Об утверждении методики проведения испытаний и апробаций селекционных достижений в области животноводства

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 21 октября 2014 года № 3-3/539. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республике Казахстан 25 ноября 2014 года № 9901

В соответствии с подпунктом 7) статьи 13 Закона Республики Казахстан от 9 июля 1998 года «О племенном животноводстве» ПРИКАЗЫВАЮ:
1. Утвердить прилагаемую методику проведения испытаний и апробаций селекционных достижений в области животноводства.
2. Департаменту производства и переработки животноводческой продукции Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан и его официальное опубликование.
3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на Ответственного секретаря Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан (Евниев А.К.).
4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня их первого официального опубликования.

Министр А. Мамытбеков

Утверждена
приказом Министра
сельского хозяйства
Республики Казахстан
от 21 октября 2014 года № 3-3/539

Методика
проведения испытаний и апробаций селекционных достижений в
области животноводства

1. Общие положения

1. Настоящая Методика проведения испытаний и апробаций селекционных достижений в области животноводства (далее – Методика) разработана в соответствии с пунктом 2 статьи 10 Закона Республики Казахстан от 13 июля 1999 года «Об охране селекционных достижений» и подпунктом 7) статьи 13 Закона Республики Казахстан от 9 июля 1998 года «О племенном животноводстве» и определяет методы проведения испытаний и апробаций селекционных достижений в области животноводства.
2. В настоящей Методике используются следующие основные понятия:
1) патентоспособность - соответствие созданных пород, внутрипородных (зональных) и заводских типов, заводских линий, семейств животных, кроссов птицы критериям новизны, отличимости, однородности и стабильности;
2) испытания – оценка степени выраженности предполагаемого селекционного достижения на соответствие основным селекционируемым признакам и минимальным структурным единицам;
3) апробация - проверка предполагаемого нового селекционного достижения на соответствие патентоспособности.
3. Испытания и апробация породы проводятся Государственной комиссии по испытанию и апробации пород Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан (далеее – Комиссия) согласно подпункту 22) статьи 13 Закона Республики Казахстан от 9 июля 1998 года «О племенном животноводстве».
4. Результаты работы по испытанию и апробации селекционного достижения в животноводстве оформляются заключением, которое утверждается Председателем Комиссии.
5. Заключение по апробации селекционного достижения в животноводстве представляется в трех экземплярах.

2. Проведение испытании сельскохозяйственных животных
и пушных зверей

6. При проведении испытания крупного рогатого скота (Bos primigenius Воjanus) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают не менее 50 телочек и 50 бычков в возрасте 6 месяцeв, 50 нетелей (5-6-месячной стельности) и 20 быков в возрасте 24 месяцев. Отбор для апробации животных проводят методом случайной выборки преимущественно от молодых быков-производителей, не прошедших оценку по качеству потомства.
Порода крупного рогатого скота признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественым признакам составляет не более 6% (при отборе на испытание 50 голов), 3 и 2% (соответственно 100 и 200 голов), а по количественным признакам - если коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы в 1,4 раза. Отличимость определяется специфичностью селекционируемых количественных признаков, превосходящих с математически достоверной разницей сравниваемых сверстников (сверстниц) и явными различиями в качественных признаках.
Учет крупного рогатого скота проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) крупного рогатого скота согласно приложению 1 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков крупного рогатого скота согласно приложению 2 к настоящей Методике.
7. При проведении испытания овец (Ovis L) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на испытание отбирают методом случайной выборки не менее 100 маток и 30 баранов-производителей, 100 ярок и 100 баранчиков.
Порода овец признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных особей по качественным признакам составляет не более 5% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам коэффициенты вариации не превышают таковые у существующих общеизвестных пород в 1,6 раза.
Учет овец проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) овец согласно приложению 3 к настоящей Методике применяя методы, указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков овец согласно приложению 4 к настоящей Методике.
8. При проведении испытания коз (Capra aegagrus Erxleben) для оценки степени выраженности оцениваемой породы на испытания отбирают методом случайной выборки не менее 10 козлов-производителей, 40 коз в возрасте 2,5 года и старше, 60 козликов и 60 козочек в возрасте 12-18 месяцев.
Порода коз признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 9% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы в 1,6 раза.
Учет коз проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) коз согласно приложению 5 к настоящей Методике, руководствуясь инструкциями, указанными в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков коз согласно приложению 6 к настоящей Методике.
9. При проведении испытания свиней (Sus scrofa L) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают не менее 50 маток и 20 хряков заводской упитанности в возрасте старше 36 месяцев, а также 400 голов молодняка одного цикла воспроизводства при достижении живой массы 100 кг, отобранных методом случайной выборки.
Порода свиней признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 4% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам коэффициенты вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации у сравниваемой общеизвестной породы более чем в 1,6 раза.
Учет свиней проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) свиней согласно приложению 7 к настоящей Методике применяя методы, указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков свиней согласно приложению 8 к настоящей Методике.
10. При проведении испытания лошадей (Eguus Caballus L) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 10 кобылок и 10 жеребчиков 2,5 лет, 20 кобыл и 5 жеребцов старше 5 лет, отобранных методом случайной выборки.
Порода лошадей признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 5% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы более чем в 1,5 раза.
Учет лошадей проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) лошадей согласно приложению 9 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков коз согласно приложению 10 к настоящей Методике.
11. При проведении испытания верблюдов (Camelus) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 8 самок и 8 самцов 2,5 лет, 15 верблюдоматок и 3 производителей в возрасте 5 лет отобранным методом случайной выборки, если в разделе «Объяснения и методы» не указано иное.
Порода верблюдов признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 7,0 % от исследуемого поголовья, а по количественным признакам – коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы более чем в 1,5 раза.
Учет верблюдов проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) верблюдов согласно приложению 11 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков верблюдов согласно приложению 12 к настоящей Методике.
12. При проведении испытания гусей (Anser anser L.) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 30 самцов и 30 самок в суточном возрасте, 30 самцов и 30 самок в 9-недельном возрасте, 15 гусаков и 45 гусынь в 52-недельном возрасте и старше, а также 50 яиц, отобранных методом случайной выборки.
Порода гусей признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 10% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы более чем в 1,6 раза.
Учет гусей проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) гусей согласно приложению 13 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков гусей согласно приложению 14 к настоящей Методике.
13. При проведении испытания уток (Anas platyrhynchos L.) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 50 селезней и 50 уточек в суточном возрасте, 50 селезней и 50 уточек молодняка в 7-недельном возрасте, 20 селезней, 80 уток не моложе 52-недельного возраста и 100 яиц, отобранных методом случайной выборки.
Порода уток признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 10% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации похожей общеизвестной породы в 1,6 раза.
Учет уток проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) уток согласно приложению 15 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков уток согласно приложению 16 к настоящей Методике.
14. При проведении испытания кур (Gallus gallus L.) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 100 яиц, 50 петушков и 50 курочек суточных цыплят, 50 петушков и 50 курочек в 5-ти недельном возрасте мясных кур и в возрасте бонитировки яичных кур, 15 петухов и 100 кур не моложе 52-недельного возраста.
Порода кур признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 10% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам – коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой породы в 1,6 раза.
Учет кур проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) кур согласно приложению 17 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков кур согласно приложению 18 к настоящей Методике.
15. При проведении испытания индеек (Mellegris gallopavo) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают методом случайной выборки не менее 50 самцов и 50 самок в суточном возрасте, 30 самцов и 30 самок в 16-недельном возрасте, 20 самцов и 50 самок не моложе 50-недельного возраста и не менее 50 яиц.
Порода индеек признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных птиц по качественным признакам составляет не более 10% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы в 1,6 раза.
Учет индеек проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) индеек согласно приложению 19 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков индеек согласно приложению 20 к настоящей Методике.
16. При проведении испытания цесарки (Numida meleagris L.) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 50 цесарей и 50 цесарок в суточном возрасте, 50 цесарей и 50 цесарок в 10-недельном возрасте, 20 цесарей и 50 цесарок в 52-недельном возрасте, а также 50 яиц, отобранных методом случайной выборки.
Порода цесарки признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 10% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы более чем в 1,6 раза.
Учет цесарки проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) цесарки согласно приложению 21 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков цесарки согласно приложению 22 к настоящей Методик.
17. При проведении испытания песцов (Alopex lagopus L.) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают молодняк в возрасте 6-7 месяцев, полученного за один цикл воспроизводства не менее 50 самцов и 50 самок, отобранных методом случайной выборки.
Породу песцов признают однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 5% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы в 1,5 раза. В случае, если окраска животных обусловлена доминантным геном, при оценке отличимости устанавливается соотношение животных с различной окраской, а оценка однородности по признаку окраски не проводится.
Если окраска заявленной породы обусловлена неизвестной ранее мутацией или комбинацией генов, заявитель представляет материалы, подтверждающие генотип породы.
Учет песцов проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) песцов согласно приложению 23 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков песцов согласно приложению 24 к настоящей Методике.
18. При проведении испытания соболей (Martes zibellina L) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают молодняк в возрасте 6-7 месяцев, полученного за один цикл воспроизводства, не менее, чем у 50 самцов и 50 самок, отобранных методом случайной выборки.
Порода соболей признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 5% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы в 1,5 раза.
В случае если окраска животных обусловлена доминантным геном, при оценке отличимости устанавливают соотношение животных с различной окраской, а оценку однородности по признаку окраски не проводят.
Если окраска заявленной породы обусловлена неизвестной ранее мутацией или комбинацией генов, заявитель представляет материалы, подтверждающие генотип породы.
Учет соболей проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) собалей согласно приложению 25 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков соболей согласно приложению 26 к настоящей Методике.
19. При проведении испытания собаки домашней (Canis Familiaris L.) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 40 кобелей и 40 сук в возрасте 12-14 месяцев, у 10 кобелей и 30 сук в возрасте 36-40 месяцев, отобранных методом случайной выборки.
Порода собаки домашней признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 5% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам – коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы более чем в 1,5 раза.
Учет собаки домашней проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) собаки домашней согласно приложению 27 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков собаки домашней согласно приложению 28 к настоящей Методике.
20. При проведении испытания пчелы медоносной (Apis mellifera L.) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 100 пчел по 10 пчел от одной пчелиной матки, 10 одновозрастных неплодных маток, 20 трутней, полученных за один цикл воспроизводства и 10 плодных маток отобранных методом случайной выборки.
Порода пчелы медоносной признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных особей по качественным признакам составляет не более 10% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы в 1,6 раза
Учет пчелы медоносной проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) пчелы медоносной согласно приложению 29 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков пчелы медоносной согласно приложению 30 к настоящей Методике.
21. При проведении испытания карпа (Cyprinus carpio L.) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на испытание отбирают методом случайной выборки не менее 50 самцов и 50 самок второго нереста, а для измерения и оценки признаков с 11 по 17 – 50 особей двухлетнего возраста.
Порода карпа признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных особей по качественным признакам составляет не более 4% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам коэффициенты вариации не превышают таковые у существующих общеизвестных пород в 1,6 раза.
Учет карпа проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) карпа согласно приложению 31 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков карпа согласно приложению 32 к настоящей Методике.
22. При проведении испытания форели радужной (Oncorinchus mykiss Walbaum) для оценки степени выраженности оцениваемой породы на испытания отбирают методом случайной выборки не менее 50 самцов и 50 самок повторного нереста.
Порода форели радужной признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 4% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы в 1,6 раза.
Учет форели радужной проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) фореля радужной согласно приложению 33 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков фореля радужной согласно приложению 34 к настоящей Методике.
23. При проведении испытания маралов (Cervus elaphus sibiricus Severtzov) для оценки степени выраженности признаков оцениваемой породы на патентоспособность отбирают 35 сайков и 35 саюшек в возрасте 18-ти месяцев, 35 перворожков в - 24 месяца, 35 маралушек в - 2 года 6 месяцев, 35 маралух в - 3 года 6 месяцев и 20 маралов-производителей в возрасте 5-ти лет и старше.
Порода маралов признается однородной и стабильной в том случае, если количество нетипичных животных по качественным признакам составляет не более 6% от исследуемого поголовья, а по количественным признакам - коэффициент вариации оцениваемой породы не превышает коэффициент вариации сравниваемой общеизвестной породы более чем в 1,6 раза.
Учет марала проводят по испытываемой и похожей общеизвестной породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) в соответствии с таблицей признаков для испытуемой и общеизвестной похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) маралов согласно приложению 35 к настоящей Методике, применяя методы указанные в Таблице индексов (объяснения и методы) для руководства при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков маралов согласно приложению 36 к настоящей Методике.

3. Проведение апробаций сельскохозяйственных животных
и пушных зверей

24. Основанием для проведения апробации по созданию охраняемого селекционного достижения является наличие количественного и качественного состава численности животных, имеющих общность происхождения и сходных по экстерьеру и конституции, характеру и уровню продуктивности и другим показателям, стойко передающимся потомству, отвечающим требованиям плана создания селекционного достижения.
25. При проведении апробации охраняемых категории селекционных достижении в животноводстве применяются количественные и качественные показатели предъявляемые к охраняемым категориям селекционного достижения в животноводстве согласно приложению 37 к настоящей Методике.
26. При проведении апробации представляемых к испытанию селекционных достижений в животноводстве требуется минимальное наличие структурных единиц по видам сельскохозяйственных животных в соответствии с приложением 38 к настоящей Методике.

4. Заключительные положения

27. При соответствии селекционного достижения в животноводстве условиям патентоспособности Комиссия оформляет заключение о положительном результате экспертизы нового селекционного достижения в животноводстве на патентоспособность по форме согласно приложению 39 к настоящей Методике.
28. Если при проведении экспертизы установлено, что представленное новое селекционное достижение в животноводстве не отвечает условиям патентоспособности, Комиссия оформляет заключение об отрицательном результате экспертизы нового селекционного достижения в животноводстве на патентоспособность по форме согласно приложению 40 к настоящей Методике.

Приложение 1
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе)
крупного рогатого скота

№	Признак	Степень выраженности	Индекс
1.	1. Животное: основная окраска(*)	белая серая кремовая1) рыжая красная2) красная чалая, краснопестрая3) вишневая4) палевая бурая5) черная6) черная чалая, чернопестрая7)	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
2.	2. Животное: наличие дополнительной окраски(*)	отсутствует имеется	1 9
3.	3. Животное: дополнительная(*) окраска	белая серая рыжая красная палевая бурая черная	1 2 3 4 5 6 7
4.	4. Животное: дополнительная окраска на голове(*)	отсутствует вокруг глаз (очки) вокруг носового зеркала (кольцо) вокруг глаз и на других частях головы вокруг носового зеркала и на других частях головы на других частях головы на всей голове	1 2 3 4 5 6 7
5.	5. Животное: дополнительная окраска на туловище(*)	отсутствует на верхней части туловища на нижней части туловища по всему туловищу	1 2 3 4
6.	6. Животное: конфигурация дополнительной окраски на туловище	полосная поясная иная	1 2 3
7.	7. Животное: дополнительная окраска на ногах	отсутствует имеется	1 9
8.	8. Животное: дополнительная окраска хвосте	отсутствует имеется	1 9
9.	9. Бычок: живая масса при рождении(*)	малая средняя большая	3 5 7
10.	10. Телочка: живая масса при рождении(*)	малая средняя большая	3 5 7
11.	11. Бычок: живая масса в 15 месяцев(*)	малая средняя большая	3 5 7
12.	12. Телка: живая масса в 18 месяцев(*)	малая средняя большая	3 5 7
13.	13. Телка: возраст физиологической зрелости	ранний средний поздний	3 5 7
14.	14. Бык-производитель: живая масса (в возрасте 2-х лет)(*)	малая средняя большая	3 5 7
15.	15. Корова: живая масса (после первого отела)(*)	малая средняя большая	3 5 7
16.	16. Голова коровы: профиль(*) (+)	вогнутый прямой выпуклый	1 2 3
17.	17. Голова быка- производителя: длина(*)	короткая средняя длинная	3 5 7
18.	18. Голова коровы: длина(*)	короткая средняя длинная	3 5 7
19.	19. Лоб быка-производителя: ширина(*)	узкий средний широкий	3 5 7
20.	20. Лоб коровы: ширина(*)	узкий средний широкий	3 5 7
21.	21. Затылочный гребень коровы: профиль(*) (+)	вогнутый прямой выпуклый	1 2 3
22.	22. Рога коровы: наличие(*)	отсутствуют имеются	1 9
23.	23. Рога коровы: постановка(*) (+)	направлены в стороны направлены вверх и загнуты в стороны направлены вверх и загнуты «ухватом» направлены вверх и загнуты вперед направлены вперед направлены в стороны, вверх и назад направлены вперед и загнуты в стороны направлены вперед и загнуты вверх «ухватом» направлены вперед и загнуты «ухватом» направлены слегка вниз направлены в стороны, вперед и вверх направлены вверх и загнуты назад	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
24.	24. Рога коровы: длина	короткие8) средние9) длинные10	3 5 7
25.	29 Шея быка-производителя: профиль	прямой с верхним вырезом с нижним вырезом с «хоботом»	1 2 3 4
26.	30 Грудь коровы: профиль	прямой с верхним вырезом с нижним вырезом	1 2 3
27.	35. Грудь быка-производителя: ширина(*)	Узкая средняя широкая	3 5 7
28.	36. Грудь коровы: ширина(*)	узкая средняя широкая	3 5 7
29.	37. Грудь быка-производителя: ширина грудной кости(+) (*) (учитывают только при оценке животных молочных, молочно-мясных пород, далее - ММ)	узкая средняя широкая	3 5 7
30.	38. Грудь коровы: ширина грудной кости(*) (+) (ММ)	узкая средняя широкая	3 5 7
31.	39. Грудь быка-производителя: глубина(*)	мелкая средняя глубокая	3 5 7
32.	40. Грудь коровы: глубина(*)	мелкая средняя глубокая	3 5 7
33.	41. Грудь быка-производителя: обхват(*)	мелкая средняя глубокая	3 5 7
34.	42. Грудь коровы: обхват(*)	мелкая средняя глубокая	3 5 7
35.	43. Подгрудок быка-производителя: развитие	слабое11) среднее12 сильное13)	3 5 7
36.	44. Спина коровы: ширина	узкая11) средняя14) широкая15)	3 5 7
27.	45. Крестец быка-производителя: длина(*)	короткий средний длинный	3 5 7
38.	46. Крестец коровы: длина(*)	короткий средний длинный	3 5 7
39.	47. Зад быка-производителя: ширина в маклоках(*)	узкий средний широкий	3 5 7
40.	48. Зад коровы: ширина в маклоках(*)	узкий средний широкий	3 5 7
41.	49. Зад быка-производителя: ширина в тазобедренных сочленениях(*)	узкий средний широкий	3 5 7
42.	50. Зад коровы: ширина в тазобедренных сочленениях(*)	узкий средний широкий	3 5 7
43.	51. Зад быка-производителя: полуобхват(*) (+)	малый средний большой	3 5 7
44.	52. Зад коровы: полуобхват(*)	малый средний большой	3 5 7
45.	53. Бычки и телки: кулардность(+) (учитывают только при оценке животных мясных пород далее - М)	отсутствует имеется16)	1 9
46.	54. Таз коровы: положение (ММ)	приподнятый прямой свислый	3 5 7
47.	55. Таз быка-производителя: ширина(*)	узкий средний широкий	3 5 7
48.	56. Таз коровы: ширина(*)	узкий средний широкий	3 5 7
49.	57. Туловище быка-производителя: длина(*) (+)	короткое среднее длинное	3 5 7
50.	58. Туловище коровы: длина(*)	короткое среднее длинное	3 5 7
51.	59. Туловище быка-производителя: глубина(*)	мелкое среднее глубокое	3 5 7
52.	60. Туловище коровы: глубина(*)	мелкое среднее глубокое	3 5 7
53.	61. Копыто коровы: угол(*) (+) (ММ)	острый нормальный тупой	3 5 7
54.	62. Копыто коровы: окраска(*)	серое желтое коричневое черное	1 2 3 4
55.	63. Копыто коровы: интенсивность окраски	светлая средняя темная	1 5 9
56.	64. Кожа быка-производителя: толщина(*)	тонкая средняя толстая	3 5 7
57.	65. Кожа коровы: толщина(*)	тонкая средняя толстая	3 5 7
58.	66. Вымя коровы: высота прикрепления задних долей(*) (+) (ММ)	низкое среднее высокое	3 5 7
59.	67. Вымя коровы: ширина молочного зеркала(+) (*) (ММ)	узкое среднее широкое	3 5 7
60.	68. Вымя коровы: длина передних долей(*)() (ММ)	короткие средние длинные	3 5 7
61.	69. Вымя коровы: расположение передних сосков (ММ)	узкое среднее широкое	3 5 7
62.	70. Вымя коровы: длина передних сосков(*) (ММ)	короткие средние длинные	3 5 7
63.	71. Пясть коровы: обхват(*)	малая средняя большая	3 5 7
64.	72. Молочность коровы	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
65.	73. Молокоотдача интенсивность(ММ)	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
66.	74. Молоко: содержание жира(ММ)	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
67.	75. Молоко: содержание белка(ММ)	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;
1) свойственно Шаролезской породе;
2) свойственно Казахской белоголовой, Герефордской и Красной степной породам;
3) свойственно Курганской, Симментальской (красно-пестрый внутрипородный тип) породам;
4) свойственно Бестужевской породе и породе Санта-гертруда;
5) свойственно Алатауской породе;
6) свойственно Галловейской и Абердин-ангусской породам;
7) свойственно Шортгорнской Аулиеатинской (чернопестрому типу молочного скота) породам;
8) свойственно Джерсейской и Шортгорнской породам;
9) свойственно Симментальской, Алатауской, Красной степной, Аулиеатинской, Сычевской, Холмогорской и Черно-пестрой породам;
10) свойственно Айрширской, Бестужевской, Казахской белоголовой и Калмыцкой породам;
11) свойственно Якутскому и Бурятскому скоту;
12) свойственно Черно-пестрой, Ярославской, Красной степной, Аулиеатинской и Калмыцкой породам;
13) свойственно Симментальской, Алатауской, Герефордской, Казахской белоголовой и Аулиекольской породам;
14) свойственно Красной, Ярославской, Красной степной, Симментальской, Алатауской, Аулиеатинской, Санта-гертруда и Калмыцкой породам;
15) свойственно Симментальской, Герефордской, Казахской белоголовой, Аулиекольской, Шортгорнской, Абердин-ангусской и Галловейской породам.
16) свойственно Шаролезской породе.

Приложение 2
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности
признаков крупного рогатого скота

	Признак	Степень выраженности	Количественные показатели	Количественные показатели			Индекс
1	К 1. Животное: основная окраска (Масть)	Оценивается по цвету волосяного покрова у бычков и телочек 6-месячного возраста.
2	К 2. Животное: наличие дополнительной окраски (Масть)	Оценивается по наличию или отсутствию волосяного покрова другой окраски.
3	К 3. Животное: дополнительная окраска.	Оценивается по цвету дополнительной окраски волосяного покрова, составляющего меньшую часть площади тела у бычков и телочек 6-месячного возраста.
4	К 4. Животное: конфигурация дополнительной окраски.	Оценивается по форме дополнительной окраски. Полосная конфигурация представляет собой продольные полосы разной длины и ширины. Поясная конфигурация представляет собой полосу кругового охвата туловища (типична для Голландской и Галловейской пород).
5	К 9. Бычок: живая масса при рождении.	Взвешивают теленка через 6 часов после отела коровы на весах среднего класса точности с пределом взвешивания до 50 кг с допускаемой погрешностью не более 0,1%. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, кг:
			Молочные, молочно-мясные (далее –ММ)			Мясные (далее –М)
		малая	менее 35			менее 30		3
		средняя	35-40			30-40		5
		большая	более 45			более 40		7
6	К 10. Телочка: живая масса при рождении	Определяется согласно пункта 9 настоящей таблицы. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, кг:
		малая	менее 30			менее 25		3
		средняя	31-40			25-35		5
		большая	более 40			более 35		7
7	К 11. Бычок: живая масса в возрасте 15 месяцев	Взвешивают животное на весах с пределом взвешивания до 1000 кг и погрешностью взвешивания не более 1 кг. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, кг:
		малая	менее 380			менее 400		3
		средняя	380-430			400-450		5
		большая	более 430			более 450		7
8	К 12. Телка: живая масса	Взвешивают телок индивидуально в возрасте 18 месяцев на весах с пределом взвешивания до 1000 кг и погрешностью взвешивания не более 1 кг. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, кг:
		малая	менее 340			менее 350		3
		средняя	340-400			350-400		5
		большая	более 400			более 400		7
9	К 13. Телка: возраст физиологической зрелости	Оценивается по возрасту осеменения (случки) телки. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, месяц:
		ранний	менее 16					3
		средний	16-21					5
		поздний	Более 21					7
10	К 14. Бык-производитель: живая масса	Быков-производителей взвешивают индивидуально в возрасте 24 мес. Взвешивание проводят на весах с пределом взвешивания до 1000 кг и погрешностью взвешивания не более 1 кг. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, кг:
			ММ			М
		малая	менее 580			менее 550		3
		средняя	580-650			550-620		5
		большая	более 650			более 620		7
11	К 15. Корова: живая масса	Взвешивают коров индивидуально на 2-3 месяцах после первого отела. Взвешивание проводят на весах с пределом взвешивания до 1000 кг и погрешностью взвешивания не более 1 кг. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, кг:
			ММ			М
		малая	менее 430			менее 425		3
		средняя	430-520			425-500		5
		большая	более 520			более 500		7
12	К 16. Голова коровы: профиль	Определяется визуально 1 2 3 вогнутый прямой выпуклый
13	К 17. Голова быка-производителя: длина	Оценку проводят в возрасте 24 месяцев. Длину головы измеряют мерным циркулем от середины затылочного гребня до носового зеркала. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		короткая	менее 46			менее 40		3
		средняя	46-52			40-46		5
		длинная	более 52			более 46		7
14	К 18. Голова коровы: длина	Оценку проводят на 2-3-ем месяце после первого отела. Длину головы определяют согласно пункту 17 настоящей таблицы. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		короткая	менее 44			менее 38		3
		средняя	44-50			38-44		5
		длинная	более 50			более 44		7
15	К 19. Лоб быка-производителя: ширина	Измеряют мерным циркулем расстояние между наиболее удаленными точками глазных орбит. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкий	менее 20			менее 23		3
		средний	20-24			23-27		5
		широкий	более 24			более 27		7
16	К 20. Лоб коровы: ширина	Измеряется по методике п. 19. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкий	менее 18			менее 21		3
		средний	18-22			21-25		5
		широкий	более 22			более 25		7
17	К 21. Затылочный гребень коровы: профиль	Определяется визуально. вогнутый прямой выпуклый 1 2 3
18	К 23. Рога коровы: постановка	Определяется визуально. 1 2 3 направлены в стороны направлены вверх и направлены вверх и «ухватом» загнуты в стороны загнуты 4 5 6 направлены вверх и направлены вперед направлены в загнуты вперед стороны, вверх и назад 7 8 9 направлены вперед и направлены вперед и направлены вперед загнуты в стороны загнуты вверх «ухватом» загнуты «ухватом» 10 11 12 направлены слегка направлены в стороны, направлены вверх и вниз вперед и вверх загнуты назад
19	К 24. Рога коровы: длина	Определяется визуально соответственно приведенным эталонным породам.
20	К 25. Рога коровы: основная окраска	Определяется визуально цвет средней части рога.
21	К 26. Рога коровы: интенсивность основной окраски	Определяется визуально в средней части рога.
22	К 29. Шея быка-производителя: профиль	Определяется визуально. 1 2 прямой с верхним вырезом 3 4 с нижним вырезом с «хоботом»
23	К 30. Шея коровы: профиль	Определяется визуально. 1 2 прямой с верхним вырезом 3 с нижним вырезом
24	К 33. Бык-производитель: рост	Измеряется мерной палкой в наивысшей точке крестцовой кости. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		низкий	менее 138			менее 130		3
		средний	138-150			130-142		5
		высокий	более 150			более 142		7
25	К 34. Корова: рост	Измеряется по методике п.33. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		низкий	менее 130			менее 123		3
		средний	130-142			123-135		5
		высокий	более 142			более 135		7
26	К 35. Грудь быка-производителя: ширина	Измеряется мерной палкой в самом широком месте по вертикали, касательной к заднему углу лопатки. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкая	менее 42			менее 47		3
		средняя	42-51			47-56		5
		широкая	более 51			более 56		7
27	К 36. Грудь коровы: ширина	Определяется согласно пункта 35 настоящей таблицы. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкая	менее 38			менее 43		3
		средняя	38-47			43-52		5
		широкая	более 47			более 52		7
28	К 37-38. Грудь: ширина грудной кости	Измеряется мерным циркулем по горизонтали расстояние между верхними выступами грудной гости. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкая	менее 32			менее 26		3
		средняя	32-41			26-35		5
		широкая	более 42			более 35		7
29	К 39. Грудь быка-производителя: глубина	Измеряется мерной палкой расстояние от холки до грудной кости по вертикали, касательной к заднему углу лопатки. У животных (особенно – мясные породы скота) с сильно развитым подгрудком следует оттягивать его в сторону, таким образом, чтобы он не образовывал складки под мерной палкой. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		мелкая	менее 67			менее 70		3
		средняя	67-76			70-79		5
		глубокая	более 76			более 79		7
30	К 40. Грудь коровы: глубина	Измеряется согласно пункта 39 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		мелкая	менее 62			менее 65		3
		средняя	62-71			65-74		5
		глубокая	более 71			более 74		7
31	К 41. Грудь быка-производителя: обхват	Измеряется мерной лентой по вертикали касательной к заднему углу лопатки. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		малый	менее 195			менее 200		3
		средний	195-210			200-215		5
		большой	более 210			более 215		7
32	К 42. Грудь коровы: обхват	Измеряется согласно пункта 41 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		малый	менее 180			менее 185		3
		средний	180-195			185-200		5
		большой	более 195			более 200		7
33	К 43. Подгрудок быка-производителя: развитие	Определяется визуально по степени развития грудинки за линию передних ног соответственно эталонным породам.
34	К 44. Спина коровы: ширина	Определяется визуально соответственно эталонным породам.
35	К 45. Крестец быка-производителя: длина	Измеряется мерным циркулем расстояние от крайнего переднего выступа подвздошной кости (маклока) до крайнего заднего выступа внутреннего седалищного бугра. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		короткий	менее 51			менее 55		3
		средний	51-57			55-61		5
		длинный	более 57			более 61		7
36	К 46. Крестец коровы: длина	Измеряется согласно пункта 45 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		короткий	менее 46			менее 50		3
		средний	46-52			50-56		5
		длинный	более 52			более 56		7
37	К 47. Зад быка-производителя: ширина в маклоках	Измеряется мерным циркулем расстояние в наружных углах подвздошной кости (маклоках). Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкий	менее 47			менее 53		3
		средний	47-53			53-59		5
		широкий	Более 53			более 59		7
38	К 48. Зад коровы: ширина в маклоках	Измеряется согласно пункта 47 настоящей таблицы. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкий	менее 44			менее 50		3
		средний	44-50			50-56		5
		широкий	Более 50			более 56		7
39	К 49. Зад быка-производителя: ширина в тазобедренных сочленениях	Измеряется мерным циркулем расстояние между крайними наружными выступами бедренной кости. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкий	менее 44			менее 50		3
		средний	44-50			50-56		5
		широкий	Более 50			более 56		7
40	К 50. Зад коровы: ширина в тазобедренных сочленениях	Измеряется по методике п.49. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкий	менее 41			менее 47		3
		средний	41-47			47-53		5
		широкий	Более 47			более 53		7
41	К 51. Зад быка-производителя: полуобхват	Измеряется мерной лентой от бокового выступа левого коленного сустава назад под хвост до той же точки правого колена. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		малый	менее 103			менее 109		3
		средний	103-119			109-125		5
		большой	более 119			более 125		7
42	К 52. Зад коровы: полуобхват	Измеряется согласно пункта 51 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		малый	менее 96			менее 101		3
		средний	96-110			101-116		5
		большой	более 110			более 116		7
43	К 53. Бычки и телки: кулардность	Определяется визуально у бычков и телок в возрасте 15 мес., в области крестца и бедер по раздвоенности их глубоким желобом (так называемая двойная мускулатура). Бедра и крестец сильно утолщены и заполнены мышцами.
44	К 54. Таз коровы: положение	Определяется по высоте расположения седалищных бугров относительно маклоков. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
		приподнятый	седалищные бугры выше маклаков более чем на 4 см;					3
		прямой	разница расположения седалищных бугров и маклоков по высоте не более 4 см;					5
		свислый	седалищные бугры ниже маклаков более чем на 4 см					7
45	К 55. Таз быка-производителя: ширина	Измеряется мерным циркулем расстояние между наружными выступами седалищных бугров. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкий	менее 36			менее 38		3
		средний	36-42			38-44		5
		широкий	более 42			более 44		7
46	К 56. Таз коровы: ширина	Измеряется согласно пункта 55 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		узкий	менее 32			менее 34		3
		средний	32-38			34-40		5
		широкий	более 38			более 40		7
47	К 57. Туловище быка-производителя: длина	Измеряется мерной палкой расстояние от крайней передней точки выступа плечевой кости до крайнего заднего внутреннего выступа седалищного бугра. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		короткое	менее 161			менее 152		3
		среднее	161-173			152-164		5
		длинное	более 173			более 164		7
48	К 58. Туловище коровы: длина	Измеряется согласно пункта 57 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		Короткое	менее 153			менее 144		3
		Среднее	153-165			144-156		5
		длинное	более 165			более 156		7
49	К 59. Туловище быка-производителя: глубина	Измеряется мерной палкой глубина средней части туловища в области последнего ребра. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		мелкое	менее 77			менее 80		3
		среднее	77-86			80-89		5
		глубокое	более 86			более 89		7
50	К 60. Туловище коровы: глубина	Измеряется согласно пункта 59 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ			М
		мелкое	менее 73			менее 76		3
		среднее	73-82			76-85		5
		глубокое	более 82			более 85		7
51	К 61. Копыто коровы: угол	На одной задней конечности измеряется угломером угол, образованный передней стенкой копыта относительно плоскости пола. При различии в постановке копыт измеряют оба копыта и принимают к оценке средний угол. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, градус:
		острый	Менее 40					3
		нормальный	40-50					5
		тупой	Более 50					7
52	К 64. Кожа быка-производителя: толщина	Толщину кожи определяют штангенциркулем на середине последнего ребра. Так как при оттягивании кожи образуется складка, то показание штангенциркуля необходимо разделить пополам. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, мм:
			ММ			М
		тонкая	менее 5			менее 7		3
		средняя	5-7			7-9		5
		толстая	более 5			более 9		7
53	К 65. Кожа коровы: толщина	Измеряется согласно пункта 64 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, мм:
			ММ			М
		тонкая	менее 4			менее 6		3
		средняя	4-6			6-8		5
		толстая	более 6			более 6		7
54	К 66-70. Вымя коровы	Степень выраженности признаков вымени оценивают на 2-3 месяцах первой лактации. Промеры делают линейкой с ценой деления 1 мм за 1 час до утреннего доения (при трехкратной дойке) или перед любым доением (при двухкратной дойке).
55	К 66. Вымя коровы: высота прикрепления задних долей	Оценивают по расстоянию между нижним краем вульвы и верхней секреторной частью вымени (железистой тканью). Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
		низкое	более 30					3
		среднее	30-21					5
		высокое	менее 21					7
56	К 67. Вымя коровы: ширина молочного зеркала	Измерение проводят в соответствии с рисунком. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
		узкое	менее 10					3
		среднее	10-19					5
		широкое	более 19					7
57	К 68. Вымя коровы: длина передних долей	Оценивается по расстоянию от точки соединения вымени с брюхом до боковой борозды вымени. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
		короткие	менее 19					3
		средние	19-25					5
		длинные	более 25					7
58	К 69. Вымя коровы: расположение передних сосков	Оценивается по расстоянию между концами передних сосков. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
		узкое	менее 15					3
		среднее	15-24					5
		широкое	Более 24					7
59	К 70. Вымя коровы: длина передних сосков	Оценивается по длине большего соска от основания до сфинктера. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
		короткие	менее 4					3
		средние	4-8					5
		длинные	более 8					7
60	К 71. Пясть коровы: обхват	Измеряется мерной лентой обхват пясти в нижнем конце верхней ее трети. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			ММ		М
		малая	менее 16		менее 18			3
		средняя	16-19		18-21			5
		большая	более 19		более 21			7
61	К 72. Молочность коров	У молочных, молочно-мясных пород оценивают по надою за 305 дней первой лактации, определяемому по сумме произведений данных ежемесячных контрольных доек на число дойных дней текущего месяца. У мясных пород оценивают по живой массе телок и бычков при их отъеме от матери в возрасте 6 месяцев. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, кг:
			ММ (молоко)		М (живаямасса)
		очень низкая	менее 3500		менее 160			1
		низкая	3500-4499		160-199			3
		средняя	4500-5499		200-239			5
		высокая	5500-6500		240-280			7
		очень высокая	более 6500		более 280			9
62	К 73. Молокоотдача: интенсивность	Определяется на втором-третьем месяце лактации методом деления количества надоенного за сутки молока на время доения. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, кг/мин:
		очень низкая	менее 1,2					1
		низкая	1,2-1,49					3
		средняя	1,5-1,79					5
		высокая	1,8-2,1					7
		очень высокая	более 2,1					9
63	К 74. Молоко: содержание жира	Определяется в двухсуточной пробе один раз в месяц в течение первой лактации. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям за лактацию, %:
		очень низкая	менее 3,0					1
		низкая	3,-3,59					3
		средняя	3,6-4,19					5
		высокая	4,2-4,79					7
		очень высокая	более 4,8					9
64	К 75. Молоко: содержание белка	Определяется в двухсуточной пробе один раз в месяц в течение первой лактации. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям за лактацию, %:
		очень низкая	Менее 2,8					1
		низкая	2,8-3,19					3
		средняя	3,2-3,59					5
		высокая	3,6-4,00					7
		очень высокая	Более 4,0					9

Приложение 3
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) овец

	Признак	Возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1	1. Животное: классификация по типу шерстного покрова (*) (+)	12-18 месяцев	тонкорунное полутонкорунное грубошерстное	1 2 3
2	2. Животное: соответствие смушковому типу (Г) (*) (+)	от 1 до 3 суток	не соответствует соответствует	1 9
3	3. Животное: соответствие шубному типу (учитывают только при оценке животных грубошерстных пород (далее - Г) (+)	8-9 месяцев	не соответствует соответствует	1 9
4	4. Хвост: длина (*) (+)	12-18 месяцев	короткий длинный	1 2
5	5. Хвост: жироотложение (*)	12-18 месяцев	отсутствует имеется	1 9
6	6. Жироотложение хвоста: форма (+)	12-18	в виде одной подушки в виде двух подушек	1 2
7	7. Курдюк: наличие (Г) (*) (+)	12-18 месяцев	отсутствует имеется	1 9
8	8. Курдюк: величина (Г) (*) (+)	12-18	малый средний большей	3 5 7
9	9. Курдюк: расположение (Г) (*) (+)	12-18 месяцев	приподнятый спущенный	1 2
10	10. Руно: основная окраска (*)	старше 30 месяцев	белое1 бурое2 рыжее3 серое4 черное5 иное	1 2 3 4 5 6
11	10а.Окраска волосяного покрова: основная окраска	от 1 до 3 суток	Черная Серая Сур Белая Коричневая Розовая Иная	1 2 3 4 5 6 7
12	11. Руно: дополнительная окраска (*) (+)	старше 30 месяцев	отсутствует имеется	1 9
13	12. Кроющий волос: основная окраска (*) (+)	старше 30 месяцев	белый1 бурый6 рыжий7 серый8 черный9 иной	1 2 3 4 5 6
14	13. Кроющий волос: дополнительная окраска (*) (+)	старше 30 месяцев	отсутствует имеется	1 9
15	14. Кроющий волос: расположение дополнительной окраски (*) (+)	старше 30 месяцев	на ушах на морде на ногах на ушах и морде на ушах и ногах на морде и ногах на ушах, морде и ногах	1 2 3 4 5 6 7
16	15. Голова: оброслость рунной шерстью (*)	12-18 месяцев	отсутствует выше или на уровне линии глаз ниже уровня линии глаз	1 2 3
17	16. Ноги передние: оброслость рунной шерстью (*)	12-18 месяцев	отсутствует выше или на уровне запястных суставов ниже запястных суставов	1 2 3
18	17. Ноги задние: оброслость рунной шерстью (*)	12-18 месяцев	отсутствует выше или на уровне скакательных суставов ниже скакательных суставов	1 2 3
19	18. Спина: оброслость рунной шерстью (*) (+)	12-18 месяцев	слабая сильная	1 2
20	19. Брюхо: оброслость рунной шерстью (*) (+)	12-18 месяцев	отсутствует слабая сильная	1 2 3
21	20. Баран-производитель: Величина (*) (+)	старше 30 месяцев	малая средняя большая	3 5 7
22	21. Матка: величина (*) (+)	старше 30 месяцев	малая средняя большая	3 5 7
23	22. Кожа: складчатость (учитывают только при оценке животных тонкорунных пород (далее -Т) (*) (+)	12 месяцев	отсутствует средняя высокая	1 5 7
24	23. Голова: профиль (*) (+)	12-18 месяцев	вогнутый прямой горбоносый	1 2 3
25	24. Уши: положение (*) (+)	12-18 месяцев	стоячие полустоячие полусвислые свислые	1 2 3 4
26	25. Баранчик: рога (*)	12-18 месяцев	отсутствуют имеются	1 9
27	26. Ярка: рога (*)	12-18 месяцев	отсутствуют имеются	1 9
28	27. Туловище: форма (*) (+)	12-18 месяцев	плоское округлое прямоугольное бочкообразное	1 2 3 4
29	28. Ноги: индекс длинноногости (+)	12-18 месяцев	короткие средние длинные	3 5 7
30	29. Спина: ширина (*) (+)	12-18 месяцев	узкая средняя широкая	3 5 7
31	30. Матка: плодовитость (+)	старше 30 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
32	31. Матка: молочность (+)	старше 30 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
33	32. Руно: строение (*)	12-18 месяцев	штапельное штапельно-косичное косичное	3 5 7
34	33. Шерсть: густота (*)	12-18 месяцев	редкая10 средняя11 густая12	3 5 7
35	34. Шерсть: тонина (*) (+)	12-18 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
36	35. Ость: тонина (*) (+)	12-18 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
37	36. Шерсть: длина (*) (+)	12-18 месяцев	короткая средняя длинная	3 5 7
38	37. Ость: длина (*) (+)	12-18 месяцев	короткая средняя длинная	3 5 7
39	38. Извитки: величина (*) (+)	12-18 месяцев	мелкие крупные	1 2
40	39. Извитки: форма (*) (+)	12-18 месяцев	слабоволнистые волнистые равномерные сжатые высокие петлистые	1 2 3 4 5 6
41	40. Шерсть: наличие блеска (*)	12-18 месяцев	отсутствует имеется	1 9
42	41. Шерсть: характер блеска	12-18 месяцев	шелковистый13 полулюстровый14 люстровый15	1 2 3
43	42. Шерсть: разрывная нагрузка (+)	12-18 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
44	43. Руно: уравненность по тонине (+)	12-18 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
45	44. Жиропот: количество (+)	12-18 месяцев	малое среднее большое	3 5 7
46	45. Жиропот: цвет (*) (Т), а также учитывают только при оценке животных полутонкорунных пород	12-18 месяцев	белый светло-кремовый кремовый иной	1 2 3 4
47	46. Шерсть: соотношение ости и пуха (Г)	12-18 месяцев	узкое среднее широкое	3 5 7

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;
признаки 4, 5, 7, 15-19, 23-29, 32-44 и 46 у овец шубного типа оценивают в возрасте 8-9 месяцев.
1 свойственно Прекос и казахской тонкорунной породам;
2 свойственно Эдильбаевской и казахской курдючной полугрубошерстной породам (актюбинский тип);
3 свойственно Мазех и Эдильбаевской породам;
4 свойственно Романовской породе;
5 свойственно Карачаевской и черной масти каракульской породам;
6 свойственно Дагестанской породе;
7 свойственно Таджикской породе;
8 свойственно Сокольской породе;
9 свойственно Горьковской породе.
10 свойственно породам: тонкорунной – Дагестанской горной, полутонкорунной – Финский ландрас, грубошерстной – Монгольской;
11 свойственно породам: тонкорунной – Советский меринос, полутонкорунной – Куйбышевской, грубошерстной – Лезгинской;
12 свойственно породам: тонкорунной – Кавказской, полутонкорунной – Северокавказской мясошерстной, грубошерстной – Кучугуровской;
13 свойственно Ставропольской породе;
14 свойственно Советской мясошерстной породе;
15 свойственно породе Линкольн.

Приложение 4
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности
признаков овец

№	Признак	Степень выраженности	Количественные показатели		Количественные показатели		Индекс
1	К 1. Животное:	Классификация по типу шерстного покрова Оценивают по характеру шерстного покрова десяти баранчиков и десяти ярок из группы животных, отобранных для испытаний:
		тонкорунное	однородная шерсть со средним диаметром волокон 25,0 мкм и менее, штапельное строение руна, большой запас кожи				1
		полутонкорунное	однородная шерсть со средним диаметром волокон 25,1-40,0 мкм, штапельное и штапельно-косичное строение руна				2
		грубошерстное	неоднородная шерсть: смесь пуха, ости, переходного волоса, косичное строение руна				3
a	К 2. Животное: Соответствие смушковому типу	не соответствует соответствует1 1Животные редких и исчезающих оригинальных окрасок и расцветок оцениваются на испытания не менее 50 маток и 3 баранов-производителей, 10 ярок и 10 баранчиков.
3	К 3. Животное: соответствие шубному типу	Определяют с помощью линейки. Пух длиннее ости на 1,5 см и более.
4	К 4. Хвост: длина (без шерсти)	Короткий	Хвост выше или на уровне скакательного сустава				1
		длинный	Хвост ниже скакательного сустава				2
b	К 6. Жироотложение хвоста: форма	в виде одной подушки в виде двух подушек
6	К 7. Курдюк наличие	Курдюк – жировое отложение на ягодицах и вокруг хвостовых позвонков; хвост тощий, короткий, скрыт в курдюке.
7	К 8. Курдюк: величина	малый средний большой
8	К 9. Курдюк: расположение	приподнятый спущенный
9	К 11. Руно: дополнительная окраска	Оценивают по наличию или отсутствию волосяного покрова другой окраски. Окраска, занимающая меньшую поверхность, дополнительная.
10	К 11.а Окраска волосяного покрова	Оценивают по наличию пигментации волосяного покрова основная окраска волоса на тех или иных участках головы и конечностей. Черная - черная окраска, равномерное густое распределение пигмента по длине волоса Серая - образуется смешением белых и черных волос. Сур - неравномерное распределение пигмента по длине волоса основание более темное, а концы более светлые. Коричневая - коричневая окраска равномерное редкое распределение пигмента по длине волоса Белая - отсутствие пигмента по длине волоса Розовая - образуется смешением белых и коричневых волос Бежевая – бежевая окраска, неравномерное редкое распределение пигмента по длине волоса Пепельная - пепельная окраска, неравномерное распределение пигмента по длине волоса основание, средние - пигментированный, а концы пепельной. Иная – другие окраски
11	К 12. Кроющий волос: основная окраска	Оценивают по цвету жесткого короткого не состригаемого волоса, покрывающего голову и конечности.
12	К 13. Кроющий волос: дополнительная окраска	Оценивают по наличию или отсутствию волосяного покрова другой окраски. Окраска занимающая меньшую поверхность, дополнительная.
13	К 14. Кроющий волос: расположение дополнительной окраски	Оценивают по наличию пигментации кроющего волоса на тех или иных участках головы и конечностей.
14	К 18. Спина: оброслость рунной шерстью	слабая	шерсть на спине редкая и короче, чем на боку				1
		сильная	шерсть на спине по густоте и длине идентична шерсти на боку				2
15	К 19. Брюхо: оброслость рунной шерстью	отсутствует	покрыто только кроющим волосом				1
		слабая	шерсть на брюхе редкая и короче, чем на боку				2
		сильная	шерсть на брюхе идентична шерсти на боку				3
16	К 20. Баран-производитель: величина	Определяют по живой массе баранов перед случкой с точностью до 1 кг. Степень выраженности признаков соответствует следующим средним значениям, кг:
			Тонкорунных (далее –Т)	Полутон-корунных (далее – П)		Грубошерстных (далее –Г)
		малая	менее 81	менее 81		менее 81	3
		средняя	81-90	81-90		81-90	5
		большая	более 90	более 90		более 90	7
17	К 21. Матка: величина	Определяют по живой массе маток перед случкой с точностью до 1 кг. Степень выраженности признаков соответствует следующим средним значениям, кг:
			Т	П		Г
		малая	менее 51	менее 51		менее 51	3
		средняя	51-55	51-55		51-55	5
		большая	более 55	более 55		более 55	7
18	К 22. Кожа: складчатость
19	К 23. Голова: профиль
20	К 24. Уши: положение
21	К 27. Туловище: форма
22	К 28. Ноги: индекс длинноногости	Определяют расчетом измерений мерной палкой высоты туловища в холке и глубины груди по формуле: б-в а = ____ х 100, где в а – индекс длинноногости; б – высота в холке, см; в – глубина груди, см. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, %:
		короткие	менее 50				3
		средние	50-54				5
		длинные	более 54				7
23	К 29. Спина: ширина
24	К 30. Матка: плодовитость	Определяют по числу живых и мертворожденных ягнят из расчета на одну объягнившуюся матку. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, голов:
		низкая	менее 1,1				3
		средняя	1,1-1,5				5
		высокая	более 1,5				7
25	К 31. Матка: молочность	Определяют по количеству молока за одну лактацию методом контрольной дойки Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, голов:
		низкая	менее 80				3
		средняя	80-100				5
		высокая	более 100				7
26	К 32. Руно: строение	штапельное	руно закрытое, состоит из штапелей, плотно соединенных между собой				1
		штапельно-косичное	состоит из длинных заостренных крупно извитых штапель-косиц				2
		косичное	открытое руно, состоит из косиц				3
27	К 34. Шерсть: тонина (для грубошерстных овец-пух)	Определяют по образцам шерсти десяти баранов и десяти маток из группы животных, отобранных для испытаний, с помощью микроскопа. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, мкм.:
			Т	П		Г (пух)
		малая	более 25	более 34		более 34,0	3
		средняя	20,6-25,0	27,0-55		21,0-34,0	5
		большая	менее 20,6	менее 27,0		менее 21,0	7
28	К 35, Ость тонина	Определяют в соответствии с пунктом 34 настоящей таблицы. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, мкм.:
		низкая	более 70				3
		средняя	46,0-70,0				5
		высокая	менее 46,0				7
29	К 36. Шерсть: длина (для грубошерстных овец пуха)	Длину шерсти, ости и пуха определяют измерением высоты нерастянутого штапеля на бочке у овцы непосредственно за лопаткой по средней горизонтальной линии лопатки, с точностью до 0,5 см. Пересчет длины шерсти при фактическом возрасте на 12-месячный возраст (Х) проводят по формуле: а Х = _______ х 365, где б а – фактическая длина шерсти, мм; б – возраст животного при учете, дней. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, см:
			Т	П		Г(пух)
		малая	менее 9,0	белее 11,5		белее 5	3
		средняя	9,0-10,5	11,5-14,5		5-7	5
		большая	более 10,5	более 14,5		более 7	7
30	К 37. Ость: длина	Определяют в соответствии с пунктом 36 настоящей таблицы. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см:
		короткая	менее 10,5				3
		средняя	10,5-14,0				5
		длинная	более 14,0				7
31	К 38. Извитки: величина	Определяют по числу извитков на 1 см длины шерсти. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см:
		мелкие	4 и более				1
		крупные	Менее 4				2
32	К 39. Извитки: форма	слабоволнистые едва заметная высота извитка волнистые высота извитков меньше половины ширины их оснований Равномерные высота извитков равна половине ширины их основания, форма приближается к полуокружности сжатые высота извитков более половины ширины их основания, но меньше ее ширины высокие высота извитков равна или больше ширины их основания петлистые очень высокие, основание сжатое, форма приближается к окружности
33	К 42. Шерсть: разрывная нагрузка	Определяют по образцам шерсти десяти баранов и десяти маток из группы животных, отобранных для испытаний, с помощью динамометра. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, сН/текс.:
			Т	П		Г
		низкая	менее 7,0	менее 8,0		Менее 9,0	3
		средняя	7,0-8,0	8,0-9,0		9,0-10,0	5
		высокая	более 8,0	более 9,0		более 10,0	7
34	К 43. Руно: уравненность по тонине	Определяют по разнице в тонине шерстных волокон на боку и ляжке у десяти баранов и десяти маток из группы животных, отобранных для испытаний. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мкм:
		низкая	более 4				3
		средняя	2-4				5
		Высокая	менее 2				7
35	К 44. Жиропот: количество	Определяют лабораторно по образцам шерсти у десяти баранов и десяти маток из группы животных, отобранных для испытаний, по образцам шерсти массой 20-25 г. состриженным с бока за 10-15 дней до стрижки. Фильтровальную бумагу размером 120х160 мм высушивают в кондиционном аппарате при температуре 100-105о С до постоянно сухой массы. От каждого образца шерсти отбирают две паралельные пробы не менее 5,0 г каждая, заворачивают в фильтровальную бумагу. Пробы высушивают в кондиционном аппарате при температуре 105-110о С до постоянно сухой массы исходной пробы. В колбы аппаратов Сокслета наливают серный эфир и подсоединяют к экстрактору, где находятся пробы, а последний к холодильнику. Аппараты Сокслета ставят на кипящую водяную баню или на закрытую электрическую плитку. Экстрагирование считают законченным при полном осветлении эфира в экстракте. По окончанию экстрагирования пробы помещают в вытяжной шкаф на 2-3 часа для удаления из них остатков эфира и высушивают в кондиционном аппарате до постоянно сухой массы. Затем экстрагированием в аппаратах Сокслета с использованием дистиллированной воды, вместо эфира, определяют в обезжиренных, высушенных и взвешенных образцах шерсти количество пота. Пробы шерсти экстрагируют до прозрачной воды. Затем высушивают до постоянно сухой массы. Все взвешивание проводят на технических весах, с точностью до 0,01 г. Массу жира или пота в г, содержащегося в пробе, определяют по разнице постоянно сухой шерсти до экстрагирования и после него. Процентное содержание шерстного жира или пота в грязной шерсти вычисляют по формуле: А Х = ______ х 100, где В Х – искомый процент жира (пота), %; А – масса жира (пота) в г; В – постоянно сухая масса навески исходной шерсти в г. Если расхождение по содержанию жира или пота между паралельными пробами превышает 3% для тонкорунных животных или 2% для животных других направлений, исследуют третью пробу. Среднее значение рассчитывают по двум близким пробам. Количество жиропота определяют суммированием процентного содержания жира и пота. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %:
36			Т	П		Г
		малое	менее 20,0	менее 15,0		Менее 10,0	3
		среднее	20,0-30,0	15,0-25,0		10,0-15,0	5
		большое	более 30,0	более 25,0		более 15,0	7
37	К 46. Шерсть: соотношение ости и пуха	Определяют лабораторно методом подсчета остевых и пуховых волокон в пробах шерсти. Для подсчета выстригают шерсть на правом боку, за лопаткой, массой 5,0 – 10,0 г, от которой отбирают косицами пробу массой 1,5 – 2,0 г и осторожно промывают. От промытой пробы отделяют две параллельные навески массой 25 – 30 мг каждая, которые разделяют на фракции ость и пух. Подсчитывают на контрастной бумаге число волокон в каждой фракции. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям соотношения пуха кости:
		узкое	менее 4				3
		среднее	4-10				5
		широкое	менее 10				7

