Об утверждении Инструкции о требованиях к программно-техническим средствам, необходимым для осуществления деятельности на рынке ценных бумаг

Постановление Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций от 19 апреля 2005 года № 132. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 24 мая 2005 года № 3649. Утратило силу постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 28 апреля 2012 года № 165

Сноска. Утратило силу постановлением Правления Национального Банка РК от 28.04.2012 № 165 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с пунктом 4 статьи 45 , подпунктом 2) пункта 1 статьи 48 Закона Республики Казахстан "О рынке ценных бумаг" и подпунктом 10) статьи 12 Закона Республики Казахстан "О государственном регулировании и надзоре финансового рынка и финансовых организаций", Правление Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций (далее - Агентство) ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию о требованиях к программно-техническим средствам, необходимым для осуществления деятельности на рынке ценных бумаг.

2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении четырнадцати дней со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции.

3. Департаменту надзора за субъектами рынка ценных бумаг и накопительными пенсионными фондами (Токобаев Н.Т.):
1) совместно с Юридическим департаментом (Байсынов М.Б.) принять меры к государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан настоящего постановления;
2) в десятидневный срок со дня принятия настоящего постановления довести его до сведения заинтересованных подразделений Агентства, Объединения юридических лиц "Ассоциация финансистов Казахстана", Объединения юридических лиц "Ассоциация управляющих активами", Объединения юридических лиц "Казахстанская ассоциация реестродержателей".

4. Профессиональным участникам рынка ценных бумаг в срок до 1 января 2006 года привести свое программно-техническое обеспечение в соответствии с настоящим постановлением.

5. Отделу международных отношений и связей с общественностью
(Пернебаев Т.Ш.) принять меры к публикации настоящего постановления
в средствах массовой информации Республики Казахстан.

6. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя Председателя Агентства Бахмутову Е.Л.

Председатель

Утверждена
постановлением Правления Агентства
Республики Казахстан по регулированию и
надзору финансового рынка и
финансовых организаций
от 19 апреля 2005 года N 132

Инструкция о требованиях к программно-техническим
средствам, необходимым для осуществления деятельности
на рынке ценных бумаг

Глава 1. Общие положения

Настоящая Инструкция определяет требования к программно-техническим средствам (далее - программное обеспечение) и организации безопасной работы, обеспечивающей сохранность и защиту информации от несанкционированного доступа к данным, хранящимся у профессиональных участников рынка ценных бумаг.

Глава 2. Требования к программному обеспечению

1. Программное обеспечение должно обеспечивать:

1) надежное хранение информации, защиту от несанкционированного доступа, целостность баз данных и полную сохранность информации в электронных архивах и базах данных при:
полном или частичном отключении электропитания на любом участке программного обеспечения в любое время;
аварии сетей, телекоммуникаций, разрыве установленных физических и виртуальных соединений на любом этапе выполнения операции обмена данными;
полном или частичном отказе любых вычислительных средств программного обеспечения в процессе выполнения любой функции программного обеспечения;
попытке несанкционированного доступа к информации программного обеспечения;
2) многоуровневый доступ к входным данным, функциям, операциям, отчетам, реализованным в программном обеспечении. Программное обеспечение должно предусматривать, как минимум, два уровня доступа: администратор и пользователь;
3) контроль полноты вводимых данных (в случае выполнения функций или операции без полного заполнения всех полей программа должна выдавать соответствующее уведомление);
4) поиск информации по индивидуальному запросу и по любым критериям с сохранением запроса, а также сортировку информации по любым параметрам и возможность просмотра информации за предыдущие даты;
5) обработку и хранение информации по датам без сокращений;
6) автоматизированное формирование форм отчетов, установленных уполномоченным органом по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций (далее – уполномоченный орган), а также уведомлений, справок, выписок с лицевого счета, отчетов о проведенных операциях и документов, подтверждающих осуществление информационных операций;
7) ведение и автоматизированное формирование журналов системы внутреннего учета профессиональных участников рынка ценных бумаг, предусмотренных законодательством Республики Казахстан и их внутренними документами. Должна быть предусмотрена возможность формирования журнала как полностью, так и частично (на указанный диапазон дат, определенную дату, для конкретного зарегистрированного лица, для конкретного статуса входящего документа);
8) возможность архивации (восстановление данных из архива);
9) возможность вывода выходных документов на экран, принтер или в файл;
10) применение системы двукратного ввода приказов разными пользователями («первый ввод» и «второй ввод») в целях исключения ошибок при вводе данной информации. При введении информации пользователи «второго ввода» не имеют доступа к информации, введенной пользователями «первого ввода». В случае несоответствия данных «второго ввода» данным «первого ввода» программа должна выдавать соответствующее уведомление;
11) обеспечение обмена электронными документами;
12) возможность бесперебойного и непрерывного осуществления работы в случае сбоев в программном обеспечении посредством наличия резервной копии программного обеспечения с последующей возможностью восстановления данных из резервной копии.
Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п. 2).

