ИПС "Әділет"

Сноска. Утратил силу приказом Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 09.12.2016 г. № 853 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      В соответствии с пунктом 3 статьи 138-5 Трудового кодекса Республики Казахстан от 15 мая 2007 года, ПРИКАЗЫВАЮ:
      1. Утвердить прилагаемый профессиональный стандарт «Техническое обслуживание воздушных судов».
      2. Департаменту кадровой и административной работы Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан (Хасенов Е.Е.) обеспечить:
      1) в установленном законодательством порядке государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;
      2) после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан, официальное опубликование в средствах массовой информации, в том числе размещение его на интернет-ресурсе Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан и на интранет-портале государственных органов;
      3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан, направление копии на официальное опубликование в информационно-правовую систему «Әділет» республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения «Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан»;
      4) представление в Юридический департамент Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан сведений о государственной регистрации и о направлении на опубликование в средствах массовой информации в течение 5 рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан.
      3. Контроль за исполнением настоящего приказа оставляю за собой.
      4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр А. Жумагалиев

      «СОГЛАСОВАН»:
      И.о. Министра труда и социальной
      защиты населения
      Республики Казахстан
      ___________ К. Абсаттаров
      4 ноября 2013 года

Утвержден
приказом Министра
транспорта и коммуникаций
Республики Казахстан
от 20 ноября 2013 года № 910

Профессиональный стандарт
«Техническое обслуживание воздушных судов»

1. Общие положения

      1. Профессиональный стандарт «Техническое обслуживание воздушных судов» (далее – ПС) определяет в области профессиональной деятельности «Услуги в области воздушного транспорта» требования к уровню квалификации, компетенции, содержанию, качеству и условиям труда и предназначен для:
      1) регулирования взаимодействия трудовой сферы и сферы профессионального образования;
      2) регламентации требований для разработки программ подготовки, повышения квалификации и профессиональной переподготовки;
      3) регламентации требований для оценки компетенций работников при аттестации и сертификации персонала.
      2. Основными пользователями ПС являются:
      1) выпускники организаций образования, работники;
      2) руководители организаций, руководители и специалисты подразделений управления персоналом организаций;
      3) специалисты, разрабатывающие государственные образовательные программы;
      4) специалисты в области оценки профессиональной подготовленности и подтверждения соответствия квалификации специалистов.
      3. На основе ПС разрабатываются квалификационные характеристики, должностные инструкции, типовые учебные программы, типовые учебные планы, корпоративные стандарты организаций.
      4. В настоящем ПС применяются следующие термины и определения:
      1) квалификация – готовность работника к качественному выполнению конкретных функций в рамках определенного вида трудовой деятельности;
      2) квалификационный уровень – совокупность требований к компетенциям работников, дифференцируемых по параметрам сложности, нестандартности трудовых действий, ответственности и самостоятельности;
      3) предмет труда – предмет, на который направлены действия работника с целью создания продукта при помощи определенных средств труда;
      4) средства труда – средства, используемые работником для преобразования предмета труда из исходного состояния в продукт;
      5) вид трудовой деятельности – составная часть области профессиональной деятельности, сформированная целостным набором трудовых функций и необходимых для их выполнения компетенций;
      6) трудовая функция – составная часть вида трудовой деятельности, представляющая собой интегрированный и относительно автономный набор трудовых действий, определяемых бизнес-процессом и предполагающий наличие необходимых компетенций для их выполнения;
      7) область профессиональной деятельности – совокупность видов трудовой деятельности отрасли, имеющая общую интеграционную основу (аналогичные или близкие назначение, объекты, технологии, в том числе средства труда) и предполагающая схожий набор трудовых функций и компетенций для их выполнения;
      8) единица профессионального стандарта – структурный элемент ПС, содержащий развернутую характеристику конкретной трудовой функции, которая является целостной, завершенной, относительно автономной и значимой для данного вида трудовой деятельности;
      9) профессия – род трудовой деятельности, который требует владения комплексом специальных теоретических знаний и практических навыков, приобретенных в результате специальной подготовки, опыта работы;
      10) компетенция – способность применять знания, умения и опыт в трудовой деятельности;
      11) должность – структурная единица работодателя, на которую возложен круг должностных полномочий и должностных обязанностей;
      12) задача – совокупность действий, связанных с реализацией трудовой функции и достижением результата с использованием конкретных предметов и средств труда;
      13) отрасль – совокупность организаций, для которых характерна общность выпускаемой продукции, технологии производства, основных фондов и профессиональных навыков работающих;
      14) отраслевая рамка квалификаций (далее - ОРК) – структурированное описание квалификационных уровней, признаваемых в отрасли;
      15) национальная рамка квалификаций (далее - НРК) – структурированное описание квалификационных уровней, признаваемых на рынке труда;
      16) функциональная карта – структурированное описание трудовых функций и задач, выполняемых работником определенного вида деятельности в рамках той или иной области профессиональной деятельности.

2. Паспорт ПС

      5. Паспорт ПС определяет следующее:
      1) вид экономической деятельности (область профессиональной деятельности):
      Общий классификатор видов экономической деятельности (далее - ГК РК 03-2007 «52.23 «Услуги в области воздушного транспорта»;
      2) основная цель вида экономической (области профессиональной) деятельности:
      обеспечение деятельности, относящейся к перевозкам воздушным транспортом;
      3) виды трудовой деятельности (профессии) по квалификационным уровням согласно приложению 1 к настоящему ПС.

3. Карточки видов трудовой деятельности (профессий)

Параграф 1 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (механик)», без категории

      6. Карточка вида трудовой деятельности (профессии) содержит:
      1) квалификационный уровень: по НРК – 4, по ОРК – 4;
      2) базовая группа по Государственному классификатору занятий Республики Казахстан (далее – ГК РК 01 – 2005): 3115 «Техник авиационный»;
      3) возможные наименования должности (профессии): техник авиационный, техник-механик;
      4) обобщенное описание выполняемой трудовой деятельности - осуществление процесса сервисного и технического обслуживания ВС;
      5) возможные места работы, требования к профессиональному образованию и обучению работника, необходимость сертификатов, подтверждающих квалификацию, требования к практическому опыту работы, особые условия допуска к работе приведены в таблице 1 «Возможные места работы по профессии. Требования к условиям труда, образованию и опыту работы специалиста по техническому обслуживанию воздушных судов (механик), без категории» приложения 2 к настоящему ПС.

Параграф 2 «Специалист по техническому обслуживанию воздушных
судов (механик) категории «А» без разряда / 1-го разряда /
2-го разряда / 3-го разряда

      7. Карточка вида трудовой деятельности (профессии) содержит:
      1) квалификационный уровень: по НРК – 4, по ОРК – 4;
      2) базовая группа по Государственному классификатору занятий Республики Казахстан (далее – ГК РК 01 – 2005): 3115 «Техник авиационный»;
      3) возможные наименования должности (профессии): техник авиационный, техник-механик;
      4) обобщенное описание выполняемой трудовой деятельности - осуществление процесса сервисного и технического обслуживания ВС;
      5) возможные места работы, требования к профессиональному образованию и обучению работника, необходимость сертификатов, подтверждающих квалификацию, требования к практическому опыту работы, особые условия допуска к работе приведены в таблице 2 «Возможные места работы, требования к условиям труда, образованию и опыту работы специалиста по техническому обслуживанию воздушных судов (механик) категории «А» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / 3-го разряда» приложения 2 к настоящему ПС.

Параграф 3 «Специалист по техническому обслуживанию интерьера
воздушных судов (механик) категории «А» без разряда/
1-го разряда/2-го разряда/3-го разряда

      8. Карточка вида трудовой деятельности (профессии) содержит:
      1) квалификационный уровень: по НРК – 4, по ОРК – 4;
      2) базовая группа по Государственному классификатору занятий Республики Казахстан (далее – ГК РК 01 – 2005): 3115 «Техник авиационный»;
      3) возможные наименования должности (профессии): техник авиационный, техник-механик;
      4) обобщенное описание выполняемой трудовой деятельности - осуществление процесса сервисного и технического обслуживания ВС;
      5) возможные места работы, требования к профессиональному образованию и обучению работника, необходимость сертификатов, подтверждающих квалификацию, требования к практическому опыту работы, особые условия допуска к работе приведены в таблице 3 «Возможные места работы по профессии. Требования к условиям труда, образованию и опыту работы специалиста по техническому обслуживанию интерьера воздушных судов (механик) категории «А» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / 3-го разряда» Приложения 2 к настоящему ПС.

Параграф 4 «Специалист по техническому обслуживанию воздушных
судов (техник, инженер) без категории/категории «В1»/«В2»/«В3»
без разряда/1-го разряда/2-го разряда/высшего разряда

      9. Карточка вида трудовой деятельности (профессии) содержит:
      1) квалификационный уровень: по НРК – 5, по ОРК – 5;
      2) базовая группа по Государственному классификатору занятий Республики Казахстан (далее – ГК РК 01 – 2005): 2145 «Инженер авиационного отряда», 2149 «Инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования»;
      3) возможные наименования должности (профессии): инженер авиационного отряда, инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования;
      4) обобщенное описание выполняемой трудовой деятельности - осуществление процесса сервисного и технического обслуживания ВС;
      5) возможные места работы, требования к профессиональному образованию и обучению работника, необходимость сертификатов, подтверждающих квалификацию, требования к практическому опыту работы, особые условия допуска к работе приведены в таблице 4 «Возможные места работы по профессии. Требования к условиям труда, образованию и опыту работы специалиста по техническому обслуживанию воздушных судов (техник, инженер) без категории / категории «В1»/«В2»/«В3» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / высшего разряда» приложения 2 к настоящему ПС.

Параграф 5 «Специалист по техническому обслуживанию
интерьера воздушных судов (техник, инженер) без категории/
категории «В1»/«В2»/«В3» без разряда/1-го разряда/
2-го разряда/высшего разряда

      10. Карточка вида трудовой деятельности (профессии) содержит:
      1) квалификационный уровень: по НРК – 5, по ОРК – 5;
      2) базовая группа по Государственному классификатору занятий Республики Казахстан (далее – ГК РК 01 – 2005): 2145 «Инженер авиационного отряда», 2149 «Инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования»;
      3) возможные наименования должности (профессии): инженер авиационного отряда, инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования;
      4) обобщенное описание выполняемой трудовой деятельности - осуществление процесса сервисного и технического обслуживания ВС;
      5) возможные места работы, требования к профессиональному образованию и обучению работника, необходимость сертификатов, подтверждающих квалификацию, требования к практическому опыту работы, особые условия допуска к работе приведены в таблице 5 «Возможные места работы по профессии. Требования к условиям труда, образованию и опыту работы специалиста по техническому обслуживанию интерьера воздушных судов (техник, инженер) без категории / категории «В1»/«В2»/«В3» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / высшего разряда» приложения 2 к настоящему ПС.

Параграф 6 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (инженер-бригадир)»

      11. Карточка вида трудовой деятельности (профессии) содержит:
      1) квалификационный уровень: по НРК – 5, по ОРК – 5;
      2) базовая группа по Государственному классификатору занятий Республики Казахстан (далее – ГК РК 01 – 2005): 2145 «Инженер авиационного отряда», 2149 «Инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования»;
      3) возможные наименования должности (профессии): инженер авиационного отряда, инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования;
      4) обобщенное описание выполняемой трудовой деятельности - осуществление процесса сервисного и технического обслуживания ВС, руководство персоналом группы механиков;
      5) возможные места работы, требования к профессиональному образованию и обучению работника, необходимость сертификатов, подтверждающих квалификацию, требования к практическому опыту работы, особые условия допуска к работе приведены в таблице 6 «Возможные места работы по профессии. Требования к условиям труда, образованию и опыту работы специалиста по техническому обслуживанию воздушных судов (инженер-бригадир)» приложения 2 к настоящему ПС.

Параграф 7 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (начальник смены)»

      12. Карточка вида трудовой деятельности (профессии) содержит:
      1) квалификационный уровень: по НРК – 6, по ОРК – 6;
      2) базовая группа по Государственному классификатору занятий Республики Казахстан (далее – ГК РК 01 – 2005): 1226 «Начальник смены (на транспорте и в связи)»;
      3) возможные наименования должности (профессии): начальник смены;
      4) обобщенное описание выполняемой трудовой деятельности - осуществление процесса сервисного и технического обслуживания ВС, руководство персоналом смены механиков, техников/инженеров;
      5) возможные места работы, требования к профессиональному образованию и обучению работника, необходимость сертификатов, подтверждающих квалификацию, требования к практическому опыту работы, особые условия допуска к работе приведены в таблице 7 «Возможные места работы по профессии. Требования к условиям труда, образованию и опыту работы специалиста по техническому обслуживанию воздушных судов (начальник смены)» приложения 2 к настоящему ПС.

4. Перечень единиц ПС

13. Перечень единиц ПС приведен в таблицах 1 - 7 приложения 3 к настоящему ПС и содержит шифр и наименование единицы ПС.

5. Описание единиц ПС

14. Описание единиц ПС приведено в приложении 4 к настоящему ПС.

6. Виды сертификатов, выдаваемых на основе ПС

15. Организациями в области оценки профессиональной подготовленности и подтверждения соответствия квалификации специалистов выдаются сертификаты на основе настоящего ПС.
16. Виды сертификатов, выдаваемые на основе настоящего ПС, определяются в соответствии с перечнем единиц ПС, освоение которых необходимо для получения сертификата, предусмотренным в приложении 3 настоящего ПС.

7. Разработчики, лист согласования,
экспертиза и регистрация ПС

17. Разработчиком ПС является Министерство транспорта и коммуникаций Республики Казахстан.
18. Лист согласования ПС приведен в приложении 5 к настоящему ПС.

Приложение 1
к Профессиональному стандарту
«Техническое обслуживание
воздушных судов»

Виды трудовой деятельности (профессии)
по квалификационным уровням

№ п/п	Наименование вида деятельности	Наименование профессии с учетом тенденций рынка труда	Наименование профессии согласно ГК РК 01-2005	Квалификационный уровень ОРК	Разряд по ЕТКС
1.	Сервисное обслуживание воздушных судов	Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (механик) без категории	3115 Техник авиационный, 3115 Техник-механик	4	-
2.	Техническое обслуживание воздушных судов	Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (механик) категории «А» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / 3-го разряда	3115 Техник авиационный, 3115 Техник-механик	4	-
3.	Техническое обслуживание воздушных судов	Специалист по техническому обслуживанию интерьера воздушных судов (механик) категории «А» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / 3-го разряда	3115 Техник авиационный, 3115 Техник-механик	4	-
4.	Техническое обслуживание воздушных судов	Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (техник, инженер) без категории / категории «В1»/«В2»/«В3» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / высшего разряда	2145 Инженер авиационного отряда 2149 Инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования	5	-
5.	Техническое обслуживание воздушных судов	Специалист по техническому обслуживанию интерьера воздушных судов (техник, инженер) без категории / категории «В1»/«В2»/«В3» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / высшего разряда	2145 Инженер авиационного отряда 2149 Инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования	5	-
6.	Техническое обслуживание воздушных судов	Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (инженер-бригадир)	2145 Инженер авиационного отряда 2149 Инженер авиационного и радиоэлектронного оборудования	5	-
7.	Техническое обслуживание воздушных судов	Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (начальник смены)	1226 Начальник смены (на транспорте и в связи)	6	-

Примечание: ЕТКС - Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих;
ВС – воздушное судно.

Приложение 2
к Профессиональному стандарту
«Техническое обслуживание
воздушных судов»

Таблица 1

                   1. Возможные места работы по профессии.
                 Требования к условиям труда, образованию и
                  опыту работы специалиста по техническому
                        обслуживанию воздушных судов
                           (механик) без категории

Возможные места работы по профессии (организации)		Аэропорты, организации по ТО ВС, ремонтные базы, организации или частные лица, эксплуатирующие легкие ВС, не участвующие в коммерческих перевозках
Вредные и опасные условия труда		Шумы от работы механических и электрических элементов, запусков и опробования авиационных двигателей на различных режимах, превышающие предельно-допустимые уровни; Погодные условия (холод и жара, включая экстремально низкие и высокие температуры окружающей среды, ветер, осадки в виде дождя и снега, обледенение поверхностей ВС и аэродрома); Запущенные двигатели ВС; Воздействие химических веществ на персонал, применяемых при работе на ВС, двигателях и их компонентах - возможный контакт и поражение жидкостями, применяемыми при удалении обледенения с ВС, авиационного топлива-керосина, являющегося стандартным топливом для реактивных авиационных двигателей, авиационного бензина, являющегося стандартным топливом для авиационных поршневых двигателей, масла, в том числе с высокой температурой, способной вызвать ожог, гидравлические жидкости, содержащие трибутил фосфат), смазками, композитными материалами, клеями, растворителями, лаками и красками, герметиками; Работа на высоте, подъем тяжестей и работа в неудобном положении. Работа в условиях повышенного уровня электромагнитного поля от источников сверхвысокочастотного излучения, установленных в наземном радиолокационном оборудовании и самолетном бортовом оборудовании; Работа с наземными и самолетными бортовыми источниками, сетями и потребителями переменного тока напряжением 208В, частотой 400Гц; Напряженность трудового процесса в условиях срочного решения вопроса о выпуске ВС вовремя
Особые условия допуска к работе		Для выполнения сервисного обслуживания ВС: Обучение задачам и технологии их выполнения. Обладание навыками в выполнении задач, подтвержденными документально по результатам практического обучения. Примечание 1. Количество задач, разрешенных к исполнению, выбирается индивидуально и зависит от опыта работы исполнителя и его личных качеств. Примечание 2. При выполнении задачи по надзору за обработкой поверхностей ВС при удалении обледенения/защиты от обледенения – прохождение специализированного курса и обладание соответствующим сертификатом. Примечание 3. Сервисные работы не требуют выдачи сертификата допуска ВС к эксплуатации. Примечание 4. Функции «Специалиста по техническому обслуживанию воздушных судов (механика) без категории» по выполнению сервисных работ могут быть возложены на наземный персонал («Агента по наземному обслуживанию ВС») и/или членов полетного экипажа (пилотов) по решению эксплуатанта (оператора) ВС, при условии обеспечения соответствия указанных работников требованиям, предъявляемым к механикам без категории. Решение эксплуатанта (оператора) к выполнению сервисных работ на ВС должно быть подтверждено разрешением, выданным специалисту индивидуально. Работы на ВС и двигателях с целью оказания помощи в ТО ВС и/или приобретения опыта в ТО ВС При ТО ВС допускается выполнение работ под надзором сертифицирующего персонала без права подписи какой либо документации. Права, обязанности, объемы разрешенных работ такого персонала к выполнению работ на ВС определяются процедурой организации по ТО ВС или другой организации ГА в условиях, при которых организации по ТО ВС не требуется
Квалификационный уровень ОРК	Уровень профессионального образования и обучения		Требуемый опыт работы
4	Техническое и профессиональное образование или профессиональная подготовка		Не требуется

Таблица 2

                  2. Возможные места работы по профессии.
                Требования к условиям труда, образованию и
                 опыту работы специалиста по техническому
                  обслуживанию воздушных судов (механик)
                  категории «А» без разряда/1-го разряда/
                        2-го разряда/3-го разряда

Возможные места работы по профессии (организации)		Аэропорты, организации по ТО ВС, ремонтные базы, организации или частные лица, эксплуатирующие легкие ВС, не участвующие в коммерческих перевозках
Вредные и опасные условия труда		См. единые требования в приложении 2
Особые условия допуска к работе		Возраст не менее 18 лет; Для выполнения сервисного обслуживания ВС: Обучение задачам и технологии их выполнения. Обладание навыками в выполнении задач, подтвержденными документально по результатам практического обучения. Базовые знания английского языка в порядке ведения связи с пилотами должным образом. Индивидуальное (персональное) разрешение оператора (эксплуатанта) к выполнению сервисных работ на ВС. Примечание 1. Количество задач, разрешенных к исполнению, выбирается индивидуально и зависит от опыта работы исполнителя и его личных качеств. Примечание 2. При выполнении задачи по надзору за обработкой поверхностей ВС при удалении обледенения/защиты от обледенения – прохождение специализированного курса и обладание соответствующим сертификатом. Примечание 3. Сервисные работы не требуют выдачи сертификата допуска ВС к эксплуатации. Для выполнения технического обслуживания ВС: Сдача экзаменов по программе базового образования категории «А». Обладание действующим свидетельством специалиста по техническому обслуживанию ВС категорий «А». В условиях работы в организации по ТО ВС – обладание сертификационным разрешением, выданным специалисту организацией по ТО ВС индивидуально. Обладание навыками в выполнении ТО ВС, подтвержденными документально по результатам прохождения практического обучения на ВС. При ТО ВС допускается выполнение работ под надзором сертифицирующего персонала с правом подписи в графе исполнителя без права подписи в графе сертификации работ. Права, обязанности, объемы разрешенных работ такого персонала к выполнению работ на ВС определяются процедурой организации по ТО ВС или другой организации ГА в условиях, при которых организация по ТО ВС
Квалификационный уровень ОРК	Уровень профессионального образования и обучения		Требуемый опыт работы
4	Для выполнения технического обслуживания ВС 1. Базовое образование специалиста по ТО ВС по категории А и сдача экзаменов с уровнем не ниже установленного (проходного), или 2. Без получения базового образования - сдача экзаменов специалистов по ТО ВС как минимум по категории А с уровнем не ниже установленного (проходного)		Для категории «А»: (i) 3 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации, если заявитель не имеет предыдущего соответствующего технического обучения, или (ii) 2 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации и обучения, рассматриваемого компетентными властями как опытного работника в технической профессии, или (iii) 1 год практического опыта ТО ВС в эксплуатации и завершения базового обучающего курса, одобренного Уполномоченным органом Примечание 1. Разряды для механиков категории «А» присваиваются в соответствии с утвержденной Уполномоченным органом процедурой