Приложение 5
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) коз

№ пп.	Признак	Порядок учета, возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1. Животное: направление продуктивности (*) (+)	Визуальная оценка (далее – ВО), старше 30 месяцев	пуховое шерстное грубошерстное молочное комбинированное	1 2 3 4 5
2.	2. Шерстный покров: Основная окраска (*) (+)	ВО, 12-18 месяцев	Белая1 Серая2 Бурая3 Рыжая4 Черная5	1 2 3 4 5
3.	3. Шерстный покров: наличие дополнительной окраски (+) учитываются при оценке молочных пород, далее -М), учитываются при оценке комбинированных пород, далее -К)	ВО, старше 30 месяцев	отсутствует имеется	1 9
4.	4. Пух: цвет (*) (+) (учитываются при оценке пуховых пород, далее - П), (учитываются при оценке грубошерстных пород, далее - Г)	ВО, 12-18 месяцев	белый светло-серый темно-серый коричневый	1 2 3 4
5.	5. Кроющий волос: основная окраска (*) (+)	ВО, старше 30 месяцев	белый серый бурый рыжий черный	1 2 3 4 5
6.	6. Кроющий волос: наличие дополнительной окраски (*) (+) (М) (К)	ВО, старше 30 месяцев	отсутствует имеется	1 9
7.	7. Голова: оброслость шерстью (пухом) (*) (П), а также (учитываются при оценке шерстных пород, далее - Ш)	ВО, 12-18 месяцев	отсутствует ниже уровня линии глаз выше или на уровне линии глаз	1 2 3
8.	8. Ноги передние: оброслость шерстью (пухом) (П) (Ш)	ВО, 12-18 месяцев	отсутствует ниже уровня запястных суставов выше или на уровне запястных суставов	1 2 3
9.	9. Ноги задние: оброслость шерстью (пухом) (П) (Ш)	ВО, 12-18 месяцев	отсутствует ниже уровня скакательных суставов выше или на уровне скакательных суставов	1 2 3
10.	10. Спина: оброслость шерстью (пухом) (*) (+) (П) (Ш)	ВО, 12-18 месяцев	слабая сильная	1 2
11.	11. Козел-производитель: живая масса (*) (+)	Измерение (далее – И), старше 30 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
12.	12. Козел-производитель: высота в холке (*) (+)	И, 30 и старше	малая средняя большая	3 5 7
13.	13. Коза: живая масса(*) (+)	И, старше 30 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
14.	14. Коза: высота в холке(*) (+)	И, старше 30 месяцев	малая средняя большая	3 5 7
15.	15. Голова: профиль(+)	ВО, 12-18 месяцев	вогнутый прямой выпуклый	1 2 3
16.	16. Уши: положение (+)	ВО, 12-18 месяцев	стоячие полусвислые свислые	1 2 3
17.	17. Рога: наличие	ВО, старше 30 месяцев	отсутствуют имеются	1 9
18.	18.Рога: форма (+)	ВО, старше 30 месяцев	типа приска типа безоарового козла типа маркура	1 2 3
19.	19. Борода: наличие	ВО, 12-18 месяцев	отсутствует имеется	1 9
20.	20. Ноги: индекс длинноногости (+)	С, 12-18 месяцев	низкий средний высокий	3 5 7
21.	21. Коза: плодовитость(+)	ВО, 24 и старше	низкая средняя высокая	3 5 7
22.	22. Коза: молочность (*) (+) (М) (К)	И, старше 30 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
23.	23. Вымя: величина(*) (+) (М)	ВО, старше 30 месяцев	небольшое среднее большое	1 2 3
24.	24. Руно: строение (*) (+) (Ш)	ВО, 12-18 месяцев	штапельно-косичное косичное	1 2
25.	25.Шерсть (пух): густота(*) (+) (П) (Ш) (Г)	ВО, 12-18 месяцев	редкая средняя густая	3 5 7
26.	26. Извитки: величина(+) (Ш)	И, 12-18 месяцев	мелкие крупные	1 2
27.	27. Извитки: форма(+) (П) (Ш)	И, 12-18 месяцев	гладкие растянутые нормальные сжатые высокие петлистые	1 2 3 4 5 6
28.	28.Шерсть: наличие блеска (*) (Ш)	ВО, 12-18 месяцев	отсутствует имеется	1 9
29.	29.Шерсть: характер блеска (*) (Ш)	ВО, 12-18 месяцев	матовый шелковистый полулюстровый люстровый	1 2 3 4
30.	30. Шерсть (пух): разрывная нагрузка (+) (П) (Ш)	С, 12-18 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
31.	31. Руно: уравненность по тонине (+) (Ш)	И, 12-18 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
32.	32. Жиропот: цвет (*) (Ш)	ВО, 12-18 месяцев	белый светло-кремовый кремовый	1 2 3
33.	33. Шерсть: соотношение ости и пуха(+) (П) (Г)	И, 12-18 месяцев	низкое среднее высокое	3 5 7

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;
1 Свойственна породе: Советская шерстная, Зааненская, Русская белая;
2 Горноалтайская пуховая, Придонская;
3 Тоггенбургская, Чешская;
4 Мегрельская;
5 Оренбургская.

Приложение 6
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков коз

Признак

Степень выраженности

Количественные показатели

Количественные показатели

Индекс

1

К 1. Животное: направление продуктивности

пуховое

шерстный покров неоднородный, состоит из пуховых волокон диаметром до 30 мкм и остевых – диаметром 52-75 мкм

1

шерстное

однородная и неоднородная шерсть косичного строения. В руне встречаются короткий, грубый волос (ость) и пух

2

грубошерстное

шерсть неоднородная, состоит из пуховых, остевых и переходных волокон

3

молочное

шерстный покров большей частью без пуха, состоит из тонкой ости. Животные крупные, вымя хорошо развито, плодовитость высокая, отличаются скороспелостью и высокой молочной продуктивностью;

4

комбинированное

шерстный покров состоит из длинной и короткой ости и короткого пуха. Животные умеренной молочной продуктивности

5

Дополнительная продукция для животных всех направлений продуктивности: мясо, кожевенное и меховое сырье.

2

К 2. Шерстный покров: основная окраска

Оценивают визуально по цвету пуховых и остевых волокон

3

К 3. Шерстный покров: наличие дополнительной окраски

Оценивают визуально по наличию или отсутствию волосяного покрова другой окраски. Окраска, занимающая меньшую поверхность, дополнительная.

4

К 4. Пух: цвет

белый

пуховые и остевые волокна белые

1

светло-серый

пуховые волокна – светло-серые, остевые – черные или другой окраски

2

темно-серый

пуховые волокна темно-серые, остевые – черные

3

коричневый

пуховые волокна коричневые, остевые черные

4

5

К 5. Кроющий волос: основная окраска

Оценивают визуально по цвету жесткого короткого не состригаемого волоса, покрывающего голову и конечности.

6

К 6. Кроющий волос: наличие дополнительной окраски

Оценивают визуально по наличию или отсутствию волосяного покрова другой окраски. Окраска, занимающая меньшую поверхность, дополнительная

7

К 10. Спина: оброслость шерстью (пухом)

слабая

шерсть (пух) на спине редкая и короче, чем на боку

1

сильная

шерсть (пух) на спине по густоте и длине идентична шерсти на боку

2

8

К 11. Козел-производитель: живая масса

Определяют взвешиванием в осенний период в возрасте 2,5 года и старше с точностью до 1 кг. Степень выраженности признаков соответствует следующим средним значениям, кг:

Пуховые (П)

Шерстные (Ш)

Грубо-шерстные (Г)

Молочные (М)

Комбинированные (К)

низкая

менее 40

менее 50

менее 54

менее 60

менее 50

3 5 7

средняя

40-43

50-55

54-60

60-65

50-60

высокая

более 43

более 55

более 60

более 65

более 60

9

К 12. Козел-производитель: высота в холке

Измеряют осенью в возрасте 2,5 года и старше мерной палкой от высшей точки в холке по вертикали до земли с точностью до 1 см. Степень выраженности признаков соответствует следующим средним значениям, см:

малая

менее 60

3

средняя

60-70

5

большая

более 70

7

10

К 13. Коза: живая масса

Определяют по методике, указанной в признаке 11. Степень выраженности признаков соответствует следующим средним значениям, кг:

П

Ш

Г

М

К

низкая

менее 32

менее 36

менее 37

менее 38

менее 35

3

средняя

32-34

36-38

37-44

38-42

35-38

5

высокая

более 34

более 38

более 44

более 42

более 38

7

11

К 14. Коза: высота в холке

Определяют по методике, указанной в признаке 12. Степень выраженности признаков соответствует следующим средним значениям, см:

малая

менее 58

3

средняя

58-64

5

большая

более 64

7

12

К 15. Голова: профиль

1 вогнутый 2 прямой 3 выпуклый

13

К 16. Уши: положение

1 стоячие 2 полусвислые 4 свислые

14

К 18. Рога: форма

1 типа приска 2 типа безоарового козл 3 типа маркура

15

К 20. Ноги: индекс длинноногости

Определяют расчетом соотношений измеренных мерной палкой высоты в холке и глубины груди по формуле: б – в а = ________ х 100, где б а - индекс длинноногости; б – высота в холке, см; в – глубина груди, см. Глубину груди измеряют от верхней точки холки до грудной кости по вертикали касательно к заднему углу лопатки. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %:

низкий

менее 48

3

средний

48-58

5

высокий

более 58

7

16

К 21. Коза: плодовитость

Определяют по числу живых козлят из расчета на одну объягнившуюся матку. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, голов:

низкая

менее 1,1

3

средняя

1,1-1,5

5

высокая

более 1,5

7

17

К 22. Коза: молочность

Определяют методом контрольной дойки по количеству молока, полученного за вторую лактацию. Продолжительность лактации молочных коз 9-10 месяцев, комбинированных - 5-6 месяцев. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, кг:

М

К

малая

Менее 700

Менее 500

3

средняя

700-800

550-700

5

большая

Более 800

Более 700

7

18

К 23. Вымя: величина

1 небольшое 2 среднее 3 большое

19

К 24. Руно: строение

штапельно-косичное

состоит из длинных заостренных крупнозавитковых штапель-косиц

1

косичное

открытое руно, состоит из косиц

2

20

К 25. Шерсть (пух): густота

Определяется на ощупь и по величине кожного шва:

редкая

кожный шов широкий; при прощупывании рука легко проникает к поверхности кожи

3

средняя

кожный шов узкий, прямой; при прощупывании рука с трудом проникает к поверхности кожи

5

густая

кожный шов узкий, зигзагообразный; при прощупывании рука не проникает к поверхности кожи

7

21

К 26. Извитки: величина

Определяют по числу извитков на 1 см длины шерсти. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.:

мелкие

4 и более

1

крупные

менее 4

2

22

К 27. Извитки: форма

гладкие - едва заметная высота извитков растянутые - высота извитков меньше половины ширины их основания нормальные - высота извитков равна половине ширины их основания, форма приближается к полуокружности сжатые высота извитков больше половины ширины их основания, но меньше ее ширины Высокие высота извитков равна или больше ширины их основания петлистые очень высокие, основание сжатое, форма приближается к окружности

1 2 3 4 5 6

23

К 30. Шерсть (пух): разрывная нагрузка

Определяют по образцам шерсти от десяти коз и десяти маток с помощью динамометра. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, сН/текс:

П

Ш

низкая

менее 7,0

менее 8,0

3

средняя

7,0-8,0

8,0-9,0

5

высокая

более 8,0

более 9,0

7

24

К 31. Руно: уравненность по тонине

Определяют по разнице в тонине шерстных волокон на боку и ляжке у десяти коз и десяти маток. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мкм:

Ш

низкая

более 4

3

средняя

2-4

5

высокая

менее 2

7

25

К 33. Шерсть: соотношение ости и пуха

Определяют лабораторно по общепринятой методике взвешиванием остевых и пуховых волокон в пробе шерсти. Для подсчета выстригают образец шерсти на правом боку за лопаткой массой 0,5 г, который разделяют на ость и пух. Ость и пух взвешивают на торсионных весах с точностью до 2 мг. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, ости к пуху:

низкая

более 4

3

средняя

4-10

5

высокая

менее 10

7

Приложение 7
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) свиней

№ п.п.	Признак	Степень выраженности	Индекс
1.	1. Животное: основная окраска (*)	белая красная1 черная	1 2 3
2.	2. Животное: наличие дополнительной окраски (*)	отсутствует имеется	1 9
3.	3. Животное: дополнительная окраска (*)	белая красная черная	1 2 3
4.	4. Животное: расположение дополнительной окраски (*)	на ушах на голове на ногах на хвосте на туловище по всему телу иное	1 2 3 4 5 6 7
5.	5. Животное: конфигурация дополнительной окраски (*)	полосная поясная2 иная	1 2 3
6.	6. Голова: профиль (*) (+)	прямой средневогнутый сильновогнутый	1 2 3
7.	7. Уши: положение (*)	стоячие полустоячие полусвислые свислые	1 2 3 4
8.	8. Уши: длина (*)	короткие3 средние4 длинные5	3 5 7
9.	9. Спина: верхняя линия (*)	провислая прямая аркообразная	1 2 3
10.	10. Хряк: великорослость (*)	малая средняя большая	3 5 7
11.	11. Матка: великорослость (*)	малая средняя большая	3 5 7
12.	12. Туловище хряка: длина (*)	короткое среднее длинное	3 5 7
13.	13. Туловище матки: длина (*)	короткое среднее длинное	3 5 7
14.	14. Ноги: длина	короткие6 средние4 длинные1	3 5 7
15.	15. Матка: плодовитость	низкая средняя высокая	3 5 7
16.	16. Молодняк: скорость роста	низкая средняя высокая	3 5 7
17.	17. Шпик: толщина	тонкий средний толстый	3 5 7

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;
1 свойственно породе Дюрок;
2 свойственно породе Гемпшир;
3 свойственно Короткоухой белой породе;
4 свойственно Крупной белой породе;
5 свойственно породе Ландрас;
6 свойственно: Крупной черной породе.

Приложение 8
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
свиней

№	Признак	Степень выраженности	Количественные показатели		Количественные показатели		Индекс
1.	К 1-4.Животное: Основная и дополнительная окраска (масть)	Определяется визуально по цвету щетины у молодняка
2.	К 6. Голова: профиль	Определяется визуально у взрослых животных 1 2 3 прямой средневогнутый сильновогнутый
3.	К 7. Уши: положение	Определяется визуально у молодняка 1 2 стоячие полустоячие 3 4 полусвислые свислые
4.	К 8. Уши: длина	Определяется визуально у молодняка
5.	К 9. Спина: верхняя линия	Определяется визуально при осмотре взрослых животных сбоку
6.	К 10 и 11. Хряк и матка: великорослость	Определяется по живой массе взрослых животных перед кормлением. Маток взвешивают на 5-10 день после опороса. Степень выраженности признаков соответствует следующим средним значениям, кг:
				хряки		матки
		малая		менее 240		менее 180		3
		средняя		240-300		180-240		5
		большая		более 300		более 240		7
7.	К 12 и 13. Туловище хряка и матки: длина	Измеряется мерной лентой, плотно прижатой к телу от затылочного гребня головы до корня хвоста. При измерении животные должны стоять на ровной площадке в таком положении, чтобы нижняя линия головы, шеи и груди находилась горизонтально по отношению к площадке. Степень выраженности признаков соответствует следующим средним значениям, см:
				хряки		матки
		короткое		менее 165		менее 150		3
		среднее		165-180		150-165		5
		большое		более 180		более 165		7
8.	К 14. Ноги: длина	Определяется визуально у взрослых животных
9.	К 15. Матка: плодовитость	Учитывается число поросят в гнезде (живых и мертвых) от оцениваемых свиноматок за время использования. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, поросят свиноматку за один опорос:
		низкая		менее 10				3
		средняя		10-13				5
		высокая		более 13				7
10.	К 16. Молодняк: скорость роста	Определяется период со дня рождения до достижения живой массы животного 100 кг. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, день:
		низкая		более 200				3
		средняя		180-200				5
		высокая		менее 180				7
11.	К 17. Шпик: толщина	Определяется у молодняка. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мм:
		тонкий		менее 24				3
		средний		24-30				5
		толстый		более 30				7

Приложение 9
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе)
лошадей

№ пп.	Признак	Порядок учета	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Жеребец: высота в холке (*) (+)	Измерение (далее – И)	мелкий средний крупный	3 5 7
2.	2.Кобыла: высота в холке (*) (+)	И	мелкая средняя крупная	3 5 7
3.	3.Жеребец: широкотелость (*) (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
4.	4.Кобыла: широкотелость (*) (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
5.	5.Жеребец: костистость (*) (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
6.	6.Кобыла: костистость (*) (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
7.	7.Жеребец: живая масса (*) (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
8.	8.Кобыла: живая масса (*) (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
9.	9.Голова: размер (*) (+)	Визуальный осмотр (далее – ВО)	малая средняя большая	3 5 7
10.	10.Голова: профиль (+)	ВО	выпуклый прямой вогнутый	1 2 3
11.	11.Затылок: длина (*) (+)	ВО	короткий средний длинный	3 5 7
12.	12.Шея: выход (*) (+)	ВО	низкий средний высокий	3 5 7
13.	13.Шея: длина (*) (+)	ВО	короткая средняя длинная	3 5 7
14.	14.Шея: форма (+)	ВО	лебединая прямая оленья	1 2 3
15.	15.Холка: длина (*) (+)	ВО	короткая средняя1 длинная2	3 5 7
16.	16.Холка: высота (*) (+)	ВО	высокая2 средняя1 низкая	3 5 7
17.	17.Лопатка: постановка (*) (+)	ВО	прямая средняя косая	3 5 7
18.	18.Грудная клетка: ширина (*) (+)	ВО	узкая средняя2 широкая3	3 5 7
19.	19.Грудная клетка: глубина (*) (+)	ВО	неглубокая средняя глубокая3,2	3 5 7
20.	20.Круп: длина (*) (+)	ВО	короткий средний длинный	3 5 7
21.	21.Круп: наклон (*) (+)	ВО	прямой нормальный спущенный	3 5 7
22.	22.Круп: форма (*) (+)	ВО	овальный раздвоенный крышеобразный	1 2 3
23.	23.Передние конечности: постановка (*) (+)	ВО	узкая средняя широкая	3 5 7
24.	24.Задние конечности: постановка (*) (+)	ВО	узкая средняя широкая	3 5 7
25.	25.Копыто: величина (*) (+)	ВО	малое среднее большое	3 5 7
26.	26.Продуктивность в гладких скачках (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
27.	27.Продуктивность в конном спорте (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
28.	28.Продуктивность в рысистых испытаниях (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
29.	29.Продуктивность по перевозке грузов (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
30.	30.Молочная Продуктивность (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
31.	31.Мясная продуктивность (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;
1 Орловская рысистая
2 Чистокровная верховая
3 Советская тяжеловозная

Приложение 10
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
лошадей

№	Признак	Степень выраженности	Количественные показатели		Количественные показатели		Индекс
1.	1 – высота в холке (измеряют мерной палкой с левой стороны лошади от высшей точки в холке строго вертикально вниз, при параллельной постановке передних и задних конечностей); 2 – косая длина туловища (измеряют мерной палкой или мерной лентой, от переднего выступа плечелопаточного сочленения до задней точки седалищного бугра); 3 – обхват груди за лопатками (измеряют мерной лентой по вертикали касательно заднего угла лопатки); 4 – обхват пясти (измеряют мерной лентой в наиболее узком месте верхней трети пясти).
2.	К 1, 2. Жеребец, кобыла: высота в холке	Определяют в возрасте 5 лет и старше Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см:
			жеребец	кобыла
		мелкий	менее 152	менее 150		3
		средний	152-163	150-161		5
		крупный	более 163	более 161		7
3.	К 1, 2* При экспертизе испытаний и апробации новых селекционных достижений в коневодстве отечественные породы Казахстана мясо-молочного направления продуктивности следует ориентироваться по нижеприведенной таблице и нужно руководствоваться требованиями инструкции по бонитировке местных пород лошадей. Определяется в возрасте 5 лет и старше Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
4.	Казахская		жеребец	кобыла
		мелкий	168 и менее	164 и менее		3
		средний	171	168		5
		крупный	173 и более	170 и более		7
5.	Жабе		жеребец	кобыла
		мелкий	174 и менее	170 и менее		3
		средний	178	177		5
		крупный	181 и более	180 и более		7
6.	Адаевские		жеребец	кобыла
		мелкий	165 и менее	162 и менее		3
		средний	169	168		5
		крупный	172 и более	170 и более		7
7.	Мугалжарская		жеребец	кобыла
		мелкий	176 и менее	174 и менее		3
		средний	180	178		5
		крупный	182 и более	180 и более		7
8.	Кушумская		жеребец	кобыла
		мелкий	180 и менее	176 и менее		3
		средний	186	183		5
		крупный	188 и более	185 и более		7
9.	К.1,2*. Жеребец, кобыла: обхват пясти Определяется в возрасте 5 лет и старше Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
10.	Казахская		жеребец	кобыла
		мелкий	18,0 и менее	17,0 и менее		3
		средний	18,5	18,0		5
		крупный	19,0 и более	18,5 и более		7
11.	Жабе		жеребец	кобыла
		мелкий	18,5 и менее	17,5 и менее		3
		средний	19,0	18,0		5
		крупный	19,5 и более	18,5 и более		7
12.	Адаевские		жеребец	кобыла
		мелкий	18,0 и менее	17,0 и менее		3
		средний	18,5	17,5		5
		крупный	19,0 и более	18,0 и более		7
13.	Мугалжарская		жеребец	кобыла
		мелкий	19,0 и менее	18,0 и менее		3
		средний	19,5	18,5		5
		крупный	20,0 и более	19,5 и более		7
14.	Кушумская		жеребец	кобыла
		мелкий	19,0 и менее	18,0 и менее		3
		средний	19,5	18,5		5
		крупный	20,0 и более	19,5 и более		7
15.	К.1,2*. Жеребец, кобыла: живая масса Определяется в возрасте 5 лет и старше Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, кг
16.	Казахская		жеребец	кобыла
		мелкий	380 и менее	340 и менее		3
		средний	410	380		5
		крупный	430 и более	400 и более		7
17.	Жабе		жеребец	кобыла
		мелкий	410 и менее	390 и менее		3
		средний	440	420		5
		крупный	460 и более	440 и более		7
18.	Адаевские		жеребец	кобыла
		мелкий	380 и менее	350 и менее		3
		средний	410	390		5
		крупный	430 и более	410 и более		7
19	Мугалжарская		жеребец	кобыла
		мелкий	430 и менее	380 и менее		3
		средний	460	420		5
		крупный	480 и более	430 и более		7
20.	Кушумская		жеребец	кобыла
		мелкий	480 и менее	440 и менее		3
		средний	510	490		5
		крупный	530 и более	500 и более		7
21.	При апробации необходимо проводить контрольный убой и контрольную дойку.
22.	К 3. 4. Жеребец, кобыла: широкотелость	Определяют в возрасте 5 лет и старше по отношению обхвата груди за лопатками к высоте в холке. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %:
			жеребец	кобыла
		низкая	менее 112	менее 113		3
		средняя	112-124	113-125		5
		высокая	более 124	более 125		7
23.	К 5. 6. Жеребец, кобыла: костистость	Определяют в возрасте 5 лет и старше по отношению обхвата пясти к высоте в холке. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %.
			жеребец	кобыла
		низкая	менее 12,2	менее 12,0		3
		средняя	12,2-14,2	12,0-14,0		5
		высокая	более 14,2	более 14,0		7
24.	К 7. 8. Жеребец, кобыла: живая масса	Определяют в возрасте 5 лет и старше методом взвешивания на весах с пределом до 1000 кг с погрешностью взвешивания 1 кг. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, кг:
			жеребец	кобыла
		низкая	менее 450	менее 400		3
		средняя	450-600	400-550		5
		высокая	более 600	более 550		7
25.	К 9. Голова: размер	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет. Большая голова по длине равна длине шеи, средняя – несколько меньше длины шеи, малая – значительно меньше длины шеи. 3 5 7 малая средняя большая
26.	К 10. Голова: профиль	Выпуклый – сильно развиты лобные пазухи и носовые кости, так что профиль головы представляется в виде изогнутой выпуклой линии. Прямой - при рассмотрении головы сбоку лоб, переносье и нос составляют прямую линию. Вогнутый – лоб прямой, а в переносье и в области носа имеется вдавленность, что придает голове суживающуюся форму. 1 2 3 выпуклый прямой вогнутый
27.	К 11. Затылок: длина	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по величине затылочного гребня и первого шейного позвонка. 3 5 7 короткий средний длинный
28.	К 12. Шея: выход	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по расстоянию от плечелопаточного сустава до нижнего края шеи. 3 5 7 низкий средний высокий
29.	К 13. Шея: длина	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет от основания уха до середины лопаточного гребня. 3 5 7 короткая средняя длинная
30.	К 14. Шея: форма	Лебединая – верхний и нижний края шеи представляют две относительно параллельные линии, изогнутые в одном направлении. Прямая – нижний край шеи представляет собой относительно прямую линию, а верхний край более или менее изогнут. Оленья – нижний край шеи выпуклый, верхний либо прямой, либо вогнутый. 1 2 3 лебединая прямая оленья
31.	К 15. Холка: длина	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по расстоянию от первого до десятого грудного позвонка. 3 5 7 короткая средняя длинная
32.	К 16. Холка: высота	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по высоте остистых отростков десяти первых грудных позвонков. 3 5 7 высокая средняя низкая
33.	К 17 Лопатка: постановка	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по величине угла наклона лопатки к горизонту. 3 5 7 прямая средняя косая
34.	К 18. Грудная клетка: ширина	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по расстоянию между плечелопаточными сочленениями. 3 5 7 узкая средняя широкая
35.	К 19. Грудная клетка: глубина	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет. Грудную клетку считают неглубокая, если ее нижняя линия менее чем на 5 см ниже локтевого сустава, средней - если она соответствует или равна 5-10 см, глубокой - если более 10 см. 3 5 7 неглубокая средняя глубокая
36.	К 20. Круп: длина	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по расстоянию от крайнего переднего выступа маклока до крайней задней точки седалищного бугра. 3 5 7 короткий средний длинный
37.	К 21. Круп: наклон	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по величине угла, между верхней линией крупа и горизонтом. 3 5 7 прямой нормальный спущенный
38.	К 22. Круп: форма	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет 1 2 3 Овальный раздвоенный крышеобразный
39.	К 23. Передние конечности: постановка	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет 3 5 7 узкая средняя широкая
40.	К 24. Задние конечности: постановка	Определяют визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет 3 5 7 узкая средняя широкая
41.	К 25. Копыто: величина	Определяется визуально у жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет по отношению к путовому суставу. 3 5 7 малое среднее большое
42.	К 26. Продуктивность в гладких скачках	Определяют у 20 голов жеребчиков и кобылок в возрасте 2,5 лет верховых пород при движении галопом. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мин. сек. на 1000 м.
		низкая	более 1.14,5			3
		средняя	1.14,5-1.09,5			5
		высокая	менее 1.09,5			7
43.	К 27. Продуктивность в конном спорте	Определяют у 20 голов лошадей в возрасте 2,5 лет при использовании в различных видах конного спорта по 10-ти балльной системе. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, балл.
		низкая	более 1.14,5			3
		средняя	1.14,5-1.09,5			5
		высокая	менее 1.09,5			7
44.	К 28. Продуктивность в рысистых испытаниях	Определяют у 20 голов лошадей в возрасте 2,5 лет при движении рысью. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мин. сек, на 1600 м.
		низкая	более 2.25,0			3
		средняя	2.25,0-2.20,0			5
		высокая	менее 2.20,0			7
45.	К 29. Продуктив-ность по перевозке грузов	Определяют у 10 лошадей в возрасте 5 лет и старше. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мин. сек, на 2000 м, с силой тяги 150 кг.
		низкая	более 15.30			3
		средняя	15.30-14.50			5
		высокая	менее 14.50			7
46.	К 30. Молочная продуктив-ность	Оценивают у 10 кобыл в возрасте 5 лет по надою за 210 дней 2-ой лактации. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, кг:
		низкая	менее 1260			3
		средняя	1260-2100			5
		высокая	более 2100			7
47.	К 31. Мясная продуктив-ность	Забой 5 животных в возрасте 2,5 лет. Определяют по убойному выходу мяса. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %:
		низкая	менее 48			3
		средняя	48-52			5
		высокая	более 52			7

Приложение 11
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной
похожей породам (по испытываемому типу, линии и исходной
породе) верблюдов

№ п/п	Признак	Порядок учета, возраст оценки,	Степень выраженности	Индекс
1	1.Животное: направление продуктивности (*) (+)	Визуальный осмотр (далее –ВО), старше 48 месяцев	мясо-шерстное	1
			мясо-молочное	2
			молочное	3
2	2.Горб: количество (*) (+)	ВО, от 2 до 3 месяцев	один	1
			два	2
3	3.Горб: величина (*) (+)	ВО, старше 18 месяц	малая	1
			средняя	3
			большая	5
4	4.Голова: профиль (+)	ВО, старше 18 месяц	горбоносый	1
			прямой	2
5	5.Голова: лоб (*) (+)	Измерение (далее – И), старше 18 месяц	узкий	1
			средний	3
			широкий	5
6	6.Голова: лицевая часть (*) (+)	И, старше 18 месяц	узкая	1
			средняя	3
			широкая	5
7	7.Уши: длина (+)	И, старше 18 месяц	короткие	1
			средние	3
			длинные	5
8	8.Шея: длина (*) (+)	И, старше 18 месяц	короткая	1
			средняя	3
			длинная	5
9	9.Шея: профиль (+)	ВО, старше 18 месяц	прямой	1
			изогнутый	2
10	10.Туловище верблюда-производителя: длина (*) (+)	И, старше 48 месяцев	короткая	1
			средняя	3
			длинная	5
11	11.Туловище верблюдоматки: длина (*) (+)	И, старше 48 месяцев	короткая	1
			средняя	3
			длинная	5
12	12.Грудь верблюда - производителя: глубина (*) (+)	И, старше 48 месяцев	средняя	3
			глубокая	5
13	13.Грудь верблюдоматки: глубина (*) (+)	И, старше 48 месяцев	средняя	3
			глубокая	5
14	14.Грудь верблюда - производителя: ширина (*) (+)	И, старше 48 месяцев	средняя	3
			широкая	5
15	15.Грудь верблюдоматки: ширина (*) (+)	И, старше 48 месяцев	средняя	3
			широкая	5
16	16.Грудь верблюда-производителя: обхват (*) (+)	И, старше 48 месяцев	средний	3
			большой	5
17	17.Грудь верблюдоматки: обхват (*) (+)	И, старше 48 месяцев	средний	3
			большой	5
18	18.Плечи верблюда-производителя: развитие (*) (+)	ВО, старше 48 месяцев	слабое	1
			среднее	3
19	19.Плечи верблюдоматки: развитие (*) (+)	ВО, старше 48 месяцев	слабое	1
			среднее	3
20	20.Крестец верблюда-производителя: развитие (*) (+)	ВО, старше 48 месяцев	слабое	1
			среднее	3
21	21.Крестец верблюдоматки развитие (*) (+)	ВО, старше 48 месяцев	слабое	1
			среднее	3
22	22.Ноги верблюда-производителя: длина (*) (+)	И, старше 48 месяцев	короткие	1
			средние	3
			длинные	5
23	23.Ноги верблюдоматки: длина (*) (+)	И, старше 48 месяцев	короткий	1
			средний	3
			длинный	5
24	24.Хвост верблюда-производителя: длина (+)	И, старше 48 месяцев	короткий	1
			средний	3
			длинный	5
25	25.Хвост верблюдоматки: длина (+)	И, старше 48 месяцев	короткий	1
			средний	3
			длинный	5
26	26.Руно: основная окраска (*) (+)	ВО, старше 24 месяцев	белая	1
			песчанная	2
			бурая	3
			черная	4
			иная	5
27	27.Руно: дополнительная окраска (*) (+)	ВО, старше 24 месяцев	отсутствует	1
			имеется	3
28	28.Кроющий волос: основная окраска (*) (+)	ВО, старше 24 месяцев	белая	1
			песчаная	2
			бурая	3
			черная	4
			иная	5
29	29.Кроющий волос: дополнительная окраска (*) (+)	ВО, старше 24 месяцев	отсутствует	1
			имеется	3
30	30.Кожа верблюда-производителя: толщина (+)	И, старше 48 месяцев	средняя	3
			толстая	5
31	31.Кожа верблюдоматки: толщина (+)	И, старше 48 месяцев	средняя	3
			толстая	5
32	32.Шерсть грива: длина (*) (+)	И, 36 и старше	короткая	5
			средняя	1
			длинная	5
33	33.Шерсть: оброслость (*) (+)	ВО, 36 и старше	слабая	1
			средняя	3
			сильная	5
34	34.Шерсть: выход чистого волокна (+)	И, старше 48 месяцев	до -90 %	1
			90- 95 %	3
			свыше 96 %	5
35	35.Вымя верблюдоматки: форма (+)	ВО, старше 48 месяцев	плоская	1
			округлая	3
			чашевидная	5
			иное	2
36	36.Вымя верблюдоматки длина: сосков (*) (+)	И, старше 48 месяцев	короткая	1
			средняя	3
			длинная	5
37	37.Вымя верблюдоматки: ширина сосков (+)	И, старше 48 месяцев	узкая	1
			средняя	3
			широкая	5
38	38.Вымя верблюдоматки: расстояние между передними сосками (+)	И, старше 48 месяцев	короткое	1
			среднее	3
			широкое	5
39	39.Вымя верблюдоматки: расстояние между задними сосками (+)	И, старше 48 месяцев	короткие	1
			среднее	3
			широкое	5
40	40.Вымя верблюдоматки: расстояние между передними и задними сосками (+)	И, старше 48 месяцев	короткое	1
			среднее	3
			широкое	5
41	41.Молоко: содержание жира (+)	И, старше 48 месяцев	до 4,0%	3
			от 4,0% до 4,5%	5
			от 4,5% до 5,0%	3
			более 5%	5
42	42.Молоко: содержание белка (+)	И, старше 48 месяцев	от 3,0% до 3,5%	1
			более 3,5%	3
43	43.Челка на голове: длина (*) (+)	ВО, старше 12 месяцев	отсутствует 2	1
			имеется1	3
44	44.Челка на голове: длина (*) (+)	И, старше 12 месяцев	короткая3	5
			средняя	1
			длинная1	3
45	45.Галифе на передних ногах (опушка шерсти на предплечий) (*) (+)	ВО, старше 12 месяцев	отсутствует	1
			имеется	3
46	46.Грива на шее (*) (+)	ВО, старше 12 месяцев	отсутствует2	1
			имеется1,3	3
47	47.Грива на шее: длина (*) (+)	И, старше 36 месяцев	короткая 3	5
			средняя	1
			длинная 1	3
48	48.Галифе на передних Длина (*) (+)	И, старше 12 месяцев	короткая 2	1
			средняя	3
			длинная 1	5
49	49.Эполет (опушка шерсти на лопатке) (*) (+)	ВО, старше 12 месяцев	отсутствует 1	1
			имеется 2	3
50	50.Эполет: длина (*) (+)	И, старше 12 месяцев	короткая	1
			средняя3	3
			длинная2	5
51	51.Молочная продуктивность (*) (+)	И, 5 лет и старше	низкая	1
			средняя	3
			высокая	5
52	52.Мясная продуктивность (+)	И 2,5 года старше	низкая	1
			средняя	3
			высокая	5

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;
1.Казахский бактриан
2. Туркменский дромедар
3. Казахский дромедар

Приложение 12
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности
признаков верблюдов

№	Признак	Степень выраженности	Количественные показатели	Количественные показатели	Индекс
1.	1 – высота, 2 – длина туловища, 3 – высота груди, 4 – обхват груди, 5 – обхват пясти, 6 – длина головы, 7 – длина лба, 8 – ширина лба, 9 – ширина груди, 10 – ширина крупа, 11 – максимальная ширина живота

2.	В 1. Направление продуктивности	Определяют визуально в возрасте 4 лет и старше у дромедаров, 5 лет и старше у бактрианов. Мясо-шерстное - массивное, глубокой с длинным мускулистым туловищам, ребры глубокие, широкая грудная клетка, широко расставленные седалищные бугры, шерстный покров густой, оброслослый, гривы густые, длинные. Мясо-молочное- голова легкая, расположена пропорционально к туловищу, горбы не высокие, жировые отложения незначительные, крестец длинный и широкий, шерстный покров коротки, блестящий. Развита молочная железа. Молочное - конституция нежная, развитая молочная железа, вымя объемистая, угловатостью формы тела, кожа свободная, тонкая, подвижная.
3.	В 2. Горб: количество	Определяют визуально в возрасте 2 месяца у дромедаров, 3 месяцев у бактрианов.
		Один						1
		Два						2
4.	В 3. Горб: величина	Определяют в 18 месяцев у дромедаров, 18 месяцев и старше у бактрианов
		малая		1/4 косой длины туловища				1
		средняя		1/3 косой длина туловища				3
		большая		2/3 косой длины туловища				5
5.	В 4. Голова: профиль	Определяется визуально в 18 месяцев и старше
		горбоносный		имеется изогнутая выпуклая линия 1/3 профиль головы				1
		прямой		переносье и нос составляют прямую линию				2
6.	В 5. Голова: лоб	Определяется в 18 месяцев и старше путем измерения
		узкий		лоб уже лицевой части				1
		средний		лоб по ширине совпадает с лицевой частью				3
		широкий		лоб шире лицевой части				5
7.	В 6. Голова: лицевая часть	Определяется измерением в возрасте 18 мес и старше
		узкая		лицевая часть меньше лобной часть				1
		средняя		лицевая часть равна лобной часть				3
		широкая		лицевая часть больше лобной части				5
8.	В 7. Уши – длина	Определяется измерением в 18 месяцев – и старше
		короткие		до 5 см				1
		средние		от 5- до 10 см				3
		длинные		более 10 см				5
9.	В 8. Шея – профиль	Определяется визуально в 18 месяцев и старше
		прямой		от основания шеи до головы без изгибов				1
		изогнутый		от 1/3 основания шея изогнута				2
10.	В 10, 11. Туловища верблюда – производителя, верблюдоматки –длина	Определяется измерением у дромедаров с 4-х лет, у бактрианов с 5 лет и старше
				производители			матки
		короткая		менее 150			менее 145	1
		средняя		150-165			145-155	3
		длинная		более 165			более 155	5
11.	В 12, 13.Грудь верблюда- производителя, верблюдоматки –глубина	Определяется измерением у дромедаров с 4- х лет, бактрианов с 5 лет и старше, от основания шеи до грудной кости, см
				производители			матки
		средняя		до 50			до 40	3
		глубокая		более 50			более 40	5
12.	В 14, 15. Грудь верблюда- производителя, верблюдоматки –ширина	Определяется измерением с 4-х лет у дромедаров, 5-ти лет у бактрианов по расстоянию между плечелопаточными сочлениями, см
				производители			матки
		средняя		до 50			до 40	3
		глубокая		более 50			более 40	5
13.	В 16, 17. Грудь верблюдоматки, верблюда- производителя – обхват	Определяется измерением у дромедаров с 4-х лет и старше, бактрианов с 5-ти лет и старше, см
				производители			матки
		средний		до 230			до 210	3
		большой		более 230			более 210	5
14.	В 18, 19. Плечи верблюда – производителя, верблюдоматки- развитие	Определяется визуально с 4-х лет у дромедаров, с 5-ти лет у бактрианов, развитие мышечной ткани
		слабое		не равномерное развито				1
		среднее		равномерно развитое				3
15.	В 20, 21. Крестец верблюда - производителя, верблюдматки - развитие	Определяется визуально с 4-х лет у дромедаров, с 5-ти лет у бактрианов, развитие мышечной ткани
		слабое		не равномерное развито				1
		среднее		равномерно развитое				3
16.	В 22, 23. Ноги верблюда- производителя, верблюдоматки - длина	Определяется измерением с 4-х лет у дромедаров, с 5-ти лет у бактрианов от плечелопаточного сочления по длине ног, до земли
		короткие		до 90 см				1
		средние		от 80 см-100 см				3
		длинные		более 100 см				5
17.	В 24, 25. Хвост верблюда –производителя, верблюдоматки –длина	Определяется измерением с 4-х лет у дромедаров, с 5-ти лет у бактрианов от основания хвоста до кончика
		короткий		до 25 см				1
		средний		от 25-40 см				3
		длинный		более 40 см				5
18.	В 26. Руно- основная окраска	Определяется визуально с 2-х лет и старше во время весенней стрижки
		Белая						1
		Песчаная						2
		Бурая						3
		Черная						4
		Иная						5
19.	В 27. Руно- дополнительная окраска	Определяется визуально по наличию шерстных волокон, отличающиеся по цвету от основой окраски, доля которых превышает 20 %.
20.	В 28. Кроющий волос- основная окраска	Определяется визуально по преобладающей масти кроющего шерстного покрова
		Белая						1
		Песчаная						2
		Бурая						3
		Черная						4
		Иная						5
21.	В 29. Кроющий волос – дополнительная окраска	Определяется визуально по наличию шерстных волокон, отличающиеся по цвету от основной окраски кроющего волоса, доля которых превышает 10 %.
22.	В 30,31. Кожа верблюда- производителя, верблюдоматки - толщина.	Определяется измерением штангерциркулем
		средняя			до 5 мм			3
		толстая			более 5 мм			5
23.	В 32. Шерсть грива – длина	Определяется измерением у бактрианов с 3-х лет и старше см
		короткая			до 25			1
		средняя			25-40			3
		длинная			более 40			5
24.	В 33. Шерсть- оброслость	Определяется визуально по распределению шерсти по всему туловищу с 3-х лет и старше
		слабая			менее 1/3 туловища			1
		средняя			2/3 туловища			3
		сильная			3/3 туловища			5
25.	В 34. Шерсть- выход чистого волокна	Определяется измерением с 4-х лет у дромедаров, с 5-ти лет у бактрианов и старше от общей массы настрига шерсти
		до 90 %						1
		до 95 %						3
		свыше 96 %						5
26.	В 35. Вымя верблюдоматки – форма	Определяется визуально
27.		Чашевидная (чашеобразная) – соски конической формы, широко расставленные (20-25 см), направлены вниз: четверти вымени развиты равномерно						5
28.		Округлая – соски утолщенные и широко расставлены (18-20 см), направлены вниз; четвери вымени развиты неравномерно, у основания грушевидной формы						3
29.		Плоская - соски короткие, у основания плоские и сближены; четверти развиты неравномерно						1
30.		Иное – дольковидное, примитивное, козье, соски направлены в разные стороны и сближены. Дольковидное – соски длинные (более 6 см). Козье – соски короткие (менее 2 см). Примитивное – соски короткие (менее 2 см) и утолщенные						2
31.	В 36, 37, 38, 39, 40.Вымя верблюдо-матки:	Определяется измерением на третьем месяце лактации
32.	Длина сосков	короткая			до 2,0 см			1
		средняя			2,0-5,0 см			3
		длинная			более 5,0 см			5
33.	Ширина сосков	узкая			до 1,5см			1
		средняя			1,5 - 2,5 см			3
		широкая			более 2,5 см			5
34.	Расстояние между передним сосками	короткая			до 16 см			1
		средняя			16-20см			3
		широкая			20-22 см			5
35.	Расстояние между задними сосками	короткая			до 16 см			1
		средняя			16-22 см			3
		широкая			20-22 см			5
36.	Расстояние между передними и задними сосками	короткая			до 16 см			1
		средняя			16-20 см			3
		широкая			20-22 см			5
37.	В 4,0 42. Молоко содержание жира и белка	Определяется измерением
38.	В 43, 44 Челка на голове – длина	Определяется визуально на предмет наличия или отсутствия. Длина галифе определяется измерением, см
		короткая			до 25			1
		средняя			25-35			3
		длинная			более 35			5
39.	В 45,48. Галифе на передних ногах – длина	Определяется наличие опушки шерсти на предплечий визуально. Длина галифе определяется измерением, см
		короткая			до 5			1
		средняя			5,0-15			3
		длинная			более 15			5
40.	В 46, 47. Грива на шее – длина	Определяется измерением в области затылочной части головы и шеи, см
		короткая			до 15			1
		средняя			15,0-25			3
		длинная			более 25			5
41.	В 49, 50. Эполет – длина	Определяется визуально по опушке шерсти на лапотке у дромедаров с 12 мес и старше. У бактрианов эполет отсутствует. Длина определяется измерением, см
		короткая			до 3			1
		средняя			3-7			3
		длинная			более 7			5
42.	В 51. Молочная продуктивность	Оценивают у 5 верблюдоматок в возрасте 4-х лет и старше у дромедаров, 5-ти лет и старше у бактрианов по надою за 210 дней, 360дней 2-ой лактации. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значением (литр).
			бактриан			дромедар
		низкая	до 750			до 1300		1
		средняя	750-1250			1300-2500		3
		высокая	более 1250			более 2500		5
43.	В 52. Мясная продуктивность	Забой 3 животных в возрасте 2,5 лет. Степень выраженности признака определяют по убойному выходу мяса, %
		низкая	менее 49					1
		средняя	49-53					3
		высокая	более 53					5

Приложение 13
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) гусей

№ пп.	Признак	Порядок учета, возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Гусачек (самец): пух, основная окраска (*)	Визуальный осмотр (далее – ВО), 1 сутки	светло-желтый светло-серый серый	1 2 3
2.	2.Гусачек (самец): пух, наличие дополнительной окраски	ВО, 1 сутки	отсутствует имеется	1 9
3.	3.Гусачек (самец): пух, дополнительная окраска	ВО, 1 сутки	желтый серый светло-коричневый	1 2 3
4.	4.Гусак: оперение, основная Окраска (*)	ВО, 52 недели	белое серое светло-коричневое иное	1 2 3 4
5.	5.Гусак: оперение, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 52 недели	отсутствует имеется	1 9
6.	6.Гусак: оперение, дополнительная окраска (*)	ВО, 52 недели	белое серое светло-коричневое иное	1 2 3 4
7.	7.Гусачек (самец): живая масса (*) (+)	Измерение (далее – И), 9 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
8.	8.Гусачек (самец): грудь, Обхват (+)	И, 9 недели	узкая средняя широкая	3 5 7
9.	9.Гусак: живая масса (*) (+)	И, 52 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
10.	10.Гусачка (самка): пух, основная окраска (*)	ВО, 1 сутки	светло-желтый светло-серый серый	1 2 3
11.	11.Гусачка: пух, наличие дополнительной окраски	ВО, 1 сутки	отсутствует имеется	1 9
12.	12.Гусачка (самка): пух, дополнительная окраска	ВО, 1 сутки	желтый серый светло-коричневый	1 2 3
13.	13.Гусыня: оперение, основная окраска (*)	ВО, 52 недели	белое серое светло-коричневое иное	1 2 3 4
14.	14.Гусыня: оперение, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 52 нед.	отсутствует имеется	1 9
15.	15.Гусыня: оперение, дополнительная окраска (*)	ВО, 52 недели	белое серое светло-коричневое иное	1 2 3 4
16.	16.Гусачка (самка): живая масса (*) (+)	И, 9 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
17.	17.Гусачка (самка): грудь, обхват (+)	И, 9 недели	узкая средняя широкая	3 5 7
18.	18.Гусыня: живая масса (*) (+)	И, 52 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
19.	19.Оперение: плотность	ВО, 52 недели	рыхлое плотное	1 2
20.	20.Оперение: пуха, структура	ВО, 52 недели	разветвленный не разветвленный	1 2
21.	21.Шишка на лбу (*)	ВО, 52 недели	отсутствует имеется	1 9
22.	22.Плюсна: окраска (*)	ВО, 52 недели	желтая оранжевая черная	1 2 3
23.	23.Клюв: окраска (*)	ВО, 52 недели	желтый оранжевый черный	1 2 3
24.	24.Яйцо: масса (+)	И, 40 недели	очень мелкое мелкое среднее крупное очень крупное	1 3 5 7 9

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 14
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности
признаков гусей

№	Признак	Степень выраженности	Количественные показатели			Количественные показатели		Индекс
1.	К. 7, 16. Гусачек (самец), гусачка (самка): живая масса	Определяют методом индивидуального взвешивания в возрасте 9-ти недель с точностью до 10 грамм. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм:
			самец			самка
		очень низкая	< 3200			< 2800		1
		низкая	3201-3600			2801-3200		3
		средняя	3601-4000			3201-3600		5
		высокая	4001-4400			3601-4000		7
		очень высокая	> 4400			> 4000		9
2.	К. 8, 17. Гусачек (самец), гусачка (самка): грудь, обхват	Измеряют мерной лентой у основания крыльев c точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			самец		самка
		узкая	< 44		< 41		3
		средняя	44-47		41-45		5
		широкая	> 47		> 45		7
3.	К. 9, 18. Гусак, гусыня: живая масса	Определяют методом индивидуального взвешивания в возрасте 52-х недель с точностью до 10 грамм. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм
			гусак		гусыня
		очень низкая	< 4000		< 3000		1
		низкая	4001-5000		3001-4000		3
		средняя	5001-6000		4001-5000		5
		высокая	6001-7000		5001-6000		7
		очень высокая	> 7000		> 6000		9
4.	К. 24. Яйцо: масса	Взвешивают 50 яиц 3-дневного сбора от гусынь 40-недельного возраста и старше. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, г
		очень мелкое		< 145			1
		мелкое		146-155			3
		среднее		156-165			5
		крупное		166-175			7
		очень крупное		> 175			9

