Об утверждении Правил использования, перемещения семян и посадочного материала для воспроизводства лесов и лесоразведения

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 7 октября 2015 года № 18-02/897. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 6 ноября 2015 года № 12249.

В соответствии с пунктом 2 статьи 79 Лесного Кодекса Республики Казахстан от 8 июля 2003 года, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила использования, перемещения семян и посадочного материала для воспроизводства лесов и лесоразведения.

2. Комитету лесного хозяйства и животного мира Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания и в информационно-правовую систему "Әділет";

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан и интранет-портале государственных органов.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра сельского хозяйства Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр

А. Мамытбеков

Утверждены приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 7 октября 2015 года № 18-02/897

Правила
использования, перемещения семян и посадочного материала
для воспроизводства лесов и лесоразведения
1. Основные положения

1. Настоящие Правила использования, перемещения семян и посадочного материала для воспроизводства лесов и лесоразведения (далее - Правила) разработаны в соответствии с пунктом 2 статьи 79 Лесного кодекса Республики Казахстан от 8 июля 2003 года и определяют порядок использования, перемещения семян и посадочного материала для воспроизводства лесов и лесоразведения.

2. Использование и перемещение:

1) семян и посадочного материала осуществляется в строгом соответствии с приказом исполняющего обязанности Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 19 марта 2012 года № 25-02-02/110 "Об утверждении лесосеменного районирования" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 7581), которым регламентируется географический и экологический ареал использования (границ перемещения) семян и посадочного материала при воспроизводстве лесов и лесоразведении;

2) отечественных семян и посадочного материала осуществляется при наличии карантинных сертификатов по форме, предусмотренной приложением 8 к приказу Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 29 июня 2015 года № 15-08/590 "Об утверждении Правил по охране территории Республики Казахстан от карантинных объектов и чужеродных видов" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 12032);

3) импортных семян и посадочного материала при наличии фитосанитарных сертификатов по форме, предусмотренной приложением 3 к приказу Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 29 июня 2015 года № 15-08/590 "Об утверждении Правил по охране территории Республики Казахстан от карантинных объектов и чужеродных видов" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 12032).

3. Импортные семена и посадочный материал подлежат проверке в интродукционно-карантинных питомниках на наличие скрытой зараженности карантинными объектами и другими особо опасными вредными организмами.

2. Порядок использования и перемещения семян
для воспроизводства лесов и лесоразведения

4. Семена, допущенные к использованию, в целях стимулирования массового прорастания и повышения их грунтовой всхожести проходят предпосевную подготовку.

5. Применяют следующие способы предпосевной подготовки семян: стратификация (снегование), механическое, термическое и химическое воздействие на внешние покровы семян, обработка семян микроэлементами и стимуляторами роста, звуковое, ультразвуковое и магнитное облучение, дезинфекцию и дезинсекцию семян.

6. Основным способом предпосевной подготовки семян является стратификация.

7. Стратификация лесных семян к посеву проводится в специальных помещениях, холодильниках, подвалах, погребах или в траншеях (теплая стратификация при температуре от +10 до +35⁰С в зависимости от вида семян, холодная стратификация от 0 до +7⁰С, реже +10⁰С).

8. Длительность стратификации зависит от глубины физиологического покоя лесных семян, наличия других факторов, замедляющих прорастание лесных семян.

9. Стратификацию лесных семян прекращают за один два дня до посева. При этом наклюнувшиеся лесные семена подсушивают до состояния сыпучести и высевают.

10. Особенности проведения предпосевной подготовки семян в зависимости от пород приведены в приложении 1 к настоящим Правилам.

11. При погрузке, перевозке и разгрузке семена не должны подвергаться механическим повреждениям и намоканию.

12. При перемещении (транспортировке) семян во избежание порчи их просушивают, доводя до воздушно-сухого состояния (12-15 % влажности) и упаковывают в бумажные пятислойные или в тканевые мешки, деревянные ящики и другую тару, не допуская плотной набивки. Масса одного места семян, упакованных в тару должна быть, не более 50 килограмм.

13. Каждое место тары снабжается внутренней и наружной этикетками с указанием видового названия, массы семян, номера и даты паспорта, наименования и адресов организаций отправителя и получателя.

14. Семена, подвезенные к месту посева или для погрузки в транспортные средства, до момента их использования или отправки хранят под навесом или на крытых платформах.

3. Порядок использования и перемещения посадочного материала

15. При воспроизводстве лесов и лесоразведении использование и перемещение посадочного материала допускается при наличии паспорта на посадочный материал, который выдается владельцем лесного питомника, вырастившим посадочный материал.

16. Паспорт на посадочный материал составляется по форме, согласно приложению 2 к настоящим Правилам на основании акта приемки посадочного материала.

17. Приемка посадочного материала по качеству и количеству на питомниках лесовладельца или лесопользователя, которая будет использоваться для воспроизводства лесов и лесоразведения осуществляется два раза в год перед началом весенней и осенней выкопки посадочного материала на всей площади выкопки комиссией в составе:

1) представителей питомника (начальник питомника или инженер лесных культур);

2) представителя службы карантинного надзора;

3) представителя территориального органа ведомства уполномоченного органа в области охраны, защиты, пользования лесным фондом, воспроизводства лесов и лесоразведения.

18. Посадочный материал принимается партиями. Партией считается любое количество сеянцев, саженцев одной породы, одного возраста и происхождения, выращенных в одинаковых условиях.

19. Посадочный материал, выращенный или приобретенный лесовладельцем и лесопользователем для воспроизводства лесов и лесоразведения, должен соответствовать требованиям, указанным в приложениях 3 и 4 к настоящим Правилам.

20. Сеянцы, саженцы с открытой корневой системой и зимние (одревесневшие) черенки используются для воспроизводства лесов и лесоразведения только в весенний и осенний периоды.

21. Сеянцы и саженцы с закрытой корневой системой (с комом земли) можно высаживать в течение всего года, при условии сохранения корневой системы от высыхания.

22. Перемещение посадочного материала (транспортировка) осуществляется всеми видами транспорта, в которых обеспечивается равномерное размещение посадочного материала, не допускающее повреждение стволов, ветвей и корневой системы.

23. При транспортировке посадочного материала:

1) их увязывают в пучки и укладывают в ящики с отверстиями, в мешки и корзины;

2) в целях недопущения пересыхания корневой системы их пересыпают влажными опилками, снегом, соломой или камышом.

24. При погрузке, перевозке и разгрузке посадочный материал не должен подвергаться механическим повреждениям.

Приложение 1 к Правилам использования, перемещения семян и посадочного материала для воспроизводства лесов и лесоразведения