Таблица 3

                  3. Возможные места работы по профессии.
                 Требования к условиям труда, образованию и
                  опыту работы специалиста по техническому
                   обслуживанию интерьера воздушных судов
                  (механик) категории «А» без разряда/1-го
                      разряда/2-го разряда/3-го разряда

Возможные места работы по профессии	Аэропорты, организации по ТО ВС, ремонтные базы, организации или частные лица, эксплуатирующие легкие ВС, не участвующие в коммерческих перевозках
Вредные и опасные условия труда	См. единые требования в приложении 2
Особые условия допуска к работе	Возраст не менее 18 лет. Для выполнения сервисного обслуживания ВС: Обучение задачам и технологии их выполнения. Обладание навыками в выполнении задач, подтвержденными документально по результатам практического обучения. Примечание 1. Количество задач, разрешенных к исполнению, выбирается индивидуально и зависит от опыта работы исполнителя и его личных качеств. Примечание 2. При выполнении задачи по надзору за обработкой поверхностей ВС при удалении обледенения/защиты от обледенения – прохождение специализированного курса и обладание соответствующим сертификатом. Примечание 3.Сервисные работы не требуют выдачи сертификата допуска ВС к эксплуатации. Для выполнения технического обслуживания ВС: Сдача экзаменов по программе базового образования категории «А». Обладание действующим свидетельством специалиста по техническому обслуживанию ВС категорий «А». В условиях работы в организации по ТО ВС – обладание сертификационным разрешением, выданным специалисту организацией по ТО ВС индивидуально
Квалификационный уровень ОРК	Уровень профессионального образования и обучения	Требуемый опыт работы
4	Для выполнения технического обслуживания ВС 1) Базовое образование специалиста по ТО ВС по категории «А» и сдача экзаменов с уровнем не ниже установленного (проходного), или 2) Без получения базового образования - сдача экзаменов специалистов по ТО ВС по категории «А» с уровнем не ниже установленного (проходного)	Для категории «А»: (i) 3 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации, если заявитель не имеет предыдущего соответствующего технического обучения, или (ii) 2 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации и обучения, рассматриваемого компетентными властями как опытного работника в технической профессии, или (iii) 1 год практического опыта ТО ВС в эксплуатации и завершения базового обучающего курса, одобренного Уполномоченным органом Примечание. Разряды для механиков категории «А» присваиваются в соответствии с утвержденной Уполномоченным органом процедурой

Таблица 4

                  4. Возможные места работы по профессии.
                Требования к условиям труда, образованию и
                 опыту работы специалиста по техническому
                   обслуживанию воздушных судов (техник,
                    инженер) без категории / категории
                 «В1»/«В2»/«В3» без разряда / 1-го разряда/
                      2-го разряда / высшего разряда

Возможные места работы по профессии		Аэропорты, организации по ТО ВС, ремонтные базы, организации или частные лица, эксплуатирующие легкие ВС, не участвующие в коммерческих перевозках
Вредные и опасные условия труда		См. единые требования в приложении 2
Особые условия допуска к работе		Для выполнения сервисного обслуживания ВС: Обучение задачам и технологии их выполнения. Обладание навыками в выполнении задач, подтвержденными документально по результатам практического обучения. Базовые знания английского языка в порядке ведения связи с пилотами должным образом. Индивидуальное (персональное) разрешение оператора (эксплуатанта) к выполнению сервисных работ на ВС. Примечание 1. Количество задач, разрешенных к исполнению, выбирается индивидуально и зависит от опыта работы исполнителя и его личных качеств. Примечание 2. При выполнении задачи по обработке/надзору по обработке поверхностей ВС при удалении обледенения/защиты от обледенения – прохождение специализированного курса и обладание соответствующим персональным сертификатом. Примечание 3. Сервисные работы не требуют выдачи сертификата допуска ВС к эксплуатации. Для выполнения технического обслуживания ВС: Сдача экзаменов по программам базового образования по одной или нескольким категориям В1, В2, В3. Обладание действующим свидетельством специалиста по техническому обслуживанию ВС категорий В1, В2, В3 или С. Обучение на тот тип ВС и двигатели, на которых специалист будет выполнять ТО. Наличие записи о рейтинге в разделе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС с указанием индивидуального типа ВС / подгруппы производителя ВС и двигателя, на которых специалист будет выполнять ТО. В условиях работы в организации по ТО ВС – обладание сертификационным разрешением, выданным специалисту организацией по ТО ВС индивидуально. Обладание навыками в выполнении ТО ВС, подтвержденными документально по результатам прохождения практического обучения и/или практической стажировки на ВС. Примечание 1. При ТО ВС допускается выполнение работ под надзором сертифицирующего персонала с правом подписи в графе исполнителя без права подписи в графе сертификации работ. Права, обязанности, объемы разрешенных работ персонала к выполнению работ на ВС определяются процедурой организации по ТО ВС или другой организации ГА в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется
Квалификационный уровень ОРК	Уровень профессионального образования и обучения		Требуемый опыт работы
5	Для выполнения технического обслуживания ВС 1. Базовое образование специалиста по ТО ВС как минимум по одной из категорий «В1», «В2», «В3» и сдача экзаменов с уровнем не ниже установленного (проходного), или 2. Без получения базового образования - сдача экзаменов специалистом по ТО ВС как минимум по категории «В1», «В2», «В3» с уровнем не ниже установленного (проходного)		1. для подкатегорий «B1.2» и «B1.4» и категории «B3»: (i) 3 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации, если заявитель не имеет предыдущего соответствующего технического обучения, или (ii) 2 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации и обучения, рассматриваемого Уполномоченным органом как опытного работника в технической профессии, или (iii) 1 год практического опыта ТО ВС в эксплуатации и завершения базового обучающего курса, одобренного Уполномоченным органом 2. Для категории «B2» и подкатегорий «B1.1» и «B1.3»: (i) 5 лет практического опыта ТО ВС в эксплуатации, если заявитель не имеет предыдущего соответствующего технического обучения, или (ii) 3 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации и завершение обучения, рассматриваемого Уполномоченным органом как опытного работника в технической профессии, или (iii) 2 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации и завершения базового обучающего курса одобренного Уполномоченного органа 3. Для категории «С» в отношении больших ВС: (i) 3 года опыта с использованием привилегий категории «B1.1», «B1.3» или «B2» на больших типах ВС или как поддерживающий персонал, или их комбинация, или (ii) 5 лет с использованием привилегий «B1.2» или B1.4 на больших типах ВС или как поддерживающий персонал, или их комбинация 4. Для категории «С» в отношении к другим, чем попадающим под категорию больших ВС: 3 года в с использованием привилегий категории «В1» или «В2» на других ВС, отличающихся от больших или как поддерживающий персонал, или их комбинация 5. Для категории «С», полученной через академическое образование: заявитель, получивший академическое образование в технических дисциплинах в университете или других высших учебных заведениях, признанных Уполномоченным органом, 3 года опыта работы в среде ТО ВС гражданской авиации при отборе задач, напрямую связанных с ТО ВС включая 6 месяцев по наблюдению задач базового ТО ВС. Примечание 1. Разряды для техников/инженеров категории «В1», «В2», «В3» присваиваются в соответствии с утвержденной Уполномоченным органом процедурой. Примечание 2. Выбор наименования должности «техник» и/или «инженер» в каждой отдельной организации зависит от условий ее деятельности, принятых организационных решений по распределению различных функцией и обязанностей между подразделения и отдельными работниками, а также от принятых в организации процедур и технологий выполнения работ

Таблица 5

                  5. Возможные места работы по профессии.
                Требования к условиям труда, образованию и
                 опыту работы специалиста по техническому
                  обслуживанию интерьера воздушных судов
                 (техник, инженер) без категории/категории
                 «В1»/«В2»/«В3» без разряда / 1-го разряда/
                      2-го разряда / высшего разряда

Возможные места работы по профессии		Аэропорты, организации по ТО ВС, ремонтные базы, организации или частные лица, эксплуатирующие легкие ВС, не участвующие в коммерческих перевозках
Вредные и опасные условия труда		См. единые требования в приложении 2
Особые условия допуска к работе		Для выполнения сервисного обслуживания ВС: Обучение задачам и технологии их выполнения. Обладание навыками в выполнении задач, подтвержденными документально по результатам практического обучения. Базовые знания английского языка в порядке ведения связи с пилотами должным образом. Индивидуальное (персональное) разрешение оператора (эксплуатанта) к выполнению сервисных работ на ВС. Примечание 1. Количество задач, разрешенных к исполнению, выбирается индивидуально и зависит от опыта работы исполнителя и его личных качеств. Примечание 2. При выполнении задачи по обработке / надзору по обработке поверхностей ВС при удалении обледенения / защиты от обледенения– прохождение специализированного курса и обладание соответствующим персональным сертификатом. Примечание 3. Сервисные работы не требуют выдачи сертификата допуска ВС к эксплуатации. Для выполнения технического обслуживания ВС: Сдача экзаменов по программам базового образования по одной или нескольким категориям «В1», «В2», «В3». Обладание действующим свидетельством специалиста по техническому обслуживанию ВС категорий «В1», «В2», «В3» или «С». Обучение на тот тип ВС и двигатели, на которых специалист будет выполнять ТО. Наличие записи о рейтинге в разделе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС с указанием индивидуального типа ВС / подгруппы производителя ВС и двигателя, на которых специалист будет выполнять ТО. В условиях работы в организации по ТО ВС – обладание сертификационным разрешением, выданным специалисту организацией по ТО ВС индивидуально. Примечание 1. При ТО ВС допускается выполнение работ под надзором сертифицирующего персонала с правом подписи в графе исполнителя без права подписи в графе сертификации работ. Права, обязанности, объемы разрешенных работ такого персонала к выполнению работ на ВС определяются процедурой организации по ТО ВС или другой организации ГА в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется
Квалификационный уровень ОРК	Уровень профессионального образования и обучения		Требуемый опыт работы
5	Для выполнения технического обслуживания ВС 1. Базовое образование специалиста по ТО ВС как минимум по одной из категорий «В1», «В2», «В3» и сдача экзаменов с уровнем не ниже установленного (проходного), или 2. Без получения базового образования - сдача экзаменов специалистом по ТО ВС как минимум по категории «В1», «В2», «В3» с уровнем не ниже установленного (проходного)		1. для подкатегорий «B1.2» и «B1.4» и категории «B3»: (i) 3 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации, если заявитель не имеет предыдущего соответствующего технического обучения, или (ii) 2 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации и обучения, рассматриваемого Уполномоченным органом как опытного работника в технической профессии, или (iii) 1 год практического опыта ТО ВС в эксплуатации и завершения базового обучающего курса, одобренного Уполномоченным органом 2. Для категории «B2» и подкатегорий «B1.1» и «B1.3»: (i) 5 лет практического опыта ТО ВС в эксплуатации, если заявитель не имеет предыдущего соответствующего технического обучения, или (ii) 3 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации и завершение обучения, рассматриваемого Уполномоченным органом как опытного работника в технической профессии, или (iii) 2 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации и завершения базового обучающего курса одобренного Уполномоченного органа 3. Для категории «С» в отношении больших ВС: (i) 3 года опыта с использованием привилегий категории «B1.1», «B1.3» или «B2» на больших типах ВС или как поддерживающий персонал, или их комбинация, или (ii) 5 лет с использованием привилегий «B1.2» или B1.4 на больших типах ВС или как поддерживающий персонал, или их комбинация 4. Для категории «С» в отношении к другим, чем попадающим под категорию больших ВС: 3 года в с использованием привилегий категории «В1» или «В2» на других ВС, отличающихся от больших или как поддерживающий персонал, или их комбинация 5. Для категории «С», полученной через академическое образование: заявитель, получивший академическое образование в технических дисциплинах в университете или других высших учебных заведениях, признанных Уполномоченным органом, 3 года опыта работы в среде ТО ВС гражданской авиации при отборе задач, напрямую связанных с ТО ВС включая 6 месяцев по наблюдению задач базового ТО ВС. Примечание 1. Разряды для техников/инженеров категории «В1», «В2», «В3» присваиваются в соответствии с утвержденной Уполномоченным органом процедурой. Примечание 2. Выбор наименования должности «техник» и /или «инженер» в каждой отдельной организации зависит от условий ее деятельности, принятых организационных решений по распределению различных функцией и обязанностей между подразделения и отдельными работниками, а также от принятых в организации процедур и технологий выполнения работ

Таблица 6

                  6. Возможные места работы по профессии.
                 Требования к условиям труда, образованию и
                 опыту работы специалиста по техническому
              обслуживанию воздушных судов (инженер-бригадир)

Возможные места работы по профессии		Аэропорты, организации по ТО ВС, ремонтные базы, организации или частные лица, эксплуатирующие легкие ВС, не участвующие в коммерческих перевозках
Вредные и опасные условия труда		См. единые требования в приложении 2
Особые условия допуска к работе		Для выполнения сервисного обслуживания ВС: Обучение задачам и технологии их выполнения. Обладание навыками в выполнении задач, подтвержденными документально по результатам практического обучения. Базовые знания английского языка в порядке ведения связи с пилотами должным образом. Индивидуальное (персональное) разрешение оператора (эксплуатанта) к выполнению сервисных работ на ВС. Примечание 1. Количество задач, разрешенных к исполнению, выбирается индивидуально и зависит от опыта работы исполнителя и его личных качеств. Примечание 2. При выполнении задачи по обработке / надзору по обработке поверхностей ВС при удалении обледенения / защиты от обледенения – прохождение специализированного курса и обладание соответствующим персональным сертификатом. Примечание 3.Сервисные работы не требуют выдачи сертификата допуска ВС к эксплуатации. Для выполнения технического обслуживания ВС: Сдача экзаменов по программам базового образования по одной или нескольким категориям В1, В2, В3. Обладание действующим свидетельством специалиста по техническому обслуживанию ВС категорий В1, В2, В3 или С. Обучение на тот тип ВС и двигатели, на которых специалист будет выполнять ТО. Наличие записи о рейтинге в разделе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС с указанием индивидуального типа ВС / подгруппы производителя ВС и двигателя, на которых специалист будет выполнять ТО. В условиях работы в организации по ТО ВС – обладание сертификационным разрешением, выданным специалисту организацией по ТО ВС индивидуально. Обладание навыками в выполнении ТО ВС, подтвержденными документально по результатам прохождения практического обучения и/или практической стажировки на ВС. Примечание 1. При ТО ВС допускается выполнение работ под надзором сертифицирующего персонала с правом подписи в графе исполнителя без права подписи в графе сертификации работ. Права, обязанности, объемы разрешенных работ такого персонала к выполнению работ на ВС определяются процедурой организации по ТО ВС или другой организации ГА в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется
Квалификационный уровень ОРК	Уровень профессионального образования и обучения		Требуемый опыт работы
5	Для выполнения технического обслуживания ВС 1. Базовое образование специалиста по ТО ВС как минимум по одной из категорий «В1», «В2», «В3» и сдача экзаменов с уровнем не ниже установленного (проходного), или 2. Без получения базового образования - сдача экзаменов специалистом по ТО ВС как минимум по категории «В1», «В2», «В3» с уровнем не ниже установленного (проходного)		Стаж работы в области авиации не менее 5-ти лет

Таблица 7

                   7. Возможные места работы по профессии.
                  Требования к условиям труда, образованию и
                   опыту работы специалиста по техническому
               обслуживанию воздушных судов (начальник смены)

Возможные места работы по профессии		Аэропорты, организации по ТО ВС, ремонтные базы, организации или частные лица, эксплуатирующие легкие ВС, не участвующие в коммерческих перевозках
Вредные и опасные условия труда		См. единые требования в приложении 2
Особые условия допуска к работе		Для выполнения сервисного обслуживания ВС: Обучение задачам и технологии их выполнения. Обладание навыками в выполнении задач, подтвержденными документально по результатам практического обучения. Базовые знания английского языка в порядке ведения связи с пилотами должным образом. Индивидуальное (персональное) разрешение оператора (эксплуатанта) к выполнению сервисных работ на ВС. Примечание 1. Количество задач, разрешенных к исполнению, выбирается индивидуально и зависит от опыта работы исполнителя и его личных качеств. Примечание 2. При выполнении задачи по обработке / надзору по обработке поверхностей ВС при удалении обледенения / защиты от обледенения – прохождение специализированного курса и обладание соответствующим персональным сертификатом. Примечание 3.Сервисные работы не требуют выдачи сертификата допуска ВС к эксплуатации. Для выполнения технического обслуживания ВС: Сдача экзаменов по программам базового образования по одной или нескольким категориям «В1», «В2», «В3». Обладание действующим свидетельством специалиста по техническому обслуживанию ВС категорий «В1», «В2», «В3» или «С». Обучение на тот тип ВС и двигатели, на которых специалист будет выполнять ТО. Наличие записи о рейтинге в разделе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС с указанием индивидуального типа ВС/подгруппы производителя ВС и двигателя, на которых специалист будет выполнять ТО. В условиях работы в организации по ТО ВС – обладание сертификационным разрешением, выданным специалисту организацией по ТО ВС индивидуально. Примечание 1. При ТО ВС допускается выполнение работ под надзором сертифицирующего персонала с правом подписи в графе исполнителя без права подписи в графе сертификации работ. Права, обязанности, объемы разрешенных работ такого персонала к выполнению работ на ВС определяются процедурой организации по ТО ВС или другой организации ГА в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется
Квалификационный уровень ОРК	Уровень профессионального образования и обучения		Требуемый опыт работы
6	Для выполнения технического обслуживания ВС 1. Базовое образование специалиста по ТО ВС как минимум по одной из категорий «В1», «В2», «В3» и сдача экзаменов с уровнем не ниже установленного (проходного), или 2. Без получения базового образования - сдача экзаменов специалистом по ТО ВС как минимум по категории «В1», «В2», «В3» с уровнем не ниже установленного (проходного)		Стаж работы в линейном (оперативном) и/или базовом ТО ВС с функциями сертифицирующего персонала «В1» или «В2» или «В3» не менее 5-ти лет

Приложение 3
к Профессиональному стандарту
«Техническое обслуживание
воздушных судов»

Перечень единиц ПС

Таблица 1

                  1. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                  воздушных судов (механик)» без категории

Шифр	Наименование трудовой функции (единицы профессионального стандарта)
Ф 1	Сервисное обслуживание ВС

Таблица 2

                   2. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                 воздушных судов (механик)» категории «А» без
                разряда/1-го разряда/2-го разряда/3-го разряда

Шифр	Наименование трудовой функции (единицы профессионального стандарта)
Ф 1	Сервисное обслуживание ВС
Ф 2	Техническое обслуживание ВС

Таблица 3

                  3. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                    интерьера воздушных судов (механик)»
                  категории «А» без разряда/1-го разряда/
                          2-го разряда/3-го разряда

Шифр	Наименование трудовой функции (единицы профессионального стандарта)
Ф 1	Сервисное обслуживание ВС
Ф2	Техническое обслуживание ВС

Таблица 4

                 4. Вид трудовой деятельности (профессии)
                 «Специалист по техническому обслуживанию
                  воздушных судов (техник, инженер)» без
                 категории / категории «В1»/«В2»/«В3» без
             разряда/1-го разряда/2-го разряда/высшего разряда

Шифр	Наименование трудовой функции (единицы профессионального стандарта)
Ф1	Сервисное обслуживание ВС
Ф2	Техническое обслуживание ВС
Ф3	Руководство персоналом группы механиков, определенных организацией ему в подчинение

Таблица 5

                 5. Вид трудовой деятельности (профессии)
                 «Специалист по техническому обслуживанию
               интерьера воздушных судов (техник, инженер)»
               без категории / категории «В1»/«В2»/«В3» без
             разряда/1-го разряда/2-го разряда/высшего разряда

Шифр	Наименование трудовой функции (единицы профессионального стандарта)
Ф1	Сервисное обслуживание ВС
Ф2	Техническое обслуживание ВС
Ф3	Руководство персоналом группы механиков, определенных организацией ему в подчинение.