Приложение 15
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) уток

№ п.п	Признак	Возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Утки: направление использования (*)	Визуальный осмотр (далее –ВО), 52 недели	мясные яичные декоративные	1 2 3
2.	2.Селезень: пух, основная окраска (*)	ВО, 1 сутки	светло-желтая серая коричневая черная	1 2 3 4
3.	3.Селезень: пух, наличие дополнительной окраски	ВО, 1 сутки	отсутствует имеется	1 9
4.	4.Селезень: пух, дополнительная окраска	ВО, 1 сутки	белая коричневая черная	1 2 3
5.	5.Селезень: оперение, основная окраска (*)	ВО, 52 недели	белая серая серо-коричневая желто-коричневая черная	1 2 3 4 5
6.	6.Селезень: оперение, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 52 недели	отсутствует имеется	1 9
7.	7.Селезень: оперение, дополнительная окраска (*)	ВО, 52 недели.	белая серая коричневая черная	1 2 3 4
8	8.Селезень: живая масса (*)	Измерение (далее-И), 7 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
9	9.Селезень: грудь, обхват (+)	И, 7 недели	узкая средняя широкая	3 5 7
10.	10.Селезень: живая масса (*) (+)	И, 52 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
11.	11.Селезень: плюсна, длина (+)	И, 52 недели	короткая средняя длинная	3 5 7
12.	12.Селезень: киль, длина (+)	И, 52 недели	короткий средний длинный	3 5 7
13.	13.Уточка: пух, основная окраска (*)	ВО, 1 сутки	светло-желтая серая коричневая черная	1 2 3 4
14.	14.Уточка: пух, наличие дополнительной окраски	ВО, 1 сутки	отсутствует имеется	1 9
15.	15.Уточка: пух, дополнительная окраска	ВО, 1 сутки	белая коричневая черная	1 2 3
16.	16.Утка: оперение, основная окраска (*)	ВО, 52 недели	белая серая серо-коричневая желто-коричневая черная	1 2 3 4 5
17.	17.Утка: оперение, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 52 недели	отсутствует имеется	1 9
18.	18.Утка: оперение, дополнительная окраска (*)	ВО, 52 недели	белая серая коричневая черная	1 2 3 4
19.	19.Уточка: живая масса (*) (+)	И, 7 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
20.	20.Утка: грудь, обхват (+)	И, 7 недели	узкая средняя широкая	3 5 7
21.	21.Утка: живая масса (*) (+)	И, 52 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
22.	22.Утка: плюсна, длина (+)	И, 52 недели	короткая средняя длинная	3 5 7
23.	23.Утка: киль, длина (+)	И, 52 недели	короткий средний длинный	3 5 7
24.	24.Оперение: плотность (+)	И, 52 недели	рыхлое плотное	1 2
25.	25.Плюсна: цвет	ВО, 52 недели	желтая оранжевая черная	1 2 3
26.	26.Кожа: окраска	ВО, 52 недели	белая желтая	1 2
27.	27.Клюв: окраска	ВО, 52 недели	желтый оранжевый черный	1 2 3
28	28.Яйцо: масса (+)	И 52 недели	очень мелкое мелкое среднее крупное очень крупное	1 3 5 7 9

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 16
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности
признаков уток

№	Признак	Степень выраженности	Количественные показатели		Количественные показатели	Индекс
1.	К 8, 19. Селезень, уточка: живая масса	Определяют путем индивидуального взвешивания в возрасте 7 недель. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм:
			селезень		уточка
		очень низкая	< 2000		< 1800	1
		низкая	2001-2400		1801-2200	3
		средняя	2401-2800		2201-2600	5
		высокая	2801-3200		2601-3000	7
		очень высокая	> 3200		> 3000	9
2.	К 9, 20. Селезень, уточка: грудь, обхват	Измеряют мерной лентой у основания крыльев. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			селезень		уточка
		узкая	< 28		< 26	3
		средняя	28-32		26-30	5
		широкая	>32		> 30	7
3.	К 10, 21. Селезень, утка: живая масса	Выраженность признака определяют путем индивидуального взвешивания в возрасте 52 недели Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, г
			селезень		уточка
		очень низкая	< 2300		< 2000	1
		низкая	2301-2800		2001-2500	3
		средняя	2801-3300		2501-3000	5
		высокая	3301-3800		3001-3500	7
		очень высокая	> 3800		> 3500	9
4.	К 11, 22. Селезень, утка: плюсна, длина	Измеряют от точки ее соединения с голенью до угла, образуемого третьим и четвертым пальцами. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			селезень		уточка
		короткая	< 6,5		< 6,0	3
		средняя	6,5-8,0		6,0-7,5	5
		длинная	>8,0		> 7,5	7
5.	К 12, 23. Селезень, утка: киль, длина	Измеряют мерной лентой между передним и задним концом грудной кости. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			селезень		уточка
		короткий	< 13		< 12	3
		средний	13-15		12-14	5
		длинный	>15		> 14	7
6.	К 28. Яйцо: масса	Взвешивают 100 яиц 3-х дневного сбора от уток 52-недельного возраста. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм
		очень мелкое		< 70		1
		мелкое		71 – 76		3
		среднее		77 - 83		5
		крупное		84 – 90		7
		очень крупное		> 90		9

Приложение 17
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) кур

№	Признак	Возраст при оценке	Степень выраженности	Индекс
1.	Куры: направление продуктивности (*)	52 недели	мясные яичные иные	1 2 3
2.	Петушок: основная окраска пуха (*) (+)	1 сутки	светло-желтая1) палевая2) коричневая3) серая4) черная5)	1 2 3 4 5
3.	Курочка: основная окраска пуха (*) (+)	1 сутки	светло-желтая1) палевая2) коричневая3) серая4) черная5)	1 2 3 4 5
4.	Петушок: наличие дополнительной окраски пуха (*)	1 сутки	отсутствует имеется	1 9
5.	Курочка: наличие дополнительной окраски пуха (*)	1 сутки	отсутствует имеется	1 9
6.	Петушок: дополнительная окраска пуха (*)	1 сутки	светло-желтое пятно на голове6) коричневое пятно на голове10) коричневые полосы на спине и голове24) черные полосы на спине и голове12) светло-желтые крылья22) светло-желтые грудь, бока, живот20) иная	1 2 3 4 5 6 7
7.	Курочка: дополнительная окраска пуха (*)	1 сутки	светло-желтое пятно на голове6) коричневое пятно на голове10) светло-желтые полосы на спине и голове24) черные полосы на спине и голове12) светло-желтые грудь, бока, живот20) иная	1 2 3 4 5 6
8.	Цыпленок: оперяемость (*) (+)	1 сутки	медленная быстрая	1 2
9.	Петушок: живая масса (*) (+), учитывают мясных кур (далее - М)	5 недель	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
10.	Курочка: живая масса (*) (+) (М)	5 недель	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
11.	Петух: живая масса (*) (+)	52 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
12.	Курица: живая масса (*) (+)	52 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
13.	Петух: основная окраска оперения (*)	52 недели	белая1) палевая (желтая)2) светло-коричневая8) красно-коричневая3) голубая4) черная5) иная	1 2 3 4 5 6 7
14.	Курица: основная окраска оперения (*)	52 недели	белая1) палевая (желтая)2) светло-коричневая8) красно-коричневая3) голубая4) черная5) иная	1 2 3 4 5 6 7
15	Петух: наличие дополнительной окраски оперения (*)	52 недели	отсутствует имеется	1 9
16	Курица: наличие дополнительной окраски оперения (*)	52 недели	отсутствует имеется	1 9
17.	Петух: дополнительная окраска оперения (*)	52 недели	белые концы крыла, хвоста7) черные концы крыла, хвоста8) черные шея, концы крыла, хвоста9) золотистые шея и поясница10) серебристая шея11) черная грудь12) белая пятнистость13) черная пятнистость14) черно-белая пятнистость15) черная окаймленность16) иная	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
18.	Курица: дополнительная окраска оперения (*)	52 недели	белые концы крыла, хвоста7) черные концы крыла, хвоста8) черные шея, концы крыла, хвоста9) золотистые шея и поясница10) серебристая шея11) черная грудь12) белая пятнистость13) черная пятнистость14) черно-белая пятнистость15) черная окаймленность16) иная	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
19.	Оперение туловища: качество (*)	52 недели	рыхлое17) плотное1)	1 9
20.	Оперение туловища: характер (*)	52 недели	гладкое1) шелковистое18) курчавое19)	1 2 3
21.	Оперение головы: характер	52 недели	гладкое1) хохолок13) борода, баки15)	1 2 3
22.	Оперение шеи: наличие	52 недели	отсутствует имеется	1 2
23.	Оперение плюсны, пальцев: наличие	52 недели	отсутствует имеется на плюсне20) имеется на плюсне и пальцах17)	1 2 3
24.	Пальцы: количество	52 недели	четыре пять	1 2
25.	Плюсна: цвет (*)	52 недели	бело-розовая9) желтая1) серая4) зеленая21) черная5) иная	1 2 3 4 5 6
26.	Кожа: цвет (*)	52 недели	белая желтая иная	1 2 3
27.	Клюв: цвет (*)	52 недели	серо-желтый22) желтый1) серый4) черный5) иной	1 2 3 4 5
28.	Гребень: форма (*) (+)	52 недели	листовидная1) розовидная11) стручковидная17) ореховидная15) бабочковидная13) роговидная23) иная	1 2 3 4 5 6 7
29.	Сережки: величина (*)	52 недели	малые15) средние3) большие1)	1 2 3
30.	Ушные мочки: цвет	52 недели	белые5) красные3) иные	1 2 3
31.	Петух: длина плюсны (*) (+)	52 недели	короткая средняя длинная	3 5 7
32.	Курица: длина плюсны (*) (+)	52 недели	короткая средняя длинная	3 5 7
33.	Петушок: ширина груди (*) (+) М	5 недель	узкая средняя широкая	3 5 7
34.	Курочка: ширина груди (*) (+) М	5 недель	узкая средняя широкая	3 5 7
35.	Петух: длина киля (+)	52 недели	короткий средний длинный	3 5 7
36.	Курица: длина киля (+)	52 недели	короткий средний длинный	3 5 7
37.	Курица: яйценоскость (*) (+)	68 недель 60 недель	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
38.	Яйцо: выводимость (*) (+)	40 недель 34 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
39.	Яйцо: масса (*) (+)	52 недели	очень малые малые средние крупные очень крупные	1 3 5 7 9
40.	Яйцо: плотность (*) (+) учитывают яичных кур (далее -Я)	52 недели	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
41.	Яйцо: цвет скорлупы (+) (Я)	52 недели	белая кремовая светло-коричневая коричневая темно-коричневая иная	1 2 3 4 5 6

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;
Свойственно породам:
1) Леггорн белый
2) Полтавская глинистая
3) Род-айланд красный
4) Андалузская голубая
5) Минорка черная
6) Плимутрок полосатый
7) Красная белохвостая
8) Нью-гемпшир
9) Суссекс
10) Чешская золотистая
11) Юрловская голосистая
12) Итальянская куропатчатая
13) Гудан
14) Гамбургская
15) Орловская ситцевая
16) Себрайт
17) Брама
18) Шелковые
19) Курчавая
20) Лангшан черный
21) Прикарпатская зеленоножка
22) Кучинская юбилейная
23) Голландская белохохлая
24) Родонит

Приложение 18
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков кур

№	Признаки	Степень выраженности	Количественные показатели			Количественные показатели		Индекс
1.	К 8. Цыпленок: оперяемость	У цыплят с медленной оперяемостью кроющие перья крыла длиннее или равны маховым перьям, у быстрооперяющихся цыплят маховые перья длиннее кроющих
2.	К 9-10. Петушок, курочка: живая масса	Определяют методом индивидуального взвешивания в возрасте 5-ти недель. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм
			петушок				курочка
		очень низкая	менее 1100				менее 800		1
		низкая	1100-1500				800-1200		3
		средняя	1501-1900				1201-1600		5
		высокая	1901-2300				1601-2000		7
		очень высокая	> 2300				> 2000		9
3.	К 11 – 12. Петух, курица: живая масса	Выраженность признака определяют методом индивидуального взвешивания с точностью до 0,1 кг. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, кг
			петух				курица
		очень низкая	менее 1,5				менее 1,0		1
		низкая	1,5-2,4				1,0-1,8		3
		средняя	2,5-3,4				1,9-2,7		5
		высокая	3,5-4,4				2,8-3,6		7
		очень высокая	более 4,4				более 3,6		9
4.	К 28, Гребень: форма
5.	К 31 - 32. Петух, курица: длина плюсны	Измеряют от точки ее соединения с голенью до угла, образуемого третьим и четвертым пальцами. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
				петух	курица
		короткая		менее 10	менее 8			3
		средняя		10 – 14	8 – 11			5
		длинная		более 14	более 11			7
6.	К 33 – 34. Петушок, курочка: ширина груди	Определяют в 5-ти недельном возрасте обхват туловища сантиметровой лентой на уровне средней части килевой кости, полученное число делят пополам. Степень выраженности признака соответствует 1/2 обхвата туловища и выражается следующим средним значениям, см
				петух	курица
		узкая		менее 8,5	менее 6,5			3
		средняя		8,5-10,5	6,5-8,5			5
		широкая		более 10,5	более 8,5			7
7.	К 35 – 36. Петух, курица: длина киля	Измеряют циркулем в 52-х недельном возрасте между передним и задним концами грудной кости, см; Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
				петух	курица
		короткий		менее 12	менее 10			3
		средний		12 – 15	12 – 13			5
		длинный		более 15	более 13			7
8.	К 37. Курица: яйценоскость	Определяют методом ежедневного учета снесенных курицей яиц за 68 недель жизни (куры яичные) и 60 недель жизни (куры мясные и иные). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.
				мясные и иные	яичные
		очень низкая		менее 80	менее 160			1
		низкая		80 – 110	160-210			3
		средняя		111-140	211-260			5
		высокая		141-170	261-310			7
		очень высокая		более 170	более 310			9
9.	К 38. Яйцо: выводимость	Выраженность признака оценивают по количеству вылупившихся цыплят из оплодотворенных яиц при инкубации не менее 100 яиц, хранившихся не более 7 суток, за 40 недель жизни (куры яичные) и 34 недели жизни (куры мясные и иные). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, в %
		очень низкая		менее 60				1
		низкая		61 – 70				3
		средняя		71-80				5
		высокая		81-90				7
		очень высокая		91-100				9
10	К 39. Яйцо: масса	Выраженность признака определяют в 52-х недельном возрасте кур методом взвешивания 100 яиц 3-х дневного сбора. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм
		очень малые		менее 48				1
		малые		52 – 56				3
		средние		57-61				5
		крупные		62-66				7
		очень крупные		более 66				9
11.	К 40. Яйцо: плотность	Берут методом случайной выборки 30 яиц. Плотность определяют методом расчета при определении массы каждого яйца в воздухе и воде (t –12- 18о С) по формуле: M1 Пя = __________ М1 - М2 где: Пя – плотность яйца; M1 – масса яйца в воздухе; М2 – масса яйца в воде; Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, г/см3
		очень низкая		менее 1,060				1
		низкая		1,060-1,070				3
		средняя		1,071-1,080				5
		высокая		1,081-1,090				7
		очень высокая		Более 1,090				9
12.	К 41. Яйцо: цвет скорлупы	Определяют визуально по 50-ти отобранным методом случайной выборки яйцам перед определением массы.

Приложение 19
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе)
индеек

№	Признак	Порядок учета, возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Индейки: направление использования (*)	Визуальный осмотр (далее –ВО), 50 недель	мясные декоративные	1 2
2.	2.Индюк: пух, основная окраска (*)	ВО, 1 сутки	светло-желтый желтый серо-коричневый черный	1 2 3 4
3.	3.Индюк: пух, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 1 сутки	отсутствует имеется	1 9
4.	4.Индюк: пух, цвет дополнительной окраски (*)	ВО, 1 сутки	желтый коричневый черный иной	1 2 3 4
5.	5.Индюшка: пух, основная Окраска	ВО, 1 сутки	светло-желтый желтый серо-коричневый черный	1 2 3 4
6.	6.Индюшка: пух, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 1 сутки	отсутствует имеется	1 9
7.	7.Индюшка: пух, цвет дополнительной окраски (*)	ВО, 1 сутки	желтый коричневый черный иной	1 2 3 4
8.	8.Индюк: оперение, основная окраска (*)	ВО, 50 недель	белое серое светло-коричневое темно-коричневое черное	1 2 3 4 5
9.	9.Индюк: оперение, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 50 недель	отсутствует имеется	1 9
10.	10.Индюк: оперение, цвет дополнительной окраски (+)	ВО, 50 недель	бронзовое серебристое палевое иное	1 2 3 4
11.	11.Индюшка: оперение, основная окраска (*)	ВО, 50 недель	белое серое светло-коричневое темно-коричневое черное	1 2 3 4 5
12.	12.Индюшка: оперение, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 50 недель	отсутствует имеется	1 9
13.	13.Индюшка: оперение, цвет дополнительной окраски (+)	ВО, 50 недель	бронзовое серебристое палевое иное	1 2 3 4
14.	14.Индюк: живая масса (*) (+)	Измерение (далее –И), 16 недель	низкая средняя высокая	3 5 7
15.	15.Индюшка: живая масса (*) (+)	И, 16 недель	низкая средняя высокая	3 5 7
16.	16.Индюк: грудь, обмускуленность (+)	И, 16 недель	очень слабая слабая средняя сильная	1 3 5 7
17.	17.Индюшка: грудь, обмускуленность (+)	И, 16 недель	очень слабая слабая средняя сильная	1 3 5 7
18.	18.Индюк: живая масса(*) (+)	И, 50 недель	низкая средняя высокая	3 5 7
19.	19.Индюшка: живая масса(*) (+)	И, 50 недель	низкая средняя высокая	3 5 7
20.	20.Кожа: окраска	И, 50 недель	белая желтая серая	1 2 3
21.	21.Яйцо: масса (+)	И	очень мелкое мелкое среднее крупное очень крупное	1 3 5 7 9

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 20
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности
признаков индеек

№	Признаки	Степень выраженности	Количественные показатели	Количественные показатели	Индекс
1.	К 10;13. Индюк, индюшка: оперение, цвет дополнительной краски	Бронзовая – сочетание цветов: светло-коричневого, темно-коричневого, фиолетового, зеленого, синего. Серебристая – сочетание цветов: белого, серого, светло-коричневого, черного. Палевая – сочетание цветов: белого, светло-коричневого, темно-коричневого, черного.
2.	К 14, 15. Индюк, индюшка: живая масса	Определяют методом индивидуального взвешивания в возрасте 16-ти недель с точностью до 10 грамм. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм
			индюк	индюшка
		низкая	< 5600	< 4100	1
		средняя	5600 – 6700	4100 – 4800	3
		высокая	> 6700	> 4800	7
3.	К 16, 17. Индюк, индюшка: грудь, обмускуленность	Ладонью измеряют развитие больших грудных мышц
		очень слабая	киль выступает по всей длине над поверхностью мышцы более 1 см		1
		слабая	киль выступает по всей длине над поверхностью мышцы не более 1 см		3
		средняя	мышцы развиты равномерно на первой половине длины грудной кости, их сужение происходит на второй. Киль не выступает над мышцами, длина его прощупываемой части не превышает 4 см		5
		сильная	мышцы развиты равномерно на 2/3 длины грудной кости, их сужение происходит на последней трети. Киль не выступает над мышцами, длина его прощупываемой передней части не более 2 см		7
4.	К 18,19. Индюк, индюшка: живая масса	Определяют индивидуальным взвешиванием в возрасте 50-ти недель с точностью до 10 г. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм
		низкая	< 14000	< 6800	3
		средняя	14000 – 17000	6800 – 8000	5
		высокая	> 17000	> 8000	7
5.	К 21. Яйцо: масса	Взвешивают 50 яиц 3-х дневного сбора от индюшек в возрасте 50-ти недель. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, грамм
		очень мелкое		< 75	1
		мелкое		75,1 – 80	3
		среднее		80,1 – 85	5
		крупное		85,1 – 90	7
		очень крупное		> 90	9

Приложение 21
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе)
цесарок

№	Признак	Порядок учета, возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Цесарь: пух, основная окраска (*)	Визуальный осмотр (далее – ВО), 1 сутки	серый голубой светло-коричневый иной	1 2 3 4
2.	2.Цесарь: пух, наличие дополнительной окраски	ВО, 1 сутки	отсутствует имеется	1 9
3.	3.Цесарь: пух, дополнительная окраска	ВО, 1 сутки	белый серебристый светло-коричневый коричневый	1 2 3 4
4.	4.Цесарь: оперение, основная Окраска (*)	ВО, 52 недель	Белое серое с белыми вкраплениями голубое с белыми вкраплениями кремовое	1 2 3 4
5.	5.Цесарь: оперение, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 52 недель	отсутствует имеется	1 9
6.	6.Цесарь: оперение, дополнительная окраска (*)	ВО 52 недель	белое серое с белыми вкраплениями иное	1 2 3
7.	7.Цесарь: живая масса (*) (+)	И, 10 недель	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
8.	8.Цесарь: грудь, обхват (+)	И, 10 недель	узкая средняя широкая	3 5 7
9.	9.Цесарь: живая масса (*) (+)	И, 52 недель	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
10.	10.Цесарка: пух, основная окраска (*)	ВО, 1 сутки	серый голубой светло-коричневый иной	1 2 3 4
11.	11.Цесарка: пух, наличие дополнительной окраски	ВО, 1 сутки	отсутствует имеется	1 9
12.	12.Цесарка: пух, дополнительная окраска	ВО, 1 сутки	белый серо-голубой светло-коричневый коричневый	1 2 3 4
13.	13.Цесарка: оперение, основная окраска (*)	ВО, 52 недель	белое серое с белыми вкраплениями голубое с белыми вкраплениями кремовое	1 2 3 4
14.	14.Цесарка: оперение, наличие дополнительной окраски (*)	ВО, 52 недель	отсутствует имеется	1 9
15.	15.Цесарка: оперение, дополнительная окраска (*)	ВО, 52 недель	белое серо-голубое с белыми вкраплениями иное	1 2 3
16.	16.Цесарка: живая масса (*) (+)	И, 10 недель	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
17.	17.Цесарка: грудь, обхват (+)	И, 10 недель	узкая средняя широкая	3 5 7
18.	18.Цесарка: живая масса (*) (+)	И, 52 недель	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
19.	19.Плюсна: окраска (*)	ВО, 52 недель	желтая оранжевая темно-аспидная (иссине-черная)	1 2 3
20.	20.Клюв: окраска (*)	ВО, 52 недель	желтый оранжевый темно-аспидный (иссине-черный)	1 2 3
21.	21.Яйцо: масса (+)	И, 44 недель	очень мелкое мелкое среднее крупное очень крупное	1 3 5 7 9

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 22
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства
при испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
цесарок

№	Признаки	Степень выраженности	Количественные показатели	Количественные показатели	Индекс
1.	К. 7, 16. Цесарь, цесарка: живая масса	Определяют методом индивидуального взвешивания в возрасте 10-ти недель с точностью до 10 г. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, г
			цесарь	цесарка
		очень низкая	< 800	< 750	1
		низкая	801 - 900	751 - 850	3
		средняя	901 - 1000	851 - 950	5
		высокая	1001 - 1100	951 - 1050	7
		очень высокая	> 1100	> 1050	9
2.	К. 8, 17. Цесарь, цесарка: грудь, обхват	Измеряют мерной лентой у основания крыльев в возрасте 10-ти недель c точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			цесарь	цесарка
		узкая	< 22	< 21	3
		средняя	22-25	21-24	5
		широкая	> 25	> 24	7
3.	К. 9, 18. Цесарь, цесарка: живая масса	Определяют методом индивидуального взвешивания в возрасте 52-х недель с точностью до 10 г. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, г
			цесарь	цесарка
		очень низкая	< 1450	< 1550	1
		низкая	1451-1600	1551-1700	3
		средняя	1601-1750	1701-1850	5
		высокая	1751-1900	1851-2000	7
		очень высокая	> 1900	> 2000	9
4.	К. 21. Яйцо: масса	Взвешивают 50 яиц 3-дневного сбора от цесарок 44-недельного возраста и старше. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, г
		очень мелкое		< 37	1
		мелкое		38-41	3
		среднее		42-45	5
		крупное		46-49	7
		очень крупное		> 50	9

Приложение 23
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) песцов

№ п.п.	Признак	Порядок учета	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Глаза: цвет (*)	Визуальный осмотр (далее –ВО)	голубые желтые коричневые	1 2 3
2.	2.Носовое зеркало: пигментация	ВО	отсутствует имеется	1 9
3.	3.Носовое зеркало: пигментация, степень проявления	ВО	частичная полная	1 9
4.	4.Волосяной покров: основная окраска (*)	ВО	белый серый голубой бежевый черный	1 2 3 4 5
5.	5.Волосяной покров: интенсивность основной окраски (*)	ВО	слабая средняя сильная	3 5 7
6.	6.Волосяной покров: дополнительная окраска, наличие (*)	ВО	отсутствует имеется	1 9
7.	7.Волосяной покров: дополнительная окраска	ВО	белая черная	1 2
8.	8.Морда: дополнительная окраска	ВО	отсутствует имеется	1 9
9.	9.Шея: дополнительная окраска	ВО	отсутствует имеется	1 9
10.	10.Живот: дополнительная окраска	ВО	отсутствует имеется	1 9
11.	11.Лапы: дополнительная окраска	ВО	отсутствует имеется	1 9
12.	12.Волосяной покров: Густота (+)	И	малая средняя большая	3 5 7
13.	13.Волосяной покров: высота (+)	И	очень малая малая средняя большая очень большая	1 3 5 7 9
14.	14.Волосяной покров: уравненность (+)	ВО	неуравнен уравнен	1 9
15.	15.Волосяной покров: серебристость (*) (+)	ВО	отсутствует имеется	1 9
16.	16.Волосяной покров: вершина платиновых волос, окраска (*)	ВО	голубая серая коричневая черная	1 2 3 4
17.	17.Волосяной покров: вуаль, выраженность (*) (+)	ВО	малая средняя большая	1 2 3
18.	18.Волосяной покров: подпушь, окраска	ВО	белая серая голубая бежевая	1 2 3 4
19.	19.Волосяной покров: зональность в окраске подпуши	ВО	отсутствует имеется	1 9
20.	20.Самец: длина тела (+)	И	малая средняя большая	3 5 7
21.	21.Самка: длина тела (+)	И	малая средняя большая	3 5 7

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 24
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
песцов

№	Признак	Степень выраженности	Количественные данные			Количественные данные			Индекс
1.	К 12. Волосяной покров: густота	Определяют в пробах кожи с волосом площадью 0,5 кв. см, взятых с пресно-сухих шкурок в точке пересечения линии, отделяющей заднюю треть шкурки, и линии, проходящей между боком и хребтом, от 10 самок и 10 самцов, отобранных методом случайной выборки. Волосы аккуратно сбривают под корень. Из полученной пробы пинцетом изымают и подсчитывают направляющие и остевые волосы. Все оставшиеся пуховые волосы взвешивают с точностью до 0,01 мг на аналитических весах. Затем берут пучок волос (примерно десятая часть пробы), взвешивают и подсчитывают в нем количество пуховых волос. Густоту волосяного покрова определяют по формуле: 2А К= ______ х В + 2Г, Б где: К - густота волосяного покрова, шт./кв. см; А - масса всей пробы пуховых волос, мг; Б - масса пучка пуховых волос, мг; В - количество пуховых волос в пучке, шт.; Г - количество направляющих и остевых волос в пробе, шт. Степень выраженности густоты волосяного покрова соответствует следующим значениям, тыс. шт./кв. см:
		малая	менее 10					3
		средняя	10-15					5
		большая	более 15					7
2.	К 13. Волосяной покров: высота	Определяют в пробах (К. 12). В каждой пробе измеряют по 25 остевых волос 1 категории (наиболее длинных с хорошо выраженной гранной). Степень выраженности высоты волосяного покрова соответствует значениям, мм
		очень малая			менее 50			1
		малая			50 - 54			3
		средняя			55 - 59			5
		большая			60 - 64			7
		очень большая			более 64			9
3.	К. 14. Волосяной покров: уравненность	Определяют в пробах (К. 12). В каждой пробе измеряют дополнительно по 25 самых коротких остевых волос отношением среднего размера длины к среднему размеру длинных остевых волос, учтенных согласно (К. 13). Степень выраженности уравненности длины остевых волос соответствует значениям, %
		неуравнен			80 и менее			1
		уравнен			более 80			9
4.	К 15. Волосяной покров: серебристость	Определяют визуально у молодняка в период полного созревания волосяного покрова по наличию светлой зоны остевых волос на фоне темной подпуши. серебристость
5.	К 17. Волосяной покров: вуаль, выраженность	Определяют визуально у молодняка в период полного созревания волосяного покрова. Степень выраженности вуали соответствует определениям
		малая		расположение платиновых волос в основном на хребте и огузке					1
		средняя		расположение платиновых волос по всему туловищу, на спине образуют слабо выраженный ремень					2
		большая		расположение платиновых волос по всему туловищу, на спине образуют четко выраженный ремень					3
6.	К 20-21. Длина тела (самец, самка)	Измерения проводят мягкой мерной лентой. Животное прижимают животом к столу. Один зверовод держит животное за шею, второй - за задние лапы, максимально растягивая зверя. Нулевую отметку ленты прикладывают к кончику носа, прижимают рукой к плечам животного, а затем протягивают ленту до корня хвоста, определяя длину с точностью до 1 см. Степень выраженности длины тела соответствует следующим значениям, см
				самец			самка
		малая		менее 65			менее 61		3
		средняя		65 - 69			61 - 65		5
		большая		более 69			более 65		7

Приложение 25
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе)
соболей

№	Признак	Порядок учета	Степень выраженности	Индекс
1.	Глаза: цвет(*)	Визуальный осмотр (далее – ВО)	голубой темно-голубой коричневый	1 2 3
2.	Носовое зеркало: пигментация	ВО	отсутствует имеется	1 9
3.	Носовое зеркало: окрашивающий пигмент	ВО	коричневый черный	1 2
4.	Уши и морда: интенсивность коричневой окраски (*) (+)	ВО	светлые1) средние темные2)	1 2 3
5.	Волосяной покров: основная окраска (*)	ВО	белый голубой желтый кремовый коричневый черный	1 2 3 4 5 6
6.	Волосяной покров: интенсивность основной окраски	ВО	светлый средний темный	1 2 3
7.	Волосяной покров: равномерность распределения интенсивности основной окраски на спине и брюхе	ВО	отсутствует имеется	1 9
8.	Волосяной покров: окраска остевых волос (*)	ВО	белый голубой желтый кремовый коричневый черный	1 2 3 4 5 6
9.	Волосяной покров: окраска пуховых волос, однотонно окрашенных (*) (+)	ВО	белый желтый светло-серый серый темно-серый голубой темно-голубой	1 2 3 4 5 6 7
10.	Волосяной покров: окраска вершин пуховых волос, разноокрашенных(*) (+)	ВО	светло-коричневый коричневый темно-коричневый	1 2 3
11.	Волосяной покров: седые волосы, количество(*) (+)	ВО	отсутствуют мало среднее количество много	1 3 5 7
12.	Тело самца: длина (+)	ВО	короткое средней длины длинное	3 5 7
13.	Тело самки: длина (+)	ВО	короткое средней длины длинное	3 5 7

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 26
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
соболей

№	Признак	Степень выраженности		Количественные показатели		Количественные показатели		Индекс
1.	К 9,10. Волосяной покров: пуховые волосы	Вершина; основание; однотонно окрашенные; разноокрашенные
2.	К 11. Волосяной покров: седые волосы, количество	Седые волосы – депигментированные по всей длине остевые волосы. Определяют визуально в период полного созревания волосяного покрова. Степень выраженности количества седых волос соответствует следующим значениям, %
		отсутствует					1
		мало			менее 1		3
		среднее количество			1-10		5
		много			более 10		7
3.	К 12, 13. Тело самца, самки: длина	Зверя прижимают животом к столу, держат за шею и задние лапы, максимально растягивая. Измеряют мягкой мерной лентой. Нулевую отметку ленты прикладывают к кончику носа, прижимают рукой к плечам, а затем протягивают ленту до корня хвоста. Степень выраженности длины тела соответствует следующим значениям, см
			самец		самка
		короткое	менее 43		менее 39		3
		средней длины	43-46		39-41		5
		длинное	более 46		более 41		7

Приложение 27
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) собаки
домашней

№	Признак	Порядок учета, возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Голова: шерстный покров (*) (+)	Визуальный осмотр (далее –ВО), 12 – 14 месяцев	без шерсти гладкошерстная имеется только хохол длинношерстная только на черепе длинношерстная	1 2 3 4 5
2.	2.Голова: индекс длины (*) (+)	Измерение (далее – И), 12 - 14 месяцев	малый средний большой	3 5 7
3.	3.Голова: индекс объема (*) (+)	И, 12 - 14 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
4.	4.Голова: индекс пропорциональности (*) (+)	И, 12 - 14 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
5.	5.Голова: индекс формы (*) (+)	И, 12 - 14, месяцев	малый средний большой	3 5 7
6.	6.Морда: линия (*) (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	вздернутая прямая опущенная	3 5 7
7.	7.Голова: скуластость (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	не выражена выражена	1 9
8.	8.Голова: перелом (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	не выражен средний выражен	3 5 7
9.	9.Губы: брыли (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	отсутствуют имеются	1 9
10.	10.Язык: цвет (*)	ВО, 12 - 14 месяцев	розовый фиолетовый	1 2
11.	11.Мочка носа: цвет	ВО, 12 - 14 месяцев	розовая коричневая черная	1 2 3
12.	12.Глаза: цвет (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	сорочина голубые светло-коричневые темно-коричневые	1 2 3 4
13.	13.Зубы: количество (*)	ВО, 12 - 14 месяцев	менее 39 шт. 39 – 40 шт. более 40 шт.	1 2 3
14.	14.Зубы: прикус (*) (+)	ВО, 12 - 14	ножницеобразный клещеобразный недокус бульдожина	1 2 3 4
15.	15.Уши: постав (*) (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	низкий средний высокий	3 5 7
16.	16.Уши: длина (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	короткие средние длинные	3 5 7
17.	17.Уши: форма (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	заостренные закругленные	1 2
18.	18.Уши: уборный волос	ВО, 12 - 14 месяцев	отсутствует имеется	1 9
19.	19.Уши: положение (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	стоячие полувисячие висячие на хряще висячие	1 2 3 4
20.	20.Лоб: форма (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	с проточиной (вогнутый) плоский выпуклый	1 2 3
21.	21.Глаза: разрез (*)	ВО, 12 - 14 месяцев	округлые миндалевидные треугольные	1 2 3
22.	22.Глаза: постав (*) (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	прямой умеренно косой косой	1 2 3
23.	23.Глаза: выпуклость	ВО, 12 - 14 месяцев	отсутствует имеется	1 9
24.	24.Веки: состояние (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	сухие сырые	1 2
25.	25.Шея: постав (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	низкий средний высокий	3 5 7
26.	26.Шея: индекс длины (+)	И, 36 - 40 месяцев	малый средний большой	3 5 7
27.	27.Шея: шерстный покров (*)	ВО, 36 - 40 месяцев	отсутствует короткий длинный	1 2 3
28.	28.Корпус: шерстный покров (*)	ВО, 36 - 40 месяцев	отсутствует короткий длинный	1 2 3
29.	29.Спина: индекс длины (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
30.	30.Спина: линия (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	выгнутая прямая	1 2
31.	31 Спина: наличие гребня (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	отсутствует имеется	1 9
32.	32.Круп: линия (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	прямой покатый скошенный	3 5 7
33.	33.Грудная клетка: индекс сечения (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
34.	34.Грудь: глубина (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	мелкая средняя глубокая	3 5 7
35.	35.Кобель: индекс формата (*) (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
36.	36.Кобель: высота в холке (*) (+)	И, 36 – 40 месяцев	очень низкий низкий средний высокий очень высокий	1 3 5 7 9
37.	37.Кобель: пропорциональность (+)	И, 36 - 40 месяцев	высокопередый пропорциональный высокозадый	3 5 7
38.	38.Сука: индекс формата (*) (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
39.	39.Сука: высота в холке (*) (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
40.	40.Сука: пропорциональность (+)	И, 36 - 40 месяцев	высокопередая пропорциональная высокозадая	3 5 7
41.	41.Живот: линия (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	поджарый подобранный опущенный	3 5 7
42.	42.Хвост: длина (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	куцый короткий средний длинный	1 2 3 4
43.	43.Хвост: подвес	ВО, 36 - 40 месяцев	отсутствует имеется	1 9
44.	44.Хвост: форма (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	кольцо крючок серп прут сабля полено	1 2 3 4 5 6
45.	45.Кобель: индекс массивности (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
46.	46.Кобель: индекс плотности (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
47.	47.Кобель: живая масса (*) (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень легкий легкий средний тяжелый очень тяжелый	1 3 5 7 9
48.	48.Сука: индекс массивности (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
49.	49.Сука: индекс плотности (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень малый малый средний большой очень большой	1 3 5 7 9
50.	50.Сука: живая масса (*) (+)	И, 36 - 40 месяцев	очень легкая легкая средняя тяжелая очень тяжелая	1 3 5 7 9
51.	51.Передние конечности: шерстный покров (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	без шерсти гладкошерстные гладкошерстные с очесами длинношерстные	1 2 3 4
52.	52.Задние конечности: шерстный покров (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	без шерсти гладкошерстные гладкошерстные со «штанами» длинношерстные	1 2 3 4
53.	53.Передние конечности: постав	ВО, 12 - 14 месяцев	прямые искривленные	1 2
54.	54.Задние конечности: постав	ВО, 12 - 14 месяцев	прямые искривленные	1 2
55.	55.Плечелопаточное сочленение: угол (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	острое среднее прямое	3 5 7
56.	56.Лапа: форма (*) (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	русачья овальная	1 2
57.	57.Собака: индекс высоконогости (+)	И, 36 - 40 месяцев	малый средний большой	3 5 7
58.	58.Пясть: направление (*) (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	прямая наклонная	1 2
59.	59.Прибылые пальцы: наличие	ВО, 12 - 14 месяцев	отсутствуют по 1 по 2	1 2 3
60.	60.Кобель: индекс костистости (*) (+)	И, 36 - 40 месяцев	малый средний большой	3 5 7
61.	61.Сука: индекс костистости (*) (+)	И, 36 - 40 месяцев	малый средний большой	3 5 7
62.	62.Колено: угол (+)	ВО, 12 - 14 месяцев	острое среднее прямое	3 5 7
63.	63.Пустовка: количество в год	ВО, 36 - 40 месяцев	1 2 3	1 2 3
64.	64.Шерсть: остевой волос (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	отсутствует слабо развит развит	1 2 3
65.	65.Шерсть: пуховый волос (*) (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	отсутствует слабо развит развит	1 2 3
66.	66.Остевой волос: форма (*) (+)	ВО месяцев 36 – 40,	прямой изогнутый с надломом волнистый крученый в кольца	1 2 3 4 5
67.	67.Остевой волос: текстура (*) (+)	ВО месяцев 36 - 40 месяцев	мягкий упругий жесткий	1 2 3
68.	68.Окрас: тип (+)	ВО, 36 - 40 месяцев	белый серый агути коричневый рыжий пегий пятнистый крапчатый крапчатый с пятнами мраморный подпалый тигровый золотисто-рыжий палевый голубой чепрачный черный	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 28
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
собаки домашней

№

Признаки

Степень выраженности

Количественные показатели

Количественные показатели

Индекс

1.

При взятии промеров собака должна стоять на горизонтальной поверхности в естественной стойке без ручной коррекции. Измерения проводят с точностью до 0,1 см: (А-Б) - длина головы (измеряют сантиметровой лентой от обреза носа до конца затылочного гребня (соколка)). В целях уменьшения влияния сильного или слабого перелома ленту прижимают лишь в передней части морды и натягивают к затылочному гребню; (А-В) - длина морды (измеряют сантиметровой лентой от обреза носа до линии, соединяющей внутренние углы глазниц); (В-Б) - длина черепа (измеряют сантиметровой лентой от линии, соединяющей внутренние углы глаз, до конца затылочного гребня (соколка)); (Г-Г) - обхват головы перед ушами (измеряют сантиметровой лентой перед ушами по касательной к их переднему краю); (В-В) обхват головы у глаз (измеряют сантиметровой лентой по линии, соединяющей передние углы глазниц); (Б-Д) - длина шеи (измеряют сантиметровой лентой от затылочного бугра до линии, соединяющей верхние передние углы лопаток); (Д-Ж) - длина спины (измеряют сантиметровой лентой от линии, соединяющей верхние передние углы лопаток, до последнего позвонка, имеющего нормальное неложное ребро); (И–З) - косая длина туловища (длина колодки), измеряют сантиметровой лентой от переднего края плечелопаточного сочленения до крайнего выступа седалищного бугра; (К-Л) - высота в холке (измеряют мерной палкой, установленной отвесно, от холки до пола); (М–Н) - высота в крестце (измеряют мерной палкой, установленной отвесно, от маклоков до пола); (К–О–К) - обхват груди за лопатками (измеряют сантиметровой лентой от холки до холки через нижнюю точку грудины); (П–Л) - высота в локте (измеряют мерной палкой, установленной отвесно, от выступа локтевого сустава до пола или леской с отвесом); (Р–Р) - обхват запястья (измеряют сантиметровой лентой дистальный конец предплечья над запястным суставом); (С1–С2) – ширина груди в плечах (измеряют мерной палкой); (К-О) – высота грудной клетки (измеряют мерной палкой от холки до нижней точки грудины).

2.

К 1. Голова: шерстный покров

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев при отсутствии стрижки.

без шерсти

не имеет шерсти

1

гладкошерстная

гладкая короткая шерсть без подшерстка по всей голове

2

имеется только хохол

не имеет шерсти за исключением хохла - тонкая шерсть по наружному сагиттальному гребню

3

длинношерстная только на черепе

длинная шерсть, начинающаяся на линии перелома, короткая гладкая шерсть на носу

4

длинношерстная

длинная шерсть по всей голове

5

3.

К 2. Голова: индекс длины

Определяют в возрасте 12-14 месяцев по отношению длины головы (А-Б) к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

малый

менее 43

3

средний

43 - 49

5

большой

более 49

7

4.

К 3. Голова: индекс объема

Определяют в возрасте 12-14 месяцев по отношению длины головы (А-Б) к обхвату головы перед ушами (Г-Г). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

очень малый

менее 52,0

1

малый

52,0 - 59,0

3

средний

59,1 – 66,0

5

большой

66,1 – 73,0

7

очень большой

более 73,0

9

5.

К 4. Голова: индекс пропорциональности

Определяют в возрасте 12-14 месяцев по отношению длины морды (А-В) к длине черепа (В-Б). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

очень малый

менее 56,0

1

малый

56,0 - 68,0

3

средний

68,1 – 80,0

5

большой

80,1 – 92,0

7

очень большой

более 92,0

9

6.

К 5. Голова: индекс формы

Определяют в возрасте 12-14 месяцев по отношению обхвата головы у глаз (В–В) к обхвату головы перед ушами (Г-Г). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

малый

менее 55

3

средний

55-63

5

большой

более 63

7

7.

К 6. Морда: линия

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев при осмотре головы сбоку.

вздернутая

переносица поднята по отношению к линии лба

3

прямая

переносица параллельна линии лба

5

опущенная

переносица направлена вниз по отношению к линии лба

7

8.

К 7. Голова: скуластость

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев при осмотре головы сверху. 1 9 не выражена выражена

9.

К 8. Голова: перелом

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев переход от черепной части головы к морде при осмотре головы сбоку 1 2 3 не выражен средний выражен

10.

К 9. Губы: брыли

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев

отсутствуют

губы плотно прилегают к челюстям

1

имеются

губы неплотно прилегают к челюстям, образуют складки и морщины

2

11.

К 12. Глаза: цвет

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев по цвету радужной оболочки глаза

сорочина неодинаковые

один глаз голубой, другой - коричневый или радужная оболочка глаза окрашена неоднородно голубые

1

от голубого до почти белого светло-коричневые

2

коричневые светлых оттенков

3

темно-коричневые коричневые темных оттенков

4

12.

К 14. Зубы: прикус

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев 1 2 3 4

ножницеобразный

резцы нижней челюсти передними сторонами примыкают к задней стороне резцов верхней челюсти, а клыки нижней челюсти входят в промежуток между крайними резцами (окрайками) и клыками верхней челюсти

1

Клещеобраз-ный

резцы нижней и верхней челюстей смыкаются

2

недокус

резцы нижней челюсти не доходят до линии верхних. Клыки нижней челюсти неплотно примыкают к окрайкам верхней челюсти, образуя зазор

3

бульдожина

резцы и клыки нижней челюсти выступают за линию верхних резцов

4

13.

К 15. Уши: постав

Определяют визуально по месту соединения внешнего края уха с черепной частью головы в возрасте 12-14 месяцев по отношению к воображаемой горизонтальной линии, проведенной через наружный угол глаза

низкий

ниже воображаемой прямой

3

средний

на воображаемой прямой

5

высокий

выше воображаемой прямой

7

14.

К 16. Уши: длина

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев по длине уха, уложенного вдоль морды по направлению к носу

короткие

не достает до средины головы

3

средние

достает до середины головы или чуть дальше

5

длинные

достает до кончика носа и далее

7

15.

К 17. Уши: форма

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев. 1 2 заостренные закругленные

16.

К 19 Уши: положение

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев по состоянию ушного хряща. Для правильного определения мягкости ушного хряща необходимо настороженное состояние собаки. 1 2 3 4

стоячие

хрящ крепок, ухо стоит полностью

1

полувисячие

твердый эластичный хрящ только в нижней части уха, верхняя часть уха направлена вниз или в стороны

2

висячие на хряще

крепкий у основания хрящ поддерживает мягкое ухо у основания лба

3

висячие

мягкий ушной хрящ, ухо полностью висит

4

17.

К 20. Лоб: форма

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев при осмотре головы 1 2 3

с проточиной

линия лба представляет собой выпуклую (вогнутый) кривую, надбровные дуги разделены ложбинкой

1

плоский

линия лба представляет собой почти прямую линию

2

выпуклый

линия лба представляет собой выпуклую кривуюбез ложбинки

3

18.

К 22. Глаза: постав

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев

прямой

углы глаз находятся на одной прямой

1

умеренно косой

наружный край глаз находится несколько выше внутреннего

2

косой

наружный край глаз находится значительно выше внутреннего

3

19.

К 24. Веки: состояние

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев

сухие

плотно прилегают к глазу

1

сырые

несколько отстают от поверхности глаза

2

20.

К 25. Шея: постав

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев по углу, образуемому линией шеи с горизонтом. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, градусы:

низкий

менее 40о

3

средний

40о - 50о

5

высокий

более 50о

7

21.

К 26. Шея: индекс длины

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению длины шеи (Б-Д) к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

малый

менее 37

3

средний

37 – 40

5

большой

более 40

7

22.

К 29. Спина: индекс длины

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению длины спины (Д-Ж) к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

очень малый

менее 31,0

1

малый

31,0-38,0

3

средний

38,1- 45,0

5

большой

45,1-52,0

7

очень большой

более 52,0

9

23.

К 30. Спина: линия

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев по воображаемой линии, проведенной от холки до корня хвоста. 1 2

выгнутая

представляет собой выгнутую к верху кривую

1

прямая

приближается к прямой

2

24.

К 31. Спина: наличие гребня

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев.

отсутствует

шерстный покров на спине без аномалий

1

имеется

на пояснице и крупе шерсть образует дв явно заметных завитка из волос, растущих в направлении, обратном основному

9

25.

К 32. Круп: линия

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев по углу, образуемому линией крупа с горизонтом. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, градусы: 3 5 7

прямой

менее 15о

3

покатый

15о - 30о

5

скошенный

более 30о

7

26.

К 33. Грудная клетка: индекс сечения

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению ширины груди в плечах (С-С) к высоте грудной клетки (К-О). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

очень малый

менее 56,0

1

малый

56,0-64,0

3

средний

64,1- 72,0

5

большой

72,1-80,0

7

очень большой

более 80,0

9

27.

К 34. Грудь: глубина

Определяют в возрасте 36-40 месяцев визуально по положению грудной кости относительно локтевого сустава.

малая

выше

1

средняя

на одном уровне

2

глубокая

ниже

3

28.

К 35, 38. Кобель, сука: индекс формата

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению косой длины туловища (И-З) к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

кобель

сука

очень малый

менее 101,0

менее 109,0

1

малый

101,0-106,0

109,0-117,0

3

средний

106,1-111,0

117,1-125,0

5

большой

111,1-116,0

125,1-133,0

7

очень большой

более 106,0

более 133,0

9

29.

К 36,39. Кобель, сука: высота в холке

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см:

кобель

сука

очень малый

менее 26,0

менее 24,0

1

малый

26,0-41,0

24,0-39,0

3

средний

41,1-56,0

39,1-54,0

5

большой

56,1-71,0

54,1-69,0

7

очень большой

более 71,0

более 69,0

9

30.

К 37,40. Кобель, сука: пропорциональность

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению высоты в крестце (М-Н) к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %:

высокопередый (ая)

менее 93,8

3

пропорциональный (ая)

93,8 – 98,8

5

высокозадый (ая)

более 98,8

7

31.

К 41. Живот: линия

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев по углу, образующемуся между линией живота с линией груди. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, градусы: 3 5 7

поджарый

более 40о

3

подобранный

15о - 40о

5

опущенный

менее 15о

7

32.

К 42. Хвост: длина

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев.

куцый

хвост значительно укорочен за счет врожденного отсутствия части хвостовых позвонков

1

короткий

хвост не достает до скакательного сустава, но все хвостовые позвонки присутствуют

2

средний

хвост достает до скакательного сустава

3

длинный

хвост опускается ниже скакательного сустава

4

33.

К 44. Хвост: форма

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев 1 кольцо 2 крючок 3 серп 4 прут 5 сабля 6 полено

34.

К 45, 48. Кобель, сука: индекс массивности

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению обхвата груди за лопатками (К-О-К) к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

кобель

сука

очень малый

менее 113,0

менее 113,5

1

малый

113,0-122,0

113,5-123,5

3

средний

122,1-131,0

123,6-133,5

5

большой

131,1-140,0

133,6-143,5

7

очень большой

более 140,0

более 143,5

9

35.

К 46,49. Кобель, сука: индекс плотности

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению живой массы к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

кобель

сука

очень малый

менее 27,7

менее 28,0

1

малый

27,7-42,7

28,0-42,0

3

средний

42,8-57,7

42,1-56,0

5

большой

57,8-72,7

56,1-70,0

7

очень большой

более 72,7

более 70,0

9

36.

К 47,50. Кобель, сука: живая масса

Определяют в возрасте 36-40 месяцев путем взвешивания на весах с точностью до 0,1кг. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, кг

кобель

сука

очень легкий

менее 10,0

менее 9,0

1

легкий

10,0-20,0

9,0-18,0

3

средний

20,1-30,0

18,1-27,0

5

тяжелый

30,1-40,0

27,1-36,0

7

очень тяжелый

более 40,0

более 36,0

9

37.

К 51. Передние конечности: шерстный покров

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев.

без шерсти

не имеют шерсти или редкий шерстный покров доходит до пястного сустава

1

гладкошерстные

целиком равномерно покрыты остевым волосом без подшерстка

2

гладкошерстные

покрыты шерстью с хорошо развитым подшерстком, с очесами удлиненный остевой волос находится по бокам и задним частям конечностей

3

длинношерстные

целиком и равномерно покрыты длинной шерстью

4

38.

К 52. Задние конечности: шерстный покров

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев.

без шерсти

не имеют шерсти или редкий шерстный покров доходит до скакательного сустава

1

гладкошерстные

целиком равномерно покрыты остевым волосом без подшерстка

2

гладкошерстные

покрыты шерстью с хорошо развитым со «штанами» подшерстком, удлиненный остевой волос находится по бокам и задним частям конечностей

3

длинношерстные

целиком и равномерно покрыты длинной шерстью

4

39.

К 55. Плечелопаточное сочленение: угол

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев по величине угла, образованного лопаткой и плечевой костью. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, градусы:

острое

менее 90о

3

среднее

90-110о

5

прямое

более 110о

7

40.

К 56. Лапа: форма

Определяют в возрасте 12-14 месяцев при осмотре сбоку.

русачья

длинная узкая лапа, в которой средние пальцы значительно длиннее крайних, что отражается в сильно вытянутом отпечатке

1

овальная

с почти круглым отпечатком

2

41.

К 57. Собака: индекс высоконогости

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению высоты локтя (П-Л) к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

малый

менее 48

3

средний

48 – 53

5

большой

более 53

7

42.

К 60, 61. Кобель, сука: индекс костистости

Определяют в возрасте 36-40 месяцев по отношению обхвата запястья (Р-Р) к высоте в холке (К-Л). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %

кобель

сука

малый

менее 18

менее 17

3

средний

18 – 22

17,0-20,7

5

большой

более 22

более 20,7

7

43.

К 62. Колено: угол

Определяют визуально в возрасте 12-14 месяцев угол, образованный бедром и голенью. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, градусы

острое

менее 120о

3

среднее

120о-140о

5

прямое

более 140о

7

44.