Особенности проведения предпосевной подготовки семян
в зависимости от пород

№	Порода	Способы подготовки семян к посеву		Методы подготовки для стимулирования энергии прорастания и грунтовой всхожести семян
		осеннему	весеннему
1	2	3	4	5
1	Абрикос обыкновенный	При посеве за 2 месяца до устойчивых морозов не стратифицируют. При позднее осеннем посеве стратифицируют в летних траншеях с момента сбора или в помещениях в ящиках с песком	Стратифицируют во влажном песке в ящиках при температуре от 3 до 50С в течение 90-100 дней, или в зимних непромерзающих траншеях	Семена намачивают в воде при температуре 350С, на третьи сутки заливают водой при температуре от 16 до 180С. Затем семена стратифицируют в ящиках с песком в помещении с температурой от 30 до 350С. Смесь перелопачивают 2-3 раза в день. Прорастание начинается на 12-15-й день
2	Айлант высочайший	Не подготавливают	Намачивают в течение 2-3 дней
3	Аморфа кустарниковая	Не подготавливают	Намачивают в воде в течение 24 часов
4	Арония черноплодная	Не подготавливают	Намачивают в течение 2 часов в растворе марганцовокислого калия (0,5%), затем стратифицируют 60 дней
5	Береза повислая (бородавчатая)	При раннелетнем посеве предварительно намачивают семена до состояния наклевывания, при позднеосеннем и зимнем не подготавливают	Предварительно намачивают до состояния частичного наклеивания (2-3 суток) или высевают сухими	Проводят снегование предварительно намоченных в течение 2 суток семян. Длительность снегования – 30 дней. Стратифицируют в ящиках с песком в помещениях с низкой температурой (около 00С) в течение 30 дней и протравливают ТМТД или фентиурамом. Обрабатывают семена в течение 6 ч 0,005%-ным раствором сернокислого кобальта (CoSO4) или 0,001%-ным раствором молибдена (NH4)2 MoO4 Протравливают в 0,5%-ном растворе марганцовокислого калия 2 часа
6	Береза пушистая	Не требуется	Предварительно намачивают в течение 2 суток или высевают сухими	Проводят снегование или стратификацию предварительно замоченных семян при низкой (около 0 С) температуре в ящиках с песком в течение 30 дней. Предварительно замоченные семена проращивают до состояния наклевывания в кучах на брезенте. Протравливают ТМТД или фентиурамом
7	Биота восточная	Замачивают в течение суток	Замачивают в течение суток
8	Бирючина обыкновенная	Не подготавливают при посеве не позднее сентября; для более позднего посева стратифицируют 30 дней	Стратифицируют в ящиках с песком при температуре от 0 до 50С в течение 80-90 дней	Семена намачивают в воде температурой 500С в течение 2 суток
9	Боярышник колючий (обыкновенный)	Не высевают	Намачивают в течение 12-24 часов в 45%-ном растворе серной кислоты, промывают и стратифицируют 180-240 дней в помещении с температурой от 20 до 250С
10	Боярышник кроваво-красный	Не высевают	Стратифицируют сразу после сбора при температуре от 5 до 100C в течение 160-260 дней, периодически увлажняя и перемешивая
11	Боярышник однопестичный	Стратифицируют сразу после сбора в течение 1 года и высевают следующей осенью. Перед стратификацией намачивают 3-4 дня	Не высевают
12	Вишня обыкновенная и вишня степная	Стратифицируют с момента сбора до посева свежесобранные не подсушенные семена в летних траншеях или в прохладном помещении	Стратифицируют в помещениях или в зимних непромерзающих траншеях с момента сбора в течение 180 дней (для степной – 120-180 дней)
13	Вяз гладкий	Высевают сразу после сбора сухими или замачивают 2 часа и подсушивают
14	Гледичия трехколючковая (обыкновенная)	Семена стратифицируют с момента сбора до посева в летних траншеях или ящиках с песком. Возможен раннеосенний посев сухими семенами	Семена ошпаривают крутым кипятком (900С), затем оставляют в остывшей воде на 10 часов. Соотношение воды и семян 3:1. Не набухшие семена обрабатывают повторно	Ошпаривание можно заменить обработкой концентрированной серной кислотой в течение 2 часов
15	Груша обыкновенная	При посеве за 1,5 месяца до морозов не подготавливают, при более поздних посевах стратифицируют в летних траншеях с момента сбора	Предварительно замоченные в течение 2 суток семена стратифицируют в зимних непромерзающих траншеях или в помещениях при температуре от 0 до 50С. Срок стратификации 90 дней в песке, 75 дней в торфяной крошке	Нестратифицированные семена намачивают в 0,002%-ном растворе гиббереллина в течение 3 суток, а затем смешивают с влажным песком. Семена прорастают через 6-7 дней. Протравливают ТМТД или фентиурамом
16	Дерен белый и дерен кроваво-красный (свидина)	Стратифицируют в летних траншеях сразу после сбора до посева. Возможен посев сразу после сбора без подготовки	Стратифицируют в помещениях в ящиках с песком в течение 180 дней или сразу после сбора в летних, а затем в зимних непромерзающих траншеях, в течение 240-270 дней	Проводят снегование семян в течение 15 дней, а затем стратифицируют их в помещениях в течение 90 дней при температуре от 5 до 60С
17	Дуб черешчатый	Не подготавливают	После зимнего хранения в траншеях или ящиках с песком не требуют подготовки
18	Ель обыкновенная и ель сибирская	Не подготавливают	Замачивают в воде в течение 9-12 часов	Проводят снегование замоченных семян в течение 60-90 дней перед посевом. Намачивают в водном 0,5%-ном растворе марганцовокислого калия в течение 2 часов, протравливают ТМТД, фентиурамом, БМК или фундазолом. Намачивают в водных растворах микроэлементов: сернокислого кобальта (0,03%), сернокислой меди (0,03%) или смеси из марганцовокислого калия, борной кислоты, сернокислых меди, цинка и кобальта (по 0,002%) 12-18 часов
19	Ель Шренка (тяньшанская)	Не высевают	Снегование предварительно на сутки замоченных в воде семян. Срок снегования 1-1,5 месяца. После снегования протравливают в 0,5%-ном растворе KMnO4 30 минут	Семена замачивают водой температуры 35-400С и выдерживают 24 часа. Затем их протравливают в 0,5 %-ном растворе KMnO4 30 минут, подсушивают в тени до сыпучести и высевают
20	Жимолость обыкновенная	Не требует подготовки	Стратифицируют в зимних непромерзающих траншеях или в помещениях при температуре от 2 до 50С в течение 60-90 дней
21	Жимолость татарская	Не требует подготовки	Стратифицируют в зимних промерзающих траншеях или в помещениях при температуре от 2 до 50С в течение 50-60 дней	Применяют снегование в мешочках на поверхности земли в течение 1,5 месяца перед посевом или стратифицируют в опилках, перемешивая и до увлажняя 2 раза в неделю при температуре от 5 до 80С. Через 18-20 дней семена наклевываются
22	Калина обыкновенная	При стратификации свежесобранных семян в летних траншеях всходы появляются через год	Стратифицируют сразу после сбора сначала в летних, а затем в зимних непромерзающих траншеях или в помещениях сначала при температуре от 15 до 180С, потом зиму при пониженной до 50С температуре
23	Карагана древовидная (акация желтая)	Не требует подготовки	Замачивают 5 часов в воде комнатной температуры	Применяют снегование семян в течение 45 дней или выдерживание на леднике при 00С в течение 30 дней.
24	Каштан конский обыкновенный	Не требует подготовки	Подготавливают в период хранения в зимних непромерзающих траншеях	После хранения выдерживают в теплом помещении несколько дней, перемешивая и увлажняя, до состояния наклевывания
25	Клен ложно-платановый (явор, клен белый)	Раннеосенние посевы производят без подготовки семян, для поздних стратифицируют в летних траншеях с момента сбора до посева	Стратифицируют в помещении сначала при температуре от 0 до 30С в течение 45 дней, а затем выдерживают 45 дней под снегом. Семена замачивают в течение 3 суток, а затем стратифицируют в помещении сначала при температуре от 5 до 100С 60 дней, а затем 60 дней при 00С	Стратифицируют в снегу 45-60 дней. Замачивают в 3 %-ном растворе молибден аммония в течение 24 часа, а затем в течение 8 дней помещают 3 раза в день на 4 минут в теплую (от 35 до 380С) и холодную (примерно 00С) воду. Протравливают ТМТД или фентиурамом
26	Клен остролистный (платановидный)	Раннеосенний посев производят без подготовки, для позднеосеннего посева семена стратифицируют в летних траншеях с момента сбора до посева	Стратифицируют в помещениях или зимних промерзающих траншеях. Срок стратификации 45-60 дней	Стратифицируют в снегу (переслаивая со снегом) 45-60 дней. Семена заливают теплой (400С) водой и выдерживают в течение 3 суток закрытым брезентом. Затем держат в ящиках с песком, ежедневно перемешивая и увлажняя, в помещении с температурой около 300С. Семена наклевываются на 7-й день. Протравливают ТМТД или фентиурамом
27	Клен полевой	Стратифицируют с момента сбора в летних траншеях не менее 45 дней до посева	Стратифицируют с момента сбора сначала в летних, а затем в зимних промерзающих траншеях. Срок стратификации 150-180 дней	Семена замачивают 3 дня и стратифицируют в помещениях сначала при температуре от 10 до 150С в течение 60 дней, а затем при 00С 30-60 дней
28	Клен серебристый	Не высевают	Высевают сразу после сбора (в конце мая-в июне) без подготовки	В засушливую погоду обязателен полив посевов
29	Клен татарский (неклен, черноклен)	Стратифицируют в летних траншеях с момента сбора до посева	Стратифицируют с осени в зимних Непромерзающих траншеях	Стратифицируют семена в ящиках с песком при температуре от 0 до 30С, увлажняя и перемешивая через каждые 2-3 дня. Через 30 дней увлажнение прекращают, температуру снижают до 00С. На 2-й день семена снова увлажняют, температуру поднимают до 50С. После этого на 18-20-й день семена прорастают. Общая длительность подготовки 50 дней
30	Клен ясенелистный	Не требует подготовки	Стратифицируют в помещениях в течение 30 дней или выдерживают под снегом в течение 1 месяца
31	Липа крупнолистная	Семена стратифицируют с момента сбора в летних траншеях или в ящиках с песком в течение 90 дней	Стратифицируют сначала в летних траншеях или в помещениях, а затем в зимних непромерзающих траншеях при температуре от 0 до 50С. Длительность стратификации до 180 дней
32	Липа мелколистная	Семена стратифицируют сразу после сбора в летних траншеях до посева	Семена стратифицируют в летних, а потом в зимних непромерзающих траншеях	Семена замачивают 10 дней в периодически сменяемой воде, затем 30 дней стратифицируют при температуре от 15 до 250С и 60-90 дней при температуре 00С. Общий срок подготовки 90-120 дней
33	Лиственница сибирская	Не требует подготовки	Намачивают в течение 9-12 часов и снегование 1-1,5 месяца; протравливание в 0,5%-ном растворе KMnO4 30 минут	Семена замачивают в течение 3 суток в 0,004%-ном растворе марганцовокислого калия при температуре до + 260С, затем в марлевых мешочках (слоем 1,5-2 сантиметров) пересыпают мокрыми опилками и выдерживают 2 суток. Семена намачивают 24 часа в 0,5%-ном растворе бромистого калия или 0,05%-ном растворе колхицина. За 30 часов до посева семена намачивают в слабом известковом растворе (200-250 грамм извести на 10 литр воды)
34	Лох узколистный	При раннеосеннем посеве сразу после сбора не подготавливают; при позднем посеве стратифицируют в летних траншеях с момента сбора до посева	Стратифицируют в зимних непромерзающих траншеях или в помещениях при температуре от 16 до 200С предварительно замоченные в течение 4 суток семена. Длительность стратификации 90-120 дней	Заливают семена горячей (50-600С) водой и оставляют в ней на сутки. Затем стратифицируют в ящиках с песком в помещении с температурой от 16 до 200С. Прорастание начинается на 15-20-й день
35	Миндаль обыкновенный	Не требует подготовки	Стратифицируют в помещениях или в траншеях 30-60 дней
36	Можжевельник виргинский	Не требует подготовки при посеве за 1,5-2 месяца до замерзания почвы	Стратифицируют в помещении 30 дней при температуре от 20 до 300С и 120 дней при температуре 150С	Обрабатывают семена концентрированной серной кислотой не более 30-50 минут, промывают в воде, а потом стратифицируют при температуре от 0 до 50С в течение 90-120 дней
37	Можжевельник обыкновенный	Не требует подготовки при посеве за 1,5-2 месяца до замерзания почвы	Стратифицируют в помещении 30 дней при температуре от 20 до 300С и 120 дней при температуре 150С
38	Можжевельник туркестанский	Свежесобранные не ушедшие в глубокий покой семена высевают без подготовки в течение августа	Летние посева прошлогодними семенами в состоянии глубокого покоя производят в июле - начале августа
39	Можжевельник полушаровидный	То же в течение первой половины сентября	То же
40	Облепиха крушиновая	Не требует подготовки при посеве не позднее чем за 1 месяц до замерзания почвы	Стратифицируют в ящиках с песком в помещении в течение 90 дней при температуре от 00С до 50С	Замачивают в воде 3 суток и стратифицируют в помещении 30 дней
41	Орех грецкий	Не подготавливают	Стратифицируют в песке в помещении в течение 30-45 дней при температуре от 00С до 50С	Семена за 5-7 дней до весеннего посева вымачивают в проточной воде горных речек в мешках
42	Персик обыкновенный	Не требует подготовки	Стратифицируют в помещении при температуре от 0 до 50С в течение 100-120 дней
43	Пихта сибирская	Не требует подготовки	Стратифицируют в ящиках с песком предварительно замоченные семена в течение 30 дней при температуре от 0 до 50С	Применяют снегование предварительно замоченных семян в течение 30 дней
44	Робиния лжеакация (белая акация)	Не высевают	Семена стратифицируют или ошпаривают водой при температуре 80-850С и оставляют до остывания, перемешивая первые 15-20 минут. При необходимости ненабухшие семена отделяют на решетах и повторяют их обработку
45	Роза собачья	Не требуется подготовки при посеве семян из недозрелых плодов	Стратифицируют в помещении при температуре от 0 до 50С в ящиках с песком в течение 210-240 дней семена из недозрелых плодов
46	Рябина обыкновенная	Стратифицируют в летних траншеях или в помещении с момента сбора до посева	Стратифицируют в помещении при температуре от 0 до 50С во влажном песке в течение 90-120 дней, затем вносят под снег. Общая длительность стратификации 150-180 дней	Нестратифицированные семена замачивают в 0,002 %-ном растворе гиббереллина в течение 3 суток, затем смешивают с влажным песком. Прорастают через 7 дней
47	Саксаул белый и черный	При зимнем посеве не требуют подготовки	Не требуют подготовки
48	Сирень обыкновенная	Не требует подготовки	Стратифицируют в ящиках с песком в помещении при температуре от 0 до 50С в течении 45 дней	Замачивают в воде 10-15 часов, затем выдерживают во влажных опилках или торфе в течение 2-8 дней
49	Слива домашняя	Стратифицируют в летних траншеях в течение 90 дней	Стратифицируют в зимних непромерзающих траншеях не менее 150 дней
50	Слива колючая (терн)	Не требует подготовки при раннелетних, августовских посевах, при поздних посевах стратифицируют в летних траншеях с момента сбора до посева (в течение 2 месяцев), прошлогодние семена – 80 дней	Стратифицируют в помещении сразу после сбора в течение 150-180 дней или в зимних непромерзающих траншеях 180-210 дней
51	Слива растопыренная (алыча)	Стратифицируют сразу после сбора в летних траншеях до посева. Семена прошлогоднего сбора 60-90 дней	Стратифицируют в летних траншеях сразу после сбора, а затем в зимних непромерзающих траншеях в течение 120-170 дней или в помещении при температуре от 3 до 50С в течение 150 дней
52	Смородина золотая	Стратифицируют в летних траншеях в течение 45-60 дней	Стратифицируют в помещении в течение 90-120 дней	Семена замачивают в воде при начальной температуре 500С в течение 24 часов. Затем стратифицируют при температуре от 12 до 150С, ежедневно перемешивая и увлажняя в течение 30 дней. При стратификации при переменных температурах (плюсовых и минусовых) семена подготовляют в течение 30 дней
53	Смородина черная	Стратифицируют в летних траншеях в течение 45-60 дней	Стратифицируют в помещении в течение 90-120 дней
54	Сосна кедровая сибирская	Не подготавливают, только намачивают в 0,5%-ном растворе марганцовокислого калия	Семена замачивают предварительно в течение 3 суток, смешивают с влажным песком, опилками или торфяной крошкой, помещают в ящиках под снег или в холодное помещение при 00С, за 2-3 месяца до посева. Подготовляются и при хранении в зимних непромерзающих траншеях	Семена в ящиках в смеси с песком (1:2) слоем 20 сантиметров увлажняют до 50% полной влагоемкости и ставят в шишкосушилку при температуре от 30 до 400С на 12 часов, затем выносят под снег. После этого снова увлажняют, ставят в шишкосушилку, а затем выносят под снег. После двукратной обработки семена проходят стратификацию за 10-11 дней. Протравливают ТМТД или фентиурамом
55	Сосна крымская	Не высевают	Замачивают семена в течение 9-12 часов
56	Сосна обыкновенная	Не требует подготовки	Замачивают семена в течение 9-12 часов Применяют снегование сухих или намоченных семян в мешочках в течение 1-2 месяцев	Семена замачивают, выдерживают во влажном состоянии до наклевывания и переносят под снег на 1-2 месяца. Проводят микоризацию семян чистой культурой микоризообразующего гриба масляника. Замачивают в течение 24 часов в растворе сернокислого цинка концентрацией до 0,02%, сернокислого марганца (0,1% и ниже), борной кислоты (0,025%) и гетероауксина (0,01% и ниже). Обрабатывают ультразвуком частотой 22,5 килогерц и мощностью 15 ватт в течение 10 минут
57	Тополь белый	Не требует подготовки (посев сразу после сбора)
58	Тополь черный	Не требует подготовки (посев сразу после сбора)
59	Туя западная	Не требует подготовки	Проводят снегование намоченных семян в течение месяца
60	Фисташка настоящая	Не высевают	Семена замачивают 12-15 часов в теплой воде (400С), затем стратифицируют в ящиках с песком (1:3) или в траншеях в течение 30-40 дней	Семена замачивают 12-15 часов в теплой воде (400С), подвешивают в мешках в теплом месте и смачивают периодически в течение 9-12 дней, до начала прорастания
61	Черемуха обыкновенная	Не требует подготовки	Стратифицируют в помещении при температуре от 0 до 50С в течение 150-180 дней
62	Яблоня лесная	Не требует подготовки	Замачивают в воде в течение 2 суток, а затем стратифицируют при температуре от 0 до 50С в песке, торфе или в опилках в течение 75-105 дней	Нестратифицированные семена замачивают в 0,002 %-ном растворе гиббереллина в течение 3 суток, затем смешивают с влажным песком. Семена прорастают на 6-7 день
63	Ясень обыкновенный	Стратифицируют в летних траншеях с июня до посева несколько недозрелые семена	Стратифицируют в помещениях сначала при температуре от 18 до 200С в течение 2-3 месяцев, затем при температуре от 5 до 110С. Общая длительность стратификации 180-200 дней (недозрелые семена)