2. Для организаций, обладающих лицензией на осуществление брокерской и дилерской деятельности с правом ведения счетов клиентов в качестве номинального держателя, деятельности по ведению системы реестров держателей ценных бумаг, кастодиальной деятельности, программное обеспечение в дополнение к требованиям, предусмотренным пунктом 1 настоящей Инструкции, должно обеспечивать:
1) исключен - постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).
2) проведение следующих операций:
открытие лицевого счета;
изменение сведений о зарегистрированном лице;
аннулирование выпуска эмиссионных ценных бумаг;
списание (зачисление) ценных бумаг со (на) счетов (счета) держателей ценных бумаг;
внесение записей об увеличении количества акций на лицевом счете (субсчете) держателя ценных бумаг в связи с увеличением количества размещенных акций без увеличения размера уставного капитала (дробление акций);
обременение ценных бумаг и снятие обременения;
блокирование ценных бумаг и снятие блокирования ценных бумаг;
внесение записей о доверительном управляющем и удаление записи о доверительном управляющем;
закрытие лицевого счета;
выдача выписки с лицевого счета;
выдача отчета о проведенных операциях;
подготовка и выдача других отчетов по запросам держателей ценных бумаг, центрального депозитария, эмитентов и уполномоченного органа;
3) при изменении фамилии, имени, отчества или полного наименования зарегистрированного лица сохранность изменяемых данных и поиск зарегистрированного лица по прежним данным;
4) сохранность информации по всем операциям, проведенным по лицевому счету за весь период;
5) взаимодействие с программным обеспечением центрального депозитария в процессе регистрации сделок с эмиссионными ценными бумагами.
Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).

2-1. Программное обеспечение организаций, обладающих лицензиями на осуществление брокерской и дилерской деятельности с правом ведения счетов клиентов в качестве номинального держателя, кастодиальной деятельности, в дополнение к требованиям, предусмотренным пунктами 1 и 2 настоящей Инструкции, должно обеспечивать возможность учета активов клиентов, переданных в номинальное держание и (или) на кастодиальное обслуживание, ведение персонального учета активов клиента, всех операций по его счету, возможность анализа истории операций по лицевому счету.
Сноска. Глава 2 дополнена пунктом 2-1 в соответствии с постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п. 2).
2-2. Программное обеспечение организаций, обладающих лицензией на осуществление деятельности по ведению системы реестров держателей ценных бумаг, в дополнение к требованиям, предусмотренным пунктами 1 и 2 настоящей Инструкции, должно обеспечивать возможность формирования отчета клиенту об исполнении его приказа только после получения подтверждения центрального депозитария об отражении сделки в единой системе лицевых счетов и внесения информации о данном подтверждении в систему реестров держателей ценных бумаг.
Сноска. Глава 2 дополнена пунктом 2-2 в соответствии с постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин. рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (вводится в действие с 01.01.2010).
2-3. Типовые формы электронных документов, которыми обмениваются организации, обладающие лицензиями на осуществление брокерской и дилерской деятельности с правом ведения счетов клиентов в качестве номинального держателя, деятельности по ведению системы реестров держателей ценных бумаг, кастодиальной деятельности, определяются сводом правил центрального депозитария.
Сноска. Глава 2 дополнена пунктом 2-3 в соответствии с постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).
2-4. Программное обеспечение для фондовой биржи в дополнение к требованиям, предусмотренным пунктом 1 настоящей Инструкции, обеспечивает:
1) идентификацию физических лиц, уполномоченных на заключение сделок от имени члена фондовой биржи и выполнение действий от имени члена фондовой биржи с использованием торговой системы данной фондовой биржи (трейдер), при каждом использовании торговой системы фондовой биржи;
2) ограничение возможности заключения сделок с использованием торговой системы фондовой биржи лицами, не обладающими таким правом в соответствии с внутренними документами фондовой биржи;
3) мониторинг параметров сделок, заключаемых в торговой системе фондовой биржи, на предмет выявления сделок с ценными бумагами, соответствующих условиям, определенным пунктами 5 и 6 статьи 56 Закона Республики Казахстан от 2 июля 2003 года "О рынке ценных бумаг", а также случаям, установленным главой 9 Правил осуществления деятельности организаторов торгов с ценными бумагами и иными финансовыми инструментами, утвержденных постановлением Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций от 29 октября 2008 года № 170, (зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 5406).
Сноска. Инструкция дополнена пунктом 2-4 в соответствии с постановлением Правления АФН РК от 04.10.2010 № 152 (вводится в действие по истечении четырнадцати календарных дней со дня его гос. регистрации в МЮ РК).
2-5. Программное обеспечение для центрального депозитария в дополнение к требованиям, предусмотренным пунктом 1, подпунктами 2), 3), и 4) пункта 2 и пунктом 2-1 настоящей Инструкции, обеспечивает:
1) проверку, до совершения операции по лицевому счету депонента или субсчету, открытому в рамках данного лицевого счета:
возможности совершения такой операции с учетом требований законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг и свода правил центрального депозитария;
реквизитов документов, на основании которых совершается операция по лицевому счету депонента или субсчету, открытому в рамках данного лицевого счета, на предмет наличия и соответствия требованиям свода правил центрального депозитария;
полномочий лиц, передающих документы, на основании которых совершается операция по лицевому счету депонента или субсчету, открытому в рамках данного лицевого счета, совершать данные действия;
2) отказ в совершении операции по лицевому счету депонента или субсчету, открытому в рамках данного лицевого счета, если по итогам проверки, произведенной в соответствии с подпунктом 1) настоящего пункта:
установлено несоответствие предполагаемой к совершению операции требованиям законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг и свода правил центрального депозитария;
установлено отсутствие или несоответствие реквизитов в документах, на основании которых совершается операция по лицевому счету депонента или субсчету, открытому в рамках данного лицевого счета, требованиям свода правил центрального депозитария;
неподтверждены полномочия лиц, передающих документы, на основании которых совершается операция по лицевому счету депонента или субсчету, открытому в рамках данного лицевого счета, совершать данные действия;
3) ограничение возможности для проведения операций по лицевым счетам депонентов и субсчетам, открытым в рамках данных лицевых счетов, после закрытия операционного дня, если следующий операционный день не открыт;
4) фиксацию ошибок и несоответствий, выявленных в процессе функционирования программного обеспечения, в журнале несоответствий с указанием мероприятий, предпринятых в целях их устранения и обеспечения дальнейшего функционирования программного обеспечения;
5) взаимодействие с программным обеспечением клиентов центрального депозитария.
Сноска. Инструкция дополнена пунктом 2-5 в соответствии с постановлением Правления АФН РК от 04.10.2010 № 152 (вводится в действие по истечении четырнадцати календарных дней со дня его гос. регистрации в МЮ РК).