К 64. Шерсть: остевой волос

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев по расположению шерсти по телу.

отсутствует

отсутствует по всему телу

1

слабо развит

расположен по всему телу и имеет длину

3

развит

расположен по всему телу и имеет длину более 1,5 см

5

45.

К 65. Шерсть: пуховый волос

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев по расположению пуха по телу собаки.

отсутствует

отсутствует по всему телу

1

слабо развит

расположен по всему телу и по количеству примерно равен остевому

3

развит

расположен по всему телу и по количеству преобладает над остевым

5

46.

К 66. Остевой волос: форма

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев по волосу, взятому на пробу из области холки 1 2 3 4 5 прямой изогнутый с надломом волнистый крученый в кольца

47.

К 67. Остевой волос: текстура

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев по остевому волосу, взятому на пробу из области холки

мягкий

ровный волос, поставленный вертикально, падает полностью; волнистый волос, распрямленный по гладкой поверхности, не сохраняет первоначальную форму, а остается прямым

1

упругий

ровный волос, поставленный вертикально, сгибается не до конца; волнистый волос, распрямленный по гладкой поверхности, не сохраняет первоначальную форму, но и не остается прямым

2

жесткий

ровный волос, поставленный вертикально не сгибается; волнистый волос, распрямленный по гладкой поверхности, полностью сохраняет первоначальную форму

3

48.

К 68. Окрас: тип

Определяют визуально в возрасте 36-40 месяцев

белый

у волосяного покрова отсутствует пигмент

1

серый

однотонный от светлого до темного

2

агути

зонарно-серый (волчий)

3

коричневый

от чисто коричневых оттенков до коричнево-черного

4

рыжий

волос имеет красно-рыжий или ярко-рыжий пигмент, распространен везде, а на животе, гортани, груди и лапах чуть осветлен

5

пегий

белые пятна в центрах депигментации – на груди, шее, концах лап, животе, конце хвоста на основном темном фоне

6

пятнистый

зона депигментации распространяется в такой степени, что белый цвет становится фоном, на котором расположены темные пятна первичного основного окраса

7

крапчатый

по основному фону расположен мелкий (не более 0,5см) черный или коричневый крап

8

крапчатый с пятнами

по основному фону расположен мелкий (не более 0,5см) черный или коричневый крап с большими (более 3 см) пятнами

9

мраморный

основной фон чисто белого цвета с черными, серыми, коричневыми беспорядочно разбросанными по всему туловищу пятнами

10

подпалый

на темном фоне желтые отметины на морде, над глазами, на горле, груди, передних и (на внутренней стороне) задних конечностях, вокруг ануса

11

тигровый

черные поперечные полосы на рыжем фоне с разной степенью соотношения полос и фона

12

золотисто- рыжий

однотонный золотисто-рыжий окрас с красноватыми концами волос в сочетании с темной мордой

13

палевый

соломенного оттенка пигмент распространен на всем туловище собаки. На лапах, груди и нижней части хвоста более светлый, а морда более темная вплоть до черной

14

голубой

основной фон окраса чисто стального цвета, без черных и рыжих тонов

15

чепрачный

коричневый, черный, палевый и серый пигмент как бы покрывает собаку попоной (чепраком). Соответственно нижняя часть головы, нижняя челюсть, скулы, область гортани, груди, живота, лапы и нижняя часть хвоста светлого оттенка. Глубина чепрака может быть различной

16

черный

полностью пигментирован черным пигментом. Иногда бывает с маленькими белыми, коричневыми или серыми пятнами

17

Приложение 29
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) пчелы
медоносной

№ пп	Признак	Порядок учета	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Пчела: длина хоботка (*) (+)	Измерение (далее –И)	короткий средний длинный	3 5 7
2.	2.Пчела: ширина третьего тергита (*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
3.	3.Пчела: кубитальный индекс (*) (+)	И	низкий средний высокий	3 5 7
4.	4.Пчела: тарзальный индекс (*) (+)	И	низкий средний высокий	3 5 7
5.	5.Пчела, крыло: Дискоидальное смещение жилкования (*) (+)	Визуальный осмотр (далее – ВО)	отрицательное нейтральное положительное	3 5 7
6.	6.Пчела: форма задней границы воскового зеркальца пятого стернита (*) (+)	ВО	прямая выгнутая	1 2
7.	7.Пчела: окраска тела	ВО	желтая серая темно серая	1 2 3
8.	8.Пчела: масса тела (+)		малая средняя большая	3 5 7
9.	9.Неплодная матка: длина хоботка (*) (+)	И	короткий средний длинный	3 5 7
10.	10.Неплодная матка: ширина третьего тергита(*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
11.	11.Неплодная матка: окраска тела	ВО	желтая серая темно серая	1 2 3
12.	12.Неплодная матка: масса тела (*) (+)	И	малая средняя большая	3 5 7
13.	13.Неплодная матка: количество яйцевых трубок (+)	И	мало среднее количество много	3 5 7
14.	14.Плодная матка: яйценоскость(*) (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
15.	15.Трутень: окраска тела	ВО	желтая серая темно серая	1 2 3
16.	17.Трутень: ширина третьего тергита (*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
17.	18.Трутень: масса тела (*) (+)	И	малая средняя большая	3 5 7
18.	19.Пчелиная семья: поведение (*)(+)	ВО	миролюбивое беспокойное агрессивное	1 2 3
19.	19.Пчелиная семья: позиция пчел на соте которая проявляется при его осмотре	ВО	остаются на соте подвижны покидают сот	1 2 3
20.	20.Пчелиная семья: печатка меда(*)	ВО	светлая темная	1 2

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 30
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
пчелы медоносной

№

Признаки

Степень выраженности

Количественные показатели

Количественные показатели

Индекс

1.

Пчел, неплодных маток, трутней, выходящих из ячеек взятых отдельно от каждой пчелиной семьи, фиксируют парами серного эфира и взвешивают на торсионных весах. Оценивают окраску тела, затем консервируют в 70%-м растворе этилового спирта, предварительно завернув в марлевый узелок каждую пробу в отдельности, вложив в него бумажку с номером, этой семьи, который нанесен простым карандашом. Консервированные пробы хранят в стеклянных банках с притертыми пробками. В подходящее время консервированных пчел препарируют в соответствии с методикой В.В. Алпатова и определяют величину мерных признаков экстерьера с помощью микроскопа типа МБС в единицах окуляра микрометра, которые затем переводят в миллиметры.

2.

К 1, 9. Пчела, неплодная матка: длина хоботка

Измеряют хоботок, учитывая расстояние между кончиком языка и основанием подбородка с точностью до 0,1 мм. Степень выраженности длины хоботка соответствует следующим средним значениям, мм

пчела

матка

короткий

менее 6,3

менее 3,7

3

средний

6,3-6,6

3,7-4,0

5

длинный

более 6,6

более 4,0

7

3.

К 2, 10, 17. Пчела, неплодная матка, трутень: ширина третьего тергита

Измеряют расстояние между выступами на переднем крае тергита с точностью до 0,1 мм. Степень выраженности ширины третьего тергита соответствует следующим средним значениям, мм:.

пчела

матка

трутень

узкий

менее 4,7

менее 5,5

менее 6,0

3

средний

4,7-5,0

5,5-5,7

6,0-6,5

5

широкий

более 5,0

более 5,7

более 6,5

7

4.

К 3. Пчела: кубитальный индекс

Определяют отношением длины жилки «а» к длине жилки «б» третьей кубитальной ячейки переднего крыла. Степень выраженности кубитального индекса соответствует следующим средним значениям, % с точностью до 0,1:

низкий

менее 50

3

средний

50-60

5

высокий

более 60

7

5.

К 4. Пчела: тарзальный индекс

Определяют отношением ширины первого членика «б» задней лапки к его длине «а»: Степень выраженности тарзального индекса соответствует следующим средним значениям, % с точностью до 0,1:

низкий

менее 50

3

средний

50-55

5

высокий

более 55

7

6.

К 5, 15. Пчела, трутень, правое крыло: дискоидальное смещение жилкования

Шкалу окуляра микрометра совмещают с осевой линией радиальной ячейки. Перпендикулярная счетной шкале линия должна проходить через пересечение самой длинной жилки 3 ей кубитальной ячейки с нижней жилкой радиальной ячейки. Если воображаемый перпендикуляр проходит через точку Е, то отмечают нейтральное (нулевое) дискоидальне смещение. Если перпендикуляр проходит слева от точки Е, то дискоидальное смещение положительное (+), а если справа от точки (Е) – отрицательное (-). а- нейтральное, б - положительное, в - отрицательное. Выраженность признака отмечают по наибольшему количеству отмеченных случаев:

отрицательное

1

нейтральное

2

положительное

3

7.

К 6. Пчела: форма задней границы воскового зеркальца пятого стернита

Граница воскового зеркальца четко вырисовывается под микроскопом на препарированном стерните даже без применения сетки окуляра микрометра. В затруднительных случаях точки «А» и «В» совмещают с осевй линией микрометра. 1 прямая 2 выгнутая

прямая

1

выгнутая

2

8.

К 8. Пчела: масса тела

Определяют индивидуальным взвешиванием выходящих из ячейки пчел с точностью до 0,1 мг. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мг:

малая

менее 95

3

средняя

95-105

5

большая

более 105

7

9.

К 12. Неплодная матка: масса тела

Определяют индивидуальным взвешиванием выходящих из маточника маток с точностью до 0,1 мг. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мг:

малая

менее 190

3

средняя

190-200

5

большая

более 200

7

10.

К 13. Неплодная матка: количество яйцевых трубочек

Определяют под микроскопом типа МБС при увеличении 16 раз, подсчитывая количество яйцевых трубочек на одном яичнике и умножают на 2. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, штук:

малое

менее 280

3

среднее

280-340

5

большое

более 340

7

11.

К 14. Плодная матка: яйценоскость

Определяют рамкой-сеткой со стороной квадрата 5х5 см, измеряя площадь запечатанного расплода перед медосбором и делением его на 12. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.:

низкая

менее 1300

3

средняя

1300-1800

5

высокая

более 1800

7

12.

К 18. Трутень: масса тела

Определяют индивидуальным взвешиванием трутня после выхода из ячейки. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мг:

малая

менее 230

3

средняя

230-260

5

большая

более 260

7

13.

К 19. Пчелиная семья: поведение

Учитывают утром или в нелетную погоду, как реакцию пчел на открывание гнезда, резкие движения:

миролюбивое

выползают и не летают

1

беспокойное

вылетают без нападения

2

агрессивное

массово вылетают и нападают

3

Приложение 31
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) карпа

№ п.п.	Признак	Порядок учета, возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Рыба: основная окраска (*) (+)	Визуальный осмотр, (далее – ВО), 5 месяцев	Белая1 Серебристая2 Голубая3 золотисто-желтая4 оранжевая5 красная6 желто-коричневая7 иная	1 2 3 4 5 6 7 8
2.	2.Рыба: наличие пятен (*) (+)	ВО, 5 месяцев	отсутствуют имеются	1 9
3.	3.Тело рыбы: чешуйчатый покров (*) (+)	ВО, 1-12 месяцев	отсутствует линейный разбросанный сплошной	1 2 3 4
4.	4.Тело рыбы: форма (*) (+)	5 месяцев	округлая прогонистая	1 9
5.	5.Тело самца: длина (*) (+)	9-12 месяцев	короткое средней длины длинное	3 5 7
6.	6.Тело самки: длина (*) (+)	9-12 месяцев	короткое средней длины длинное	3 5 7
7.	7.Тело самца: обхват (*) (+)	5 месяцев	малый средний большой	3 5 7
8.	8.Тело самки: обхват (*) (+)	5 месяцев	малый средний большой	3 5 7
9.	9.Голова: величина (*) (+)	5 месяцев	малая средняя большая	3 5 7
10.	10.Хвостовой стебель: форма (*) (+)	5 месяцев	узкий средний широкий	3 5 7
11.	11.Кишечник: размер(+)	5 месяцев	очень короткий укороченный средний удлиненный очень длинный	1 3 5 7 9
12.	12.Передняя камера плавательного пузыря (+)	1-12 месяцев	малая средняя большая	3 5 7
13.	13.Жаберная дуга: количество тычинок на первой жаберной дуге (*)	1-12 месяцев	мало среднее количество много	3 5 7
14.	14.Спинной плавник: количество мягких ветвистых лучей (*)	1-12 месяцев	мало среднее количество много	3 5 7
15.	15.Анальный плавник: количество мягких ветвистых лучей (*)	1-12 месяцев	мало среднее количество много	3 5 7
16.	16.Осевой скелет: количество позвонков (*)	1-12 месяцев	очень мало мало среднее количество много очень много	1 3 5 7 9
17.	17.Хвостовой отдел: количество позвонков (*)	1-12 месяцев	очень мало мало среднее количество много очень много	1 3 5 7 9

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;
1 Свойственно породе Белый вьетнамский;
2 Свойственно породе Парская;
3 Свойственно породе Польский голубой;
4 Свойственно породе Фрэсинет чешуйчатый;
5 Свойственно породе Огон;
6 Свойственно породе Венгерский красный;
7 Свойственно породе Алтайский зеркальный;

Приложение 32
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
карпа

№	Признак	Степень выраженности	Количественные показатели		Количественные показатели		Индекс
1.	Измерение признаков производится в преднерестовый период согласно схеме, с точностью до 0,5 см. l – длина тела – по средней линии от рыла до основания лучей хвостового плавника; C – длина головы – по средней линии от рыла до окончания жаберной крышки; H – высота тела – перпендикулярно средней линии перед спинным плавником; O – обхват тела – перпендикулярно средней линии перед спинным плавником; pl – длина хвостового стебля – по средней линии от конца основания анального плавника до основания лучей хвостового плавника; h – высота хвостового стебля – перпендикулярно средней линии в наиболее узком месте.
2.	К 1. Рыба: основная окраска	Оценивают ниже боковой линии.
3.	К 2. Рыба: наличие пятен	Оценивают на всем теле и плавниках.
4.	К 3. Тело: чешуйчатый покров	1 – отсутствует 2 – линейный 3 – разбросанный 4 – сплошной
5.	К 4. Тело рыбы: форма	Оценивают по отношению длины (l) к высоте (H). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, ед.:
		округлая		2,6 и менее			1
		прогонистая		более 2,6			9
6.	К 5-6. Тело рыбы: длина	Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см:
			самец			самка
		короткое	менее 50,0			менее 55,0		3
		средней длины	50,0-55,0			55,0-60,0		5
		длинное	более 55,0			более 60,0		7
7.	К 7-8. Тело рыбы: обхват	Оценивают по отношению обхвата (О) к длине тела (l). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %:
			самец			самка
		малый	менее 80			менее 85		3
		средний	80-85			85-90		5
		длинный	более 85			более 90		7
8.	К 9. Голова: величина	Оценивают по отношению длинны головы (С) к длине тела (l). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %:
		малая	менее 23					3
		средняя	23-26					5
		большая	более 26					7
9.	К 10. Хвостовой стебель: форма	Оценивают по отношению минимальной высоты хвостового стебля (l) к его длине (pl). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, ед.:
		узкий	менее 0,6					3
		средний	06-0,8					5
		широкий	более 0,8					7
10.	К 11. Кишечник: размер	Оценивают по отношению длины пустого кишечника к длине тела (l). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, ед.:
		очень короткий	менее 2,0					1
		укороченный	2,0 – 2,2					3
		средний	2.3 – 2,5					5
		удлиненный	2,6 – 2,8					7
		очень длинный	более 2,8					9
11.	К 12. Передняя камера плавательного пузыря	Оценивают по отношению длины передней камеры к задней. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, ед.:
		малая	менее 0,8					3
		средняя	0,8-1,2					5
		большая	более 1,2					7
12.	К 13. Жаберная дуга: количество тычинок на первой жаберной дуге	Подсчитывают с наружной стороны жаберной дуги. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.:
		мало	менее 23					3
		среднее количество	23-26					5
		много	более 26					7
13.	К 14. Спинной плавник: количество мягких ветвистых лучей	Лучи считают по основаниям. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.:
		мало	менее 19					3
		среднее количество	19-20					5
		много	более 20					7
14.	К 15. Анальный плавник: количество мягких ветвистых лучей	Лучи считают по основаниям. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.:
		мало	менее 5					3
		среднее количество	5-6					5
		много	более 6					7
15.	К 16. Осевой скелет: количество позвонков	Отобранную для анализа рыбу отваривают на пару, охлаждают, очищают от мяса, вместе с которым удаляют и ребра. Позвоночный столб вместе с костями Веберова аппарата отделяют от костей черепа. Выделенный таким образом осевой скелет с помощью зубной щетки очищают и промывают холодной водой. Подсчет числа позвонков(V) производят согласно схеме. 1 – Веберов аппарат (засчитываюб за 4 позвонка); 2 – верхний остистый отросток 4-го позвонка Веберова аппарата; 3 - грудные позвонки (Vp); 4 – позвонки переходного отлела (Vi); 5 – позвонки хвостового отдела (Vc); 6 – уростиль (засчитывают за 1 позвонок). Формула подсчета общего количества позвонков (V): V = 4 + Vp + Vi + Vc + 1 Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.:
		очень мало	менее 35					1
		мало	35-36					3
		среднее количество	36,1-37					5
		много	37,1-38					7
		очень много	более 38					9
16.	К 17. Хвостовой отдел: количество позвонков	Подсчет начинают с позвонка, имеющего сросшиеся нижние отростки, образующие гемальное отверстие. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.:
		очень мало	менее 14					1
		мало	14-15					3
		среднее количество	15,1-16					5
		много	16,1-17					7
		очень много	более 17					9

Приложение 33
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) форели
радужной

№ пп.	Признак	Порядок учета, возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Самец: голова, величина(*) (+)	Измерение, (далее - И) 9-5 месяцев	малая средняя большая	3 5 7
2.	2.Самка: голова, величина(*) (+)	И, 9-5 месяцев	малая средняя большая	3 5 7
3.	3.Самец: тело, прогонистость (*) (+)	И, 9-5 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
4.	4.Самка: тело, прогонистость (*) (+)	И, 9-5 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
5.	5.Самец: время достижения половой зрелости (*) (+)	ВО, 9-5 месяцев	раннее среднее позднее	3 5 7
6.	6.Самка: время достижения половой зрелости (*) (+)	ВО, 9-5 месяцев	раннее среднее позднее	3 5 7
7.	7.Рыба: срок нереста (*) (+)	ВО, 9-5 месяцев	очень ранний ранний средний поздний очень поздний	1 3 5 7 9
8.	8.Самец: рабочая плодовитость (+)	С, 9-5 месяцев	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9
9.	9.Рыба: средняя масса икринки (*) (+)	И, 9-5 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
10.	10.Самка: рабочая плодовитость (*) (+)	С, 9-5 месяцев	очень низкая низкая средняя высокая очень высокая	1 3 5 7 9

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 34
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
форели радужной

№	Признаки	Степень выраженности	Количественные показатели	Количественные показатели		Индекс
1.
	C – длина головы, l – длина тела по Смитту. H – высота тела
2.	К 1, 2. Рыба: голова, величина	Оценивают по отношению длины головы С (от кончика рыла до окончания жаберной крышки) к длине тела по Смитту l (от кончика рыла до выемки хвостового плавника). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, %:
			самец		самка
		малая	менее 21,5		менее 18,5		3
		средняя	21,5-24,5		18,5-21,0		5
		длинная	более 24,5		более 21,0		7
3.	К 3, 4. Рыба: тело, прогонистость	Оценивают по отношению длины тела по Смитту (l) к максимальной высоте тела (Н). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, ед.:
			самец		самка
		низкая	менее 3,5		менее 3,5		3
		средняя	3,5-4,1		3,5-3,9		5
		высокая	более 4,1		более 3,9		7
4.	К 5, 6. Рыба: время достижения половой зрелости	Определяют визуально при просмотре рыб старшей ремонтной группы. Ремонтная группа переводится в категорию производителей, когда в ней, в целом, за нерестовый сезон половой зрелости находится не менее 50% рыб. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, год:
			самец		самка
		ранее	1 год		2 года		3
		среднее	2 года		3 года		5
		позднее	3 года		4 года		7
5.	К 7. Рыба: срок нереста	Определяют визуально при просмотре производителей (для самцов и самок суммарно). В пик нереста в выборке должно присутствовать не менее 10% текучих рыб. Степень выраженности признака соответствует следующим значениям, мес:
		очень ранний	до октября				1
		ранний	октябрь-ноябрь				3
		средний	декабрь-январь				5
		поздний	февраль-март				7
		очень поздний	позднее марта				9
6.	К 8. Самец: рабочая плодовитость	Определяют путем произведения объема единовременной порции спермы (мл) на концентрацию сперматозоидов, по формуле у=1,18 + 0,42х, где: х- сперматокрит (отношение объема сгустка спермиев к общему объему пробы (%), после центрифугирования в течение 5 минут, при 5000 оборотах в минуту). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, млрд. шт.
		очень низкая	менее 30				1
		низкая	30-80				3
		средняя	81-130				5
		высокая	131-180				7
		очень высокая	более 180				9
7.	К 9. Рыба: средняя масса икринки	Определяют при просчете количества икринок в навеске (5 г) путем деления массы пробы на число икринок в ней. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мг:
		низкая	менее 55				3
		средняя	55-70				5
		высокая	более 70				7
8.	К 10. Самка: рабочая плодовитость	Определяют как частное от деления массы полученной икры (г) на среднюю массу икринки (мг) (мг при делении надо перевести в г). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, шт.:
		очень низкая	менее 1500				1
		низкая	1500-2500				3
		средняя	2501-3500				5
		высокая	3501-4500				7
		очень высокая	более 450				9

Приложение 35
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица признаков для испытуемой и общеизвестной похожей
породам (по испытываемому типу, линии и исходной породе) марала

№ п.п.	Признак	Порядок учета, возраст оценки	Степень выраженности	Индекс
1.	1.Саек: основная окраска (*)(+)	Визуальный осмотр (далее – ВО), 18 месяцев	светло-бурая серовато-бурая серовато-буровато- желтая светло-серая темно-серая темно-коричневая	1 2 3 4 5 6
2.	2.Саюшка: основная окраска (*) (+)	ВО, 18 месяцев	светло-бурая серовато-бурая серовато-буровато- желтая светло-серая темно-серая темно-коричневая	1 2 3 4 5 6
3.	3.Саек: дополнительная окраска (цвет) (*) (+)	ВО, 18 месяцев	отсутствует светлая (белая) серовато-рыжая буровато-рыжая коричнево-бурая темно-бурая	1 2 3 4 5 6
4.	4.Саюшка: дополнительная окраска (цвет) (*) (+)	ВО 18	отсутствует светлая (белая) серовато-рыжая буровато-рыжая коричнево-бурая темно-бурая	1 2 3 4 5 6
5.	5.Саек: дополнительная окраска на голове (*) (+)	ВО, 18 месяцев	отсутствует вокруг глаз (очки) вокруг носового зеркала (кольцо) на всей голове	1 2 3 4
6.	6.Саюшка: дополнительная окраска на голове (*) (+)	ВО, 18 месяцев	отсутствует вокруг глаз (очки) вокруг носового зеркала (кольцо) на всей голове	1 2 3 4
7.	7.Саек: дополнительная окраска на туловище (*) (+)	ВО, 18 месяцев	отсутствует на верхней части туловища на нижней части туловища по всему туловищу	1 2 3 4
8.	8.Саюшка: дополнительная окраска на туловище (*) (+)	ВО, 18 месяцев	отсутствует на верхней части туловища на нижней части туловища по всему туловищу	1 2 3 4
9.	9.Туловище: конфигурация дополнительной окраски (+)	ВО, 18 месяцев	полосная поясная иная	1 2 3
10.	10.Ноги: наличие дополнительной окраски (+)	ВО, 18 месяцев	отсутствует имеется	1 9
11.	11.Каудальное «зеркало» и хвост: окраска (+)	ВО, 18 месяцев	рыжеватая рыжевато-соломенная соломенная	1 2 3
12.	12.Маралушка: возраст физиологической зрелости (+)	Измерение (далее – И), 30 месяцев	ранний средний поздний	3 5 7
13.	13.Голова марала-производителя: профиль (*) (+)	ВО	вогнутый прямой выпуклый	3 5 7
14.	14.Голова маралухи: профиль(*) (+)	ВО	вогнутый прямой выпуклый	3 5 7
15.	15.Голова марала- производителя: длина (*) (+)	И	короткая средняя длинная	3 5 7
16.	16.Голова маралухи: длина (*) (+)	И	короткая средняя длинная	3 5 7
17.	17.Лоб марала-производителя: ширина (*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
18.	18.Лоб маралухи: Ширина (*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
19.	19.Зад марала-производителя: ширина в маклоках (*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
20.	20.Зад маралухи: ширина в маклоках (*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
21.	21.Таз марала- производителя: ширина (*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
22.	22.Таз маралухи: ширина(*) (+)	И	узкий средний широкий	3 5 7
23.	23.Туловище марала- производителя: длина (*) (+)	И	короткое среднее длинное	3 5 7
24.	24.Туловище маралухи: длина(*) (+)	И	короткое среднее длинное	3 5 7
25.	25.Кожа марала- производителя: толщина (+)	И	тонкая средняя толстая	3 5 7
26.	26.Кожа маралухи: толщина (+)	И	тонкая средняя толстая	3 5 7
27.	27.Линька волосяного покрова туловища марала-производителя (+)	ВО	ранняя своевременная поздняя	3 5 7
28.	28.Линька волосяного покрова туловища маралухи (+)	ВО	ранняя своевременная поздняя	3 5 7
29.	29.Пясть марала- производителя: обхват (+)	И	малый средний большой	3 5 7
30.	30.Пясть маралухи: обхват (+)	И	малый средний большой	3 5 7
31.	31.Панты марала-перворожки: масса пары (+)	И, 24 месяцев	низкая средняя высокая	3 5 7
32.	32.Панты марала-производителя: масса пары (*) (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
33.	33.Панты марала-производителя: цвет волосяного покрова (*) (+)	ВО	серый светло-серый темно-серый желтовато-коричневый иной	1 2 3 4 5
34.	34.Панты марала-производителя: густота волосяного покрова(*) (+)	ВО	повышенная средняя нормальная	3 5 7
35.	35.Панты марала-производителя: высота «стакана» (+)	И	низкая средняя высокая	3 5 7
36.	36.Панты марала-производителя: толщина «коронки» (+)	И	тонкая средняя толстая	3 5 7

Примечание:
(*) - должны быть обязательно включены в описание селекционного достижения;
(+) - сопровождаются рисунком;

Приложение 36
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Таблица индексов (объяснения и методы) для руководства при
испытании (апробации) оценки степени выраженности признаков
марала

№	Признаки	Степень выраженности		Количественные показатели			Количественные показатели			Индекс
	К 1, 2. Саек, саюшка: основная окраска (масть)	Оценивается по цвету волосяного покрова.
	К 3, 4. Саек, саюшка: дополнительная окраска	Оценивается по цвету дополнительной окраски волосяного покрова, составляющей меньшую часть площади тела.
	К 5,6. Саек, саюшка: дополнительная окраска на голове	Оценивается по форме и расположению дополнительной окраски.
	К 7, 8. Саек, саюшка: дополнительная окраска на туловище	Оценивается по расположению дополнительной окраски волосяного покрова, составляющей меньшую часть площади тела.
	К 12. Маралушка: возраст физиологической зрелости	Оценивается по возрасту плодотворного осеменения (случки). Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, месяцев:
		раний			менее 29					3
		средний			29-41					5
		поздний			более 41					7
	К 13. Голова марала-производителя: профиль	Определяется визуально. 1 вогнутый 2 прямой 3 выпуклый
	К 14. Голова маралухи: профиль	Определяется визуально. 1 вогнутый 2 прямой 3 выпуклый
	К 15,16. Голова марала-производителя, маралухи: длина	Измеряют мерным циркулем расстояние от середины затылочного гребня до носового зеркала с точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см:
			марал-производитель					маралуха
		короткая	менее 43					менее 40		3
		средняя	43-49					40-43		5
		длинная	более 49					более 43		7
	К 17,18. Лоб марала-производителя, маралухи: ширина	Измеряют мерным циркулем расстояние между наиболее отдаленными точками глазных орбит с точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			марал-производитель					маралуха
		узкий	менее 17					менее 16		3
		средний	17-21					16-19		5
		широкий	более 21					более 19		7
	К 19, 20. Зад марала-производителя, маралухи: ширина в маклоках	Измеряют мерным циркулем расстояние в наружных углах подвздошной кости (маклоках) с точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			марал-производитель					маралуха
		узкий	менее 33					менее 26		3
		средний	33-41					26-32		5
		широкий	более 41					более 32		7
	К 21, 22. Таз марала-производителя, маралухи: ширина	Измеряют мерным циркулем расстояние между крайними наружными выступами седалищных бугров с точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			марал-производитель					маралуха
		узкий	менее 11					менее 11		3
		средний	11-13					11-13		5
		широкий	более 13					более 13		7
	К 23,24. Туловище марала-производителя, маралухи: длина	Измеряют мерной палкой расстояние от крайней передней точки выступа плечевой кости до крайнего заднего внутреннего выступа седалищного бугра с точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			марал-производитель					маралуха
		короткое	менее 127					менее 114		3
		среднее	127-129					114-117		5
		длинное	более 129					более 117		7
	К 25,26. Кожа марала-производителя, маралухи: толщина	Измеряют штангенциркулем на середине последнего ребра с точностью до 0,1 мм. Так как при оттягивании кожи образуется складка, то показания штангенциркуля необходимо разделить пополам. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, мм
			марал-производитель					маралуха
		тонкая	менее 3					менее 2		3
		средняя	3-5					2-3		5
		толстая	более 5					более 3		7
	К 27,28. Линька волосяного покрова туловища марала-производителя, маралухи	Определяется визуально в весенний период по срокам смены волосяного покрова (май-июнь). Степень выраженности признака соответствует следующим значениям
		ранняя				до 1-го июня				3
		своевременная				с 1-го по 20 июня				5
		поздняя				после 20 июня				7
	К 29, 30. Пясть марала-производителя, маралухи: обхват	Измеряют мерной лентой обхват пясти в нижнем конце верхней ее трети с точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
			марал-производитель						маралуха
		малая	менее 15						менее 13	3
		средняя	15-16						13-15	5
		большая	более 16						более 15	7
	К 31. Панты марала-перворожки: масса пары	Взвешивают панты сразу после спиливания их с головы на электронных или механических весах среднего класса точности с пределом взвешивания до 50 кг, с допускаемой погрешностью не более 0,1%. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, кг
		низкая				менее 2,2				3
		средняя				2,2 – 2,8				5
		высокая				более 2,8				7
	К 32. Панты марала-производителя: масса пары	Измеряют согласно пункту 31 настоящей таблицы Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, кг
		низкая				менее 4				3
		средняя				4 – 7,5				5
		высокая				более 7,5				7
	К 33. Панты марала-производителя: цвет волосяного покрова	Оценивается визуально по цвету волосяного покрова перед срезкой пантов с головы животного.
	К 34. Панты марала-производителя: густота волосяного покрова	Оценивается визуально перед взвешиванием по густоте и длине волосяного покрова.
		повышенная				волос густой и длинный				3
		средняя				не виден цвет кожи				5
		нормальная				волос короткий, редкий, виден цвет кожи				7
	К 35. Панты марала-производителя: высота «стакана»	Измеряют мерной линейкой расстояние между поверхностью лобных костей и границей костного выроста с точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
		низкий				менее 2				3
		средний				2 – 5				5
		высокий				более 5				7
	К 36. Панты марала-производителя: толщина «коронки»	Измеряют мерной лентой после срезки пантов окружность оставшейся части на голове животных («коронку») с точностью до 0,1 см. Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см
		тонкая				менее 20
		средняя				20 – 25
		толстая				более 25

Приложение 37
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Количественные и качественные показатели предъявляемые к
охраняемым категориям селекционного достижения в
животноводстве

(голов)

Вид и пол сельскохозяйственных животных	Категория селекционного достижения
	вновь созданная порода	новый внутрипородный тип	новый заводской тип	новая заводская линия
1	2	3	4	5
Крупный рогатый скот
быки, молочных и комбинированных пород	50	20	10	5 улучшателей
быки мясных пород	150	50	30	10 улучшателей
коровы	1350	600	300	100
Овцы тонкорунных пород
бараны-производители	200	50	40	5 улучшателей
матки	8000	3000	1500	200
Овцы скороспелых мясо-шерстных пород
бараны-производители	70	30	25	5 улушателей
матки	5000	2500	1000	200
Многоплодные и мясные полутонкорунные овцы
бараны-производители	70	30	25	5 улучшателей
матки	3000	1500	1000	200
Овцы мясо-сальных грубошерстных и полу-грубошерстных пород
бараны-производители	250	60	50	5 улучшателей
матки	9000	3000	1500	200
Овцы каракульской породы
1) черной окраски: бараны-улучшатели	х	60	30	20
матки	х	3000	1500	1000
2) серой окраски: бараны-улучшатели	х	50	25	15
матки	х	2500	1250	750
3) окраски сур: бараны-улучшатели	х	40	20	15
матки	х	2000	1000	750
4) редких оригинальных окрасок: бараны-улучшатели	х
матки	х	1000	500	250
5) исчезающих окрасок и расцветок: бараны-улучшатели	х
матки	х	20	10	5
Козы
1) шерстные: козлы-производители	100	50	25	5 улучшателей
матки	4000	1500	750	200
2) пуховые: козлы-производители	50	15	10	3 улучшателя
матки	2000	500	250	70
3) молочные: козлы-производители	25	15	10	3 улучшателя
матки	1000	250	150	25
Свиньи
хряки-производители	250	100	50	10
матки	1800	900	300	100
Лошади
заводских пород: жеребцы-производители	40	8	5	4
кобылы	600	200	75	25
местных пород: жеребцы-производители	30	10	8	4
кобылы	700	250	125	40
Верблюды
верблюды-производители	30	8	5	4
верблюдицы	400	150	60	30
Пушные звери
Кролики (самки)	3000	2000	800	х
Норки (самки)	3000	2000	800	х
Лисицы (самки)	2000	1000	500	х
Нутрии (самки)	2000	1000	500	х
Песцы (самки)	1000	500	300	х
Соболи (самки)	1000	500	300	х
Пчелы
Пчелы (семей, расположенных в сплошном массиве)	20000	10000	10000	х
Птицы
Вид и пол сельскохозяйственных птиц	вновь созданная порода или кросс	новый внутри-породный тип или прародительская форма	родительская форма	новая заводская линия
Куры	12000	4000	х	1000
Гуси	4500	1350	х	350
Утки	5500	1500	х	400
индейки и другие птицы	6500	2000	х	650

Приложение 38
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Минимальное наличие структурных единиц по видам
сельскохозяйственных животных в представляемых к испытанию
селекционных достижений на момент апробации

Категория селекционного достижения		Количество
		заводских линий		ветвей в линии		семейств в линии
Крупный рогатый скот
Новая порода	4			8		8
Внутрипородный (зональный) тип	3			6		6
Новый заводской тип	2			4		4
Новая заводская линия	-			2		2
Овцы и козы
Новая порода	6			12		-
Внутрипородный (зональный) тип	3			6		-
Новый заводской тип	2			4		-
Новая заводская линия	-			2		-
Свиньи
Новая порода	6		12		12
Внутрипородный (зональный) тип	3		6		6
Новый заводской тип	2		4		4
Новая заводская линия	-		2		2
Лошади: заводские/ местные
Новая порода	6/4		12/8		12/8
Внутрипородный (зональный) тип	3/2		6/4		6/4
Новый заводской тип	2/2		4/4		4/4
Новая заводская линия	-		2/2		2/2
Верблюды
Новая порода	4		8		8
Внутрипородный (зональный) тип	2		4		4
Новая заводская линия	-		2		2
Птицы
Новая порода	6		-		100
Новый комплекс сочетающихся заводских линий (кросс)	2		-		40
Новая заводская линия	-		-		20

Приложение 39
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Адрес ________________ ______________________ Государственная комиссия по испытанию и апробации пород Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан

Утверждаю Председатель Государственной комиссии по испытанию и апробации пород Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан ______________________________ (Фамилия, имя, при наличии отчество) «____» ______________20___ г.

Заключение
о положительном результате экспертизы нового
селекционного достижения в животноводстве на патентоспособность

Заявка № Дата подачи заявки Предлагаемое наименование селекционного достижения

Приоритет установлен:

по дате подачи заявки
по дате подачи первой заявки в стране-участнице Международной конвенции по охране селекционных достижений:

№ первой заявки Дата подачи первой заявки Код страны первой заявки

Заявитель(и)

Автор(ы)

Хозяйства- оригинаторы

Название селекционного достижения

В результате экспертизы материалов заявки на новое предполагаемое селекционное достижение в животноводстве установлено что, новое селекционное достижение соответствует требованиям статьи 10 Закона Республики Казахстан «Об охране селекционных достижений».

Председатель
экспертной комиссии
по испытанию
и апробации пород _________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
Эксперты: _________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
_________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
_________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
_________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
_________________________________________

Приложение 40
к Методике по проведению испытаний и
апробаций селекционных достижений в
области животноводства

Адрес ________________ ______________________ Государственная комиссия по испытанию и апробации пород Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан

Утверждаю Председатель Государственной комиссии по испытанию и апробации пород Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан ______________________________ (Фамилия, имя, при наличии отчество) «____» ______________20___ г.

Заключение
об отрицательном результате экспертизы нового
селекционного достижения в животноводстве на патентоспособность

Заявка № Дата подачи заявки Предлагаемое наименование селекционного достижения

Приоритет установлен:

по дате подачи заявки
по дате подачи первой заявки в стране-участнице Международной конвенции по охране селекционных достижений:

№ первой заявки Дата подачи первой заявки Код страны первой заявки

Заявитель(и)

Автор(ы)

В результате проведения экспертизы представленного селекционного достижения в животноводстве на патентоспособность установлено, что оно не соответствует условиям патентоспособности, установленным статьи 10 Закона Республики Казахстан «Об охране селекционных достижений», а именно:
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

Председатель
экспертной комиссии
по испытанию
и апробации пород _________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
Эксперты: _________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
_________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
_________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
_________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)
_________________________________________
(подпись) (Фамилия, имя, при
наличии отчество)

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткізу әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2014 жылғы 21 қазандағы № 3-3/539 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2014 жылы 25 қарашада № 9901 тіркелді

Қазақстан Республикасы «Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы» 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының 13-бабының 7) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесі бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру және қайта өңдеу департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркелуiн және бұқаралық ақпарат құралдарында ресми жариялануын қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жауапты хатшысына (А.Қ. Евниев) жүктелсін.
4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

А. Мамытбеков

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2014 жылғы 21 қазандағы № 3-3/539 бұйрығымен бекітілген

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесі

Жалпы ережелер

1. Осы Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) «Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 13 шілдедегі Заңының 10 бабының 2 тармағына және «Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының 13-бабының 7) тармақшасына сәйкес әзiрлендi және мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткізуді айқындайды.
2. Осы Әдістемеде мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) патентке қабілеттілігі - жануарлардың шығарылған тұқымдарының, ішкі тұқымдық (аймақтық) және зауыттық үлгілерінің, зауыттық желілерінің, тұқым топтарының, құстар кростарының жаңалық, ерекшелік, біртектілік және тұрақтылық өлшемдеріне сәйкестігі;
2) сынықтан өткізу - болжанып отырған селекциялық жетістіктің негізгі селекциялық белгілер мен ең аз құрылымдық бірліктерге сәйкестігіне бағалау;
3) байқаудан өткізу - болжанып отырған жаңа селекциялық жетістікті патент қабілеттілігіне сәйкестігін тексеру.
3. Тұқымды сынақтан және байқаудан өткізу Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Тұқымдарды сынақтардан және байқаулардан өткiзу жөнiндегi мемлекеттiк комиссиясымен (бұдан әрі – Комиссия) Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының 13-бабының 22) тармақшасына сәйкес жүргізіледі.
4. Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткізу бойынша жұмыстың қорытындылары Комиссия төрағасы бекітетін қорытынды ретінде рәсімделеді.
5. Мал шаруашылығындағы селекция жетістіктерін байқаудан өткізу бойынша қорытындысы үш данада ұсынылады.

2. Ауыл шаруашылығы малдары мен

мамық жүнді аңдарға сынақ жүргізу

6. Ірі қара малды (Bos primigenius Воjanus) сынақтан өткізген кезде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кемінде 6 айлық 50 қашар және 50 еркек тана, 50 құнажын (5-6 ай буаздылықтағы) және 24 айлық 20 бұқа іріктеледі. Жануарлардың ұрпақ сапасы бойынша көбінесе бағалаудан өтпеген жас өндіруші бұқалардан кездейсоқ таңдау әдісімен іріктеу өткізіледі.
Егер типтік емес жануарлар саны сапалық белгілері бойынша 6%-дан (сынауға 50 бас таңдап алған), 3 және 2 % (сәйкесінше 100-200 бас) кем емес, ал сандық белгілері бойынша сыналатын тұқымның варияция коэффициенті жалпыға мәлім тұқым көрсеткішінен 1,4 есе аспаған жағдайда ғана, ірі қара малдың тұқымы біртекті және тұрақты болып есептеледі. Ерекшелік селекцияланып жатқан сандық белгілердің математикалық нақтылықпен құрбыларынан (құрбыластарынан) асып түсетін және сапалық белгілерінде анық айырмашылықтардың ерекшеліктерімен айқындалады.
Ірі қара малдың есебін осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес ірі қара малдың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес ірі қара мал белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
7. Қойларды (Ovis L) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 100 аналық және 30 қошқар, 100 тұсақ пен 100 еркек тоқты іріктеледі.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана қойдың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Қойдың есебін осы Әдістемеге 3-қосымшаға сәйкес қойдың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 4-қосымшаға сәйкес қой белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
8. Ешкілерді (Capra aegagrus Erxleben) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бағаланатын тұқымнан кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 2,5 және одан да жоғары жастағы 10 теке мен 40 аналық ешкі және 12-18 айлық 60 еркек лақ пен 60 ұрғашы лақ санап алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 9%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана ешкілердің тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Ешкілердің есебін осы Әдістемеге 5-қосымшаға сәйкес ешкілердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 6-қосымшаға сәйкес ешкі белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
9. Шошқаларды (Sus scrofa L) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 36 айлықтан асқан 50 аналық пен 20 қабан, сонымен бірге салмағы 100-ға жеткен бір туылымдағы 400 бас төл алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 4%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана шошқалардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Шошқалардың есебін осы Әдістемеге 7-қосымшаға сәйкес шошқалардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 8-қосымшаға сәйкес шошқа белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
10. Жылқыларды (Eguus Caballus L) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 2,5 жастағы 10 ұрғашы және 10 еркек құлын, 5 жастан жоғары 20 бие мен 5 айғыр санап алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана жылқылардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Жылқылардың есебін осы Әдістемеге 9-қосымшаға сәйкес жылқылардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 10-қосымшаға сәйкес жылқы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
11. Түйелерді (Camelus) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 2,5 жастағы 8 ұрғашы және 8 еркек мал, 5 жастағы 15 інген мен 3 бура санап алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 7%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана түйелердің тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Түйелердің есебін осы Әдістемеге 11-қосымшаға сәйкес түйелердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 12-қосымшаға сәйкес түйе белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
12. Қаздарды (Anser anser L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бір күндік 30 еркек және 30 ұрғашы балапан, 9 апталық 30 еркек және 30 ұрғашы балапан, 52 аптадан асқан 15 қораз бен 45 мекиен қаздар және кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 50 жұмыртқа алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана қаздардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Қаздардың есебін осы Әдістемеге 13-қосымшаға сәйкес қаздардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 14-қосымшаға сәйкес қаз белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
13. Үйректерді (Anas platyrhynchos L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бір күндік 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 7 апталық 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 52 аптадан асқан 20 қораз бен 80 мекиен үйрек және кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 100 жұмыртқа алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана үйректердің тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Үйректердің есебін осы Әдістемеге 15-қосымшаға сәйкес үйректердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 16-қосымшаға сәйкес үйрек белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
14. Тауықтар (Gallus gallus L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 100 жұмыртқа, бір күндік 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 5 апталық ет бағытындағы 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 52 аптадан асқан 15 қораз бен 100 мекиен алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана тауықтардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Тауықтардың есебін осы Әдістемеге 17-қосымшаға сәйкес тауықтың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 18-қосымшаға сәйкес тауық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
15. Күре тауықтарды (Mellegris gallopavo) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бір күндік 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 16 апталық 30 еркек және 30 ұрғашы балапан, 50 аптадан асқан 20 қораз бен 50 мекиен түйетауық және кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 50 жұмыртқа алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана күре тауықтардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Күре тауықтардың есебін осы Әдістемеге 19-қосымшаға сәйкес күре тауықтардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 20-қосымшаға сәйкес күре тауық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
16. Мысыр тауықтарды (Numida meleagris L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бір күндік 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 10 апталық 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 52 аптадан асқан 20 қораз бен 50 мекиен және кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 50 жұмыртқа алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана мысыр тауықтарының тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Мысыр тауықтарының есебін осы Әдістемеге 21-қосымшаға сәйкес мысыр тауықтардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 22-қосымшаға сәйкес мысыр тауық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
17. Қара түлкіні (Alopex lagopus L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде ұқпақ берудегі бір циклда туылған 6-7 айлық 50 еркек және 50 ұрғашы құндыздан кем емес алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана қара түлкінің тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады. Егер жануардың бояуы доминантты генмен берілген болса, айырмашылықты бағалаған кезде олардың басқа түстермен қатынасы белгіленеді, ал бояу белгісі бойынша біркелкілікті бағалау жүргізілмейді.
Егер ұсынылып отырған тұқымның бояуы бұрын белгілі емес мутациямен немесе гендер комбинациясымен ұштастырылса, ұсынушы тұқымның генотипін растайтын құжат енгізеді.
Қара түлкінің есебін осы Әдістемеге 23-қосымшаға сәйкес қара түлкінінің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 24-қосымшаға сәйкес қара түлкі белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
18. Құндыздарды (Martes zibellina L) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде ұқпақ берудегі бір циклда туылған 6-7 айлық 50 еркек және 50 ұрғашы құндыз алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана құндыздардың тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Егер құндыздың бояуы доминантты генмен берілген болса, айырмашылықты бағалаған кезде олардың басқа түстермен қатынасы белгіленеді, ал бояу белгісі бойынша біркелкілікті бағалау жүргізілмейді.
Егер ұсынылып отырған тұқымның бояуы бұрын белгілі емес мутациямен немесе гендер комбинациясымен ұштастырылса, ұсынушы тұқымның генотипін растайтын құжат енгізеді.
Құндыздардың есебін осы Әдістемеге 25-қосымшаға сәйкес құндыздардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 26-қосымшаға сәйкес құндыз белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
19. Үй итін (Canis Familiaris L.) (ұлттық жануарлар тұқымына жататын қазақы ит тұқымдары – «Тазы», «Төбет», сонымен қатар басқа да үй иттері) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 12-14 айлығындағы 40 төбет пен 40 қаншық және 36-40 айлығындағы 10 төбет пен 30 қаншық санап алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана үй итінің тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Үй итінің есебін осы Әдістемеге 27-қосымшаға сәйкес үй итінің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 28-қосымшаға сәйкес үй итінің белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
20. Бал араларды (Apis mellifera L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде әр аналық арадан 10 арадан 100 ара, 10 тумайтын аналық ара, бір топтамадан алынған 20 аталық ара және кездейсоқ таңдау әдісімен 10 туған аналық ара алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана бал араның тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Бал аралардың есебін осы Әдістемеге 29-қосымшаға сәйкес бал арасының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 30-қосымшаға сәйкес бал ара белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
21. Тұқы балығы (Cyprinus carpio L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде екінші уылдырық шашқан 50 ұрғашы, 50 еркек балық алынады, ал өлшеу және белгілерін бағалау үшін 11-ден 17-50-ге шекті екі жастағылар алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 4%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана тұқы балығының тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Тұқы балығының есебін осы Әдістемеге 31-қосымшаға сәйкес тұқы балығының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 32-қосымшаға сәйкес тұқы балық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
22. Мөлдір бахтахты (Oncorinchus mykiss Walbaum) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде екінші уылдырық шашқан 50 ұрғашы, 50 еркек балық алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 4%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана мөлдір бахтахтының тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Мөлдір бахтахтының есебін осы Әдістемеге 33-қосымшаға сәйкес мөлдір бахтахтының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 34-қосымшаға сәйкес мөлдір бахтахты белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
23. Бұғыны (Cervus elaphus sibiricus Severtzov) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 18 айлық 35 еркек, 35 ұрғашы марал; 24 айлық тұмса марал; 2,5 жасар 35 ұрғашы, 3,5 жасар 35 еркек марал және 20 бас ұрықтандырушы марал алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 6%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана бұғы тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Бұғының есебін осы Әдістемеге 35-қосымшаға сәйкес бұғының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 36-қосымшаға сәйкес бұғы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді.

3. Ауыл шаруашылығы малдары мен

мамық жүнді аңдарға байқау жүргізу

24. Қорғалатын селекциялық жетістіктер бойынша байқау жүргізудің негізі ретінде малдардың орта шығу тегі болуы және олардың экстерьер мен дене пішінінің ұқсастығы, ұрпақтарына тұрақты беріліп отыратын өнімділігінің деңгейі мен басқа да көрсеткіштері, селекциялық жетістіктерді құру жоспарына сай келетін сандық және сапалық құрамы болуы.
25. Мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің қорғалатын санатына байқау жүргізгенде осы Әдістеменің 37-қосымшасына сәйкес мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің қорғалатын санатынан талап етілетін сандық және сапалық көрсеткіштер қолданылады.
26. Сынақ өткізуге ұсынылған мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктерге байқау жүргізгенде ауыл шаруашылығы малдарының түрлері бойынша құрылымдық бірліктің ең аз көрсеткіші осы Әдістеменің 38-қосымшасына сәйкес талап етіледі.

4. Қорытынды ережелер

27. Мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктер патентке қабілеттігінің шарттарына сәйкес келген жағдайда, Комиссия осы Әдістеменің 39-қосымшадағы нысанға сәйкес мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің патентке қабілеттілігі туралы оң қорытынды рәсімдейді.
28. Егер сараптама өткізген кезде ұсынылып отырған мал шаруашылығындағы жаңа селекциялық жетістіктер патентке қабілеттігінің шарттарына сәйкес келмегені анықталса, Комиссия осы Әдістеменің 40-қосымшадағы нысанға сәйкес мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің патентке қабілеттігі туралы теріс қорытынды рәсімдейді.

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялықжетістіктерді сынақтардан және байқауларданөткiзу әдістемесіне 1-қосымша

Ірі қара малдың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№	Белгілер	Көрініс беру дәрежесі	Индекс
1.	1. Жануар: негізгі түсі (*)	ақ сұр ақ сары1) жирен қызыл қызыл шубар қызыл буырыл 2) қошқыл қызыл 4) қуқыл сұрғылт қоныр5) қара6) қара бурыл 7)	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
2.	2. Жануар: (*) қосымша бояудың болуы	жоқ бар	1 9
3.	3. Мал: қосымша (*) бояу	ақ сұр жирен қызыл қуқыл сарғылт қоңыр қара	1 2 3 4 5 6 7
4.	4. Жануар: басындағы қосымша бояу (*)	жоқ көздің айналасында (көзілдірік) танау айнасының айналасында (сақина) көздің айналасында және бастың басқа да бөліктерінде танау айнасының айналасында және бастың басқа бөліктерінде бастың басқа бөліктерінде бастың барлық бөліктерінде	1 2 3 4 5 6 7
5.	5. Жануар: дене тұрқындағы қосымша бояу (*)	жоқ дене тұрқының жоғарғы жағында дене тұрқының төменгі бөлігінде бүкіл дене тұрқында	1 2 3 4
6.	6. Жануар: денедегі қосымша бояудың конфигурациясы	жолақты белдеулі өзгеше	1 2 3
7.	7. Жануар: аяғындағы қосымша бояу	бар жоқ	1 9
8.	8. Жануар: құйрығындағы қосымша бояу	жоқ бар	1 9
9.	9. Еркек тана: туғандағы (*) тірі салмағы	кіші орташа үлкен	3 5 7
10.	Қашар: туғандағы (*) тірі салмағы	кіші орташа үлкен	3 5 7
11.	11. Еркек тана: 15 айлығындағы тірі салмағы(*)	кіші орташа үлкен	3 5 7
12.	12. Қашар : 18 айлығындағы тірі салмағы (*)	кіші орташа үлкен	3 5 7
13.	13. Қашар : физиологиялық жетілген жасы	ерте орташа кеш	3 5 7
14.	14. Өндіруші бұқа: тірі салмағы (* ) (2-жаста) (* )	кіші орташа үлкен	3 5 7
15.	15.Сиыр: тірі салмағы (* ) (бірінші туған соң) (* )	кіші орташа үлкен	3 5 7
16.	16. Сиыр басы: қырынан (* ) ()	ойыс тура дөңес	1 2 3
17.	17. Өндіруші бұқаның басы: ұзындығы (* )	қысқа орташа ұзын	3 5 7
18.	18. Сиырдың басы: ұзындығы (* )	қысқа орташа ұзын	3 5 7
19.	19. Өндіруші бұқаның маңдайы: ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
20.	20. Сиырдың маңдайы: ені (* )	тар орташа кең	3 5 7
21.	21. Сиырдың желке шудасы: қырынан (* ) (+)	ойыс түзу дөңес	1 2 3
22.	22. Сиырдың мүйізі: бар болуы (* )	жоқ бар	1 9
23.	23. Сиырдың мүйізі: орналасуы (* ) (+)	жан-жаққа бағытталған жоғары бағытталып майысқан жан-жаққа жоғары бағытталып «көсіле» майысқан жоғары бағытталып, алдына қарай майысқан алға қарай бағытталған жан-жаққа бағытталған жоғары және төмен алға қарай бағытталып, жан-жаққа майысқан алға қарай бағытталып, жоғары қарай «көселе» майысқан алға қарай бағытталып, «көселе» майысқан сәл төмен бағытталған жан-жаққа бағытталған, алға қарай және жоғары жоғары бағытталып, артқа қарай майысқан	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
24.	24. Сиырдың мүйізі:ұзындығы	қысқа 8) орташа 9) ұзын 10)	3 5 7
25.	35. Өндіруші бұқаның кеудесі: ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
26.	36. Сиырдың кеудесі: ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
27.	37. Өндіруші бұқаның кеудесі: кеуде сүйегінің ені (+) (*) Тек сүтті, етті-сүтті тұқымды малдарды бағалағанда ғана есептеледі (бұдан әрі -ЕС)	тар орташа кең	3 5 7
28.	38. Сиырдың кеудесі: кеуде сүйегінің ені (ЕС)	тар орташа кең	3 5 7
28.	39. Өндіруші бұқаның кеудесі: ойысы (*)	таяз орташа терең	3 5 7
30.	40. Сиырдың кеудесі: ойысы (*)	таяз орташа терең	3 5 7
31.	41. Өндіруші бұқаның кеудесі: құлаштағанда (*)	таяз орташа терең	3 5 7
32.	42. Сиырдың кеудесі: құлаштағанда (*)	таяз орташа терең	3 5 7
33.	43. Өндіруші бұқаның омырауы: дамуы	нашар 11) орташа 12) күшті 13)	3 5 7
34.	44. Сиырдың арқасы: ені	тар 11) орташа14) кең15)	3 5 7
35.	45. Өндіруші бұқаның құйымшағы: ұзындығы (*)	қысқа орташа ұзын	3 5 7
36.	46.Сиырдың құйымшағы: ұзындығы (*)	қысқа орташа ұзын	3 5 7
37.	47. Өндіруші бұқаның арты: мықын ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
38.	48. Сиырдың арты: мықын ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
39.	Өндіруші бұқаның арты: жамбас пен ортан жіліктің буындалған жернің ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
40.	Сиырдың арты: жамбас пен ортан жіліктің буындалған жернің ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
41.	51. Өндіруші бұқаның арты: орташа құлаштағанда(*) (+)	кіші орташа үлкен	3 5 7
42.	52. Сиырдың арты: орташа құлаштағанда(*)	кіші орташа үлкен	3 5 7
43.	53. Еркек таналар мен қашарлар: толымдылығы (+) етті тұқымды малдарды бағалағанда ғана (бұдан әрі - Е)	жоқ бар 16)	1 9
44.	54.Сиырдың жамбасы: орналасуы (ЕС)	көтеріңкі тура салбыраған	3 5 7
45.	55. Өндіруші бұқаның жамбасы: ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
46.	56. Сиырдың жамбасы: ені (*)	тар орташа кең	3 5 7
47.	57. Өндіруші бұқаның дене тұрқы: ұзындығы (*) (+)	қысқа орташа ұзын	3 5 7
48.	58. Сиырдың дене тұрқы: ұзындығы (*)	қысқа орташа ұзын	3 5 7
49.	59. Өндіруші бұқаның дене тұрқы: тереңдігі (*)	таяз орташа терең	3 5 7
50.	60. Сиырдың дене тұрқы: тереңдігі (*)	таяз орташа терең	3 5 7
51.	61.Сиырдың тұяғы: бұрышы (ЕС) (*) (+)	үшкір қалыпты доғал	3 5 7
52.	62. Сиырдың тұяғы: бояуы (*)	сұр сары қоңыр қара	1 2 3 4
53.	Сиырдың тұяғы: бояудың қарқындылығы	ашық орташа тұйық	1 5 9
54.	64. Өндіруші бұқаның терісі: қалыңдығы (*)	жұқа орташа қалың	3 5 7
55.	65. Сиырдың терісі: қалыңдығы (*)	жұқа орташа қалың	3 5 7
56.	66. Сиырдың желіні: артқы бөліктерінің орналасу биіктігі (*) (+) (ЕС)	төмен орташа биік	3 5 7
57.	67. Сиырдың желіні: сүт айнасының ені (+) (*) (ЕС)	тар орташа кең	3 5 7
58.	68. Сиырдың желіні: алдыңғы бөліктерінің ұзындығы (*)() (ЕС)	қысқа орташа ұзын	3 5 7
59.	69. Сиырдың желіні: алдыңғы емшектерінің орналасуы (ЕС)	тар орташа кең	3 5 7
60.	70. Сиырдың желіні: алдыңғы емшектерінің ұзындығы (*) (ЕС)	қысқа орташа ұзын	3 5 7
61.	71. Сиырдың жіліншігі: орамы (*)	кіші орташа үлкен	3 5 7
62.	72. Сиырдың сүттілігі	өте төмен төмен орташа жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
63.	73. Сүт беру қарқындылығы (ЕС)	өте төмен төмен орташа жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
64.	74. Сүт: майлылығы (ЕС)	өте төмен төмен орташа жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
65.	75. Сүт: құрамындағы ақуыз белка(ЕС)	өте төмен төмен орташа жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9

Ескертпе
«(*)» - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс; «(+)» - суреттермен сүймеленеді;
¹⁾ Шароле тұқымына тән;
²⁾ Қазақтың ақ бас, герефорд және қырдың қызыл сиыры тұқымына тән;
³⁾ Қорған симментал (қызыл ала тұқым аралық тұрпатына) сиырытұқымына тән;
⁴⁾ Бестужев және Санта-гертруда тұқымдарына тән;
⁵) Алатау тұқымына тән;
⁶) Галловей және Абердин-ангус тұқымдарына тән;
⁷⁾ Шортгорн және Әулие ата (сүтті сиырдың қара ала тұрпатына) тұқымдарына тән.
⁸⁾ Джерсей және Шортгорн тұқымдарына тән;
⁹) Симментал, Алатау, Қырдың қызыл, Әулие ата, Сычев, Холгомор және Қара-ала сиыр тұқымдарына тән;
¹⁰⁾ Айршир, Бестужев және Қазақтың ақ бас және Қалмақ сиыры тұқымдарына тән;
¹¹⁾ Якут және Бурят малына тән;
¹²⁾ Қара-ала, Ярослав и Қырдың қызыл, Әулие ата және Қалмақ тұқымдарына тән;
¹³⁾ Симментал, Герефорд және Қазақтың ақ бас және Әулиекөл сиыры тұқымдарына тән;
¹⁴⁾ Қызыл, Ярослав, Қырдың қызыл, Симментал, Алатау, Әулие ата, Санта-гертруда және Қалмақ тұқымдарына тән;
¹⁵⁾ Симментал, Герефорд, Қазақтың ақ бас, Әулиекөл, Шортгорн Абергин-ангус және Галловей тұқымдарына тән.
¹⁶⁾ Шароле тұқымына тән

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялықжетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 2-қосымша

Ірі қара малдың белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіштер		Сандық көрсеткіштер			Индекс
1.	К 1. Жануар: негізгі бояуы (Түсі)	6 айлық еркек таналар мен қашарлардың түк жамылғысының түсі бойынша бағаланады.
2.	К 2. Жануар: қосымша бояудың болуы (Түсі)	Басқа түстегі түк жамылғысының бар немесе жоқ болуына байланысты бағаланады.
3.	К 3. Жануар: қосымша бояу.	6 айлық еркек таналар мен қашарлардың денесіндегі ең аз көлемді құрайтын қосымша түстегі түк жамылғысымен бағаланады.
4.	К 4. Жануар: қосымша бояудың конфигурациясы.	Қосымша түстің пішінімен бағаланады. Жолақты конфигурация ұзындығы мен ені әртүрлі, көлденең орналасқан жолақтар болып табылады(Швиц және Голштин тұқымдарына тән). Белдеулі конфигурация дене тұрқын айнала қоршаған жолақтардан тұрады (Голланд және Галловей тұқымдарына тән).
5.	К 9. Еркек тана: туылғандағы тірі салмағы.	Сиыр бұзаулағаннан 6 сағаттан кейін бұзауды МемСТ 23676-79 бойынша 50 кг-ға дейін өлшейтін, жіберілетін қателігі 0,1% аспайтын орташа классты нақтылығы бар таразыда өлшейді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, кг:
				Сүтті, сүтті-етті (бұдан әрі –СЕ)		Етті (бұдан әрі – Е)
		кіші		35 –тен кем		30 -дан кем	3
		орташа		35-45		30-40	5
		үлкен		45 -тен жоғары		40 -тан жоғары	7
6.	К 10. Қашар: туылғандағы тірі салмағы	К 10. Қашар: туылғандағы тірі салмағы Анықтау 9 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, кг:
				СЕ		Е
		кіші		30 –дан кем		25 тен кем	3
		орташа		31-40		25-35	5
		үлкен		40 -тен жоғары		35 -тен жоғары	7
7.	К 11. Еркек тана: 15 айлығындағы тірі салмағы	Жануарды 1000 кг-ға дейін өлшей алатын, жіберілетін қателігі 1 кг аспайтын таразыда өлшейді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, кг:
		төмен		380-ден кем		400 –дан кем	3
		орташа		380-430		400-450	5
		үлкен		430-дан жоғары		450 -ден жоғары	7
8.	К 12. Қашар: тірі салмағы	Қашарларды 1000 кг-ға дейін өлшей алатын, жіберілетін қателігі 1 кг аспайтын таразыда өлшейді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, кг:
		кіші		340 –тан кем		320-дан кем	3
		орташа		340-420		320-400	5
		үлкен		420 –дан жоғары		400-ден жоғары	7
9.	К 13. Қашар: физиологиялық жетілу жасы	Қашардың нәтижелі ұрықтану (шағылыстыру) жасымен бағаланады. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, ай:
		ерте		16 -дан кем			3
		орта		16-21			5
		кеш		21 –ден жоғары			7
10.	К 14. Өндіруші бұқа: тірі салмағы	Өндіруші бұқаларды 24 айлық жасында жекелеп өшейді. Өлшеуді 1000 кг-ға дейін өлшей алатын, жіберілетін қателігі 1 кг аспайтын таразыда жүргізеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, кг:
				СЕ		Е
		кіші		580-ден кем		550 –тен кем	3
		орташа		580-650		550-620	5
		үлкен		650-дан жоғары		620-нан жоғары	7
11.	К 15. Сиыр: тірі салмағы	Сиырларды алғаш бұзаулағаннан 2-3 айдан кейін жекелеп өлшейді. Өлшеуді 1000 кг-ға дейін өлшей алатын, жіберілетін қателігі 1 кг аспайтын таразыда жүргізеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, кг:
				ЕС		Е
		кіші		430 –дан кем		425 –тен кем	3
		орташа		430-520		425-500	5
		үлкен		520-дан жоғары		500 –ден жоғары	7
12.	К 16. Сиырдың басы: қырынан	Көзбен қарау арқылы анықталады 1 2 3 ойыңқы тура дөңес
13.
	К 17. Өндіруші бұқаның басы: ұзындығы	Бағалауды 24 айлық жасында жүргізеді. Бастың ұзындығын желке шудасының ортасынан мұрын айнасына дейін өлшегіш циркульмен өлшейді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		Е
		қысқа		46 –дан кем		40-тан кем			3
		орташа		46-52		40-46			5
		ұзын		52 –ден жоғары		46 –дан жоғары			7
14.	К 18. Сиыр басы: ұзындығы	Бағалауды алғаш бұзаулағаннан 2-3 айдан кейін жүргізеді. Бастың ұзындығын п.17 әдістемесі бойынша өлшейді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		Е
		қысқа		44-тен кем		38-ден кем			3
		орташа		44-50		38-44			5
		ұзын		50 –ден жоғары		44-тен жоғары			7
15.	К 19 Өндіруші бұқаның маңдайы: ені	Көз орбиталарының ең алыс ара қашықтығын өлшегіш циркульмен өлшейді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		Е
		тар		20-дан кем		23 –тен кем			3
		орташа		20-24		23-27			5
		кең		24 -тен жоғары		27 -ден жоғары			7
16.	К 20 Сиырдың маңдайы: ені	Өлшем 19 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		Е
		тар		18 –ден кем		21-ден кем			3
		орташа		18-22		21-25			5
		кең		22-ден жоғары		25-ден жоғары			7
17.	К 21. Сиырдың желке шудасы: қырынан	Көзбен қарап анықталады. 1 2 3 ойыс тура дөңес
18.	К 23. Сиырдың мүйізі: орналасуы	Көзбен қарап анықталады. 1 2 3 Жан-жаққа жоғары бағытталып, жоғары бағытталып, бағытталған жан-жаққа майысқан «орала» майысқан 4 5 6 жоғары бағытталып алға бағыталған жан-жаққа, алдына майысқан жоғары және артқа б бағытталған 7 8 9 алға бағытталған алға бағытталып, алға бағытталып, және жан-жаққа «орала» жоғары «орала» майысқан майысқан майысқан 10 11 12 сәл төмен, жоғары жан-жаққа, алға және бағытталған бағытталған жоғары бағытталған артқа майысқан
19.	К 24. Сиырдың мүйіздері: ұзындығы	Көрсетілген үлгілі тұқымдарға сәйкес көзбен қарау арқылы анықталады.
20.	К 25. Сиырдың мүйіздері: негізгі түсі	Көзбен қарау арқылы мүйіздің ортаңғы бөлігінің түсін анықтайды.
21.	К 26. Сиырдың мүйіздері: негізгі түстің қарқындылығы	Мүйіздің ортаңғы бөлігінде көзбен қарау арқылы анықталады.
22.	К 29. Өндіруші бұқаның мойны: қырынан	Көзбен қарап анықталады. 1 2 тура жоғарғы жағы қиылған 3 4 төменгі жағы қиылған «тұмсығымен»
23.	К 30. Сиырдың мойны: қырынан	Көзбен қарап анықталады. 1 2 тура жоғарғы жағы қиылған 3 төменгі жағы қиылған
24.	К 33. Өндіруші бұқа: бойының ұзындығы	Өлшегіш таяқпен құйымшақтың ең жоғарғы нүктесімен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		төмен		138-ден кем		130 –дан кем			3
		орташа		138-150		130-142			5
		жоғары		150 –ден жоғары		142 –ден жоғары			7
25.	К 34. Сиыр: бойының ұзындығы	Өлшем 33 әдістемесі бойынша жүргізіледі Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		төмен		130-дан кем		123 –тен кем			3
		орташа		130-142		123-135			5
		жоғары		142 –ден жоғары		135 -тен жоғары			7
26.	К 35. Өндіруші бұқаның кеудесі: ені	Жауырынның артқы бұрышына қатысты тігінен ең кең жерінде өлшегіш таяқпен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см
				ЕС		С
		тар		42-ден кем		47 –ден кем			3
		орташа		42-51		47-56			5
		кең		51-ден артық		56 –дан артық			7
27.	К 36. Сиырдың кеудесі: ені	Өлшем 35 әдістемесімен жүргізіледі Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см
				ЕС		С
		тар		38 –ден кем		43-тен кем			3
		орташа		38-47		43-52			5
		кең		47-ден артық		52 –тен артық			7
28.	К 37-38. Кеуде: кеуде сүйегінің ені	Кеуде сүйегінің жоғарғы шығыңқы жерлерінің ара қашықтығы көлденеңнен өлшегіш циркульмен өлшенеді Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		тар		32-ден кем		26 –дан кем			3
		орташа		32-41		26-35			5
		кең		41 -ден жоғары		35 -тен артық			7
29.	К 39. Өндіруші бұқаның кеудесі: тереңдігі	Шоқтықтан жауырынның артқы бұрышына қатысты кеуде сүйегіне дейінгі ара қашықтық тігінен өлшегіш таяқпен өлшенеді. Төс асты жақсы дамыған жануарларда (әсіресе –етті малдың тұқымдары) оны өлшегіш таяқтың астында қыртыстар түзбейтіндей етіп басқа жаққа тарту керек Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		таяз		67-ден кем		70 –тен кем			3
		орташа		67-76		70-79			5
		терең		76-дан артық		79-дан жоғары			7
30.	К 40. Сиырдың кеудесі: тереңдігі	Өлшем 39 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		таяз		62 –ден кем		65-ден кем			3
		орташа		62-71		65-74			5
		терең		71 -ден артық		74-тен артық			7
31.	К 41. Өндіруші бұқаның кеудесі: орағанда	Жауырынның артқы бұрышына қатысты тігінен өлшегіш лентамен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		кіші		195-тен кем		менее 200			3
		орташа		195-210		200-215			5
		үлкен		210-ден артық		215-дан артық			7
32.	К 42. сиырдың кеудесі: орағанда	Өлшем 41 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		кіші		180 –нен кем		185 –тен кем			3
		орташа		180-195		185-200			5
		үлкен		195-тен артық		200 -ден артық			7
33.	К 43. Өндіруші бұқаның төс асты: дамуы	Үлгілі тұқымдарға сәйкес алдыңғы аяқ сызығының артындағы төстіктің даму деңгейін көзбен қарап анықтайды.
34.	К 44. Сиырдың арқасы: ені	Үлгілі тұқымдарға сәйкес көзбен қарап анықталады.
35.	К 45. Өндіруші бұқаның құйымшағы: ұзындығы	Жамбастың кемік басының алдыңғы шеткі төмпешігінен құйымшақ басының артқы төмпешігіне дейінгі аралық өлшегіш циркульмен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		қысқа		51-ден кем		55 –ден кем			3
		орташа		51-57		55-61			5
		ұзын		57-ден артық		61-ден артық			7
36.	К 46. Сиырдың құйымшағы: ұзындығы	Өлшеу 45 әдістемесі бойынша жүргізіледі Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		қысқа		46 –дан кем		50 –ден кем			3
		орташа		46-52		50-56			5
		ұзын		52 -ден артық		56 -ден артық			7
37.	К 47. Өндіруші бұқаның арты: мықынының ені	Мықынның сыртқы бұрыштарының ара қашықтығы өлшегіш циркульмен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		тар		47 –ден кем		53 –тен кем			3
		орташа		47-53		53-59			5
		кең		53-тен артық		59 -дан артық			7
38.	К 48. Сиырдың арты: мықынның ені	Өлшеу 47 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		тар		44-тен кем		50-тен кем			3
		орташа		44-50		50-56			5
		кең		50-тен артық		56-тен артық			7
39.	К 49. Өндіруші бұқаның арты: жамбастың буындалған жерінің ені	Сан сүйегінің шеткі шығыңқы жерлерінің ара қашықтығы өлшегіш циркульмен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		тар		44-тен кем		50-ден кем			3
		орташа		44-50		50-56			5
		кең		50-ден артық		56 –дан артық			7
40.	К 50. Сиырдың арты: жамбастың буындалған жерінің ені	Өлшеу 49 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		тар		41-ден кем		47-ден кем			3
		орташа		41-47		47-53			5
		кең		47-ден артық		53 -тен артық			7
41.	К 51. Өндіруші бұқаның арты: жартылай орағанда	Сол жақ тізе буынының бүйіріндегі шығыңқы жерінен оң жақ тізесінің сәйкес нүктесіне дейін құйрықтың астын бойлай өлшегіш лентамен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		кіші		103-ден кем		109-дан кем			3
		орта		103-119		109-125			5
		үлкен		119 -дан артық		125 -тен артық			7
42.	К 52. Сиыдың арты: жартылай орағанда	Өлшеу 51 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		кіші		96-дан кем		101-ден кем			3
		орташа		96-110		101-116			5
		үлкен		110-нан артық		116 -дан артық			7
43.	К 53. Еркек таналар мен қашарлар:толымдылығы	15 айлық еркек таналар мен қашарларда құйымшақ пен жаяның терең науаларға бөлінген (яғни қос бұлшық ет) аймақтарында көзбен қарап анықтайды. Жая мен құйымшақ қатты қалыңдаған және бұлшық етпен толған.
44.	К 54. Сиырдың жамбасы: орналасуы	Жамбастың кемік басына қатысты құйымшақ басының орналасу биіктігімен анықталады. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
		көтеріңкі		құйымшақ басы мықыннан 4 см-ден жоғары					3
		тура		шонданай сүйегі мен мықынның биіктікте орналасу айырмашылығы 4 см -ден аспайды					5
		салбыраған		шонданай басы мықыннан 4 см-ден артық төмен орналасқан.					7
45.	К 55. Өндіруші бұқаның жамбасы: ені	Шонданай бастарының сыртқы шығыңқы жерлерінің ара қашықтығы өлшегіш циркульмен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		тар		36-дан кем		38-ден кем			3
		орташа		36-42		38-44			5
		кең		42-ден артық		44-тен артық			7
46.	К 56. Сиыр жамбасы: ені	Өлшеу 55 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		тар		32 –ден кем		34 –тен кем			3
		орташа		32-38		34-40			5
		кең		38 –ден артық		40 –тан артық			7
47.	К 57. Өндіруші бұқаның дене тұрқы: ұзындығы	Иық сүйегінің алдыңғы шеттегі шығыңқы нүктесінен шонданай басының артқы ішкі шеткі шығыңқы жеріне дейінгі ара қашықтық өлшегіш таяқпен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		қысқа		161-ден кем		152-ден кем			3
		орташа		161-173		152-164			5
		ұзын		173 -тен артық		164 –тен артық			7
48.	К 58. Сиырдың дене тұрқы: ұзындығы	Өлшеу 57 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		қысқа		153- тен кем		144 -тен кем			3
		орташа		153-165		144-156			5
		ұзын		165 –тен артық		156 –дан артық			7
49.	К 59. Өндіруші бұқаның дене тұрқы: тереңдігі	Соңғы қабырға ауданындағы дене тұрқының ортаңғы бөлігінің тереңдігі өлшегіш таяқпен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		таяз		77 –ден кем		80- нен кем			3
		орташа		77-86		80-89			5
		терең		86 –дан артық		89 -дан артық			7
50.	К 60. Сиырдың дене тұрқы: тереңдігі	Өлшеу 59 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		таяз		73-тен кем		76-дан кем			3
		орташа		73-82		76-85			5
		терең		82 -ден артық		85 -тен артық			7
51.	К 61. Сиырдың тұяғы: бұрышы	Артқы аяқтың біреуінің тұяқтың алдыңғы қабырғасымен еден жазықтығына қатысты түзген бұрышы бұрыш өлшегішпен өлшенеді. Тұяқтың қойылуында өзгешеліктер болса, екі тұяқ та өлшеніп, бағалауға орташа бұрыш қабылданды. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, градус:
		үшкір		40 –тан кем					3
		қалыпты		40-50					5
		доғал		50 -ден артық					7
52.	К 64. Өндіруші бұқаның терісі: қалыңдығы	Терінің қалыңдығын соңғы қабырғаның ортасынан штангенциркульмен анықтайды. Теріні тартқан кезде қатпар түзіледі, сондықтан штангенциркульдің көрсеткіштерін екіге бөлу қажет. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, мм:
				ЕС		С
		жіңішке		5 –ден кем		7-ден кем			3
		орташа		5-7		7-9			5
		қалың		7 –ден артық		9 -дан артық			7
53.	К 65. Сиырдың терісі: қалыңдығы	Өлшем 64 әдістемесі бойынша жүргізіледі. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, мм:
				ЕС		С
		жіңішке		4 –тен кем		6 –дан кем			3
		орташа		4-6		6-8			5
		қалың		6 –дан артық		8 –ден артық			7
54.	К 66-70. Сиырдың желіні	Желін белгілерінің көріну дәрежесін алғашқы сүттенудің 2-3 айлығында бағалайды. Өлшеуді таңғы (үш рет саууда) немесе кез-келген(екі рет саууда) сауынның алдында 1 сағат бұрын бөлік құны 1 мм сызғышпен жүргізеді.
55.	К 66. Сиырдың желіні: артқы бөліктерінің орналасу биіктігі	Сарпайдың төменгі шеті мен желіннің секреторлық бөлігінің ( безді ұлпа) ара-қашықтығымен бағалайды Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
		төмен		30- ден кем					3
		орташа		30-21					5
		жоғары		21 –ден артық					7
56.	К 67 Сиырдың желіні: сүт айнасының ені	Өлшеуді суретке сәйкес жүргізеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
		тар		10 -нан кем					3
		орташа		10-19					5
		кең		19 -дан артық					7
57.	К 68. Сиырдың желіні: алдыңғы бөліктерінің ұзындығы	Желіннің құрсақпен қосылған нүктесінен желіннің бүйір жыртығына дейінгі ара қашықтықпен бағаланады. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
		қысқа		19-дан кем					3
		орташа		19-25					5
		ұзын		25-тен артық					7
58.	К 69. Сиырдың желіні: алдыңғы емшектерінің орналасуы	Алдыңғы емшектерінің ұштарының ара қашықтығымен бағаланады. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
		тар		15 –тен кем					3
		орташа		15-24					5
		кең		24 –тен артық					7
59.	К 70. Сиырдың желіні: алдыңғы емшектерінің ұзындығы	Ең ұзын емшектің негізінен сфинктеріне дейінгі ара қашықтық бойынша бағаланады. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
		қысқа		4 –тен кем					3
		орташа		4-8					5
		ұзын		8 –ден артық					7
60.	К 71. Сиырдың жіліншігі: орамы	үштен бір бөлігінің жоғарғы жағының төменгі шетінен жіліншік орамы өлшегіш лентамен өлшенеді. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, см:
				ЕС		С
		кіші		16-дан кем		18 –ден кем			3
		орташа		16-19		18-21			5
		үлкен		19 -дан артық		21 –ден артық			7
61.	К 72. Сиырдың сүттілігі	Етті-сүтті тұқымдарда ай сайынғы бақылау сауылымдары мен ағымдағы айдың сауын күндерінің көрсеткіш қосындысының сомасы бойынша алғашқы сүттенуден кейінгі 305 күннің ішінде сауылған сүт мөлшеріне байланысты бағалайды. Етті тұқымдарда қашарлар мен еркек таналарды 210 күндік жасында енесінен айырғанда тірі салмағы бойынша бағалайды. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, кг:
				(сүт)		(тірі салмағы)
		өте төмен		3500-ден кем		160-тан кем			1
		төмен		3500-4499		160-199			3
		орташа		4500-5499		200-239			5
		жоғары		5500-6500		240-280			7
		өте жоғары		6500 –ден жоғары		280 –нен жоғары			9
62.	К 73. Сүт беруі: интенсивтілігі	Сүттенудің екінші-үшінші айында тәулік ішінде сауылған сүттің мөлшерін сауу уақытына бөлу әдісімен анықтайды. Белгілерінің көріну дәрежесі келесі мәндерге сәйкес келеді, кг/мин:
		өте төмен		1,2 -ден кем					1
		төмен		1,2-1,49					3
		орташа		1,5-1,79					5
		жоғары		1,8-2,10					7
		өте жоғары		2,10-нан артық					9
63.	К 74. Сүт: құрамындағы май	Бірінші сүттену кезінде айына бір рет екі күндік сынамасымен анықталады. Белгілерінің көріну дәрежесі сүттену кезеңінің келесі мәндеріне сәйкес келеді, %:
		өте төмен		3,0 -тен кем					1
		төмен		3,0-3,59					3
		орташа		3,6-4,19					5
		жоғары		4,2-4,79					7
		өте жоғары		4,8 –ден жоғары					9
64.	К 75. Сүт: құрамындағы ақуыз	Бірінші сүттену кезінде айына бір рет екі күндік сынамасынан анықталады. Белгілерінің көріну дәрежесі сүттену кезеңінің келесі мәндеріне сәйкес келеді, %:
		өте төмен		2,8-ден кем					1
		төмен		2,8-3,19					3
		орташа		3,2-3,59					5
		жоғары		3,6-4,00					7
		өте жоғары		4,0 –тен жоғары					9

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 3-қосымша

Қойдың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгі	Бағалау жасы,	Көрініс беру дәрежесі	индекс
1.	1.Жануар: жүн жабындысының типі жөніндегі классификация (*)(+)	12-18 ай	биязы жүнді жартылай биязы жүнді қылшық жүнді	1 2 3
2.	2.Жануар: елтірілік типжөніндегі сәйкестік (Қ) (*) (+)	1-ден 3 тәулік	сәйкес келмейді сәйкес келеді	1 9
3.	3.Жануар: тондық типіжөніндегі сәйкестік (Қ)(+)	8-9 ай	сәйкес келмейді сәйкес келеді	1 9
4.	4.Құйрығы: ұзындығы (*) (+)	12-18 ай	қысқа ұзын	1 2
5.	5.Құйрығы: май жинауы (*)	12-18 ай	жоқ бар	1 9
6.	6.Құйрықтың май жинауы: пішіні (+)	12-18 ай	бір жастықты екі жастықты	1 2
7.	7.Майқұйрық: бар-жоғы (Қ) (*) (+)	12-18 ай	жоқ бар	1 9
8.	8.Майқұйрық: көлемі (Қ) (*) (+)	12-18 ай	кіші орта үлкен	3 5 7
9.	9.Майқұйрық: орналасуы (Қ) (*) (+)	12-18 ай	жоғары төмен	1 2
10.	10.Жабағы жүн: негізгі түс (*)	30-дан жоғары ай	ақ? бурыл? сарғыш? көк4 қара5 басқа түс	1 2 3 4 5 6
11.	10а. Жамылға жүннің түсі: негізгі түс	1-ден 3 тәулік	қара көк сұр ақ қоңыр қызғылт басқа түс	1 2 3 4 5 6 7
12.	11.Жабағы жүн: қосымша түс (*) (+)	30-дан жоғары ай	бар жоқ	1 9
13.	12.Жабынды жүн: негізгі түс (*) (+)	30-дан жоғары ай	ақ1 құба6 жирен7 боз8 қара9 басқа түс	1 2 3 4 5 6
14.	13.Жабынды жүн қосымша түс (*) (+)	30-дан жоғары ай	бар жоқ	1 9
15.	14.Жабынды жүн қосымша түстің орналасуы (*) (+)	30-дан жоғары ай	құлағында тұмсығында аяғында құлағы мен тұмсығында құлағы мен аяғында тұмсығын мен аяғында құлағында, тұмсығында және аяғында	1 2 3 4 5 6 7
16.	15.Басы: жабағы жүннің өсуі (*)	12-18 ай	жоқ көз деңгейінде немесе жоғары көз деңгейінен төмен	1 2 3
17.	16.Алдыңғы аяқтар: жабағы жүннің өсуі (*)	12-18 ай	жоқ пақайдан жоғары пақайдан төмен	1 2 3
18.	17.Артқы аяқтар: жабағы жүннің өсуі (*)	12-18 ай	жоқ тірсек буынынан жоғары тірсек буынынан төмен	1 2 3
19.	18.Арқасы: жабағы жүннің өсуі (*) (+)	12-18 ай	әлсіз күшті	1 2
20.	19.Бүйірі: жабағы жүннің өсуі (*) (+)	12-18 ай	жоқ әлсіз күшті	1 2 3
21.	20.Ұрықтық қошқар: үлкендігі (*) (+)	30-дан жоғары ай	кіші орта үлкен	3 5 7
22.	21.Аналық: үлкендігі (*) (+)	30-дан жоғары ай	кіші орта үлкен	3 5 7
23.	22.Тері: қатпарлығы (Б) (*) (+)	12 ай	жоқ төмен орта жоғары	1 3 5 7
24.	23.Басы: қапталынан (*) (+)	12-18 ай	иілген түзу дөңес	1 2 3
25.	24.Құлағы: орналасуы (*) (+)	12-18 ай	тік жартылай тік жартылай салбыраңқы салбыраңқы	1 2 3 4
26.	25.Еркек тоқты: мүйізі (*)	12-18 ай	жоқ бар	1 9
27.	26.Тұсақ: мүйізі (*)	12-18 ай	жоқ бар	1 9
28.	27.Денесі: дене тұрқы (*) (+)	12-18 ай	жалпақ жұмыр тікбұрышты бөшкетәрізді	1 2 3 4
29.	28.Аяғы: аяқ ұзындығының индексі (+)	12-18 ай	қысқа орта ұзын	3 5 7
30.	29.Арқасы: ені (*) (+)	12-18 ай	тар орташа жалпақ	3 5 7
31.	30.Аналық: төлдегіштігі (+)	30-дан жоғары ай	төмен орташа жоғары	3 5 7
32.	31.Аналық: сүттілігі (+)	30-дан жоғары ай	төмен орташа жоғары	3 5 7
33.	32.Жабағы жүн: құрылысы (*)	12-18 ай	штапельді штапельді-тулымшақты тулымшақты	3 5 7
34.	33.Жүн: тығыздығы(*)	12-18 ай	сирек10 орта11 тығыз12	3 5 7
35.	34.Жүн: жіңішкелігі(*) (+)	12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
36.	35.Қылшық: жіңішкелігі (*) (+)	12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
37.	36.Жүн: ұзындығы(*) (+)	12-18 ай	қысқа орта ұзын	3 5 7
38.	37.Қылшық: ұзындығы(*) (+)	12-18 ай	қысқа орта ұзын	3 5 7
39.	38.Иректілік: үлкендігі (*) (+)	12-18 ай	майда Ірі	1 2
40.	39.Иректілік: түрі(*) (+)	12-18 ай	әлсізтолқынды толқынды бірқалыпты қысылған биік тұзақты	1 2 3 4 5 6
41.	40.Жүн: жалтырлығының барлығы (*)	12-18 ай	жоқ бар	1 9
42.	41.Жүн: жалтырлығының түрі	12-18 ай	жібек тәрізді13 жартылай люстралы14 люстралы15	1 2 3
43.	42.Жүн: үзілу мықтылығы (+)	12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
44.	43.Жабағы жүн: жінішкелігі жөніндегі біркелкілік (+)	12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
	44.Шайыр: мөлшері (+)	12-18 ай	аз орта көп	3 5 7
45.	45.Шайыр: түсі(*)(Т) (ЖБ)	12-18 ай	ақ ашық-сұр сұрғылт басқа түс	1 2 3 4
46.	46.Жүн: қылшық пен түбіттің ара-қатынасы (Қ)	12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7

«(*)» - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс; «(+)» - суреттермен сүймеленеді;
Ескертпе: 4,5,7,15-19,23-29,32-44 және 46 белгілері тондық бағыттағы қой тұқымдары үшін 8-9 айлық мерзімінде бағаланады.
1 Прекос және қазақтың биязы жүнді тұқымдарына тән;
2 Еділбай және қазақтың құйрықты жартылай қылшық жүнді тұқымдарына тән (ақтөбелік тұрпат);
3 Мазех және Еділбай тұқымдарына тән; 4 Романов тұқымдарына тән;
5 Карачаев және қара түсті қаракөл тұқымдарына тән;
6 Дағыстан тұқымдарына тән; 7 Тәжік тұқымдарына тән;
8 Сокол тұқымдарына тән;
9 Горьков тұқымдарына тән.
10 Дағыстан таулы биязы, Финдік ландрас жартылай биязы, Монғолдық қылшық жүнді тұқымдарына тән;
11 Советтік биязы, Куйбышевтік жартылай биязы, Лезгиндік қылшық жүнді тұқымдарына тән;
12 Кавказдық биязды, Солтүстіккавказдық жартылай биязы етті жүнді, Кучугуров қылшық жүнді тұқымдарына тән;
13 Ставропол тұқымдарына тән;
14 Советтік еттіжүнді тұқымдарына тән;
15 Линкольн тұқымдарына тән.

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 4-қосымша

Қой белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№

Белгі

Көрініс беру дәрежесі

Сандық көрсеткіш-тер

Сандық көрсеткіш-тер

Индекс

1.

К1. Жануар: жүн жамылғысы-ның түрі жөніндегі классифика-ция

Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының жүн жамылғысының түріне қарай бағаланады:

биязы жүнді

талшықтың орташа диаметрі 25,0 мкм және одан да төмен болатын біртекті жүн, жабағы жүннің штабельді құрылысы, терісінің молдығы

1

жартылай биязы жүнді

талшықтың орташа диаметрі 25,1-40,0 мкм болатын біртекті жүн, жабағы жүннің штабельді құрылысы, терісінің молдығы

2

қылшық жүнді

бірқалыпты емес жүн: жабағы жүннің түбіттің, қылшықтың, өтпелі талшықтың құрылысы

3

2.

К 2. Жануар: елтірілік типтің сәйкестігі

Сәйкес емес Сәйкес1 1 Сирек және жоғадып бара жатқан түсті және реңді малдарды бағалауда 50 аналық және 3 аталық қошқар, 10 ұрғашы және еркек қозы алынады.

3.

К 3. Жануар: тондық типтің сәйкестігі

Сызғыш арқылы анықтайды. Түбіт қылшықтан 1,5 см және одан да ұзын

4.

К 4. Құйрық: ұзындығы (жүнсіз)

Қысқа құйрық

тірсек буынынан жоғары немесе сол деңгейде

1

Ұзын құйрық

тірсек буынынан төмен

2

5.

К 6. Құйрықтың майлылығы: пішін

Бір жастық тәрізді Екі жастық тәрізді

6.

К 7. Майқұйрықтың түрі

Майқұйрық - құйымшақ пен сауырдың айналасындағы құйрық май; құйрығы қысқа, майсыз, құйрық майда жасырынған.

7.

К 8. Майқұйрықтың түрі

Кішкене Орта Үлкен

8.

К 9. Майқұйрықтың орналасуы:

Жоғары Төмен

9.

К 11. Жабағы жүн: қосымша түсі

Талшықта басқа түстің бар-жоқғына қарап бағаланады. Аз түс қосымша түс болып есептеледі.

10.

К 11а. Жүн жамылғысының түсі

Жүн жамылғысындағы пигментация мөлшеріне байланысты бағаланады, бастын және аяқтарынын әртүрлі бөлшектеріндегі талшықтын негізгі түсі. Қара – қара түс, талшықтын ұзына бойына пигменттің тығыз біркелкі бөлінуі; Көк – ақ және қара талшықтардын аралас орналасуынан пайда болды; Сұр – талшықтын ұзына бойына пигменттің әртүрлі бөлінуі, түбі барынша қара, ал ушторы барынша ақшыл; Қоңыр – қоңыр түс талшықтын ұзына бойына пигменттің біркелкі сирек бөлінуі; Ақ – талшықтын ұзын бойында пигменттін болмауы; Қызғылт – ақ және қоңыр талшықтардың аралас орналасуынан пайда болады; Сарғылт – сарғылт түс, талшықтың ұзына бойына пигменттін әртүрлі сирек бөлінуі; Күлгін – күлгін түс, талшықтың ұзына бойында пигменттін әртүрлі бөлінуі, түбі орта пигменттелген, ал ушторы күлгін. Басқа – басқа түстер.

11.

К 12. Жабынды жүн: негізгі түс

Басы мен аяғындағы қырқылмайтын қысқа жүннің түсіне қарап анықталады.

12.

К 13. Жабынды жүн: қосымша түс

Талшықта басқа түстің бар-жоғына қарап бағаланады. Аз түс қосымша түс болып есептеледі.

13.

К 14. Жабынды жүн: қосымша түстің орналасуы

Бас пен аяқ жүннің түсінің қанықтығына қарап айырады.

14.

К 18. Арқасы: жабағы жүннің өскіндігі

әлсіз

арқасындағы жүн бүйіріне қарағанда сирек және қысқа

1

күшті

арқасындағы жүн бүіріндегі жүнмен ұқсас

2

15.

К 19. Бүйірі: жабағы жүннің өскіндігі

жоқ

тек қана қысқы шашпен жабылған

1

әлсіз

бауырындағы жүн бүйіріндегі жүннен сирек және қысқа

2

күшті

бауырындағы жүн бүйіріндегі жүнге ұқсас

3

16.

К 20. Ұрықтық қошқар: ауқымдығы

Қашырымның алдында қошқардың салмағын 1 кг дәлме-дәлдікке дейін өлшеу арқылы анықталады Белгілердің анықталу дәрежесі келесі орта мағналарға сәйкес келеді, кг:

Б

ЖБ

Қ

кіші

81-дан төмен

81-дан төмен

81-дан төмен

3

орта

81-90

81-90

81-90

5

үлкен

90-нан жоғары

95-тен жоғары

90-тен жоғары

7

17.

К 21. Аналық: ауқымдығы

Қашырымның алдында аналықтың салмағын 1 кг дәлме-дәлдікке дейін өлшеу арқылы анықталады Белгілердің анықталу дәрежесі келесі орта мағналарға сәйкес келеді, кг:

Б

ЖБ

Қ

кіші

51-дан төмен

51-ден төмен

45-тен төмен

3

орта

51-55

51-55

51-55

5

үлкен

55-дан жоғары

55-тен жоғары

55-ден жоғары

7

18.

К 22. Тері: қатпарлылығы

Жоқ Төмен Орта Жоғары

19.

К 23. Бас: қапталынан

Иілген Тік Дөңес

20.

К 24. Құлағы: орналасуы

Тік Жартылай тік Жартылай салбыраңқы Салбыраңқы

21.

К 27. Денесі: пішіні

Жалпақ Жұмыр Тікбұрышты Бөшкетәрізді

22.

К 28. Аяғы: аяқ ұзындығының индексі

Өлшейтін таяқпен дене биіктігін шоқтық тұсынан және төсінің тереңдігі арқылы төмендегі формула бойынша анықтайды: б-в а = ------- х 100, бұл жерде в а – аяқ ұзындығының индексі б – шоқтығының биіктігі, см; в – кеуде тереңдігі, см; Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, %

қысқа

50-ден төмен

3

орта

50-54

5

ұзын

54-тен жоғары

7

23.

К 29. Арқасы: жалпақтығы

Жіңішке Орташа Жіңішке

24.

К 30. Аналық: төлдегіштігі

Бір аналыққа есептегенде тірі және өлі туған қозылардың санымен анықталады. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, бас:

төмен

1,1-ден төмен

3

орташа

1,1-1,5

5

жоғары

1,5-тен жоғары

7

25.

К 31. Аналық: сүттілігі

Бір сауылу мерзіміндегі сауымды бақылау әдісімен анықталады. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, бас:

төмен

80-нен төмен

3

орташа

80-100

5

жоғары

100-ден жоғары

7

26.

К 32. Жабағы жүн: құрылысы

қабатты

жабағы жүн жабық, өзара тығыз орналасқан штапельдерден тұрады

1

штапельді-бұрым

ұзын, ұшы сүйір иректі штапель-бұрымдардан тұрады

2

бұрымды

ашық жабағы жүн, бұрымдардан тұрады

3

27.

К 34. Жүн: жіңішкелігі (қылшықты жүнді қойлар мен түбіт үшін)

Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының микроскоптың көмегімен жүнінің үлгісіне қарай бағаланады. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, мкм.:

Б

ЖБ

Қ(түбіт)

аз

25,0-ден жоғары

34,0-ден жоғары

34,0-тен жоғары

3

орташа

20,6-25,0

27,0-55,0

21,0-34,0

5

көп

20,6-дан төмен

27,0-ден төмен

21,0-ден төмен

7

28.

К 35: Қылшық: жіңішкелігі

34 п. көрсетілгендей анықталады. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, мкм.:

төмен

70,0-тен жоғары

3

орташа

46,0-70,0

5

жоғары

46,0-дан төмен

7

29.

К 36. Жүн: ұзындығы (қылшықты жүнді қойлар мен түбіт үшін)

Жүннің қылшық пен түбіттің ұзындығын қойдың жауырын тұсындағы, бүйіріндегі штапельдің қалыпты биіктігін 0,5 см дәлдікпен өлшеу арқылы анықтайды. Қойдың нақты жасындағы жүнінің ұзындығын оның 12-айлық жасындағы (Х) ұзындығына мына формула бойынша қайта есептейді: а Х = ------- х 365, б бұл жерде а – жүннің нақты ұзындығы, мм; б – жануардың жас шамасы, күн. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, см.:

Б

ЖБ

Қ(түбіт)

аз

9,0-ден төмен

11,5-тен төмен

5-тен төмен

3

орташа

9,0-10,5

11,5-14,5

5-7

5

үлкен

10,0-нан жоғары

14,5- жоғары

7- жоғары

7

30.

К 37. Қылшық: ұзындығы

36 п. көрсетілгендей анықталады. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, см.:

қысқа

10,5-төмен

3

орта

10,5-14,0

5

ұзын

14,0- жоғары

7

31.

К 38. Иректілік: үлкендігі

Жүннің 1 см ұзындығындағы ирек санымен анықталады. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, см.:

майда

4 және одан көп

1

ірі

4-тен аз

2

32.

К 39. Иректілік: түрі

Кіші толқынды - иректің биіктігі білінбейді Толқынды - иректің биіктігі негізінің енінің жартысынан аз Бір қалыпты - иректің биіктігі негізінің енінің жартысына тең, түрі жарты шеңберге келеді. Қысылған - иректің биіктігі негізінің енінің жартысынан көп, бірақ енінен аз Биік - иректің биіктігі негізінің енінің жартысына тең немесе үлкен Тұзақ тәрізді - иректілік өте биік, негізі қысыңқы, түрі шеңберге келіңкірейді

33.

К 42. Жүн: үзілу салмағы

Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының жүн жамылғысының түріне қарай динамометрдің көмегі арқылы анықталады. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі орташа мағналарға ие, сН/текс.:

Б

ЖБ

Қ(түбіт)

төмен

7,0- төмен

8,0- төмен

9,0-төмен

3

орташа

7,0-8,0

8,0-9,0

9,0-10,0

5

жоғары

8,0- жоғары

9,0- жоғары

10,0- жоғары

7

34.

К 43 Жабағы жүн: жіңішкелігі бойынша бірқалыптылығы

Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының бүйірі мен санынан алынған талшық жүннің жіңішкелігінің айырмасы бойынша анықталады. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі орташа мағналарға ие, мкм:

төмен

4-тен жоғары

3

орташа

2-4

5

жоғары

2-ден аз

7

35.

К 44. Шайыр: мөлшері

Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының бүйірінен қырқымға 10-15 күн қалғанда алынған 20-25 г. жүннің үлгісімен анықталады. Көлемі 120-160 мм. сүзгі қағазды кондициялық аппаратта 100-105?С температурада тұрақты құрғақ күйіне жеткенше кептіреді. Жүннің әр үлгісінен 5,0-г-нан екі параллель сынама алынады да сүзгі қағазға оралады. Сынаманы кондициялық аппаратта 105-110?С температурада тұрақты құрғақ күйіне жеткенше кептіреді. Сокслет аппаратының колбасына күкірт эфирін құяды, сосын сынамалар тұрған экстракторға жалғайды да соңғысын мұздатқышқа қояды. Сокслет аппаратын қайнаған су буына немесе жабық электр плиткасына қояды. Экстрактідегі эфир толық түссізденгеннен кейін ғана экстрагирование аяқталған болып есептеледі. Экстрагирование аяқталғаннан кейін сынаманы эфирдің қалдықтарынан тазарту үшін 2-3 сағатқа ауа тартатын шкафқа қояды да, кейін кондициялық аппаратқа салып тұрақты құрғақ күйіне жеткенше кептіреді. Осыдан кейін Сокслет аппаратында эфирдің орнына тазартылған суды пайдалану арқылы майсыздандырылған, кептірілген және өлшенген үлгілерден шайырдың мөлшерін анықтайды. Жүннің сынамасын судың түссізденгенінше экстрагирование жасайды. Сосын тұрақты құрғақ күйіне жеткенше кептіреді. Барлық өлшеулерді 0,01 г. дәлдікпен техникалық таразыда жүргізеді. Сынамадағы май мен тердің салмағын құрғақ жүннің экстрагированиге дейінгі және одан кейінгі айырмасы бойынша анықтайды. Тазартылмаған жүндегі май мен тердің пайыздық құрамын мына формула бойынша есептейді: А Х = ----------- х 100, бұл жерде В Х - майдың (тердің) пайызы, %; А - майдың (тердің) салмағы, г; В - алынған жүннің тұрақты құрғақ салмағы, г; Егер май мен тердің салмағының айырмаса параллель сынамалар арасында биязы жүнді қойлар үшін 3%-дан, басқа бағыттағы қойлар үшін 2%-дан асса, онда үшінші сынаманы зерттеуге алады. Орта мағынасын өте жақын екі сынаманың көрсеткіші арқылы есептеп шығарады. Шайырдың мөлшерін май мен тердің пайызын қосу арқылы анықтайды. Белгілердің анықталу дәрежесі келесі орташа мағналарға ие, % :

Б

ЖБ

Қ(түбіт)

аз

20,0- төмен

15,0- төмен

10,0-төмен

3

орташа

20,0-30,0

15,0-25,0

10,0-15,0

5

көп

30,0- жоғары

25,0- жоғары

15,0- жоғары

7

36.

К 46. Жүн: қылшық пен түбіттің ара-қатынасы

Сынамадағы жүннің құрамындағы қылшық пен түбітті есептеу зертханада анықталады. Ол үшін қойдың оң бүйіріндегі жауырын тұсынан салмағы 5,0-10,0 г, жүн қырқылып алынып, осыдан 1,5-2,0 г. сынама алынады, кейін жуылады. Жуылған сынамадан әрқайсысы 25-30 мг. екі параллель өлшем алынады да, қылшығы мен түбіті бөлек фракцияларға айырылады. Осыдан кейін таза қағаздың үстіне салынып әр фракциядағы талшықтар саны есептеледі. Белгілердің анықталу дәрежесі қылшық пен түбіттің келесі орташа мағналарына ие:

тар

4-тен төмен

3

орташа

4-10

5

кең

10,0- төмен

7

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 5-қосымша

Ешкілердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1	1.Жануар: өнімділігінің бағыты (*) (+)	Көзбен бағалау (бұдан әрі –КБ), 30 айдан жоғары	түбітті жүнді қылшық жүнді сүтті аралас	1 2 3 4 5
2	2.Жүн жамылғысы: негізгі бояуы (*) (+)	КБ 12-18 ай	ақ1 боз2 қоңыр3 сары4 қара5	1 2 3 4 5
3	3.Жүн жамылғысы: қосымша бояуының бар-жоғы (+) сүтті тұқымдарды бағалауда ескеріледі (бұдан әрі -С) және аралас тұқымдарды бағалауда ескеріледі (бұдан әрі -А)	КБ 30 айдан жоғары	жоқ бар	1 9
4	4.Түбіт: түсі (*) (+) түбітті тұқымдарды бағалауда ескеріледі (бұдан әрі -Т) және қылшық жүнді тұқымдарды бағалауда ескеріледі (бұдан әрі - ҚЖ)	КБ 12-18 ай	ақ ашық боз қоңыр боз қоңыр	1 2 3 4
5	5.Жабынды жүн: негізгі бояуы (*) (+)	КБ, 30 айдан жоғары	ққ боз қоңыр сары қара	1 2 3 4 5
6	6.Жабынды жүн: қосымша бояуының бар-жоғы (*) (+) (С) (А)	КБ, 30 айдан жоғары	жоқ бар	1 9
7	7.Басы: жүннің өскінділігі (түбіттің) (Т) және жүнді тұқымдарды бағалауда ескеріледі (бұдан әрі - Ж) (*)	КБ, 12-18 ай	әлсіз күшті	1 2
8	8.Алдыңғы сирақтары: жүннің өскінділігі (түбіттің) (Т) (Ж)	КБ, 12-18 ай	жоқ жіліншіктен жоғары жіліншіктен төмен	1 2 3
9	9.Артқы сирақтары: жүннің өскінділігі (түбіттің) (Т) (Ж)	КБ, 12-18 ай	жоқ жіліншіктен жоғары жіліншіктен төмен	1 2 3
10	10.Арқасы: жүннің өскінділігі (түбіттің) (*)(+)(Т)(Ж)	КБ, 12-18 ай	әлсіз күшті	1 2
11	11.Теке: тірі салмағы(*)(+)	Өлшем әдістеме (бұдан әрі –Ө), 30 айдан жоғары	төмен орта жоғары	3 5 7
12	12.Теке: шоқтығының биіктігі (*)(+)	Ө, 30 айдан жоғары	кіші орта үлкен	3 5 7
13 (*) (+)	13.Аналық ешкі: тірі салмағы	Ө, 30 айдан жоғары	төмен орта жоғары	3 5 7
14	14.Аналық ешкі: шоқтығының биіктігі (*) (+)	Ө, 30 айдан жоғары	кіші орта үлкен	3 5 7
15	15.Басы: қапталынан(+)	КБ, 12-18 ай	дөңес тік иілген	1 2 3
16	16.Құлағы: орналасуы(+)	КБ 12-18 ай	тік жартылай тік салпаң	1 2 3
17	17.Мүйізі: бар-жоғы	КБ, 30 айдан жоғары	жоқ бар	1 9
18	18.Мүйізі: пішіні (+)	КБ, 30 айдан жоғары	приска типтес безоар типтес маркур типтес	1 2 3
19	19.Сақал: бар-жоғы	КБ, 12-18 ай	жоқ бар	1 9
20	20.Аяқтары: ұзын сирақтылық индексі (+)	ЕӘ, 12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
21	21.Аналық ешкі: төлдегіштік (+)	КБ, 24 айдан жоғары	төмен орта жоғары	3 5 7
22	22.Аналық ешкі: сүттілігі (*)(+) (С) (А)	КБ, 24 айдан жоғары	төмен орта жоғары	3 5 7
23	23.Желін: мөлшері (*)(+)(С)	КБ, 24 айдан жоғары	үлкен емес орта үлкен	1 2 3
24	24.Жабағы жүн: құрылысы (*)(+)(Ж)	ЕӘ, 12-18 ай	қабатты-шашақты шашақты	1 2
25	25.Жүн (түбіт): тығыздығы (*)(+)(Т)(Ж)(ҚЖ)	ЕӘ, 12-18 ай	сирек орта тығыз	3 5 7
26	26.Иірімі: мөлшері (+) (Ж)	Ө, 12-18 ай	майда ірі	1 2
27	27.Иірімі: пішіні(+)(Т)(Ж)	Ө, 12-18 ай	тегіс созылған қалыпты қысыңқы биік иірілген	1 2 3 4 5 6
28	28.Жүн: жалтырлығы(*)(Ж)	ЕӘ, 12-18 ай	жоқ бар	1 9
29	29.Жүн: жалтырлығының түрі (*)(Ж)	ЕӘ, 12-18 ай	күнгірт жібектей жартылай ашық ашық	1 2 3 4
30	30.Жүн (түбіт): үзілу салмағы (+) (Т) (Ж)	Е, 12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
31	31.Жабағы жүн: жіңішкелігі бойынша бірқалыптылығы (+)(Ж)	Ө, 12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
32	32.Шайыр: түсі (*) (Ж)	КБ, 12-18 ай	ақ ақшыл-қоңыр қоңырлау	1 2 3
33	33.Жүн: қылшық пен түбіттің қатынас шамасы(+)(Т)(ҚЖ)	Е, 12-18 ай	төмен орта жоғары	3 5 7

Ескертпе:
Советтік жүнді, Заанендік, Орыстың ақ ешкі тұқымдарына тән;
Түбітті таулыалтайлық, Придондық ешкі тұқымдарына тән;
Тоггенбургтық, Чехтық ешкі тұқымдарына тән;
Мегрельдік ешкі тұқымдарына тән;
Орынборлық ешкі тұқымдарына тән.

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 6-қосымша

Ешкі белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№

Белгі

Көрініс беру дәрежесі

Сандық көрсеткіш-тер

Сандық көрсеткіш-тер

Индекс

1.

К 1. Жануар: өнімділігінің бағыты

түбітті

жүн жамылғысы әртүрлі, талшығының диаметрі 30 мкм түбіттен, қылшығының диаметрі 52-75 мкм

1

жүнді

бірқалыпты және әртүрлі жүн бұрым құрамды. Жабағыда қысқа, қылшықты жүн және түбіт кездеседі

2

қылшық жүнді

түбіттен, ауыспалы талшықтан және қылшықтан тұратын әртүрлі жүн

3

сүтті

жүн жамылғысы көбінесе түбітсіз, жіңішке қылшықтардан тұрады. Денесі ірі, желіні жақсы жетілген, төлдегіш, жетілгіштігімен және жоғары сүттілігімен ерекшеленеді.

4

аралас

жүн жамылғысы ұзын, қысқа қылшықтар мен қысқа түбіттен тұрады. Сүт өнімділігі ораша малдар.

5

Барлық бағыттағы жануарлардың да қосымша өнімдері: ет, былғары және тері шикізаттары.

2.

К 2. Жүн жамылғысы: негізгі бояуы

Түбіт пен қылшықтың түсіне қарай көз жобамен анықтайды.

3.

К 3. Жүн жамылғысы: қосымша бояудың бар-жоғы

Жүн жамылғысында басқа бояудың бар-жоғына қарай көз жобамен анықтайды. Дененің аз мөлшерін қамтыған бояу қосымша болып есептеледі.

4.

К 4. Түбіт: түсі

ақ

түбіті мен қылшығы ақ

1

ашық-сұр

түбіті ашық-сұр, қылшығы қара немесе басқа түс

2

қара-сұр

түбіті қара-сұр, қылшығы қара

3

қоңыр

түбіті қоңыр, қылшығы қара

4

5.

К 5. Жабынды жүн: негізгі бояуы

Малдың басы мен аяғындағы қырқылмайтын қысқа жүндердің түсіне қарай көз жобамен анықталады.

6.

К 6. Жабынды жүн: қосымша бояуының бар-жоғы

Жүн жамылғысында басқа бояудың бар-жоғына қарай көз жобамен анықтайды. Дененің аз мөлшерін қамтыған бояу қосымша болып есептеледі.

7.

К 10. арқа: жүн өскіндігі (түбітпен)

нашар

арқасындағы түбіті бүйіріне қарағанда аз

1

күшті

арқасының түбіті бүйіріндегідей

2

8.

К 11. Теке: тірі салмағы

2,5 және одан да жоғары жастағы малды күзде 1 кг дейінгі дәлдікпен өлшейді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг:

Түбіт-ті (Т)

Жүнді (Ж)

Қыл-шық жүнді (ҚЖ)

Сүтті (С)

Аралас (А)

төмен

40-аз

50-аз

54-аз

60-аз

50-аз

3

орта

40-43

50-55

54-60

60-65

50-60

5

жоғары

43-көп

55-көп

60-көп

65-көп

60-көп

7

9.

К 12. Теке: шоқтығының биіктігі

Өлшеуіш таяқпен 2,5 және одан да жоғары жастағы малды күзде шоқтығының ең жоғарғы нүктесінен жерге дейінгі аралықты тігінен 1 см дейінгі дәлдікпен өлшейді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см:

кіші

60-дан аз

3

орта

60-70

5

үлкен

70-тен көп

7

10.

К 13. Ешкі: тірі салмағы

Осы кестенің 11 тармағына сәйкес анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг:

Т

Ж

ҚЖ

С

А

төмен

32-аз

36-аз

37-аз

38-аз

35-аз

3

орта

32-34

36-38

37-44

38-42

35-38

5

жоғары

34-көп

38-көп

44-көп

42-көп

38-көп

7

11.

К 14. Ешкі: шоқтығының биіктігі

12 б. әдістеме бойынша анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см:

кіші

58-дан аз

3

орта

58-64

5

үлкен

64-тен көп

7

12.

К 15. Басы: қапталынан

иілген – 1, тік – 2, дөңес – 3.

13.

К 16. Құлақтар: орналасуы

Тік – 1, жартылай тік 2, салбыраңқы 3.

14.

К 18. Мүйіз: пішіні

Приска типтес - 1, Безоар ешкісі типтес -2, маркур типтес 3.

15.

К 20. Аяқтары: ұзынсирақтылық индексі

Өлшеуіш таяқпен шоқтық биіктігі мен кеуде тереңдігі өлшеніп, төмендегі формула бойынша анықталады. б - в а = _________ х 100, бұл жерде б а- ұзынсирақтылық индексі б- шоқтығының биіктігі, см в- кеуде тереңдігі, см Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см:

кіші

58-дан аз

3

орта

58-64

5

үлкен

64-тен көп

7

16.

К 21. Ешкі: төлдегіштігі

Бір аналықтан туылып тірі өсірілген лақтар санымен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, бас:

төмен

1,1-ден аз

3

орта

1,1-1,5

5

жоғары

1,5-тен көп

7

17.

К 22. Ешкі: сүттілігі

Екінші сауылым мерзіміндегі тексеру сауыны арқылы анықталады. Сүт бағытындағы ешкілердің сауылым мерзімінің ұзақтығы 9-10 ай, аралас бағыттағыларда 5-6 ай. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг:

С

А

Төмен

700-ден аз

550-ден аз

3

орта

700-800

550-700

5

жоғары

800-ден көп

700-ден көп

7

18.

К 23. Желін: үлкендігі

1 Үлкен емес 2 орта 3 үлкен

19.

К 24. Жабағы жүн: құрылысы

штапельді-бұрым

ірі бұйралы ұзын, ұшталған штапель-бұрымдырдан тұрады

1

бұрымды

ашық жабағы, бұрымдардан тұрады

2

20.

К 25. Жүн (түбіт): тығыздығы

Тері жапсарының үлкендігіне қарай қолмен анықталады.

сирек

тері жапсары үлкен, қол теріге дейін еркін кіреді

3

орта

тері жапсары тар, қол теріге дейін қиындықпен кіреді

5

тығыз

тері жапсары тар, иреңдеу, қол теріге кірмейді

7

21.

К 26. Иірімі: шамасы

1 см-дегі иірім санымен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, саны:

майда

4 және одан көп

1

ірі

4-тен аз

2

22.

К 27. Иірімі: пішіні

тегіс- иірім биіктігі білінер- білінбес созылған- иірім биіктігі оның ұзындығының жартысынан аз қалыпты - иірім биіктігі оның ұзындығының жартысына тең, ішін жартышарға ұқсас қысыңқы - иірім биіктігі оның ұзындығының жартысынан көп, бірақ ұзындығынан аз биік - иірім биіктігі оның ұзындығынан көп ілгек тәрізді - иірім өте биік, түп жағы қысыңқы, пішіні шеңберге келіңкірейді

1 2 3 4 5 6

23.

К 30. Жүн (түбіт): үзілу салмағы

Он бас еркек, он бас ұрғашы лақтардан алынған үлгі жүннің беріктігін динамометр арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, сН/текс:

Т

Ж

төмен

7,0-ден аз

8,0-ден аз

3

орта

7,0-8,0

8,0-9,0

5

жоғары

8,0-ден көп

9,0-дан көп

7

24.

К 31. Жабағы жүн: жіңішкелігі бойынша бірқалыптылығы

Он бас еркек, он бас ұрғашы лақтардың бүйірі мен сандарынан алынған жүннің жіңішкелігін анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, мкм:

Ж

төмен

4,0-тен көп

3

орта

2,0-4,0

5

жоғары

2,0-ден аз

7

25.

К 33. Жүн: түбіт пен қылшықтың ара қатынасы

Зертханада әдістемесі бойынша жүн үлгісіндегі түбіт пен қылшықтың салмағын өлшеу арқылы анықталады. Бұл үшін малдың жауырын тұсынан 0,5 гр жүн қырқылып алынады да, түбіті мен қылшығы бөлек айырылады. Қылшық пен түбіт торсионды таразыда 2 мг-ға дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, қылшықтың түбітке қатынасы:

төмен

4 еседен аз

3

орта

4- 10

5

жоғары

10 еседен көп

7

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 7-қосымша

Шошқалардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Көрініс беру дәрежесі	индекс
1	1.Жануар: негізгі түсі(*)	ақ қызыл1 қара	1 2 3
2	2.Жануар: қосымша түсінің бар-жоғы(*)	жоқ бар	1 9
3	3.Жануар: қосымша түсі (*)	ақ қызыл қара	1 2 3
4	4.Жануар: қосымша түсінің орналасуы (*)	құлағында басында сирағында құйрығында дене тұрқында барлық жерінде басқаша	1 2 3 4 5 6 7
5	5.Жануар: қосымша түсінің бейнесі (*)	жолақты белдікті2 басқаша	1 2 3
6	6.Бас. Қапталынан (*) (+)	тік сәл майысқан көп майысқан	1 2 3
7	7.Құлақтары: орналасуы (*)	тік жартылай тік жартылай салбыраңқы салбыраңқы	1 2 3 4
8	8.Құлақтары: ұзындығы (*)	қысқа3 орта 4 ұзын5	3 5 7
9	9.Арқа: жоғарғы сызығы (*)	қайқаң тік арка тәріздес	1 2 3
10	10.Қабан: үлкендігі (*)	кіші орта үлкен	3 5 7
11	11.Аналық: үлкендігі (*)	кіші орта үлкен	3 5 7
12	12.Қабанның дене тұрқы: ұзындығы (*)	қысқа орта ұзын	3 5 7
13	13.Аналықтың дене тұрқы: ұзындығы (*)	қысқа орта ұзын	3 5 7
14	14.Сирақтары: ұзындығы	қысқа6 орта4 ұзын1	3 5 7
15	15.Аналық: төлдегіштігі	төмен орта жоғары	3 5 7
16	16.Төл: өсімталдығы	төмен орта жоғары	3 5 7
17	17.Май: қалыңдығы	жұқа орта қалың	3 5 7

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
1 Дюрок тұқымына тән;
2 Гемпшир тұқымына тән;
3 Қысқа құлақты ақ тұқымына тән;
4 Үлкен ақ тұқымына тән;
5 Ландрас тұқымына тән;
6 Үлкен қара тұқымына тән;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 8-қосымша

Шошқа белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіштер	Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	К 1-47 Жануар: негізгі және қосымша бояулар (түсі)	Төлдің қылшығының түсіне қарай көз жобамен анықталады.
2.	К 6. Бас: қапталынан	Ересек малда көз жобамен анықталады. 1 2 3 Тік орташа майысқан күшті майысқан
3.	К 7. Құлақтары: орналасуы	Жас малдарда көз жобамен анықталады. тік; 2. жартылай тік; 3. жартылай салбыраңқы 4. салбыраңқы.
	К 8. Құлақтары: ұзындығы	Жас малда көз жобамен анықталады.
	К 9. Арқа: жоғарғы сызығы	Ересек малды қапталынан қарап анықтайды.
	К 10 және 11. Қабан мен аналық: үлкендігі	Ересек малды азықтандыру алдында өлшейді. Аналықты торайлағаннан кейін 5-10 күннен соң өлшейді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, кг:
			қабан	аналық
		төмен	240-тан аз	180-нен аз	3
		орта	240-300	180-240	5
		жоғары	300-ден көп	240-тан көп	7
	К 12 және 13. Қабан мен аналықтың дене тұрқы: үзындығы	Өлшеуіш таспамен желке шүйдесінен құйрығының түбіне дейінгі аралық өлшенеді. Өлшеген кезде малдың бас, мойын, кеудесінің төменгі сызығы жерге параллель тұруы керек. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			қабан	аналық
		қысқа	165-тен аз	150-ден аз	3
		орта	165-180	150-165	5
		ұзын	180-нен көп	165-тен көп	7
	К 14. Сирақтары: ұзындығы	Ересек малда көз мөлшермен анықталады
	К 15. Аналық: төлдегіштігі	Пайдаланылған мерзім ішіндегі барлық туған торай санымен (өлі және тірі) есептеледі. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, торай/ аналықтың бір туымы:
		төмен	10-нан аз		3
		орта	10-13		5
		жоғары	13-тен көп		7
	К 16. Төл: өсімталдығы	Туылған күнінен 100 кг салмақ тартқанға дейінгі аралық есептеледі. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, күн:
		төмен	200- ден көп		3
		орта	180-200		5
		жоғары	180-нен аз		7
	К 17. Май: қалыңдығы	Жас малда анықталады.Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, мм:
		жұқа	24- тен аз		3
		орта	24-30		5
		жоғары	30-дан көп		7

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 9-қосымша

Жылқылардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі	көрініс беру дәрежесі	Индекс
1	1.Айғыр: шоқтығының биіктігі (*) (+)	Өлшем белгілері (бұдан әрі – Ө)	кіші орта ірі	3 5 7
2	2.Бие: шоқтығының биіктігі (*) (+)	Ө	кіші орта ірі	3 5 7
3	3.Айғыр: дене толықтығы (*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
4	4.Бие: дене толықтығы (*)(+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
5	5.Айғыр: сүйектілігі(*)(+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
6	6.Бие: сүйектілігі(*)(+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
7	7.Айғыр: тірі салмағы(*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
8	8.Бие: тірі салмағы(*)(+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
9	9.Басы: мөлшері(*)(+)	Көзбен бағалау (бұдан әрі – КБ)	кіші орта үлкен	3 5 7
10 (+)	10.Басы: қапталынан	КБ	дөңес тік иілген	3 5 7
11	11.Желке: ұзындығы (*)(+)	КБ	қысқа орта ұзын	3 5 7
12	12.Мойын: шығуы (*)(+)	КБ	төмен орта жоғары	3 5 7
13	13.Мойын: ұзындығы (*)(+)	КБ	қысқа орта ұзын	3 5 7
14	14.Мойын: пішіні (+)	КБ	аққу тәрізді тік бұғы тәрізді	3 5 7
15	15.Шоқтық: ұзындығы (*)(+)	КБ	қысқа орта1 ұзын2	3 5 7
16	16.Шоқтық: биіктігі (*) (+)	КБ	биік2 орта1 аласа	3 5 7
17	17.Жауырын: орналасуы (*)(+)	КБ	тік орта қиғаш	3 5 7
18	18.Кеуде: енділігі(*)(+)	КБ	тар орта2 енді3	3 5 7
19	19.Кеуде: тереңдігі (*)(+)	КБ	тайыз орта терең3,2	3 5 7
20	20.Сауыр: ұзындығы (*)(+)	КБ	қысқа орта ұзын	3 5 7
21	21.Сауыр: еңістігі (*) (+)	КБ	тік қалыпты еңіс	3 5 7
22	22.Сауыр: пішіні(*)(+)	КБ	сопақ екіге бөлінген шатыр тәрізді	3 5 7
23	23.Алдыңғы сирақтары: орналасуы (*) (+)	КБ	тар орта кең	3 5 7
24	24.Артқы сирақтары: орналасуы(*)(+)	КБ	тар орта кең	3 5 7
25	25.Тұяқ: мөлшері (*) (+)	КБ	кіші орта үлкен	3 5 7
26	26.Атжарыстардағы өнімділігі(*)(+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
27	27.Ат спортындағы өнімділігі (*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
28	28.Жорға жарыстарындағы өнімділігі (*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
29	29.Жүк тасымалдау өнімділігі (*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
30	30.Сүт өнімділігі (*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
31	31.Ет өнімділігі (*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Орлов желгіш
Таза қанды салт міністі
Советтік ауыр жүк тартатын

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 10- қосымша

Жылқы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№

Белгі

Көрініс беру дәрежесі

Сандық көрсеткіш- тер

Сандық көрсеткіш-тер

Индекс

1.

1 – шоқтығының биіктігі (өлшеуіш таяқпен жылқының сол жағында тұрып шоқтығының ең биік нүктесінен төмен қарай тік өлшенеді); 2 – дене тұрқының қиғаш өлшемі (өлшеуіш таяқ немесе таспамен тоқпан жілік пен жауырынның қосылған буынынан седалищный бугор артқы нүктесіне дейін. 3 – жауырын сыртының кеуде орамы (өлшеуіш таспамен жауырынның артқы бұрышынан тік өлшенеді). 4 – жіліншік орамы (өлшеуіш таспамен жіліншіктің жоғарғы 1/3 бөлігінің төменгі нүктесінен өлшенеді).

2.

К1,2: Айғыр, бие: шоқтығының биіктігі

5 және одан да жоғары жасында анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см:

айғыр

бие

майда

152-ден аз

1540-ден аз

3

орта

152-163

150-161

5

ірі

163-тен жоғары

161-ден жоғары

7

3.

К 1, 2* При экспертизе испытаний и апробации новых селекционных достижений в коневодстве отечественные породы Казахстана мясо-молочного направления продуктивности следует ориентироваться по нижеприведенной таблице и нужно руководствоваться требованиями инструкции по бонитировке местных пород лошадей. Определяется в возрасте 5 лет и старше Степень выраженности признака соответствует следующим средним значениям, см

4.

Қазақ тұқымы

айғыр

бие

майда

168-ден аз

164 тен аз

3

орта

171

168

5

ірі

173-тен биік

170-тен биік

7

5.

Жабы

айғыр

бие

майда

174-ден аз

170 тен аз

3

орта

178

177

5

ірі

181-тен биік

180-тен биік

7

6.

Адай

айғыр

бие

майда

165-ден аз

162 тен аз

3

орта

169

168

5

ірі

172-тен биік

170-тен биік

7

7.

Мұғалжар

айғыр

бие

майда

176-ден аз

174 тен аз

3

орта

180

178

5

ірі

182-тен биік

180-тен биік

7

8.

Көшім

айғыр

бие

майда

180-ден аз

176 тен аз

3

орта

186

183

5

ірі

188-тен биік

185-тен биік

7

9.

К.1,2*. Айғыр, бие: сирек орамы

5 және одан да жоғары жасында анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см

10.

Қазақ тұқымы

айғыр

бие

майда

18,0-ден аз

17,0-ден аз

3

орта

18,5

18,0

5

ірі

19,0-дан көп

18,5-тен көп

7

11.

Жабы

айғыр

бие

майда

18,5-ден аз

17,5- тен аз

3

орта

19,0

18,0

5

ірі

19,5-тен көп

18,5-тен көп

7

12.

Адай

айғыр

бие

майда

18,0-ден аз

17,0 тен аз

3

орта

18,5

17,5

5

ірі

19,0-тен көп

18,0-тен көп

7

13.

Мұғалжар

айғыр

бие

майда

19,0-ден аз

18,0 тен аз

3

орта

19,5

18,5

5

ірі

20,0-тен көп

19,5-тен көп

7

14.

Көшім

айғыр

бие

майда

19,0-ден аз

18,0 тен аз

3

орта

19,5

18,5

5

ірі

20,0-тен көп

19,5-тен көп

7

15.

К.1,2*. Айғыр, бие: тірі салмағы 5 және одан да жоғары жасында анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг

16.

Қазақ тұқымы

айғыр

бие

майда

380-нен аз

340-тан аз

3

орта

410

380

5

ірі

430-дан көп

400-ден көп

7

17.

Жабы

айғыр

бие

майда

410-нан аз

390-нан аз

3

орта

440

420

5

ірі

460-тан көп

440-тан көп

7

18.

Адай

айғыр

бие

майда

380-нен аз

350-ден аз

3

орта

410

390

5

ірі

430-дан көп

410-нан көп

7

19.

Мұғалжар

айғыр

бие

майда

430-дан аз

380-нен аз

3

орта

460

420

5

ірі

480-нен көп

430-дан көп

7

20.

Көшім

айғыр

бие

майда

480-нен аз

440 тан аз

3

орта

510

490

5

ірі

530-дан көп

500-ден көп

7

21.

Сараптама жасағанда тексеру сойыы мен саууды өткізу қажет.

22.

К 3,4: Айғыр, бие: жалпақтығы

5 және одан да жоғары жасында кеуде орамының шоқтығының биіктігіне қатынасымен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, %:

айғыр

бие

төмен

112-ден аз

113-тен аз

3

орта

112-124

113-125

5

жоғары

124-тен жоғары

125-тен жоғары

7

23.

К 5,6: Айғыр, бие: сүйектілігі

5 және одан да жоғары жасында жіліншік орамының шоқтығының биіктігіне қатынасымен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, %:

айғыр

бие

төмен

11,2-ден аз

12,0-ден аз

3

орта

11,2-14,2

12,0-14,0

5

жоғары

14,2-ден жоғары

14,0-тен жоғары

7

24.

К 7,8. Айғыр, бие: тірі салмағы

5 және одан да жоғары жасында 1000 кг дейін өлшенетін, қателігі 1 кг-нан аспайтын таразыда өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг:

төмен

450-ден аз

400-тен аз

3

орта

450-600

400-555

5

жоғары

600-ден жоғары

550-ден жоғары

7

25.

К9. Бас: мөлшері

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшермен анықтайды. Кіші орта үлкен

үлкен

бастың ұзындығы мойын ұзындығына тең

3

орта

мойын ұзындығынан сәл кіші

5

кіші

мойын ұзындығынан көп кіші

7

26.

К 10. Бас: қапталынан

Дөңес – маңдай қуысы мен тұмсық сүйектері жақсы жетілген, басы қапталынан қарағанда дөңес сызық тәрізді болып көрінеді. Тік – бүйірінен қарағанда маңдайы мен тұмсығы бір сызықтың бойында болады. Иілген – маңдайы тік, қабақ пен тұмсығының арасы иіліп қосылады. Дөңес тік иілген

27.

К 11. Желке: ұзындығы

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды желке шүйдесі мен алғашқы мойын омыртқа арасы арқылы көз мөлшермен анықтайды 3 5 7 қысқа орта ұзын

28.

К 12. Мойын: шығуы

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды тоқпан жілік пен жауырынның қосылған буынынан мойынның төменгі шетіне дейін көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 төмен орта жоғары

29.

К 13. Мойын: ұзындығы

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды құлақ түбінен жауырын сүйегіне дейінгі аралықты көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 төмен орта жоғары

30.

К 14. Мойын: пішіні

3 5 7 аққу тәріздес тік бұғы тәріздес

31.

К 15. Шоқтық: ұзындығы

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды кеудесінің бірінші және оныншы омыртқалары арасын көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 қысқа орта ұзын

32.

К 16. Шоқтық: биіктігі

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды кеудесінің алғашқы он омыртқаларының биіктігін көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 Биік орта төмен

33.

К 17. Жауырын: орналасуы

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды жауырынның жазықтыққа қисаю бұрышының көз мөлшері арқылы анықтайды. 3 5 7 Тік орта қиғаш

34.

К18. Кеуде қүысы: енділігі

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды тоқпан жілік пен жауырынның қосылған буыны аралығын көз мөлшері арқылы анықтайды. 3 5 7 Тар орта кең

35.

К19. Кеуде қүысы: тереңдігі

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшері арқылы анықтайды. Егер кеуденің төменгі сызығы мен тізе буынының арасы 5 см-ден аз болса онша терең емес, 5-10 см арасында болса орта, 10 см-ден астам болса терең болып есептеледі. 3 5 7 терең емес орта терең

36.

К 20. Сауыр: ұзындығы

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды маклок пен құйымшық дөңінің артқы шеткі нүктесі аралығын көз мөлшері арқылы анықтайды. 3 5 7 Қысқа орта ұзын

37.

К 21. Сауыр: еңістігі

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды сауырдың жоғарғы сызығының жазықтықпен арасындағы бұрышының шамасына қарай көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 Тік қалыпты еңіс

38.

К 22. Сауыр: пішіні

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 Сопақ екіге бөлінген шатыр тәрізді

39.

К 23. Алдыңғы сирақтары: орналасуы

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 Тар орта кең

40.

К 24.Артқы сирақтары: орналасуы

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 Тар орта кең

41.

К 25. Тұяқ: мөлшері

2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды тұяқтың шашаға қатынасын көз мөлшермен анықтайды. 3 5 7 кіші орта үлкен

42.

К 26. Атжарыстардағы өнімділігі

Салт мінілетін тұқымдардың 20 бас 2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайлардың шабысының «Салт мінілетін тұқымдарды ипподромдарда сынау ережелері» сәйкестігіне байланысты анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, мин.сек./1000м.:

төмен

1.14,5 көп

3

орта

1.14,5-1.09,5

5

жоғары

1.09,5 аз

7

43.

К 27. Ат спортындағы өнімділігі

20 бас 2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайлардың түрлі ат спортында пайдаланылуына және 10 балдық жүйе бойынша «Зауыттық асыл тұқымды жылқыларды бонитировкалау жөніндегі нұсқауға» сәйкестігіне байланысты анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, балл:

төмен

6,00-дан аз

3

орта

6,0-7,6

5

жоғары

7,6-дан көп

7

44.

К 28. Жорға жарысындағы өнімділігі

20 бас 2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайлардың жорғалауының «Салт мінілетін тұқымдарды ипподромдарда сынау ережелері» сәйкестігіне байланысты анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, мин.сек./1600м.:

төмен

2.25,0 көп

3

орта

2.25,0-2.20,0

5

жоғары

2.20,0 аз

7

45.

К 29. Жүк тасымалдау өнімділігі

5 және одан да жоғары жастағы 10 бас жылқыны «Жүк бағытындағы жылқыларды сынау мен үйрету жөніндегі нұсқауға» сәйкестігіне қарай анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,150кг жүкті мин.сек./2000м.:

төмен

15,00-дан көп

3

орта

15,30-14,50

5

жоғары

14,5-тен аз

7

46.

К 30. Сүт өнімділігі

5 жастағы 10 бас биені 2-ші сауын мерзімі бойынша 210 күндегі сауылған сүті арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг:

төмен

1260-қа дейін

3

орта

1260-2100

5

жоғары

2100-ден жоғары

7

47.

К 31. Ет өнімділігі

2,5 жастағы 5 бас малды сойғандағы сойыс салмағы бойынша анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%:

төмен

48-ден аз

3

орта

48-52

5

жоғары

52-ден жоғары

7

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 11-қосымша

Түйелердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	Көрініс беру дәрежесі	индекс
1	1.Жануар: өнімділігінің бағыты (*) (+)	Көзбен бағалау (бұдан әрі –КБ), 48 айдан жоғары	етті-жүнді етті-сүтті сүтті	1 2 3
2	2.Өркеші: саны (*) (+)	КБ, 2-ден 3 айға дейін	бір екі	1 2
3	3.Өркеші: көлемі (*) (+)	КБ, 18 айдан жоғары	кіші орта үлкен	1 3 5
4	4.Басы: қапталынан (+)	КБ, 18 айдан жоғары	дөңес мұрын тік	1 2
5	5.Басы: маңдайы (*) (+)	Өлшеу (бдан әрі –Ө), 18 айдан жоғары	жіңішке орта жалпақ	1 3 5
6	6.Басы: беті (*) (+)	Ө, 18 айдан жоғары	жіңішке орта жалпақ	1 3 5
7	7.Құлағы: ұзындығы (+)	Ө, 18 айдан жоғары	қысқа орта ұзын	1 3 5
8	8.Мойыны: ұзындығы (*) (+)	Ө, 18 айдан жоғары	қысқа орта ұзын	1 3 5
9	9.Мойыны: қаптал көрінісі (+)	КБ, 18 айдан жоғары	тік иілген	1 2
10	10.Бураның дене тұрқы: ұзындығы (*) (+)	Ө, 48 айдан жоғары	қысқа орта ұзын	1 3 5
11	11.Інгеннің дене тұрқы: ұзындығы (*) (+)	48 және одан да жоғары Ө	қысқа орта ұзын	1 3 5
12	12.Бураның кеудесі: тереңдігі (*) (+)	Ө, 48 айдан жоғары	орта терең	3 5
13	13.Інгеннің кеудесі: тереңдігі (*)(+)	Ө, 48 айдан жоғары	орта терең	3 5
14	14.Бураның кеуде жалпақтығы (*) (+)	Ө, 48 айдан жоғары	орта жалпақ	3 5
15	15.Інгеннің кеуде жалпақтығы (*)	Ө, 48 айдан жоғары	орта жалпақ	3 5
16	16.Бураның кеуде орамы (*)	Ө, 48 айдан жоғары	орта үлкен	3 5
17	17.Інгеннің кеуде орамы (*)	Ө, 48 айдан жоғары	орта жалпақ	1 3
18	18.Бураның иығының дамуы (*) (+)	КБ, 48 айдан жоғары	нашар орташа	1 3
19	19.Інгеннің иығының дамуы (*) (+)	КБ, 48 айдан жоғары	нашар орташа	1 3
20	20.Бураның құйымшағының дамуы(*) (+)	КБ, 48 айдан жоғары	нашар орташа	1 3
21	21.Інгеннің құйымшағының дамуы (*) (+)	КБ, 48 айдан жоғары	нашар орташа	1 3
22	22.Бураның сирағының ұзындығы	КБ, 48 айдан жоғары	қысқа орташа ұзын	1 3 5
23	23.Інгеннің сирағының ұзындығы (*) (+)	КБ, 48 айдан жоғары	қысқа орташа ұзын	1 3 5
24	24.Бураның құйрығының ұзындығы (*) (+)	КБ, 48 айдан жоғары	қысқа орташа ұзын	1 3 5
25	25.Інгеннің құйрығының ұзындығы (*)	КБ, 48 айдан жоғары	қысқа орташа ұзын	1 3 5
26	26.Жүннің негізгі түсі (*)	КБ, 24 айдан жоғары	ақ құм түстес құба қара басқа да	1 2 3 4 5
27	27.Жүннің қосымша түсі (*) (+)	КБ, 24 айдан жоғары	жоқ бар	1 3
28	28.Жүн жабындысының негізгі түсі (+)	КБ, 24 айдан жоғары	ақ құм түстес құба қара басқа да	1 2 3 4 5
29	29.Жүн жабындысының қосымша түсі(*) (+)	КБ, 24 айдан жоғары	жоқ бар	1 3
30	30.Бура терісінің қалыңдығы (+)	КБ, 48 айдан жоғары	орташа қалың	3 5
31	31.Інген терісінің қалыңдығы (+)	КБ, 48 айдан жоғары	орташа қалың	3 5
32	32.Бас шудасының ұзындығы (*)	КБ, 36 айдан жоғары	қысқа орта ұзын	5 1 5
33	33.Жүннің өскіндігі (*)	КБ, 36 айдан жоғары	әлсіз орта күшті	1 3 5
34	34.Жүннің таза талшығының шығымдылығы(*) (+)	КБ, 48 айдан жоғары	90%-дейін 90-95% 96%-дан жоғары	1 3 5
35	35.Інгеннің желінінің пішіні(*) (+)	КБ, 48 айдан жоғары	жалпақ домалақ табақ тәріздес басқа пішінде	1 3 5 2
36	36.Інгеннің желін ұшының ұзындығы (*) (+)	Ө, 48 айдан жоғары	қысқа орта ұзын	1 3 5
37	37.Інгеннің желін ұшының жалпақтығы (*) (+)	Ө, 48 айдан жоғары	жіңішке орта жалпақ	1 3 5
38	38.Інгеннің алдыңғы желін ұштарының ара-қашықтығы (+)	Ө, 48 айдан жоғары	қысқа орта ұзын	1 3 5
39	39.Інгеннің артқы желін ұштарының ара-қашықтығы(*) (+)	Ө, 48 айдан жоғары	қысқа орта ұзын	1 3 5
40	40.Інгеннің алдыңғы және артқы желін ұштарының ара-қашықтығы (*)	Ө, 48 айдан жоғары	қысқа орта ұзын	1 3 5
41	41.Сүттің майлылығы	Ө, 48 айдан жоғары	4,0%- дейін 4,0-4,5% 4,5-5,0% 5,0%-тен жоғары	3 5 3 5
42	42.Сүттің ақуыздылығы (+)	Ө, 48 айдан жоғары	3,0-3,5% 3,5%-дан жоғары	1 3
43	43.Кекілінің ұзындығы (+)	КБ, 12 айдан жоғары	жоқ2 бар1	1 3
44	44.Кекілінің ұзындығы (+)	Ө, 12 айдан жоғары	қысқа3 орташа ұзын1	5 1 3
45	45.Алдыңғы сирағындағы галифе (*)	КБ, 12 айдан жоғары	жоқ бар	1 3
46	46.Мойын шудасы (Г)	КБ, 12 айдан жоғары	жоқ2 бар1,3	1 3
47	47.Мойын шудасының ұзындығы (*) (+)	Ө, 36 айдан жоғары	қысқа3 орташа ұзын1	5 1 3
48	48.Алдыңғы сирағындағы галифе(*) (+)	Ө, 12 айдан жоғары	қысқа2 орташа ұзын1	1 3 5
49	49.Жауырын жүні (эполет) (*) (+)	КБ, 12 айдан жоғары	жоқ1 бар2	1 3
50	50.Эполеттің ұзындығы (*) (+)	Ө, 12 айдан жоғары	қысқа орташа3 ұзын2	1 3 5
51	51.Сүттілігі (*) (+)	Ө, 5 жас және одан жоғары	төмен орташа жоғары
52	52.Ет өнімділігі (+)	Ө, 2,5 жас және одан жоғары	төмен орташа жоғары

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
^1.Қазақ бактрианы
^2.Түркмен дромедары
^3.Қазақ дромедары

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу
	Әдістемесіне 12-қосымша

Түйе белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі		Сандық көрсеткіштер		Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	Түйенің дене тұрқының өлшемдері 1-биіктігі 2-денесінің қиғаш ұзындығы 3-кеудесінің биіктігі 4-кеуде орамы 5- жіліншік орамы 6-басының ұзындығы 7-маңдайының ұзындығы 8-маңдайының жазықтығы 9-кеуде ені 10- сауырының ені 11-қарынының ең үлкен ені
2.	В1. Өнімділік бағыты	Сыңар өркешті түйелерде 4 және одан да жоғары жаста, ал айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жаста көз мөлшермен анықталады. Сыңар өркешті түйелерде 4 және одан да жоғары жаста, ал айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жаста көз мөлшермен анықталады. Етті-жүнді бағыттағы - салмақты, бұлшық етті келген денелі, қабырғалы, көкірек клеткасы кең, сауырлы, жүні қалың және өскелең, шудасы ұзын және қалың болып келеді. Етті-сүтті бағыттағы – денесіне сай жеңіл басты, өркештері онша биік емес, етінің майлы қабаты көп емес, құйымшағы ұзын және жалпақ, жүні қысқа және жалтыр болып келеді. Сүт безі жақсы жетілген. Сүтті бағыттағы – тұрқы жеңіл, сүт безі жақсы жетілген, желіні көлемді. Дене пішіні бұрышты, терісі жұқа және қозғалғыш.
3.	В 2. Өркештің саны	Сыңар өркешті түйелерде 2 айлығында, айыр өркешті түйелерде 3 айлығында көз мөлшермен анықталады.
		бір					1
		екі					2
4.	В 3. Өркештің үлкендігі	Сыңар өркешті түйелерде 18 айлығында, айыр өркешті түйелерде 18 және одан да жоғары айлығында көз мөлшермен анықталады.
		кіші	денесінің қиғаш ұзындығының 1/4				1
		орташа	денесінің қиғаш ұзындығының 1/3				3
		үлкен	денесінің қиғаш ұзындығының 2/3				5
5.	В 4. Басының қапталынан қарағандағы көрінісі	18 және одан да жоғары айлығында көз мөлшермен арқылы анықталады.
		дөңес мүрынды	басының 1/3 бөлігіне дөңес бар				1
		тік мұрынды	Мұрны мен кеңсірегі бір түзуді құрайды.				2
6.	В 5. Маңдайы	18 және одан да жоғары айлығында өлшеу арқылы анықталады.
		тар	маңдайы бет аумағынан тар				1
		орташа	маңдайы бетімен бірдей				3
		кең	маңдайы бет аумағынан кең				5
7.	В 6. Беті	18 және одан да жоғары айлығында өлшеу арқылы анықталады.
		тар	бет аумағы маңдайынан тар				1
		орташа	беті маңдайымен бірдей				3
		кең	бет аумағы маңдайынан кең				5
8.	В 7. Құлағының ұзындығы	18 және одан да жоғары айлығында өлшеу арқылы анықталады.
		қысқа	5 см дейін				1
		орташа	5 см-ден 10 см-ге дейін				3
		ұзын	10 см-ден жоғары				5
9.	В 8. Мойынның қапталынан қарағандағы көрінісі	18 және одан да жоғары айлығында көз мөлшермен анықталады.
		Тік	мойын түбінен басына дейін иілмеген				1
		Иілген	мойынның 1/3 бөлігі иілген				2
10.	В 10,11. Бура мен інгеннің денесінің ұзындығы	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғарыжасында өлшеу арқылы анықталады.
			бура		інген
		қысқа	150-ден аз		145-тен аз		1
		орта	150-165		145-155		3
		ұзын	165-тен жоғары		155-тен жоғары		5
11.	В 12,13. Бура мен інгеннің кеудесінің тереңдігі	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында мойын түбінен төс сүйегіне дейін өлшеу арқылы анықталады.
			бура		інген
		орташа	50 см - дейін		40 см - дейін		3
		терең	50 см -ден жоғары		40 см -тан жоғары		5
12.	В 14,15. Бура мен інгеннің кеудесінің кеңдігі	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында жауырын арасын өлшеу арқылы анықталады.
			бура		інген
		орташа	50 см - дейін		40 см - дейін		3
		кең	50 см -ден жоғары		40 см -тан жоғары		5
13.	В 16,17. Бура мен інгеннің кеуде орамы	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында өлшеу арқылы анықталады.
			бура		інген
		орташа	230 - дейін		210 - дейін		3
		кең	230 -дан жоғары		210 -нан жоғары		5
14.	В 18,19. Бура мен інгеннің иықтарының дамуы	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында бұлшық еттерінің дамуы көз мөлшермен анықталады.
		әлсіз	бірқалыпты дамымаған				1
		орташа	бірқалыпты дамыған				3
15.	В 20,21. Бура мен інгеннің құйымшақтарының дамуы	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында бұлшық еттерінің дамуы көз мөлшермен анықталады.
		әлсіз	бірқалыпты дамымаған				1
		орташа	бірқалыпты дамыған				3
16.	В 22,23. Бура мен інгеннің сирақтарының дамуы	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында жауырын ұшынан аяқтың бойымен жерге дейін есептеледі.
		қысқа	90 см-ге дейін				1
		орта	80-100 см				3
		ұзын	100см-ден жоғары				5
17.	В 24,25. Бура мен інгеннің құйрықтарының ұзындығы	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында құйрықтың түбінен ұшына дейін өлшенеді.
		қысқа	25 см-ге дейін				1
		орта	25-40 см				3
		ұзын	40 см-ден жоғары				5
18.	В 26. Жабағы жүннің негізгі түсі	Екі жасар және одан асқан кезеңде қырқым кезінде көз мөлшермен анықталады.
		ақ					1
		құм түстес					2
		бурыл					3
		қара					4
		басқа түстер					5
19.	В 27. Жабағы жүннің қосымша түстері	Егер басқа түсті талшықтардың үлесі негізгі түстен 20%-дан асқан жағдайда көз мөлшермен анықталады.
20.	В 28. Жабынды жүннің негізгі түсі	Жабынды жүннің түсіне қарай көз мөлшермен анықталады.
		ақ					1
		құм түстес					2
		бурыл					3
		қара					4
		басқа түстер					5
21.	В 29. Жабынды жүннің қосымша түстері	Егер басқа түсті талшықтардың үлесі негізгі түстен 10%-дан асқан жағдайда көз мөлшермен анықталады.
22.	В 30,31. Бура мен інгеннің терісінің қалыңдығы	Штангенциркульмен өлшеу арқылы анықталады
		орташа	5 мм дейін				3
		қалың	5 мм жоғары				5
23.	В 32. Шудасының ұзындығы	Айыр өркешті түйелерде 3 жаста және одан асқан шағында өлшеу арқылы анықталады.
		қысқа	25 см-ге дейін				1
		орта	25-40 см				3
		ұзын	40 см-ден жоғары				5
24.	В 33. Жүннің өскіндігі	3 жаста және одан асқан шағында жүннің бүкіл денедегі өскіндігімен көз мөлшер арқылы анықталады.
		әлсіз	дененің 1/3 нен аз жағдайда				1
		орта	дененің 2/3 алған жағдайда				3
		күшті	дененің 3/3жапқан жағдайда				5
25.	В 34. Жүннің таза талшығының шығымдылығы	Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында таза жүннің жалпы қырқылған жүнге қатынасымен есептеледі.
		90 % дейін					1
		95 % дейін					3
		96% дан жоғары					5
26.	В 35. Інген желінінің пішіні	Көз мөлшермен анықталады.
27.		Табақ тәріздес	желіннің ұшы конус тәріздді, аралары алшақ (20-25 см), төмен қаратылған, желіннің бөліктері жақсы дамыған				5
28.		Домалақ	желін ұшы толықтау келген, аралары алшақ (18-20 см), желіннің бөліктері бірқалыпты дамымаған, түп жағы алмұрт тәріздес болып келеді				3
29.		Жалпақ	желіннің ұшы қысқа, түп жағы жалпақ және бір-біріне жақын орналасқан, желіннің бөліктері бірқалыпты дамымаған				1
30.		Басқа да пішін	бөлік түрлі, қарапайым, ешкі желініне ұқсас, желіннің ұшы жан-жаққа қараған, бір-біріне жақын орналасқан. Желін ұшының ұзындығы 6 см-ден асса- бөлік түрлі, 2 см-ден қысқа болса- ешкі желінді, егер 2 см-ден қысқа және жуан болса- қарапайым болып есептеледі				2
31.	В 36,37,38,39,40. Інген желіні	Сауын мерзімінің 3-ші айында өлшеу арқылы анықталады.
32.	Ұшының ұзындығы,	қысқа	2 см-ге дейін				1
		орташа	2,0-5,0 см				2
		ұзын	5,0 см-ден жоғары				3
33.	Ені	жіңішке	1,5см-ге дейін				1
		орташа	1,5-2,5 см				2
		жалпақ	2,5 см-ден жоғары				3
34.	Екі алдыңғы ұштарының ара-қашықтығы.	қысқа	16 см-ге дейін				1
		орташа	16-20 см				2
		ұзын	20-22 см				3
35.	Екі артқы ұштарының ара-қашықтығы.	қысқа	16 см-ге дейін				1
		орташа	16-22 см				2
		ұзын	20-22см				3
36.	Артқы және алдыңғы ұштарының ара-қашықтығы.	қысқа	16 см-ге дейін				1
		орташа	16-20 см				2
		ұзын	20-22 см				3
37.	В 41,42 Сүттегі май мен ақуыздың құрамы	Өлшеу арқылы анықталады
38.	В 43,44 Басындағы кекілінің ұзындығы	Бар-жоғына қарай көз мөлшермен анықталады.
		қысқа	25 см-ге дейін				1
		орташа	25-35 см				3
		ұзын	35 см-ден жоғары				5
39.	В 45,48 Алдыңғы сирағының галифесі	Иық тұсында жүннің бар-жоғы арқылы көз мөлшермен анықталады. Галифені ұзындығын өлшеу арқылы анықтайды.
		қысқа	5 см-ге дейін				1
		орташа	5-15 см				3
		ұзын	15 см-ден жоғары				5
40.	В 46,47. Мойын шудасының ұзындығы	Мойыны мен желкесіндегі шуданың ұзындығын өлшеу арқылы анықтайды.
		қысқа	15 см-ге дейін				5
		орташа	15-25 см				3
		ұзын	25 см-ден жоғары				1
41.	В 49,50. Эполетінің ұзындығы	Сыңар өркешті түйелерде 12 айлығында жауырын тұсындағы өскелең жүнінің бар-жоғына қарай көз мөлшермен анықталады. Ұзындығын өлшеу арқылы анықтайды. Айыр өркешті түйелерде эполет болмайды.
		қысқа	3 см-ге дейін				5
		орташа	3-7 см				3
		ұзын	7 см-ден жоғары				1
42.	В 51. Сүттілігі	Сыңар өркешті түйелердден 4 және одан да жоғары жастағы 5 інгенді 2-ші сауын маусымының 210, 360-шы күндерінде бағалайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағынаға ие (литр):
			сыңар өркешті		айыр өркешті
		төмен	750-ге дейін		1300-ге дейін		1
		орташа	750-1250		1300-2500		3
		жоғары	1250-ден жоғары		2500-ден жоғары		5
43.	В 52. Ет өнімділігі	2,5 жасар 3 бас түйе сойылады. Белгілердің көрініс беру дәрежесін еттің сойыс салмағы арқылы анықтайды (%)
		төмен	49-дан төмен				1
		орташа	49-53				3
		жоғары	53-тен жоғары				5

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 13-қосымша

Қаздардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	Көрініс беру дәрежесі	индекс
1.	1.Жас аталық қаз: түбіті, негізгі бояуы (*)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), 1 тәулік	ашық-сары ашық- Сұр сұр	1 2 3
2.	2.Жас аталық қаз: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы	КЖ 1 тәулік	жоқ бар	1 9
3.	3.Жас аталық қаз: түбіті, қосымша бояуы	КЖ 1 тәулік	сары сұр ашық- қоңыр	1 2 3
4.	4.Аталық қаз: қауырсыны, негізгі бояуы (*)	КЖ 52 апта	ақ сұр ашық-қоңыр басқа	1 2 3 4
5	5.Аталық қаз: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ 52 апта	жоқ бар	1 9
6	6.Аталық қаз: қауырсыны, қосымша бояуы (*)	КЖ 52 апта	ақ сұр қоңыр қара	1 2 3 4
7.	7.Жас аталық қаз: тірі салмағы (*)(+)	Өлшеу (бұдан әрі –Ө), 9 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
8	8.Жас аталық қаз: кеуде орамы (+)	Ө 9 апта	тар орта кең	3 5 7
9	9.Аталық қаз: тірі салмағы (*) (+)	Ө 52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
10	10.Жас аналық: түбіт, негізгі бояуы (*)	КЖ 1 тәулік	ашық-сары ашық-сұр сұр	1 2 3
11	11.Жас аналық: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы (+)	КЖ 1 тәулік	жоқ бар	1 9
12	12.Жас аналық: түбіті, қосымша бояуы	КЖ 1 тәулік	сары сұр ашық- қоңыр	1 2 3
13	13.Аналық: қауырсыны, негізгі бояуы (*)	КЖ 52 апта	ақ сұр ашық-Қоңыр басқа	1 2 3 4
14	14.Аналық: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ 52 апта	жоқ бар	1 9
15	15.Аналық: қауырсыны, қосымша бояуы	КЖ 52 апта	ақ сұр ашық-Қоңыр басқа	1 2 3 4
16	16.Жас аналық: тірі салмағы (*) (+)	Ө 9 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
17	17.Жас аналық: кеуде орамы (+)	Ө 9 апта	тар орта кең	3 5 7
18	18.Аналық: тірі салмағы (*) (+)	Ө 52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
19	19.Қауырсыны: тығыздығы	КЖ 52 апта	бос тығыз	1 2
20	20.Қауырсыны: түбіт құрылымы	КЖ 52 апта	тарамдалған тарамдалмаған	1 9
21	21.Маңдайындағы томпақшасы (*)	КЖ 52 апта	жоқ бар	1 9
22	22.Сирағы: түсі (*)	КЖ 52 апта	сары қызғылт-сары қара	1 2 3
23	23.Тұмсығы: бояуы (*)	КЖ 52 апта	сары қызғылт-сары қара	1 2 3
24	24.Жұмыртқа: салмағы (+)	Ө 40 апта	өте майда майда орта ірі өте ірі	1 3 5 7 9

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 14-қосымша

Қаз белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі		Сандық көрсеткіштер		Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	К 7,16. Жас аталық, жас аналық: тірі салмағы	9апталығында 10 г. дейінгі дәлдікпен жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм
			аталық		аналық
		өте төмен	3200		2800		1
		төмен	3201-3600		2801-3200		3
		орта	3601-4000		3201-3600		5
		жоғары	4001-4400		3601-4000		7
		өте жоғары	4400		4000		9
2.	К 8, 17. Жас аталық, жас аналық: кеуде орамы	Өлшеуіш таспамен қанатының түбінен 0,1 см дәлдікке дейін өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			қораз		мекиен
		тар	44		41		3
		орта	44-47		41-45		5
		кең	47		45		7
3.	К 9,18. Аталық, аналық: тірі салмағы	52 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы 0,1 см дәлдікке дейін өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
			қораз		мекиен
		өте төмен	4000		3000		1
		төмен	4001-5000		3001-4000		3
		орта	5001-6000		4001-5000		5
		жоғары	6001-7000		5001-6000		7
		өте жоғары	7000		6000		9
4.	К 24. Жұмыртқа: салмағы	40 апталық аналықтан 3 күнде жиналған 50 жұмыртқа өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
		өте төмен	145				1
		төмен	146-155				3
		орта	156-165				5
		жоғары	166-175				7
		өте жоғары	175				9

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне
	15-қосымша

Үйректердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1.	1.Үйректер: бағыты (*)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), 52 апта	ет жұмыртқа әсемдік	1 2 3
2.	2.Аталық: түбіті, негізгі бояуы (*)	КЖ, 1 тәулік	ашық-сары сұр қоңыр қара	1 2 3 4
3.	3.Аталық: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы	КЖ, 1 тәулік	жоқ бар	1 9
4.	4.Аталық: түбіті, қосымша бояуы	КЖ 1 тәулік	ақ қоңыр қара	1 2 3
5	5.Аталық: қауырсыны, негізгі бояуы (*)	КЖ, 52 апта	ақ сұр сұр-Қоңыр сары-қоңыр қара	1 2 3 4 5
6	6.Аталық: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ, 52 апта	жоқ бар	1 9
7.	7.Аталық: қауырсыны, қосымша бояуы (*)	КЖ, 52 апта	ақ сұр қоңыр қара	1 2 3 4
8.	8.Аталық: тірі салмағы (*)	Өлшеу (бдан әрі –Ө), 7 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
9	9.Аталық: кеуде орамы (+)	Ө, 7 апта	тар орта кең	1 3 5
10	10.Аталық: тірі салмағы (*) (+)	Ө, 52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
11	11.Аталық: сирағының ұзындығы (+)	Ө, 52 апта	қысқа орта ұзын	3 5 7
12	12.Аталық: килінің ұзындығы (+)	Ө, 52 апта	қысқа орта ұзын	3 5 7
13	13.Жас аналық: түбіт, негізгі бояуы (*)	КЖ, 1 тәулік	ашық-сары сұр қоңыр қара	1 2 3 4
14	14.Жас аналық: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы	КЖ, 1 тәулік	жоқ бар	1 9
15	15.Жас аналық: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы	КЖ, 1 тәулік	жоқ бар	1 9
16	16.Аналық: қауырсыны, негізгі бояуы (*)	КЖ, 52 апта	ақ сұр сұр-қоңыр сары-қоңыр қара	1 2 3 4 5
17	17.Аналық: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ, 52 апта	жоқ бар	1 9
18	18.Аналық: қауырсыны, қосымша бояуы (*)	КЖ, 52 апта	ақ сұр қоңыр қара	1 2 3 4
19 (+)	19.Жас аналық: тірі салмағы (*)	Ө, 7 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
20	20.Аналық: кеуде орамы (+)	Ө, 7 апта	тар орта кең	1 3 5
21	21.Аналық: тірі салмағы (*) (+)	Ө, 52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
22	22.Аналық: сирағының ұзындығы (+)	Ө, 52 апта	қысқа орта ұзын	3 5 7
23	23.Аналық: килінің ұзындығы (+)	Ө, 52 апта	қысқа орта ұзын	3 5 7
24	24.Қауырсыны: тығыздығы (+)	Ө, 52 апта	бос тығыз	1 2
25	25.Сирағы: түсі	КЖ, 52 апта	сары қызғылт-сары қара	1 2 3
26	26.Терісі: бояуы	КЖ, 52 апта	ақ сары	1 2
27	27.Тұмсығы: бояуы	КЖ, 52 апта	сары қызғылт-сары қара	1 2 3
28	28.Жұмыртқа: салмағы (+)	Ө 52 апта	өте майда майда орта ірі өте ірі	1 3 5 7 9

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 16-қосымша

Үйрек белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіштер	Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	К 8,19. Аталық, жас аналық: тірі салмағы	7 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
			аталық	аналық
		өте төмен	2000	1800	1
		төмен	2001-2400	1801-2200	3
		орта	2401-2800	2201-2600	5
		жоғары	2801-3200	2601-3000	7
		өте жоғары	3200	3000	9
2.	К 9, 20. Аталық, жас аналық: кеуде орамы	Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			аталық	аналық
		тар	< 28	< 26	3
		орта	28-32	26-30	5
		кең	>32	> 30	7
3.	К 10,21. Аталық, аналық: тірі салмағы	52 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
			аталық	аналық
		өте төмен	2300	2000	1
		төмен	2301-2800	2001-2500	3
		орта	2801-3300	2501-3000	5
		жоғары	3301-3800	3001-3500	7
		өте жоғары	3800	3500	9
4.	К 11,22. Аталық, аналық: сирағының ұзындығы	Тізесінен бастап үшінші, төртінші саусақтарының бұрышына дейінгі аралық өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			аталық	аналық
		қысқа	< 6,5	< 6,0	3
		орта	6,5-8,0	6,0-7,5	5
		ұзын	>8,0	> 7,5	7
5.	К 12,23. Аталық, аналық: килінің ұзындығы	Өлшеуіш таспамен төс сүйегінің алдыңғы және артқы шектерінің арасы өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			аталық	аналық
		қысқа	< 13	< 12	3
		орта	13-15	12-14	5
		ұзын	>15	> 14	7
6.	К 28. Жұмыртқа: салмағы	52 апталық мекиеннен 3 күнде жиналған 100 жұмыртқа өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
		өте майда	?70		1
		майда	71 – 76		3
		орта	77 - 83		5
		ірі	84 – 90		7
		өте ірі	> 90		9

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 17-қосымша

Тауықтардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1	1.Тауықтар: өнімділігінің бағыты (*)	52 апта	ет бағытында жұмыртқа бағытында басқа	1 2 3
2	2.Еркек балапан: түбітінің негізгі бояуы (*) (+)	1 тәулік	ашық-сары1) сары2) қоңыр3) ссұр4) қара5)	1 2 3 4 5
3	3.Ұрғашы балапан: түбітінің негізгі бояуы (*) (+)	1 тәулік	ашық-сары1) сары2) қоңыр3) сұр4) қара5)	1 2 3 4 5
4	4.Еркек балапан: түбітінің қосымша бояуының бар-жоғы (*)	1 тәулік	жоқ бар	1 9
5	5.Ұрғашы балапан: түбітінің қосымша бояуының бар-жоғы (*)	1 тәулік	жоқ бар	1 9
6	6.Еркек балапан: түбітінің қосымша бояуының түсі(*)	1 тәулік	басында ашық-сары дақтар6) басында қоңыр дақтар10) арқасы мен басында қоңыр жолақтар24) арқасы мен басында қара жолақтар12) қанаты ашық-сары22) кеудесі, бүйірі, іші ашық-сары20) басқа бояу	1 2 3 4 5 6 7
7	7.Ұрғашы балапан: түбітінің қосымша бояуының түсі(*)	1 тәулік	басында ашық-сары дақтар6) басында қоңыр дақтар10) арқасы мен басында қоңыр жолақтар24) арқасы мен басында қара жолақтар12) кеудесі, бүйірі, іші ашық-сары20) басқа бояу	1 2 3 4 5 6
8	8.Балапан: қауырсындануы (*) (+)	1 тәулік	жәй тез	1 2
9	9.Жас қораз: тірі салмағы (*)(+)(Е)	5 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
10	10.Жас мекиен: тірі салмағы (*)(+)(Е)	5 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
11	11.Қораз: тірі салмағы (*)(+)	52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
12	12.Мекиен: тірі салмағы (*)(+)	52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
13	13.Қораз: қауырсынының негізгі бояуы (*)	52 апта	ақ1) сары2) ашық-қоңыр8) қызыл-қоңыр3) көгілдір4) қара5) басқа түс	1 2 3 4 5 6 7
14	14.Мекиен: қауырсынының негізгі бояуы (*)	52 апта	ақ1) сары2) ашық-қоңыр8) қызыл-қоңыр3) көгілдір4) қара5) басқа түс	1 2 3 4 5 6 7
15	15.Қораз: қауырсынының қосымша бояуының бар-жоғы (*)	52 апта	жоқ бар	1 9
16	16.Мекиен: қауырсынының қосымша бояуының бар-жоғы (*)	52 апта	жоқ бар	1 9
17	17.Қораз: қауырсынының қосымша бояуы (*)	52 апта	қанаты мен құйрық ұшы ақ7) қанаты мен құйрық ұшы қара8) қанаты мен құйрық ұшы, мойыны қара9) мойыны мен белі алтын түстес10) мойыны күміс түстес11) төсі қара12) ақ дақты13) қара дақты14) қара-ала дақты15) қара түспен көмкерілген16) басқа түстер	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
18	18.Мекиен: қауырсынының қосымша бояуы (*)	52 апта	қанаты мен құйрық ұшы ақ7) қанаты мен құйрық ұшы қара8) қанаты мен құйрық ұшы, мойыны қара9) мойыны мен белі алтын түстес10) мойыны күміс түстес11) төсі қара12) ақ дақты13) қара дақты14) қара-ала дақты15) қара түспен көмкерілген16) басқа түстер	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
19	19.Денесінің қауырсыны: сапасы (*)	52 апта	бос17) тығыз1)	1 9
20	20.Денесінің қауырсыны: мінездемесі (*)	52 апта	тегіс1) жібек тәріздес18) бұйра19)	1 2 3
21	21.Басының қауырсыны: мінездемесі	52 апта	тегіс1) кекіл13) сақал, жақ15)	1 2 3
22	22.Мойын қауырсыны: бар-жоғы	52 апта	жоқ бар	1 2
23	23.Сирақ, саусақ қауырсыны: бар-жоғы	52 апта	жоқ аяғында бар20) аяғында, саусағында бар 17)	1 2 3
24	24.Саусақтары: саны	52 апта	төрт бес	1 2
25	25.Сирағы: түсі (*)	52 апта	ақ-роза түстес9) сары1) сұр4) жасыл21) қара5) басқа	1 2 3 4 5 6
26	26.Терісі: түсі (*)	52 апта	ақ сары басқа	1 2 3
27	27.Тұмсығы: түсі (*)	52 апта	сары-сұр22) сары1) сұр4) қара5) басқа	1 2 3 4 5
28	28.Айдар: пішіні (*)	52 апта	жапырақ тәрізді1) розо тәрізді11) собық тәрізді17) жаңғақ тәрізді15) көбелек тәрізді13) мүйіз тәрізді23) басқа	1 2 3 4 5 6 7
29	29.Сырға: үлкендігі (*)	52 апта	кіші15) орта3) үлкен1)	1 2 3
30	30.Құлағының сырғалығы: түсі	52 апта	ақ5) қызыл3) басқа	1 2 3
31	31.Қораз: сирағының ұзындығы: (*) (+)	52 апта	қысқа орта ұзын	3 5 7
32	32.Мекиен: сирағының ұзындығы: (*)(+)	52 апта	қысқа орта ұзын	3 5 7
33	33.Жас қораз: кеудесінің енділігі(*)(+)(Е)	5 апта	тар орта кең	3 5 7
34	34.Жас мекиен: кеудесінің енділігі(*) (+) (Е)	5 апта	тар орта кең	3 5 7
35	35.Қораз: килінің ұзындығы (+)	52 апта	қысқа орта ұзын	3 5 7
36	36.Мекиен: килінің ұзындығы (+)	52 апта	қысқа орта ұзын	3 5 7
37	37.Мекиен: жұмыртқалауы (*)(+)	68 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
38	38.Жұмыртқа: шығымдылығы (*)(+)	40 апта 34 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
39	39.Жұмыртқа: салмағы (*) (+)	52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
40	40.Жұмыртқа: тығыздығы (*)(+)(Ж)	52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
41	41.Жұмыртқа: қабығының түсі (+)(Ж)	52 апта	ақ крем түстес ашық-қоңыр қоңыр қара-қоңыр басқа	1 2 3 4 5 6

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Е –ет бағытындағы.
Ж – жұмыртқа бағытындағы.
Тұқымдарға тән:
¹⁾ Ақ Леггорн
Жер түстес Полтавская
Қызыл Род-айланд
Көгілдір Андалузская
Қара Минорка
Жолақты Плимутрок
Аққұйрықты қызыл
Нью-гемпшир
Суссекс
Алтын түстес Чешская
Дауысты Юрловская
Шіл түстес Итальянская
Гудан
Гамбургтік
Орловты ситцевая
Себрайт
Брама
Жібектес
Курчавый
Қара Лангшан
Прикарпат жасылаяқ
Мерекелік Кучиндік
Ақ кекілді Голландық
Родонит

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 18-қосымша

Үйрек белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіштер		Сандық көрсеткіштер		Индекс
1.	К 8. балапан: қауырсындануы	Жәй қауырсынданатын балапандарда қанатының түбіттері қауырсындарына қарағанда ұзынырақ немесе тең болып кедеді. Тез қауырсынданатындарда кауырсындары түбітінен ұзын болып келеді
2.	К 9-10. Жас қораз бен жас тауық: салмағы	5 апталық кезінде жеке-жеке өлшеу арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
			жас қораз		жас тауық
		өте төмен	1100-ден аз		800-ден аз		1
		төмен	1100-1500		800-1200		3
		орта	1501-1900		1201-1600		5
		жоғары	1901-2300		1601-2000		7
		өте жоғары	2300		2000		9
3.	К 11-12. Қораз, мекиен: салмағы	0,1 кг-ға дейінгі дәлдікпен жеке-жеке өлшеу арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, кг:
		өте төмен	1,5-тен аз		1,0-ден аз		1
		төмен	1,5-2,4		1,0-1,8		3
		орта	2,5-3,4		1,9-2,7		5
		жоғары	3,5-4,4		2,8-3,6		7
		өте жоғары	4,4-тен жоғары		3,6-дан жоғары		9
4.	К 28. айдар: пішіні	Көз жобамен анықталады. .
		Белгілердің көрініс беру дәрежесі эталон тұқымына сәйкес келеді 1-жапырақ тәрізді,2-роза тәрізді, 3-собық тәрізді, 4-жаңғақ тәрізді, 5-көбелек тәрізді, 6-мүйіз тәрізді
5.	К 31,32. Қораз, мекиен: сирағының ұзындығы.	Тізесінен бастап үшінші, төртінші саусақтарының бұрышына дейінгі аралық өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
				қораз		тауық
		қысқа		10-нан аз		8-ден аз		3
		орта		10-14		8-11		5
		ұзын		14-тен жоғары		11-ден жоғары		7
6.	К 33,34. Жас қораз, жас мекиен: кеудесінің енділігі	5 апталық кезінде өлшеуіш таспамен килінің орта тұсынан алынып кеудесінің орамы өлшенеді. Алынған санды екіге бөледі. Белгілердің көрініс беру дәрежесі кеуде орамының ? тең және келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
				қораз		тауық
		тар		8,5-нан аз		8-ден аз		3
		орта		8,5-10,5		6,5-8,5		5
		кең		10,5-тен жоғары		8,5-тен жоғары		7
7.	К 35,36. Қораз, мекиен: килінің ұзындығы	52 апталық кезінде циркульмен кеуде сүйегінің ұзындығы өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
				қораз		тауық
		қысқа		12-нан аз		10-ден аз		3
		орта		12-15		12-13		5
		ұзын		15-тен жоғары		13-ден жоғары		7
8.	К 37. Мекиен: жұмыртқалауы	Жұмыртқа бағытындағыларда 68 аптаға дейінгі (ет және басқа бағыттағыларда - 60) күнделікті туған жұмыртқа санымен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, дана:
				ет және басқа бағыттағы		жұмыртқа бағыттағы
		өте төмен		80-нен аз		160-дан аз		1
		төмен		80 – 110		160-210		3
		орта		111-140		211-260		5
		жоғары		141-170		261-310		7
		өте жоғары		170-тен жоғары		310-нан жоғары		9
9.	К 38. Жұмыртқа: шығымдылығы	Жеті күн сақталынған 100 жұмыртқадан жарып шыққан балапан санымен (жұмыртқа бағытындағыларда 40 апталығында, басқа бағыттарда 34 апталығында) анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, %:
		өте төмен		60-тан аз				1
		төмен		61 – 70				3
		орта		71-80				5
		жоғары		81-90				7
		өте жоғары		91-100				9
10.	К 39. Жұмыртқа: салмағы	52 апталық мекиеннің 3 күндегі туған жұмыртқаларын өлшеу арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм
		өте төмен		менее 48				1
		төмен		52 – 56				3
		орта		57-61				5
		жоғары		62-66				7
		өте жоғары		66-дан көп				9
11.	К 40. Жұмыртқа: тығыздығы	Кездейсоқ таңдай әдісімен 30 жұмыртқа алынады. Тығыздығы жұмыртқалардың жеке-жеке өлшегендегі ауадағы және судағы салмақтарын (t 12-18Ү С) төмендегі формула бойынша анықталады: С? Тж = _________ С? - С? бұл жерде: Тж – жұмыртқа тығыздығы; С? - жұмыртқаның ауадағы салмағы; С? - жұмыртқаның судағы салмағы. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, г/см?:
		өте төмен		1,060-тан аз				1
		төмен		1,060-1,070				3
		орта		1,071-1,080				5
		жоғары		1,081-1,090				7
		өте жоғары		1,090-нан көп				9
12.	К41. Жұмыртқа: қабығының түрі	Кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 50 жұмыртқаның қабығының түсі көз жобамен анықталады.

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 19-қосымша

Күретауықтардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1.	1.Күркетауық: пайдалану бағыты (*)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), 50 апта	ет әсемдік	1 2
2.	2.Қораз: түбіті, негізгі бояуы (*)	КЖ, 1 тәулік	ашық-сары сары сұр-Қоңыр қара	1 2 3 4
3.	3.Қораз: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы	КЖ, 1 тәулік	жоқ бар	1 9
4.	4.Қораз: түбіті, қосымша бояуы	КЖ, 1 тәулік	сары қоңыр қара басқа түс	1 2 3 4
5	5.Мекиен: түбіті, негізгі бояуы (*)	КЖ, 1 тәулік	ашық-сары сары сұр-қоңыр қара	1 2 3 4
6	6.Мекиен: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ, 1 тәулік	жоқ бар	1 9
7.	7.Мекиен: түбіті, қосымша бояуы (*)	КЖ, 1 тәулік	сары қоңыр қара басқа түс	1 2 3 4
8.	8.Қораз: қауырсыны, негізгі бояуы (*)	КЖ, 50 апта	ақ сұр ашық-қоңыр қара -қоңыр қара	1 2 3 4 5
9	9.Қораз: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ, 50 апта	жоқ бар	1 9
10	10.Қораз: қауырсыны, қосымша бояуы (+)	КЖ, 50 апта	бронза түстес күміс түстес күйік басқа	1 2 3 4
11	11.Мекиен: қауырсыны, негізгі бояуы (*)	КЖ, 50 апта	ақ сұр сұр-Қоңыр сары-қоңыр қара	1 2 3 4 5
12	12.Мекиен: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ, 50 апта	жоқ бар	1 9
13	13.Мекиен: қауырсыны, қосымша бояуы (*)	КЖ, 50 апта	бронза түстес күміс түстес күйік басқа	1 2 3 4
14	14.Қораз: тірі салмағы(*) (+)	Өлшеу (бұдан әрі –Ө), 16 апта	төмен орта жоғары	3 5 7
15	15.Мекиен: тірі салмағы (*) (+)	Ө, 16 апта	төмен орта жоғары	3 5 7
16	16.Қораз: кеудесі, еттілігі (+)	Ө, 16 апта	өте нашар нашар орта күшті	1 3 5 7
17	17.Мекиен: кеудесі, еттілігі(*)	Ө, 16 апта	өте нашар нашар орта күшті	1 3 5 7
18	18.Қораз: тірі салмағы(*) (+)	Ө, 50 апта	төмен орта жоғары	3 5 7
19	19.Мекиен: тірі салмағы (*) (+)	Ө, 50 апта	төмен орта жоғары	3 5 7
20	20.Терісі: бояуы	50 апта	ақ сары сұр	1 2 3
21	21.Жұмыртқа: салмағы (+)	Ө	өте майда майда орта ірі өте ірі	1 3 5 7 9

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 20-қосымша

Күретауық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі		Сандық көрсеткіштер	Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	К 10,13. Қораз, мекиен: қауырсыны, қосымша бояуының түсі	Қола түстес - ашық-қоңыр, қара-қоңыр, қызыл-сарғыш, жасыл, көк түстердің әрленуі. Күміс түстес – ақ, сұр, ашық-қоңыр, қара түстердің әрленуі. Сары түстес – ақ, ашық-қоңыр, қара-қоңыр, қара түстердің әрленуі.
2.	К 14,15. Қораз, мекиен: тірі салмағы	16 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы 10 г дәлдікке дейін өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
				қораз	мекиен
		төмен		< 5600	< 4100	1
		орта		5600 – 6700	4100 – 4800	3
		жоғары		> 6700	> 4800	7
3.	К 16,17. Қораз, мекиен: кеудесі, еттілігі	Кеуде бұлшық етін алақанға салып анықтайды.
		өте нашар		килі бұлшық етінен 1 см-ден астам шығып тұрады		1
		нашар		килі бұлшық етінен 1 см-ге дейін шығып тұрады		3
		орта		бұлшық еттері төсінің алдыңғы жартысында бірқалыпты жетілген, екінші жартысында жіңішкереді. Килі бұлшық еттен көрінбейді, 4 см-дей бөлігі ғана байқалады		5
		күшті		бұлшық еттері төсінің алдыңғы 2/3 бөлігінде бірқалыпты жақсы жетілген, төс сүйегінің 1/3 бөлігінде ғана жіңішкереді. Килі бұлшық еттен көрінбейді, алдыңғы жағынан 2 см-дей бөлігі ғана байқалады		7
4.	К 18,19. Қораз, мекиен: тірі салмағы	50 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы 10 г дәлдікке дейін өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
			қораз		мекиен
		төмен	< 14000		< 6800	3
		орта	14000 – 17000		6800 – 8000	5
		жоғары	> 17000		> 8000	7
5.	К 21. Жұмыртқа: салмағы	50 апталық мекиеннен 3 күнде жиналған 50 жұмыртқа өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
		өте майда		? 75		1
		майда		75,1 – 80		3
		орта		80,1 – 85		5
		ірі		85,1 – 90		7
		өте ірі		> 90		9

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 21-қосымша

Мысыр тауықтарының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1.	Қораз: түбіті, негізгі бояуы (*)	Көзбен жобаалу (бұдан әрі –КЖ), 1 тәулік	сұр көгілдір ашық- сұр басқа	1 2 3 4
2.	Қораз: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы	КЖ, 1 тәулік	жоқ бар	1 9
3.	Қораз: түбіті, қосымша бояуы	КЖ, 1 тәулік	ақ күміс түстес ашық-қоңыр қоңыр	1 2 3 4
4.	Қораз: қауырсыны, негізгі бояуы (*)	КЖ, 52 апта	ақ ақтаңдақ сұр ақтаңдақ көгілдір крем түстес	1 2 3 4
5	Қораз: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ, 52 апта	жоқ бар	1 9
6	Қораз: қауырсыны, қосымша бояуы (*)	КЖ, 52 апта	ақ ақтаңдақ сұр қара	1 2 3
7.	Жас қораз: тірі салмағы (*)(+)	Өлшеу (бұдан әрі –Ө), 10 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
8	Жас қораз: кеуде орамы (+)	Ө 10 апта	тар орта кең	3 5 7
9	Қораз: тірі салмағы(*) (+)	Ө, 52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
10	Жас мекиен: түбіт, негізгі бояуы (*)	КЖ, 1 тәулік	сұр көгілдір ашық-сұр басқа түс	1 2 3 4
11	Жас мекиен: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы	КЖ, 1 тәулік	жоқ бар	1 9
12	Мекиен: түбіті, қосымша бояуы	КЖ, 1 тәулік	ақ көгілдір-сұр ашық-қоңыр қоңыр	1 2 3 4
13	Мекиен: қауырсыны, негізгі бояуы (*)	КЖ, 52 апта	ақ ақтаңдақ сұр ақтаңдақ көгілдір крем түстес	1 2 3 4
14	Мекиен: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*)	КЖ, 52 апта	жоқ бар	1 9
15	Мекиен: қауырсыны, қосымша бояуы	КЖ, 52 апта	ақ ақтаңдақтары бар көгілдір-сұр басқа	1 2 3
16	Жас мекиен: тірі салмағы (*)(+)	Ө, 10 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
17	Жас мекиен: кеуде орамы (+)	Ө, 10 апта	тар орта кең	3 5 7
18	Мекиен: тірі салмағы (*)(+)	Ө, 52 апта	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
19	Сирағы: түсі (*)	52 апта	сары қызғылт-сары Қара	1 2 3
20	Тұмсығы: бояуы (*)	52 апта	сары қызғылт-сары Қара	1 2 3
21	Жұмыртқа: салмағы (+)	Ө, 52 апта	өте майда майда орта ірі өте ірі	1 3 5 7 9

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 22-қосымша

Мысыр тауығы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіштер	Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	К 7,16. Жас қораз, жас мекиен: тірі салмағы	9апталығында 10 г. дейінгі дәлдікпен жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
			қораз	мекиен
		өте төмен	800	750	1
		төмен	801 - 900	751 - 850	3
		орта	901 - 1000	851 - 950	5
		жоғары	1001 - 1100	951 - 1050	7
		өте жоғары	1100	1050	9
2.	К 8, 17. Жас қораз, жас мекиен: кеуде орамы	Өлшеуіш таспамен 10 апталығында қанатының түбінен 0,1 см дәлдікке дейін өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			қораз	мекиен
		тар	22	21	3
		орта	22-25	21-24	5
		кең	25	24	7
3.	К 9,18. Қораз, мекиен: тірі салмағы	52 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы 0,1 см дәлдікке дейін өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
			қораз	мекиен
		өте төмен	1450	1550	1
		төмен	1451-1600	1551-1700	3
		орта	1601-1750	1701-1850	5
		жоғары	1751-1900	1851-2000	7
		өте жоғары	1900	2000	9
4.	К 24. Жұмыртқа: салмағы	44 апталық мекиеннен 3 күнде жиналған 50 жұмыртқа өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, грамм:
		өте майда	37		1
		майда	38-41		3
		орта	42-45		5
		ірі	46-49		7
		өте ірі	50		9

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және айқаулардан өткiзу әдістемесіне 23-қосымша

Қара түлкілердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі	көрініс беру дәрежесі	индекс
1	1.Көз: түсі (*)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ)	көгілдір сары қоңыр	1 2 3
2	2.Тұмсық айнасы: пигменті	КЖ	жоқ бар	1 9
3	3.Тұмсық айнасы: пигменті, көріну дәрежесі	КЖ	ішінара толық	1 2
4	4.Түк жамылғысы: негізгі түсі (*)	КЖ	ақ сұр көгілдір сарғыш қара	1 2 3 4 5
5	5.Түк жамылғысы: негізгі түсінің қарқыны (*)	КЖ	әлсіз орташа күшті	3 5 7
6	6.Түк жамылғысы: қосымша түсі, болуы (*)	КЖ	жоқ бар	1 9
7	7.Түк жамылғысы: қосымша түсі	КЖ	ақ қара	1 9
8	8.Тұмсығы: қосымша түсі	КЖ	жоқ бар	1 9
9	9.Мойыны: қосымша түсі	КЖ	жоқ бар	1 9
10	10.Іші (қарыны) қосымша түсі	КЖ	жоқ бар	1 9
11	11.Табаны: қосымша түсі	КЖ	жоқ бар	1 9
12	12.Түк жамылғысы: қоюлығы (+)	Өлшеу (бұдан әрі –Ө)	шағын орташа үлкен	3 5 7
13	13.Түк жамылғысы: ұзындығы (+)	Ө	өте шағын шағын орташа ұзын өте ұзын	1 3 5 7 9
14	14.Түк жамылғысы: біркелкілік (+)	КЖ	біркелкі емес біркелкі	1 9
15	15.Түк жамылғысы: күміс түстестігі(*)(+)	КЖ	жоқ бар	1 9
16	16.Түк жамылғысы: платиналық түсінің жоғарғы шегі (*)	КЖ	көгілдір сұр қоңыр қара	1 2 3 4
17	17.Түк жамылғысы: вуаль (перделенген), айқындығы (*) (+)	КЖ	шағын орташа үлкен	1 2 3
18	18.Түк жамылғысы: подпушь, түсі	КЖ	ақ сұр көгілдір сарғыш	1 2 3 4
19	19.Түк жамылғысы: подпуштің түсінің аумағы	КЖ	жоқ бар	1 9
20	20.Еркегі: дене ұзындығы (+)	Ө	шағын орташа үлкен	3 5 7
21	21.Ұрғашысы: дене ұзындығы (+)	Ө	шағын орташа үлкен	3 5 7

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 24-қосымша

Қара түлкі белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіштер	Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	К 12. Түк жамылғысы: тығыздығы	Кездейсоқ 10 ұрғашы және 10 еркектен таңдалып алынған тұщы құрғақ терінің артқы үштен бір бөлігінің сызығын қиып өтетін нүктеде және бүйірі мен жотасының арасымен өтетін сызық нүктесінде 0,5 см.кв түкті тері ауданында анықтайды. Түкті ұқыпты түрде тақырлап қырады. Таңдалып алынған сынаманы пинцетпен алып, бағыттаушы және тікенекті қылшықтарын санайды. Қалған барлық түбітті талшықтарды 0,01 мг дәлдікпен аналитикалық таразыда өлшейді. Болғасын бір буда түкті (жобамен сынаманың оннан бір бөлігі), өлшеп, ондағы түбіт талшықтарын санайды. Түкті жамылғының тығыздығын мына формуламен анықтайды: 2А К= ______ х В + 2Г, Б формуладағы: К - түк жамылғысының тығыздығы, дана/см.кв; А – барлық түбіт талшық сынамасының массасы, мг; Б - бір буда түбіт талшығының массасы, мг; В - бір буда түбіт талшығының саны, дана.; Г – сынамадағы бағыттаушы және тікенек қылшықтардың саны, дана. Түкті жамылғының тығыздығының сипат дәрежесі мынадай мағнаға сәйкес келеді, мың дана/см.кв:
		шағын	10-нан аз		3
		орташа	10 - 15		5
		үлкен	15-тен көп		7
2.	К 13. Түкті жамылғы: биіктігі	Сынамада (проба) анықтайды (К. 12). Әрбір сынамада 1 санатты 25 тікенек қылшықты өлшейді (ең ішіндегі ұзындау жақсы қыры бар қылшықтарды). Түкті жамылғының биіктігінің айқын дәрежесі мынадай мағнаға сәйкес келеді, мм:
		өте шағын	50-ден төмен		1
		шағын	55 - 59		5
		орташа	50 - 54		3
		үлкен	60 - 64		7
		өте үлкен	64-тен жоғары		9
3.	К. 14. Түкті жамылғы: біркелілігі	Сынамада (проба) анықтайды (К. 12). Әрбір сынамада (К. 13) сәйкес есептеген 25-тен ең қысқа тікенек қылшықты жүннің ұзындығының орташа мөлшерінің, ұзын тікенек қылшықты жүннің ұзындығының орташа мөлшеріне қатынасымен қосымша өлшейді. Тікенек қылшық ұзындығының біркелілігі мына мағнаға сәйкес келеді, %:
		біркелкі емес	80 немесе одан төмен		1
		біркелкі	80-нен жоғары		9
4.	К. 15. Түкті жамылғы: күмістей жалтырауықтығы	Жас төлдің түкті жамылғысы өсіп жетілгенде тікенек қылшықтардың жарық зонасы бойынша қараңғы бүршік фонында көзбен қарап анықтау. күмістей жалтырауықтық
5.	К 17. Түкті жамылғы: бет пердесі, анықтылығы	Жас төлдердің түгі өсіп жетілгенде көзбен қарап анықтайды. Бет пердесінің көріну дәрежесі мына анықтауларға сәйкес келеді:
		шағын	негізінен жота мен жаяда платина түстес қылшықтардың орналасуы		1
		орташа	барлық дене бойынша, арқасында нашарлау көрінетін белдігі бар платина түстес қылшықтардың орналасуы		2
		үлкен	барлық дене бойынша, арқасында анық көрінетін белдігі бар платина түстес қылшықтардың орналасуы		3
6.	К. 20-21. Денесінің ұзындығы (еркек, ұрғашысы)	Жұмсақ өлшегіш таспамен (лента) өлшеу. Аңды бағып күтуші бір адам аңды столға ішімен қысып желкесінен ұстайды , ал екіншісі артқы табанынан барынша керіп ұстайды. Таспаның (лентаның) нольдік белгісін аңның мұрнының ұшына, қолмен аңның иығына жапсырып, таспаны құйрықтың ұшына дейін 1 см дәлдікпен тартады. Дене ұзындығының дәрежесі мынадай мағнаға сәйкес келеді, см:
			аталық	аналық
		шағын	65-тен кем	61-ден кем	3
		орта	65-69	61-65	5
		үлкен	69-дан жоғары	65-тен жоғары	7

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 25-қосымша

Құндыздардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі	көрініс беру дәрежесі	индекс
1	Көз: түсі (*)	Көзбен жобалау (бұдан әрі – КЖ)	көгілдір қара-көгілдір қоңыр	1 2 3
2	Тұмсық айнасы: пигменті	КЖ	жоқ бар	1 9
3	Тұмсық айнасы: бояу пигменті	КЖ	қоңыр қара	1 2
4	Құлақтары мен тұмсығы: қоңыр түстің қанықтылығы (*)(+)	КЖ	ашық? орта қара?	1 2 3
5	Жүн жабындысы: негізгі бояуы (*)	КЖ	ақ көгілдір сары крем түстес қоңыр қара	1 2 3 4 5 6
6	Жүн жабындысы: қоңыр түстің қанықтылығы	КЖ	ашық орта қара	1 2 3
7	Жүн жабындысы: негізгі түстің қанықтығының арқасы мен бүйіріне бірқалыпты таралуы	КЖ	жоқ бар	1 9
8	Жүн жабындысы: қылшығының бояуы (*)	КЖ	ақ көгілдір сары крем түстес қоңыр қара	1 2 3 4 5 6
9	Жүн жабындысы: біртүсті түбітінің бояуы(*) (+)	КЖ	ақ сары ашық-сұр сұр қара-сұр көгілдір қара-көгілдір	1 2 3 4 5 6 7
10	Жүн жабындысы: әртүсті түбітінің ұшының бояуы (*)(+)	КЖ	ашық-қоңыр қоңыр қара-қоңыр	1 2 3
11	Жүн жабындысы: бурыл талшықтар саны (*) (+)	КЖ	жоқ аз орта көп	1 3 5 7
12	Еркегінің денесі: ұзындығы (+)	КЖ	қысқа орта ұзын	3 5 7
13	Ұрғашысының денесі: ұзындығы (+)	КЖ	қысқа орта ұзын	3 5 7

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
?) Салтыков;
?)Қара құндыз тұқымдарына тән.

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 26-қосымша

Құндыз белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіштер	Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	К 9,10. Түк жамылғысы: түбіті	ұшы түбі біртүсті боялған, әртүсті боялған
2.	К 11. Түк жамылғысы: бурыл қыллшықтар саны	Бурыл қылшықтар – ұзына бойына пигментсіз талшықтар. Жүн жабындысы толық өскен кезінде көз жобамен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, %:
		жоқ			1
		аз	1-ден аз		3
		орта	1-10		5
		көп	10-нан көп		7
3.	К 12,13. Еркегінің, ұрғашысының денесі: ұзындығы	Аңды столдың үстіне бауырымен жатқызып, мойыны мен артқы аяқтарынан алып ұзынынан созады. Жұмсақ өлшеуіш таспамен өлшенеді. Таспаның нолінші белгісін аңның тұмсық ұшына қойып, иығының үстінен құйрықтың түбіне дейінгі аралық өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			еркегі	ұрғашысы
		қысқа	43-тен аз	39-дан аз	1
		орта	43-46	39-41	5
		ұзын	46-дан көп	41-ден көп	7

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 27-қосымша

Үй иттерінің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1	Бас: жүн жамылғысы (*)(+)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), 12-14 ай	жүнсіз тегісжүнді айдар ғана бар бас сүйегінде ұзын жүн бар ұзын жүнді	1 2 3 4 5 6
2	Бас: ұзындық индексі(*) (+)	Өлшеу (бұдан әрі – Ө), 12-14 ай	кіші орта ірі	3 5 7
3	Бас: көлем индексі(*) (+)	Ө, 12-14 ай	өте кіші кіші орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
4	Бас: пропорция индексі (*)(+)	Ө, 12-14 ай	өте кіші кіші орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
5	Бас: пішін индексі(*)(+)	Ө, 12-14 ай	кіші орта ірі	3 5 7
6	Тұмсық: сызығы(*)(+)	КЖ, 12-14 ай	жоғары қараған тіка төмен қараған	3 5 7
7	Бас: шықшыттылығы(*) (+)	КЖ, 36-40 ай	білінбейді білінеді	1 9
8	Бас: сынуы(*)(+)	КЖ, 36-40 ай	білінбейді орта білінеді	3 5 7
9	Ерін: салбырауы (*)(+)	КЖ, 36-40 ай	жоқ бар	1 9
10	Тіл: түсі (+)	КЖ, 12-14 ай	раушан түстес күлгін	1 2
11	Тұмсықтың ұшы: түсі	КЖ, 12-14 ай	раушан түстес қоңыр қара	1 2 3
12	Көз: түсі(+)	КЖ, 12-14 ай	сұрлықтау көгілдір ашық-қоңыр қара-қоңыр	1 2 3 4
13	Тіс: саны (*)	КЖ, 12-14 ай	39-дан аз 39-40 40-тан көп	1 2 3
14	Тіс: тістеуі(*)(+)	КЖ, 12-14 ай	қайшы тәріздес қышқаш тәріздес толық тістелмейді бульдогтікті	1 2 3 4
15	Құлақ: орналасуы(*)(+)	КЖ, 12-14 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
16	Құлақ: ұзындығы(+)	КЖ, 12-14 ай	қысқа орта ұзын	3 5 7
17	Құлақ: пішіні(+)	КЖ, 12-14 ай	ұшы біздей ұшы домалақ	1 2
18	Құлақ: сәндік шаш	КЖ, 12-14 ай	жоқ бар	1 9
19	Құлақ: жағдайы(+)	КЖ, 12-14 ай	тік жартылай салбыр шеміршекке ілінген салбыраңқы	1 2 3 4
20	Маңдай: пішіні(*)(+)	КЖ, 36-40 ай	ойықтау жазық дөңес	1 2 3
21	Көз: қиылуы (*)	КЖ, 12-14 ай	дөңгелек миндаль тәрізді үшбұрышыты	1 2 3
22	Көз: орналасуы (*)(+)	КЖ, 12-14 ай	тік сәл қиғаш қиғаш	1 2 3
23	Көз:шығыңқылығы	КЖ, 12-14 ай	жоқ бар	1 9
24	Қабақ: жағдайы (+)	КЖ, 12-14 ай	құрғақ ылғал	1 2
25	Мойын: орналасуы (+)	КЖ, 12-14 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
26	Мойын: ұзындық индексі (+)	Ө, 36-40 ай	кіші орта үлкен	3 5 7
27	Мойын: жүн жамылғысы (*)	КЖ, 36-40 ай	жоқ қысқа ұзын	1 2 3
28	Денесі: жүн жамылғысы (*)	КЖ, 36-40 ай	жоқ қысқа ұзын	1 2 3
29	Арқа: ұзындық индексі (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
30	Арқа: сызығы (*) (+)	КЖ, 36-40 ай	иілген тура	1 2
31	Арқа: жалының бар-жоғы (+)	КЖ, 36-40 ай	жоқ бар	1 9
32	Сауыр: сызығы (*) (+)	КЖ, 36-40 ай	тура қиғаш тік	3 5 7
33	Кеуде бөлігі: қиылу индексі (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
34	Кеуде: тереңдігі(*) (+)	КЖ, 36-40 ай	тайыз орта терең	3 5 7
35	Төбет: формат индексі (*) (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
36	Төбет: шоқтығының биіктігі(*) (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
37	Төбет: пропорциялығы (+)	Ө, 36-40 ай	алды биік пропорциялы арты биік	3 5 7
38	Қаншық: формат индексі (*) (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
39	Қаншық: шоқтығының биіктігі (*) (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
40	Қаншық: пропорциялығы (+)	Ө, 36-40 ай	алды биік пропорциялы арты биік	3 5 7
41	Іші: сызығы (+)	КЖ, 12-14 ай	тартыңқы жинақы түсіңкі	3 5 7
42	Құйрық: ұзындығы (+)	КЖ, 12-14 ай	шолақ қысқа орта ұзын	1 2 3 4
43	Құйрық: ілгіш	Ө, 36-40 ай	жоқ бар	1 9
44	Құйрық: пішіні (+)	КЖ, 12-14 ай	дөңгелек құйрық ілмек құйрық орақ құйрық шыбық құйрық қылыш құйрық томар құйрық	1 2 3 4 5 6
45	Төбет: ірілік индексі (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
46	Төбет: тығыздық индексі (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
47	Төбет: тірі салмағы (*) (+)	Ө, 36-40 ай	өте жеңіл жеңіл орта ауыр өте ауыр	1 3 5 7 9
48	Қаншық: ірілік индексі (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
49	Қаншық:тығыздық индексі (+)	Ө, 36-40 ай	өте аз аз орта үлкен өте үлкен	1 3 5 7 9
50	Қаншық: тірі салмағы (*) (+)	Ө, 36-40 ай	өте жеңіл жеңіл орта ауыр өте ауыр	1 3 5 7 9
51	Алдыңғы сирақтары: жүн жамылғысы (*) (+)	КЖ, 12-14 ай	жүнсіз тегісжүнді таралған тегісжүнді ұзын жүнді	1 2 3 4
52	Артқы сирақтары: жүн жамылғысы (*) (+)	КЖ, 12-14 ай	жүнсіз тегісжүнді үлпекті тегісжүнді ұзын жүнді	1 2 3 4
53	Алдыңғы сирақтары: орналасуы	КЖ, 12-14 ай	тік қисық	1 2
54	Артқы сирақтары: орналасуы	КЖ, 12-14 ай,	тік қисық	1 2
55	Жауырын-иық буыны: бұрышы (+)	КЖ, 12-14 ай	сүйір орта тік	3 5 7
56	Табан: пішіні (*) (+)	КЖ, 12-14 ай	жалпақ сопақ	1 2
57	Ит: сирақтылық индексі (+)	Ө, 36-40 ай	аз орта үлкен	3 5 7
58	Жіліншік: бағыты (*)(+)	КЖ, 12-14 ай	тура қиғаш	1 2
59	Қосымша саусақ: бар-жоғы	КЖ, 12-14 ай	жоқ біреу екеу	1 2 3
60	Төбет: сүйектілік индексі (*) (+)	Ө, 36-40 ай	аз орта үлкен	3 5 7
61	Қаншық: сүйектілік индексі(+)(*)	Ө, 36-40 ай	аз орта үлкен	3 5 7
62	Тізе: бұрышы (+)	Ө, 36-40 ай	аз орта үлкен	3 5 7
63	Босқалуы: бір жылдағы саны	Ө, 36-40 ай	1 2 3	1 2 3
64 (+)	Жүн: қылшығы (*)	Ө, 36-40 ай	жоқ әлсіз дамыған дамыған	1 2 3
65	Жүн: қылшығы (*) (+)	Ө, 36-40 ай	жоқ әлсіз дамыған дамыған	1 2 3
66	Қылшық жүн: пішіні (*) (+)	Ө, 36-40 ай	тура майысқан сынық толқынды дөңгелектенген	1 2 3 4 5
67	Қылшық жүн: құрылымы (*) (+)	Ө, 36-40 ай	жұмсақ серпімді қатты	1 2 3
68	Түсі: тип (+)	Ө, 36-40 ай	ақ сұр агути сарғылт-(сұр) қоңыр сары теңбіл шұбар шұбар теңбіл теңбіл дақтармен мрамор түстес күлді барыс түстес алтын-сары күйік жүн көгілдір тебінгі (чепрачный) қара	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 28-қосымша

Үй итінің белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі			Сандық көрсеткіштер	Сандық көрсеткіш-тер	Индекс
1.	Өлшем алынған кезде ит тегіс жерде табиғи қалпында тұру керек. Өлшем 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен алынады. (А-Б) – бастың ұзындығы (сантиметрлік таспамен тұмсық ұшынан бастап желке шүйдесіне дейінгі аралық өлшенеді). Таспаны түмсықтың алдыңғы жағынан алып шүйдеге дейін тартады; (А-В) - тұмсықтың ұзындығы (сантиметрлік таспамен тұмсық ұшынан бастап көздің ішкі бұрыштарын қосатын сызыққа дейін өлшенеді). (В-Б) – бас сүйегінің ұзындығы (сантиметрлік таспамен көздің ішкі бұрыштарын қосатын сызықтан бастап желке шүйдесіне дейінгі аралық өлшенеді). (Г-Г) – бастың құлақ алды орамы (сантиметрлік таспамен көздің ішкі бұрыштарын қосатын сызықтың бойы өлшенеді). (В-В) - бастың көз тұсындағы орамы (сантиметрлік таспамен көздің ішкі бұрыштарын қосатын сызық арқылы өлшенеді). (Б-Д) – мойын ұзындығы (сантиметрлік таспамен желке шүйдесінен бастап жауырынның алдыңғы жоғарғы бұрыштарының арасын қосатын сызыққа дейінгі аралық өлшенеді). (Д-Ж) – арқаның ұзындығы (сантиметрлік таспамен жауырынның алдыңғы жоғарғы бұрыштарының арасын қосатын сызықтан бастап ұзын қабырғалы соңғы омыртқаға дейінгі аралық өлшенеді). (И-З) – денесінің қиғаш ұзындығы (сантиметрлік таспамен иық буынының алдыңғы жағынан бастап шонданайға (седалищный бугор ) дейінгі аралық өлшенеді). (К-Л) – шоқтығының биіктігі (өлшеуіш таяқпен шоқтығынан бастап жерге дейінгі аралық өлшенеді). (М-Н) – сегізкөзінің биіктігі (өлшеуіш таяқпен маклоктан бастап жерге дейінгі аралық өлшенеді). (К-О-К) – жауырын сыртының дене орамы (сантиметрлік таспамен шоқтығынан шоқтығына дейін төстің үсті арқылы өлшенеді). (П-Л) – шынтағының биіктігі (сантиметрлік таспамен шынтақ буынынан жерге дейінгі аралық өлшенеді). (Р-Р) – жіліншік орамы (сантиметрлік таспамен сирақтың шашағының үстінен жіліншік орамы өлшенеді). (С?- С?) – иық тұсындағы кеуде енділігі (өлшеуіш таяқпен өлшенеді). (К-О) – кеуде қуысының биіктігі (өлшеуіш таяқпен шоқтығынан төсінің төменгі нүктесіне дейінгі аралық өлшенеді).
2.	К 1. бас: жүн жабындысы		Көз жобамен 12-14 айлығында қырқылмаған күйде анықталады.
			жүнсіз		жүні жоқ		1
			тегіс жүнді		бүкіл басында қысқа тегіс жүн		2
			айдар ғана бар		айдардан басқа жүн жоқ – шүйдесін		3
			бас сүйегінде ұзын жүн бар		қабағынан басталатын ұзын жүн, тұмсығында қысқа тегіс жүн		4
			ұзын жүнді		бүкіл басында ұзын жүн бар		5
3.	К 2. Бас: ұзындық индексі		12-14 айлығындағы бас ұзындығының (А-Б ) шоқтығының биіктігіне қатынасы (К-Л). Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, %:
			кіші		43-тен аз		3
			орта		43-49		5
			үлкен		49-дан көп		7
4.	К 3. Бас: көлем индексі		12-14 айлығындағы бас ұзындығының (А-Б) бастың құлақ алды орамына қатынасы (Г-Г). Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, %:
			өте кіші		52,0-ден төмен		1
			кіші		52,0 - 59,0		3
			орта		59,1 – 66,0		5
			үлкен		66,1 – 73,0		7
			өте үлкен		73,0-тен жоғары		9
5.	К 4. Бас: пропорция индексі		12-14 айлығындағы тұмсық ұзындығының (А-В) бас сүйегінің ұзындығына қатынасы(В-Б). Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, %:
			өте кіші		56,0-дан аз		1
			кіші		56,0 - 68,0		3
			орта		68,1 – 80,0		5
			үлкен		80,1 – 92,0		7
			өте үлкен		92,0-нан көп		9
6.	К 5. Бас: пішін индексі		12-14 айлығындағы бастың көз тұсындағы орамының (В-В) бастың құлақ алды орамы(Г-Г) қатынасы. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, %:
			кіші		55-тен аз		3
			орта		55-63		5
			үлкен		63-тен көп		7
7.	К 6. Тұмсық: сызығы		12-14 айлығында басты қапталынан қарау арқылы көз жобамен анықтайды.
			Жоғары қараған		кеңсірігі маңдай сызығына қарағанда көтеріңкі орналасқан		3
			тік		кеңсірігі маңдай сызығына қарағанда төмен орналасқан		5
			төмен қараған		кеңсірігі маңдай сызығына қарағанда төмен орналасқан		7
8.	К 7. Бас: шықшыттылығы		36-40 айлығында басты үстіңгі жағынан қарау арқылы көз жобамен анықтайды. білінбейді -1; білінеді -9.
9.	К 8. Бас: сынуы		36-40 айлығында бас сүйегінің тұмсыққа қарай өтуін қапталынан қарау арқылы көз жобамен анықтайды. білінбейді -1; орташа – 2; білінеді -3.
10.	К 9. Ерін: салбырауы		36-40 айлығында көз жобамен анықтайды.
			Жоқ		еріндері шықшытына тығыз жабысқан		1
			бар		еріндері шықшытына тығыз жабыспаған, қатпарлары бар		3
11.	К 12. Көз: түсі		12-14 айлығында көздің құбылмалы қабығының түсіне қарай жобамен анықтайды.
			сұрғылт		әртүрлі: бірі көгілдір, екіншісі қоңыр немесе басқа түсте		1
			көгілдір		көгілдір түстен ақ түске дейін		2
			ашық-қоңыр		ашық түсті қоңыр		3
			қара-қоңыр		қара түсті қоңыр		4
12.	К 14. Тіс: тістеуі		12-14 айлығында көз жобамен анықтайды. 1 2 3 4
			қайшы тәріздес		төменгі жақ сүйегінің алдыңғы тістері жоғарғы жақ сүйектің алдыңғы тістерінің артқы жағына қабысады,ал төменгі азу тістері алдыңғы шеткі тістер мен жоғарғы азулардың арасына кіреді		1
			қышқаш тәріздес		төменгі жақ сүйегінің алдыңғы тістері жоғарғы жақ сүйектің алдыңғы тістерімен қабысады		2
			толық тістелмейді		төменгі жақ сүйегінің алдыңғы тістері жоғарғы жақ сүйектің алдыңғы тістеріне жетпейді. Төменгі азу тістері алдыңғы шеткі тістер мен жоғарғы азулардың арасына толық кірмейді, арасында саңылау қалады		3
			бульдогтікті		төменгі жақ сүйегінің алдыңғы тістері мен азу тістері жоғарғы жақ сүйектің алдыңғы тістерінен асып тұрады		4
13.	К 15. Құлақ: орналасуы		12-14 айлығында құлақтың сыртқы шетінің бас сүйекке көздің сыртқы бұрыштары арасынан ойша жүргізілген сызыққа қатысты орналасуына қарай көз жобамен анықтайды.
			төмен		ойша жүргізілген сызықтан төмен		3
			орта		ойша жүргізілген сызықпен қатар		5
			жоғары		ойша жүргізілген сызықтан жоғары		7
14.	К 16. Құлағы: ұзындығы		12-14 айлығында құлақтың тұмсыққа қарай бағытталған ұзындығына қарай көз жобамен анықтайды.
			қысқа		бастың жартысына жетпейді		3
			орта		бастың орта тұсына жетеді немесе сәл асады		5
			ұзын		тұмсыққа дейін жетеді немесе асады		7
15.	К 17. Құлақ: пішіні		12-14 айлығында көз жобамен анықтайды. 1 2 ұшы біздей ұшы домалақ
16.	К 19. Құлақ: жағдайы		12-14 айлығында құлақ шеміршегінің жағдайына қарай көз жобамен анықтайды. Құлақ шеміршегінің жағдайын дұрыс анықтау үшін иттің елеңдеген кезін пайдалану керек 1 2 3 4
			тік	шеміршегі мықты, құлағы толығымен тік тұрады			1
			жартылай салбыр	құлақтың мықты шеміршегі тек төменгі жағында ғана, жоғарғы бөлігі төмен немесе қапталына бағытталған			2
			шеміршекке ілінген	құлақтың мықты шеміршегі жұмсақ құлақты ұстап тұрады			3
			салбыраңқы	шеміршегі жұмсақ, құлақ түгелдей салбыраңқы			4
17.	К 20. Маңдай: пішіні		36-40 айлығында басын қарау арқылы көз жобамен анықтайды. 1 2 3
			дөңес	маңдай сызығы дөңес қисық сызық болып келеді, қабақ үстінің доғасы бөлінген			1
			жазық	маңдай сызығы тік болып келеді			2
			ойыс	маңдай сызығы ойыс қисық сызық болып келеді, қабақ үсті бөлінбеген			3
18.	К 22. Көзі: орналасуы		12-14 айлығында көз жобамен анықтайды.
			тік		көздің бұрыштары бір түзудің бойында		1
			сәл қиғаш		көздің сыртқы бұрыштары ішкі бұрыштарынан жоғарыда		2
			қиғаш		көздің сыртқы бұрыштары ішкі бұрыштарынан өте жоғарыда		3
19.	К 24. Қабақ: жағдайы		12-14 айлығында көз жобамен анықтайды.
			құрғақ		көзіне тығыз жабысқан		1
			ылғал		көздің жоғарғы жағынан кейінде		2
20.	К 25. Мойын: орналасуы		12-14 айлығында мойын сызығының жерге қатынасына байланысты көз жобамен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, градус:
			төмен		40-тан аз		3
			орта		40-50		5
			жоғары		50-ден көп		7
21.	К 26. Мойын: ұзындық индексі		36-40 айлығында мойын ұзындығының (Б-Д) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатынасымен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%
			кіші		37-ден аз		3
			орта		37-40		5
			үлкен		40-тан жоғары		7
22.	К 29. Арқа: ұзындық индексі		36-40 айлығында арқа ұзындығының (Д-Ж) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатынасымен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%
			өте аз		31,0-ден төмен		1
			аз		31,0-38,0		3
			орта		38,1-45,0		5
			үлкен		45,0-52,0		7
			өте үлкен		52,0-ден жоғары		9
23.	К 30. Арқа: сызығы		36-40 айлығында шоқтығынан құйрық түбіне дейінгі аралыққа ойша жүргізілген сызық бойынша өлшенеді. 1 2
			иілген		жоғары қарай майысқан сызық түрінде		1
			тура		түзу сызыққа келеді		2
24.	К 31. Арқа: жалының бар-жоғы		36-40 айлығында көз жобамен анықтайды.
			жоқ		арқасындағы жүні қалыптағыдай		1
			бар		белі мен сауырында айрықша көрінетін бұйра жүндері бар		9
25.	К 32. Сауыр: сызығы		36-40 айлығында сауыр бұрышының жазықтықпен бұрышына қарай көз жобамен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, градус: 3 5 7
			тура		15Ү-тен аз		3
			қиғаш		15Ү-30Ү		5
			тік		30Ү-дан көп		7
26.	К 33. Кеуде бөлігі: қиылу индексі		36-40 айлығында иық тұсындағы кеуде енділігінің (С-С) кеуде қуысының биіктігіне (К-О) қатынасын көз жобамен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, %:
			өте аз		56-дан аз		1
			аз		56-64		3
			орта		64,1-72,0		5
			үлкен		72,1-80,0		7
			өте үлкен		80,0-нен көп		9
27.	К 34. Кеуде: тереңдігі		36-40 айлығында төс сүйегінің тізе буынына қарай орналасуын көз жобамен анықтайды
			тайыз		жоғары		3
			орта		бір деңгейде		5
			терең		төмен		7
28.	К 35,38. Төбет, қаншық: формат индексі		36-40 айлығында денесінің қиғаш ұзындығының (И-З) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатысымен көз жобамен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%
					төбет	қаншық
			өте аз		101,0 аз	109,0 аз	1
			аз		101,0-106,0	109,0-117,0	3
			орта		106,1-111,0	117,1-125,0	5
			үлкен		111,1-116,0	125,1-133,0	7
			өте үлкен		106,0-дан көп	133,0-тен көп	9
29.	К 36,39. Төбет, қаншық: шоқтығының биіктігі		36-40 айлығында шоқтығының биіктігімен анықталады (К-Л) . Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,см:
					төбет	қаншық
			өте аз		26,0 аз	24,0 аз	1
			аз		26,0-41,0	24,0-39,0	3
			орта		41,1-56,0	39,1-54,0	5
			үлкен		56,1-71,0	54,1-69,0	7
			өте үлкен		71,0-ден көп	69,0-дан көп	9
30.	К 37,40. Төбет, қаншық: пропорциялылығы		36-40 айлығында сауыр ұзындығының (М-Н) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатысымен көз жобамен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%
			алды биік		93,8-ден аз		3
			пропорциялы		93,8 – 98,8		5
			арты биік		98,8-ден көп		7
31.	К 41. Іші: сызығы		12-14 айлығында іш сызығы мен төс сызығының арасындағы бұрыш арқылы көз мөлшермен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, бұрыш: 3 5 7
			тартыңқы		40Ү-дан көп		3
			жинақы		15Ү-40Ү		5
			түсіңкі		15Ү-тен аз		7
32.	К 42. Құйрық: ұзындығы		12-14 айлығында көз мөлшермен анықтайды.
			шолақ		туғаннан құйрық омыртқаларының болмауына байланысты қысқарған		1
			қысқа		құйрық омыртқалары бар, бірақ құйрығының ұзындығы тірсегіне дейін жетпейді		2
			орта		құйрығының ұзындығы тірсегіне дейін жетеді		3
			ұзын		құйрығының ұзындығы тірсегінен асады		4
33.	К 44. Құйрық: пішіні		12-14 айлығында көз мөлшермен анықтайды. 1 Дөңгелек 2 Ілмек 3 Орақ 4 Шыбық 5 қылыш 6 томар
34.	К 45-48. Төбет, қаншық: ірілік индексі		36-40 айлығында жауырын сырты кеуде орамының (К-О-К) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатынасын көз жобамен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%
					төбет	қаншық
			өте аз		113,0 аз	113,5 аз	1
			аз		113,0-122,0	113,5-123,5	3
			орта		122,1-131,0	123,6-133,5	5
			үлкен		131,1-140,0	133,6-143,5	7
			өте үлкен		140,0-тан үлкен	143,5-тен үлкен	9
35.	К 46-49. Төбет, қаншық: тығыздық индексі		36-40 айлығында тірі салмағының шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатынасы арқылы көз жобамен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%
					төбет	қаншық
			өте аз		27,7 аз	28,0 аз	1
			аз		27,7-42,7	28,0-42,0	3
			орта		42,8-57,7	42,1-56,0	5
			үлкен		57,8-72,7	56,1-70,0	7
			өте үлкен		72,7-ден көп	70,0-ден көп	9
36.	К 47-50. Төбет, қаншық: тірі салмағы		36-40 айлығында таразыда 0,1 кг дәлдікпен тірі салмағы өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,кг:
					төбет	қаншық
			өте жеңіл		10,0 аз	9,0 аз	1
			жеңіл		10,0-20,0	9,0-18,0	3
			орта		20,1-30,0	18,1-27,0	5
			ауыр		30,1-40,0	27,1-36,0	7
			өте ауыр		40,0-ден көп	36,0-дан көп	9
37.	К 51. Алдыңғы сирақтары: жүн жамылғысы		36-40 айлығында көз мөлшермен анықтайды.
			жүнсіз		жүнсіз немесе сирек жүн тізеге дейін		1
			тегіс жүнді		қылшықты жүнмен толық жабылған		2
			Тегіс жүнді		сирақтың қапталы мен артқа жағында ұзындау қылшық жүндер бар		3
			ұзын жүнді		сирақтары толық ұзынжүнді		4
38.	К 52. Артқы сирақтары: жүн жамылғысы		36-40 айлығында көз мөлшермен анықтайды
			жүнсіз		жүнсіз немесе сирек жүн тізеге дейін		1
			тегіс жүнді		қылшықты жүнмен толық жабылған		2
			Тегіс жүнді		сирақтың қапталы мен артқа жағында ұзындау қылшық жүндер бар		3
			ұзын жүнді		сирақтары толық ұзынжүнді		4
39.	К 55. Жауырын-иық буыны: бұрышы		12-14 айлығында иық сүйегі мен жауырынның арасындағы бұрышына қарай көз мөлшермен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, градус:
			сүйір		90Ү-нан аз		3
			орта		90-110Ү		5
			тік		110Ү-нан көп		7
40.	К 56. Табан: пішіні		12-14 айлығында қапталынан қарау арқылы көз мөлшермен анықтайды.
			русачья		жіңішке ұзын табан, ортасындағы саусақтары шеткісіне қарағанда ұзынырақ, бұл табан таңбасында айқын байқалады		1
			сопақ		табан таңбасы шеңберге ұқсастау болады		2
41.	К 57. Ит: ұзынсирақтылық индексі		36-40 айлығында шынтақ биіктігінің (П-Л) шоқтық биіктігіне (К-Л) қатынасы арқылы көз мөлшермен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%
			аз		48-ден аз		3
			орта		48-53		5
			көп		53-тен көп		7
42.	К 60,61. Төбет, қаншық: сүйектілік индексі		36-40 айлығында жіліншік орамының (Р-Р) шоқтық биіктігіне (К-Л) қатынасын көз мөлшермен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді,%
					төбет	қаншық
			аз		18-ден аз	17-ден аз	3
			орта		18 – 22	17,0-20,7	5
			көп		22-ден көп	20,7-ден көп	7
43.	К 62. Тірсек: бұрышы		12-14 айлығында жамбас пен тірсек арасындағы бұрышына қарай көз мөлшермен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, градус:
			Сүйір		120Ү-дан аз		3
			Орта		120Ү-140		5
			Тік		140Ү-тан көп		7
44.	К 64. Жүн: қылшығы		36-40 айлығында денесіндегі жүніне қарай көз мөлшермен анықтайды.
			жоқ		бүкіл денесінде жүн жоқ		1
			әлсіз дамыған		бүкіл денесінде 1,5 см-ден қысқа жүні бар		3
			дамыған		бүкіл денесінде 1,5 см-ден ұзын жүні бар		5
45.	К 65. Жүн: түбіті		36-40 айлығында денесіндегі түбітіне қарай көз мөлшермен анықтайды.
			жоқ		бүкіл денесінде түбіт жоқ		1
			әлсіз дамыған		бүкіл денесінде 1,5 см-ден қысқа түбіті бар		3
			дамыған		бүкіл денесінде 1,5 см-ден ұзын түбіті бар		5
46.	К 66. Қылшық жүн: пішіні		36-40 айлығында шоқтығынан алынған қылшық жүніне қарай көз мөлшермен анықтайды 1 2 3 4 5 Тура Майысқан Сынық Толқынды Дөңгелектенген
47.	К 67. Қылшық жүн: текстура		36-40 айлығында шоқтығынан алынған қылшық жүніне қарай көз мөлшермен анықтайды
			жұмсақ		талшығы бірқалыпты, тік орналасқан, толық жатыңқы; толқынды, ұшына қарай тегіс болып келеді		1
			серпімді		талшығы бірқалыпты, тік орналасқан, толық майыспаған; толқынды, ұшына қарай тегіс болып келеді, бірақ тік емес		2
			қатты		талшығы бірқалыпты, тік орналасқан, майыспаған; толқынды, ұшына қарай тегіс болып келеді, алғашқы пішінін толық сақтайды		3
48.	К 68. Түсі: типі		36-40 айлығында көз мөлшермен анықтайды
			ақ		талшықта пигмент жоқ		1
			сұр		ашық түстен қарақоңырға дейін бірқалыпты орналасқан		2
			агути сарғылт-(сұр)		табиғи, қасқыр терісі түстес		3
			қоңыр		қоңыр түстен қара-қоңыр түске дейін		4
			сары		талшықта ашық-сары немесе қызыл-сары пигмент болады		5
			теңбіл (пегий)		кеудесінде, мойынында, ішінде, құйрығында ақтаңдақтар болады		6
			шұбар		ақшыл түстің үстінде қара-қоңыр дақтар болады		7
			шұбар теңбіл		негізгі түстің үстінде майда (0,5 см аз) қара не қоңыр дақтар болады		8
			теңбіл дақтармен		негізгі түстің үстінде майда (0,5 см аз) қара не қоңыр дақтар ақтаңдақтарда (3 см үлкен) орналасады		9
			мрамор түстес		негізгі ақ түске қара, сұр, қоңыр түстер тәртіпсіз орналасады		10
			күлді		қара түске сары түсті белгілер орналасады, (көзінің үстінде, тамағында, кеудесінде және аяқтарында)		11
			барыс түстес		сары түстің үстіне көлденең қара жолақтар әртүрлі орналасады		12
			алтын-сары		ұшына қарай қызыл тұске айналған алтын-сары түстес бояу, тұмсығы қара		13
			күйік жүн		денесінің барлық жерінде сабан түстес жүндер, Табаны, кеудесі, құйрығының ұшы ашық түстес, тұмсығы қоңыр не қара		14
			көгілдір		негізгі түсі болат түстес		15
			тебінгі (чепрачный)		қоңыр, қара және сұр пигменттер иттің үстін жұқа жабумен жапқан тірізді. Тиісінше бастың, кеуденің, іштің, аяқтары мен құйрығының ұштары ашық түсті. Жабуының үлкендігі әртүрлі болуы мүмкін		16
			қара		жүнінің бәрі қара түсті. Кейде майда ақшыл, қоңыр, сұр дақтар кездесуі мүмкін		17

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 29-қосымша

Бал аралардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі	көрініс беру дәрежесі	индекс
1	1.Ара: істігінің ұзындығы (*)(+)	Өлшеу (бұдан әрі –Ө)	қысқа орта ұзын	3 5 7
2	2.Ара: үшінші тергит ұзындығы(*) (+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
3	3.Ара: кубитальдық индексі (*)(+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
4	4.Ара: тарзаль индексі (*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
5	5.Ара, қанаты: қанаттың дискоидты ығысуы (*) (+)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ)	теріс бейтарап оң	3 5 7
6	6.Ара: бесінші стерниттің айнашығының артқы шегарасының нысаны (*) (+)	КЖ	тік майысқан	1 2
7	7.Ара: денесінің бояуы	КЖ	сары сұр қара-сұр	1 2 3
8	8.Ара: салмағы (+)		кіші орта үлкен	3 5 7
9	9.Тумайтын аналық ара: істігінің ұзындығы (*) (+)	Ө	қысқа орта ұзын	3 5 7
10	10.Тумайтын аналық ара: үшінші тергит ұзындығы (*) (+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
11	11.Тумайтын аналық ара: денесінің бояуы	КЖ	сары сұр қара-сұр	1 2 3
12	12.Тумайтын аналық ара: салмағы (*) (+)	Ө	кіші орта үлкен	3 5 7
13	13.Тумайтын аналық ара: жұмыртқа түтікшелерінің саны (+)	Ө	аз орташа көп	3 5 7
14	14.Туатын аналық ара: жұмыртқа салуы (*) (+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
15	15.Жұмысшы ара: денесінің бояуы	КЖ	сары сұр қара-сұр	1 2 3
16	17.Жұмысшы ара: үшінші тергит ұзындығы(*) (+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
17	18.Жұмысшы ара: салмағы(*) (+)	Ө	кіші орта үлкен	3 5 7
18	19.Ара ұясы: мінезі (*) (+)	КЖ	тыныш мазасыз бұзық	1 2 3
19	19.Ара ұясы: ұяны қараған кездегі аралардың жағдайы	КЖ	ұяда қозғалыссыз қала береді ары-бері ұшып жүреді ұядан ұшып кетеді	1 2 3
20	20.Ара ұясы: балдың түсі (*)	КЖ	ашық түсті қоңыр түсті	1 2

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 30-қосымша

Бал ара белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі		Сандық көрсеткіштер			Сандық көрсеткіш-тер			Индекс
1.	Әрбөлек ара ұяларының текшелерінен шыққан тумайтын аналық араларды, трутней күкірт эфирінің буында ұстау арқылы қатырып, торсион таразыға салып өлшейді. Денесінің түсін анықтап, сосын 70% этил спиртінің ерітіндісінде консервіленеді. Ол үшін алдын-ала әр сынама бөлек-бөлек дәкеге оралып, оның ішіне жәй қарындашпен ұяның номері жазылған қағаз салынады. Консервіленген сынамалар нығыздалып тығындалған шыны банкаларда сақталады. Қажет кезінде консервіленген араларды В.В.Алпатов әдістемесіне сәйкес қалпына келтіріп, экстерьерінің өлшем белгілерін МБС типті микроскоп арқылы анықтайды (окулярдың микрометр бірлігі кейін миллиметрге айналдырылады).
2.	К 1,9. Ара, тумайтын аналық ара: істігінің ұзындығы	Тілінің ұшына бастап иегіне дейінгі аралық 0,1 мм дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, мм:
				ара			аналық
		қысқа		6,3-тен аз	3,7-ден аз	3
		орта		6,3-6,6	3,7-4,0	5
		ұзын		6,6-дан көп	4,0-тен көп	7
3.	К 2,10,17. Ара, тумайтын аналық ара, жұмысшы ара: үшінші тергит ұзындығы	Тергиттің алдыңғы жағындағы екі томпақтың арасы 0,1 мм дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, мм:
			ара			аналық ара		жұмысшы ара
		тар	4,7-тен аз	5,5-тен аз	6,0-дан аз	3
		орта	4,7-5,0	5,5-5,7	6,0-6,5	5
		ұзын	5,0-тен көп	5,7-ден көп	6,5-тен көп	7
4.	К 3. Ара: кубиталь индексі	Алдыңғы қанатындағы үшінші кубиталь текшесі «а» жилка ұзындығының «б» жилка ұзындығына қатынасы арқылы анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, % 0,1 дәлдікпен:
		төмен			50-ден аз				3
		орта			50-60				5
		жоғары			60-тан көп				7
5.	К 4. Ара: тарзаль индексі	Артқы табанының бірінші мүшелігінің енінің «б» оның ұзындығына «а» қатынасымен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, % 0,1 дәлдікпен:
		төмен			50-ден аз				3
		орта			50-65				5
		жоғары			55-тен көп				7
6.	К 5,15. Ара, трутень оң қанаты: дискоидальное смещение жилкования	Микрометр окулярының шкаласы радиаль текшенің остік сызығына келтіріледі. Сызықтың тік есеп шкаласы кубиталь текшенің ең ұзын жилкасының радиал текшенің төменгі жилкасымен қиылысқан жерінен өтуі тиіс. Егер тік сызық Е нүктесі арқылы өтсе, онда бейтарап (нольдік) дискоидальді ығысу болады. Егер сызық Е нүктесінің сол жағынан өтсе - оң (+), оң жағынан өтсе – теріс (-). а – бейтарап; б – оң; в – теріс. Белгілердің көрініс беру дәрежесі кездескен жағдайлар санымен белгіленеді:
		теріс							1
		бейтарап							2
		оң							3
7.	К 6. Ара: форма задней границы воскового зеркальца пятого стернита	Балауыз айнасының шекарасы препаратталған стернитте микроскоппен қарағанда микрометр окулярының торын пайдаланбай-ақ анық байқалады. Анық байқалмаған жағдайда «А» және «В» нүктелері микрометрдің осьтік нүктесімен сәйкес келеді. Иілген Тік
		тік							1
		иілген							2
8.	К 8. Ара: салмағы	Текшеден шыққан араны жеке-жеке 0,1 мг-ға дейінгі дәлдікпен өлшеу арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, мг:
		кіші			95-тен аз				3
		орта			95-105				5
		үлкен			105-тен көп				7
9.	К 12. Тумайтын аналық ара: салмағы	Аналық ұядан шыққан тумайтын аналық араны жеке-жеке 0,1 мг-ға дейінгі дәлдікпен өлшеу арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, мг:
		кіші			190-нан аз				3
		орта			190-200				5
		үлкен			200-ден көп				7
10.	К 13. Тумайтын аналық ара: жұмыртқа түтікшелерінің саны	МБС типті микроскоппен 16 есе үлкейту арқылы бір аналық жұмыртқадағы жұмыртқа түтікшелерінің саны алынады да екі еселенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, дана:
		аз			280-нен аз				3
		орташа			280-340				5
		көп			340-тан көп				7
11.	К 14. Туатын аналық ара: жұмыртқа салуы	5х5 см. тор-рамканы пайдалана отырып, бал жиналар алдында түскен туымның ауданын өлшеп, оны 12-ге бөлу арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, дана:
		төмен			1300-нен аз				3
		орташа			1300-1800				5
		жоғары			1800-ден көп				7
12.	К 18. Жұмысшы араның: салмағы	Текшеден шығу бойына жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады.Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, мг:
		кіші			230-дан аз				3
		орта			230-260				5
		үлкен			260-тан көп				7
13.	К 19. Ара ұясы: мінезі	Ертемен немесе ауа райының қолайсыз (ұшпайтын) күндері аралардың ұяны ашқан кездегі әрекеттеріне қарай анықтайды.
		тыныш			ұядан шығады, ұшып кетпейді				1
		мазасыз			ұшып кетеді, адамға ұмтылмайды				2
		бұзық			жаппай ұшып шығады, адамды шаға бастайды				3

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 31-қосымша

Тұқы балықтарының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1.	1.Балық: негізгі түсі (*)(+)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), 5 ай	ақ1 күміс түстес2 көгілдір3 алтын-сары4 қызғылтсары5 қызыл6 сары-қоңыр7 басқаиная	1 2 3 4 5 6 7 8
2.	2.Балық: таңбілдерінің барлығы (*)(+)	КЖ, 5 ай	жоқ бар	1 9
3.	3.Балықденесі: қабыршақты жамылғы (*) (+)	КЖ, 1-12 ай	жоқ сызықты шашыраңқы тұтас	1 2 3 4
4.	4.Балық денесі: формасы (*) (+)	5 ай	жұмыр прогонистая (тез ағатын суға бейімделген созылыңқы дене)	1 9
5.	5.Еркегі денесі: ұзындығы (*) (+)	9-12 ай	қысқа орташа ұзын	3 5 7
6.	6.Ұрғашы денесі: ұзындығы (*) (+)	9-12 ай	қысқа орташа ұзын	3 5 7
7.	7.Еркегі денесі: орамы (*) (+)	5 ай	шағын орташа үлкен	3 5 7
8.	8.Ұрғашы денесі: орамы (*) (+)	5 ай	шағын орташа үлкен	3 5 7
9.	9.Басы: үлкендігі (*) (+)	5 ай	шағын орташа үлкен	3 5 7
10.	10.Құйрық тұрқы: формасы (*) (+)	5 ай	тар орташа кең	3 5 7
11.	11.Шегі: размері (+)	5 ай	өте қысқа қысқалау орташа ұзындай өте ұзын	1 3 5 7 9
12.	12.Жүзу қабының алдыңғы камерасы (+)	1-12 ай	шағын орташа үлкен	3 5 7
13.	13.Желбезек доғасы: бірінші желбезек доғасындағы кіпекше саны (*)	1-12 ай	аз орташа көп	3 5 7
14.	14.Арқалық жүзу қанаты: жұмсақ сәулелі бұтақшаларының саны (*)	1-12 ай	аз орташа көпмного	3 5 7
15.	15.Анальдық жүзу қанаты: жұмсақ сәулелі бұтақшаларының саны (*)	1-12 ай	аз орташа көп	3 5 7
16.	16.Остік қаңқасы: омыртқалар саны (*)	1-12 ай	өте аз аз орташа көп өте көп	1 3 5 7 9
17.	17.Құйрық бөлегі: омыртқалар саны (*)	1-12 ай	өте аз аз орташа көп өте көп	1 3 5 7 9

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
1 Ақ вьетнам тұқымына тән; 2 Парск тұқымына тән; 3 Польский көгілдір тұқымына тән; 4 Фрэсинет қабыршақты тұқымына тән; 5 Огон тұқымына тән;
6 Венгерлік қызыл тұқымына тән; 7 Алтайлық айналы (зеркальный) тұқымына тән;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 32-қосымша

Тұқы балығы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіш-тер	Сандық көрсеткіш-тер	Индекс
1.	Белгілері сызбаға сәйкес 0,5 см дейінгі дәлдікпен уылдырық шашатын уақытының алдында өлшенеді. l – дене ұзындығы – тұмсығының ортасынан бастап құйрық жүзу қанаты негізінің сәулесінің шетіне дейін өтетін ортаңғы сызық бойынша; C – басының ұзындығы – тұмсығының ортасынан бастап желбезек қақпағының аяғына дейін ортаңғы сызық бойынша ; H – дене биіктігі – арқа жүзу қанатына ортаңғы сызығына тік бұрыш бойынша; O – дене орамы – арқа жүзу қанатының алдына ортаңғы сызығына тік бұрыш бойынша; pl – құйрық тұрқының ұзындығы – ортаңғы сызық бойынша анальдық жүзу қанаты негізінің сәулесінің шетіне дейін; h – құйрық тұрқының биіктігі – ортаңғы сызық бойынша ең тар бөлігіне тік бұрыш бойынша.
2.	К 1. Балық: негізгі түсі	Бүйір сызығынан төмен бағаланады.
3.	К 2. Балық: теңбілі барлығы	Бүкіл денесін және жүзу қанаттарымен бағаланады.
4.	К 3. Денесі: қабыршақты жамылғы	1 – жоқ 2 – сызықты 3 – шашыраңқы 4 – тұтас
5.	К 4. Балық денесі: формасы	Биіктігінің (H) ұзындығына (l) қатынасы бойынша бағаланады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, бірлік:
		жұмыр	2,6-тен аз		1
		созылыңқы	2,6-дан көп		9
6.	К 5-6. Балық денесі: ұзындығы	Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, см:
			еркек	ұрғашы
		қысқа	50,0-ден аз	55,0-тен аз	3
		орташа	50,0 – 55,0	55,0 – 60,0	5
		ұзын	55,0-тен көп	60,0-тан көп	7
7.	К 7-8. Балық денесі: орамы	Дене ұзындығының (l) орамға қатынасына (О) байланысты бағаланады Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді %:
			еркек	ұрғашы
		шағын	80-нен аз	85-тен аз	3
		орташа	80 – 85	85 – 90	5
		үлкен	85-тен көп	90-нан көп	7
8.	К 9. Басы: көлемі	Дене ұзындығының (l) бас ұзындығының (С) қатынасына байланысты бағаланады Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді %:
		шағын	23-тен аз		3
		орташа	23 – 26		5
		үлкен	26-дан көп		7
9.	К 10. Құйрық тұрқы: формасы	Құйрық тұрқы ұзындығының (pl) аз биік (l) жеріне қатынасы бойынша бағаланады Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, бірлік:
		тар	0,6-дан аз		3
		орташа	0,6 - 0,8		5
		кең	0,8-ден көп		7
10.	К 11. Шегінің: размері	Денесінің ұзындығының (l) дос шектің ұзындығының қатынасына байланысты бағаланады Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, бірлік:
		өте қысқа	2,0-ден аз		1
		қысқалау	2,0 – 2,2		3
		орташа	2.3 – 2,5		5
		ұзындау	2,6 – 2,8		7
		өте ұзын	2,8-ден көп		9
11.	К 12. Жүзу қабшығының алдыңғы камерасы	Артқы камерасының алдыңғысының ұзындығына қатынасы бойынша бағаланады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, бірлік:
		шағын	0,8-ден кіші		3
		орташа	0,8 – 1,2		5
		үлкен	1,2-ден үлкен		7
12.	К 13. Желбезек доғасы: бірінші желбезек доғасының кірпікшелерінің (тычинок) саны	Желбезек доғасының сырт жағынан есепке алынады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, дана:
		аз	23-тен аз		3
		орташа	23 – 26		5
		көп	26-дан көп		7
13.	К 14. Арқа жүзу қанаты: жұмсақ сәулелі бұтақшаларының саны.	Сәулелері негіздерінен саналады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, дана:
		аз	19-дан аз		3
		орташа	19 – 20		5
		көп	20-дан көп		7
14.	К 15. Анальдық жүзу қанаты: жұмсақ сәулелі бұтақшаларының саны.	Сәулелері негіздерінен саналады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, дана:
		аз	5-дан аз		3
		орташа	5-6		5
		көп	6-дан көп		7
	К 16. Осьтік қаңқа: омырқалар саны	Сараптама жасауға алынған балық сынамасын буға пісіріп, суытып, етімен қабырғасын бөліп алады. Омыртқа бағанын Веберов аппараты сүйегімен қоса бас сүйегінен бөліп алады. Осылай бөлінген осьтік қаңқаны тіс щеткасымен тазалап суық сумен жуылады. Омыртқалар (V) саны сызба бойынша саналады. 1 – Веберов аппараты (4 омыртқадан әрі санайды); 2 – Веберов аппаратының 4-ші омыртқасының осьтік өсіндісі; 3 – кеуде омыртқалары (Vp); 4 – өтпелі бөлік омыртқалары (Vi); 5 – құйрық бөлігі омыртқалары (Vc); 6 – уростиль (1 омыртқаға саналады). Барлық омыртқаны есептеу формуласы (V): V = 4 + Vp + Vi + Vc + 1 Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, дана:
15.		өте аз	35-тен аз		1
		аз	35 – 36		3
		орташа	36,1 – 37		5
		көп	37,1 – 38		7
		өте көп	38-ден көп		9
16.	К 17. Құйрық бөлігі: омыртқалар саны	Омыртқалар санын, гемальдық тесікті құрайтын жабысып өскен төменгі өсіндісі бар, омыртқадан басталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, дана:
		өте аз	14-тен аз		1
		аз	14 – 15		3
		орташа	15,1 – 16		5
		көп	16,1 – 17		7
		өте көп	17-ден көп		9

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 33-қосымша

Мөлдір бахтахтылардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1	Еркегі: басы, үлкендігі (*)(+)	Өлшеу (бұдан әрі –Ө), 9-5 ай	кіші орта үлкен	3 5 7
2	Ұрғашысы: басы, үлкендігі(*)(+)	Ө, 9-5 ай	кіші орта үлкен	3 5 7
3	Еркегі: денесі, прогонистость(*)(+)	Ө, 9-5 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
4	Ұрғашысы: денесі, прогонистость(*)(+)	Ө, 9-5 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
5	Еркегі: жыныстық жетілу мерзімі(*)(+)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), 9-5 ай	ерте орта кеш	3 5 7
6	Ұрғашысы: жыныстық жетілу мерзімі(*)(+)	КЖ, 9-5 ай	ерте орта кеш	3 5 7
7	Балық: уылдырық шашу мерзімі(*)(+)	КЖ, 9-5 ай	өте ерте ерте орта кеш өте кеш	1 3 5 7 9
8	Еркегі: рабочая плодовитость (+)	А, 9-5 ай	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9
9	Балық: уылдырықтың орташа салмағы (*)(+)	Ө, 9-5 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
10	Ұрғашысы: рабочая плодовитость(*) (+)	А, 9-5 ай	өте төмен төмен орта жоғары өте жоғары	1 3 5 7 9

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу 34-қосымша Мөлдір бахтахты белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіштер	Сандық көрсеткіштер	Индекс
1.	С – басының ұзындығы, Н –денесінің биіктігі, 1 – Смитт бойынша денесінің ұзындығы
2.	К 1,2.Балық: басы, үлкендігі	Басының ұзындығының С (тұмсық ұшынан желбезек шатырының шетіне дейінгі аралық) Смитт бойынша дене ұзындығына 1 (тұмсық ұшынан құйрық-қанатының ойындысына дейінгі аралық) қатынасын алады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, %:
			еркегі	ұрғашы
		аз	21,5-тен аз	18,5-тен аз	3
		орта	21,5-24,5	18,5-21,0	5
		көп	24,5-тен көп	21,0-тен көп	7
3.	К 3,4. Балық: денесі, прогонистость	Басының ұзындығының Смитт бойынша дене ұзындығының (1) денесінің ең жоғарғы биіктігіне (Н) қатынасын алады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, бірлік:
			еркегі	ұрғашы
		төмен	3,5-тен аз	3,5-тен аз	3
		орта	3,5-4,1	3,5-3,9	5
		жоғары	4,1-ден көп	3,9-дан көп	7
4.	К 5,6. Балық: жыныстық жетілу мерзімі	Қосалқы топтағы балықтарды көз жобамен анықтайды. Уылдырық шашу кезеңінде қосалқы топтағы балықтардың кемінде 50%-дан астамы жыныстық жетілу мерзіміне жетсе, ұрықтандырушылар категориясына ауыстырылады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, жыл:
			еркегі	ұрғашы
		ерте	1 жыл	2 жыл	3
		орта	2 жыл	3 жыл	5
		кеш	3 жыл	4 жыл	7
5.	К 7. Балық: уылдырық шашу мерзімі	Ұрықтандырушыларды көру арқылы көз жобамен анықтайды (еркегі мен ұрғашысы бірдей). Уылдырық шашудың қызған кезінде барлық балықтың кемінде 10%-ы қатыстырылуы керек. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, жыл:
		өте ерте	қазан айына дейін		1
		ерте	қазан – қараша		3
		орта	желтоқсан – қаңтар		5
		кеш	ақпан – наурыз		7
		өте кеш	кеш наурыздан кейін		9
6.	К 8. Еркегі: ұрықшылдығы (жыныстық жұмыскерлігі)	Бір рет бөлінген ұрықтың ішіндегі сперматозоид санымен төмендегі формула бойынша анықталады. у = 1,18 + 0,42х; бұл жерде: х –сперматокрит (сперма қоюлығы көлемінің жалпы алынған сынамаға 5000 мин/айналымда 5 минут центрифугадан өткізгеннен кейінгі қатынасы (%). Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, млрд.дана:
		өте төмен	30-дан аз		1
		төмен	30-80		3
		орта	81-130		5
		жоғары	131-180		7
		өте жоғары	180-нен көп		9
7.	К 9. балық: уылдырықтың орташа салмағы	Сынаманың салмағын 5 г өлшемдегі уылдырық санына бөлу арқылы анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, мг:
		төмен	55-тен төмен		3
		орта	55-70		5
		жоғары	70-тен жоғары		7
8.	К 10. Ұрғашысы: ұрықшылдығы (жыныстық жұмыскерлігі)	Алынған жалпы уылдырықтың салмағын (г) бір уылдырықтың салмағына (мг) бөлу арқылы анықтайды (бөлген кезде мг-ды г-ға айналдырады). Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, дана:
		өте төмен	1500-дан аз		1
		төмен	1500-250		3
		орта	2501-3500		5
		жоғары	3501-4500		7
		өте жоғары	4500-нен көп		9

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесіне 35-қосымша

Маралдардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі

№ р/с	Белгілер	Есеп тәртібі, бағалау жасы	көрініс беру дәрежесі	индекс
1	Еркегі: негізгі бояуы (*)(+)	Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), 18 ай	ашық-құба сұр-құба сұр-құба-сары ашық-сұр қара-сұр қара-қоңыр	1 2 3 4 5 6
2	Ұрғашысы: негізгі бояуы(*)(+)	КЖ, 18 ай	ашық-құба сұрғыш-құба Сұрғыш-құба-сары ашық-сұр қара-сұр қара-қоңыр	1 2 3 4 5 6
3	Еркегі: қосымша бояуы (түсі) (*)(+)	КЖ, 18 ай	жоқ ашық (ақ) сұрғыш-сары құба-сары қоңыр-құба қараша-құба	1 2 3 4 5 6
4	Ұрғашысы: қосымша бояуы (түсі) (*)(+)	КЖ, 18 ай	жоқ ашық (ақ) сұрғыш-сары құба-сары қоңыр-құба қараша-құба	1 2 3 4 5 6
5	Еркегі: басының қосымша бояуы (түсі) (*) (+)	КЖ, 18 ай	жоқ көзінің айналасында тұмсығының айналасында (шеңбер) басының барлық жерінде	1 2 3 4
6	Ұрғашысы: басының қосымша бояуы (түсі) (*)(+)	КЖ, 18 ай	жоқ көзінің айналасында тұмсығының айналасында (шеңбер) басының барлық жерінде	1 2 3 4
7	Еркегі: денесінің қосымша бояуы (*)(+)	КЖ, 18 ай	жоқ көзінің айналасында (көзілдірік) денесінің төменгі жағында денесінің барлық жерінде	1 2 3 4
8	Ұрғашысы: денесінің қосымша бояуы (*)(+)	КЖ, 18 ай	жоқ көзінің айналасында (көзілдірік) денесінің төменгі жағында денесінің барлық жерінде	1 2 3 4
9	Денесі: қосымша бояуының конфигурациясы (+)	КЖ, 18 ай	жолақ белдікше басқа	1 2 3
10	Сирақтары: қосымша бояуының бар-жоғы(+)	КЖ, 18 ай	жоқ бар	1 9
11 (+)	Каудальное зеркало және құйрығы: бояуы	КЖ, 18 ай	сарғыш сабан түстес сарғыш сабан түстес	1 2 3
12	Ұрғашы марал: физиологиялық жетілу мерзімі(+)	Өлшеу (бұдан әрі –Ө), 30 ай	ерте орта кеш	3 5 7
13	Ұрықтандырушы маралдың басы: қапталынан қарағанда (*)(+)	КЖ,	дөңес тік иілген	3 5 7
14	Аналық маралдың басы: қапталынан қарағанда(*) (+)	КЖ,	дөңес тік иілген	3 5 7
15	Ұрықтандырушы маралдың басы: ұзындығы(*)(+)	Ө,	қысқа орта ұзын	3 5 7
16	Аналық маралдың басы: ұзындығы(*)(+)	Ө	қысқа орта ұзын	3 5 7
17	Ұрықтандырушы маралдың маңдайы: енділігі(*)(+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
18	Аналық маралдың маңдайы: енділігі(*)(+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
19	Ұрықтандырушы маралдың артқы жағы: маклоктар арасының енділігі(*)(+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
20	Аналық маралдың артқы жағы: маклоктар арасының енділігі(*)(+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
21	Ұрықтандырушы маралдың жамбасы: енділігі(*)(+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
22	Аналық маралдың жамбасы: енділігі(*)(+)	Ө	тар орта кең	3 5 7
23	Ұрықтандырушы маралдың денесі: ұзындығы(*)(+)	Ө	қысқа орта ұзын	3 5 7
24	Аналық маралдың денесі: ұзындығы (*) (+)	Ө	қысқа орта ұзын	3 5 7
25	Ұрықтандырушы маралдың терісі: ұзындығы(*) (+)	Ө	жұқа орта қалың	3 5 7
26	Аналық маралдың терісі: ұзындығы (+)	Ө	жұқа орта қалың	3 5 7
27	Ұрықтандырушы маралдың денесіндегі жүн жабындысының түлеуі (+)	КЖ	ерте уақытында кеш	3 5 7
28	Аналық маралдың денесіндегі жүн жабындысының түлеуі(+)	КЖ	ерте уақытында кеш	3 5 7
29	Ұрықтандырушы маралдың жіліншігі: орамы (+)	Ө	кіші орта үлкен	3 5 7
30	Аналық маралдың жіліншігі: орамы (+)	Ө	кіші орта үлкен	3 5 7
31	Маралдың алғашқы мүйізі: қос мүйізінің салмағы (+)	Ө, 24 ай	төмен орта жоғары	3 5 7
32	Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: қос мүйізінің салмағы(*)(+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
33	Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: жүн жабындысының түсі (*)(+)	КЖ	сұр ашық-сұр қара-сұр сарғыш-қоңыр басқа	1 2 3 4 5
34	Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: жүн жабындысының тығыздығы (*)(+)	КЖ	тығыз орта қалыпты	3 5 7
35	Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: «стакан» биіктігі(+)	Ө	төмен орта жоғары	3 5 7
36	Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: «коронка» жуандығы (+)	Ө	жіңішке орта жуан	3 5 7

Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу 36-қосымша

Марал белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі

№	Белгі	Көрініс беру дәрежесі	Сандық көрсеткіш-тер	Сандық көрсеткіш-тер	Индекс
1.	К 1,2. Еркек, ұрғашы марал: негізгі бояуы (түсі)	Жүн жабындысының түсі бойынша бағаланады.
2.	К 3,4. Еркек, ұрғашы марал: қосымша бояуы	Денесінің аз бөлігін қамтитын жүн жабындысының қосымша түсі бойынша бағаланады.
3.	К 5,6. Еркек, ұрғашы марал: басының қосымша бояуы	Қосымша бояуының орналасуы мен пішіні бойынша бағаланады.
4.	К 7,8. Еркек, ұрғашы марал: денесінің қосымша бояуы	Денесінің аз бөлігін қамтитын қосымша бояуының орналасуы бойынша бағаланады.
5.	К 12. Ұрғашы марал: физиологиялық жетілу мерзімі	Ұрықтану жасына қарай бағалайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, ай:
		ерте	29-дан аз		3
		орта	29-41		5
		кеш	41-ден көп		7
6.	К 13. Ұрықтандырушы маралдың басы: қапталынан қарағанда	Көз жобамен анықталады. 1 майысқан; 2 тік; 3 дөңес.
7.	К 14. Аналық маралдың басы: қапталынан қарағанда	Көз жобамен анықталады. 1 майысқан; 2 тік; 3 дөңес.
8.	К 15,16. Ұрықтандырушы және аналық маралдың басы: ұзындығы	Өлшеуіш циркульмен желке шүйдесмен тұмсығына дейінгі аралық 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			ұрықтан-дырушы марал	аналық
		қысқа	43-тен аз	40-тан аз	3
		орта	43-49	40-43	5
		ұзын	49-дан көп	43-тен көп	7
9.	К 17,18. Ұрықтандырушы және аналық маралдың маңдайы: енділігі	Өлшеуіш циркульмен көз орбитасының шеткі нүктелерінің арасы 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			ұрықтан-дырушы марал	аналық
		тар	17-ден аз	16-дан аз	3
		орта	17-21	16-19	5
		кең	49-дан көп	43-тен көп	7
10.	К 19,20. Ұрықтандырушы және аналық маралдың артқы жағы: маклоктар арасының енділігі	Өлшеуіш циркульмен маклоктардың шеткі нүктелерінің арасы 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			ұрықтан-дырушы марал	аналық
		тар	33-ден аз	26-дан аз	3
		орта	33-41	26-32	5
		кең	41-ден көп	32-ден көп	7
11.	К 21,22. Ұрықтандырушы және аналық маралдың жамбасы: енділігі	Өлшеуіш циркульмен седалищные бугры (мықын сүйегі) шеткі нүктелерінің арасы 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			ұрықтан-дырушы марал	аналық
		тар	11-ден аз	11-ден аз	3
		орта	11-13	11-13	5
		кең	13-ден көп	13-ден көп	7
12.	К 23,24. Ұрықтандырушы және аналық маралдың денесі: ұзындығы	Өлшеуіш таяқ арқылы седалищный бугор мен тоқпан жіліктің басының арасы өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			ұрықтан-дырушы марал	аналық
		қысқа	127-ден аз	114-тен аз	3
		орта	127-129	114-117	5
		ұзын	129-дан көп	117-ден жоғары	7
13.	К 25,26. Ұрықтандырушы және аналық маралдың денесі: жуандығы	Штангенциркуль арқылы соңғы қабырғаның орта тұсынан теріні тартып тұрып 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшейді (көрсеткішті екіге бөлу керек). Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			ұрықтан-дырушы марал	аналық
		жұқа	3-тен аз	2-ден аз	3
		орта	3-5	2-3	5
		қалын	5-тен көп	3-тен жоғары	7
14.	К 27,28. Ұрықтандырушы және аналық маралдың денесіндегі жүн жабындысының түлеуі	Көктемгі түлейтін мерзімінде (мамыр, маусым) көз мөлшермен анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді:
		ерте	1-ші маусымға дейін		3
		уақытында	1-20-шы маусым		5
		кеш	20-шы маусымнан кейін		7
15.	К 29,30. Ұрықтандырушы және аналық маралдың жіліншігі: орамы	Өлшеуіш таспамен жіліншігінің жоғарғы 1/3 бөлігінің төменгі нүктесіненің тұсынан орамы 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
			ұрықтан-дырушы марал	аналық
		кіші	15-тен аз	13-тен аз	3
		орта	15-16	13-15	5
		үлкен	16-дан көп	15-тен жоғары	7
16.	К 31. Маралдың алғашқы мүйізі: қос мүйізінің салмағы	Қиылып алынғаннан кейін дереу электрондық немесе 50 кг дейін өлшенетін орта кластық механикалық таразыда 0,1 % дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, кг:
		төмен	2,2-ден төмен		3
		орта	2,2-2,8		5
		жоғары	2,8-ден жоғары		7
17.	К 32. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: қос мүйізінің салмағы	Осы кестенің 31-ші тармақшасына сәйкес анықтайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, кг:
		төмен	4-тен төмен		3
		орта	4-7,5		5
		жоғары	7,5-тен жоғары		7
18.	К 33. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: жүн жабындысының түсі	Мүйіз қиылмай тұрғанда көз жобамен анықталады.
19.	К 34. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: жүн жабындысының тығыздығы	Мүйіз өлшенбей тұрғанда жүн жабындысының тығыздығы мен ұзындығына қарай көз жобамен анықталады. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, кг:
		тығыз	жүн қалың және тығыз		3
		орта	терісінің түсі білінбейді		5
		қалыпты	қысқа, сирек жүн, терінің түсі білінеді		7
20.	К 35. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: «стакан» биіктігі	Өлшеуіш сызғышпен маңдай сүйегінен бастап мүйіз өскінінің шекарасына дейінгі аралық 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
		төмен	2-ден төмен		3
		орта	2-5		5
		жоғары	5-тен жоғары		7
21.	К 36. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: «коронка» (түбінің) жуандығы	Өлшеуіш таспамен мүйізі қиылғаннан кейінгі басында қалған мүйіз түбінің жуандығы («коронка») өлшенеді. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см:
		жіңішке	20-дан төмен		3
		орта	20-25		5
		жуан	25-тен жоғары		7

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу 37-қосымша

Мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің қорғалатын санатына келесі сандық және сапалық көрсеткіштер талап етіледі

(бас)

Ауыл шаруашылық малдарының түрі мен жынысы		Селекциялық жетістіктің санаты
		жаңадан жасалған тұқым	жаңа тұқым ішіндегі тип	жаңа зауыт-тық тип		жаңа зауыттық желі
1		2	3	4		5
Ірі қара мал
сүтті және аралас тұқымды бұқалар		50	20	10		5 жақсар-тушы
ет тұқымды		150	50	30		10 жақсар-тушы
Сиырлар:		1350	600	300		100
Биязы жүндi қой тұқымдары
қошқарлар		200	50	40		5 жақсар-тушы
саулықтар		8000	3000	1500		200
Жедел өсетiн еттi-жүндi қой тұқымдары
қошқарлар		70	30	25		5 жақсар- тушы
саулықтар		5000	2500	1000		200
Көп төлдi жартылай биязы жүнді қой тұқымдары
қошқарлар		70	30	25		5 жақсар-тушы
саулықтар		3000	1500	1000		200
Еттi-майлы қылшық жүндi және ұяң жүндi қой тұқымдары
қошқарлар		250	60	50		5 жақсар-тушы
саулықтар		9000	3000	1500		200
Қаракөл қой тұқымдары
1) қара түсті жақсартушы қошқарлар		х	60	30		20
саулықтар		х	3000	1500		1000
2) көк түсті жақсартушы қошқарлар		х	50	25		15
саулықтар		х	2500	1250		750
3) сұр түстi (сур) жақсартушы қошқарлар		х	40	20		15
саулықтар		х	2000	1000		750
4) сирек кездесетін ерекше түстерiнiң жақсартушы қошқарлар		х
саулықтар		х	1000	500		250
5) жоғалып бара жатқан бояулы және түр-түстілері жақсартушы қошқарлар		х
саулықтар		х	20	10		5
Ешкілер
1) жүндес тұқымдары текелер		100	50	25		5 жақсар-тушы
саулық ешкілер		4000	1500	750		200
2) түбітті тұқымдары текелер		50	15	10		3 жақсар-тушы
саулық ешкілер		2000	500	250		70
3) сүтті тұқымдары текелер		25	15	10		3 жақсар-тушы
саулық ешкілер		1000	250	150		25
Шошқалар
қабандар		250	100	50		10
мегежіндер		1800	900	300		100
Жылқылар
Жылқының зауыттық тұқымдары: айғырлар		40	8	5		4
биелер		600	200	75		25
Жылқының жергілікті тұқымдары: айғырлар биелер		30 700	10 250	8 125		4 40
Түйелер
буралар		30	8	5		4
інгендер		400	150	60		30
Мамық жүнді аңдар
Үй қояндары (ұрғашылары)		3000	2000	800		х
Қара күзен (норка)		3000	2000	800		х
Түлкілер (ұрғашылары)		2000	1000	500		х
Саз құндызы (нутрии, ұрғашылары)		2000	1000	500		х
Қара түлкілер (песцы, ұрғашылары)		1000	500	300		х
Бұлғындар (соболь, ұрғашылары)		1000	500	300		х
Аралар
Бал аралары (жаппай ауқымда орналасқан жанұялары)		20000	10000	10000		х
Құстар
Ауыл шаруашылық құстарының түрі мен жынысы	жаңадан жасалған тұқым немесе кросс		жаңа тұқым ішіндегі тип немесе ата-аналық формасы		аналық форма	жаңа зауыттық желі
Тауықтар	12000		4000		х	1000
Қаздар	4500		1350		х	350
Үйректер	5500		1500		х	400
Күрке тауық және басқа құстар	6500		2000		х	650

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу 38-қосымша

Ауылшаруашылық жануарлар түрлері бойынша құрылымдық бірліктің селекциялық жетістіктерін сынақтан өткізуге ұсынылатын ең аз сандары

Селекциялық жетiстiктің санаты	Саны
	зауыттық желілері	желінің тармақтары	желідегі жанұялар
Iрi қара мал
Жаңа тұқым	4	8	8
Тұқым ішіндегі желі	3	6	6
Жаңа зауыттық желі	2	4	4
Жаңа зауыттық аталық iз	-	2	2
Қойлар мен ешкiлер
Жаңа тұқым	6	12	-
Тұқым ішіндегі желі	3	6	-
Жаңа зауыттық желі	2	4	-
Жаңа зауыттық аталық iз	-	2	-
Шошқалар
Жаңа тұқым	6	12	12
Тұқым ішіндегі желі	3	6	6
Жаңа зауыттық желі	2	4	4
Жаңа зауыттық аталық iз	-	2	2
Жылқылар: зауыттық/жергiлiктi
Жаңа тұқым	6/4	12/8	12/8
Тұқым ішіндегі желі	3/2	6/4	6/4
Жаңа зауыттық желі	2/2	4/4	4/4
Жаңа зауыттық аталық iз	-	2/2	2/2
Түйелер
Жаңа тұқым	4	8	8
Тұқым ішіндегі желі	2	4	4
Жаңа зауыттық желі	-	2	2
Құстар
Жаңа тұқым	6	-	100
Жаңа, бір-біріне сәйкес келетін зауыттық желілер (кросстар) кешені (комплекс)	2	-	40
Жаңа зауыттық желі	-	-	20

	Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу 39-қосымша

Мекен жай _______________ ________________________ Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Тұқымдарды сынақтан өткiзу және сапасын анықтау жөнiндегi мемлекеттiк комиссиясы	Бекітемін Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрліг Тұқымдарды сынақтан өткiзу және сапасын анықтау жөнiндегi мемлекеттiк комиссиясының төрағасы ______________________________ (қолы, аты-жөні) 20_____ ж. «____» ______________

Мал шаруашылығындағы жана селекциялық жетiстiктiң

патентке қабiлеттiлiгiне сараптаманың оң нәтижесі туралы

Қорытындысы

Өтінім №
Өтінім берген күні
Селекциялық жетістіктің болжамды атауы

Басымдылық белгіленген:

өтінім берілген күні бойынша
өтінімді селекциялық жетістіктерді қорғау жөніндегі Халықаралық конвенцияға қатысушы елде алғаш рет берген күні бойынша:
Бірінші Бірінші өтінім Бірінші өтінім берген
өтінімнің № берілген күні елдің коды

Өтінім беруші (лер)
Автор (лар)
Оригинатор-шаруашылықтар
Селекциялық жетістіктің атауы

Мал шаруашылығындағы жана болжамды селекциялық жетістіктің өтінім материалдарын сараптау нәтижесінде, олардың Қазақстан Республикасы «Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы» Заңының 10 бабының талаптарына сәйкестігі белгіленді.

Тұқымдарды сынақтан өткізу және сапасын анықтау жөніндегі сараптама комиссияның төрағасы
	(қолы)	(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты)
Сарапшылар:
	(қолы)	(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты)
	(қолы)	(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты)
	(қолы)	(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты)
	(қолы)	(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты)

Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу 40-қосымша

Мекен жай _________________ __________________________ Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Тұқымдарды сынақтан өткiзу және сапасын анықтау жөнiндегi мемлекеттiк комиссиясы	Бекітемін Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрліг Тұқымдарды сынақтан өткiзу және сапасын анықтау жөнiндегi мемлекеттiк комиссиясының төрағасы ______________________________ (қолы, аты-жөні) 20_____ ж. «____» ______________

Мал шаруашылығындағы жана селекциялық жетiстiктiң

патентке қабiлеттiлiгiне сараптаманың

теріс нәтижесі туралы

Қорытындысы

Өтінім №
Өтінім берген күні
Селекциялық жетістіктің болжамды атауы

Басымдылық белгіленген:

өтінім берілген күні бойынша
өтінімді селекциялық жетістіктерді қорғау жөніндегі Халықаралық конвенцияға қатысушы елде алғаш рет берген күні бойынша:

Бірінші Бірінші өтінім Бірінші өтінім берген
өтінімнің № берілген күні елдің коды

Өтінім беруші (лер)
Автор (лар)
Оригинатор-шаруашылықтар
Селекциялық жетістіктің атауы

Мал шаруашылығындағы жаңа болжамды селекциялық жетістіктің патентке қабілеттілігіне сараптама жүргізу нәтижесінде, олардың Қазақстан Республикасының «Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы» Заңының 10-бабында белгіленген патентке қабілеттілік шарттарына сәйкес келмейтіндігі белгіленді, атап айтқанда:________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

Тұқымдарды сынақтан өткізу және сапасын анықтау жөніндегі сараптама комиссияның төрағасы
	(қолы)	(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты)
Сарапшылар:
	(қолы)	(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты)
	(қолы)	(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты)
	(қолы)	(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты)
	(қолы)	(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты)