Об утверждении Методики расчета показателей рождаемости и смертности

Приказ Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 17 ноября 2015 года № 180. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 11 декабря 2015 года № 12399. Утратил силу приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 14 октября 2019 года № 12.

Сноска. Утратил силу приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 14.10.2019 № 12 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с подпунктом 5) статьи 12 Закона Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике", а также с подпунктом 2) пункта 13 Положения о Комитете по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан, утвержденного приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 30 сентября 2014 года № 33, зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 9779,ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику расчета показателей рождаемости и смертности.

2. Управлению социальной и демографической статистики совместно с Юридическим управлением Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе "Әділет";

3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан" для размещения в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан;

4) размещение настоящего приказа на интернет–ресурсе Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

3. Управлению социальной и демографической статистики Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан довести настоящий приказ до структурных подразделений и территориальных органов Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан для руководства и использования в работе.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на заместителя Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан (Иманалиев Б.З.).

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечению десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель

А. Смаилов

Утверждена Приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 17 ноября 2015 года № 180

Методика расчета показателей рождаемости и смертности
1. Общие положения

1. Настоящая Методика расчета показателей рождаемости и смертности (далее – Методика) относится к статистической методологии, формируемой в соответствии с Законом Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике" (далее – Закон).

2. Методика определяет методы расчета показателей рождаемости и смертности, основанные на общегосударственных статистических наблюдениях.

3. Методика применяется Комитетом по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан и его территориальными органами (далее – территориальные органы) при расчете показателей рождаемости и смертности.

4. Значимость расчетных показателей рождаемости и смертности обусловлена их ролью при анализе демографических явлений и оценке сложившейся демографической ситуации в стране и ее регионах. Расчетные показатели рождаемости и смертности широко используются при анализе социально-демографического развития страны. Важное значение имеют показатели младенческой и детской смертности, характеризующие состояние здоровья населения страны.

5. Целью расчета показателей рождаемости и смертности является получение полной и достоверной информации об уровнях рождаемости и смертности.

6. Источниками информации о рождаемости и смертности являются административные данные, поступающие в территориальные органы от местных исполнительных органов согласно Закона.

2. Расчет основных показателей рождаемости

7. Общий коэффициент рождаемости выражается в промилле (на 1000 человек) и характеризует интенсивность деторождения по отношению ко всему населению. Вычисляется по формуле:

CBR =(B/P)*1000

где:

CBR - общий коэффициент рождаемости;

В - абсолютное число рождений за год;

Р - среднегодовое население.

8. Возрастной коэффициент рождаемости выражается в промилле и показывает число родившихся у женщин определенного возраста. За нижнюю и верхнюю границу репродуктивного возраста обычно принимают 15 лет и 49 (44) лет. Рождения у женщин моложе 15 лет и у женщин старше 50 (45) лет включают в эти нижнюю и верхнюю границы. Возрастные коэффициенты рассчитываются по формуле:

ASFR=( В_х/ F_х)*1000

где:

ASFR - возрастные коэффициенты рождаемости;

ВХ - число рождений у женщин возраста х лет;

FХ - среднегодовая численность женщин возраста x лет.

9. Суммарный коэффициент рождаемости является наиболее точным измерителем уровня рождаемости. Характеризует среднее число детей, рожденных одной женщиной за всю жизнь, при условии сохранения той интенсивности повозрастной рождаемости, которая наблюдалась в год, для которого рассчитывается данный показатель. Суммарный коэффициент рождаемости исчисляют при предположении отсутствия смертности, то есть при предположении, что все женщины условного поколения останутся в живых до конца репродуктивного периода (15-49 лет).

Суммарный коэффициент рождаемости рассчитывается как сумма повозрастных коэффициентов для возрастов от 15 до 49 лет:

где:

TFR - суммарный коэффициент рождаемости;

ASFR - возрастные коэффициенты рождаемости.

Если данные публикуются по 5-летним возрастным интервалам, то используется следующая формула:

где ₅ASFR_x - повозрастные коэффициенты рождаемости для 5-летних возрастных интервалов.

Деление на 1000 производят, чтобы привести значение коэффициента к одной женщине.