3. Сохранность информации должна обеспечиваться путем ежедневного автоматического сохранения резервной копии базы данных и системного журнала транзакций на дополнительном сервере.
Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).

4. Для каждого пользователя программного обеспечения предусматривается вход по индивидуальному паролю. Для уровня доступа "администратор" предусматривается возможность изменения паролей. В программном обеспечении отсутствует возможность доступа к входным данным, функциям, операциям, отчетам без ввода соответствующего пароля, который меняется не реже, чем раз в тридцать дней.
В случае неправильного ввода пароля более трех раз подряд, учетная запись оператора блокируется. Последующая разблокировка производится администратором на основании заявки оператора.
При смене пароля информационная система отслеживает использование предыдущих паролей (глубина запоминания предыдущих паролей не менее трех).
Программным обеспечением предусматривается сохранение сведений относительно времени совершения операции или внесения изменений в базу данных и идентификации пользователя, осуществившего данную операцию или запись.
Сноска. Пункт 4 в редакции постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).

5. Защита информации должна обеспечиваться следующими основными функциями уровня доступа "администратор":
1) определение групп пользователей, разделение их на категории по выполняемым функциям и установление им уровней доступа к информации, смена паролей;
2) блокирование доступа пользователей к данным и функциям программного обеспечения;
3) настройка параметров функционирования программного обеспечения;
4) просмотр подключенных к базе данных программного обеспечения пользователей;
5) открытие/закрытие операционного дня;
6) отключение пользователей от базы данных программного обеспечения в случае необходимости;
7) смена рабочей даты;
8) создание архивных и резервных копий на съемных носителях данных долговременного хранения.

6. Основными функциями уровня доступа "пользователь" являются:
1) смена пользователем собственного пароля;
2) периодическое обновление справочной информации в базе данных программного обеспечения;
3) ввод данных в программное обеспечение;
4) проведение в программном обеспечении определенных операций с ценными бумагами;
5) формирование отчетных/выходных форм;
6) сохранение необходимой информации;
7) печать отчетов и выходных документов.

7. В зависимости от специфики деятельности профессиональных участников рынка ценных бумаг для уровня доступа "администратор" и "пользователь" могут быть предусмотрены дополнительные функции.

8. В программном обеспечении (независимо от уровня доступа) не допускается:
1) содержание средств, позволяющих исполнить определенные функции и операции с нарушением установленного порядка их выполнения;
2) иметь функции, позволяющие напрямую вносить изменения в данные сформированных выходных документов;
3) изменение/удаление данных о проведенных операциях и о состоянии лицевых счетов, за исключением специально предназначенных для этого операций (функций);
4) автоматическое завершение операций, прерванных в результате отключения электропитания, аварии сетей, телекоммуникаций, разрыва соединений, попытки несанкционированного доступа.
Сноска. Пункт 8 с изменениями, внесенными постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).

9. При выполнении операций программное обеспечение должно выдавать уведомление, при наступлении следующих условий:
1) количество ценных бумаг (денег), подлежащих списанию с лицевого счета, превышает количество ценных бумаг (денег) на счету;
2) ценные бумаги, подлежащие списанию, обременены или блокированы. Уведомление должно содержать ссылку на лицевой счет и раздел залогодержателя;
3) списываемые ценные бумаги, учитываемые на лицевом счету, находятся в общей собственности нескольких лиц;
4) лицевой счет, с которого списываются ценные бумаги, блокирован.
Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).

10. При исправлении ошибки, в поле "комментарий" ошибочной записи регистрационного журнала записывается текст "ошибка" (в случае, если возможно исправление записи об ошибочной операции) и указывается номер записи регистрационного журнала об операции, предназначенной для исправления ошибки.
11. В программном обеспечении могут быть предусмотрены дополнительные данные, функции и отчеты. Выполнение дополнительных функций не должно приводить к нарушению законодательства Республики Казахстан.
12. исключен - постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций от 27 октября 2006 года N 228 (вводится в действие по истечении 14 дней со дня гос. регистрации)

13. На рабочем месте пользователя в обязательном порядке должно быть установлено антивирусное программное обеспечение с регулярно обновляемой антивирусной базой.
14. На персональном компьютере пользователя, используемом для проведения операций, запрещается установка программных средств, не предназначенных для решения задач по подготовке, обработке, передаче или ведению электронных документов.
15. Одному системному имени пользователя, по которому идентифицируется пользователь при входе в программную среду, должно соответствовать одно физическое лицо.
16. Системный блок персонального компьютера пользователя должен быть опечатан или опломбирован ответственным лицом профессионального участника рынка ценных бумаг. В случае необходимости, допуск к системному блоку осуществляется в присутствии ответственного лица. По окончании работ системный блок опечатывается либо пломбируется ответственным лицом.
17. Порядок доступа к ресурсам (дисковое пространство, директории, сетевые ресурсы, базы данных и другие), выделенным для накопления в них информации для передачи в информационную среду с использованием системы защиты, получения информации из информационной среды, хранения, архивирования либо другой обработки информации, должен исключать возможность несанкционированного доступа к этим ресурсам.
17-1. В целях обеспечения бесперебойности и непрерывности функционирования программного обеспечения предусматривается наличие не менее двух источников бесперебойного электрического питания, один из которых используется в качестве основного, а остальные – в качестве резервных, либо единственный источник бесперебойного электрического питания, с наличием резервного генератора, готовым к немедленной активации.
Сноска. Глава 2 дополнена пунктом 17-1 в соответствии с постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).
17-2. Серверное и клиентское аппаратное обеспечение для осуществления деятельности по ведению систем реестров держателей ценных бумаг имеет в своем составе резервное оборудование, готовое к немедленной активизации в случае повреждения, уничтожения или невозможности использования основного оборудования. При этом помещение с серверным оборудованием оснащается системой контроля доступа.
Сноска. Глава 2 дополнена пунктом 17-2 в соответствии с постановлением Правления Агентства РК по регулированию и надзору фин.рынка и фин. организаций от 26.01.2009 № 9 (порядок введения в действие см. п.2 ).

Глава 3. Заключительные положения

18. Вопросы, не урегулированные настоящей Инструкцией подлежат разрешению в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға қажетті бағдарламалық-техникалық құралдарға қойылатын талаптар туралы нұсқаулықты бекіту жөнінде

Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөніндегі агенттігі басқармасының 2005 жылғы 19 сәуірдегі N 132 Қаулысы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2005 жылғы 24 мамырда тіркелді. Тіркеу N 3649. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2012 жылғы 28 сәуірдегі № 165 Қаулысымен.

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2012.04.28 № 165 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

"Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 45-бабының 4-тармағына, 48-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына және "Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттiк реттеу және қадағалау туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 12-бабының 10) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігінің (бұдан әрі - Агенттік) Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға қажетті бағдарламалық-техникалық құралдарға қойылатын талаптар туралы нұсқаулық бекітілсін.
2. Осы қаулы Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелген күннен бастап он төрт күн өткеннен кейін қолданысқа енеді.
3. Бағалы қағаздар рыногының субъектілерін және жинақтаушы зейнетақы қорларын қадағалау департаменті (Тоқобаев Н.Т.):
1) Заң департаментімен (Байсынов М.Б.) бірлесіп осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткізу шараларын қолға алсын;
2) осы қаулы қабылданған күннен бастап он күндік мерзімде оны Агенттіктің мүдделі бөлімшелеріне, "Қазақстан қаржыгерлерінің қауымдастығы" Заңды тұлғалар бірлестігіне, "Активтерді басқарушылар қауымдастығы" Заңды тұлғалар бірлестігіне, "Қазақстан тізілім ұстаушыларының қауымдастығы" Заңды тұлғалар бірлестігіне жіберсін.
4. Бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушылары 2006 жылғы 1 қаңтарға дейінгі мерзімде өздерінің бағдарламалық техникалық қамтамасыз етуін осы қаулыға сәйкес келтірсін.
5. Халықаралық қатынастар және жұртшылықпен байланыс бөлімі (Пернебаев Т.Ш.) осы қаулыны Қазақстан Республикасының бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау шараларын қолға алсын.
6. Осы қаулының орындалуын бақылау Агенттік Төрағасының орынбасары Е.Л.Бахмутоваға жүктелсін.

Төраға

Қазақстан Республикасы
Қаржы нарығын және қаржы
ұйымдарын реттеу мен қадағалау
агенттігі Басқармасының 2005 жылғы
19 сәуірдегі N 132 қаулысымен
бекітілген

Бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға
қажетті бағдарламалық-техникалық құралдарға қойылатын
талаптар туралы нұсқаулық

1-тарау. Негізгі ережелер

Осы Нұсқаулық бағдарламалық-техникалық құралдарға (бұдан әрі - бағдарламалық қамтамасыз ету) қойылатын талаптарды және бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушыларында сақталған деректерге санкцияланбаған қол жеткізуден ақпаратты сақтау мен қорғауды қамтамасыз ететін қауіпсіз жұмысты ұйымдастыруды айқындайды.

2-тарау. Бағдарламалық қамтамасыз етуге
қойылатын талаптар

1. Бағдарламалық қамтамасыз ету:
1) ақпараттың сенімді сақталуын, санкцияланбаған қол жеткізуден қорғауды, деректер базасының тұтастығын және электронды мұрағаттар мен деректер базасындағы ақпараттың:
кез келген уақытта бағдарламалық қамтамасыз етудің кез келген теліміндегі электр қорек көзін толық немесе ішінара ажыратқанда;
желілер апатында, телекоммуникацияларда, деректер алмасу операцияларын орындаудың кез келген кезеңіндегі табиғи және виртуальды қосылыстар белгілеген ажырауда;
бағдарламалық қамтамасыз етудің кез келген функциясын орындау барысында бағдарламалық қамтамасыз етудің кез келген есептеу құралдары толық немесе ішінара бас тартқанда;
бағдарламалық қамтамасыз етудің ақпаратына санкцияланбаған қол жеткізуге тырысқанда толық сақталуын;
2) Бағдарламалық қамтамасыз етуде іске асырылған кіру деректеріне, функцияларға, операцияларға, есептерге көп деңгейлі қол жеткізуді қамтамасыз етуге тиіс. Бағдарламалық қамтамасыз ету ең кем дегенде қол жеткізудің екі деңгейін көздеуі тиіс: басқарушы және пайдаланушы;
3) енгізілген деректердің толықтығын бақылауды (барлық ашық жиектерді толығымен толтырмай функцияларды немесе операцияларды орындаған жағдайда бағдарлама сәйкес хабарламаны беруге тиіс);
4) жеке сұрату бойынша және кез келген критерийлер бойынша
ақпарат іздеуді, сондай-ақ кез келген өлшемдер бойынша ақпарат
іріктеу мен алдында болып өткен күндердегі ақпаратты қарау
мүмкіндігін;
5) қысқартылмаған күндер бойынша ақпарат өңдеу мен сақтауды;
6) қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөніндегі уәкілетті орган (бұдан әрі - уәкілетті орган) белгілеген есептердің, сондай-ақ хабарламалардың, анықтамалардың, жеке шоттардан үзінді көшірмелердің, өткізілген операциялар туралы есептердің және ақпараттық операциялар жүзеге асырылғанын растайтын басқа құжаттардың нысандарын автоматты қалыптастыруды;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында және олардың ішкі құжаттарында көзделген бағалы қағаздар нарығы кәсіби қатысушыларының ішкі есепке алу жүйесінің журналдарын жүргізуді және автоматты қалыптастыруды қамтамасыз етуге тиіс. Журналды қалыптастырудың толық, сондай-ақ ішінара (күндердің аталған диапазонына, белгілі күніне, нақты тіркелген тұлғаға, келіп түсетін құжаттың нақты мәртебесіне) мүмкіндігі көзделуі тиіс;
8) мұрағаттау мүмкіндігін (мұрағаттың деректерін қалпына келтіру);
9) келіп түсетін құжаттарды экранға, принтерге немесе файлға шығару мүмкіндігін;
10) осы ақпаратты енгізуде қателерді болдырмау мақсатында түрлі пайдаланушылардың бұйрықтарын екі реттік енгізу жүйесін ("бірінші енгізу" және "екінші енгізу") қолдануды қамтамасыз ету. Ақпаратты енгізуде "екінші енгізудің" пайдаланушыларында "бірінші енгізудің" пайдаланушылары енгізген ақпаратқа қол жетімділіктері жоқ. "Екінші енгізудің" деректері "бірінші енгізудің" деректеріне сәйкес келмеген жағдайда, бағдарлама тиісті хабарламаны беруге тиіс;
11) электрондық құжаттармен алмасуды қамтамасыз ету;
12) бағдарламалық қамтамасыз етудегі іркілістер жағдайында резервтік көшірмеден ақпаратты бұдан кейін қалпына келтіру мүмкіндігімен бағдарламалық қамтамасыз етудің резервтік көшірмесі бар болуы арқылы жұмысты іркіліссіз және үзіліссіз жүзеге асыру мүмкіндігін қамтамасыз ету.
Ескерту. 1-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

2. Номиналды ұстаушы ретінде клиенттердің шоттарын жүргізу құқығымен брокерлік және дилерлік қызметті, бағалы қағаздар ұстаушылардың тізілім жүйесін жүргізу жөніндегі қызметті, кастодиандық қызметті жүзеге асыруға лицензиялары бар ұйымдар үшін осы Нұсқаулықтың 1-тармағында көзделген талаптарға берілген толықтырудағы бағдарламалық қамтамасыз ету:
1) (Алынып тасталды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен).
2) мынадай операцияларды:
жеке шотты ашуды;
тіркелген тұлға туралы мәліметтердің өзгеруін;
эмиссиялық бағалы қағаздардың шығарылымын жоюды;
бағалы қағаздар ұстаушылардың шоттарынан (шоттарына) бағалы қағаздарды есептен шығаруды (есепке алуды);
жарғылық капиталдың мөлшерін өсірмей, орналастырылған акциялардың саны өсуіне байланысты бағалы қағаздарды ұстаушылардың жеке шоттарында (қосалқы шотта) акциялардың саны ұлғайғаны (акцияларды бөлшектеу) жөніндегі жазбаны енгізуді;
бағалы қағаздардың ауыртпалығы және ауыртпалықты алып тастауды;
бағалы қағаздарды оқшаулау және бағалы қағаздарды оқшаулауды алып тастауды;
сенімгерлік басқарушы туралы жазбаны енгізуді және сенімгерлік басқарушы туралы жазбаны жоюды;
жеке шотты жабуды;
жеке шоттан көшірмені беруді;
жүргізілген операциялар туралы есепті беруді;
бағалы қағаздарды ұстаушылардың, орталық депозитарийдің, эмитенттердің және уәкілетті органның сұратуы бойынша басқа есептерді дайындауды және беруді;
3) тіркелген тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты немесе толық атауы өзгерген кезде өзгерген деректердің сақталуын және бұрынғы деректер бойынша тіркелген тұлғаны іздеуді;
4) барлық кезеңдегі жеке шот бойынша жүргізілген барлық операциялар бойынша ақпараттың сақталуын;
5) эмиссиялық бағалы қағаздармен мәмілелерді тіркеу процесінде орталық депозитарийдің бағдарламалық қамтамасыз етуімен өзара әрекеттесуді қамтамасыз етуге тиіс.
Ескерту. 2-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

2-1. Номиналды ұстаушы ретінде бағалы қағаздар нарығында клиенттердің шоттарын жүргізу құқығымен брокерлік және дилерлік қызметті, кастодиандық қызметті жүзеге асыруға лицензиялары бар ұйымдардың бағдарламалық қамтамасыз етуі осы Нұсқаулықтың 1 және 2-тармақтарында көзделген талаптарға қосымша, клиенттердің номиналды ұстауға және (немесе) кастодиандық қамтамасыз етуге берілген активтерін есепке алу мүмкіндігін, клиент активтерін жеке есепке алуды, оны есептеу бойынша барлық операцияларды жүргізуді, жеке шот бойынша операциялардың тарихын талдау мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс.
Ескерту. 2-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

2-2. Бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілім жүйесін жүргізу бойынша қызметті жүзеге асыруға лицензиялары бар ұйымдардың бағдарламалық қамтамасыз етуі осы Нұсқаулықтың 1 және 2-тармақтарында көзделген талаптарға қосымша, клиентке оның бұйрығын орындау жөніндегі есепті жеке шоттардың бірыңғай жүйесінде мәмілелер көрсетілгені туралы орталық депозитарийдің растауын алғаннан кейін және осы растау туралы ақпаратты бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілім жүйесіне енгізгеннен кейін ғана қалыптастыру мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс.
Ескерту. 2-2-тармақпен толықтырылды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009.01.26. N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

2-3. Номиналды ұстаушы ретінде бағалы қағаздар нарығында клиенттердің шоттарын жүргізу құқығымен брокерлік және дилерлік қызметті, бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілім жүйесін жүргізу бойынша қызметті, кастодиандық қызметті жүзеге асыруға лицензиялары бар ұйымдар алмасатын электрондық құжаттардың типтік нысандары орталық депозитарийдің ереже жиынтығында айқындалады.
Ескерту. 2-3-тармақпен толықтырылды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.
2-4. Қор биржасы үшін бағдарламалық қамтамасыз етуi осы Нұсқаулықтың 1-тармағында көзделген талаптарға қосымша:
1) қор биржасының сауда жүйесін әрбір пайдаланған кезде осы қор биржасының сауда жүйесiн пайдалану арқылы қор биржасының мүшесi атынан мәмiле жасауға және iс-әрекеттердi жасауға уәкiлеттi жеке тұлғаларды (трейдер) сәйкестендіруді;
2) қор биржасының ішкі құжаттарына сәйкес құқығы жоқ тұлғалардың қор биржасының сауда жүйесін пайдалана отырып мәмілелер жасау мүмкіндігін шектеуді;
3) «Бағалы қағаздар рыногы туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 2 шілдедегі Заңының 56-бабының 5 және 6-тармақтарында белгіленген талаптарға, сондай-ақ Агенттік Басқармасының 2008 жылғы 29 қазандағы № 170 қаулысымен (Нормативтiк құқықтық актiлердi мемлекеттiк тiркеу тiзiлiмiнде № 5406 тіркелген) бекітілген Бағалы қағаздармен және басқа қаржы құралдармен сауда-саттықты ұйымдастырушылардың қызметiн жүзеге асыру ережесiнің 9-тарауына сәйкес бағалы қағаздармен жасалған мәмiлелердi анықтау тұрғысынан қор биржасының сауда жүйесінде жасалатын мәмілелер параметрлеріне мониторинг жүргізуді қамтамасыз етуі тиіс.
Ескерту. 2-4-тармақпен толықтырылды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2010.10.04 N 152 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен
2-5. Орталық депозитарий үшін бағдарламалық қамтамасыз етуi осы Нұсқаулықтың 1-тармақтың 2), 3) және 4) тармақшасында, 2-тармағында және 2-1-тармағында көзделген талаптарға қосымша:
1) Депоненттің жеке шоты немесе осы жеке шоты аясында ашылған қосалқы шоты бойынша операцияларды жасағанға дейін:
бағалы қағаздар рыногы туралы Қазақстан Республикасының заңнамасының талаптарын және орталық депозитарийдің ережелер жиынтығын ескере отырып осындай операцияларды жасау мүмкіндігін;
орталық депозитарийдің ережелер жиынтығының талаптарына сәйкес тұрғысынан депоненттің жеке шоты немесе осы жеке шоты аясында ашылған қосалқы шоты бойынша операциялар жасалатын негізінде құжаттардың деректемелерін;
депоненттің жеке шоты немесе осы жеке шоты аясында ашылған қосалқы шоты бойынша жасалатын операциялар негізінде құжаттарды беретін тұлғалардың осы іс-әрекеттерді жасауға өкілеттігін тексеруді;
2) егер осы тармақтың 1) тармақшасына сәйкес жасалған тексерулердің нәтижесі бойынша:
операцияларды жасауға Бағалы қағаздар рыногы туралы Қазақстан Республикасының заңнамасының талаптарына және орталық депозитарийдің ережелер жиынтығына болжанған сәйкессіздіктер анықталса;
орталық депозитарийдің ережелер жиынтығында көзделген депоненттің жеке шоты немесе осы жеке шоты аясында ашылған қосалқы шоты бойынша жасалатын операциялар негізінде құжаттарында деректемелердің болмауы анықталса;
депоненттің жеке шоты немесе осы жеке шоты аясында ашылған қосалқы шоты бойынша жасалатын операциялар негізінде құжаттарды беретін тұлғалардың осы іс-әрекеттерді жасауға өкілеттігі расталмаса депоненттің жеке шоты немесе осы жеке шоты аясында ашылған қосалқы шоты бойынша операцияларды жасаудан бас тартуды;
3) егер келесі операциялық күні ашылмаса операциялық күн жабылғаннан кейін депоненттің жеке шоты немесе осы жеке шоты аясында ашылған қосалқы шоты бойынша операциялар жүргізу үшін мүмкіндігін шектеуді;
4) бағдарламалық қамтамасыз етудің жұмыс істеу барысында анықталған қателер мен сәйкессіздіктерді оларды жою және бағдарламалық қамтамасыз етудің одан әрі жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында қабылданған іс-шараларды көрсете отырып, сәйкессіздіктер журналында белгілеуді;
5) орталық депозитарий клиенттерінің бағдарламалық қамтамасыз етуімен өзара іс-әрекетін қамтамасыз етуі тиіс.
Ескерту. 2-5-тармақпен толықтырылды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2010.10.04 N 152 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен

3. Ақпараттың сақталуы деректер базасы резервтік көшірмесінің және қосымша сервердегі транзакцияның жүйелі журналын күн сайынғы автоматты сақтау жолымен қамтамасыз етілуі тиіс.
Ескерту. 3-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

4. Бағдарламалық қамтамасыз етудің әр пайдаланушысы үшін жеке пароль бойынша кіру көзделеді. "Администратор" қол жетімділік деңгейі үшін парольдарды өзгерту мүмкіндігі көзделеді. Бағдарламалық қамтамасыз етуде отыз күнде бір реттен жиі емес өзгерілетін тиісті парольды енгізусіз кіргізілетін деректерге, функцияларға, операцияларға, есептерге қол жетімділік мүмкіндігі жоқ.
Парольді қатарынан үш реттен астам қате енгізген жағдайда, оператордың есептік жазбасы жабылып тасталады. Администратор қайтадан ашуды оператордың өтінімі негізінде жүргізеді.
Парольді өзгерткенде, ақпараттық жүйе бұрынғы парольдарды қолдануды бақылайды (бұрынғы парольдарды есте сақтау тереңділігі үштен кем емес).
Бағдарламалық қамтамасыз етуде операцияны жасау немесе деректер базасына өзгерістер енгізу және осы операцияны немесе жазбаны жүзеге асырған пайдаланушыны сәйкестендіру уақытына қатысты мәліметтерді сақтау көзделеді.
Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

5. Ақпаратты қорғау "басқарушы" қол жеткізу деңгейінің мынадай негізгі функцияларымен қамтамасыз етілуі тиіс:
1) пайдаланушылар тобын айқындау, орындайтын функциялары бойынша оларды санаттарға бөлу және ақпаратқа қол жеткізу деңгейін олардың белгілеуі, парольдерді ауыстыру;
2) бағдарламалық қамтамасыз етудің деректері мен функцияларына пайдаланушылардың қол жеткізуін оқшаулау;
3) бағдарламалық қамтамасыз етудің қызмет ету өлшемдерін бейімдеу;
4) бағдарламалық қамтамасыз етудің деректер базасына қосылған пайдаланушыларды қарау;
5) операция күнін ашу/жабу;
6) қажет болған жағдайда бағдарламалық қамтамасыз етудің деректер базасынан пайдаланушыларды ажырату;
7) жұмыс күнін ауыстыру;
8) ұзақ мерзімде сақталатын деректердің тасымалдаушыларындағы мұрағаттық және резервтік көшірмелерді жасау.

6. "Пайдаланушы" қол жеткізу деңгейінің негізгі функциялары:
1) пайдаланушының меншікті паролін ауыстыруы;
2) бағдарламалық қамтамасыз етудің деректер базасындағы анықтамалық ақпаратты мерзімді жаңарту;
3) бағдарламалық қамтамасыз етуге деректерді енгізу;
4) бағдарламалық қамтамасыз етуде бағалы қағаздармен белгілі операцияларды жүргізу;
5) есеп беру/шығу нысандарын қалыптастыру;
6) қажетті ақпаратты сақтау;
7) есептер мен шығатын құжаттарды басу болып табылады.

7. Бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушылары қызметінің ерекшелігіне байланысты "басқарушы" және "пайдаланушы" қол жеткізу деңгейі үшін қосымша функциялар көзделуі мүмкін.

8. Бағдарламалық қамтамасыз етуде (қол жеткізу деңгейіне тәуелсіз) мыналарға:
1) оларды орындаудың белгіленген тәртібін бұза отырып белгілі функциялар мен операцияларды орындауға мүмкіндік жасайтын қаражатты ұстауға;
2) қалыптасқан шығатын құжаттардың деректеріне тікелей өзгерістер енгізуге мүмкіндік жасайтын функцияларға ие болуға;
3) осы үшін арнайы белгіленген операциялардан (функциялардан) басқа, жүргізілген операциялар туралы және жеке шоттардың жай-күйі туралы деректерді өзгертуге/жоюға;
4) электрқоректенудің өшуі, желінің, телекоммуникацияның істен шығуы, қосылған жерлердің ажырауы, санкциясыз қол жетімділік әрекетінің нәтижесінде тоқтатылған операцияларды автоматты аяқтауға жол берілмейді.
Ескерту. 8-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

9. Операцияларды орындаған кезде бағдарламалық қамтамасыз ету мынадай жағдайлар басталғанда:
1) жеке шоттан есептен шығарылуы тиіс бағалы қағаздардың (ақшаның) саны шоттағы бағалы қағаздар (ақша) санынан асып кеткенде;
2) есептен шығарылуы тиіс бағалы қағаздар ауырлағанда немесе оқшауланғанда хабарлама беруге тиіс. Хабарламада жеке шотқа сілтеме мен кепіл ұстаушының тарауы болуға тиіс;
3) жеке шотта есепке алынған есептен шығарылатын бағалы қағаздар бірнеше тұлғалардың жалпы меншігінде болып табылғанда;
4) бағалы қағаздар есептен шығарылатын жеке шот оқшауланғанда хабарлама беруге тиіс.
Ескерту. 9-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

10. Қателерді түзеткенде тіркеу журналы қате жазбасының "түсініктеме" ашық жиегінде "қате" (егер қате операция туралы жазбаны түзету мүмкіндігі болған жағдайда) деген мәтін жазылады және қатені түзетуге арналған операциялар туралы тіркеу журналы жазбасының нөмірі көрсетіледі.

11. Бағдарламалық қамтамасыз етуде қосымша деректер, функциялар мен есептер көзделуі мүмкін. Қосымша функцияларды орындау Қазақстан Республикасының заңдарын бұзушылыққа алып келмеуі тиіс.

12. <*>
Ескерту: 12-тармақ алынып тасталды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2006 жылғы 27 қазандағы N 228 қаулысымен .

13. Пайдаланушының жұмыс орнында жүйелі жаңартып отыратын вирусқа қарсы базасы бар вирусқа қарсы бағдарламалық қамтамасыз ету міндетті түрде қондырылуы тиіс.

14. Пайдаланушының операцияларды жүргізу үшін пайдаланатын дербес компьютерінде электрондық құжаттарды дайындау, өңдеу, беру немесе жүргізу жөніндегі міндеттерді шешуге арналмаған бағдарламалық құрал-жабдықтарды қондыруға тыйым салынады.

15. Бағдарламалық ортаға кіргенде пайдаланушы сол бойынша бірегейленетін пайдаланушының атынан бір жүйеге бір жеке тұлға сәйкес келуге тиіс.

16. Пайдаланушы дербес компьютерінің жүйе блогын бағалы қағаздар нарығы кәсіби қатысушысының жауапты тұлғасы мөрлеуі немесе таңбалауы тиіс. Қажет болған жағдайда, жүйе блогына қол жеткізу жауапты тұлғаның қатысуымен жүзеге асырылады. Жұмыс аяқталған соң жүйе блогын жауапты тұлға мөрлейді не таңбалайды.

17. Қорғау жүйесін пайдалана отырып ақпараттық ортаға беру үшін оларда ақпараттың жинақталуы, ақпараттық ортадан ақпарат алу, ақпаратты сақтау, мұрағаттау не басқаша өңдеу үшін бөлінген ресурстарға (диск кеңістігі, директориялар, желі ресурстары, деректер базалары және басқалар) қол жеткізу тәртібі осы ресурстарға санкцияланбаған қол жеткізу мүмкіндігін болдырмауы тиіс.

17-1. Бағдарламалық қамтамасыз етудің іркіліссіз және үзіліссіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында екіден кем емес үзіліссіз қоректену көзі бар болуы көзделуде, біреуі негізгі ретінде қолданылады, қалғаны - резервтік ретінде не дереу іске қосылуға дайын резервтік генераторы бар болуымен жалғыз үзіліссіз қоректену көзі көзделуде.
Ескерту. 17-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

17-2. Бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілім жүйесін жүргізу бойынша қызметті жүзеге асыру үшін серверлік және клиенттік аппараттық қамтамасыз етуде негізгі жабдық бұзылған, жойылған немесе оны қолдануға мүмкіндік болмаған жағдайда, дереу іске қосылуға дайын өзінің құрамында резервтік жабдығы бар. Бұл ретте серверлік жабдығы бар үй-жай қол жетімділік жүйесін бақылау жүйесімен жабдықталады.
Ескерту. 17-2-тармақпен толықтырылды - ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2009 жылғы 26 қаңтардағы N 9 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

3-тарау. Қорытынды ережелер

18. Осы Нұсқаулықта реттелмеген мәселелер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шешіледі.