аудандарда адамдардың ауруы мен туляремияның латенттік нысаны бар науқастарды ертерек анықтау мақсатында бес күннен астам уақытта қызбамен ауыратындардың, лимфадениттері, конъюктивиттері, этиологиясы белгісіз паротит пен ангинасы бар науқастардың қан сарысуын серологиялық зерттеу жүргізілуі тиіс.
22. Туляремиямен ауыратындар стационарлардың жұқпалы аурулар бөлімшелеріне жатқызылады. Ауыр емес, плюс 37,5 ^о С-дан аспайтын, шамалы білінген лимфадениті мен қызба әсері болған тері-бубонды және бубонды нысанды аурулар кезінде амбулаториялық жағдайда емдеуге болады.
23. Туляремияның ойық жара-бубонды, бубонды және ангина-бубонды нысандарында науқас арнайы емдеу курсы аяқталғаннан кейін, қанағаттанарлық жағдайы болғанда, ойық жаралары толық жазылғанда (ойық жара-бубонды нысаны кезінде), қызуы қалыпты болғанда бір апта ішінде стационардан шығарылады. Туляремияның абдоминальды нысанымен ауырғандар жағдайы қанағаттанарлық, дене қызуы тұрақты, асқазан-ішек жолдарының қызметі қалыпты болған кезде жеті тәулік ішінде стационардан шығарылады. Коньюктивті-бубонды немесе өкпе нысанды туляремиямен ауырған пациенттер кемінде жеті тәулік бойы жағдайлары қанағаттанарлық, дене қызуы тұрақты қалыпты болған кезде, окулистің консультациясынан кейін (коньюктивті-бубонды нысан) және кеуде клеткаларының рентгеноскопиясынан немесе ренгенографиясынан (өкпе нысаны кезінде) кейін стационардан шығарылады.
24. Стационардан шығарылғаннан кейін бір ай, ауыр және асқыну нысандарында - үш ай бойы ауырған адамды медициналық қадағалау жүзеге асырылуы тиіс.
25. Әрбір туляремиямен ауыру жағдайы эпизоотологиялық-эпидемиологиялық тексеруге жатады. Тексерудің нәтижесі "Ошақты эпизоотологиялық-эпидемиологиялық тексеру картасына" енгізіледі. Жұқпаның көзін анықтау мақсатында аумақты эпизоотологиялық тексеру жүргізілуі тиісті. Бұрқ етудің немесе ауру жағдайының типіне қарай, мыналарды бактериологиялық зерттеу жүргізілуі тиіс:
1) аурудың кәсіпшілік типінде - суды, өңделген теріні, ауланған жануарлардың өлігі;
2) трансмиссивті типінде - қансорғыш буынаяқтыларды;
3) ауылшаруашылық типінде - жұқтыру ықтимал шөпті, астықты және басқа да өнімдерді;
4) тұрмыстық типінде - тамақ өнімдерін, ауыз суын, үйде тіршілік ететін кеміргіштерді;
5) өндірістік типінде - шикізатты, малдан алынған кенелерді.
26. Жұқпа қоздырғыштарының көзін, қоздырғыштарды жұқтыру және тасымалдау факторларын залалсыздандыру жөніндегі іс-шаралар жұқпа қоздырғыштарын жұқтырушылар мен тасымалдаушыларды жою жөніндегі санитарлық-індетке қарсы (профилактикалық) іс-шаралардан тұруы тиіс.
27. Санитарлық-індетке қарсы іс-шаралар аурудың типіне қарай жүргізілуі тиіс:
1) туляремияның суда бұрқ етуі кезіне шаруашылық-ауызсуымен жабдықтау көздерін тексеру, тазалау және дезинфекциялау, шомылуға, ішуге арналған жұқпалы су айдындарын пайдалануға тыйым салынады, ішу үшін тек қайнаған су ғана пайдаланылады;
2) трансмиссивті бұрқ ету кезінде қолайсыз аумақтарға туляремияға қарсы егілмеген адамдардың баруына шек қойылады, жәндіктердің, соның ішінде кенелердің санын азайту жөніндегі іс-шаралар (дезинсекция), қорғаныш киімі мен рипеленттер пайдаланылады;
3) ауыл шаруашылығы жұмысымен байланысты бұрқ етулер кезінде дератизация, астық пен өңделмеген жемдерді залалсыздандыру, малдардағы иксодты кенелерді жою, ауылшаруашылық өнімдері мен шикізаттардың жұқтырылуының алдын алу;
4) тұрмыстық бұрқ етулер кезінде кеміргіштерді жою, аулаларды, көшелерді, алаңдарды қоқыстан, сабаннан, шаруашылық қалдықтардан тазалау. Тұрғын үйлер мен басқа да үй-жайларда дезинфекциялаушы құралдарды пайдалана отырып, кеміргіштердің пайда болмауы, сумен тазалау қамтамасыз етіледі;
5) өндірістік жұқтыру кезінде жұқтырылған шикізат пен өнімдерді термиялық өңдеу жолымен залалсыздандыру жүзеге асырылады, ет комбинаттарында союға келіп түскен малдардағы кенелер жойылады;
6) аң аулаған кезде қоянның, су тышқанының, көртышқанның және су егеуқұйрығының терісін сыпырғаннан және денесін бөлшектегеннен кейін адамның қолы дезинфекцияланады, сыпырылған терілер залалсыздандырылады.
28. Эпизоотиялық тексеру нәтижесінің негізінде дезинфекция, дератизация және дезинсекция жоспарланып жүргізілуі және онымен қатар жүргізілген іс-шаралардың тиімділігі бағалануы тиіс. Дезинфекциялық, дератизациялық және дезинсекциялық жұмыстар үшін Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат берілген құралдар пайдаланылады.
29. Туляремиямен ауырған адаммен байланыста болған кісілерге антибиотиктермен (доксициклин, тетрациклин, сифлокс, ципролет) алдын алу және медициналық бақылау жүргізілуі тиіс.
30. Далалық жағдайда кеміргіштердің көптеп жиналуының алдын алу үшін мынадай агротехникалық іс-шаралар жүргізілуі тиіс: терең қазу, огрехтарды жою, масақтары мен дәндерін сақтай отырып, астықты мұқият әрі уақтылы механикаландырылған жинау, томарлар мен түптерді жою.
31. Кеміргішердің санын азайтуға шөп пен сабанды теңдеп пресстеумен, шөп маясын және сабанды аммиакпен өңдеумен, жемдерді астықты жинағаннан кейін дереу кеміргіштер бара алмайтын сақтау орнына әкетумен қол жеткізу керек. Шөп маясын және сабанды жолдың немесе орманның шетіне жинауға болмайды.
32. Иксодты кенелердің санын азайту үшін: көктемде мал жаюдың мерзімін (кеш бастау) өзгертіп (кенелердің белсенді болу мерзімі аяқталғанда), табиғи шабындықтар алаңын азайтып (малды жасанды және жемшөп жайлауларына жаю), малды кене басудан (жоспарлы немесе шұғыл) өңдеу керек.
33. Жаппай кене басқан жағдайда малды арасына 7-10 күн салып (ересек кенелерді неғұрлым толық жою үшін) және 12-15 күннен кейін (өркен құрттары мен нимфаларына қарсы) өңдеу жүргізілуі тиіс. Малдағы кенені жою Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат берілген химиялық заттармен (дезинсектанттармен) жүргізіледі.
34. Туляремияға зерттеуді орындаушы зертханаларда, виварийлерде санитарлық-эпидемиологиялық талаптар қолданыстағы санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларға сәйкес сақталуы тиіс.

6. Туляремияға қарсы алдын ала егулерді
ұйымдастыру мен жүргізуге қойылатын талапар

35. Туляремияның иммундық алдын алу үшін мемлекеттік тіркеуден өткен тірі туляремия вакцинасы пайдаланылады. Вакциналау (ревакциналау) оны қолдану жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес жүзілуі тиіс.
36. Профилактикалық вакциналауды жүргізу қажеттігін туляремия бойынша көп жылғы талдаудың негізінде тиісті аумақтағы мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органы айқындайды. Вакциналауға жататын контингентті жоспарлау мен іріктеу табиғи ошақтардың індеттік белсенділік дәрежесі ескеріле отырып, сараланады, олар мынадай аймақтарға бөлінеді:
1) туляремия қоздырғышын тұрақты резервациялау аймағы - туляремия қоздырғыштарының және адамдардың ауыруының тұрақты айналымы үшін барлық табиғи жағдайлар сақталатын аудандардың (ауылдық учаскелердің) аумағы. Осы аумақта вакциналауға берілген нұсқаулыққа сәйкес күллі тұрғындарды жоспарлы вакциналау жүргізіледі;
2) жергілікті ошақтар аймағы - жергілікті, нақты шектелген туляремия ошақтары бар жекелеген аудандардың аумақтары. Ошақтар аумағында орналасқан елді мекендерде жоспарлы егулер жүргізіледі;
3) қауіпті аймақ - эпизоотологиялық жағынан жеткілікті зерделенбеген аудандардың аумақтары, алайда табиғи ошақтардың болу мүмкіндіктері кей жылдарда кеміргіштер мен кенелер санының жоғарылауына қатысты тиісті табиғи жағдайлардың болуымен түсіндіріледі. Жоспалы егулер жүргізілмейді;
4) шығару аймағы - аумақтық жағынан туляремия бойынша қолайсыз аудандармен қосылған аудандар. Кеміргіштер жаппай көбейген және әр түрлі эпизоотия пайда болған жылдары табиғи ошақтарда жұқпаның әкелінуі және эпизоотиялық процестің пайда болуы ықтимал. Жоспарлы егулер жүргізілмейді;
5) қолайлы аймақ - табиғи ошақтар жоқ аудандар. Жоспарлы егулер жүргізілмейді.
37. 7 жасқа дейінгі балалардан, 60 жастан асқан және егуге қарсы айғақтары бар адамдардан басқа, батпақ пен оның айналасы, бөктерлі-жылғалы, далалық типті белсенді табиғи ошақтары бар аумақтарда тұратын (немесе жұмыс істейтін) адамдар жоспарлы егуге жатады. Тоғай типті табиғи ошақтардың аумақтарында тұратын адамдардың арасында тек қауіп топтарында (аңшылар, балықшылар, олардың отбасы мүшелері, бақташылар, егіншілер, мелиораторлар), сондай-ақ уақытша жұмыс істеуге жіберілген адамдарға (геологтар, іздеушілер, ғылыми экспедиция мүшелері, ауылшаруашылық, құрылыс, іздестіру және өзге де жұмыстарға жіберілген адамдар, туристер мен студенттер) ғана вакциналау жүргізіледі.
38. Туляремияның белсенді ошақтарымен іргелес қалаларда, сондай-ақ туляремияның шамалы белсенді табиғи ошақтары бар аумақтарда жоспарлы егулер мынадай контингенттердің арасында жүргізілуі тиіс:
1) астық және көкөніс сақтау орындарының, қант және спирт зауыттарының, жемшөп цехтарының, мал және құс шаруашылығының, ауыл шаруашылығының жұмыскерлеріне;
2) астықпен, сабанмен, жемшөппен жұмыс істейтіндерге;
3) аңшылар мен олардың отбасы мүшелеріне, сондай-ақ кәсіпшілік мал терілерін қабылдаушы және дайындаушы адамдарға және терілерді бастапқы өңдеумен айналысатын тері цехтарының жұмыскерлеріне;
4) санитарлық-эпидемиологиялық қызмет органдары мен ұйымдарының, обаға қарсы күрес ұйымдарының туляремияның тірі өсінділерімен жұмыс істейтін, сүт қоректілер мен буынаяқтыларды жинау мен бактериологиялық зерттеуді жүзеге асыратын қызметкерлеріне, дератизациялық және дезинсекциялық жұмыстарды орындаушы жұмыскерлеріне (туляремияға қарсы иммунитеті болған адамдарға ғана жұмыс істеуге рұқсат беріледі);
5) өзен айналасында (шабындық, балық аулау, аң аулау орындарында) жұмыс істеу, су кеміргіштерінің, қояндардың, су тышқандарының, атжалманның, көртышқанның және басқа да кеміргіштердің терілерін дайындау үшін туляремия бойынша қолайсыз аудандарға (тек осы уақытта эпизоотия болған жерлерде ғана) баратын адамдарға;
6) олардың жұмыс орындарында эпизоотия анықталған кезде ирригациялық жүйе, гидростанция жұмыскерлеріне.
39. Халықты жоспарлы ревакциналау әрбір 5 жыл сайын жүргізілуі тиіс. Ревакциналау теріс серологиялық және аллергиялық айғақтар болғанда жүргізіледі.
40. Эпидемиологиялық айғақтар бойынша халықты вакциналау мынадай жағдайда жүргізілуі тиіс:
1) бұрын туляремия бойынша қолайлы деп есептелген аумақтарда орналасқан елді мекендегі адамдар ауырғанда (тіпті бірлі-жарым жағдай болғанда) немесе қандай да бір объектіде туляремияның тірі өсінділері бөлінгенде;
2) туляремияның белсенді табиғи ошақтарының аумақтарында орналасқан елді мекендерде туляремияға иммунитеттелмеген адамдардың 10%-ы және одан астамы анықталған кезде;
3) туляремияның белсенді табиғи ошақтарына іргелес қалаларда жұқтыру қаупі төнген контингентке: бау-бақша серіктестіктерінің, кооперативтердің мүшелеріне, су көлігінің иелері (және олардың отбасы мүшелеріне) мен жұмыскерлеріне.
41. Халықтың иммундық күйі кемінде 5 жылда бір рет теріге тулярин сынамасын жасау көмегімен немесе серологиялық әдіспен еңбекке қабілетті ересек тұрғындарды ішінара тексеру жолымен айқындалуы тиісті. Нақты әкімшілік ауданда тексерілетін адамдардың жалпы саны олардың кемінде 1 пайызын (бұдан әрі - %) (немесе жекелеген елді мекенде кемінде 10%) құрауға тиіс.
42. Санитарлық-ағарту жұмысын медицина қызметкері жүзеге асыруы тиіс. Санитарлық-ағарту жұмысын жүргізу үшін бұқаралық ақпарат құралдары (жергілікті баспа беттері, радио, теледидар, дәрістер, сұхбаттасулар), көрнекті насихаттау құралдары пайдаланылады.
43. Туляремияны жұқтыру қаупі барынша төнген контингент - фермалардың, қант зауыттарының, ет комбинаттарының, балық аулау және аңшылық шаруашылықтарының жұмыскерлерімен арнайы түсіндіру жұмыстары жүргізілуге тиіс.