Примечание:

1. Стратификация семян к посеву проводится в специальных помещениях, холодильниках, подвалах, погребах или в траншеях.

2. Стратификацию семян прекращают за один-два дня до посева. При этом наклюнувшиеся семена подсушивают до состояния сыпучести и высевают.

Приложение 2 к Правилам использования, перемещения семян и посадочного материала для воспроизводства лесов и лесоразведения

форма

Паспорт № __
на посадочный материал

"___" ____________ 20 __года

_____________________________________________________________________

(вид посадочного материала: сеянцы, саженцы в том числе с комом, порода)

выращенный на (в) ___________________________________________________

(питомник, лесовладелец, лесопользователь,

_____________________________________________________________________

юридический, почтовый адрес)

1. Показатели качества

Номер партии	Соответствие сеянцев (саженцев) требованиям стандарта	Возраст	Сорт	Количество, штук

Дата выкопки _________ Дата упаковки _________ Дата отправки ________

Цель использования __________________________________________________

(собственные нужды, реализация, район перемещения)

Документ, выданный уполномоченным органом в области карантина

растений ____________________________________________________________

(заполняется в случае перемещения посадочного материала

_____________________________________________________________________

за пределы подкарантинного района)

2. Происхождение семенного материала

Место сбора семян ___________________________________________________

(область, район, лесовладелец, лесопользователь,

лесничество, квартал)

Удостоверение о кондиционности семян ________________________________

(№, дата и кем выдано)

Селекционная категория семян ________________________________________

(сортовые, улучшенные, нормальные)

fs243. Условия выращивания

Способ выращивания __________________________________________________

(открытый грунт, контролируемые условия среды)

Почвенные условия, применяемый субстрат _____________________________

Внесение удобрений, другие агротехнические мероприятия ______________

_____________________________________________________________________

(наименование, доза, периодичность и так далее)

Мероприятия по борьбе с вредителями, болезнями растений и сорняками

_____________________________________________________________________

(вид, наименование препарата, сроки и периодичность обработки)

Лесовладелец, лесопользователь ______________________________________

(фамилия, имя, отчество (при наличии), подпись)

М.П.

Зарегистрирован в ___________________________________________________

(территориальный орган в области охраны, защиты,

_____________________________________________________________________

пользования лесным фондом, воспроизводства лесов и лесоразведения)

№ ______ "___"______________ 20__ год

Приложение 3 к Правилам использования, перемещения семян и посадочного материала для воспроизводства лесов и лесоразведения

Требования к сеянцам, используемых
для восстановления лесов и лесоразведения

№	Наименование пород	Возраст, лет	Толщина стволика у корневой шейки (не менее), миллиметров
1.	Хвойные породы:
1.1.	Ель, пихта, можжевельники	3-5	2,0
1.2.	Сосна, лиственница	2-3	2,5
2.	Лиственные породы (кроме кустарников)	1-3	3,5
3.	Кустарники	1-3	2,5

Примечание:

1. Требования указанные в таблице относятся к сеянцам с открытой корневой системой.

2. Сеянцы всех пород деревьев и кустарников по высоте стволика от 10 до 60 сантиметров считаются стандартным посадочным материалом. При этом длина корневой системы стандартного посадочного материала составляет:

1) 15-20 сантиметров – в степной зоне;

2) 20-30 сантиметров – в лесостепной зоне.

3. При воспроизводстве лесов и лесоразведении используются сеянцы и саженцы, имеющие ровные стволики, полностью одревесневшие верхушки побегов, окончательно сформированные почки, находящиеся в состоянии покоя, а также хорошо разветвленную здоровую корневую систему с достаточным количеством мочковатых корней.

4. Сеянцы, используемые для воспроизводства лесов и лесоразведения должны соответствовать требованиям, предусмотренным в государственных стандартах, действующих на территории Республики Казахстан.

Приложение 4 к Правилам использования, перемещения семян и посадочного материала для воспроизводства лесов и лесоразведения

Требования к посадочному материалу (саженцам),
используемому для восстановления лесов и лесоразведения

№	Наименование пород	Лесорастительные зоны	Возраст, лет	Сорт	Толщина стволика у корневой шейки (не менее), миллиметр	Высота надземной части (не менее), сантиметр
1	2	3	4	5	6	7
1	Береза повислая (береза бородавчатая) Betula pendula Roth (B.verrucosa Ehrh.)	все зоны	3-4	1 2	8 5	50 35
2	Бирючина обыкновенная Ligustrum vulgare L.	горные районы	2-3	1 2	9 6	80 60
3	Вяз перистоветвистый (туркестанский карагач) Ulmus pinnatoramosa Dieck.	лесостепная, степная	2-3	1 2	8 6	55 40
4	Груша обыкновенная Pirus communis L.	все зоны	2-3	1 2	7 5	45 30
5	Дуб черешчатый Quercus robur L.	все зоны	3-4	1 2	9 6	45 30
6	Ель обыкновенная (европейская) Picea abies (L.) Karst.	все зоны	5-6	1 2	5 4	20 15
7	Ель сибирская Picea obovata Lebed.	лесостепная	5-6	1 2	6 4	30 20
8	Ель Шренка Picea Schrenkiana Fischet Meg.	горные районы	5-6	1 2	6 4	25 15
9	Карагана древовидная (желтая акация) Caragana Arborescens Lam.	все зоны	3-4	1 2	6 4	35 25
10	Каштан посевной европейский (благородный) Castanea sativa Mill.	все зоны	2-3	1 2	15 10	60 45
11	Клен ложноплатановый (явор, клен белый) Acer pseudoplatanus L.	все зоны	2-3	1 2	10 6	55 40
12	Клен остролистный (платановидный) Acer platanoides L.	все зоны	3-4	1 2	8 6	35 25
13	Конский каштан Aesculus hippocastanum L.	все зоны	2-3	1 2	15 10	40 25
14	Липа мелколистная или сердцевидная Tilia cordata Mill.	все зоны	3-4	1 2	9 5	50 30
15	Лиственница Сибирская Larix sibirica Ledeb.	лесостепная	3-4	1 2	9 5	40 25
16	Облепиха крушиновая Hippophae ramnoides L.	все зоны	3-4	1 2	9 7	35 25
17	Орех грецкий Juglans regia L.	все зоны	3-4	1 2	20 10	60 40
18	Пихта сибирская Abies sibirica Ledeb.	горные районы	6-8	1 2	6 4	25 15
19	Биота восточная Biota orientalis Endl.	все зоны	4	1 2	12 7	60 40
20	Акация белая Robinia pseudoacacia L.	все зоны	1-2	81 12	8 6	70 50
21	Рябина обыкновенная Sorbus aucuparica L.	все зоны	3-4	1 2	9 7	35 25
22	Сосна кедровая сибирская (кедр сибирский) Pinus sibirika Du Tour	все зоны	6-7	1 2	10 6	30 20
23	Сосна обыкновенная Pinus silvestris L.	лесо- степная	3-4	1 2	8 5	25 20
24	Тополь белый (серебристый) Populus alba L.	лесостепная, степная	2-3	1 2	10 7	100 70
25	Тополь черный (осокорь) Populus nigra L.	лесостепная, степная	2	1 2	7 6	80 60
26	Яблоня лесная Malus silvestris (L.) Mill.	все зоны	2-3	1 2	8 6	45 30
27	Ясень обыкновенный Flaxinus excelsior L.	все зоны	3-4	1 2	9 7	35 25

Примечание:

1. Административные районы, территориально входящие в лесорастительные зоны, подзоны и природные регионы:

1) Лесостепная зона:

Северо-Казахстанская область;

Северные районы Костанайской области;

Северо-восточные районы Павлодарской области.

2) Степная зона:

Костанайская область (кроме северных районов);

Павлодарская область (кроме северо-восточных районов);

Кокшетауская, Акмолинская, Восточно-Казахстанская (кроме горных районов);

Атырауская и Актюбинская области;

Северная часть Карагандинской области.

3) Горные районы:

Восточно-Казахстанской и Алматинской областей.

2. Посадочный материал с двойными стволиками и разветвлением главного побега, за исключением кустарников, а также с различными повреждениями, в том числе пораженные вредителями и болезнями, считаются нестандартными и могут использоваться только при создании ландшафтно-рекреационных насаждений.

3. Посадочный материал, используемые для воспроизводства лесов и лесоразведения должен соответствовать требованиям, предусмотренным в государственных стандартах, действующих на территории Республики Казахстан.

Ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін тұқымдар мен отырғызу материалын пайдалану, олардың орнын ауыстыру қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 7 қазандағы № 18-02/897 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 6 қарашада № 12249 болып тіркелді

2003 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасы Орман Кодексінің 79-бабының 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған Ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін тұқымдар мен отырғызу материалын пайдалану, олардың орнын ауыстыру қағидалары бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:
1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;
2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесінің мерзімді баспа басылымдарында және «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялануға жіберілуін;
3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында және мемлекеттік органдардың интранет-порталында орналастырылуын қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы вице-министріне жүктелсін.
4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр А. Мамытбеков

Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрінің
2015 жылғы 7 қазандағы
№ 18-02/897 бұйрығымен
бекітілген

Ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін тұқымдар мен отырғызу материалын пайдалану, олардың орнын ауыстыру қағидалары

1. Негізгі ережелер

1. Осы Ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін тұқымдар мен отырғызу материалын пайдалану, олардың орнын ауыстыру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) 2003 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасы Орман кодексінің 79-бабының 2-тармағына сәйкес әзірленді және ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін тұқымдар мен отырғызу материалын пайдалану, олардың орнын ауыстыру тәртібін айқындайды.
2. Пайдалану және орнын ауыстыру:
1) тұқымдар мен отырғызу материалын – ормандарды молықтыру мен орман өсіру кезінде тұқымдар мен отырғызу материалын пайдаланудың географиялық және экологиялық таралу аймағы (ауыстыру шекарасы) регламенттелетін Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің міндетін атқарушының 2012 жылғы 19 наурыздағы № 25-02-02/110 «Орман тұқымдарын аудандастыруын бекіту туралы» бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7581 тіркелген) қатаң сәйкестікте жүзеге асырылады;
2) отандық тұқымдар мен отырғызу материалын – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің «Қазақстан Республикасының аумағын карантиндiк объектiлерден және бөтен тектi түрлерден қорғау жөнiндегi қағидаларды бекіту туралы» 2015 жылғы 29 маусымдағы № 15-08/590 бұйрығына 8-қосымшаға (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тізілімінде № 12032 тіркелген) сәйкес нысан бойынша карантиндік сертификаттары болған жағдайда жүзеге асырылады;
3) импорттық тұқымдар мен отырғызу материалын – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің «Қазақстан Республикасының аумағын карантиндiк объектiлерден және бөтен тектi түрлерден қорғау жөнiндегi қағидаларды бекіту туралы» 2015 жылғы 29 маусымдағы № 15-08/590 бұйрығына 3-қосымшаға (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тізілімінде № 12032 тіркелген) сәйкес нысан бойынша фитосанитариялық сертификаттары болған жағдайда жүзеге асырылады.
3. Импорттық тұқымдар мен отырғызу материалы интродукциялық-карантиндік тұқымбақтарда карантиндік объектілермен және басқа да аса қауіпті зиянды организмдермен жасырын залалданудың бар-жоғына тексерілуге жатады.

2. Ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін тұқымдарды пайдалану мен олардың орнын ауыстыру тәртібі

4. Пайдалануға рұқсат етілген тұқымдар жаппай өсіп-өнуін ынталандыру және олардың топырақтағы өнгіштігін арттыру мақсатында себу алдындағы дайындаудан өтеді.
5. Тұқымдарды себу алдындағы дайындаудың мынадай тәсілдері қолданылады: стратификация (қар шашу), тұқымдардың сыртқы жамылғысына механикалық, жылу және химиялық әсер ету, тұқымдарды микроэлементтермен және өсу стимуляторларымен өңдеу, дыбыспен, ультрадыбыспен және магнитпен сәулелендіру, тұқымдарды дезинфекциялау және дезинцекциялау.
6. Тұқымдарды себу алдындағы дайындаудың негізгі тәсілі стратификация болып табылады.
7. Себуге арналған орман тұқымдарын стратификациялау арнайы үй-жайларда, тоңазытқыштарда, жертөлелерде, ұраларда немесе траншеяларда жүргізіледі (жылы стратификация тұқымының түріне байланысты +10 градустан +35⁰С дейін, салқын стратификация 0 градустан +7⁰С дейін, сирек +10⁰С).
8. Стратификациялаудың ұзақтығы орман тұқымдарының физиологиялық тыныштығының терең сипат алуына, орман тұқымдарының өсіп-өнуін тежейтін басқа да факторлардың болуына байланысты.
9. Орман тұқымдарын стратификациялауды себуге бір-екі күн қалғанда тоқтатады. Бұл ретте қабығы жарылған орман тұқымдарын сусымалы күйге жеткізіп кептіреді және елейді.
10. Тұқымдарды себу алдында дайындау ерекшеліктері тұқымдылықтарға байланысты осы Қағидаларға 1-қосымшада келтірілген.
11. Тиеу, тасу және түсіру кезінде тұқымдар механикалық әсерлерге ұшырамауға және суланбауға тиіс.
12. Тұқымдардың орнын ауыстыру (тасымалдау кезінде бүлінбеуі үшін оларды құрғақ күйге жеткізіп (12-15% ылғалдылық) кептіреді және нығыздап салмай бес қабатты қағаз немесе мата қаптарға, ағаш жәшіктерге және басқа ыдыстарға салады. Ыдысқа салынған тұқымның бір орнының массасы 50 килограммнан аспауға тиіс.
13. Ыдыстың әрбір орны тұқымдардың түр атауы, массасы, күні, жөнелтуші мен алушы ұйымдарының атаулары мен мекенжайлары көрсетілген ішкі және сыртқы заттаңбалармен жабдықталады.
14. Себу орнына немесе көлік құралдарына тиеуге жеткізілген тұқымдар оларды пайдалану немесе жөнелту сәтіне дейін қалқа астында немесе жабық платформаларда сақталады.

3. Отырғызу материалын пайдалану мен оның орнын ауыстыру тәртібі

15. Ормандарды молықтыру мен орман өсіру кезінде отырғызу материалын пайдалану мен оның орын ауыстыруға отырғызу материалын өсірген орман тұқымбағының иесі беретін отырғызу материалының паспорты болған кезде жол беріледі.
16. Отырғызу материалының паспорты отырғызу материалын қабылдау актісінің негізінде осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша жасалады.
17. Ормандарды молықтыру және орман өсіру үшін пайдаланатын отырғызу материалын сапасы мен саны бойынша орман иеленушінің немесе орман пайдаланушының тұқымбақтарында қабылдауды барлық қазып алынатын алаңда жылына екі рет көктемгі және күзгі отырғызу материалын қазып алу алдында комиссия жүзеге асырады, оның құрамында:
1) тұқымбақтың өкілдері (тұқымбақ бастығы немесе орман дақылдарының инженері);
2) карантиндік қадағалау қызметінің өкілі;
3) орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру мен орман өсіру саласындағы уәкілетті орган ведомствосының аумақтық органының өкілі болады.
18. Отырғызылатын материал партиялармен қабылданады. Бірдей жағдайларда өсірілген, бір тұқымды, бір жастағы және шығу тегі бір екпе көшеттердің, тікпе көшеттердің кез келген мөлшері партия болып есептеледі.
19. Орман иеленуші және орман пайдаланушы ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін өсірген немесе сатып алған отырғызу материалы осы Қағидаларға 3 және 4-қосымшаларда көрсетілген талаптарға сай келуі тиіс.
20. Тамыр жүйесі ашық екпелер, көшеттер және қысқы (сүректенген) қалемшелер көктемгі және күзгі кезеңдерде ормандарды молықтыру және орман өсіру үшін пайдаланылады.
21. Тамыр жүйесі жабық екпелер мен көшеттерді (топырақ кесегімен) тамыр жүйесін кеуіп қалудан сақтау шартымен жыл бойы отырғызуға болады.
22. Отырғызу материалының орнын ауыстыру (тасымалдау) көліктің барлық түрімен жүзеге асырылады, оларда діңдері, бұтақтары және тамыр жүйесі бүлінбейтіндей етіп отырғызу материалын біркелкі орналастыру қамтамасыз етіледі.
23. Отырғызу материалын тасымалдау кезінде:
1) оларды бумалап байлайды, саңылауы бар жәшіктерге, қаптарға және себеттерге салады;
2) тамыр жүйесінің кеуіп қалуына жол бермеу мақсатында олардың бетіне ылғалды ағаш ұнтақтары, қар, сабан немесе қамыс төсейді.
24. Тиеу, тасу және түсіру кезінде отырғызу материалына механикалық зақым келмеуі тиіс.

Ормандарды молықтыру мен
орман өсіру үшін тұқымдар мен
отырғызу материалын пайдалану,
олардың орнын ауыстыру қағидаларына
1-қосымша

Тұқымдарды тегіне байланысты себу алдындағы дайындаудың ерекшеліктері

№	Тегі	Тұқымды себуге дайындау тәсілдері		Тұқымдардың өсу қуатын және олардың жердегі өнгіштігін ынталандыру үшін дайындау әдістері
		күзгі	көктемгі
1	2	3	4	5
1	Кәдімгі өрік	Тұрақты аяздарға екі ай қалғанда себілсе стратификацияланбайды. Күз аяғында себілсе, жиналған сәттен бастап жазғы траншеяларда немесе үй-жайларда құм салынған жәшіктерде стратификациялайды	3-5 0С температурада дымқыл құм салынған жәшіктерде 90-100 күн бойы немесе қыста тоңазымайтын траншеяларда стратификациялайды	Тұқымды температурасы 35 0С суда жібітеді, үшінші тәулікте температурасы 16-180С су құяды. Содан кейін температурасы 30-350С үй-жайларда құм салынған жәшіктерде стратификациялайды. Қоспаны күніне 2-3 рет араластырып тұрады. 12-15-ші күні өсіп-өне бастайды
2	Биік айлант	Дайындамайды	2-3 күн бойы суда жібітеді
3	Бұталы аморфа	Дайындамайды	24 сағат бойы суда жібітеді
4	Қара жемісті арония	Дайындамайды	Марганец қышқылды калий ерітіндісінде (0,5 %) 2 сағат бойы жібітеді, содан кейін 60 күн стратификациялайды
5	Салпыншақ қайың (қотыр)	Ерте жазда себілсе алдын ала тұқымды жабыскақ күйге дейін жібітіп алады, күз аяғында және қыста себілсе, дайындамайды	Алдын ала ішінара жабысқақ күйге дейін жібітіп алады (2-3 тәулік) немесе құрғақ күйінде себеді	Алдын ала жібітілген тұқымды 2 тәулік бойы қарға аунатып алады. Қарға аунату ұзақтығы - 30 күн. Температурасы төмен (0оС-қа жуық) үй ішінде құм салынған жәшіктерде 30 күн бойы стратификациялайды және ТМТД-мен немесе фентиураммен дәрілейді. Тұқымды 6 сағат бойы 0,005 % күкірт қышқылды кобальт ерітіндісімен (COSО4) немесе (NH4)2 МоО4 0,001 % молибден ерітіндісімен өңдейді. Марганец қышқылды калийдің 0,5 % ерітіндісімен 2 сағат дәрілейді
6	Түкті қайың	Талап етілмейді	Алдын ала 2 тәулік бойы жібітіп алады немесе құрғақ күйінде себеді	Қарға аунатып алады немесе төмен температурада (00С-қа жуық) алдын ала жібітілген тұқымды құм салынған жәшіктерде 30 күн бойы стратификациялайды. Алдын ала жібітілген тұқымды брезентке үйіп, жабысқақ күйге дейін жеткізеді. ТМТД-мен немесе фентиураммен дәрілейді
7	Шығыс биотасы	Тәулік бойы жібітіп алады	Тәулік бойы жібітіп алады
8	Кәдімгі қынаағаш	Қыркүйектен кешіктірмей себілсе дайындамайды; одан кеш себілсе 30 күн стратификациялайды	80-90 күн бойы 0-50С температурада құм салынған жәшіктерде стратификациялайды	Тұқымды 500С температурадағы суда 2 тәулік бойы жібітеді
9	Тікенді (кәдімгі) долана	Сеппейді	12-24 сағат бойы 45 % күкірт қышқылы ерітіндісінде жібітеді, жуып-шаяды және температурасы 20-250 С үй-жайларда 180-240 күн стратификациялайды
10	Алқызыл долана	Сеппейді	Жинап алғаннан кейін бірден 5-100С температурада 160-260 күн бойы үнемі ылғалдандыра және араластыра отырып стратификациялайды
11	Бір аналық долана	Жинаған соң 1 жыл ішінде стратификациялайды және келесі күзде себеді. Стратификация алдында 3-4 күн жібітеді	Сеппейді
12	Кәдімгі шие және дала шиесі	Жиналған сәттен бастап себуге дейін жаңа жиналған, кептірілмеген тұқымдарды жазғы траншеяларда немесе салқын үй ішінде стратификациялайды	Жинаған сәттен бастап 180 күн ішінде (дала шиесі үшін - 120-180 күн) үй-жайда немесе тоңазымайтын траншеяларда стратификациялайды
13	Жылтыр шегіршін	Жинағаннан кейін бірден құрғақ күйінде себеді немесе 2 сағат суда жібітеді, кептіріп алады
14	Үш тікенекті (кәдімгі) қарамала	Тұқымды жинаған сәттен бастап себуге дейін жазғы траншеяларда немесе құм салынған жәшіктерде стратификациялайды. Құрғақ тұқымды ерте көктемде себуге болады	Тұқымға қайнаған ыстық суда (900С) жидітеді, содан соң салқындаған суда 10 сағат қалдырады. Су мен тұқымның арақатынасы 3:1. Ісінбеген тұқымды қайта өңдейді.	Ыстық су құюды 2 сағат бойы күкірт қышқылының концентратымен өңдеумен алмастыруға болады
15	Кәдімгі алмұрт	Аязға 1,5 ай қалғанда себетін болса дайындамайды, одан кеш себетін болса жинаған сәттен бастап жазғы траншеяларда стратификациялайды	Алдын ала 2 тәулік бойы жібітілген тұкымды қыста тоңазымайтын траншеяларда немесе үй-жайда 0-50С температурада стратификациялайды. Стратификация мерзімі - құмда 90 күн, шымтезек ұнтағында 75 күн	Стратификацияланбаған тұқымды гиббереллиннің 0,002% ерітіндісінде 3 тәулік бойы жібітеді, содан кейін дымқыл құммен араластырады. Тұқым 6-7 күннен кейін өсіп-өнеді. ТМТД-мен немесе фентеураммен дәрілейді
16	Ақ дерен алқызыл дерен (свидина)	Жинаудан себуге дейін бірден жазғы траншеяларда стратификациялайды. Жинаған соң дайындықсыз бірден себуге болады.	Үй-жайларда құм салынған жәшіктерде 180 күн бойы немесе жинаған соң бірден жазғы, содан кейін қысқы тоңазымайтын траншеяларда 240-270 күн бойы стратификациялайды	Тұқымды 15 күн бойы қарға аунатып алады, содан кейін оны үй-жайларда 90 күн бойы 5-60С температурада стратификациялайды
17	Өте әдемі емен	Дайындамайды	Қыста траншеяларда немесе құм салынған жәшіктерде сақталған соң дайындықты қажет етпейді
18	Кәдімгі шырша және сібір шыршасы	Дайындамайды	9-12 сағат суға жібітеді	Жібітілген тұқымды себу алдында 60-90 күн бойы қарға аунатып алады. Марганец қышқылды калийдің 0,5 % ерітіндісінде 2 сағат жібітеді. ТМТД-мен, фентиураммен, БМК-мен немесе фундазолмен дәрілейді. Мынадай микроэлементтердің су ерітінділерінде 12-18 сағат жібітеді: күкірт қышқылды кобальт (0,03 %), күкірт қышқылды мыс (0,03 %) немесе марганец қышқылды калийдің, бор қышкылының, күкірт қышқылды мыстың, мырыштың және кобальттің (0,002 %-тен) қоспасы
19	Шренк (тянь-шань) шыршасы	Сеппейді	Алдын ала бір тәулік суға жібітілген тұқым қарға аунатылады. Қарға аунату мерзімі 1-1,5 ай. Қарға аунатқаннан кейін 0,5% КМn04 ерітіндісінде 30 минут дәрілейді	Тұқымды температурасы 35-400С суға салып, 24 сағат ұстайды. Содан соң оны 0,5% КМn04 ерітіндісінде 30 минут дәрілеп, көлеңкеде сусымалы күйге дейін кептіреді және себеді.
20	Кәдімгі ұшқат	Дайындауды қажет етпейді	Қысқы тоңазымайтын траншеяларда немесе үй-жайларда 2-50С температурада 60-90 күн стратификациялайды
21	Татар ұшқаты	Дайындауды қажет етпейді	Қысқы суық траншеяларда немесе үй-жайларда 2-50С температурада 50-60 күн ішінде стратификациялайды	Себу алдында шағын қаптарға салып 1,5 ай бойы қар үстіне қойып қояды немесе 5-80С температурада аптасына 2 рет ылғалдандыра және араластыра отырып, ағаш үгінділерінде стратификациялайды. 18-20 күннен кейін тұқым өнеді
22	Кәдімгі шәңгіш	Жаңа жиналған тұқымды жазғы траншеяларда стратификациялағанда өскіндер бір жылдан кейін пайда болады.	Жинаған соң алдымен жазғы, одан кейін қыста тоңазымайтын траншеяларда немесе алдымен үй-жайларда 15-180С температурада, содан соң қыста 50С дейін төмен температурада стратификациялайды
23	Ағаш тәріздес қараған (сары қараған )	Дайындауды қажет етпейді	Бөлме температурасындағы суда 5 сағат жібітеді	45 күн бойы қарға аунатады немесе 00С мұзда 30 күн бойы ұстайды
24	Кәдімгі ат талшын	Дайындауды қажет етпейді	Қысқы тоңазымайтын траншеяларда сақтау кезінде дайындайды	Сақтаудан кейін араластыра және ылғалдандыра отырып, жабысқақ күйге дейін жылы жерде бірнеше күн ұстайды
25	Ақ үйеңкі	Ерте күзде себуді дайындықсыз жүргізеді, ал кеш себілетіндерін жиналған сәттен себуге дейін жазғы траншеяларда стратификациялайды	Алдымен үй-жайда 0-30С температурада 45 күн ішінде стратификациялайды, содан кейін 45 күн бойы қар астында ұстайды. Тұқымды 3 тәулік бойы жібітеді, содан соң алдымен 5-100С температурадағы үй-жайда 60 күн, одан кейін 00С-та 60 күн стратификациялайды	Қарда 45-60 күн стратификациялайды. Молибден аммонийдің 3% ерітіндісінде 24 сағат жібітеді, содан соң 8 күн бойы күніне 3 рет 4 минутқа жылы суға (35-38Т) және суық суға (00С) салады. ТМТД-мен немесе фентиураммен дәрілейді.
26	Сүйір жапырақты үйеңкі (платан тәрізді үйеңкі)	Ерте күзде себуді дайындықсыз жүргізеді, ал кеш себілетіндерін жиналған сәттен себуге дейін жазғы траншеяларда стратификациялайды	Үй-жайларда немесе қысқы тоңазымайтын траншеяларда стратификациялайды. Стратификациялау мерзімі 45-60 күн.	Қарда (қар араластыра отырып) 45-60 күн стратификациялайды. Тұқымға жылы (40оС) су құйып, брезентпен жауып, 3 тәулік ұстайды. Содан кейін 300С жуық температурадағы үй-жайларда күн сайын араластыра және ылғалдандыра отырып, құм салынған жәшіктерде ұстайды. Тұқымдар 7-ші күні өнеді. ТМТД-мен немесе фентиураммен дәрілейді
27	Дала үйеңкісі	Жиналғаннан кейін жазғы траншеяларда себуге дейін кемінде 45 күн стратификациялайды	Жинағаннан кейін алдымен жазғы, содан кейін қысқы тоңазымайтын траншеяларда стратификациялайды, стратификациялау мерзімі 150-180 күн	Тұқымды 3 күн жібітеді және үй-жайларда алдымен 10-150С температурада 60 күн, содан кейін 00С температурада 30-60 күн стратификациялайды
28	Күміс үйеңкі	Сеппейді	Жинаған соң дайындықсыз бірден себіледі (мамырдың аяғы - маусымның басы)	Құрғақ ауа райында екпелерді суару міндетті
29	Татар үйеңкісі (қара үйеңкі)	Жиналғаннан себуге дейін жазғы траншеяларда стратификациялайды	Күзден бастап қысқы тоңазымайтын траншеяларда стратификациялайды	Тұқымды құм салынған жәшіктерде 0-30С температурада әрбір 2-3 күн сайын ылғалдандыра және араластыра отырып страфикациялайды. 30 күннен соң ылғалдандыруды тоқтатады, температураны 00С дейін төмендетеді. 2-ші күні тұқымды қайта ылғалдандырып, температураны 50С дейін көтереді. Бұдан кейін тұқым 18-20-шы күні өнеді. Дайындықтың жалпы ұзақтығы 50 күн
30	Шаған жапырақты үйеңкі	Дайындауды қажет етпейді	Үй-жай ішінде 30 күн стратификациялайды немесе 1 ай қар астында ұстайды
31	Ірі жапырақты жөке	Тұқымды жиналғаннан бастап жазғы траншеяларда немесе құм салынған жәшіктерде 90 күн бойы стратификациялайды	Алдымен жазғы траншеяларда немесе үй-жайларда, ал содан кейін 0-50С температурада қысқы тоңазымайтын траншеяларда стратификациялайды. Стратификация ұзақтығы - 180 күнге дейін
32	Ұсақ жапырақты жөке	Тұқымды жинағаннан соң себуге дейін жазғы траншеяларда стратификациялайды	Тұқымды жазғы, содан соң қысқы тоңазымайтын траншеяларда стратификациялайды	Тұқымды ауық-ауық ауыстырылып тұратын суда 10 күн жібітеді, содан соң 30 күн 15-250С температурада және 90-120 күн 00С температурада стратификациялайды
33	Сібір бал қарағайы	Дайындауды қажет етпейді	9-12 сағат суда жібітеді және 1-1,5 ай қарға аунатады; КМn04 0,5% ерітіндісінде 30 минут дәрілейді	Тұқымды 3 тәулік марганец қышқылды калийдің 0,004 % ерітіндісінде +260С температурада жібітеді, содан кейін дәке дорбаларға салып, дымқыл ағаш үгінділерімен (1,5-2 см қабатпен) көмеді және 2 тәулік ұстайды. Тұқымды 24 сағат бром калийінің 0,5 % ерітіндісінде немесе 0,05 % колхицин ерітіндісінде жібітеді. Тұқымды себуге 30 сағат қалғанда әлсіз әк ерітіндісінде (10 литр суға 200-250 грамм әк) жібітеді.
34	Жіңішке жапырақты жиде	Ерте күзде сепкенде жинаудан кейін бірден дайындамайды; кеш себілсе жиналған кезден бастап сепкенге дейін жазғы траншеяларда стратификациялайды	Алдын ала 4 тәулік жібітілген тұқымды қысқы тоңазымайтын траншеяларда немесе 16-200С температурадағы үй-жайлар ішінде стратификациялайды. Стратификациялау ұзақтығы - 90-120 күн	Тұқымға ыстық су (50-600С) құяды және онда бір тәулік қалдырады. Содан кейін температурасы 16-200С үй-жайда құм салынған жәшіктерде стратификациялайды. 15-20-шы күні өне бастайды.
35	Кәдімгі бадам	Дайындауды қажет етпейді	Үй-жайларда немесе траншеяларда 30-60 күн стратификациялайды
36	Виргиния аршасы	Топырақтың қатуына 1,5-2 ай қалғанда себілетін болса, дайындауды қажет етпейді	Үй-жайда 20-300С температурада 30 күн, 150С темпратурада 120 күн стратификациялайды	Тұқымды 30-50 минуттан артық емес күкірт қышқылы концентратымен өңдейді, сумен шаяды, содан кейін 0-50С температурада 90-120 күн стратификациялайды
37	Кәдімгі арша	Топырақтың қатуына 1,5-2 ай қалғанда себілетін болса, дайындауды қажет етпейді	Үй-жайда 20-300С температурада 30 күн, 150С температурада 120 күн стратификациялайды
38	Түркістан аршасы	Жаңа жиналған, терең тыныштыққа кетпеген тұқымды дайындамай сол күйінде тамыз айы ішінде себеді	Өткен жылғы терең тыныштықтағы тұқымды жазда себуді шілдеде - тамыздың бас кезінде жүргізеді
39	Жарты шар тәрізді арша	Бұл да қыркүйектің бірінші жартысында себіледі	Бұл да солай
40	Шырғанақ	Топырақ қатпай тұрып 1 айдан кешіктірмей себілсе, дайындауды қажет етпейді	Үй-жайда 0-50С температурада құм салынған жәшіктерде 90 күн стратификацияланады	3 тәулік суда жібітеді және үй-жайда 30 күн стратификациялайды
41	Грек жаңғағы	Дайындамайды	Үй-жайда құмда 0-50С температурада 30-45 күн ішінде стратификациялайды	Тұкымды көктемде себуге 5-7 күн қалғанда қапқа салынған күйінде тау өзенінің ағын суына малады
42	Кәдімгі шабдалы	Дайындауды қажет етпейді	Үй-жайда 0-50С температурада 100-120 күн стратификациялайды
43	Сібір самырсыны	Дайындауды қажет етпейді	Алдын ала жібітілген тұқымды 30 күн 0-50С температурада құм салынған жәшіктерде стратификациялайды	Алдын ала жібітілген тұқымды 30 күн ішінде қарға аунатады
44	Ақ қараған (ақ акация)	Сеппейді	Тұқымды стратификациялайды немесе температурасы 80-850С су құйып, алғашқы 15-20 минут араластырып, суығанша қалдырады. Қажет болса ісінбеген тұқымдарды електен өткізіп алып, оларды өңдеуді қайталайды
45	Итмұрын	Шала піскен жемістер тұқымын сепкенде дайындауды қажет етпейді	Шала піскен жемістер тұқымын үй-жайда 0-50С температурада құм салынған жәшіктерде 210-240 күн стратификациялайды
46	Кәдімгі шетен	Жинап алғаннан бастап сепкенге дейін жазғы траншеяларда немесе үй-жайда стратификациялайды	Температурасы 0-50С үй-жайда дымқыл құмда 90-120 күн стратификациялайды, содан кейін қармен көмеді. Стратификацияның жалпы ұзақтығы - 150-180 күн	Стратификацияланбаған тұқымды гиббереллиннің 0,002% ерітіндісінде 3 тәулік жібітеді, содан кейін дымқыл құммен араластырады. 7 күннен кейін өнеді
47	Ақ сексеуіл және қара сексеуіл	Қыста сепкенде дайындауды қажет етпейді	Дайындауды қажет етпейді
48	Кәдімгі мамыргүл	Дайындауды қажет етпейді	Үй-жайда 0-50С температурада құм салынған жәшіктерде 45 күн стратификациялайды	10-15 сағат суда жібітеді, содан кейін дымқыл ағаш үгіндісінде немесе шымтезекте 2-8 күн ұстайды
49	Үй қара өрігі	Жазғы траншеяларда 90 күн стратификациялайды	Қысқы тоңазымайтын траншеяларда кемінде 150 күн стратификациялайды
50	Тікенді қараөрік (шомырт)	Ерте жазда, тамызда себілетін болса, дайындауды қажет етпейді, кеш себілетін болса, жиналғаннан бастап себуге дейін (2 ай бойы) жазғы траншеяларда, өткен жылдың тұқымын - 80 күн стратификациялайды	Жинала салысымен үй-жайда 150-180 күн немесе қысқы тоңазымайтын траншеяларда 180-210 күн стратификациялайды
51	Алхоры өрік (алша)	Жинала салысымен себуге дейін жазғы траншеяларда стратификациялайды. Өткен жылғы тұқымды 60-90 күн стратификациялайды	Жинала салысымен жазғы траншеяларда стратификациялайды, ал содан кейін қысқы тоңазымайтын траншеяларда 120-170 күн немесе температурасы 3-50С үй-жайда 150 күн стратификациялайды
52	Қызыл күрең қарақат	Жазғы траншеяларда 45-60 күн стратификациялайды	Үй-жайда 90-120 күн стратификациялайды	Тұқымды бастапқы температурасы 500С суда 24 сағат жібітеді. Содан кейін 12-150С температурада күн сайын араластыра және ылғалдандыра отырып, 30 күн стратификациялайды. Ауыспалы температурада (жылы және суық) стратификациялағанда тұқымды 30 күн дайындайды.
53	Қара қарақат	Жазғы траншеяларда 45-60 күн стратификациялайды	Үй-жайда 90-120 күн стратификациялайды
54	Сібір самырсын қарағайы	Дайындамайды, тек марганец қышқылды калийдің 0,5 % ерітіндісінде жібітеді	Тұқымды алдын ала 3 тәулік жібітеді, дымқыл құммен, ағаш үгіндісімен немесе шымтезек ұнтағымен араластырып, жәшіктермен қар астына немесе 00С салқын үй-жайға себуге дейін 2-3 ай қойып қояды. Қысқы тоңазымайтын траншеяларда сақтағанда да дайындалады	Құммен араластырылған (2:1) қалыңдығы 20 сантиметр жәшіктегі тұқымды, 50% дейін толық ылғал сіңіргенше сулайды және 30-400С температурада 12 сағат бүркептіргішке қояды, содан кейін қарға көмеді. Бұдан кейін қайта сулап, бүркептіргіштерге қояды, содан соң қар астына қояды. Екі мәрте өңдеуден өткен тұқымды 10-11 күн стратификациялайды. ТМТД немесе фентиураммен дәрілейді.
55	Қырым қарағайы	Себілмейді	Тұқымды 9-12 сағат суға жібітеді
56	Кәдімгі қарағай	Дайындауды қажет етпейді	Тұқымды 9-12 сағат суда жібітеді. Дорбаларға салынған құрғақ немесе жібітілген тұкымды 1-2 ай қарға аунатады.	Тұқымды жібітеді, өнгенше ылғалды күйінде ұстайды және 1-2 айға қар астына шығарып қояды. Микориз түзетін майқұлақ саңырауқұлағының таза дақылымен тұқым микоризациясын жүргізеді. 24 сағат 0,02 % дейін күкірт қышқылды мырыш, күкірт қышқылды марганец (0,1 % және одан төмен), бор қышқылы (0,025%) және гетероауксин (0,01 % және одан төмен) ерітіндісінде жібітеді. Жиілігі 22,5 килогерц және қуаты 15 ватт ульртадыбыспен 10 минут өңдейді
57	Aқ терек	Дайындауды қажет етпейді (жиналған соң бірден себіледі)
58	Қара терек	Дайындауды қажет етпейді (жиналған соң бірден себіледі)
59	Батыс бозаршасы	Дайындауды қажет етпейді	Жібітілген тұқымды бір ай бойы қарға аунатады
60	Нағыз пісте ағаш	Себілмейді	Тұқымды 12-15 сағат жылы суда (400С) жібітеді, содан кейін құм салынған жәшіктерде (1:3) немесе траншеяларда 30-40 күн стратификациялайды	Тұқымды 12-15 сағат жылы суда (400С) жібітеді, қаппен жылы жерге іліп қояды және өне бастағанша 9-12 күн ауық-ауық сулап тұрады
61	Кәдімгі мойыл	Дайындауды қажет етпейді	Үй-жайда 0-50С температурада 150-180 күн стратификациялайды
62	Жабайы орман алмасы	Дайындауды қажет етпейді	Суда 2 тәулік жібітеді, содан кейін 0-50С температурада құмда, шымтезекте немесе ағаш үгіндісінде 75-105 күн стратификациялайды	Стратификацияланбаған тұқымды гиббереллиннің 0,002% ерітіндісінде 3 тәулік жібітеді, содан кейін дымқыл құммен араластырады. Тұқым 6-7-ші күні өнеді
63	Кәдімгі шаған	Онша толыспаған тұқымды жазғы траншеяларда маусым айынан бастап себуге дейін стратификациялайды	Үй-жайда алдымен 18-200С температурада 2-3 ай, содан кейін 5-110С температурада стратификациялайды. Стратификациялаудың жалпы ұзақтығы 180-200 күн (шала піскен тұқымдар)
Ескертпе: 1. Тұқымдарды себуге стратификациялау арнайы үй-жайларда, тоңазытқыштарда, жертөлелерде, ұраларда немесе траншеяларда жүргізіледі. 2. Тұқымды стратификациялауды себуге бір-екі күн қалғанда тоқтатады. Бұл ретте өнген тұқымдарды сусымалы күйге дейін кептіреді және егеді.

Ормандарды молықтыру мен
орман өсіру үшін тұқымдар мен
отырғызу материалын пайдалану,
олардың орнын ауыстыру қағидаларына
2-қосымша

нысан

Отырғызу материалына
№ ___ паспорт

«___»___________ 20__ жыл
_____________________________________________________________________
(тұқымбақ, орман иеленуші, орман пайдаланушы,
_____________________________________________________________________
заңды почталық мекен жайы)
өсірген______________________________________________________________
(отырғызу материалының түрі: екпелер, көшеттер,
_____________________________________________________________________
соның ішінде тамыр топырағымен, тұқымы)

1. Сапа көрсеткіштері

Партия нөмірі	Екпе көшеттердің (тікпе көшеттердің) стандарт талаптарына сәйкестігі	Жасы	Сорты	Мөлшері, дана

Қазылған уақыты _____ Буып-түю уақыты _____ Жөнелтілген уақыты_______
Пайдалану мақсаты____________________________________________________
(дербес қажеттілік, өткізу, тасымалдау ауданы)
Өсімдіктер карантині саласындағы уәкілетті органның берген құжаты
_____________________________________________________________________
(отырғызу материалының карантинге жатқызылған ауданнан тыс жерге
_____________________________________________________________________
орнын ауыстырған жағдайда толтырылады)

2. Тұқым материалының шығу тегі

Тұқым жиналған жер___________________________________________________
(облыс, аудан, орман иеленуші, орман пайдаланушы,
_____________________________________________________________________
орманшылық, орам)

Тұқымның кондициялығы туралы куәлік__________________________________
(№, қашан және кім берген)
Тұқымның селекциялық санаты__________________________________________
(сортты, жақсартылған, қалыпты)

3. Өсіру шарттары

Өсіру тәсілі_________________________________________________________
(ашық жер, бақылау жасалатын орта жағдайлары)

Топырақ жағдайлары, қолданылатын субстрат____________________________
Тыңайтқыш шашу, басқа агротехникалық іс-шаралар______________________
_____________________________________________________________________
(атауы, дозасы, кезеңділігі, тағы басқа)

Зиянкестермен, өсімдіктер ауруларымен және арамшөптермен күресу
жөніндегі іс-шаралар
_____________________________________________________________________
(препараттың түрі, атауы, өңдеу мерзімі мен кезеңділігі)
Орман иеленуші, орман пайдаланушы____________________________________
(тегі, аты, әкесінің аты (бар болса), қолы)
М.О.

_____________________________________________________________тіркелді
(орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру
_____________________________________________________________________
және орман өсіру саласындағы аумақтық орган)

№ ____ «____» 20 __жыл

Ормандарды молықтыру мен
орман өсіру үшін тұқымдар мен
отырғызу материалын пайдалану,
олардың орнын ауыстыру қағидаларына
3-қосымша

Ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін пайдаланатын екпе
көшеттерге қойылатын талаптар

№	Тұқымдардың атауы	Жасы, жыл	Тамыр мойнындағы діңнің жуандығы, (кем емес), миллиметр
1.	Қылқан жапырақты тұқымдар:
1.1.	Шырша, самырсын, арша	3-5	2,0
1.2.	Қарағай, қызылқарағай	2-3	2,5
2.	Жапырақты тұқымдар (бұталардан басқа)	1-3	3,5
3.	Бұталар	1-3	2,5

Ескертпе:
1. Кестеде көрсетілген талаптар тамыр жүйесі ашық екпе көшеттерге қатысты.
2. Ағаштар мен бұталардың барлық тұқымдарының діңшесінің биіктігі 10 сантиметрден 60 сантиметрге дейінгі екпе көшеттері стандартты отырғызу материалы болып есептеледі. Бұл ретте стандартты отырғызу материалының тамыр жүйесінің ұзындығы мынадай болады:
1) дала аймағында - 15-20 сантиметр;
2) орманды дала аймағында - 20-30 сантиметр.
3. Ормандарды қалпына келтіру және орман өсіру кезінде тегіс діңшелері, толық сүректенген өркен ұштары, тыныштық жағдайындағы әбден қалыптасқан бүршіктері, сондай-ақ шашақты тамырларының мөлшері жеткілікті жақсы тармақталған, сау тамыр жүйесі бар, екпелер мен көшеттер пайдаланылады.
4. Ормандарды молықтыру және орман өсіру үшін пайдаланылатын екпелер Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын ұлттық стандарттарда көзделген талаптарға сәйкес болуы тиіс.

Ормандарды молықтыру мен
орман өсіру үшін тұқымдар мен
отырғызу материалын пайдалану,
олардың орнын ауыстыру қағидаларына
4-қосымша

Ормандарды молықтыру мен орман өсіру үшін пайдаланатын отырғызу материалына (көшеттерге) қойылатын талаптар

№	Тұқымдардың атауы	Орман өсетін аймақтар	Жасы, жыл	Сорт	Тамыр мойнындағы діңнің жуандығы (кем емес), миллиметр	Жердегі бөлігінің биіктігі (кем емес), сантиметр
1	2	3	4	5	6	7
1	Салпыншақ қайың (қотыр қайың) Betula pendula Roth (В.veruco Ehrh.)	барлық аймақ	3-4	1 2	8 5	50 35
2	Кәдімгі қынаағаш Ligustru vulgare L.	таулы аудандар	2-3	1 2	9 6	80 60
3	Жербауырлы шегіршін (Түркістан қарағашы) Ulmus pinnato-ramosa Dieck.	орманды дала, дала	2-3	1 2	8 6	55 40
4	Кәдімгі алмұрт Pirus communis L.	барлық аймақ	2-3	1 2	7 5	45 30
5	Өте әдемі емен Quercus robur L.	барлық аймақ	3-4	1 2	9 6	45 30
6	Кәдімгі (еуропалық) шырша Picea abies (L.) Karst.	барлық аймақ	5-6	1 2	5 4	20 15
7	Сібір шыршасы Picea obovata Lebed.	орманды дала	5-6	1 2	6 4	30 20
8	Шренк шыршасы Picea Schrenki na Fischet Meg.	таулы аудандар	5-6	1 2	6 4	25 15
9	Ағаш тәріздес қараған (сары акация) Caragana arborescens Lam.	барлық аймақ	3-4	1 2	6 4	35 25
10	Еуропалық екпе талшыны Castanea sativa Mill.	барлық аймақ	2-3	1 2	15 10	60 45
11	Ақ үйеңкі Acer pseudoplatans L.	барлық аймақ	2-3	1 2	10 6	55 40
12	Сүйір жапырақты үйеңкі (платан тәрізді үйеңкі) Acer platanoides L.	барлық аймақ	3-4	1 2	8 6	35 25
13	Aт талшыны Aesculus hippocastanum L.	барлық аймақ	2-3	1 2	15 10	40 25
14	Ұсақ жапырақты немесе жүрек тәрізді жөке Tilia cordata Mill.	барлық аймақ	3-4	1 2	9 5	50 30
15	Сібір балқарағайы Larix sibirica Ledeb.	орманды дала	3-4	1 2	9 5	40 25
16	Шырғанақ Hippophae ramnoides L.	барлық аймақ	3-4	1 2	9 7	35 25
17	Грек жаңғағы Juglans regia L.	барлық аймақ	3-4	1 2	20 10	60 40
18	Сібір самырсыны Abies sibirica Ledeb.	таулы аудандар	6-8	1 2	6 4	25 15
19	Шығыс биотасы Biota orientalis Endl	барлық аймақ	4	1 2	12 7	60 40
20	Ақ қараған Robinia pseudoacacia L.	барлық аймақ	1-2	81 12	8 6	70 50
21	Кәдімгі шетен Sorbus aucuparica L.	барлық аймақ	3-4	1 2	9 7	35 25
22	Сібір самырсыны, қарағайы Pinus sibirika Du Tour	барлық аймақ	6-7	1 2	10 6	30 20
23	Кәдімгі қарағай Pinus silvestris L.	орманды дала	3-4	1 2	8 5	25 20
24	Ақ (күміс) терек Populus alba L.	орманды дала, дала	2-3	1 2	10 7	100 70
25	Қара терек Populus nigra L.	орманды дала, дала	2	1 2	7 6	80 60
26	Орман алмасы Malus silvestris (L.) Mill.	барлык аймақ	2-3	1 2	8 6	45 30
27	Кәдімгі шаған Flaxinus excelsio L.	барлық аймақ	3-4	1 2	9 7	35 25

Ескертпе:
1. Аумағы жағынан орман өсетін аймақтарға, қосымша аймақтарға және табиғи өңірлерге кіретін әкімшілік аудандар:
1) Орманды дала аймағы:
Солтүстік Қазақстан облысы;
Қостанай облысының солтүстік аудандары;
Павлодар облысының солтүстік-шығыс аудандары.
2) Дала аймағы:
Қостанай облысы (солтүстік аудандардан басқа);
Павлодар облысы (солтүстік-шығыс аудандардан басқа);
Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстары (таулы аудандардан басқа);
Атырау және Ақтөбе облыстары;
Қарағанды облысының солтүстік бөлігі.
3) Таулы аудандар: Шығыс Қазақстан және Алматы облыстары.
2. Бұталарды қоспағанда, діңшелері қосарланған және басты өркені тармақталған, сондай-ақ әртүрлі зақымдары бар, соның ішінде зиянкестер және аурулармен залалданған бүлдірген отырғызу материалы стандартсыз материал болып есептеледі және ландшафтық-рекреациялық екпелер құру кезінде ғана пайдаланылуы мүмкін.
3. Ормандарды молықтыру және орман өсіру үшін пайдаланылатын отырғызу материалы Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын ұлттық стандарттарда көзделген талаптарға сәйкес болуы тиіс.