Таблица 6

                  6. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                    воздушных судов (инженер-бригадир)»

Шифр	Наименование трудовой функции (единицы профессионального стандарта)
Ф1	Сервисное обслуживание ВС
Ф2	Техническое обслуживание ВС
Ф3	Руководство персоналом группы механиков без категории и категории «А», техников / инженеров категории «В1» или категории «В2» или категории «В3», определенных организацией ему в подчинение.

Таблица 7

                  7. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                    воздушных судов (начальник смены)»

Шифр	Наименование трудовой функции (единицы профессионального стандарта)
Ф1	Сервисное обслуживание ВС
Ф2	Техническое обслуживание ВС
Ф3	Руководство персоналом смены механиков, техников/инженеров, техников/инженеров–бригадиров, определенных организацией ему в подчинение

Примечание: Ф – функция.

Приложение 4
к Профессиональному стандарту
«Техническое обслуживание
воздушных судов»

Описание единиц ПС

Таблица 1

Шифр	Предметы труда	Средства труда	Задачи	Умения и навыки	Знания
Ф 1	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при сервисном обслуживании ВС; Правила выполнения сервисного обслуживания ВС	З 1-1 Сервисное обслуживание ВС	Навыки подачи сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления. Навыки установки/уборки упорных колодок ВС. Навыки подключения/отключения к/от ВС разъема наземного источника электропитания. Навыки открытия/закрытия дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС. Навыки контроля дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС. Навыки контроля заправки ВС водой, слив воды из водяной системы ВС. Навыки контроля обработки системы удаления отбросов ВС. Навыки швартовки ВС и винтов двигателей. Навыки наблюдения за запуском двигателей ВС. Навыки ведения связи с кабиной экипажа по установленной терминологии. Навыки буксировки ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя. Навыки проведения предполетной инспекции ВС. Навыки проведения общего надзора за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС Навыки подготовки ВС к хранению. Навыки подключения рукава наземного источника кондиционирования к ВС. Навыки проведения надзора за обработкой поверхностей ВС или обработка поверхностей ВС при удалении обледенения с ВС и / или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки доклад командиру ВС о завершении проверки поверхностей ВС после удаления обледенения с ВС и /или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки информирования командира ВС о содержании кода по результатам обработки ВС по защите от обледенения ВС (anti-icing code)	Знание курса «Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС» в объеме первоначальной подготовки. Знание содержания задач и технологии их выполнения в соответствии с требованиями производителя ВС и другой нормативной документации. Знание полномочия специалиста в вопросах выполнения работ и оформления технической документации

Таблица 2

                  2. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                воздушных судов (механик)» категории
                       «А» без разряда/1-го разряда/
                         2-го разряда/3-го разряда

Шифр	Предметы труда	Средства труда	Задачи	Умения и навыки	Знания
Ф 1	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при сервисном обслуживании ВС; Правила и технология выполнения сервисного обслуживания ВС	З 1-1 Сервисное обслуживание ВС	Навыки подачи сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления. Навыки установки/уборки упорных колодок ВС. Навыки подключения/отключения к/от ВС разъема наземного источника электропитания. Навыки открытия/закрытия дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС. Навыки контроля дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС. Навыки контроля заправки ВС водой, слив воды из водяной системы ВС. Навыки контроля обработки системы удаления отбросов ВС. Навыки швартовки ВС и винтов двигателей. Навыки наблюдения за запуском двигателей ВС. Навыки ведения связи с кабиной экипажа по установленной терминологии. Навыки буксировки ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя. Навыки проведения предполетной инспекция ВС. Навыки проведения общего надзора за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС Навыки подготовки ВС к хранению. Навыки надзора за обработкой поверхностей ВС при удалении обледенения / защиты от обледенения и доклад полетному экипажу «поверхности ВС чистые» по результатам обработки ВС. Навыки подключения рукава наземного источника кондиционирования к ВС	Знание курса «Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС» в объеме первоначальной подготовки. Знание содержания задач и технологии их выполнения в соответствии с требованиями производителя ВС и другой нормативной документации. Знание полномочия специалиста в вопросах выполнения работ и оформления технической документации. Знание технологии организации ТО ВС. Знание технологии поддержания летной годности ВС
Ф 2	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при техническом обслуживании ВС; Правила и технология выполнения технического обслуживания ВС	З 2-1 Техническое обслуживание ВС	Навыки взаимодействия с экипажем в вопросах технического состояния ВС, отказов и неисправностей ВС перед вылетом и после посадки ВС. Навыки выполнения плановых работ на ВС согласно программе ТО ВС (регламенту ТО ВС). Навыки выполнения неплановых работ на ВС. Навыки устранения отказов и неисправностей на ВС и двигателях. Навыки выполнения доработок и модификаций на ВС, двигателях и их компонентах. Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ в объеме ограничений разрешительного сертификата, выданного специалисту индивидуально (в условиях работы специалиста в организации по ТО ВС). Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ на основании записи в графе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС (в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется ). Навыки заполнения технической документации, включая бортовые технические журналы, рабочие карты, заказы на работу. Навыки чтение и понимание технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя. Навыки контроля над подъездом / отъездом к /от ВС специального транспорта, занятого в техническом обслуживании ВС. Навыки выполнения правил и процедур по поддержанию летной годности ВС. Навыки выполнения функций сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС. Навыки выполнения функций поддерживающего персонала при выполнении базового ТО ВС. Навыки выполнения функций не сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС. В объеме выполняемых задач на ВС - понимание технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя.	Знание темы и предметы по программам базового образования специалистов по ТО ВС категорий А. Знание права (привилегии) специалиста по ТО ВС в вопросах выполнения работ на ВС и сертификации выполненных работ. Знание о соблюдение процедур технического обслуживания ВС организации по ТО ВС. Знание технологии выполнения работ и последовательность их выполнения на ВС и двигателях

Таблица 3

                  3. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                     интерьера воздушных судов (механик)»
                        категории «А» без разряда/1-го
                       разряда/2-го разряда/3-го разряда

Шифр	Предметы труда	Средства труда	Задачи	Умения и навыки	Знания
Ф 1	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при сервисном обслуживании ВС. Правила и технология выполнения сервисного обслуживания ВС на бумажных и/или электронных носителях.	З 1-1 Сервисное обслуживание ВС	Навыки подачи сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления. Навыки установки/уборки упорных колодок ВС. Навыки подключения/отключения к/от ВС разъема наземного источника электропитания; Навыки открытия/закрытия дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС. Навыки контроля дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС. Навыки контроля заправки ВС водой, слив воды из водяной системы ВС; Навыки контроля обработки системы удаления отбросов ВС. Навыки швартовки ВС и винтов двигателей. Навыки наблюдения за запуском двигателей ВС. Навыки ведения связи с кабиной экипажа по установленной терминологии. Навыки буксировки ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя. Навыки проведения предполетной инспекции ВС. Навыки проведения общего надзора за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС. Навыки подготовки ВС к хранению. Навыки подключения рукава наземного источника кондиционирования к ВС. Навыки надзора за обработкой поверхностей ВС или обработка поверхностей ВС при удалении обледенения с ВС и / или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки подготовки доклада командиру ВС о завершении проверки поверхностей ВС после удаления обледенения с ВС и /или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки информирования командира ВС о содержании кода по результатам обработки ВС по защите от обледенения ВС (anti-icing code). Навыки понимания технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя	Знание курса «Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС» в объеме первоначальной подготовки. Знание содержания задач и технологии их выполнения в соответствии с требованиями производителя ВС и другой нормативной документации. Знание полномочий специалиста в вопросах выполнения работ и оформления технической документации. Знание технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя. Знание технологии поддержания летной годности ВС
Ф 2	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при техническом обслуживании ВС; Правила и технология выполнения технического обслуживания ВС	З 2-1 Техническое обслуживание ВС	Навыки взаимодействия с экипажем в вопросах технического состояния ВС, отказов и неисправностей ВС перед вылетом и после посадки ВС. Навыки выполнения плановых работ на ВС согласно программе ТО ВС (регламенту ТО ВС). Навыки выполнения неплановых работ на ВС. Навыки устранения отказов и неисправностей на ВС и двигателях. Навыки выполнения доработок и модификаций на ВС, двигателях и их компонентах. Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ в объеме ограничений разрешительного сертификата, выданного специалисту индивидуально (в условиях работы специалиста в организации по ТО ВС). Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ на основании записи в графе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС ( в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется ). Навыки заполнения технической документации, включая бортовые технические журналы, рабочие карты, заказы на работу. Навыки чтение и понимание технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя. Навыки контроля над подъездом/отъездом к/от ВС специального транспорта, занятого в техническом обслуживании ВС. Навыки по выполнению правил и процедур по поддержанию летной годности ВС. Навыки по выполнению функций сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС. Навыки по выполнению функций поддерживающего персонала при выполнении базового ТО ВС. Навыки по выполнению функций не сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС	Знание тем и предметов по программе базового образования специалистов по ТО ВС категории «А». Знание прав (привилегии) специалиста по ТО ВС в вопросах выполнения работ на ВС и сертификации выполненных работ. Знание процедур технического обслуживания ВС организации по ТО ВС. Знание технологии выполнения работ и последовательности их выполнения на ВС и двигателях

Таблица 4

                  4. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                  воздушных судов (техник, инженер)» без
                  категории/категории «В1»/«В2»/«В3» без
                            разряда/1-го разряда/
                       2-го разряда/ высшего разряда

Шифр	Предметы труда	Средства труда	Задачи	Умения и навыки	Знания
Ф 1	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при сервисном обслуживании ВС. Правила и технология выполнения сервисного обслуживания ВС.	З 1-1 Сервисное обслуживание ВС	Навыки подачи сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления. Навыки установки/уборки упорных колодок ВС. Навыки подключения/отключения к/от ВС разъема наземного источника электропитания. Навыки открытия/закрытия дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС. Навыки контроля дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС. Навыки контроля заправки ВС водой, слив воды из водяной системы ВС. Навыки контроля обработки системы удаления отбросов ВС. Навыки швартовки ВС и винтов двигателей. Навыки наблюдения за запуском двигателей ВС; Навыки ведения связи с кабиной экипажа по установленной терминологии. Навыки буксировки ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя. Навыки предполетная инспекция ВС. Навыки общего надзора за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС. Навыки подготовки ВС к хранению. Навыки подключения рукава наземного источника кондиционирования к ВС. Навыки надзора за обработкой поверхностей ВС или обработка поверхностей ВС при удалении обледенения с ВС и/или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки подготовки доклада командиру ВС о завершении проверки поверхностей ВС после удаления обледенения с ВС и /или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки информирования командира ВС о содержании кода по результатам обработки ВС по защите от обледенения ВС (anti-icing code). Навыки понимания технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя	Знание курса «Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС» в объеме первоначальной подготовки. Знание содержания задач и технологии их выполнения в соответствии с требованиями производителя ВС и другой нормативной документации. Знание полномочий специалиста в вопросах выполнения работ и оформления технической документации. Знание технологии организации ТО ВС
Ф 2	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при техническом обслуживании ВС; Правила и технология выполнения технического обслуживания ВС	З 2-1 Техническое обслуживание ВС	Навыки взаимодействия с экипажем в вопросах технического состояния ВС, отказов и неисправностей ВС перед вылетом и после посадки ВС. Навыки выполнения плановых работ на ВС согласно программе ТО ВС (регламенту ТО ВС). Навыки выполнения неплановых работ на ВС. Навыки устранения отказов и неисправностей на ВС и двигателях. Навыки выполнения доработок и модификаций на ВС, двигателях и их компонентах. Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ в объеме ограничений разрешительного сертификата, выданного специалисту индивидуально ( в условиях работы специалиста в организации по ТО ВС). Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ на основании записи в графе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС ( в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется ). Навыки заполнения технической документации, включая бортовые технические журналы, рабочие карты, заказы на работу. Навыки чтения и понимания технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя. Навыки контроля над подъездом/отъездом к /от ВС специального транспорта, занятого в техническом обслуживании ВС. Навыки выполнения правил и процедур по поддержанию летной годности ВС. Навыки выполнения функций сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС. Навыки выполнения функций поддерживающего персонала при выполнении базового ТО ВС. Навыки выполнения функций не сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС	Знание тем и предметов по как минимум по одной из программ базового образования для специалистов по ТО ВС категорий «В1», «В2», «В3». Знание прав (привилегии) специалиста по ТО ВС в вопросах выполнения работ на ВС и сертификации выполненных работ. Знание процедур технического обслуживания ВС организации по ТО ВС. Знание технологии выполнения работ и последовательность их выполнения на ВС и двигателях

Таблица 5

                 5. Вид трудовой деятельности (профессии)
                 «Специалист по техническому обслуживанию
                интерьера воздушных судов (техник, инженер)»
                 без категории/категории «В1»/«В2»/«В3» без
             разряда/1-го разряда/2-го разряда/высшего разряда

Шифр	Предметы труда	Средства труда	Задачи	Умения и навыки	Знания
Ф 1	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при сервисном обслуживании ВС. Правила и технология выполнения сервисного обслуживания ВС	З 1-1 Сервисное обслуживание ВС	Навыки подачи сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления. Навыки установки/уборки упорных колодок ВС. Навыки подключения/отключения к/от ВС разъема наземного источника электропитания. Навыки открытия/закрытия дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС. Навыки контроля дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС. Навыки контроля заправки ВС водой, слив воды из водяной системы ВС. Навыки контроля обработки системы удаления отбросов ВС. Навыки швартовки ВС и винтов двигателей. Навыки наблюдения за запуском двигателей ВС. Навыки ведения связи с кабиной экипажа по установленной терминологии. Навыки буксировки ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя. Навыки проведения предполетной инспекции ВС. Навыки проведения общего надзора за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС Навыки подготовки ВС к хранению. Навыки подключения рукава наземного источника кондиционирования к ВС. Навыки поведения надзора за обработкой поверхностей ВС или обработка поверхностей ВС при удалении обледенения с ВС и / или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки подготовки доклада командиру ВС о завершении проверки поверхностей ВС после удаления обледенения с ВС и /или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки информирования командира ВС о содержании кода по результатам обработки ВС по защите от обледенения ВС (anti-icing code)	Знание курса «Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС» в объеме первоначальной подготовки. Знание содержания задач и технологии их выполнения в соответствии с требованиями производителя ВС и другой нормативной документации. Знание полномочий специалиста в вопросах выполнения работ и оформления технической документации
Ф 2	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при техническом обслуживании ВС. Правила выполнения технического обслуживания ВС.	З 2-1 Техническое обслуживание ВС	Навыки руководства группой механиков, определенных организацией ему в подчинение. Навыки определения индивидуальных возможностей каждого специалиста группы. Навыки постановки задачи каждому специалисту группы, соответствующей его опыту и квалификации. Навыки распределения специалистов группы по участкам выполнения работ. Навыки определения приоритетов в очередности выполнения задач. Навыки проверки обеспечения специалистов группы материально-техническими и информационными ресурсами. Навыки контроля соблюдения графика выполнения работ, при необходимости, перестановка персонала группы и контроль выполнения запланированного объема работ. Навыки принятия своевременных мер для исключения необоснованного простоя ВС на земле. Навыки проведения оценки качества работы, выполненной специалистами группы, а также рационального использования рабочего времени	Знание тем и предметов по как минимум по одной из программ базового образования для специалистов по ТО ВС категорий «В1», «В2», «В3». Знание прав (привилегии) специалиста по ТО ВС в вопросах выполнения работ на ВС и сертификации выполненных работ. Знание процедур технического обслуживания ВС организации по ТО ВС. Знание технологии выполнения работ и последовательности их выполнения на ВС и двигателях

Таблица 6

Шифр	Предметы труда	Средства труда	Задачи	Умения и навыки	Знания
Ф 1	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при сервисном обслуживании ВС. Правила и технология выполнения сервисного обслуживания ВС.	З 1-1 Сервисное обслуживание ВС	Навыки подачи сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления. Навыки установки/уборки упорных колодок ВС. Навыки подключения/отключения к/от ВС разъема наземного источника электропитания. Навыки открытия/закрытия дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС. Навыки контроля дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС. Навыки контроля заправки ВС водой, слив воды из водяной системы ВС. Навыки контроля обработки системы удаления отбросов ВС. Навыки швартовки ВС и винтов двигателей. Навыки по наблюдению за запуском двигателей ВС; Навыки ведения связи с кабиной экипажа по установленной терминологии. Навыки буксировки ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя. Навыки проведения предполетной инспекции Навыки проведения общего надзора за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС. Навыки подготовки ВС к хранению. Навыки подключения рукава наземного источника кондиционирования к ВС. Навыки надзора за обработкой поверхностей ВС или обработка поверхностей ВС при удалении обледенения с ВС и/или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки подготовки доклада командиру ВС о завершении проверки поверхностей ВС после удаления обледенения с ВС и /или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки информирования командира ВС о содержании кода по результатам обработки ВС по защите от обледенения ВС (anti-icing code)	Знание курса «Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС» в объеме первоначальной подготовки. Знание содержания задач и технологии их выполнения в соответствии с требованиями производителя ВС и другой нормативной документации. Знание полномочий специалиста в вопросах выполнения работ и оформления технической документации
Ф 2	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при техническом обслуживании ВС. Правила и технология выполнения технического обслуживания ВС	З 2-1 Техническое обслуживание ВС	Навыки взаимодействия с экипажем в вопросах технического состояния ВС, отказов и неисправностей ВС перед вылетом и после посадки ВС. Навыки выполнения плановых работ на ВС согласно программе ТО ВС (регламенту ТО ВС). Навыки выполнения неплановых работ на ВС. Навыки устранения отказов и неисправностей на ВС и двигателях. Навыки выполнения доработок и модификаций на ВС, двигателях и их компонентах. Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ в объеме ограничений разрешительного сертификата, выданного специалисту индивидуально ( в условиях работы специалиста в организации по ТО ВС). Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ на основании записи в графе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС (в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется). Навыки заполнения технической документации, включая бортовые технические журналы, рабочие карты, заказы на работу. Навыки чтения и понимания технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя. Навыки контроля над подъездом/отъездом к /от ВС специального транспорта, занятого в техническом обслуживании ВС. Навыки выполнения правил и процедур по поддержанию летной годности ВС. Навыки выполнения функций сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС. Навыки выполнения функций поддерживающего персонала при выполнении базового ТО ВС. Навыки выполнения функций не сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС. Навыки понимания технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя	Знание тем и предметов по как минимум по одной из программ базового образования для специалистов по ТО ВС категорий категории «В1», «В2», «В3». Знание прав (привилегии) специалиста по ТО ВС в вопросах выполнения работ на ВС и сертификации выполненных работ. Знание процедур технического обслуживания ВС организации по ТО ВС. Знание технологии выполнения работ и последовательности их выполнения на ВС и двигателях

Таблица 7

                  7. Вид трудовой деятельности (профессии)
                  «Специалист по техническому обслуживанию
                      воздушных судов (начальник смены)»

Шифр	Предметы труда	Средства труда	Задачи	Умения и навыки	Знания
Ф 1	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при сервисном обслуживании ВС. Правила и технология выполнения сервисного обслуживания ВС	З 1-1 Сервисное обслуживание ВС	Навыки подачи сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления. Навыки установки/уборки упорных колодок ВС. Навыки подключения/отключения к/от ВС разъема наземного источника электропитания. Навыки открытия/закрытия дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС. Навыки контроля дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС. Навыки контроля заправки ВС водой, слив воды из водяной системы ВС. Навыки контроля обработки системы удаления отбросов ВС. Навыки швартовки ВС и винтов двигателей. Навыки наблюдения за запуском двигателей ВС. Навыки ведения связи с кабиной экипажа по установленной терминологии. Навыки буксировки ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя. Навыки проведения предполетной инспекции ВС. Навыки общего надзора за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС. Навыки подготовки ВС к хранению. Навыки подключения рукава наземного источника кондиционирования к ВС. Навыки надзора за обработкой поверхностей ВС или обработка поверхностей ВС при удалении обледенения с ВС и/или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки доклад командиру ВС о завершении проверки поверхностей ВС после удаления обледенения с ВС и/или нанесения защиты от обледенения ВС. Навыки информирования командира ВС о содержании кода по результатам обработки ВС по защите от обледенения ВС (anti-icing code)	Знание курса «Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС» в объеме первоначальной подготовки. Знание содержания задач и технологии их выполнения в соответствии с требованиями производителя ВС и другой нормативной документации. Знание полномочия специалиста в вопросах выполнения работ и оформления технической документации. Знание технологии организации ТО ВС
Ф 2	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при техническом обслуживании ВС. Правила выполнения технического обслуживания ВС	З 2-1 Техническое обслуживание ВС	Навыки взаимодействия с экипажем в вопросах технического состояния ВС, отказов и неисправностей ВС перед вылетом и после посадки ВС. Навыки выполнения плановых работ на ВС согласно программе ТО ВС (регламенту ТО ВС). Навыки выполнения неплановых работ на ВС. Навыки устранения отказов и неисправностей на ВС и двигателях. Навыки выполнения доработок и модификаций на ВС, двигателях и их компонентах. Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ в объеме ограничений разрешительного сертификата, выданного специалисту индивидуально (в условиях работы специалиста в организации по ТО ВС). Навыки выполнения работ на ВС и сертификация выполненных работ на основании записи в графе «Rating» свидетельства специалиста по ТО ВС ( в условиях, при которых организация по ТО ВС не требуется). Навыки заполнения технической документации, включая бортовые технические журналы, рабочие карты, заказы на работу. Навыки чтения и понимания технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя. Навыки контроля над подъездом/отъездом к/от ВС специального транспорта, занятого в техническом обслуживании ВС. Навыки выполнения правил и процедур по поддержанию летной годности ВС. Навыки выполнения функций сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС. Навыки выполнения функций поддерживающего персонала при выполнении базового ТО ВС. Навыки выполнения функций не сертифицирующего персонала при выполнении линейного (оперативного) и базового ТО ВС. Навыки понимания технической документации ВС, двигателей и их компонентов на языке производителя	Знание тем и предметов по как минимум по одной из программ базового образования для специалистов по ТО ВС категорий категории «В1», «В2», «В3». Знание прав (привилегии) специалиста по ТО ВС в вопросах выполнения работ на ВС и сертификации выполненных работ. Знание процедур технического обслуживания ВС организации по ТО ВС. Знание технологии выполнения работ и последовательности их выполнения на ВС и двигателях.
Ф3	ВС	Оборудование, приборы, приспособления, инструменты, необходимые при техническом обслуживании ВС. Правила выполнения технического обслуживания ВС.	З 3-1 Техническое обслуживание ВС	Навыки руководства персоналом смены механиков, техников/инженеров, техников/инженеров–бригадиров, определенных организацией ему в подчинение. Навыки определения индивидуальных возможностей каждого специалиста смены. Навыки постановки задачи каждому специалисту смены, соответствующей его опыту и квалификации. Навыки распределения специалистов смены по участкам выполнения работ. Навыки определения приоритетов в очередности выполнения задач. Навыки проверки обеспечения специалистов смены материально-техническими и информационными ресурсами. Навыки контроля соблюдения графика выполнения работ, при необходимости, перестановка персонала смены и контроль выполнения запланированного объема работ. Навыки принятия своевременных мер по необоснованному простою ВС на земле. Навыки проведения оценки качества работы, выполненной специалистами смены, а также рационального использования рабочего времени. Навыки контроля навыков персонала смены в выполнении технологических операций и при необходимости планирование проведения его обучения. Навыки контроля оформления подчиненными производственно–технической документации. Навыки проведения анализа причин отказов и неисправностей авиационной техники, брака и ошибок в работе персонала подчиненной ему смены, принятие меры по их предупреждению

Примечание: З – задача.