10. Брутто-коэффициент воспроизводства населения – показатель замещения поколений, не учитывающий смертности. Брутто-коэффициент воспроизводства населения равен среднему числу дочерей, которое родит женщина гипотетического поколения при условии отсутствия смертности и сохранения в течение всей ее жизни повозрастных коэффициентов рождаемости данного года. Брутто-коэффициент воспроизводства населения получается путем умножения суммарного показателя рождаемости на долю девочек среди родившихся.

где:

R - брутто-коэффициент воспроизводства;

- доля девочек среди новорожденных (как правило, она принимается примерно равной 0,488 и одинакова для всех возрастов женщин);

TFR - суммарный коэффициент рождаемости.

11. Нетто-коэффициент воспроизводства населения представляет собой среднее число девочек, рожденных за всю жизнь одной женщиной, дожившей до конца репродуктивного периода (15-49 лет) при данных уровнях рождаемости и смертности. Если нетто-коэффициент воспроизводства населения меньше 1, то современные уровни рождаемости и смертности не могут обеспечить в будущем замену материнского поколения дочерним. Расчет осуществляется по формуле:

где:

R_о - нетто-коэффициент воспроизводства;

F_х - возрастной коэффициент рождаемости в возрасте x;

L_х- среднее число живущих женщин в возрасте x по таблице смертности.

3. Расчет основных показателей смертности

12. Общий коэффициент смертности выражается в промилле и показывает, сколько смертей приходится на 1000 населения за календарный год. Этот коэффициент исчисляется по следующей формуле:

CMR =(D/P)*1000

где:

CMR - общий коэффициент смертности;

D - абсолютное число умерших за год;

Р - среднегодовое население.

13. Возрастные коэффициенты смертности характеризуют средний уровень смертности в каждой возрастной группе в календарном году. Рассчитываются по формуле:

ASMR_х=( D_х/ P_х)*1000

где:

ASMR_х - повозрастные коэффициенты смертности;

D_х - число умерших на интервале возраста (х);

Р_х - среднегодовая численность населения в интервале возраста (х+n).

14. Коэффициент смертности по причинам смерти рассчитывается также, как и общий коэффициент смертности, с той лишь разницей, что в числителе вместо общего числа умерших оказывается число умерших от отдельной причины, в знаменателе, как и при расчете общих показателей – среднегодовая численность населения. Коэффициент исчисляется в расчете на 100 000 населения.

15. Методы расчета коэффициента младенческой смертности (смертность детей в возрасте до 1 года) отличаются от методов расчета всех других возрастных коэффициентов. При вычислении число смертей детей в возрасте до 1 года делится не на их среднегодовую численность, а на число родившихся.

Если имеются данные о распределении детей, умерших в возрасте до года, по годам своего рождения (или, иначе говоря, по поколениям), то каждая совокупность умерших детей в возрасте 0 лет соотносится с соответствующим ей числом родившихся. Расчет выглядит в виде следующей формулы:

где:

- коэффициент младенческой смертности в расчетном году t;

и

- число детей, умерших в возрасте до года из числа родившихся соответственно в расчетном году t и предыдущем году t-1;

и

- число родившихся соответственно в расчетном году t и предыдущем году t-1.

Для расчета младенческой смертности за отдельный период используется формула (рекомендация Всемирной организации здравоохранения):

К_МС= (М / N)*1000

где:

К_МС - коэффициент младенческой смертности;

М - число умерших детей в возрасте до 1 года;

N - число детей, родившихся живыми.

16. Коэффициент мертворождаемости рассчитывается как отношение числа мертворожденных в данном году к числу родившихся в том же году.

17. Коэффициент неонатальной смертности (смертность с момента рождения до 28-го дня жизни) – отношение числа умерших в неонатальном периоде к числу родившихся живыми в том же году.

Коэффициент ранней неонатальной смертности (смертность в течение первых 7 дней жизни) – отношение числа умерших в ранее неонатальном периоде к числу родившихся живыми в том же году.

Коэффициент поздней неонатальной смертности (смертность, имеющую место в период после 7 дней жизни до 28 дней жизни) – отношение числа умерших в поздний неонатальном периоде к числу родившихся живыми в том же году.

18. Коэффициент перинатальной смертности – отношение числа мертворожденных и умерших в раннем неонатальном периоде к общему числу родившихся живыми и мертвыми.

19. Наиболее совершенным инструментом для получения комплексных оценок смертности и продолжительности жизни является таблица смертности.

Показатели таблицы смертности:

М_х=D_х/P_х

где:

M_х - наблюдаемый коэффициент смертности;

D_х - число умерших в возрасте х;

P_х - среднегодовая численность населения в возрасте х.

q_х=m_х/(1+(1-a_х)m_х)

где q_х - вероятность умереть в возрасте х (т.е. в возрастном интервале от х до х+1 лет).

p_х=1- q_х

где р_х - вероятность для доживших до возраста х дожить и до следующего года возраста х+1.

где l_х - число доживающих до возраста х лет, начальную численность поколения или корень таблицы принимается равной 100 000 человек.

d_х= l_х - l_х+1

где d_х - число умирающих в возрасте х лет (т.е. в возрастном интервале от х до х+1 лет).

L_х= l_х+a_х*d_х

где L_х - число лет, живущих в возрасте x (в возрастном интервале от х до х+1 лет).

T_х= L_х+L_х+1+…+L_w

где Т_х - число живущих в возрасте х лет и старше (число человеко-лет предстоящей жизни для данного поколения).

где е₀ - средняя ожидаемая продолжительность жизни при рождении.

где:

е_х - средняя ожидаемая продолжительность жизни для достигших возраста х лет;

- предельный возраст, до которого не доживает ни один человек.

4. Расчет коэффициентов за отдельный период года

20. Расчет относительных демографических показателей осуществляется за месяц и за любое число месяцев с накоплением (период), с применением коэффициента перевода и средней численности населения.

Коэффициент перевода в месяце (периоде) вычисляется

с точностью до шестого знака после запятой по следующей формуле:

К^t = DN/dn

где:

К^t - коэффициент перевода в месяце (периоде);

DN - число дней в году;

dn - число дней в месяце (периоде);

t - месяц (период).

С помощью коэффициента перевода данные в месяце (периоде) приводятся к годовому выражению. Число дней в году берется из расчета 365 дней (в високосном году – 366).

Средняя численность населения в месяце (периоде) вычисляется с точностью до одного знака после запятой по следующей формуле:

S^t = S¹ +( ОП^t /2)

где:

S^t - средняя численность населения;

S¹ - численность населения на 1 января отчетного года;

ОП^t - общий прирост, убыль (–);

t - месяц (период).

21. Общие коэффициенты рождаемости и смертности за месяц (период) рассчитываются по следующим формулам:

К (N^t) =( N^t * К^t )/S^t * 1000

где:

К (N^t) - коэффициент рождаемости;

N^t - число родившихся;

К^t - коэффициент перевода;

S^t - средняя численность населения;

t - месяц (период).

К (M^t) = (M^t * К^t )/S^t * 1000

где:

К (M^t) - коэффициент смертности;

M^t - число умерших;

К^t - коэффициент перевода;

S^t - средняя численность населения;

t - месяц (период).

Туу мен өлім-жітім көрсеткіштерін есептеу әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 17 қарашадағы № 180 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 11 желтоқсанда № 12399 болып тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 2019 жылғы 14 қазандағы № 12 бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 14.10.2019 № 12 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңының 12-бабының 5) тармақшасына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы 30 қыркүйектегі № 33 бұйрығымен бекітілген, Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9779 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті туралы ереженің 13-тармағының 2) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Туу мен өлім-жітім көрсеткіштерін есептеу әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Әлеуметтік және демографиялық статистика басқармасы Заң басқармасымен бірлесіп заңнамамен белгіленген тәртіпте:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспасөз басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберілуін;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау бланкіне енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Әлеуметтік және демографиялық статистика басқармасы осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің құрылымдық бөлімшелеріне және аумақтық органдарына басшылыққа алу және жұмыс бабында пайдалану үшін жеткізсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының орынбасарына жүктелсін (Б.З. Иманәлиев).

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Төраға

Ә. Смайылов

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 17 қарашадағы № 180 бұйрығымен бекітілген

Туу мен өлім-жітім көрсеткіштерін есептеу әдістемесі
1. Жалпы ережелер

1. Осы Туу мен өлім-жітім көрсеткіштерін есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңымен (бұдан әрі – Заң) бекітілген статистикалық әдіснамаға жатады.

2. Әдістеме жалпымемлекеттік статистикалық байқауға негізделген туу мен өлім-жітім көрсеткіштерін есептеу әдістерін айқындайды.

3. Әдістеме туу мен өлім-жітім көрсеткіштерін есептеу кезінде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитетімен және оның аумақтық органдарымен (бұдан әрі – аумақтық органдар) қолданылады.

4. Туу мен өлім-жітімнің есептік көрсеткіштерінің маңыздылығы демографиялық құбылыстарды талдау және елдегі және оның өңірлеріндегі қалыптасқан демографиялық ахуалды бағалау кезіндегі олардың рөліне негізделген. Халықтың табиғи қозғалысының есептік көрсеткіштері елдің әлеуметтік-демографиялық дамуын талдау кезінде кеңінен қолданылады. Ел халқының денсаулық жағдайын сипаттайтын нәресте және бала өлімі көрсеткіштерінің маңызы өте жоғары.

5. Туу мен өлім-жітім көрсеткіштерін есептеудің мақсаты туу мен өлім-жітім деңгейі туралы толық және дәйекті ақпарат алу табылады.

6. Заңға сәйкес аумақтық органдарға жергілікті арқарушы органдардан келіп түсетін әкімшілік деректер туу мен өлім-жітімнің ақпарат көздері болып табылады.

2. Туудың негізгі көрсеткіштерін есептеу

7. Туудың жалпы коэффициенті промилледе (1000 адамға) көрсетіледі және бала туудың барлық халыққа қатынасының қарқындылығын сипаттайды. Келесі формуламен есептеледі:

CBR=(B/P)*1000

мұнда:

CBR - туудың жалпы коэффициенті;

В - жыл бойы туғандардың абсолюттік саны;

Р - халықтың орташа жылдық саны.

8. Туудың жасына қарай коэффициенті промилледе көрсетіледі және белгілі бір жастағы әйелдің туған балаларының санын көрсетеді. Репродуктивті жастың төменгі және жоғарғы шегі ретінде әдетте 15 жас және 49 (44) жас алынады. 15 жастан жас әйелдерден туылғандар мен 50 (45) жастан жоғары жастағы әйелдерден туылғандар осы төменгі және жоғарғы шекке қосылады. Жасына қарай коэффиент келесі формуламен есептеледі:

ASFR=(В_х/ F_х)*1000

мұнда:

ASFR - туудың жасына қарай коэффициенті;

В_Х - х жастағы әйелдерден туғандар саны;

F_Х - x жастағы әйелдердің орташа жылдық саны.

9. Туудың жиынтық коэффициенті туу деңгейінің ең дәл өлшеуіші болып табылады. Есептелетін жылғы туудың жасына қарай қарқындылығы сақталған жағдайда бір әйелдің барлық өмірінде туатын балаларының орташа санын сипаттайды. Туудың жиынтық коэффициентін өлім-жітім болмайды деген болжаммен, яғни шартты ұрпақтың барлық әйелдері репродуктивті кезеңнің (15-49 жас) соңына дейін өмір сүреді деген болжаммен есептейді.

Туудың жиынтық коэффициенті 15-тен бастап 49-ға дейінгі жастар үшін жасына қарай туу коэффициентінің қосындысы ретінде есептеледі:

мұнда:

TFR - туудың жиынтық коэффициенті;

ASFR - туудың жасына қарай коэффициенті.

Егер деректер 5 жастық интервалмен жарияланатын болса, келесі формула қолданылады:

мұнда ₅ASFR_x – 5 жастық интервал үшін жасына қарай туу коэффициенті.

1000-ға бөлу бір әйелге коэффициенттік мәнге келтіру үшін алынады.

10. Халықтың ұдайы өсіп-өнуінің брутто-коэффициенті – өлім-жітімді есепке алмайтын буын ауыстыру көрсеткіші. Халықтың ұдай өсіп-өнуінің брутто-коэффициенті өлім-жітім болмаған жағдайда және аталған жылғы туудың жасына қарай коэффициенттері барлық өмірінде сақталған жағдайда гипотетикалық ұрпаққа әйел жататын туатын қыздардың орташа санына тең. Халықтың ұдайы өсіп-өнуінің брутто-коэффициенті туудың жиынтық коэффициентін туылғандар арасындағы қыздардың үлесіне көбейту жолымен алынады.

мұнда:

R - ұдайы өсіп-өнудің брутто-коэффициенті;

- жаңа туылғандар арасындағы қыздардың үлесі (ережеге сәйкес ол 0,488-ге тең және әйелдердің барлық жасына бірдей алынады);

TFR - туудың жиынтық коэффициенті.

11. Халықтың ұдайы өсіп-өнуінің нетто-коэффициенті туу мен өлім-жітімнің осы деңгейіндегі тууға репродуктивті кезеңнің (15-49 жас) аяғына дейін өмір сүрген бір әйелдің бар өмірінде туған қыздарының орташа санын бірдіреді. Егер ұдайы өсіп-өнудің нетто-коэффициенті 1-ден төмен болса, онда туу мен өлім-жітімнің заманауи деңгейлері болашақта қыздар буыны аналарының орнын баса алмайды. Есептеу келесі формуламен есептеледі:

мұнда:

R_о - ұдайы өсіп-өнудің нетто-коэффициенті;

F_х - x жаста туудың жасына қарай коэффициенті;

L_х- x жастағы өлім-жітім кестесіне сәйкес өмір сүретін әйелдердің орта саны.

3. Өлім-жітімнің негізгі көрсеткіштерін есептеу

12. Өлім-жітімнің жалпы коэффициенті промилледе көрсетіледі және күнтізбелік жылда 1000 тұрғынға келетін өлімді көрсетеді. Бұл коэффициент келесі формула бойынша есептеледі:

CMR=(D/P)*1000

мұнда:

CMR - өлім-жітімнің жалпы коэффициенті;

D - жыл бойы қайтыс болғандардың абсолюттік саны;

Р - халықтың орташа жылдық саны.

13. Өлім-жітімнің жасына қарай коэффициенті күнтізбелік жылда әрбір жас тобы өлімінің орташа деңгейін көрсетеді. Келесі формуласымен есептеледі:

ASMR_х=( D_х/ P_х)*1000

мұнда:

ASMR_х - өлім-жітімнің жасына қарай коэффициенті;

D_х - (х) жас интервалында қайтыс болғандар саны;

Р_х - (х+n) жас интервалындағы халықтың орташа жылдық саны.

14. Өлім себептері бойынша өлім-жітім коэффициенті өлім-жітімнің жалпы коэффициенті сияқты есептеледі, тек жалпы қайтыс болғандар санының орнына белгілі бір өлім себебінен қайтыс болғандар саны, ал жалпы коэффициент есептегендей халықтың орташа жылдық санына бөлінеді. Коэффициент 100 000 адамға есептеледі.

15. Нәресте өлім-жітімінің (1 жасқа дейінгі балалар өлімі) коэффициентін есептеу әдістері жасына қарай басқа да коэффициенттерді есептеу әдістерінен ерекше. 1 жасқа дейінгі балалар өлімін есептеу кезінде орташа жылдық халық санына емес, туғандар санына бөледі.

Егер 1 жасқа дейінгі балалардың саны өзінің туған жылы бойынша (немесе басқаша айтқанда, буыны бойынша) бар болса онда 0 жастағы қайтыс болған балалардың әрбір жиыны сәйкес жылы туылған балалар санына бөлінеді. Есептеу келесі формулада көрсетілген:

мұнда:

m^t₀- есепті t жылғы нәресте өлім-жітімінің коэффициенті;

M^t₀ және M^t-1₀ - сәйкесінше есепті t жылы және өткен t-1 жылы туылған балалардың санынан бір жасқа дейінгі қайтыс болған баллалар саны;

N^t және N^t-1 - сәйкетінше t жылы және өткен t-1 жылы туылған балалар саны.

Жекелеген кезеңдерге нәресте өлім-жітімін есептеу үшін келесі формула (Дүниежүзілік Денсаулық сақтау Ұйымының ұсынымы) қолданылады:

К_МС= (М / N)*1000

мұнда:

К_МС - нәресте өлім-жітімінің коэффициенті;

М - 1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны;

N - тірі туылған балалар саны.

16. Өлі туу коэффициенті осы жылы өлі туылғандар санының сол жылы туылғандар санына қатынасымен есептеледі.

17. Неонатальдық өлім-жітім (балалардың туылған сәтінен бастап өмірінің 28 күніне дейінгі өлім-жітім) коэффициенті – неонатальды кезеңде қайтыс болғандар санының дәл осы жылы тірі туылғандар санына қатынасы.

Ерте неонатальдық өлім-жітім (өмірінің бірінші 7 күніндегі өлім-жітім) коэффициенті – ерте неонатальды кезеңде қайтыс болғандар санының осы жылы тірі туылғандар санына қатынасы.

Кеш неонатальдық өлім-жітім (өмірінің бірінші 7 күнінен соң 28 күніне дейінгі аралықтағы өлім-жітім) коэффициенті – кеш неонатальды кезеңде қайтыс болғандар санының осы жылы тірі туылғандар санына қатынасы.

18. Перинатальдық өлім-жітім коэффициенті – ерте неонаталдық кезеңдегі өлі туылғандар және ерте неонатальдық кезеңде қайтыс болғандар санының тірі және өлі туылғандардың жалпы санына қатынасы.

19. Өлім-жітім мен өмір ұзақтығын кешенді бағалауды алу үшін ең жетілдірілген құрал өлім-жітім кестесі болып табылады.

Өлім-жітім кестесінің көрсеткіштері:

М_х=D_х/P_х

мұнда:

M_х - өлім-жітімнің бақыланатын коэффициенті;

D_х - х жаста өлгендер саны;

P_х - х жастағы халықтың орташа жылдық саны.

q_х=m_х/(1+(1-a_x)m_x

мұнда q_х - х қайтыс болу ықтималдығы (демек х-тен х+1-ге дейінгі жас аралығында).

p_x=1- q_x

мұнда р_х - х жасқа дейін өмір сүргендердің барлығының х+1 жасқа дейін өмір сүру ықтималдығы.

l_o =100000, l_x+1= l_x*p_x, l_x+2= l_x+1*p_x+1 және т.б.

мұнда l_x - х жасына дейін өмір сүргендер саны, буынның бастапқы саны немесе кестенің түбірі 100 000 адамға тең деп қабылданады.

d_x=l_x- l_x+1

мұнда d_x - х жаста қайтыс болғандар саны (демек х-тен х+1-ге дейінгі жас аралығында).

L_x= l_x+a_x*d_x

мұнда L_x - x жаста өмір сүргендер саны (демек х-тен х+1-ге дейінгі жас аралығында).

T_x= L_x+L_x+1+…+L_w

мұнда Т_х - х және одан жоғары жаста өмір сүргендер саны (осы буынның алдағы өмірінің адам-жас саны.

мұнда е₀ - туылғанда күтілетін орташа өмір ұзақтығы.

мұнда:

е_х - х жасқа толғандар үшін күтілетін орташа өмір ұзақтығы;

- бірде бір адам жетпейтін шекті жас.

4. Жылдың жекелеген кезеңдеріндегі коэффициенттерді есептеу

20. Демографиялық көрсеткіштердің салыстырмалы есептеулері айға және айдың әрбір күніне жиналумен (кезең) ауыстыру коэффициентін және халықтың орташа санын қолданумен жүзеге асырылады.

Айға (кезеңге) ауыстыру коэффициенті үтірден кейін алты санға дейінгі дәлдікпен келесі формула бойынша есептеледі:

К^t = DN/ dn

мұнда:

К^t - айға (кезеңге) ауыстыру коэффициенті;

DN - жылдағы күндер саны;

dn - айдағы (кезеңдегі) күндер саны;

t - ай (кезең).

Айға (кезеңге) ауыстыру коэффициентінің көмегімен деректер жылдық мәнге келтіріледі. Жылдағы күндер саны 365 (толық жылы – 366) күн деген есеппен алынады.

Айға (кезеңге) халықтың орташа саны үтірден кейін бір санға дейінгі дәлдікпен келесі формула бойынша есептеледі:

S^t = S¹ +( ОП^t /2

мұнда:

S^t - халықтың орташа саны;

S¹ - есепті жылдың 1 қаңтарына халық саны;

ОП^t - жалпы өсім, кему (–);

t - ай (кезең).

21. Жылдың жекелеген кезеңіндегі туу мен өлім-жітімнің жалпы коэффициенттері келесі формула бойынша есептеледі:

К (N^t) =( N^t * К^t )/S^t * 1000

мұнда:

К (N^t) - туу коэффициенті;

N^t - туылғандар саны;

К^t - ауыстыру коэффициенті;

S^t - халықтың орташа саны;

t - ай (кезең).

К (M^t) = (M^t * К^t )/S^t * 1000

мұнда:

К (M^t) - өлім-жітім коэффициенті;

M^t - қайтыс балғандар саны;

К^t - ауыстыру коэффициенті;

S^t - халықтың орташа саны;

t - ай (кезең).