Приложение 5
к Профессиональному стандарту
«Техническое обслуживание
воздушных судов»

Лист согласования

Название организации	Дата согласования
Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан

Настоящий ПС зарегистрирован ________________________________________
Внесен в Реестр профессиональных стандартов рег. № __________________
Письмо (протокол) № ___________ Дата ____________________

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Инвестициялар және даму министрінің 09.12.2016 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) № 853 бұйрығымен.

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы Еңбек кодексінің 138-5-бабының 3-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби стандарты бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің Кадр және әкімшілік жұмыс департаменті (Е.Е. Хасенов):

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде заңнамада белгіленген тәртіппен мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін, бұқаралық ақпараттар құралдарында ресми жариялануын, соның ішінде Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің интернет-ресурсында және Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының интранет-порталында орналастыруды;

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы "Әділет" республикалық мемлекеттік кәсіпорнының ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға көшірмесін жіберуді;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін бес жұмыс күні ішінде мемлекеттік тіркеу туралы және бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға жіберу туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылауды өзіме қалдырамын.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

А. Жұмағалиев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Еңбек және халықты

әлеуметтік қорғау министрінің

міндетін атқарушы

___________ Қ. Әбсаттаров

2013 жылғы 4 қараша

Қазақстан Республикасы
Көлік және коммуникация министрінің
2013 жылғы 20 қарашадағы № 910
бұйрығымен бекітілген

"Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби стандарты
1. Жалпы бөлім

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби стандарты (бұдан әрі - КС) "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби қызмет саласындағы біліктілік деңгейіне, құзыретіне, мазмұнына, сапасына және еңбек жағдайларына қойылатын талаптарды анықтайды және:

1) еңбек саласы мен кәсіби білім беру саласының өзара қарым-қатынасын реттеуге;

2) даярлау, біліктілікті арттыру және кәсіби қайта даярлау бағдарламаларын әзірлеу талаптарын регламенттеуге;

3) персоналды аттестаттау және сертификаттау кезінде жұмысшылардың құзыреттерін бағалау талаптарын регламенттеуге арналған.

2. КС негізгі пайдаланушылары:

1) білім беру ұйымдарының түлектері, қызметкерлер;

2) ұйымдардың басшылары, ұйымдардың персоналын басқару бөлімшелерінің басшылары мен мамандары;

3) білім берудің мемлекеттік бағдарламаларын әзірлейтін мамандар;

4) мамандардың кәсіби даярлығын бағалау және біліктілігіне сәйкестігін растау саласындағы мамандар болып табылады.

3. КС негізінде біліктілік сипаттамалары, лауазымдық нұсқаулықтар, ұйымдардың үлгілік оқыту бағдарламалары, үлгілік оқыту жоспарлары, ұжымдық стандарттар әзірленеді.

4. Осы КС мынадай терминдер мен анықтамалар қолданылады:

1) біліктілік – қызметкердің еңбек қызметінің белгілі бір түрі шеңберінде нақты функцияларды сапалы орындауға дайындығы;

2) біліктілік деңгейі – күрделілігі, еңбек қызметтерінің стандартты еместігі, жауапкершілігі және дербестілігі параметрлері бойынша жүктелетін қызметкерлердің құзыретіне қойылатын талаптар жиынтығы;

3) еңбек заттары – белгілі бір еңбек құралдарының көмегімен өнім жасау мақсатында қызметкердің іс-қимылы бағытталған зат;

4) еңбек құралдары – жұмысшының еңбек заттарын бастапқы күйден өнімге айналдыру үшін пайдаланатын құралдар;

5) еңбек қызметінің түрі – еңбек функциялары мен оларды орындауға қажетті құзыреттіктердің тұтас жиынымен құралған кәсіби қызмет саласының құрамдас бөлігі;

6) еңбек функциясы – бизнес-үдеріспен анықталатын және оларды орындауға қажетті құзыреттердің болуын болжамайтын еңбек қызметінің біріктірілген және дербес жиынтығын көрсететін еңбек қызметі түрлерінің бір бөлігі;

7) кәсіби қызмет саласы – жалпы интеграциялық негізі (міндеті, нысандары, технологиялары, соның ішінде еңбек құралдары ұқсас немесе жақын) бар және ұқсас еңбек функциялары мен оларды орындайтын құзыреттіліктерінің болжалды жиынынан тұратын саланың еңбек қызметі түрлерінің жиынтығы;

8) кәсіби стандарттың бірлігі – осы қызмет түрі үшін тұтас, аяқталған, қатысымды дербес және маңызды болып табылатын нақты еңбек функциясының ашық сипаттамасы тұратын кәсіби стандарттың құрылымдық элементі;

9) кәсіп – арнайы дайындықтың, жұмыс тәжірибесінің нәтижесінде пайда болған арнайы теориялық білім мен практикалық дағдылар кешенін білуді талап ететін еңбек қызметінің түрі;

10) құзыреттілік – еңбек қызметінде білімін, білігі және тәжірибесін қолдану қабілеті;

11) лауазым – лауазымдық уәкілеттіктер және лауазымдық міндеттер шеңберін жүктейтін жұмыс берушінің құрылымдық бірлігі;

12) міндет – нақты бір еңбек заттары мен құралдарын пайдалана отырып еңбек функциясын іске асырумен және нәтижеге қол жеткізумен байланысты іс-қимыл жиынтығы;

13) сала – өндіретін өнім, өндіріс технологиясы, негізгі қорлар мен жұмыс жасаушылардың кәсіби біліктері ортақ ұйымдар жиынтығы;

14) салалық біліктілік шеңбері (бұдан әрі - СБШ) – салада танылатын біліктілік деңгейлерінің құрылымдық сипаттамасы;

15) ұлттық біліктілік шеңбері (бұдан әрі - ҰБШ) – еңбек нарығында танылатын біліктілік деңгейлерінің құрылымдық сипаттамасы;

16) функционалдық карта – сол немесе өзге де кәсіби қызмет саласы шеңберінде белгілі бір қызмет түрін орындайтын жұмысшының еңбек функциялары мен міндеттерінің құрылымдық сипаттамасы.

2. КС паспорты

5. КС паспорты мынаны анықтайды:

1) экономикалық қызмет түрі (кәсіптік қызмет саласы):

Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуіші (бұдан әрі – 03-2007 ҚР МЖ) "52.23 Әуе көлігі саласындағы қызметтер";

2) экономикалық қызмет түрінің (кәсіптік қызмет саласының) негізгі мақсаты:

әуе көлігімен тасымалдауға жататын қызметті қамтамасыз ету;

3) осы КС 1-қосымшасына сәйкес біліктілік деңгейлері бойынша еңбек қызметінің (кәсіптің) түрлері.

3. Еңбек қызметі түрлерінің (кәсіптің) карточкалары
1-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
санатсыз маман (механик)"

6. Еңбек қызмет түрінің (кәсіптің) карточкасы мынадан тұрады:

1) біліктілік деңгейі: ҰБШ бойынша – 4, СБШ бойынша – 4;

2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыныптаушы базалық тобы бойынша (бұдан әрі – 01-2005 ҚР МЖ): 3115 "Авиациялық техник";

3) лауазымның (кәсіптің) ықтимал атаулары: авиациялық техник, техник-механик;

4) атқарылатын еңбек қызметінің жиынтық сипаттамасы - әуе кемелеріне сервистік және техникалық қызмет көрсету үрдісін жүзеге асыру;

5) ықтимал жұмыс орындары, жұмысшының кәсіптік білімі мен оқуына қойылатын талаптар, біліктілікті растайтын сертификаттардың қажеттілігі, практикалық жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар, жұмысқа рұқсат берудің ерекше талаптары осы КС 2-қосымшасының "Кәсіп бойынша ықтимал жұмыс орындары. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз маманының (механиктің) еңбек жағдайына, білімі және жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар" деген 1-кестесінде келтірілген.

2-параграф "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /
2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелеріне техникалық қызмет
көрсету бойынша маман (механик)"

7. Еңбек қызмет түрінің (кәсіптің) карточкасы мынадан тұрады:

1) біліктілік деңгейі: ҰБШ бойынша – 4, СБШ бойынша – 4;

2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыныптауышы базалық тобы бойынша (бұдан әрі – 01-2005 ҚР МЖ): 3115 "Авиациялық техник";

3) лауазымның (кәсіптің) ықтимал атаулары: авиациялық техник, техник-механик;

5) ықтимал жұмыс орындары, жұмысшының кәсіптік білімі мен оқуына қойылатын талаптар, біліктілікті растайтын сертификаттардың қажеттілігі, практикалық жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар, жұмысқа рұқсат берудің ерекше талаптары осы КС 2-қосымшасының "Кәсіп бойынша ықтимал жұмыс орындары. "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маманның (механиктің) еңбек жағдайына, білімі және жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар" деген 2-кестесінде келтірілген.

3-параграф "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /
2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелерінің интерьеріне
техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)"

8. Еңбек қызмет түрінің (кәсіптің) карточкасы мынадан тұрады:

1) біліктілік деңгейі: ҰБШ бойынша – 4, СБШ бойынша – 4.

3) лауазымның (кәсіптің) ықтимал атаулары: авиациялық техник, техник-механик;

5) ықтимал жұмыс орындары, жұмысшының кәсіптік білімі мен оқуына қойылатын талаптар, біліктілікті растайтын сертификаттардың қажеттілігі, практикалық жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар, жұмысқа рұқсат берудің ерекше талаптары осы КС 2-қосымшасының "Кәсіп бойынша ықтимал жұмыс орындары. "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелерінің интерьеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маманның (механиктің) еңбек жағдайына, білімі және жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар" деген 3-кестесінде келтірілген.

4-параграф "Санатсыз / "В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз /
1-разрядтағы / 2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелеріне
техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)

9. Еңбек қызмет түрінің (кәсіптің) карточкасы мынадан тұрады:

1) біліктілік деңгейі: ҰБШ бойынша – 5, СБШ бойынша – 5;

2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыныптауышы базалық тобы бойынша (бұдан әрі – 01-2005 ҚР МЖ): 2145 "Авиациялық отряд инженері", 2149 "Авиациялық және радиоэлектрондық жабдық инженері";

3) лауазымның (кәсіптің) ықтимал атаулары: авиациялық отряд, инеженері, авиациялық және радиоэлектрондық жабдық инженері;

5) ықтимал жұмыс орындары, жұмысшының кәсіптік білімі мен оқуына қойылатын талаптар, біліктілікті растайтын сертификаттардың қажеттілігі, практикалық жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар, жұмысқа рұқсат берудің ерекше талаптары осы КС 2-қосымшасының "Кәсіп бойынша ықтимал жұмыс орындары. Санатсыз / "В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маманның (механиктің) еңбек жағдайына, білімі және жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар" деген 4-кестесінде келтірілген.

5-параграф "Санатсыз / "В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз /
1-разрядтағы / 2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелерінің
интерьеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)

10. Еңбек қызмет түрінің (кәсіптің) карточкасы мынадан тұрады:

1) біліктілік деңгейі: ҰБШ бойынша – 5, СБШ бойынша – 5;

2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыныптауышы базалық тобы бойынша (бұдан әрі – 01-2005 ҚР МЖ): 2145 "Авиациялық отряд инеженері", 2149 "Авиациялық және радиоэлектрондық жабдық инженері";

3) лауазымның (кәсіптің) ықтимал атаулары: авиациялық отряд инеженері, авиациялық және радиоэлектрондық жабдық инженері;

5) ықтимал жұмыс орындары, жұмысшының кәсіптік білімі мен оқуына қойылатын талаптар, біліктілікті растайтын сертификаттардың қажеттілігі, практикалық жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар, жұмысқа рұқсат берудің ерекше талаптары осы КС 2-қосымшасының "Кәсіп бойынша ықтимал жұмыс орындары. Санатсыз / "В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелерінің интерьеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маманның (механиктің) еңбек жағдайына, білімі және жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар" деген 5-кестесінде келтірілген.

6-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
маман (инженер-бригадир)" еңбек қызметі түрінің (кәсіптің) карточкалары

11. Еңбек қызмет түрінің (кәсіптің) карточкасы мынадан тұрады:

1) біліктілік деңгейі: ҰБШ бойынша – 5, СБШ бойынша – 5;

5) ықтимал жұмыс орындары, жұмысшының кәсіптік білімі мен оқуына қойылатын талаптар, біліктілікті растайтын сертификаттардың қажеттілігі, практикалық жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар, жұмысқа рұқсат берудің ерекше талаптары осы КС 2-қосымшасының "Кәсіп бойынша ықтимал жұмыс орындары. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маманның (инженер-бригадирдің) еңбек жағдайына, білімі және жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар" деген 6-кестесінде келтірілген.

7-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (ауысым бастығы)" еңбек қызметі түрінің (кәсіптің) карточкалары

12. Еңбек қызмет түрінің (кәсіптің) карточкасы мынадан тұрады:

1) біліктілік деңгейі: ҰБШ бойынша – 6, СБШ бойынша – 6;

2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыныптауышы базалық тобы бойынша (бұдан әрі – 01-2005 ҚР МЖ): 1226 "Ауысым бастығы (көлікте және байланыста)";

3) лауазымның (кәсіптің) ықтимал атаулары: ауысым бастығы;

5) ықтимал жұмыс орындары, жұмысшының кәсіптік білімі мен оқуына қойылатын талаптар, біліктілікті растайтын сертификаттардың қажеттілігі, практикалық жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар, жұмысқа рұқсат берудің ерекше талаптары осы КС 2-қосымшасының "Кәсіп бойынша ықтимал жұмыс орындары. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маманның (ауысым бастығының) еңбек жағдайына, білімі және жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар" деген 7-кестесінде келтірілген.

4. КС бірліктерінің тізбесі

13. КС бірліктерінің тізбесі осы КС 3-қосымшасының 1–7-кестелерінде келтірілген және шифр мен КС бірліктері атауларынан тұрады.

5. КС бірліктерінің сипаттамасы

14. КС бірліктерінің сипаттамасы осы КС 4-қосымшасының 1–7-кестелерінде келтірілген.

6. Осы КС негізінде берілетін сертификаттардың түрлері

15. Осы КС негізінде мамандардың кәсіптік дайындығын бағалау және біліктілік сәйкестігін растау саласындағы ұйымдармен сертификаттар беріледі.

16. Осы КС негізінде берілетін сертификаттардың түрлері сертификат алу үшін игеру қажет болатын осы КС 3-қосымшасында көзделген КС бірліктерінің тізбесіне сәйкес анықталады.

7. КС әзірлеушілері, келісу парағы, сараптамасы және тіркелуі

17. КС әзірлеушісі Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігі болып табылады.

18. КС келісу парағы осы КС 5-қосымшасында келтірілген.

"Әуе кемелеріне техникалық
қызмет көрсету"
кәсіби стандартына
1-қосымша

Біліктілік деңгейлері бойынша еңбек қызметінің (кәсіптің) түрлері

№ р/с	Қызмет түрінің атауы	Еңбек нарығының тенденцияларын ескерумен кәсіптің атауы	01-2005 ҚР МЖ сәйкес кәсіптің атауы	ҰБШ біліктілік деңгейі	БТБА бойынша разряды
1.	Әуе кемелеріне сервистік қызмет көрсету	Санатсыз әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)	3115 Авиациялық техник 3115 Техник-механик	4	-
2.	Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету	Разрядсыз/ 1-разрядтағы/ 2-разрядтағы/ 3 разрядтағы, А санатындағы әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик).	3115 Авиациялық техник 3115 Техник-механик	4	-
3.	Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету	Разрядсыз/ 1-разрядтағы/ 2-разрядтағы/ 3 разрядтағы, А санатындағы әуе кемелерінің интерьеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик).	3115 Авиациялық техник 3115 Техник-механик	4	-
4.	Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету	Разрядсыз/ 1-разрядтағы/ 2-разрядтағы/ жоғары разрядтағы, санатсыз/ "В1"/"В2"/"В3" санаттарындағы әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (техник/инженер).	2145 Авиациялық отряд инженері 2149 Авиациялық және радиоэлектрондық жабдық инженері	5	-
5.	Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету	Разрядсыз/ 1-разрядтағы/ 2-разрядтағы/ жоғары разрядтағы, санатсыз/ "В1"/"В2"/"В3" санаттарындағы әуе кемелерінің интерьеріне техникалық техникалық қызмет көрсету бойынша маман (техник/инженер).	2145 Авиациялық отряд инженері 2149 Авиациялық және радиоэлектрондық жабдық инженері	5	-
6.	Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету	Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (инженер-бригадир)	2145 Авиациялық отряд инженері 2149 Авиациялық және радиоэлектрондық жабдық инженері	5	-
7.	Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету	Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (ауысым бастығы)	1226 Ауысым бастығы (көліктегі және байланыстағы)	6	-

Ескертпе: БТБА – жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы;

ӘК – әуе кемесі.

"Әуе кемелеріне техникалық
қызмет көрсету"
кәсіби стандартына
2-қосымша
1-кесте

1. Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары. Әуе кемелеріне
техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз маманның
(механиктің) еңбек жағдайларына, біліміне және тәжірибесіне қойылатын талаптар

Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары		Әуежайлар, ӘК ТҚ бойынша ұйымдар, жөндеу базалары, коммерциялық тасымалдауларға қатыспайтын, жеңіл ӘК пайдаланатын ұйымдар немесе жеке тұлғалар
Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары Ескертпе: Талаптар ұсыну 1-қосымшада көрсетілген мамандар үшін бірыңғай болып табылады		Авиациялық қозғалтқыштардың шектік-рұқсат етілетін деңгейлерден асатын түрлі режимдеріндегі механикалық және электрлік элементтерінің жұмыстарының, іске қосу және сынама жасау барысындағы шуылдар; Ауа райы жағдайлары (қоршаған орта температурасының экстремалдық төмен және жоғары температураларын, желді, жаңбыр және қар түріндегі жауын-шашынды, ӘК үстінің және әуеайлақтың мұздануын қоса алғанда, суық және ыстық); Іске қосылған қозғалтқыштар; ӘК-де, қозғалтқыштармен және оның компоненттерімен жұмыс істеу барысында қолданылатын химиялық заттардың персоналға әсері (ӘК мұздан тазалау кезінде қолданылатын сұйықтықтармен, реактивті авиациялық қозғалтқыштарға арналған стандартты отын болып табылатын авиациялық жанармайман – керосинмен, авиациялық піспекті қозғалтқыштарға арналған авиациялық бензинмен, маймен, оның ішінде күйік тудыруға қабілетті жоғары температурадағы, трибутил фосфатынан тұратын гидравликалық сұйықтықтармен, композитті материалдармен, желімдермен, еріткіштермен, лактармен және сырлармен, герметикалармен ықтимал жанасу және олардан зақымдану); Биіктікте жұмыс істеу, ауыр көтеру және ыңғайсыз күйде жұмыс істеу; Жер үстіндегі радиолокациялық жабдықта және ұшақтық борттық жабдықта орнатылған аса жоғары жиіліктегі сәулелендіру көздерінен қуаттанатын электромагнитті өрістің жоғары деңгейі жағдайларында жұмыс істеу; 208 Вольт кернеудегі, 400 Гц жиіліктегі ауыспалы тоқтың жердегі және ұшақтық борттық көздерімен, желілерімен және тұтынушылармен жұмыс істеу; Түнгі жұмыс уақытын қоса алғанда, ауысым бойынша жұмыс істеу; ӘК дер кезінде шығару туралы жедел шешім қабылдау жағдайларындағы еңбек процесіндегі қарбаластық.
Жұмысқа рұқсат берудің ерекше жағдайлары		ӘК сервистік қызмет көрсетуді орындау үшін: Міндеттерді оқу және оларды орындау технологиялары; Практикалық оқу нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған міндеттерді орындау машықтарының болуы. Пилоттармен тиісті түрде байланыс жүргізу тәртібінде базалық ағылшын тілін білуі. 1-ескертпе. Орындауға рұқсат етілген міндеттердің саны жеке таңдалады және орындаушының жұмыс тәжірибесіне әрі оның жеке сапаларына байланысты болады. 2-ескертпе. Мұзданудан тазалау / ӘК сыртын мұзданудан өңдеуге бақылау жасау / ӘК сыртын мұзданудан қорғау бойынша ("Шеберлігі және дағдыларының" 16, 17, 18 - тт. қараңыз) міндеттерді орындау барысында – мамандандырылған курстан өтуі және тиісті дербес сертификаты болуы. 3-ескертпе. Сервистік жұмыстар ӘК пайдалануға жіберуге сертификат беруді талап етпейді. 4-ескертпе. Сервистік жұмыстарды орындау бойынша "Әуе кемесіне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз маманның (механик)" функциялары жер үсті персоналына ("Әуе кемесіне жерде қызмет көрсету бойынша агент") және /немесе ӘК пайдаланушысының (операторының) шешімі бойынша ұшу экипажының мүшелеріне (пилот), аталмыш қызметкерлер санатсыз механиктерге қойылатын талаптарға сай болған жағдайда, жүктеледі. ӘК пайдаланушысының (операторының) ӘК сервистік жұмыстар орындаудағы шешімі маманға жеке берілген рұқсатпен расталуы тиіс. ӘК-де және қозғалтқыштарында ӘК ТҚ-де көмек көрсету және/немесе ӘК ТҚ тәжірибе алу мақсатында жүргізілетін жұмыстар ӘК ТҚ барысында жұмыстарды орындауға сертификатталған персоналдың бақылауымен, орындаушы бағанасында қол қою құқығымен жұмыстарды сертификаттау бағанасында қол қою құқығысыз рұқсат етіледі. Персоналдық ӘК-де орындауға рұқсат етілген жұмыстарының құқықтары, міндеттері, көлемдері ӘК ТҚ ұйымдастыру бойынша жосықпен немесе ӘК ТҚ ұйымдастыру талап етілмейтін АА басқа ұйымымен белгіленеді
СБШ біліктілік деңгейі	Кәсіби білім алу және оқыту деңгейі		Талап етілетін жұмыс тәжірибесі
3	Техникалық және кәсіби білім немесе кәсіби дайындық		Талап етілмейді

2-кесте

2. Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары. "А" санатындағы
разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе
кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маманның
(механиктің) еңбек жағдайларына, біліміне және тәжірибесіне қойылатын талаптар

Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары		Әуежайлар, ӘК ТҚ бойынша ұйымдар, жөндеу базалары, коммерциялық тасымалдауларға қатыспайтын, жеңіл ӘК пайдаланатын ұйымдар немесе жеке тұлғалар
Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары		2-қосымшадағы бірыңғай талаптарды қараңыз
Жұмысқа рұқсат берудің ерекше жағдайлары		Жасы 18-ден кіші емес ӘК сервистік қызмет көрсетуді орындау үшін: Міндеттерді оқу және оларды орындау технологиялары; Практикалық оқу нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған міндеттерді орындау машықтарының болуы. Пилоттармен тиісті түрде байланыс жүргізу тәртібінде базалық ағылшын тілін білуі. ӘК сервистік жұмыстарды орындауға оператордың (пайдаланушының) жеке (дербес) рұқсаты 1-ескертпе. Орындауға рұқсат етілген міндеттердің саны жеке таңдалады және орындаушының жұмыс тәжірибесіне әрі оның жеке сапаларына байланысты болады. 2-ескертпе. Мұзданудан тазалау / ӘК сыртын мұзданудан ӘК сыртын мұзданудан қорғау бойынша ӘК сыртын өңдеуге бақылау жасау міндеттерін орындау барысында – мамандандырылған курстан өтуі және тиісті сертификаты болуы. 3-ескертпе. Сервистік жұмыстар ӘК пайдалануға жіберуге сертификат беруді талап етпейді. ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: "А" санатындағы базалық білім бағдарламалары бойынша емтихандар тапсыру. "А" санатындағы ӘК техникалық қызмет көрсету бойынша маманның қолданыстағы куәлігінің болуы. ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру шарттарында – ӘК ТҚ бойынша ұйымның маманның жеке өзіне берген сертификатталған рұқсаттың болуы. Практикалық оқудан өту және/немесе ӘК-де практикалық тәжірибеден өту нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған ӘК ТҚ орындауда машықтары болуы. ӘК ТҚ барысында жұмыстарды орындауға сертификатталған персоналдың бақылауымен, орындаушы бағанасында қол қою құқығымен жұмыстарды сертификаттау бағанасында қол қою құқығысыз рұқсат етіледі. Персоналдық ӘК-де орындауға рұқсат етілген жұмыстарының құқықтары, міндеттері, көлемдері ӘК ТҚ ұйымдастыру бойынша жосықпен немесе ӘК ТҚ ұйымдастыру талап етілмейтін АА басқа ұйымымен белгіленеді
СБШ біліктілік деңгейі	Кәсіби білімінің және оқуының деңгейі		Талап етілетін жұмыс тәжірибесі
4	ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: 1. А санаты бойынша ӘК ТҚ маманының базалық білімі болуы және орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде емтихандар тапсыру, немесе 2. Базалық білім алусыз – кемінде А санаты бойынша ӘК ТҚ маманының емтихандарын орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде тапсыру		"А" санаты үшін: (i) егер өтініш беруші мұның алдында тиісті техникалық оқудан өтпеген болса, ӘК ТҚ-де 3 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы, немесе (ii) құзыретті органдар техникалық кәсіпте тәжірибелі қызметкер ретінде қарастырған, ӘК ТҚ-де пайдалануда 2 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы және оқуы немесе (iii) ӘК ТҚ пайдалануда 1 жыл тәжірибелік білімі болуы және Уәкілетті органмен мақұлданған базалық оқу курсын аяқтауы тиіс. 1-Ескертпе. "А" санатындағы механиктерге разрядтар уәкілетті орган бекіткен жосыққа сәйкес беріледі

3-кесте

3. Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары. "А" санатындағы
разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе
кемелерінің интерьеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
маманның (механиктің) еңбек жағдайларына, біліміне және
тәжірибесіне қойылатын талаптар

Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары		Әуежайлар, ӘК ТҚ бойынша ұйымдар, жөндеу базалары, коммерциялық тасымалдауларға қатыспайтын, жеңіл ӘК пайдаланатын ұйымдар немесе жеке тұлғалар
Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары		2-қосымшадағы бірыңғай талаптарды қараңыз
Жұмысқа рұқсат берудің ерекше жағдайлары		Жасы 18-ден кіші емес ӘК сервистік қызмет көрсетуді орындау үшін: Міндеттерді оқу және оларды орындау технологиялары; Практикалық оқу нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған міндеттерді орындау машықтарының болуы. Пилоттармен тиісті түрде байланыс жүргізу тәртібінде базалық ағылшын тілін білуі. 1-ескертпе. Орындауға рұқсат етілген міндеттердің саны жеке таңдалады және орындаушының жұмыс тәжірибесіне әрі оның жеке сапаларына байланысты болады. 2-ескертпе. Мұзданудан тазалау / ӘК сыртын мұзданудан ӘК сыртын мұзданудан қорғау бойынша ӘК сыртын өңдеуге бақылау жасау міндеттерін орындау барысында – мамандандырылған курстан өтуі және тиісті сертификаты болуы. 3-ескертпе. Сервистік жұмыстар ӘК пайдалануға жіберуге сертификат беруді талап етпейді. ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: "А" санатындағы базалық білім бағдарламалары бойынша емтихандар тапсыру. "А" санатындағы ӘК техникалық қызмет көрсету бойынша маманның қолданыстағы куәлігінің болуы. ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру шарттарында – ӘК ТҚ бойынша ұйымның маманның жеке өзіне берген сертификатталған рұқсаттың болуы
СБШ біліктілік деңгейі	Кәсіби білімінің және оқуының деңгейі		Талап етілетін жұмыс тәжірибесі
4	ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: 1. А санаты бойынша ӘК ТҚ маманының базалық білімі болуы және орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде емтихандар тапсыру, немесе 2. Базалық білім алусыз – кемінде А санаты бойынша ӘК ТҚ маманының емтихандарын орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде тапсыру.		"А" санаты үшін: (i) егер өтініш беруші мұның алдында тиісті техникалық оқудан өтпеген болса, ӘК ТҚ-де 3 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы, немесе (ii) құзыретті органдар техникалық кәсіпте тәжірибелі қызметкер ретінде қарастырған, ӘК ТҚ-де пайдалануда 2 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы және оқуы немесе (iii) ӘК ТҚ пайдалануда 1 жыл тәжірибелік білімі болуы және Уәкілетті органмен мақұлданған базалық оқу курсын аяқтауы тиіс. Ескертпе. "А" санатындағы механиктерге разрядтар уәкілетті орган бекіткен жосыққа сәйкес беріледі.

4-кесте

4. Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары. Санатсыз /
"В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /
2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелеріне техникалық
қызмет көрсету бойынша маманның (механиктің) еңбек
жағдайларына, біліміне және тәжірибесіне қойылатын талаптар

Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары		Әуежайлар, ӘК ТҚ бойынша ұйымдар, жөндеу базалары, коммерциялық тасымалдауларға қатыспайтын, жеңіл ӘК пайдаланатын ұйымдар немесе жеке тұлғалар
Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары		2-қосымшадағы бірыңғай талаптарды қараңыз
Жұмысқа рұқсат берудің ерекше жағдайлары		ӘК сервистік қызмет көрсетуді орындау үшін: Міндеттерді оқу және оларды орындау технологиялары; Практикалық оқу нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған міндеттерді орындау машықтарының болуы. Пилоттармен тиісті түрде байланыс жүргізу тәртібінде базалық ағылшын тілін білуі. ӘК сервистік жұмыстарды орындауға оператордың (пайдаланушының) жеке (дербес) рұқсаты. 1-ескертпе. Орындауға рұқсат етілген міндеттердің саны жеке таңдалады және орындаушының жұмыс тәжірибесіне әрі оның жеке сапаларына байланысты болады. 2-ескертпе. Мұзданудан тазалау / ӘК сыртын мұзданудан өңдеуге бақылау жасау / ӘК сыртын мұзданудан қорғау бойынша ("Шеберлігі және дағдыларының" 16, 17, 18 - тт. қараңыз) міндеттерді орындау барысында – мамандандырылған курстан өтуі және тиісті дербес сертификаты болуы. 3-ескертпе. Сервистік жұмыстар ӘК пайдалануға жіберуге сертификат беруді талап етпейді. ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: В1, В2, В3 санаттарының бір немесе бірнеше базалық білім беру бағдарламалары бойынша емтихандар тапсыру. В1, В2, В3 немесе С санаттарындағы ӘК техникалық қызмет көрсету бойынша маманның қолданыстағы куәлігінің болуы. Маман ТҚ орындайтын ӘК сол типіне және қозғалтқыштарына оқуы Маман ТҚ орындайтын ӘК / ӘК өндірушісінің қосалқы тобының және қозғалтқыштың жеке типі көрсетілумен, ӘК ТҚ бойынша маманның куәлігінің "Rating" бөліміндегі рейтинг туралы жазбаның болуы. ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру шарттарында – ӘК ТҚ бойынша ұйымның маманның жеке өзіне берген сертификатталған рұқсаттың болуы. Практикалық оқудан өту және/немесе ӘК-де практикалық тәжірибеден өту нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған ӘК ТҚ орындауда машықтары болуы. 1-ескертпе. ӘК ТҚ барысында жұмыстарды орындауға сертификатталған персоналдың бақылауымен, орындаушы бағанасында қол қою құқығымен жұмыстарды сертификаттау бағанасында қол қою құқығысыз рұқсат етіледі. Персоналдық ӘК-де орындауға рұқсат етілген жұмыстарының құқықтары, міндеттері, көлемдері ӘК ТҚ ұйымдастыру бойынша жосықпен немесе ӘК ТҚ ұйымдастыру талап етілмейтін АА басқа ұйымымен белгіленеді.
СБШ біліктілік деңгейі	Кәсіби білімінің және оқуының деңгейі		Талап етілетін жұмыс тәжірибесі
5	ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: 1. ӘК ТҚ бойынша мманның "В1", "В2", "В3" санаттарының кемінде біреуі бойынша базалық білімі болуы және орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде емтихандар тапсыру, немесе 2. Базалық білім алусыз - ӘК ТҚ маманының кемінде "В1", "В2", "В3" санаттарының кемінде біреуі бойынша емтихандарын орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде тапсыру.		1. "B1.2" және "B1.4" қосалқы санаттары және "В3" санаты үшін: (i) егер өтініш беруші мұның алдында тиісті техникалық оқудан өтпеген болса ӘК пайдалануда ТҚ-де 3 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы, немесе (ii) құзыретті органдар техникалық кәсіпте тәжірибелі қызметкер ретінде қарастырған, ӘК ТҚ-де пайдалануда 2 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы және оқуы немесе (iii) ӘК ТҚ пайдаланудағы 1 жыл тәжірибелік білімі және Уәкілетті органмен мақұлданған базалық оқу курсын аяқтау 2. "B2" санаты және "B1.1" және "B1.3" қосалқы санаттары үшін: (i) егер өтініш беруші мұның алдында тиісті техникалық оқудан өтпеген болса ӘК ТҚ-де пайдалануда 5 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы, немесе (ii) құзыретті органдар техникалық кәсіпте тәжірибелі қызметкер ретінде қарастырған, ӘК ТҚ-де пайдалануда 3 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы және оқуы немесе (iii) ӘК ТҚ-де пайдалануда 2 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы және құзыретті органдар мақұлдаған базалық оқу курсын аяқтауы. 3. Үлкен ӘК-іне қатысты "С" санаты үшін: (i) "B1.1", "B1.3" санаттарының артықшылықтарын пайдаланумен немесе "B2" ӘК үлкен түрлерінде 3 жыл жұмыс өтілі болуы немесе қолдаушы персонал, не олардың комбинациясы ретінде, немесе (ii) "B1.2" немесе "B1.4" санаттарының артықшылықтарын пайдаланумен ӘК үлкен түрлерінде 5 жыл жұмыс өтілі немесе қолдаушы персонал, не олардың комбинациясы ретінде. 4. Үлкен ӘК-дің санатына жататындарға қарағанда, басқаларға қатысты "С" санаты үшін: үлкендерінен айырмашылығы бар басқа ӘК-де "B1" немесе "B2" санаттарының артықшылықтарын пайдаланумен 3 жыл жұмыс өтілі немесе қолдаушы персонал, не олардың комбинациясы ретінде. 5. Академиялық білім арқылы алынған "С" санаты үшін: Уәкілетті орган мойындаған университетте немесе басқа жоғары оқу орындарында техникалық дисциплиналарда академиялық білім алған өтініш беруші, ӘК базалық ТҚ міндеттерін қадағалау бойынша 6 айды қоса алғанда, тікелей ӘК ТҚ байланысты міндеттерді іріктеу барысында азаматтық авиацияның ӘК-не ТҚ ортасында 3 жыл жұмыс тәжірибесі. 1-Ескертпе. Механиктердің/ техниктердің / инженерлердің "В1", "В2", "В3" санаттарының разрядтары Уәкілетті орган бекіткен жосыққа сәйкес беріледі. Механиктерге/ техниктерге / инженерлерге разрядтар беру осы жосыққа сәйкес жүргізіледі. 2-ескертпе. "Техник" және/немесе "инженер" лауазымдарының атауы әр бір жеке ұйымда оның қызмет жағдайларына байланысты, әр түрлі функциялар мен міндеттерді бөлімшелер мен қызметкерлердің арасында бөлу бойынша, сонымен қатар, ұйым қабылдаған жұмыстарды орындау технологиялары мен жосықтары бойынша таңдалады

5-кесте

5. Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары. Санатсыз /
"В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /
2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелерінің интерьеріне
техникалық қызмет көрсету бойынша маманның (механиктің) еңбек
жағдайларына, біліміне және тәжірибесіне қойылатын талаптар

Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары		Әуежайлар, ӘК ТҚ бойынша ұйымдар, жөндеу базалары, коммерциялық тасымалдауларға қатыспайтын, жеңіл ӘК пайдаланатын ұйымдар немесе жеке тұлғалар
Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары		2-қосымшадағы бірыңғай талаптарды қараңыз
Жұмысқа рұқсат берудің ерекше жағдайлары		ӘК сервистік қызмет көрсетуді орындау үшін: Міндеттерді оқу және оларды орындау технологиялары; Практикалық оқу нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған міндеттерді орындау машықтарының болуы. Пилоттармен тиісті түрде байланыс жүргізу тәртібінде базалық ағылшын тілін білуі. ӘК сервистік жұмыстарды орындауға оператордың (пайдаланушының) жеке (дербес) рұқсаты. 1-ескертпе. Орындауға рұқсат етілген міндеттердің саны жеке таңдалады және орындаушының жұмыс тәжірибесіне әрі оның жеке сапаларына байланысты болады. 2-ескертпе. ӘК мұзданудан өңдеу / ӘК сыртын мұзданудан өңдеуге бақылау жасау / ӘК сыртын мұзданудан тазалау бойынша міндеттерді орындау барысында – мамандандырылған курстан өтуі және тиісті дербес сертификаты болуы. 3-ескертпе. Сервистік жұмыстар ӘК пайдалануға жіберуге сертификат беруді талап етпейді. ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: В1, В2, В3 санаттарының бір немесе бірнеше базалық білім беру бағдарламалары бойынша емтихандар тапсыру. В1, В2, В3 немесе С санаттарындағы ӘК техникалық қызмет көрсету бойынша маманның қолданыстағы куәлігінің болуы. Маман ТҚ орындайтын ӘК сол типіне және қозғалтқыштарына оқуы. Маман ТҚ орындайтын ӘК / ӘК өндірушісінің қосалқы тобының және қозғалтқыштың жеке типі көрсетілумен, ӘК ТҚ бойынша маманның куәлігінің "Rating" бөліміндегі рейтинг туралы жазбаның болуы. ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру шарттарында – ӘК ТҚ бойынша ұйымның маманның жеке өзіне берген сертификатталған рұқсаттың болуы. 1-ескертпе. ӘК ТҚ барысында жұмыстарды орындауға сертификатталған персоналдың бақылауымен, орындаушы бағанасында қол қою құқығымен жұмыстарды сертификаттау бағанасында қол қою құқығысыз рұқсат етіледі. Персоналдық ӘК-де орындауға рұқсат етілген жұмыстарының құқықтары, міндеттері, көлемдері ӘК ТҚ ұйымдастыру бойынша жосықпен немесе ӘК ТҚ ұйымдастыру талап етілмейтін АА басқа ұйымымен белгіленеді
СБШ біліктілік деңгейі	Кәсіби білімінің және оқуының деңгейі		Талап етілетін жұмыс тәжірибесі
5	ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: 1. ӘК ТҚ бойынша маманның "В1", "В2", "В3" санаттарының кемінде біреуі бойынша базалық білімі болуы және орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде емтихандар тапсыру, немесе 2. Базалық білім алусыз - ӘК ТҚ маманының кемінде "В1", "В2", "В3" санаттарының кемінде біреуі бойынша емтихандарын орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде тапсыру.		1. "B1.2" және "B1.4" қосалқы санаттары және "В3" санаты үшін: (i) егер өтініш беруші мұның алдында тиісті техникалық оқудан өтпеген болса ӘК пайдалануда ТҚ-де 3 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы, немесе (ii) құзыретті органдар техникалық кәсіпте тәжірибелі қызметкер ретінде қарастырған, ӘК ТҚ-де пайдалануда 2 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы және оқуы немесе (iii) ӘК ТҚ пайдаланудағы 1 жыл тәжірибелік білімі және Уәкілетті органмен мақұлданған базалық оқу курсын аяқтау 2. "B2" санаты және "B1.1" және "B1.3" қосалқы санаттары үшін: (i) егер өтініш беруші мұның алдында тиісті техникалық оқудан өтпеген болса ӘК ТҚ-де пайдалануда 5 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы, немесе (ii) құзыретті органдар техникалық кәсіпте тәжірибелі қызметкер ретінде қарастырған, ӘК ТҚ-де пайдалануда 3 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы және оқуы немесе (iii) ӘК ТҚ-де пайдалануда 2 жыл тәжірибелік жұмыс өтілі болуы және құзыретті органдар мақұлдаған базалық оқу курсын аяқтауы. 3. Үлкен ӘК-іне қатысты "С" санаты үшін: (i) "B1.1", "B1.3" санаттарының артықшылықтарын пайдаланумен немесе "B2" ӘК үлкен түрлерінде 3 жыл жұмыс өтілі болуы немесе қолдаушы персонал, не олардың комбинациясы ретінде, немесе (ii) "B1.2" немесе "B1.4" санаттарының артықшылықтарын пайдаланумен ӘК үлкен түрлерінде 5 жыл жұмыс өтілі немесе қолдаушы персонал, не олардың комбинациясы ретінде. 4. Үлкен ӘК-дің санатына жататындарға қарағанда, басқаларға қатысты "С" санаты үшін: үлкендерінен айырмашылығы бар басқа ӘК-де "B1" немесе "B2" санаттарының артықшылықтарын пайдаланумен 3 жыл жұмыс өтілі немесе қолдаушы персонал, не олардың комбинациясы ретінде. 5. Академиялық білім арқылы алынған "С" санаты үшін: Уәкілетті орган мойындаған университетте немесе басқа жоғары оқу орындарында техникалық дисциплиналарда академиялық білім алған өтініш беруші, ӘК базалық ТҚ міндеттерін қадағалау бойынша 6 айды қоса алғанда, тікелей ӘК ТҚ байланысты міндеттерді іріктеу барысында азаматтық авиацияның ӘК-не ТҚ ортасында 3 жыл жұмыс тәжірибесі. 1-Ескертпе. Механиктердің/ техниктердің / инженерлердің "В1", "В2", "В3" санаттарының разрядтары Уәкілетті орган бекіткен жосыққа сәйкес беріледі. Механиктерге/ техниктерге / инженерлерге разрядтар беру осы жосыққа сәйкес жүргізіледі. 2-ескертпе. "Техник" және/немесе "инженер" лауазымдарының атауы әр бір жеке ұйымда оның қызмет жағдайларына байланысты, әр түрлі функциялар мен міндеттерді бөлімшелер мен қызметкерлердің арасында бөлу бойынша, сонымен қатар, ұйым қабылдаған жұмыстарды орындау технологиялары мен жосықтары бойынша таңдалады.

6-кесте

6. Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары. Әуе кемелеріне
техникалық қызмет көрсету бойынша маманның
(инженер-бригадирдің) еңбек жағдайларына, біліміне және
тәжірибесіне қойылатын талаптар

Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары		Әуежайлар, ӘК ТҚ бойынша ұйымдар, жөндеу базалары, коммерциялық тасымалдауларға қатыспайтын, жеңіл ӘК пайдаланатын ұйымдар немесе жеке тұлғалар
Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары		2-қосымшадағы бірыңғай талаптарды қараңыз
Жұмысқа рұқсат берудің ерекше жағдайлары		ӘК сервистік қызмет көрсетуді орындау үшін: Міндеттерді оқу және оларды орындау технологиялары; Практикалық оқу нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған міндеттерді орындау машықтарының болуы. Пилоттармен тиісті түрде байланыс жүргізу тәртібінде базалық ағылшын тілін білуі. ӘК сервистік жұмыстарды орындауға оператордың (пайдаланушының) жеке (дербес) рұқсаты. 1-ескертпе. Орындауға рұқсат етілген міндеттердің саны жеке таңдалады және орындаушының жұмыс тәжірибесіне әрі оның жеке сапаларына байланысты болады. 2-ескертпе. ӘК мұзданудан өңдеу / ӘК сыртын мұзданудан өңдеуге бақылау жасау / ӘК сыртын мұзданудан тазалау бойынша міндеттерді орындау барысында – мамандандырылған курстан өтуі және тиісті дербес сертификаты болуы. 3-ескертпе. Сервистік жұмыстар ӘК пайдалануға жіберуге сертификат беруді талап тепейді. ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: В1, В2, В3 санаттарының бір немесе бірнеше базалық білім беру бағдарламалары бойынша емтихандар тапсыру. В1, В2, В3 немесе С санаттарындағы ӘК техникалық қызмет көрсету бойынша маманның қолданыстағы куәлігінің болуы. Маман ТҚ орындайтын ӘК сол типіне және қозғалтқыштарына оқуы. Маман ТҚ орындайтын ӘК / ӘК өндірушісінің қосалқы тобының және қозғалтқыштың жеке типі көрсетілумен, ӘК ТҚ бойынша маманның куәлігінің "Rating" бөліміндегі рейтинг туралы жазбаның болуы. ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру шарттарында – ӘК ТҚ бойынша ұйымның маманның жеке өзіне берген сертификатталған рұқсаттың болуы. 1-ескертпе. ӘК ТҚ барысында жұмыстарды орындауға сертификатталған персоналдың бақылауымен, орындаушы бағанасында қол қою құқығымен жұмыстарды сертификаттау бағанасында қол қою құқығысыз рұқсат етіледі. Персоналдық ӘК-де орындауға рұқсат етілген жұмыстарының құқықтары, міндеттері, көлемдері ӘК ТҚ ұйымдастыру бойынша жосықпен немесе ӘК ТҚ ұйымдастыру талап етілмейтін АА басқа ұйымымен белгіленеді
СБШ біліктілік деңгейі	Кәсіби білімінің және оқуының деңгейі		Талап етілетін жұмыс тәжірибесі
5	ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: 1. ӘК ТҚ бойынша мманның "В1", "В2", "В3" санаттарының кемінде біреуі бойынша базалық білімі болуы және орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде емтихандар тапсыру, немесе 2. Базалық білім алусыз - ӘК ТҚ маманының кемінде "В1", "В2", "В3" санаттарының кемінде біреуі бойынша емтихандарын орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде тапсыру		Саладағы 4-деңгейдегі жұмыс өтілі 5 жылдан кем емес

7-кесте

7. Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маманның (ауысым бастығының) еңбек жағдайларына, біліміне және тәжірибесіне қойылатын талаптар

Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары		Әуежайлар, ӘК ТҚ бойынша ұйымдар, жөндеу базалары, коммерциялық тасымалдауларға қатыспайтын, жеңіл ӘК пайдаланатын ұйымдар немесе жеке тұлғалар.
Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары		2-қосымшадағы бірыңғай талаптарды қараңыз
Жұмысқа рұқсат берудің ерекше жағдайлары		ӘК сервистік қызмет көрсетуді орындау үшін: Міндеттерді оқу және оларды орындау технологиялары; Практикалық оқу нәтижелері бойынша құжаттамамен расталған міндеттерді орындау машықтарының болуы. Пилоттармен тиісті түрде байланыс жүргізу тәртібінде базалық ағылшын тілін білуі. ӘК сервистік жұмыстарды орындауға оператордың (пайдаланушының) жеке (дербес) рұқсаты. 1-ескертпе. Орындауға рұқсат етілген міндеттердің саны жеке таңдалады және орындаушының жұмыс тәжірибесіне әрі оның жеке сапаларына байланысты болады. 2-ескертпе. ӘК мұзданудан өңдеу / ӘК сыртын мұзданудан өңдеуге бақылау жасау / ӘК сыртын мұзданудан тазалау бойынша міндеттерді орындау барысында – мамандандырылған курстан өтуі және тиісті дербес сертификаты болуы. 3-ескертпе. Сервистік жұмыстар ӘК пайдалануға жіберуге сертификат беруді талап тепейді. ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: В1, В2, В3 санаттарының бір немесе бірнеше базалық білім беру бағдарламалары бойынша емтихандар тапсыру. В1, В2, В3 немесе С санаттарындағы ӘК техникалық қызмет көрсету бойынша маманның қолданыстағы куәлігінің болуы. Маман ТҚ орындайтын ӘК сол типіне және қозғалтқыштарына оқуы. Маман ТҚ орындайтын ӘК / ӘК өндірушісінің қосалқы тобының және қозғалтқыштың жеке типі көрсетілумен, ӘК ТҚ бойынша маманның куәлігінің "Rating" бөліміндегі рейтинг туралы жазбаның болуы. ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру шарттарында – ӘК ТҚ бойынша ұйымның маманның жеке өзіне берген сертификатталған рұқсаттың болуы. 1-ескертпе. ӘК ТҚ барысында жұмыстарды орындауға сертификатталған персоналдың бақылауымен, орындаушы бағанасында қол қою құқығымен жұмыстарды сертификаттау бағанасында қол қою құқығысыз рұқсат етіледі. Персоналдық ӘК-де орындауға рұқсат етілген жұмыстарының құқықтары, міндеттері, көлемдері ӘК ТҚ ұйымдастыру бойынша жосықпен немесе ӘК ТҚ ұйымдастыру талап етілмейтін АА басқа ұйымымен белгіленеді
СБШ біліктілік деңгейі	Кәсіби білімінің және оқуының деңгейі		Талап етілетін жұмыс тәжірибесі
6	ӘК техникалық қызмет көрсетуді орындау үшін: 1. ӘК ТҚ бойынша маманның "В1", "В2", "В3" санаттарының кемінде біреуі бойынша базалық білімі болуы және орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде емтихандар тапсыру, немесе 2. Базалық білім алусыз - ӘК ТҚ маманының кемінде "В1", "В2", "В3" санаттарының кемінде біреуі бойынша емтихандарын орнатылған (өту) деңгейден төмен емес деңгейде тапсыру.		"В1" немесе "В2" немесе "В3" сертификатталған персонал функциялары бар ӘК-не желілік (шұғыл) және / немесе базалық ТҚ-де кемінде 5 жыл жұмыс өтілі

"Әуе кемелеріне техникалық

қызмет көрсету"

кәсіби стандартына

3-қосымша

КС бірліктерінің тізімі

1-кесте

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз
маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

Шифрі	Еңбек функциясының (кәсіби стандарт бірлігінің) атауы
Ф 1	ӘК сервистік қызмет көрсету

2-кесте

2. "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы /
3-разрядтағы әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
маман (механик) еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

Шифрі	Еңбек функциясының (кәсіби стандарт бірлігінің) атауы
Ф 1	ӘК сервистік қызмет көрсету
Ф 2	ӘК техникалық қызмет көрсету

3-кесте

3. "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы /
3-разрядтағы әуе кемелерінің интерьеріне техникалық қызмет
көрсету бойынша маман (механик) еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

Шифрі	Еңбек функциясының (кәсіби стандарт бірлігінің) атауы
Ф 1	ӘК сервистік қызмет көрсету
Ф 2	ӘК техникалық қызмет көрсету

4-кесте

4. "Санатсыз / "В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз /
1-разрядтағы / 2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе
кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)
еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

Шифрі	Еңбек функциясының (кәсіби стандарт бірлігінің) атауы
Ф1	ӘК сервистік қызмет көрсету
Ф2	ӘК техникалық қызмет көрсету
Ф3	Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер тобы персоналына басшылық ету

5-кесте

5. "Санатсыз / "В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз /
1-разрядтағы / 2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелерінің
интерьеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)
еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

Шифрі	Еңбек функциясының (кәсіби стандарт бірлігінің) атауы
Ф1	ӘК сервистік қызмет көрсету
Ф2	ӘК техникалық қызмет көрсету
Ф3	Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер тобы персоналына басшылық ету

6-кесте

6. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(инженер-бригадир)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифрі	Еңбек функциясының (кәсіби стандарт бірлігінің) атауы
Ф1	ӘК сервистік қызмет көрсету
Ф2	ӘК техникалық қызмет көрсету
Ф3	Ұйым оның бағынышына белгілеген санатсыз және "А" санатындағы механиктер, "В1" санатындағы немесе "В2" санатындағы немесе "В3" санатындағы техник/инженерлер тобы персоналына басшылық ету

7-кесте

7. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(ауысым бастығы)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифрі	Еңбек функциясының (кәсіби стандарт бірлігінің) атауы
Ф1	ӘК сервистік қызмет көрсету
Ф2	ӘК техникалық қызмет көрсету
Ф3	Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер, техниктер/инженерлер, техниктер/инженер-бригадирлер ауысым персоналына басшылық ету

Ескертпе: Ф – функция.

"Әуе кемелеріне техникалық
қызмет көрсету"
кәсіби стандартына
4-қосымша

КС бірліктерінің сипаты

1-кесте

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз
маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифрі	Еңбек заттары	Еңбек құралдары	Міндеттер	Шеберлігі және дағдылары	Білімі
Ф1	ӘК	ӘК-не сервистік қызмет көрсету барысындағы арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері	М 1-1 ӘК сервистік қызмет көрсету	ӘК тұрақ орнына қою барысында оны жүргізу кезінде экипажға сигналдар беру. ӘК тірек қалыптарын орнату/жинау. Жерүсті электр қуаты көзінің ажыратқышын ӘК-не/-нен қосу/сөндіру. ӘК есіктерін және ӘК сервистік панельдеріне қол жеткізу есікшелерін ашу/жабу. ӘК-ге жанармай толтыруға, ӘК-нен жанармайды ағызуға бақылау жасау. ӘК-ге су құюға, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуға бақылау жасау. ӘК-нің шығарылымдарын кетіру жүйесін өңдеуге бақылау жасау. ӘК және оның қозғалтқыштардың винттерін арқандап байлау	Алғашқы даярлық көлеміндегі "ӘК техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын адам мүмкіндіктері" курсы. ӘК өндірушісінің талаптарына және басқа нормативтік құжаттамаға сәйкес міндеттер мен технологиялардың мазмұны. Маманның жұмыстарды орындаудағы және техникалық құжаттаманы рәсімдеудегі уәкілеттіктері
				ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын қадағалау; Орнатылған терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жасауды жүргізу. ӘК-нің ұшуының алдында бортта жолаушылары бар ӘК-ді жетекке алу, жетекке алу басшысының немесе бақылаушының функцияларымен, бортта жолаушылары жоқ ӘК-нің орнын ауыстыру немесе ӘК-іне ары қарай ТҚ мақсатында жетекке алу ӘК ұшу алдындағы инспекция жасау. ӘК-де жұмысты орындау және ӘК-ге сервистік қызмет көрсету барысында ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатында ӘК-нің күйін жалпы бақылау. ӘК-ні сақтауға дайындық жасау. ӘК-іне жерүстілік кондициялау көзінің жеңдерін қосу; ӘК-нің сыртын өңдеуге бақылау жасау немесе мұздануды кетіру және/немесе ӘК-нің сыртын мұзданудан қорғау барысында ӘК-нің сыртын өңдеу. ӘК командиріне ӘК мұзданудан тазалағаннан және/немесе мұзданудан қорғау жасағаннан кейін ӘК сыртын тексерудің аяқталғандығы туралы баяндау
				Әуе кемесінің командиріне ӘК өңдеу нәтижелері бойынша кодтың (anti-icing code) мазмұны туралы ақпарат беру

2-кесте

2. "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы /
3-разрядтағы әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифр	Еңбек заттары	Еңбек құралдары	Міндеттер	Шеберлігі және дағдылары	Білімі
Ф1	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысындағы арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы	М 1-1 ӘК сервистік қызмет көрсету	ӘК тұрақ орнына қою барысында оны жүргізу кезінде экипажға сигналдар беру; ӘК тірек қалыптарын орнату/жинау; Жерүсті электр қуаты көзінің ажыратқышын ӘК-не/-нен қосу/сөндіру; ӘК есіктерін және ӘК сервистік панельдеріне қол жеткізу есікшелерін ашу/жабу; ӘК-ге жанармай толтыруға, ӘК-нен жанармайды ағызуға бақылау жасау; ӘК-ге су құюға, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуға бақылау жасау; ӘК-нің шығарылымдарын кетіру жүйесін өңдеуге бақылау жасау; ӘК және оның қозғалтқыштардың винттерін арқандап байлау; ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын қадағалау; Орнатылған терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жасауды жүргізу; ӘК-нің ұшуының алдында бортта жолаушылары бар ӘК-ді жетекке алу, жетекке алу басшысының немесе бақылаушының функцияларымен, бортта жолаушылары жоқ ӘК-нің орнын ауыстыру немесе ӘК-іне ары қарай ТҚ мақсатында жетекке алу; ӘК ұшу алдындағы инспекция жасау. ӘК-де жұмысты орындау және ӘК-ге сервистік қызмет көрсету барысында ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатында ӘК-нің күйін жалпы бақылау. ӘК-ні сақтауға дайындық жасау. Мұздануды кетіру/ мұзданудан қорғау барысында ӘК-нің сыртын өңдеуге бақылау жасау және ӘК өңдеу нәтижелері бойынша ұшу экипажына "ӘК-нің сырты таза" деп баяндау. ӘК істен шығулары мен ақаулықтары, ӘК ұшуының алдындағы және қонуынан кейінгі ӘК-іне жерүстілік кондициялау көзінің жеңдерін қосу	Алғашқы даярлық көлеміндегі "ӘК техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын адам мүмкіндіктері" курсы. ӘК өндірушісінің талаптарына және басқа нормативтік құжаттамаға сәйкес міндеттер мен технологиялардың мазмұны. Маманның жұмыстарды орындаудағы және техникалық құжатаманы рәсімдеудегі уәкілеттіктері. ӘК ТҚ ұйымдастыру технологиясы. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау технологиясы
Ф2	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысындағы арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы	М 2-1 ӘК техникалық қызмет көрсету	ӘК-нің техникалық күйі мәселелері бойынша экипажбен өзара әрекеттесу; ӘК-іне ТҚ бағдарламасына (ӘК-іне ТҚ регламентіне) сәйкес ӘК-де жоспарлық жұмыстарды орындау; ӘК-де жоспардан тыс жұмыстарды орындау; ӘК-дегі және қозғалтқыштардағы істен шығулар мен ақаулықтарды жою. ӘК-іне, қозғалтқыштарға және олардың компоненттеріне түзетулер мен түрлендірулер жасауды орындау. ӘК-де жұмыстарды орындау және маманның жеке өзіне берілген рұқсат сертификатының шектеулері көлемінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (маманның ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жағдайларындағы). ӘК-де жұмыстарды орындау және ӘК ТҚ куәлігінің "Rating" бағанасындағы жазбаның негізінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру талап етілмейтін жағдайларда). Борттық техникалық журналдарды, жұмыс карталарын, жұмысқа берілген тапсырыстарды қоса алғанда, техникалық құжаттаманы толтыру; ӘК-нің, қозғалтқыштардың және олардың компоненттерінің өндіруші тіліндегі техникалық құжаттамасын оқу және түсіну. ӘК техникалық қызмет көрсетумен айналысатын арнайы көліктің ӘК-іне келуіне/одан кетуіне бақылау жасау. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау бойынша ережелер мен жосықтарды орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталған персонал функцияларын орындау. ӘК базалық ТҚ орындау барысында қолдаушы персонал функцияларын орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталмаған персонал функцияларын орындау. ӘК орындалатын міндеттер көлемінде – ӘК техникалық құжаттамасын және олардың компоненттерін өндірушінің тілінде түсіну	А санатындағы ӘК ТҚ бойынша маманның базалық білім бағдарамалары бойынша тақырыптар және пәндер. ӘК ТҚ бойынша маманның ӘК-де жұмыстарды орындау және орындалған жұмыстарды сертификаттау мәселелеріндегі құқықтары (артықшылықтары); ӘК ТҚ бойынша ұйымдардың ӘК техникалық қызмет көрсету жосықтары Жұмыстарды орындау технологиясы және оларды ӘК-де және қозғалтқыштарда орындау реттілігі.

3-кесте

3. "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы / 2-разрядтағы/
3-разрядтағы әуе кемелерінің интерьеріне техникалық қызмет
көрсету бойынша маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифр	Еңбек заттары	Еңбек құралдары	Міндеттер	Шеберлігі және дағдылары	Білімі
Ф1	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; Қағаз және/немесе электрондық нұсқалардағы ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы.	М 1-1 ӘК сервистік қызмет көрсету	ӘК тұрақ орнына қою барысында оны жүргізу кезінде экипажға сигналдар беру; ӘК тірек қалыптарын орнату/жинау; Жерүсті электр қуаты көзінің ажыратқышын ӘК-не/-нен қосу/сөндіру; ӘК есіктерін және ӘК сервистік панельдеріне қол жеткізу есікшелерін ашу/жабу; ӘК-ге жанармай толтыруға, ӘК-нен жанармайды ағызуға бақылау жасау; ӘК-ге су құюға, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуға бақылау жасау; ӘК-нің шығарылымдарын кетіру жүйесін өңдеуге бақылау жасау; ӘК және оның қозғалтқыштардың винттерін арқандап байлау; ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын қадағалау; Орнатылған терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жасауды жүргізу; ӘК-нің ұшуының алдында бортта жолаушылары бар ӘК-ді жетекке алу, жетекке алу басшысының немесе бақылаушының функцияларымен, бортта жолаушылары жоқ ӘК-нің орнын ауыстыру немесе ӘК-іне ары қарай ТҚ мақсатында жетекке алу. ӘК ұшу алдындағы инспекция жасау; ӘК-де жұмысты орындау және ӘК-ге сервистік қызмет көрсету барысында ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатында ӘК-нің күйін жалпы бақылау. ӘК-ні сақтауға дайындық жасау. ӘК-іне жерүстілік кондициялау көзінің жеңдерін қосу. ӘК-нің сыртын өңдеуге бақылау жасау немесе мұздануды кетіру және/немесе ӘК-нің сыртын мұзданудан қорғау барысында ӘК-нің сыртын өңдеу. ӘК командиріне ӘК мұзданудан тазалағаннан және/немесе мұзданудан қорғау жасағаннан кейін ӘК сыртын тексерудің аяқталғандығы туралы баяндау Әуе кемесінің командиріне ӘК өңдеу құжаттамасын және олардың компоненттерін өндірушінің тілінде түсіну. ӘК істен шығулары мен ақаулықтары, ӘК ұшуының алдындағы және қонуынан кейінгі ӘК-нің техникалық күйі мәселелері бойынша экипажбен өзара әрекеттесу	Алғашқы даярлық көлеміндегі "ӘК техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын адам мүмкіндіктері" курсы. ӘК өндірушісінің талаптарына және басқа нормативтік құжаттамаға сәйкес міндеттер мен технологиялардың мазмұны. Маманның жұмыстарды орындаудағы және техникалық құжатаманы рәсімдеудегі уәкілеттіктері. ӘК ТҚ ұйымдастыру технологиясы. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау технологиясы. А санатындағы ӘК ТҚ бойынша маманның базалық білім бағдарамалары бойынша тақырыптар және пәндер. ӘК ТҚ бойынша маманның ӘК-де жұмыстарды орындау және орындалған жұмыстарды сертификаттау мәселелеріндегі құқықтары (артықшылықтары); ӘК ТҚ бойынша ұйымдардың ӘК техникалық қызмет көрсету жосықтары Жұмыстарды орындау технологиясы және оларды ӘК-де және қозғалтқыштарда орындау
Ф2	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; Қағаз және/немесе электрондық нұсқалардағы ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы.	М 2-1 ӘК техникалық қызмет көрсету	ӘК-іне ТҚ бағдарламасына (ӘК-іне ТҚ регламентіне) сәйкес ӘК-де жоспарлық жұмыстарды орындау; ӘК-де жоспардан тыс жұмыстарды орындау; ӘК-дегі және қозғалтқыштардағы істен шығулар мен ақаулықтарды жою. ӘК-іне, қозғалтқыштарға және олардың компоненттеріне түзетулер мен түрлендірулер жасауды орындау. ӘК-де жұмыстарды орындау және маманның жеке өзіне берілген рұқсат сертификатының шектеулері көлемінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (маманның ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жағдайларындағы). ӘК-де жұмыстарды орындау және ӘК ТҚ куәлігінің "Rating" бағанасындағы жазбаның негізінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру талап етілмейтін жағдайларда). Борттық техникалық журналдарды, жұмыс карталарын, жұмысқа берілген тапсырыстарды қоса алғанда, техникалық құжаттаманы толтыру; ӘК-нің, қозғалтқыштардың және олардың компоненттерінің өндіруші тіліндегі техникалық құжаттамасын оқу және түсіну. ӘК техникалық қызмет көрсетумен айналысатын арнайы көліктің ӘК-іне келуіне/одан кетуіне бақылау жасау. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау бойынша ережелер мен жосықтарды орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталған персонал функцияларын орындау. ӘК базалық ТҚ орындау барысында қолдаушы персонал функцияларын орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталмаған персонал функцияларын орындау
Ф3	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; Қағаз және/немесе электрондық нұсқалардағы ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы.	М 1-1 ӘК сервистік қызмет көрсету

4-кесте

4. "Санатсыз / "В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз /
1-разрядтағы / 2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелеріне
техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифр	Еңбек заттары	Еңбек құралдары	Міндеттер	Шеберлігі және дағдылары	Білімі
Ф1	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар. ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері	М 1-1 ӘК сервистік қызмет көрсету	ӘК тұрақ орнына қою барысында оны жүргізу кезінде экипажға сигналдар беру машықтары; ӘК тірек қалыптарын орнату/жинау машықтары; Жерүсті электр қуаты көзінің ажыратқышын ӘК-не/-нен қосу/сөндіру; ӘК есіктерін және ӘК сервистік панельдеріне қол жеткізу есікшелерін ашу/жабу; ӘК-ге жанармай толтыруға, ӘК-нен жанармайды ағызуға бақылау жасау; ӘК-ге су құюға, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуға бақылау жасау; ӘК-нің шығарылымдарын кетіру жүйесін өңдеуге бақылау жасау; ӘК және оның қозғалтқыштардың винттерін арқандап байлау; ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын қадағалау; Орнатылған терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жасауды жүргізу ӘК-нің ұшуының алдында бортта жолаушылары бар ӘК-ді жетекке алу, жетекке алу басшысының немесе бақылаушының функцияларымен, бортта жолаушылары жоқ ӘК-нің орнын ауыстыру немесе ӘК-іне ары қарай ТҚ мақсатында жетекке алу; ӘК ұшу алдындағы инспекция жасау; ӘК-де жұмысты орындау және ӘК- ге сервистік қызмет көрсету барысында ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатында ӘК-нің күйін жалпы бақылау. ӘК-ні сақтауға дайындық жасау ӘК-іне жерүстілік кондициялау көзінің жеңдерін қосу. ӘК-нің сыртын өңдеуге бақылау жасау немесе мұздануды кетіру және/немесе ӘК-нің сыртын мұзданудан қорғаудан кейін ӘК командиріне ӘК сыртын тексеру аяқталғандығы туралы баяндау. ӘК командиріне ӘК мұзданудан тазалағаннан және/немесе мұзданудан қорғау жасағаннан кейін ӘК сыртын тексерудің аяқталғандығы туралы баяндау Әуе кемесінің командиріне ӘК өңдеу нәтижелері бойынша кодтың(anti- icing code) мазмұны туралы ақпарат беру	Алғашқы даярлық көлеміндегі "ӘК техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын адам мүмкіндіктері" курсын білу. ӘК өндірушісінің талаптарына және басқа нормативтік құжаттамаға сәйкес міндеттер мен технологиялардың мазмұны. Маманның жұмыстарды орындаудағы және техникалық құжатаманы рәсімдеудегі уәкілеттіктері. ӘК ТҚ ұйымдастыру технологиясы
				ӘК техникалық құжаттамасын, қозғалтқыштарын және олардың компоненттерін өндірушінің тілінде түсіну.
Ф2	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар. ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері.	М 2-1 ӘК техникалық қызмет көрсету	ӘК істен шығулары мен ақаулықтары, ӘК ұшуының алдындағы және қонуынан кейінгі ӘК-нің техникалық күйі мәселелері бойынша экипажбен өзара әрекеттесу; ӘК-іне ТҚ бағдарламасына (ӘК-іне ТҚ регламентіне) сәйкес ӘК-де жоспарлық жұмыстарды орындау; ӘК-де жоспардан тыс жұмыстарды орындау; ӘК-дегі және қозғалтқыштардағы істен шығулар мен ақаулықтарды жою. ӘК-іне, қозғалтқыштарға және олардың компоненттеріне түзетулер мен түрлендірулер жасауды орындау. ӘК-де жұмыстарды орындау және маманның жеке өзіне берілген рұқсат сертификатының шектеулері көлемінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (маманның ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жағдайларындағы). ӘК-де жұмыстарды орындау және ӘК ТҚ куәлігінің "Rating" бағанасындағы жазбаның негізінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру талап етілмейтін жағдайларда). Борттық техникалық журналдарды, жұмыс карталарын, жұмысқа берілген тапсырыстарды қоса алғанда, техникалық құжаттаманы толтыру; ӘК-нің, қозғалтқыштардың және олардың компоненттерінің өндіруші тіліндегі техникалық құжаттамасын оқу және түсіну. ӘК техникалық қызмет көрсетумен айналысатын арнайы көліктің ӘК-іне келуіне/одан кетуіне бақылау жасау. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау бойынша ережелер мен жосықтарды орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталған персонал функцияларын орындау. 13. ӘК базалық ТҚ орындау барысында қолдаушы персонал функцияларын орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталмаған персонал функцияларын орындау	А санатындағы ӘК ТҚ бойынша маманның базалық білім бағдарамалары бойынша тақырыптар және пәндер. ӘК ТҚ бойынша маманның ӘК-де жұмыстарды орындау және орындалған жұмыстарды сертификаттау мәселелеріндегі құқықтары (артықшылықтары); ӘК ТҚ бойынша ұйымдардың ӘК техникалық қызмет көрсету жосықтары Жұмыстарды орындау технологиясы және оларды ӘК-де және қозғалтқыштарда орындау реттілігі.
Ф3			М 3-1 Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер тобының персоналына басшылық ету	Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер тобының персоналына басшылық ету. Топтың әр бір маманының жеке мүмкіндіктерін анықтау. Топтың әр бір маманына оның тәжірибесі мен біліктілігіне сәйкес міндет қою. Топ мамандарын жұмыстарды орындау телімдері бойынша тарату. Міндеттердің басымдылықтарын орындалу кезектілігіне қарай белгілеу. Топ мамандарын материалдық-техникалық және ақпараттық ресурстармен қамтамасыз етуді тексеру. Жұмыстарды орындау кестесінің сақталуын бақылау, қажет болған жағдайда, топ персоналының орнын ауыстыру және жоспарланған жұмыстар көлемінің орындалуын бақылау. ӘК жерде себепсіз тұрып қалуының алдын алу үшін уақтылы шаралар қабылдау. Топ мамандары орындаған жұмыстардың сапасын, сонымен қатар, жұмыс уақытын ұтымды пайдалануды бағалау

5-кесте

5. "Санатсыз / "В1"/"В2"/"В3" санатындағы разрядсыз /
1-разрядтағы / 2-разрядтағы / жоғары разрядтағы әуе кемелерінің
интерьеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)"
еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифр	Еңбек заттары	Еңбек құралдары	Міндеттер	Шеберлігі және дағдылары	Білімі
Ф1	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар. ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері	М 1-1 ӘК сервистік қызмет көрсету	ӘК тұрақ орнына қою барысында оны жүргізу кезінде экипажға сигналдар беру; ӘК тірек қалыптарын орнату/жинау; Жерү ӘК есіктерін және ӘК сервистік панельдеріне қол жеткізу есікшелерін ашу/жабу; ӘК-ге жанармай толтыруға, ӘК-нен жанармайды ағызуға бақылау жасау; ӘК-ге су құюға, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуға бақылау жасау; ӘК-нің шығарылымдарын кетіру жүйесін өңдеуге бақылау жасау; ӘК және оның қозғалтқыштардың винттерін арқандап байлау; ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын қадағалау;сті электр қуаты көзінің ажыратқышын ӘК-не/-нен қосу/сөндіру; Орнатылған терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жасауды жүргізу, ӘК-нің ұшуының алдында бортта жолаушылары бар ӘК-ді жетекке алу, жетекке алу басшысының немесе бақылаушының функцияларымен, бортта жолаушылары жоқ ӘК-нің орнын ауыстыру немесе ӘК-іне ары қарай ТҚ мақсатында жетекке алу; ӘК ұшу алдындағы инспекция жасау; ӘК-де жұмысты орындау және ӘК-ге сервистік қызмет көрсету барысында ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатында ӘК-нің күйін жалпы бақылау. ӘК-ні сақтауға дайындық жасау. ӘК-іне жерүстілік кондициялау көзінің жеңдерін қосу. ӘК сыртын мұзданудан тазалау және / немесе ӘК мұзданудан қорғау барысында ӘК сыртын өңдеуді қадағалау. ӘК-нің сыртын өңдеуге бақылау жасау немесе мұздануды кетіру және/немесе ӘК-нің сыртын мұзданудан қорғаудан кейін ӘК командиріне ӘК сыртын тексеру аяқталғандығы туралы баяндау. ӘК командиріне ӘК мұзданудан тазалағаннан және/немесе мұзданудан қорғау жасағаннан кейін ӘК сыртын тексерудің аяқталғандығы туралы баяндау.	ӘК тұрақ орнына қою барысында оны жүргізу кезінде экипажға сигналдар беру; ӘК тірек қалыптарын орнату/жинау. Жерүсті электр қуаты көзінің ажыратқышын ӘК-не/-нен қосу/сөндіру. ӘК есіктерін және ӘК сервистік панельдеріне қол жеткізу есікшелерін ашу/жабу. ӘК-ге жанармай толтыруға, ӘК-нен жанармайды ағызуға бақылау жасау. ӘК-ге су құюға, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуға бақылау жасау. ӘК-нің шығарылымдарын кетіру жүйесін өңдеуге бақылау жасау; ӘК және оның қозғалтқыштардың винттерін арқандап байлау. ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын қадағалау. Орнатылған терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жасауды жүргізу ӘК-нің ұшуының алдында бортта жолаушылары бар ӘК-ді жетекке алу, жетекке алу басшысының немесе бақылаушының функцияларымен, бортта жолаушылары жоқ ӘК-нің орнын ауыстыру немесе ӘК-іне ары қарай ТҚ мақсатында жетекке алу. ӘК ұшу алдындағы инспекция жасау. ӘК-де жұмысты орындау және ӘК-ге сервистік қызмет көрсету барысында ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатында ӘК-нің күйін жалпы бақылау. ӘК-ні сақтауға дайындық жасау. ӘК-іне жерүстілік кондициялау көзінің жеңдерін қосу. ӘК сыртын мұзданудан тазалау және / немесе ӘК мұзданудан қорғау барысыеда ӘК сыртын өңдеуді қадағалау. ӘК-нің сыртын өңдеуге бақылау жасау немесе мұздануды кетіру және/немесе ӘК-нің сыртын мұзданудан қорғаудан кейін ӘК командиріне ӘК сыртын тексеру аяқталғандығы туралы баяндау. ӘК комндиріне ӘК мұзданудан тазалағаннан және/немесе мұзданудан қорғау жасағаннан кейін ӘК сыртын тексерудің аяқталғандығы туралы баяндау.
				Әуе кемесінің командиріне ӘК өңдеу нәтижелері бойынша кодтың (anti-icing code) мазмұны туралы ақпарат беру	Әуе кемесінің командиріне ӘК өңдеу нәтижелері бойынша кодтың (anti-icing code) мазмұны туралы ақпарат беру
Ф2	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар. ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері.	М 2-1 ӘК техникалық қызмет көрсету	ӘК істен шығулары мен ақаулықтары, ӘК ұшуының алдындағы және қонуынан кейінгі ӘК-нің техникалық күйі мәселелері бойынша экипажбен өзара әрекеттесу; ӘК-іне ТҚ бағдарламасына (ӘК-іне ТҚ регламентіне) сәйкес ӘК-де жоспарлық жұмыстарды орындау; ӘК-де жоспардан тыс жұмыстарды орындау; ӘК-дегі және қозғалтқыштардағы істен шығулар мен ақаулықтарды жою. ӘК-іне, қозғалтқыштарға және олардың компоненттеріне түзетулер мен түрлендірулер жасауды орындау. ӘК-де жұмыстарды орындау және маманның жеке өзіне берілген рұқсат сертификатының шектеулері көлемінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (маманның ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жағдайларындағы). ӘК-де жұмыстарды орындау және ӘК ТҚ куәлігінің "Rating" бағанасындағы жазбаның негізінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру талап етілмейтін жағдайларда). Борттық техникалық журналдарды, жұмыс карталарын, жұмысқа берілген тапсырыстарды қоса алғанда, техникалық құжаттаманы толтыру; ӘК-нің, қозғалтқыштардың және олардың компоненттерінің өндіруші тіліндегі техникалық құжаттамасын оқу және түсіну. ӘК техникалық қызмет көрсетумен айналысатын арнайы көліктің ӘК-іне келуіне/одан кетуіне бақылау жасау. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау бойынша ережелер мен жосықтарды орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталған персонал функцияларын орындау. ӘК базалық ТҚ орындау барысында қолдаушы персонал функцияларын орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталмаған персонал функцияларын орындау. ӘК техникалық құжаттамасын, қозғалтқыштарын және олардың компоненттерін өндірушінің тілінде түсіну	ӘК істен шығулары мен ақаулықтары, ӘК ұшуының алдындағы және қонуынан кейінгі ӘК-нің техникалық күйі мәселелері бойынша экипажбен өзара әрекеттесу; ӘК-іне ТҚ бағдарламасына (ӘК-іне ТҚ регламентіне) сәйкес ӘК-де жоспарлық жұмыстарды орындау; ӘК-де жоспардан тыс жұмыстарды орындау; ӘК-дегі және қозғалтқыштардағы істен шығулар мен ақаулықтарды жою. ӘК-іне, қозғалтқыштарға және олардың компоненттеріне түзетулер мен түрлендірулер жасауды орындау. ӘК-де жұмыстарды орындау және маманның жеке өзіне берілген рұқсат сертификатының шектеулері көлемінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (маманның ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жағдайларындағы). функцияларын орындау. ӘК-де жұмыстарды орындау және ӘК ТҚ куәлігінің "Rating" бағанасындағы жазбаның негізінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру талап етілмейтін жағдайларда). Борттық техникалық журналдарды, жұмыс карталарын, жұмысқа берілген тапсырыстарды қоса алғанда, техникалық құжаттаманы толтыру; ӘК-нің, қозғалтқыштардың және олардың компоненттерінің өндіруші тіліндегі техникалық құжаттамасын оқу және түсіну. ӘК техникалық қызмет көрсетумен айналысатын арнайы көліктің ӘК-іне келуіне/одан кетуіне бақылау жасау. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау бойынша ережелер мен жосықтарды орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталған персонал функцияларын орындау. ӘК базалық ТҚ орындау барысында қолдаушы персонал функцияларын орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталмаған персонал ӘК техникалық құжаттамасын, қозғалтқыштарын және олардың компоненттерін өндірушінің тілінде түсіну
Ф3			М 3-1 Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер /техниктер/, инженерлер тобының персоналына басшылық ету	Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер тобының персоналына басшылық ету. Топтың әр бір маманының жеке мүмкіндіктерін анықтау. Топтың әр бір маманына оның тәжірибесі мен біліктілігіне сәйкес міндет қою. Топ мамандарын жұмыстарды орындау телімдері бойынша тарату. Міндеттердің басымдылықтарын орындалу кезектілігіне қарай белгілеу. Топ мамандарын материалдық-техникалық және ақпараттық ресурстармен қамтамасыз етуді тексеру. Жұмыстарды орындау кестесінің сақталуын бақылау, қажет болған жағдайда, топ персоналының орнын ауыстыру және жоспарланған жұмыстар көлемінің орындалуын бақылау. ӘК жерде себепсіз тұрып қалуының алдын алу үшін уақтылы шаралар қабылдау. Топ мамандары орындаған жұмыстардың сапасын, сонымен қатар, жұмыс уақытын ұтымды пайдалануды бағалау	Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер тобының персоналына басшылық ету. Топтың әр бір маманының жеке мүмкіндіктерін анықтау. Топтың әр бір маманына оның тәжірибесі мен білктілігіне сәйкес міндет қою. Топ мамандарын жұмыстарды орындау телімдері бойынша тарату. Міндеттердің басымдылықтарын орындалу кезектілігіне қарай белгілеу. Топ мамандарын материалдық-техникалық және ақпараттық ресурстармен қамтамасыз етуді тексеру. Жұмыстарды орындау кестесінің сақталуын бақылау, қажет болған жағдайда, топ персоналының орнын ауыстыру және жоспарланған жұмыстар көлемінің орындалуын бақылау. ӘК жерде себепсіз тұрып қалуының алдын алу үшін уақтылы шаралар қабылдау. Топ мамандары орындаған жұмыстардың сапасын, сонымен қатар, жұмыс уақытын ұтымды пайдалануды бағалау

6-кесте

6. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(инженер-бригадир)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифр	Еңбек заттары	Еңбек құралдары	Міндеттер	Шеберлігі және дағдылары	Білімі
Ф1	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; Қағаз және/немесе электрондық нұсқалардағы ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы	М 1-1 ӘК сервистік қызмет көрсету	ӘК тұрақ орнына қою барысында оны жүргізу кезінде экипажға сигналдар беру; ӘК тірек қалыптарын орнату/жинау; Жерүсті электр қуаты көзінің ажыратқышын ӘК-не/-нен қосу/сөндіру; ӘК есіктерін және ӘК сервистік панельдеріне қол жеткізу есікшелерін ашу/жабу; ӘК-ге жанармай толтыруға, ӘК-нен жанармайды ағызуға бақылау жасау; ӘК-ге су құюға, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуға бақылау жасау; ӘК-нің шығарылымдарын кетіру жүйесін өңдеуге бақылау жасау; ӘК және оның қозғалтқыштардың винттерін арқандап байлау; ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын қадағалау; Орнатылған терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жасауды жүргізу, ӘК-нің ұшуының алдында бортта жолаушылары бар ӘК-ді жетекке алу, жетекке алу басшысының немесе бақылаушының функцияларымен, бортта жолаушылары жоқ ӘК-нің орнын ауыстыру немесе ӘК-іне ары қарай ТҚ мақсатында жетекке алу; ӘК ұшу алдындағы инспекция жасау; ӘК-де жұмысты орындау және ӘК-ге сервистік қызмет көрсету барысында ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатында ӘК-нің күйін жалпы бақылау. ӘК-ні сақтауға дайындық жасау. ӘК-іне жерүстілік кондициялау көзінің жеңдерін қосу. ӘК сыртын мұзданудан тазалау және / немесе ӘК мұзданудан қорғау барысында ӘК сыртын өңдеуді қадағалау. ӘК-нің сыртын өңдеуге бақылау жасау немесе мұздануды кетіру және/немесе ӘК-нің сыртын мұзданудан қорғаудан кейін ӘК командиріне ӘК сыртын тексеру аяқталғандығы туралы баяндау. ӘК командиріне ӘК мұзданудан тазалағаннан және/немесе мұзданудан қорғау жасағаннан кейін ӘК сыртын тексерудің аяқталғандығы туралы баяндау; Әуе кемесінің командиріне ӘК өңдеу нәтижелері бойынша кодтың (anti-icing code) мазмұны туралы ақпарат беру	Алғашқы даярлық көлеміндегі "ӘК техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын адам мүмкіндіктері" курсы. ӘК өндірушісінің талаптарына және басқа нормативтік құжаттамаға сәйкес міндеттер мен технологиялардың мазмұны. Маманның жұмыстарды орындаудағы және техникалық құжаттаманы рәсімдеудегі уәкілеттіктері
Ф2	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; Қағаз және/немесе электрондық нұсқалардағы ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы	М 2-1 ӘК техникалық қызмет көрсету	ӘК істен шығулары мен ақаулықтары, ӘК ұшуының алдындағы және қонуынан кейінгі ӘК-нің техникалық күйі мәселелері бойынша экипажбен өзара әрекеттесу; ӘК-іне ТҚ бағдарламасына (ӘК-іне ТҚ регламентіне) сәйкес ӘК-де жоспарлық жұмыстарды орындау; ӘК-де жоспардан тыс жұмыстарды орындау; ӘК-дегі және қозғалтқыштардағы істен шығулар мен ақаулықтарды жою. ӘК-іне, қозғалтқыштарға және олардың компоненттеріне түзетулер мен түрлендірулер жасауды орындау. ӘК-де жұмыстарды орындау және маманның жеке өзіне берілген рұқсат сертификатының шектеулері көлемінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (маманның ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жағдайларындағы). ӘК-де жұмыстарды орындау және ӘК ТҚ куәлігінің "Rating" бағанасындағы жазбаның негізінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру талап етілмейтін жағдайларда). Борттық техникалық журналдарды, жұмыс карталарын, жұмысқа берілген тапсырыстарды қоса алғанда, техникалық құжаттаманы толтыру; ӘК-нің, қозғалтқыштардың және олардың компоненттерінің өндіруші тіліндегі техникалық құжаттамасын оқу және түсіну. ӘК техникалық қызмет көрсетумен айналысатын арнайы көліктің ӘК-іне келуіне/одан кетуіне бақылау жасау. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау бойынша ережелер мен жосықтарды орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталған персонал функцияларын орындау. ӘК базалық ТҚ орындау барысында қолдаушы персонал функцияларын орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталмаған персонал функцияларын орындау. ӘК техникалық құжаттамасын, қозғалтқыштарын және олардың компоненттерін өндірушінің тілінде түсіну	А санатындағы ӘК ТҚ бойынша маманның базалық білім бағдарламалары бойынша тақырыптар және пәндер. ӘК ТҚ бойынша маманның ӘК-де жұмыстарды орындау және орындалған жұмыстарды сертификаттау мәселелеріндегі құқықтары (артықшылықтары); ӘК ТҚ бойынша ұйымдардың ӘК техникалық қызмет көрсету жосықтары Жұмыстарды орындау технологиясы және оларды ӘК-де және қозғалтқыштарда орындау реттілігі
Ф3			М.3-1 Ұйым оның бағынышына белгілеген санатсыз және "А" санатындағы механиктер / "В1" санатындағы немесе "В2" санатындағы немесе "В3" санатындағы немесе тобының персоналына басшылық ету.	Ұйым оның бағынышына белгілеген санатсыз және "А" санатындағы механиктер / "В1" санатындағы немесе "В2" санатындағы немесе "В3" санатындағы немесе тобының персоналына басшылық ету. Топтың әр бір маманының жеке мүмкіндіктерін анықтау. Топтың әр бір маманына оның тәжірибесі мен біліктілігіне сәйкес міндет қою. Топ мамандарын жұмыстарды орындау телімдері бойынша тарату. Міндеттердің басымдылықтарын орындалу кезектілігіне қарай белгілеу. Топ мамандарын материалдық-техникалық және ақпараттық ресурстармен қамтамасыз етуді тексеру. Жұмыстарды орындау кестесінің сақталуын бақылау, қажет болған жағдайда, топ персоналының орнын ауыстыру және жоспарланған жұмыстар көлемінің орындалуын бақылау. ӘК жерде себепсіз тұрып қалуының алдын алу үшін уақтылы шаралар қабылдау. Топ мамандары орындаған жұмыстардың сапасын, сонымен қатар, жұмыс уақытын ұтымды пайдалануды бағалау. Топ персоналының технологиялық операцияларды орындаудағы машықтарын бақылау және қажет болған жағдайда, оны оқыту. Бағыныштыларының өндірістік-техникалық құжаттаманы рәсімдеуіне бақылау жасау. Авиациялық техниканың істен шығулары мен жарамсыздықтарын, ақаулығын және оған бағынышты топ персоналының жұмысындағы қателерді талдау, олардың алдын алу бойынша шаралар қабылдау

7-кесте

7. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(ауысым бастығы)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифр	Еңбек заттары	Еңбек құралдары	Міндеттер	Шеберлігі және дағдылары	Білімі
Ф1	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; Қағаз және/немесе электрондық нұсқалардағы ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы	М 1-1 ӘК сервистік қызмет көрсету	ӘК тұрақ орнына қою барысында оны жүргізу кезінде экипажға сигналдар беру; ӘК тірек қалыптарын орнату/жинау; Жерүсті электр қуаты көзінің ажыратқышын ӘК-не/-нен қосу/сөндіру; ӘК есіктерін және ӘК сервистік панельдеріне қол жеткізу есікшелерін ашу/жабу; ӘК-ге жанармай толтыруға, ӘК-нен жанармайды ағызуға бақылау жасау; ӘК-ге су құюға, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуға бақылау жасау; ӘК-нің шығарылымдарын кетіру жүйесін өңдеуге бақылау жасау; ӘК және оның қозғалтқыштардың винттерін арқандап байлау; ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын қадағалау; Орнатылған терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жасауды жүргізу, ӘК-нің ұшуының алдында бортта жолаушылары бар ӘК-ді жетекке алу, жетекке алу басшысының немесе бақылаушының функцияларымен, бортта жолаушылары жоқ ӘК-нің орнын ауыстыру немесе ӘК-іне ары қарай ТҚ мақсатында жетекке алу; ӘК ұшу алдындағы инспекция жасау; ӘК-де жұмысты орындау және ӘК-ге сервистік қызмет көрсету барысында ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатында ӘК-нің күйін жалпы бақылау. ӘК-ні сақтауға дайындық жасау. ӘК-іне жерүстілік кондициялау көзінің жеңдерін қосу ӘК сыртын мұзданудан тазалау және / немесе ӘК мұзданудан қорғау барысында ӘК сыртын өңдеуді қадағалау. ӘК-нің сыртын өңдеуге бақылау жасау немесе мұздануды кетіру және/немесе ӘК-нің сыртын мұзданудан қорғаудан кейін ӘК командиріне ӘК сыртын тексеру аяқталғандығы туралы баяндау	Алғашқы даярлық көлеміндегі "ӘК техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын адам мүмкіндіктері" курсы. ӘК өндірушісінің талаптарына және басқа нормативтік құжаттамаға сәйкес міндеттер мен технологиялардың мазмұны. Маманның жұмыстарды орындаудағы және техникалық құжаттаманы рәсімдеудегі уәкілеттіктері
Ф2	ӘК	ӘК-іне сервистік қызмет көрсету барысында қажетті арнайы техника, жабдықтар, тетіктер, құралдар; Қағаз және/немесе электрондық нұсқалардағы ӘК-іне сервистік қызмет көрсетуді орындау ережелері және технологиясы.	М 2-1 ӘК техникалық қызмет көрсету	ӘК командиріне ӘК мұзданудан тазалағаннан және/немесе мұзданудан қорғау жасағаннан кейін ӘК сыртын тексерудің аяқталғандығы туралы баяндау Әуе кемесінің командиріне ӘК өңдеу нәтижелері бойынша кодтың (anti-icing code) мазмұны туралы ақпарат беру. ӘК істен шығулары мен ақаулықтары, ӘК ұшуының алдындағы және қонуынан кейінгі ӘК-нің техникалық күйі мәселелері бойынша экипажбен өзара әрекеттесу; ӘК-іне ТҚ бағдарламасына (ӘК-іне ТҚ регламентіне) сәйкес ӘК-де жоспарлық жұмыстарды орындау; ӘК-де жоспардан тыс жұмыстарды орындау; ӘК-дегі және қозғалтқыштардағы істен шығулар мен ақаулықтарды жою.	А санатындағы ӘК ТҚ бойынша маманның базалық білім бағдарламалары бойынша тақырыптар және пәндер. ӘК ТҚ бойынша маманның ӘК-де жұмыстарды орындау және орындалған жұмыстарды сертификаттау мәселелеріндегі құқықтары (артықшылықтары); ӘК ТҚ бойынша ұйымдардың ӘК техникалық қызмет көрсету жосықтары Жұмыстарды орындау технологиясы және оларды ӘК-де және қозғалтқыштарда орындау реттілігі
				ӘК-іне, қозғалтқыштарға және олардың компоненттеріне түзетулер мен түрлендірулер жасауды орындау. ӘК-де жұмыстарды орындау және маманның жеке өзіне берілген рұқсат сертификатының шектеулері көлемінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (маманның ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жағдайларындағы). ӘК-де жұмыстарды орындау және ӘК ТҚ куәлігінің "Rating" бағанасындағы жазбаның негізінде орындалған жұмыстарды сертификаттау (ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды ұйымдастыру талап етілмейтін жағдайларда). Борттық техникалық журналдарды, жұмыс карталарын, жұмысқа берілген тапсырыстарды қоса алғанда, техникалық құжаттаманы толтыру; ӘК-нің, қозғалтқыштардың және олардың компоненттерінің өндіруші тіліндегі техникалық құжаттамасын оқу және түсіну. ӘК техникалық қызмет көрсетумен айналысатын арнайы көліктің ӘК-іне келуіне/одан кетуіне бақылау жасау. ӘК ұшу жарамдылығында ұстау бойынша ережелер мен жосықтарды орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталған персонал функцияларын орындау. ӘК базалық ТҚ орындау барысында қолдаушы персонал функцияларын орындау. ӘК желілік (жедел) және базалық ТҚ орындау барысында сертификатталмаған персонал функцияларын орындау. ӘК техникалық құжаттамасын, қозғалтқыштарын және олардың компоненттерін өндірушінің тілінде түсіну
Ф3			М 3-1 Ұйым оның бағынышына белгілеген механиктер, техниктер/инженерлер, техник/инженерлер–бригадирлер тобының персоналына басшылық ету	Ұйым оның бағынышына белгілеген санатсыз және "А" санатындағы механиктер / "В1" санатындағы немесе "В2" санатындағы немесе "В3" санатындағы немесе тобының персоналына басшылық ету. Топтың әр бір маманының жеке мүмкіндіктерін анықтау. Топтың әр бір маманына оның тәжірибесі мен біліктілігіне сәйкес міндет қою. Топ мамандарын жұмыстарды орындау телімдері бойынша тарату. Міндеттердің басымдылықтарын орындалу кезектілігіне қарай белгілеу. Топ мамандарын материалдық-техникалық және ақпараттық ресурстармен қамтамасыз етуді тексеру. Жұмыстарды орындау кестесінің сақталуын бақылау, қажет болған жағдайда, топ персоналының орнын ауыстыру және жоспарланған жұмыстар көлемінің орындалуын бақылау. ӘК жерде себепсіз тұрып қалуының алдын алу үшін уақтылы шаралар қабылдау. Топ мамандары орындаған жұмыстардың сапасын, сонымен қатар, жұмыс уақытын ұтымды пайдалануды бағалау. Топ персоналының технологиялық операцияларды орындаудағы машықтарын бақылау және қажет болған жағдайда, оны оқыту. Бағыныштыларының өндірістік-техникалық құжаттаманы рәсімдеуіне бақылау жасау. Авиациялық техниканың істен шығулары мен жарамсыздықтарын, ақаулығын және оған бағынышты топ персоналының жұмысындағы қателерді талдау, олардың алдын алу бойынша шаралар қабылдау

Ескертпе: М – міндет.

"Әуе кемелеріне техникалық

қызмет көрсету"

кәсіби стандартына

5-қосымша

Келісу парағы

Ұйым атауы	Келісу күні
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі

Осы КС _________________________________________________ тіркелді.

Кәсіптік стандарттардың реестріне № _____________________ тіркелді.

Хат (хаттама) № ___________ Күні _____________

Об утверждении профессионального стандарта "Техническое обслуживание воздушных судов"

Профессиональный стандарт
«Техническое обслуживание воздушных судов»

1. Общие положения

2. Паспорт ПС

3. Карточки видов трудовой деятельности (профессий)

Параграф 1 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (механик)», без категории

Параграф 2 «Специалист по техническому обслуживанию воздушных
судов (механик) категории «А» без разряда / 1-го разряда /
2-го разряда / 3-го разряда

Параграф 3 «Специалист по техническому обслуживанию интерьера
воздушных судов (механик) категории «А» без разряда/
1-го разряда/2-го разряда/3-го разряда

Параграф 6 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (инженер-бригадир)»

Параграф 7 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (начальник смены)»

4. Перечень единиц ПС

5. Описание единиц ПС

6. Виды сертификатов, выдаваемых на основе ПС

7. Разработчики, лист согласования,
экспертиза и регистрация ПС

"Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби стандартын бекіту туралы

"Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби стандарты
1. Жалпы бөлім

2. КС паспорты

3. Еңбек қызметі түрлерінің (кәсіптің) карточкалары
1-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
санатсыз маман (механик)"

2-параграф "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /
2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелеріне техникалық қызмет
көрсету бойынша маман (механик)"

3-параграф "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /
2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелерінің интерьеріне
техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)"

6-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
маман (инженер-бригадир)" еңбек қызметі түрінің (кәсіптің) карточкалары

7-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (ауысым бастығы)" еңбек қызметі түрінің (кәсіптің) карточкалары

4. КС бірліктерінің тізбесі

5. КС бірліктерінің сипаттамасы

6. Осы КС негізінде берілетін сертификаттардың түрлері

7. КС әзірлеушілері, келісу парағы, сараптамасы және тіркелуі

Біліктілік деңгейлері бойынша еңбек қызметінің (кәсіптің) түрлері

КС бірліктерінің тізімі

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз
маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

6. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(инженер-бригадир)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

7. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(ауысым бастығы)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

КС бірліктерінің сипаты

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз
маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

6. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(инженер-бригадир)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

7. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(ауысым бастығы)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Келісу парағы

Об утверждении профессионального стандарта "Техническое обслуживание воздушных судов"

Профессиональный стандарт «Техническое обслуживание воздушных судов»

1. Общие положения

2. Паспорт ПС

3. Карточки видов трудовой деятельности (профессий)

Параграф 1 «Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (механик)», без категории

Параграф 2 «Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (механик) категории «А» без разряда / 1-го разряда / 2-го разряда / 3-го разряда

Параграф 3 «Специалист по техническому обслуживанию интерьера воздушных судов (механик) категории «А» без разряда/ 1-го разряда/2-го разряда/3-го разряда

Параграф 6 «Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (инженер-бригадир)»

Параграф 7 «Специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (начальник смены)»

4. Перечень единиц ПС

5. Описание единиц ПС

6. Виды сертификатов, выдаваемых на основе ПС

7. Разработчики, лист согласования, экспертиза и регистрация ПС

"Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби стандартын бекіту туралы

"Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби стандарты1. Жалпы бөлім

2. КС паспорты

3. Еңбек қызметі түрлерінің (кәсіптің) карточкалары1-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойыншасанатсыз маман (механик)"

2-параграф "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелеріне техникалық қызметкөрсету бойынша маман (механик)"

3-параграф "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелерінің интерьерінетехникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)"

6-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойыншамаман (инженер-бригадир)" еңбек қызметі түрінің (кәсіптің) карточкалары

7-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман (ауысым бастығы)" еңбек қызметі түрінің (кәсіптің) карточкалары

4. КС бірліктерінің тізбесі

5. КС бірліктерінің сипаттамасы

6. Осы КС негізінде берілетін сертификаттардың түрлері

7. КС әзірлеушілері, келісу парағы, сараптамасы және тіркелуі

Біліктілік деңгейлері бойынша еңбек қызметінің (кәсіптің) түрлері

КС бірліктерінің тізімі

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсызмаман (механик)" еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

6. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман(инженер-бригадир)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

7. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман(ауысым бастығы)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

КС бірліктерінің сипаты

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсызмаман (механик)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

6. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман(инженер-бригадир)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

7. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман(ауысым бастығы)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Келісу парағы

Профессиональный стандарт
«Техническое обслуживание воздушных судов»

Параграф 1 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (механик)», без категории

Параграф 2 «Специалист по техническому обслуживанию воздушных
судов (механик) категории «А» без разряда / 1-го разряда /
2-го разряда / 3-го разряда

Параграф 3 «Специалист по техническому обслуживанию интерьера
воздушных судов (механик) категории «А» без разряда/
1-го разряда/2-го разряда/3-го разряда

Параграф 6 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (инженер-бригадир)»

Параграф 7 «Специалист по техническому обслуживанию
воздушных судов (начальник смены)»

7. Разработчики, лист согласования,
экспертиза и регистрация ПС

"Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби стандарты
1. Жалпы бөлім

3. Еңбек қызметі түрлерінің (кәсіптің) карточкалары
1-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
санатсыз маман (механик)"

2-параграф "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /
2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелеріне техникалық қызмет
көрсету бойынша маман (механик)"

3-параграф "А" санатындағы разрядсыз / 1-разрядтағы /
2-разрядтағы / 3-разрядтағы әуе кемелерінің интерьеріне
техникалық қызмет көрсету бойынша маман (механик)"

6-параграф "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша
маман (инженер-бригадир)" еңбек қызметі түрінің (кәсіптің) карточкалары

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз
маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

6. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(инженер-бригадир)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

7. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(ауысым бастығы)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

1. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша санатсыз
маман (механик)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

6. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(инженер-бригадир)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

7. "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету бойынша маман
(ауысым бастығы)" еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі