О внесении изменения в приказ исполняющего обязанности Министра национальной экономики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 280 "Об утверждении Типовых правил биржевой торговли"

Приказ и.о. Министра национальной экономики Республики Казахстан от 25 ноября 2015 года № 727. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 26 декабря 2015 года № 12550

ПРИКАЗЫВАЮ:
1. Внести в приказ исполняющего обязанности Министра национальной экономики Республики Казахстан «Об утверждении Типовых правил биржевой торговли» от 30 марта 2015 года № 280 (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10993, опубликованный в информационно-правовой системе «Әділет» 2 ноября 2015 года) следующее изменение:
Типовые правила биржевой торговли, утвержденные указанным приказом, изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему Приказу.
2. Департаменту регулирования торговой деятельности Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить:
1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;
2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление его копии на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе «Әділет»;
3) опубликование настоящего приказа на официальном интернет-ресурсе Министерства национальной экономики Республики Казахстан.
3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра национальной экономики Республики Казахстан.
4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Исполняющий обязанности
Министра национальной экономики
Республики Казахстан М. Кусаинов

«СОГЛАСОВАН»
Министр по инвестициям и развитию
Республики Казахстан
__________ А. Исекешев
«___» ________ 2015 года

Приложение
к приказу исполняющего обязанности
Министра национальной экономики
Республики Казахстан
от 25 ноября 2015 года № 727

Утверждены
приказом исполняющего обязанности
Министра национальной экономики
Республики Казахстан
от 30 марта 2015 года № 280

Типовые правила биржевой торговли 1. Общие положения

1. Настоящие Типовые правила биржевой торговли (далее – Типовые правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 4 мая 2009 года «О товарных биржах» (далее – Закон) и определяют порядок деятельности членов товарной биржи при совершении биржевых сделок с биржевыми товарами.
2. На основании Типовых правил каждая товарная биржа разрабатывает и утверждает собственные Правила биржевой торговли (далее – Правила биржи).
3. Основные понятия, которые используются в настоящих Типовых правилах:
1) адресная сделка – биржевая сделка, заключенная по предварительной двусторонней договоренности покупателя и продавца биржевого товара;
2) цена открытия – цена, с которой начинаются биржевые торги, либо цена первой совершенной биржевой сделки по конкретному биржевому товару (группе товаров) на конкретном биржевом торге;
3) биржевой сбор – комиссия, взимаемая товарной биржей с участников торгов за организацию биржевых торгов;
4) биржевой брокер (далее – брокер) – юридическое лицо, осуществляющее свою деятельность на товарной бирже на основании лицензии, выдаваемой уполномоченным органом в области регулирования торговой деятельности, в соответствии с Законом Республики Казахстан «О разрешениях и уведомлениях», создаваемое в организационно-правовой форме акционерного общества или товарищества с ограниченной ответственностью и совершающее сделки с биржевым товаром по поручению, за счет и в интересах клиента;
5) биржевой дилер (далее – дилер) – юридическое лицо, осуществляющее свою деятельность на товарной бирже на основании лицензии, выдаваемой уполномоченным органом в области регулирования торговой деятельности, в соответствии с Законом Республики Казахстан «О разрешениях и уведомлениях», создаваемое в организационно–правовой форме акционерного общества или товарищества с ограниченной ответственностью и совершающее сделки с биржевым товаром в своих интересах и за свой счет, а также по поручению клиента;
6) биржевое обеспечение – денежное обеспечение, вносимое на возвратной основе участниками биржевой торговли клиринговому центру товарной биржи для участия в биржевых торгах в качестве обеспечения исполнения своих обязательств по заключаемым биржевым сделкам;
7) биржевые торги – процесс, проводимый в рамках правил биржевой торговли, направленный на совершение сделок по биржевым товарам;
8) заявка на продажу (покупку) биржевого товара – предложение (оферта) участника биржевых торгов о продаже (покупке) биржевого товара или уведомление (акцепт) участника биржевых торгов о принятии предложения о покупке (продаже) биржевого товара, содержащее все условия, необходимые для заключения биржевой сделки в соответствии с Типовыми правилами;
9) биржевой товар – товар, не изъятый из оборота или не ограниченный в обороте, в том числе срочный контракт, допущенный товарной биржей к биржевой торговле, за исключением недвижимого имущества и объектов интеллектуальной собственности;
10) голосовые биржевые торги – процесс проведения биржевых торгов, осуществляемый в виде собрания участников биржевых торгов в специально отведенном помещении товарной биржи, где участники биржевых торгов с помощью системы знаков руками или привлечения внимания голосом договариваются о совершении сделок;
11) расчетная организация – банк или организация, осуществляющие отдельные виды банковских операций, с которой товарной биржей и (или) обслуживающим ее клиринговым центром заключены договоры о порядке взаимодействия при проведении биржевых торгов и (или) осуществлении расчетов по сделкам, заключенным на биржевых торгах;
12) режим классической торговли – режим торговли, при котором заключаются адресные сделки между известными друг другу покупателями и продавцами по договорной цене биржевого товара;
13) клиент – физическое или юридическое лицо, пользующееся услугами брокера и (или) дилера для совершения сделок с биржевым товаром;
14) клиринговый центр – специально организованное структурное подразделение товарной биржи для клирингового обслуживания заключаемых на данной бирже биржевых сделок либо самостоятельная клиринговая организация, с которой товарная биржа заключила договор о клиринговом обслуживании;
15) клиринговая организация – организация, осуществляющая клиринговое обслуживание биржевых сделок на основании соответствующего договора о клиринговом обслуживании, заключенного с товарной биржей;
16) режим двойного встречного аукциона – режим торговли, при котором биржевые сделки заключаются анонимно в результате конкуренции продавцов и покупателей, а цена на биржевой товар устанавливается на уровне равновесия спроса и предложения;
17) кросс–сделка – биржевая сделка, при которой брокер, действуя по поручению двух разных клиентов либо исполняя поручение на самого себя, выступает как со стороны продавца, так и со стороны покупателя;
18) маклер – работник товарной биржи, уполномоченный осуществлять регистрацию биржевых сделок, совершенных участниками биржевых торгов;
19) торговый день – день работы товарной биржи, в течение которого ею проводятся биржевые торги;
20) уполномоченный орган в области регулирования торговой деятельности (далее – уполномоченный орган) – центральный исполнительный орган, осуществляющий государственное регулирование и координацию в сфере торговой деятельности;
21) режим торговли – совокупность условий объявления заявок и заключения сделок в торговой системе товарной биржи;
22) торговая сессия – период времени торгового дня, в течение которого трейдеры выставляют в торговую систему товарной биржи заявки на покупку (продажу) товара и по ним заключаются биржевые сделки;
23) режим стандартного аукциона – режим торговли, при котором биржевые сделки заключаются в ходе аукциона на понижение или повышение по наилучшей цене для покупателя (продавца) – инициатора аукциона;
24) товарная биржа – юридическое лицо, созданное в организационно–правовой форме акционерного общества, осуществляющее организационное и техническое обеспечение торгов путем их непосредственного проведения с использованием торговой системы товарной биржи;
25) трейдер – работник участника биржевых торгов, уполномоченный им на осуществление в торговой системе товарной биржи действий, связанных с заключением сделок от имени участника биржевых торгов, и зарегистрированный товарной биржей в установленном ею порядке;
26) электронные биржевые торги – процесс проведения биржевых торгов, в которых участвуют авторизованные трейдеры биржевых брокеров (биржевых дилеров), заключающие биржевые сделки на основе электронных заявок, поданных в электронную торговую систему.
4. Биржевые участники осуществляют свою деятельность в соответствии с Правилами биржи.
5. Товарная биржа обеспечивает всем участникам биржевых торгов равные условия по заключению биржевых сделок.

2. Условия и порядок приема в члены товарной биржи брокеров
и (или) дилеров, приостановление и прекращение их членства

6. Членами товарной биржи являются брокеры и (или) дилеры, имеющие в соответствии с пунктом 2 статьи 17 Закона право на осуществление сделок с биржевым товаром в порядке, предусмотренном внутренними документами товарной биржи.
7. Количество членов биржи должно быть не менее семи.
В членство товарной биржи не допускаются аффилированные с товарной биржей юридические лица.
8. Членство на товарной бирже предоставляет брокерам и (или) дилерам право участвовать на биржевых торгах в соответствии с Законом.
9. Для вступления в члены товарной биржи претендент представляет товарной бирже следующие документы и сведения:
1) заявление о приеме в члены товарной биржи с указанием следующих сведений:
о государственной регистрации (перерегистрации) юридического лица;
копии устава (нотариально заверенную в случае непредставления оригиналов для сверки);
сведения о лицензии на осуществление деятельности биржевого брокера (дилера) на товарной бирже;
квитанцию об оплате вступительного членского взноса;
договора на клиринговое обслуживание с клиринговой организацией, обслуживающей товарную биржу, или с самой товарной биржей, если последняя имеет соответствующее структурное подразделение для проведения клиринга.
Помимо указанных документов и сведений, товарная биржа запрашивает у претендента представление иных документов, подтверждающих выполнение им требований к размеру собственного капитала, опыту работы и деловой репутации, если последние были установлены внутренними нормативными документами товарной биржи.
10. Решение о приеме претендента в члены товарной биржи принимается товарной биржей в течение десяти рабочих дней с момента приема заявления и документов, указанных в пункте 9 настоящих Типовых правил. О принятом решении претенденту сообщается письменно.
11. Основанием для отказа в приеме в члены товарной биржи является представление документов, сведений, указанных в пункте 9 настоящих Типовых правил, не в полном объеме и (или) содержащих недостоверную информацию.
12. В случае принятия брокера, дилера в члены биржи, товарная биржа заключает с ними бессрочный договор об оказании услуг по организации биржевой торговли.
13. Приостановление членства на товарной бирже осуществляется по следующим основаниям:
1) по желанию члена товарной биржи, с представлением им соответствующего заявления с указанием в нем следующих сведений:
причина приостановления членства;
срок приостановления членства;
об отсутствии у него неисполненных обязательств по заключенным им биржевым сделкам.
Товарная биржа рассматривает заявление о приостановлении членства в срок не более десяти рабочих дней с момента приема заявления. В случае выявления у члена товарной биржи неисполненных обязательств по биржевым сделкам товарная биржа отклоняет рассмотрение заявления до исполнения им всех обязательств по биржевым сделкам.
2) в связи с приостановлением действия лицензии на осуществление деятельности биржевого брокера (дилера) на товарной бирже;
3) при неоднократной задержке членом биржи уплаты установленных членских взносов, биржевого сбора и иных платежей;
4) в случаях несоблюдения членом биржи требований, установленных статьями 11 и 12 Закона.
14. Прекращение членства на товарной бирже осуществляется:
1) по желанию члена товарной биржи, с представлением им соответствующего заявления с указанием в нем следующих сведений:
причина прекращения членства;
об исполнении им всех обязательств по заключенным биржевым сделкам.
При этом товарная биржа рассматривает заявление о прекращении членства в срок не более десяти рабочих дней с момента приема заявления. В случае выявления у члена товарной биржи неисполненных обязательств по биржевым сделкам, товарная биржа отклоняет рассмотрение заявления до исполнения им всех обязательств по биржевым сделкам.
2) в случае неоднократных (два и более раз) задержек в уплате (отказа) от уплаты установленных членских взносов, биржевого сбора и иных платежей;
3) в случае ликвидации члена товарной биржи.
15. Решение о приостановлении или прекращении членства на товарной бирже принимается товарной биржей в порядке, предусмотренном Правилами биржи.

3. Порядок проведения биржевых торгов, в том числе
особенности заключения адресных и кросс – сделок

16. Товарная биржа проводит биржевые торги в установленные ею торговые дни. Время начала и окончания торгового дня, предторгового периода (в случае его проведения), торговой сессии и клиринга устанавливаются товарной биржей с учетом средней продолжительности торгового дня не менее пяти часов.
17. Товарная биржа проводит биржевые торги с учетом особенностей режимов торговли.
18. Каждому товару, допущенному к биржевой торговле, товарная биржа присваиваются отдельный код торгового инструмента, который идентифицирует данный товар, его качественные характеристики, а также базовые условия поставки.
19. Участниками биржевых торгов являются брокеры и (или) дилеры.
20. С учетом особенностей режимов торговли биржевые торги проводятся с предварительным внесением биржевого обеспечения или без его внесения. Порядок внесения и возврата биржевого обеспечения определяется товарной биржей и (или) клиринговой организацией, обслуживающей товарную биржу, с учетом требований настоящих Типовых правил.
21. Участник биржевых торгов, желающий продать (купить) биржевой товар, в течение торговой сессии биржи подает товарной бирже заявку на продажу (покупку) биржевого товара. Форма и содержание заявки на продажу (покупку) биржевого товара, устанавливаются товарной биржей с учетом особенностей применяемого режима торговли.
22. Товарная биржа отказывает в принятии заявки на продажу (покупку) биржевого товара по следующим основаниям:
1) неправильное оформление заявки, а также нарушение установленных сроков и порядка подачи заявки;
2) отсутствие биржевого обеспечения в случае совершения биржевых сделок с предварительным внесением биржевого обеспечения;
3) неуплата участником биржевых торгов биржевого сбора, а также наличие у него иной просроченной задолженности перед товарной биржей и (или) клиринговой организацией, обслуживающей товарную биржу.
23. В случае отказа в принятии заявки на продажу (покупку) биржевого товара, товарная биржа незамедлительно информирует о причине отказа участника биржевых торгов.
24. Подача заявки на продажу (покупку) биржевого товара участником биржевых торгов означает его безоговорочное согласие совершить биржевую сделку на условиях, указанных в поданной заявке, с учетом требований настоящих Типовых правил.
25. Принятые заявки на продажу (покупку) биржевого товара подлежат регистрации на товарной бирже и включению в торговую систему товарной биржи в порядке, установленном Правилами биржи.
26. Участником биржевых торгов допускается изменение условий заявки или отзыв ее в сроки и порядке, установленные Правилами биржи.
27. К началу биржевых торгов товарная биржа регистрирует трейдеров, устанавливает и доводит до участников биржевых торгов цены открытия, ценовой коридор, шаг цены.
28. До начала проведения голосовых биржевых торгов товарная биржа по установленной ею форме составляет реестры заявок на продажу (покупку) биржевого товара и информирует о них трейдеров.
29. Голосовые биржевые торги проводятся публично и гласно. При проведении голосовых биржевых торгов, трейдер, заявка которого на продажу (покупку) биржевого товара была включена в реестр заявок, присутствует в операционном зале биржи при проведении биржевых торгов. Отсутствие трейдера на биржевых торгах без предварительного уведомления товарной биржи является нарушением Правил биржи.
30. Отказ от сделки, заключенной на биржевых торгах, допускается только в случаях, предусмотренных Гражданским кодексом Республики Казахстан или соглашением сторон.
31. Члены товарной биржи совершают сделку, исходя из приоритета интересов клиента над своими интересами в случае возникновения конфликта интересов.
32. Биржевые сделки не допускается совершать от имени и за счет товарной биржи.
33. Работники товарной биржи не допускаются к участию в биржевых сделках, а также использовать коммерческую информацию, полученную от брокеров и (или) дилеров в собственных интересах.
34. На товарной бирже совершаются:
1) сделки с взаимной передачей прав и обязанностей в отношении спот – товара, включая сделки, взаимосвязанные с международными деловыми операциями;
2) фьючерсные сделки;
3) опционные сделки;
4) сделки с взаимной передачей прав и обязанностей в отношении складских документов.
35. Биржевые торги проводятся в следующих режимах торговли:
1) режим стандартного аукциона;
2) режим классической торговли;
3) режим двойного встречного аукциона.
36. Биржевые торги в режиме стандартного аукциона проводятся с учетом:
1) раскрытия информации об участниках биржевой торговли или ее конфиденциальности, за исключением информации об инициаторе аукциона, которая является общедоступной;
2) проведения аукционов на понижение или повышение цены;
3) проведения аукциона по заказу покупателя или продавца биржевого товара;
4) участия в аукционе не менее трех участников аукциона, включая заказчика аукциона;
5) формирования цены на биржевой товар, по которой заключается биржевая сделка, по итогам аукциона и определения ее как наименьшей цены среди предложенных участниками аукциона на понижение и наибольшей цены среди предложенных участниками аукциона на повышение;
6) внесения биржевого обеспечения, если иное не предусмотрено правилами биржевой торговли.
Товарные биржи устанавливают собственный порядок реализации условий, указанных в подпунктах 1) и 5) настоящего пункта Типовых правил.
37. Допускается проведение стандартных аукционов с предварительным квалификационным отбором его участников или без проведения такого отбора.
38. Брокер (дилер), участвующий в стандартном аукционе, представляет в нем интересы только одного клиента.
39. Торги, проводимые в режиме стандартного аукциона, признаются состоявшимися при условии, если количество участников по каждому аукциону составило не менее трех участников аукциона, включая брокера (дилера), представляющего интересы инициатора аукциона.
40. Биржевая сделка по итогам проведения стандартного аукциона заключается между брокером (дилером), представляющим интересы инициатора аукциона, и победителем аукциона.
41. В режиме классической торговли заключаются адресные сделки между известными друг другу участниками торгов.
42. Биржевые торги в режиме классической торговли проводятся с учетом:
1) раскрытия информации об участниках биржевой торговли;
2) отсутствия ограничений по количеству участников биржевой торговли;
3) установления цены на биржевой товар, по которой заключается биржевая сделка, в процессе договоренности между покупателем и продавцом товара;
4) отсутствия требований по внесению биржевого обеспечения.
43. Адресная сделка заключается по договорной цене, определяемой по итогам переговоров трейдеров участников торгов в течение торговой сессии биржи.
44. Результаты переговоров между трейдерами участников торгов при заключении адресной сделки в обязательном порядке документируются участниками торгов. Допускается документирование участниками торгов результатов переговоров в бумажной и (или) электронной формах.
45. Биржевые торги в режиме двойного встречного аукциона проводятся с учетом:
1) конфиденциальности информации об участниках биржевой торговли;
2) запрета на заключение адресных сделок и кросс – сделок; 3) формирования цены на биржевой товар, по которой заключается биржевая сделка, в процессе конкурирования предложений покупателей, продавцов и определения ее, как наилучшей цены для покупателя (минимальная цена от продавцов) или как наилучшей цены для продавца (максимальная цена от покупателей);
4) внесения биржевого обеспечения.
46. В режиме двойного встречного аукциона торгуются только стандартизированные однородные товары.
47. По товарам, допущенным к биржевым торгам в режиме двойного встречного аукциона, товарная биржа утверждает спецификацию товара, которая предусматривает:
1) наименование товара и его качественные характеристики;
2) условия поставки и оплаты товара;
3) размер минимальной поставочной партии товара;
4) другие условия, определенные товарной биржей по согласованию с участниками товарных рынков в качестве существенных условий.
48. Биржевые торги в режиме двойного встречного аукциона проводятся в течение торговой сессии в порядке непрерывного автоматического сопоставления торговой системой товарной биржи заявок на покупку и продажу, по которому каждая подаваемая заявка проверяется на совпадение по количеству товара и цене со встречными заявками, которые образуют реестр (очередь) заявок.
При совпадении параметров подаваемой заявки с параметрами встречных заявок происходит заключение биржевой сделки.
49. Реестр (очередь) заявок формируется торговой системой товарной биржи в автоматическим режиме с учетом следующего:
независимо от времени подачи, первыми в очереди располагаются заявки с наилучшими ценами (с максимальными ценами от покупателя (по убывающей) – в очереди заявок на покупку и с минимальными ценами от продавца (по возрастающей) – в очереди заявок на продажу); при этом указанное в заявке количество реализуемого (приобретаемого) товара (объем заявки) на ее приоритет (первоочередность) не влияет;
встречные заявки удовлетворяются согласно их месту в очереди – сначала удовлетворяются заявки, определенные в очереди первыми;
при равенстве цен заявок, заявка, поданная раньше, удовлетворяется в первоочередном порядке, чем заявка, поданная позже;
сделка заключается всегда по цене заявки, находящейся в очереди встречных заявок первой;
если заявка при заключении сделки может быть удовлетворена лишь частично, то оставшаяся (неисполненная) ее часть рассматривается в качестве отдельной заявки, которая подлежит удовлетворению в общем порядке определенном настоящим пунктом Типовых правил;
заключение биржевой сделки не требует дополнительного согласия участников, подавших удовлетворяемые заявки.
50. В ходе торговой сессии, проводимой в режиме двойного встречного аукциона, участники торгов подают неограниченное количество заявок на покупку (продажу) товара. При этом любую заявку, поданную участником торгов, допускается снять им до момента заключения сделки.
51. Заявка на покупку (продажу) товара, подаваемая участником торгов при проведении биржевых торгов в режиме двойного встречного аукциона, является безусловным согласием участника торгов на заключение биржевой сделки при соблюдении указанных в заявке параметров, базовыми из которых являются:
код биржевого товара (торгового инструмента), допущенного к биржевым торгам;
направленность сделки: покупка или продажа товара;
общее количество реализуемого (приобретаемого) товара.
52. По окончании торговой сессии, проводимой в режиме двойного встречного аукциона, все неудовлетворенные заявки на покупку (продажу) товара аннулируются торговой системой товарной биржи.
53. Участник клиринга допускается к биржевым торгам, по которым предусмотрено внесение биржевого обеспечения, только при условии предварительного внесения биржевого обеспечения в размере, установленном товарной биржей или клиринговой организацией исходя из волатильности товарного рынка, размера неустойки, определяемого обычаями делового оборота и необходимости покрытия рисков участников биржевых торгов.
В случае невыполнения участником клиринга своих обязательств по биржевой сделке, внесенное им биржевое обеспечение подлежит перечислению товарной биржей или клиринговой организацией в пользу пострадавшей стороны биржевой сделки.
54. Условия проведения биржевых торгов в режимах торговли, не регламентированные настоящими Типовыми правилами, определяются Правилами биржи.

4. Порядок осуществления расчетов по заключенным на
биржевых торгах сделкам с товарами

55. Расчеты участников биржевой торговли с товарной биржей производятся в соответствии с Правилами биржи и договорами на оказание услуг по организации биржевой торговли.
56. Оплата и поставка биржевых товаров по сделкам, заключенным на товарной бирже, но не ограничиваясь, осуществляются следующими способами:
1) оплата биржевого товара путем открытия счета в расчетной организации, с которой товарной биржей или клиринговой организацией, обслуживающей товарную биржу, заключен договор, предусматривающий участие расчетной организации в осуществлении расчетов по сделкам, заключенным на биржевых торгах, раскрываемого в случае представления документов, подтверждающих поставку биржевого товара, предусмотренных Правилами биржи, на которой заключена соответствующая сделка;
2) оплата биржевого товара через расчетную организацию без открытия счета на условиях «поставка против платежа» при условии депонирования в специализированной организации, определенной Правилами биржи, в которой заключена соответствующая сделка, простого или двойного складского свидетельства (складского свидетельства, отделенного от залогового свидетельства) или иных документов, определенных Правилами биржи, подтверждающих факт наличия или отгрузки биржевого товара;
3) поставка биржевого товара на условиях предоплаты биржевого товара покупателем;
4) оплата биржевого товара на условиях предпоставки биржевого товара продавцом.
57. В Правилах биржи допускается предусматривать возможность одного или нескольких способов расчетов по сделкам, заключенным на биржевых торгах.
58. Если Правилами биржи предусмотрено несколько способов расчетов по сделкам, заключенным на биржевых торгах в определенном режиме торговли, стороны выбирают только один из этих способов.
59. Расчеты по договорам, заключенным на основании биржевых сделок с предоставлением биржевого обеспечения, допускается производить через клиринговую организацию, обслуживающую товарную биржу и принимающую такое биржевое обеспечение.
60. Клиринговое обслуживание биржевых сделок осуществляется в порядке, установленном уполномоченным органом для осуществления клиринговой деятельности по товарным биржевым сделкам.

5. Условия и порядок приостановления и возобновления
торгов на товарной бирже

61. В случаях возникновения технических сбоев в торговой системе товарной биржи, делающих невозможным продолжение оказания услуг, связанных с организацией биржевой торговли, товарная биржа фиксирует факт и время технического сбоя в журнале технических сбоев, приостанавливает оказание услуг и незамедлительно принимает меры, направленные на:
1) выявление и устранение причин, повлекших технический сбой;
2) устранение технических последствий сбоя;
3) обеспечение сохранности информации, находящейся в торговой системе товарной биржи, и восстановление информации, утраченной в результате технического сбоя.
62. В случае технического сбоя, делающего невозможным работу отдельного участника биржевых торгов, причины сбоя устраняются силами и средствами участника биржевых торгов, если сбои возникли по независящим от товарной биржи причинам, в иных случаях – силами и средствами товарной биржи.
63. При невозможности оперативного устранения сбоя, участником биржевых торгов посредством телефонной связи допускается представление товарной бирже заявления на удаление объявленных им заявок. Не позднее дня, следующего за днем представления заявления по телефону, указанное заявление направляется товарной бирже в письменной или электронной формах. Товарная биржа после получения заявления по телефону удаляет заявки, объявленные данным участником биржевых торгов, из торговой системы товарной биржи.
64. При обнаружении сбоя в торговой системе товарной биржи товарная биржа принимает решение о временном приостановлении торгов, о чем участники биржевых торгов извещаются с использованием торговой системы товарной биржи или другим доступным способом. После восстановления работоспособности торговой системы товарной биржи торги возобновляются.
65. Если восстановить работоспособность торговой системы товарной биржи не представляется возможным, товарная биржа принимает решение о досрочном прекращении торгов. Данное решение доводится до сведения всех участников биржевых торгов с использованием торговой системы товарной биржи или другим доступным способом.
66. Товарная биржа приостанавливает торги в случае превышения минимальных и максимальных пределов уровней цен на конкретный биржевой товар в рамках одного торгового дня, исходя из цен, сложившихся в результате предыдущих торгов.

6. Порядок формирования и организации деятельности биржевого
арбитража, а также механизмы разрешения споров, связанных с
заключением биржевых сделок с биржевыми товарами

67. Для решения споров, связанных с заключением биржевых сделок, товарная биржа создает в течение тридцати календарных дней после государственной регистрации в органах юстиции постоянно действующий биржевой арбитраж.
Деятельность биржевого арбитража регулируется пунктом 2–1 статьи 5 Закона Республики Казахстан от 28 декабря 2004 года «О третейских судах».
68. Биржевой арбитраж для разрешения споров, связанных с заключением биржевых сделок, создается товарной биржей, как постоянно действующий арбитраж. Для образования постоянно действующего биржевого арбитража товарная биржа утверждает регламент третейского суда, список третейских судей, которые будут осуществлять деятельность в данном третейском суде.
69. Постоянно действующий биржевой арбитраж рассматривает споры в соответствии с Конституцией, законами и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
70. Постоянно действующий биржевой арбитраж принимает решение в соответствии с условиями договора и учетом обычаев делового оборота.
71. В случае отсутствия норм права, регулирующих спорные отношения, постоянно действующий биржевой арбитраж применяет нормы права, регулирующие сходные правоотношения, а при отсутствии таких норм разрешает спор, исходя из общих начал и смысла законов.
72. Спор допускается передать на рассмотрение постоянно действующего биржевого арбитража при наличии заключенного между сторонами биржевой сделки третейского соглашения, то есть письменного соглашения сторон о передаче возникшего или могущего возникнуть спора на рассмотрение в постоянно действующий биржевой арбитраж.

7. Порядок принятия (утверждения) документов по биржевой торговле

73. Товарная биржа разрабатывает и утверждает следующие внутренние нормативные документы:
1) Правила биржи;
2) форму либо требования к заявке на участие в биржевых торгах;
3) перечень товаров (групп товаров), являющихся предметом биржевых торгов;
4) реестр заявок на продажу (покупку) биржевого товара на конкретный биржевой торг;
5) регламент постоянно действующего биржевого арбитража;
6) форму типового договора об оказании услуг по организации биржевой торговли, заключаемого товарной биржей со своими членами;
7) форму либо требования к содержанию отчета для участников торгов о заключенных биржевых сделках;
8) тарифы за оказываемые товарной биржей услуги;
9) иные документы, необходимые товарной бирже для осуществления ее деятельности.
74. Товарной бирже допусукается принимать (утверждать) документы, регламентирующие:
1) эксплуатацию торговой системы товарной биржи;
2) организацию экспертизы качества биржевого товара, реализуемого через биржевые торги, по требованию участника биржевых торгов;
3) условия принятия в члены биржи брокеров и дилеров и ведение товарной биржей на еженедельной основе реестра брокеров и дилеров, являющихся ее членами;
4) публикацию на еженедельной основе на официальном сайте биржи с последующим уведомлением уполномоченного органа информации по брокерам и дилерам, являющимися ее членами;
5) оказание организационных, консультационных, информационных, методических услуг, связанных с биржевой торговлей;
6) развитие международных биржевых торгов.
75. Внутренние документы товарной биржи для участников торгов содержат условия обеспечения сохранности сведений, составляющих коммерческую тайну на товарной бирже, не допускающие их использования в личных интересах участников торгов, их представителей или третьих лиц.
76. Внутренние документы товарной биржи, регламентирующие механизм проведения биржевых торгов доводятся до сведения членов товарной биржи не позднее, чем за три рабочих дня до вступления их в силу путем их публикации на интернет–ресурсе товарной биржи.

8. Порядок учета и регистрации сделок на товарной бирже

77. Биржевые сделки заключаются участником биржевых торгов в своих собственных интересах либо в соответствии с приказом своего клиента.
78. Биржевая сделка заключается в ходе биржевых торгов на основании заявок участников биржевых торгов на продажу (покупку) биржевого товара.
79. В качестве подтверждения заключения биржевой сделки в ходе голосовых биржевых торгов, биржей формируется в трех экземплярах лист учета биржевой сделки, который содержит следующие сведения:
1) дату и номер биржевой сделки;
2) наименование биржевых брокеров (дилеров), заключивших сделку;
3) наименование клиентов брокера (дилера), по поручению которых действовали последние;
4) наименование товара;
5) стоимость единицы товара;
6) количество товара;
7) общую стоимость сделки;
8) условия оплаты и поставки товара.
80. Лист учета биржевой сделки оформляется на бумажном носителе и заверяется оттиском печати биржи, подписывается трейдерами участников торгов, заключивших биржевую сделку, и уполномоченным сотрудником товарной биржи. При этом один экземпляр листа учета биржевой сделки подшивается товарной биржей в специальном журнале для последующего контроля исполнения биржевой сделки, а другие экземпляры листа учета биржевой сделки вручаются сторонам биржевой сделки для дальнейшего оформления ими соответствующего договора.
81. По окончании торговой сессии проведения голосовых биржевых торгов, на каждого участника биржевых торгов, заключивших биржевые сделки, формируется в двух экземплярах реестр заключенных ими биржевых сделок, который подписывается маклером, трейдером участника торгов и заверяется печатью товарной биржи. Один экземпляр реестра сделок участника биржевых торгов остается на товарной бирже, второй экземпляр реестра сделок участника биржевых торгов вручается его трейдеру.
82. По сделке, заключенной в ходе электронных биржевых торгов, торговой системой товарной биржи автоматически генерируется отчет по биржевой сделке, который содержит следующие сведения (далее – отчет по биржевой сделке):
1) наименование участника биржевых торгов и его уникальный биржевой идентификатор (индивидуальный код, присвоенный участнику биржевых торгов);
2) дату и время заключения сделки;
3) наименование или код товара (установленное товарной биржей обозначение товара для его однозначной идентификации в процессе биржевых торгов);
4) цену за единицу товара;
5) количество товара;
6) общую сумму сделки.
В отчете по биржевой сделке также допускается указание следующих сведений:
1) наименование и реквизиты контрагента по сделке;
2) выделенная из общей суммы сделки сумма НДС;
3) сроки оплаты и поставки товара;
4) иные условия по согласованию биржи и участника торгов.
83. Отчет по биржевой сделке представляется участнику торгов, заключившему сделку, по системе электронного документооборота товарной биржи с обязательным подписанием его электронной цифровой подписью уполномоченного сотрудника биржи.
Отчет по биржевой сделке представляется участнику торгов, заключившему сделку, сразу после окончания торговой сессии и клиринга.
84. По требованию участника торгов товарная биржа дополнительно к электронному отчету по биржевой сделке представляет участнику торгов бумажный отчет по биржевой сделке, подписанный уполномоченным работником биржи и заверенный печатью биржи.
85. По итогам торговой сессии участнику электронных биржевых торгов допускается представление сводного отчета по всем заключенным им в течение торговой сессии биржевым сделкам без представления отдельных отчетов по каждой биржевой сделке.
86. По итогам электронных биржевых торгов в торговой системе товарной биржи формируется сводный реестр биржевых сделок участников биржевых торгов, совершенных в данной торговой сессии, который регистрируется маклером или иным уполномоченным лицом товарной биржи.
87. В случае необходимости уточнения условий поставки и оплаты товара по биржевой сделке (ответственности сторон и т.п.), заключенной в ходе биржевых торгов, стороны сделки подписывают соответствующий договор по биржевой сделке, который в преамбуле имеет ссылку на данную сделку, включая ее номер и дату заключения, и начинает действовать с даты заключения самой биржевой сделки. Условия такого договора полностью соответствуют условиям биржевой сделки, включая качество товара, его стоимость и количество.
Отказ или уклонение от подписания данного договора не являются основаниями для признания заключенной биржевой сделки недействительной.
88. Подписание договора по заключенной биржевой сделке допускается осуществлять посредством системы электронного документооборота товарной биржи, обеспечивающей их согласование через биржу, с использованием электронной цифровой подписи сторон сделки и товарной биржи (далее – электронный договор).
89. Электронный договор, перенесенный товарной биржей на бумажный носитель и заверенный печатью биржи, признается дубликатом электронного договора.
90. По требованию стороны сделки товарная биржа по заключенному электронному договору в течение одного рабочего дня со дня поступления требования представляет стороне сделки дубликат электронного договора. Порядок представления дубликата и стоимость оказания данной услуги устанавливаются Правилами биржи.
91. Договор, подписанный по биржевой сделке, заключенной в ходе голосовых биржевых торгов, подлежит обязательной регистрации на товарной бирже в течение десяти рабочих дней со дня заключения биржевой сделки.
92. Регистрация договора, производится в течение одного рабочего дня со дня его представления товарной бирже путем проставления на каждом экземпляре договора регистрационного штампа товарной биржи и заверения подписью ее уполномоченного работника. При этом один экземпляр зарегистрированного договора остается на товарной бирже.
93. Брокеры и дилеры ведут учет совершаемых биржевых сделок отдельно по каждому клиенту и хранить сведения об этих сделках в течение пяти лет со дня совершения сделки.
94. Товарные биржи обеспечивают сохранность сведений по заключенным биржевым сделкам до момента прекращения занятия деятельностью по организации биржевой торговли и сдачи указанных сведений в архив.

9. Порядок представления товарной биржей отчетов
уполномоченному государственному органу, а также размещения
информации о проводимых торгах на интернет–ресурсе товарной
биржи

95. Товарная биржа посредством электронных каналов связи представляет в уполномоченный орган электронный отчет по проведенным биржевым торгам согласно форме отчетности, установленной приложением к настоящим Типовым правилам.
96. Отчет представляется товарной биржей уполномоченному государственному органу по состоянию на 1 января, 1 апреля, 1 июля и 1 октября отчетного года в срок не позднее 31 января, 30 апреля, 31 июля и 31 октября отчетного года соответственно.
97. В целях раскрытия информации о товарной бирже, ее членах и результатах биржевых торгов товарная биржа обеспечивает их публикацию в средствах массовой информации.
98. По итогам каждого торгового дня товарная биржа не позднее следующего рабочего дня опубликовывает на интернет–ресурсе товарной биржи информацию о результатах биржевых торгов, включающих в себя следующие сведения:
1) по стандартизированным однородным товарам:
дату проведения торгов;
наименование или код товара;
количество сделок и режим биржевой торговли в котором заключены сделки;
максимальную и минимальную цену сделок;
общий оборот по всем сделкам за торговую сессию;
2) по не стандартизированным (специализированным) товарам:
дату проведения торгов;
время заключения сделки и ее номер;
наименование (электронный код) брокеров (дилеров), заключивших сделку;
наименование товара;
количество товара;
цену товара;
общую стоимость сделки;
условия поставки;
режим биржевой торговли в котором заключена сделка.
99. Законодательными актами допускается устанавливать также иные виды отчетности товарных бирж уполномоченному государственному органу.

10. Порядок проведения государственных и иных закупок через
товарную биржу

100. На товарной бирже государственные закупки, а также закупки недропользователей, закупки национальных управляющих холдингов, национальных холдингов, национальных управляющих компаний, национальных компаний, аффилиированных с ними юридических лиц, иных лиц, в случаях предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан (далее – закупки недропользователей и национальных компаний) проводятся через уполномоченных брокеров (дилеров).
101. Государственные закупки на товарной бирже осуществляются по товарам, установленным законодательством о государственных закупках, в режиме двойного встречного аукциона.
102. Объявление в виде расписания торгов при проведении государственных закупок товарная биржа размещает на интернет–ресурсе товарной биржи не позднее, чем за десять календарных дней до даты проведения биржевых торгов.
103. Услуги по осуществлению государственных закупок через товарные биржи оказываются на возмездной основе в рамках средств, предусмотренных в бюджете заказчика на соответствующий год.
104. Закупки недропользователей и национальных компаний проводятся через товарные биржи по стандартизированным однородным товарам – в режиме двойного встречного аукциона в общеустановленном порядке, а по не стандартизированным (специализированным) товарам – в режиме стандартного аукциона в порядке, установленном настоящей главой Типовых правил.
105. Закупки недропользователей и национальных компаний в режиме стандартного аукциона проводятся в виде аукциона на понижение, в случае выступления их в качестве инициаторов аукциона.
106. Для проведения аукциона на понижение инициатор аукциона через своего брокера (дилера) подает товарной бирже заявку на проведение аукциона.
107. Заявка на проведение аукциона на понижение содержит:
1) полное наименование брокера (дилера), а также полное наименование, юридический адрес, банковские реквизиты инициатора аукциона;
2) лот аукциона: наименование товара, его качественные характеристики (функциональные, технические, эксплуатационные и иные характеристики товара);
3) стартовая цена лота в тенге, включая расходы на транспортировку товара, страхование, оплату таможенных пошлин, налогов (в т.ч. налог на добавленную стоимость), сборов, а также иных расходов, предусмотренных условиями поставки товаров;
4) количество закупаемого товара;
5) порядок оплаты;
6) условия и место поставки товара;
7) срок поставки товара, исчисляемый с даты заключения договора поставки;
8) ответственность покупателя и продавца;
9) проект договора поставки с указанием его существенных условий;
10) минимальные требования по местному содержанию в закупаемом товаре, выраженные в процентах (от 0 до 100).
11) предлагаемая дата проведения аукциона;
12) квалификационные требования, установленные инициатором аукциона, которым соответствует потенциальный поставщик товара для получения допуска к участию в аукционе через своего брокера (дилера), и перечень документов, представляемых им инициатору аукциона в качестве подтверждения его соответствия указанным требованиям;
13) размер биржевого обеспечения, если инициатор аукциона установил необходимость его внесения;
14) способы, с помощью которых потенциальными поставщиками допускается запрашивать разъяснения по лоту у инициатора аукциона; адрес электронной почты и номера телефонов уполномоченных лиц инициатора аукциона для обращения к ним с вопросами;
15) иные условия, предусмотренные Правилами биржи.
108. Не допускается внесение инициатором аукциона изменений и (или) дополнений в заявку на проведение аукциона на понижение.
109. Товарная биржа в течение двух рабочих дней со дня получения заявки на проведение аукциона на понижение принимает решение о проведении аукциона либо об отказе в проведении аукциона и незамедлительно уведомляет о принятом решении брокера (дилера), от которого поступила заявка.
110. В день принятия решения о проведении аукциона на понижение, товарная биржа публикует соответствующее объявление на своем интернет –ресурсе.
Объявление о проведении аукциона на понижение должно содержать: дату и время проведения аукциона; наименование инициатора аукциона; наименование лота аукциона; квалификационные требования, предъявляемые к поставщикам товара; сроки представления ими документов в подтверждение их соответствия квалификационным требованиям; полное содержание заявки на проведение аукциона; регламент проведения аукциона на понижение.
111. Регламент проведения аукциона на понижение устанавливается товарной биржей и включает в себя временные периоды для: выставления участниками аукциона заявок в торговую систему товарной биржи; представления товарной биржей брокеру (дилеру) инициатора аукциона отчета о заявках; рассмотрения заявок брокером (дилером) инициатора аукциона и заключения биржевой сделки; представления товарной биржей отчетов участникам аукциона.
112. Аукцион на понижение подлежит проведению товарной биржей не ранее восьми рабочих дней со дня публикации товарной биржей объявления о его проведении.
113. Допускается продление сроков проведения аукциона на понижение. Новая дата проведения аукциона подлежит опубликованию товарной биржей на своем интернет ресурсе.
114. Со дня публикации объявления о проведении аукциона поставщики товаров представляют свои заявки на участие в аукционе инициатору аукциона в сроки и порядке, установленные Правилами биржи.
115. Брокер (дилер), представляющий интересы инициатора аукциона, не представляет интересы поставщиков товара.
116. За три рабочих дня до даты проведения аукциона на понижение инициатор аукциона через своего брокера (дилера) представляет товарной бирже список поставщиков товаров, допущенных к участию в аукционе на понижение. В случае, если к аукциону был допущен только один поставщик, то аукцион не проводится.
Товарная биржа публикует список допущенных к участию в аукционе поставщиков на своем интернет–ресурсе не позднее рабочего дня, следующего за днем получения данного списка.
117. Поставщики товаров, допущенные к участию в аукционе на понижение, до даты проведения аукциона вносят через своих брокеров (дилеров) биржевое обеспечение товарной бирже или клиринговому центру, если обязательность внесения биржевого обеспечения была установлена инициатором аукциона.
Брокеры (дилеры) поставщиков товаров, не внесших биржевое обеспечение, к биржевым торгам не допускаются.
Инициатором аукциона допускается внесение биржевого обеспечения и (или) представление товарной бирже письма обязательства, адресованного потенциальному победителю аукциона, либо гарантии третьего лица на сумму биржевого обеспечения.
118. Аукцион на понижение проводится в следующем порядке:
Участники аукциона делают оферты на заключение сделки на условиях, указанных в заяке инициатора аукциона на проведение аукциона, путем выставления заявок с указанием своих условий по цене лота. Участниками аукциона допускается выставлять неограниченное число заявок с ценой ниже стартовой цены лота. Завки являются безотзывными. Цена в заявке указывается в тенге, с точностью до двух знаком после запятой. Заявки, выставленные с нарушением данного требования, подлежат удалению товарной биржей из торговой системы.
По истечении периода времени, отведенного товарной биржей для выставления заявок, товарная биржа формирует в торговой системе и отправляет брокеру (дилеру) инициатора аукциона отчет о заявках, который содержит информацию обо всех лучших на момент прекращения приема заявках, выставленных каждым участником аукциона. В случае, если заявки поданы от менее чем двух брокеров (дилеров), аукцион признается не состоявшимся.
По истечении периода времени, отведенного товарной биржей на рассмотрение отчета о заявках, брокер (дилер) инициатора аукциона акцептует оферту победителя аукциона путем выставления встречной заявки.
Победителем аукциона признается участник аукциона, выставивший заявку с наименьшей ценой лота согласно отчету о заявках. В случае, если в отчете о заявках содержатся заявки с одинаковыми наименьшими ценами, то победителем аукциона признается тот участник аукциона, который выставил заявку с наименьшей ценой раньше по времени.
После заключения биржевой сделки товарная биржа формирует в торговой системе и отправляет брокеру (дилеру) инициатора аукциона и победителю аукциона отчет, который содержит информацию о заключенной биржевой сделке.
119. В случае признания аукциона на понижение не состоявшимся, инициатор аукциона подает товарной бирже, в общеустановленном порядке, повторную заявку на проведение аукциона.
120. Особенности проведения аукциона на понижение по заявкам недропользователей и национальных компаний, не регламентированные настоящей главой Типовых правил, определяются Правилами биржи.

Приложение
к Типовым правилам
биржевой торговли

Форма отчетности

	Наименование товарных бирж	Объем совершенных сделок, тыс. тенге		из них:			Количество совершенных сделок		По видам товаров
				спот – сделки		срочные сделки
		общ.	по госзакупкам	общ.	по госзакупкам	общ.	общ.	по госзакупкам

"Биржа саудасының үлгілік қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика Министрінің міндетін атқарушысының 2015 жылғы 30 наурыздағы № 280 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2015 жылғы 25 қарашадағы № 727 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 26 желтоқсанда № 12550 болып тіркелді

БҰЙЫРАМЫН:
1. «Биржа саудасының үлгілік қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика Министрінің міндетін атқарушысының 2015 жылғы 30 наурыздағы № 280 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10993 болып тіркелген, «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 2 қарашада жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:
Аталған бұйрығымен бекітілген Биржа саудасының үлгілік қағидалары осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.
2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Сауда қызметін реттеу департаменті:
1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;
2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның мерзімді баспа басылымдарында және «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде жариялауға жіберілуін;
3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің ресми интернет-ресурсында жариялануын қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика вице-министріне жүктелсін.
4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Ұлттық экономика министрінің
міндетін атқарушы М. Құсайынов

«КЕЛІСІЛДІ»
Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму министрі
__________ Ә. Исекешев
2015 жылғы «___» ________

Қазақстан Республикасы
Ұлттық экономика министрінің
міндетін атқарушысының
2015 жылғы 25 қарашадағы
№ 727 бұйрығымен бекітілген

Қазақстан Республикасы
Ұлттық экономика министрі
міндетін атқарушының
2015 жылғы 30 наурыздағы
№ 280 бұйрығымен бекітілген

Биржа саудасының үлгі қағидалары

1. Жалпы ережелер

1. Осы Биржа саудасының үлгі қағидалары (бұдан әрі – Үлгі қағидалар) «Тауар биржалары туралы» 2009 жылғы 4 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) сәйкес әзірленді және биржалық тауарлармен биржалық мәмілелерді жасау кезіндегі тауар биржасының мүшелері қызметінің тәртібін айқындайды.
2. Үлгі қағидалары негізінде әрбір тауар биржасы өзінің Биржа саудасының қағидаларын (бұдан әрі – Биржаның қағидалары) әзірлейді және бекітеді.
3. Осы Үлгі қағидаларда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:
1) атаулы мәміле – биржалық тауардың сатып алушысы мен сатушысының алдын ала екіжақты уағдаластығы бойынша жасалған биржалық мәміле;
2) ашу бағасы – биржалық сауда басталатын баға не нақты биржалық саудада нақты биржалық тауар (тауарлар тобы) бойынша бірінші биржалық мәміле жасалған баға;
3) биржалық алым – тауар биржасы сауда – саттыққа қатысушыдан биржалық сауда–саттықты ұйымдастырғаны үшін алатын комиссия;
4) биржалық брокер (бұдан әрі – брокер) – «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес сауда қызметiн реттеу саласындағы уәкiлеттi орган беретiн лицензия негiзiнде тауар биржасында өз қызметiн жүзеге асыратын, акционерлiк қоғамның немесе жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң ұйымдық–құқықтық нысанында құрылатын және клиенттiң тапсырмасы бойынша, соның есебiнен және мүддесi үшiн биржалық тауармен мәмiлелер жасайтын заңды тұлға;
5) биржалық дилер (бұдан әрі – дилер) – «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес сауда қызметін реттеу саласындағы уәкілетті орган беретін лицензия негізінде тауар биржасында өз қызметін жүзеге асыратын, акционерлік қоғамның немесе жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің ұйымдық–құқықтық нысанында құрылатын және өзінің мүддесі үшін және өзінің есебінен, сондай–ақ клиенттің тапсырмасы бойынша биржалық тауармен мәмілелер жасайтын заңды тұлға;
6) биржалық қамтамасыз ету – жасалатын биржалық мәмілелер бойынша өздерінің міндеттемелерін орындауды қамтамасыз ету ретінде биржалық сауда-саттыққа қатысу үшін тауар биржасының клирингтік орталығына биржалық саудаға қатысушылардың қайтарым негізінде енгізетін ақшалай қамтылымы;
7) биржалық сауда–саттық – биржалық тауарлар бойынша мәмілелер жасауға бағытталған Биржаның қағидалары шеңберінде жүргізілетін процесс;
8) биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінім – Үлгі қағидаларға сәйкес биржалық мәміле жасау үшін қажетті барлық жағдайларды қамтитын биржалық сауда–саттықтарға қатысушының биржалық тауарды сатып алуы (сатуы) туралы ұсынысы (оферта) немесе биржалық сауда–саттықтарға қатысушының биржалық тауарды сатып алуы (сатуы) туралы ұсынысты қабылдауы туралы хабарламасы (акцепт);
9) биржалық тауар – айналымнан алынып тасталмаған немесе айналымда шектелмеген тауар, оның ішінде жылжымайтын мүлікті және зияткерлік меншік объектілерін қоспағанда, тауар биржасы биржалық саудаға жіберген мерзімді келісімшарт;
10) дауыс биржалық сауда–саттықтар – биржалық сауда–саттықтардың қатысушылары қолдар белгілер немесе дауыспен назарын аудару арқылы мәмілелерді өткізу келісілетін сауда биржасының арнайы орнында биржалық сауда–саттықтар қатысушыларының жинауы түрінде жүзеге асырылатын биржалық сауда – саттықтарды өткізу процесі;
11) есептік ұйым – банк немесе онымен тауар биржасы және (немесе) оған қызмет ететін клирингтік орталық биржалық сауда–саттық өткізу кезінде өзара іс–қимыл жасау тәртібі және (немесе) биржалық сауда–саттықта жасалған мәмілелер бойынша есептерді жүзеге асыру туралы шарттар жасаған банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым;
12) классикалық сауда режимі – бірін–бірі білетін сатып алушылар мен сатушылар арасында биржалық тауардың шарттық бағасы бойынша атаулы мәмілелер жасалатын сауда режимі;
13) клиент – биржалық тауармен мәмілелер жасау үшін брокер және (немесе) дилер көрсететін қызметтерді пайдаланатын жеке немесе заңды тұлға;
14) клирингтік орталық – тауар биржасында жасалатын биржалық мәмілелерге клирингтік қызмет көрсету үшін тауар биржасының арнайы ұйымдастырылған құрылымдық бөлімшесі не тауар биржасы өзара іс–қимыл туралы шарт жасасқан дербес клирингтік ұйым;
15) клирингтік ұйым – тауар биржасы жасасқан өзара іс–қимыл туралы шарт негізінде биржалық мәмілелерді клирингтік қызмет етуді жүзеге асыратын ұйым;
16) қосарланған қарсы аукцион режимі – сатушылар мен сатып алушылар бәсекелестігі нәтижесінде биржалық мәмілелер жасырын түрде жасалатын, ал биржалық тауарға баға сұраныс пен ұсыныстың тепе–теңдік деңгейінде белгіленетін сауда режимі;
17) кросс–мәміле – брокер түрлі екі клиенттің тапсырмасы бойынша іс–әрекет ете отырып не өзі үшін тапсырманы орындай отырып, сатушы тарапынан да, сатып алушы тарапынан да әрекет ететін биржалық мәміле;
18) маклер – биржалық сауда–саттықтарға қатысушылар жасаған биржалық мәмілелерді тіркеуді жүзеге асыруға уәкілетті тауар биржасының қызметкері;
19) сауда күні – тауар биржаның биржалық сауда–саттықтар өткізетін күні ішіндегі жұмыс күні;
20) сауда қызметін реттеу саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – сауда қызметі саласындағы мемлекеттік реттеуді және үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
21) сауда режимі – өтінімдерді жариялау және тауар биржасының сауда жүйесінде мәмілелер жасасу шарттарының жиынтығы;
22) сауда – саттық сессиясы – трейдерлер тауар биржасының сауда жүйесіне тауарларды сатып алуға (сатуға) өтiнiмдер беретін және олар бойынша биржалық мәмілелер жасалатын сауда күнінің уақыт кезеңі;
23) стандартты аукцион режимі – сатып алушы (сатушы) – аукцион бастамашысы үшін ең тиімді баға бойынша төмендетуге немесе арттыруға арналған аукцион барысында биржалық мәмілелер жасалатын сауда режимі;
24) тауар биржасы – акционерлік қоғамның ұйымдық–құқықтық нысанында құрылған, сауда–саттықтарды ұйымдастырушылық және техникалық қамтамасыз етуді тауар биржасының сауда жүйесін пайдалана отырып тікелей жүргізу жолымен жүзеге асыратын заңды тұлға;
25) трейдер – биржалық сауда–саттыққа қатысушының, онымен биржалық сауда–саттыққа қатысушының атынан мәмілелерді жасасуға байланысты тауар биржаларының әрекеттерін тауар биржасының сауда жүйесінде жүзеге асыруға өкілдік берілген және белгілеген тәртіппен тауар биржасында тіркелген қызметкер;
26) электрондық биржалық сауда–саттықтар – электрондық сауда жүйесіне берілген электрондық өтінімдер негізінде биржалық мәмілелерді жасайтын биржалық брокерлердің (биржалық дилерлердің) авторландырылған трейдерлері қатысатын биржалық сауда–саттықтарды өткізу процесі.
Өзге ұғымдар Заңда айқындалған мағыналарымен осы Үлгі қағидаларда пайдаланылады.
4. Биржалық қатысушылар өз қызметін Биржаның қағидаларына сәйкес жүзеге асырады.
5. Тауар биржасы биржалық сауда–саттықтардың барлық қатысушыларына биржалық мәмілелерді жасау бойынша тең шарттарды қамтамасыз етеді.

2. Брокерлерді және (немесе) дилерлерді тауар биржасына,
олардың мүшеліктерін қабылдаудың, мүшелікті тоқтата тұрудың
және тоқтатудың шарттары мен тәртібі

6. Тауар биржасының мүшелері Заңы 17–бабының 2–тармағына сәйкес тауар биржасының ішкі құжаттарында көзделген тәртіппен биржалық тауармен мәмілелерді жүзеге асыруға құқығы бар брокерлер және (немесе) дилерлер болып табылады.
7. Биржа мүшелерінің саны жетіден кем болмайды. Тауар биржасының мүшелігін тауар биржасымен аффирленген заңды тұлғалар жіберілмейді.
8. Тауар биржасына мүшелік брокерлерге және (немесе) дилерлерге кіру Заңға сәйкес биржалық сауда–саттыққа қатысу құқығын береді.
9. Тауар биржасының мүшелігіне кіру үшін үміткер тауар биржасына мынадай құжаттар және мәліметтерді:
1) мынадай мәліметтерді көрсете отырып тауар биржасы мүшелігіне қабылдау туралы өтінішті:
заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы;
мәміле бойынша есеп айырысу жүзеге асырылатын осы шот өзінің шоты болып табылатын–табылмайтыны көрсетілген банктік шоттардың деректемелері;
2) жарғының көшірмесі (салыстыру үшін түпнұсқалар берілмеген жағдайда нотариалды куәландырылған);
3) уәкілетті орган берген тауар биржасында биржалық брокер (дилердің) қызметін жүзеге асыру бойынша лицензия туралы мәліметі;
4) мүшелік кіру жарнасын төлегені туралы түбіртек;
5) тауар биржасына қызмет көрсететін клирингтік ұйыммен немесе клирингті өткізу үшін тиісті құрылымдық бөлімше бар болса тауар биржасының өзімен клирингтік қызмет көрсету шарты ұсынады.
Көрсетілген құжаттардан және мәліметтерден басқа тауар биржасы егер тауар биржаның ішкі нормативтік құжаттарында белгіленген өз капиталын мөлшеріне, жұмыс тәжірибесіне және іскерлік беделіне қойылатын талаптардың орындалуын растайтын өзге құжаттарды үміткерден сұрайды.
10. Үміткерді тауар биржасының мүшелігіне қабылдау туралы шешімді Үлгі қағидалардың 9–тармағында көрсетілген өтініш пен құжаттарды қабылдаған сәттен бастап он жұмыс күні ішінде тауар биржасы қабылдайды. Үміткерге қабылданған шешім туралы жазбаша хабарланады.
11. Үлгі қағидалардың 9–тармағында көрсетілген құжаттардың, мәліметтердің толық көлемде ұсынылмауы және (немесе) дұрыс емес ақпаратты қамтитын құжаттардың ұсынылуы тауар биржасына мүшелікке қабылдаудан бас тарту үшін негіздеме болып табылады.
12. Биржа мүшелегіне брокерлерді, дилерлерді қабылдаған жағдайда тауар биржасы олармен биржалық сауданы ұйымдастыру бойынша қызметтер көрсету туралы мерзімсіз шарт жасайды.
13. Тауар биржасына мүшелікті тоқтата тұру мынадай негіздемелер бойынша:
1) тауар биржасы мүшесінің тілегі бойынша мынадай мәліметтерді:
мүшелікті тоқтату себебін;
тоқтата тұру мерзімін;
жасалған биржалық мәмілелер бойынша орындалмағанын міндеттемелердің жоқтығын көрсете отырып, тиісті өтініш ұсына отырып жүзеге асырылады.
Тауар биржасы мүшелікті тоқтата тұру туралы өтінішті өтініш қабылданған сәттен бастап он жұмыс күнінен аспайтын мерзімде қарайды. Тауар биржасының мүшесінде биржалық мәмілелер бойынша орындалмаған міндеттемелер анықталған жағдайда тауар биржасы өтінішті биржалық мәмілелер бойынша барлық міндеттемелер орындалғанға дейін қарауға қабылдамайды;
2) тауар биржасындағы биржалық брокердің (дилердің) қызметін жүзеге асыруға арналған лицензияның әрекетін тоқтата тұрумен байланысты;
3) биржаның мүшесі белгіленген мүшелік жарналарды, биржалық алымдарды және өзге төлемдерді төлеуді бірнеше рет кешіктіру жағдайында;
4) Биржа мүшелері Заңының 11 және 12–баптарында белгіленген талаптарды сақтамаған жағдайда жүзеге асырылады.
14. Тауар биржасына мүшелікті тоқтату мынадай негіздер:
1) тауар биржасы мүшесінің тілегі бойынша мынадай мәліметтерді:
мүшелікті тоқтату себебін;
жасалған биржалық мәмілелер бойынша барлық міндеттемелердің орындалу туралы мәліметтерді көрсете отырып тиісті өтініш ұсына отырып жүзеге асырылады.
Бұл ретте тауар биржасы мүшелікті тоқтату туралы өтінішті қабылдаған сәттен бастап он жұмыс күнінен аспайтын мерзімде қарайды. Тауар биржасы мүшесінің биржалық мәмілелер бойынша орындалмаған міндеттемелері анықталған жағдайда, тауар биржасы өтінішті биржалық мәмілелер бойынша барлық міндеттемелер орындағанға дейін қарауға қабылдамайды;
2) белгіленген мүшелік жарналарды, биржалық алымдарды және өзге төлемдерді бірнеше рет (екі және одан да көп) төлеуді кешіктірген (бас тартылған) жағдайда;
3) тауар биржасы мүшесі таратылған жағдайда.
15. Тауар биржасына мүшелікті тоқтата тұру немесе тоқтату туралы шешімді тауар биржасы Биржа қағидаларында көзделген тәртіппен қабылдайды.

3. Биржалық сауда–саттықтарды өткізу тәртібі, оның ішінде
атаулы және кросс–мәмілелерді жасау ерекшеліктері

16. Тауар биржасы биржалық сауда–саттықтарды өзі белгілеген сауда күндерінде өткізедi. Сауда күнінiң басталу және аяқталу, сауда алдындағы кезең (ол өткізілген жағдайда), сауда сессиясы және клирингтiң уақытын бес сағаттан кем емес сауда күннің орта ұзақтығын ескере отырып, тауар биржасы белгілейді.
17. Тауар биржасы сауда режимдердің ерекшеліктерді ескере отырып биржалық сауда–саттықтарды өткізеді.
18. Биржалық саудаға жіберілген әр тауарға тауар биржасы осы тауарды теңдестіретін сауда құралының бөлек коды, оның сапалы сипаттамалары, сондай–ақ жеткізудің базалық шарттары беріледі.
19. Биржалық сауда–саттықтың қатысушылары брокерлер және (немесе) дилерлер болып табылады.
20. Сауда режимдерінің ерекшеліктерін ескере отырып биржалық сауда–саттықтар биржалық қамтамасыз етуді алдын ала енгізе отырып және оны енгізбей жүргізіледі. Биржалық қамтамасыз етуді енгізу және қайтарып алудың тәртібі осы Үлгі Қағидалардың талаптарын ескере отырып, тауар биржасын және (немесе) тауар биржасына қызмет көрсететін клирингтік ұйым айқындайды.
21. Биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) ниеті бар биржалық сауда–саттыққа қатысушы биржаның сауда сессиясы ішінде сауда биржасына биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінім береді. Биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінімнің нысаны және мазмұнын қолданылатын сауда режимінің ерекшеліктерін ескере отырып, тауар биржасы белгілейді.
22. Тауар биржасы биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінімді қабылдаудан мынадай:
1) өтінімнің дұрыс ресiмделмеуi, сондай–ақ өтінімді берудің белгіленген мерзімдерінің және тәртіптерінің бұзылуы;
2) биржалық мәмілелер биржалық қамтамасыз етудің алдын ала енгізе отырып жасалған жағдайда биржалық қамтамасыз етудің болмауы;
3) биржалық сауда–саттыққа қатысушылардың биржалық алымдарды төлемеуі, сондай–ақ оны тауар биржасының және (немесе) тауар биржасына қызмет ететін клирингтік ұйымның алдында өзге мерзімі өткен берешектің болуы негіздері бойынша бас тартады.
23. Биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) өтінімді қабылдаудан бас тартылған жағдайда тауар биржасы биржалық сауда–саттықтардың қатысушысыны бас тартудың себептері туралы бірден хабардар етеді.
24. Биржалық сауда–саттыққа қатысушылардың биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінімдерді беруі осы үлгі қағидалардың талаптарын ескере отырып, берілген өтінімде көрсетілген шарттарда биржалық мәміле жасалған олардың сөзсіз келісуін білдіреді.
25. Биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) қабылданған өтінімдер тауар биржасында тіркеуге және Биржа қағидаларында белгіленген тәртіппен тауар биржасының сауда жүйесіне қосуға жатады.
26. Биржалық сауда–саттыққа қатысушыға Биржа қағидаларында белгіленген мерзімдерде және тәртіпте өтінімнің шарттарын өзгертуіне оның немесе қайтаруына жол беріледі.
27. Тауар биржасы биржалық сауда–саттық басталғанға дейін трейдерлерді тіркейді, ашылу бағасын, бағалық дәлізді, бағаның қадамын белгілейді және биржалық сауда–саттыққа қатысушыларға хабарлайды.
28. Дауыс беру биржалық сауда–саттық басталғанға дейін тауар биржасы өзі белгілеген нысан бойынша биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінімдер тізілімін құрады және олар туралы трейдерлерді хабардар етеді.
29. Дауыс беру биржалық сауда–саттық жария және ашық түрде өткізіледі. Дауыс беру биржа сауда–саттығын өткізу кезінде биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) берілген өтінімі өтінімдер тізіліміне енгізілген трейдер биржалық сауда–саттықты өткізген кезде операциялық биржа залында болады. Тауар биржасын алдын ала хабардар етпей биржалық сауда–саттықта трейдердің қатыспауы Биржа қағидаларын бұзылған болып табылады.
30. Биржалық сауда–саттықта жасалған мәмілелерден бас тартуға Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде немесе тараптардың келісімінде көзделген жағдайларда ғана жол беріледі.
31. Тауар биржасының мүшелері клиенттік мүдделер қақтығысы туындаған жағдайда, мәмілені өз мүддесінен емес, клиент мүдделерінің басымдығын негізге ала отырып жасайды.
32. Биржалық мәмілелерді тауар биржасының атынан және есебінен жасауға жол берілмейді.
33. Тауар биржасының қызметкерлеріне биржалық мәмілелерге қатысуға брокерлерден және (немесе) дилерлерден алынған коммерциялық ақпаратты өз мүдделеріне пайдалануға жол берілмейді.
34. Тауар биржасында:
1) халықаралық іскер операциялармен өзара байланысты мәмілелерді қоса алғанда, спот–тауарға қатысты құқықтар мен міндеттерді өзара бере отырып жасалған мәмілелер;
2) фьючерстік мәмілелер;
3) опциондық мәмілелер;
4) қойма құжаттарына қатысты құқықтар мен міндеттерді өзара бере отырып мәмілелер жасалады.
35. Биржалық сауда–саттықтар мынадай сауда режимдерінде:
1) стандартты аукцион режимде;
2) классикалық сауда режимде;
3) қосарланған қарсы аукцион режимде өткізіледі.
36. Стандартты аукцион режиміндегі биржалық сауда–саттықтар:
1) жалпыға белгілі болып табылатын аукционның бастамашысы туралы ақпаратты қоспағанда, биржалық саудаға қатысушылар туралы ақпаратты немесе оның құпиялығын ашу;
2) аукциондарды бағаның төмендеуіне немесе көтерілуіне қарай жүргізу;
3) аукционды биржалық тауарды сатып алушының немесе сатушының тапсырысы бойынша жүргізу;
4) аукционға тапсырыс берушіні қоса алғанда, аукционға кемінде аукционға қатысушының үшеуінің қатысуы;
5) аукционның нәтижелері бойынша биржалық мәміле жасалатын биржалық тауарға арналған бағаны қалыптастыру және аукционға қатысушылар төмендетуге ұсынған ең төменгі бағалардың арасынан және аукционға қатысушылар жоғарылатуға ұсынған ең жоғары бағалардың арасынан оны айқындау;
6) егер биржалық сауда қағидалары бойынша өзгеше көзделмесе, биржалық қамтылымды енгізу ескеріле отырып жүргізіледі.
Тауар биржалары осы Үлгі қағидалардың осы тармақғының 1) және 5) тармақшаларында көрсетілген шарттарды іске асырудың өз тәртібін белгілейді.
37. Стандартты аукциондарды оның қатысушыларын алдын ала білікті іріктеі отырып және мұндай іріктеуді өткізбей өткізуге жол беріледі.
38. Стандарттық аукциондарға қатысатын брокер (дилер) бір ғана клиенттің мүдделерін ұсынады.
39. Стандартты аукцион режимінде өткізілетін сауда–саттықтар әрбір аукцион бойынша қатысушылар саны аукцион бастамашыларының мүдделерін ұсынатын брокерді (дилерді) қоса алғанда, аукционның кемінде үш қатысушысын құраған жағдайда өткізілді деп танылады.
40. Стандартты аукционды өткізу қорытындылары бойынша аукцион бастамашысының мүдделерін ұсынатын брокер (дилер) мен аукцион жеңімпазы арасында биржалық мәміле жасалады.
41. Классикалық сауда режимінде бірін–бірі танитын сауда–саттыққа қатысушылар арасында атаулы мәмілелер жасалады.
42. Классикалық сауда режиміндегі биржалық сауда–саттықтар:
1) биржалық сауданың қатысушылары туралы ақпаратты ашуды;
2) биржалық саудаға қатысушылардың саны бойынша шектеулердің жоқтығын;
3) тауарды сатып алушы мен сатушы арасындағы уағдаластық процесінде жасалатын биржалық мәміле бойынша биржалық тауарға арналған бағаны белгілеуді;
4) биржалық қамтамасыз етуді енгізу бойынша талаптардың жоқтығын ескере отырып жүргізіледі.
43. Атаулы мәміле биржаның сауда сессиясы ішінде сауда–саттыққа қатысушылар трейдерлерінің келіссөздері қорытындылары бойынша айқындалатын шарттық баға бойынша жасалады. күні барысында сауда–саттыққа қатысушылардың трейдерлері арасындағы келіссөздер нәтижелері бойынша анықталатын шарттық баға бойынша жасалады.
44. Сауда–саттыққа қатысушылардың трейдерлері арасындағы келіссөздер нәтижелерін атаулы мәміле жасасқан кезде сауда–саттыққа қатысушылар міндетті түрде құжаттамамен рәсімдеуді тиіс. Сауда–саттыққа қатысушылардың келіссөздер нәтижелерін қағаз және (немесе) электрондық түрде құжаттауға жол беріледі.
45. Қосарланған қарсы аукцион режиміндегі биржалық сауда–саттықтар:
1) биржалық саудаға қатысушылар туралы ақпараттың құпиялығын;
2) атаулы мәміле мен кросс–мәміле жасасуға тыйым салуды;
3) сатып алушылар, сатушылар ұсыныстары бәсекелестігі процесінде биржалық мәміле жасалатын биржалық тауарға арналған бағаны қалыптастыру және сатып алушы үшін ең жақсы баға (сатушы ұсынған ең төменгі баға) ретінде немесе сатушы үшін ең жақсы баға (сатып алушы ұсынған ең жоғары баға) ретінде оны айқындауды;
4) биржалық қамтамасыз етуді енгізуді ескере отырып жүргізіледі.
46. Қосарланған қарсы аукцион режимінде стандартталған біртекті тауарлар ғана саудаланады.
47. Қосарланған қарсы аукцион режимінде биржалық сауда–саттыққа жіберілген тауарлар бойынша тауар биржасы мыналарды көздейтін:
1) тауардың атауын және оның сапалық сипаттамаларын;
2) тауарды жеткізу және төлеу шарттарын;
3) тауардың ең аз жеткізу партиясының мөлшерін;
4) тауар нарығының қатысушыларымен келісім бойынша тауар биржа елулі шарттар ретінде айқындаған басқа шарттарды көздейтін тауар ерекшелігін бекітеді.
48. Қосарланған қарсы аукцион режимінде биржалық сауда–саттық оның әрбір берілетін өтінімі тауардың саны және өтінім тізбесін (кезегін) құрайтын қарсы өтінімдермен бағалары бойынша сәйкес келуін тексеретін сатып алу және сату өтінімдерін тауар биржасының сауда жүйесі мен үздіксіз автоматты салыстыру тәртібінде сауда сессиясы ішінде өткізіледі.
Берілетін өтінімдердің параметрлерінің қарсы өтінімдердің параметрлерімен сәйкес келген жағдайда биржалық мәміле жасалады.
49. Өтінім тізілімі (кезегі) мыналарды ескере отырып автоматты режимде тауар биржасының тауар жүйесі қалыптастырады:
беру уақытына тәуелсіз кезекте бірінші болып ең жақсы бағасы бар өтінімдер қойылады (сатып алу өтінімдердің кезекте сатып алушыдан ең жоғары бағамен (азаюымен) және сатушыдан ең төменгі бағамен (көбеюімен); бұл ретте өтінімде көрсетілетін өткізілетін (алынатын) тауардың саны (өтінімнің көлемі) оның басымдығына (бірінші кезектілігіне) әсерін тигізбейді;
қарсы өтінімдер олардың кезектегі орнына сәйкес қанағаттандырылады – алдымен кезекте бірінші болып белгіленген өтінімдер қанағаттандырылады;
өтінім бағаларының тең болған жағдайда кейінірек берілген өтінімге қарағанда бұрын берілген өтінім бірінші кезекте қанағаттандырылады;
мәміле қарсы өтінімдер кезегінде бірінші болып тұрған өтінімнің бағасы бойынша жасалады;
егер мәміле жасаған кезде өтінімді ішінара қанағаттандыру мүмкін болса, онда оның қалған (орындалмаған) бөлігі Үлгі қағидалардың осы тармағында айқындалған жалпы тәртіпте қаңағаттандыруға жататын жеке өтінім ретінде қарастырылады;
биржалық мәміле жасау қанағаттандырылатын өтінімдерді берген қатысушылардың қосымша келісуімен талап етпейді.
50. Қосарланған қарсы аукцион режимінде өткізілетін сауда сессиясы барысында сауда–саттыққа қатысушылар тауарды сатып алу (сатуға) арналған өтінімдің шексіз санын береді. Бұл ретте сауда–саттыққа қатысушылар берген кез келген өтінімді мәміле жасау сәтіне дейін жоюға жол беріледі.
51. Қосарланған қарсы аукцион режиміндегі биржалық сауда–саттықтар өткізу кезінде сауда–саттыққа қатысушы беретін сатып алуға (сатуға) арналған өтінім:
биржа сауда–саттығына жіберілген биржалық тауардың (сауда құралының) коды;
мәміленің бағыты: тауарды сатып алу немесе сату;
өткізілетін (сатып алынатын) тауардың жалпы саны базалық болып табылатын өтінімде көрсетілген параметрлерді сақтау кезінде биржалық мәмілені жасауға сауда–саттыққа қатысушысының сөзсіз келісімі болып табылады.
52. Қосарланған қарсы аукцион режимінде өткізілетін сауда сессиясының аяқталуы бойынша қанағаттандырылмаған барлық тауарды сатып алу (сату) өтінімдері тауар биржасының сауда жүйесімен жойылады.
53. Биржа сауда–саттығына қатысу үшін сауда–саттыққа қатысушы енгізілген биржалық қамтамасыз ету мөлшерін тауар биржасы (клирингтік ұйым) нарығын құбылмалығын, сауда–саттыққа қатысушылардың тәуекелдерін жабу қажеттілігін белгілейді.
54. Осы Үлгі қағидаларда регламенттелмеген сауда режимдерінде биржалық сауда–саттықты өткізу шарттары Биржа қағидаларында айқындалады.

4. Биржалық сауда–саттықта жасалған тауарлармен мәміле
бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыру тәртібі

55. Тауар биржасымен биржалық саудаға қатысушылардың есебі Биржа қағидаларына және биржалық сауданы ұйымдастыру бойынша қызметтер көрсетуге арналған шарттарға сәйкес жүргізіледі.
56. Тауар биржасында жасалған мәмілелер бойынша биржалық тауарларды төлеу мен оларды жеткізу мынадай:
1) тауар биржасымен немесе тауар биржасына қызмет ететін клирингтік ұйыммен биржалық сауда–саттық нәтижелері бойынша мәміле жасалған Биржаның қағидаларында көзделген биржалық тауарларды жеткізуді растайтын құжаттар ұсынылған жағдайда ашылатын биржалық сауда–саттықта жасалған мәмілелер бойынша есеп айырысуды жүзеге асыруда есептік ұйымның қатысуын көздейтін шарт жасалған есепті ұйымда шот ашу жолымен биржалық тауарға төлем жасау;
2) қарапайым немесе екі жақты қойма куәлігін (кепілді куәліктен бөлек қойма куәлігі) немесе биржалық тауардың болуы немесе тиеу–түсіру фактісін растайтын Биржа қағидаларында айқындалған өзге де құжаттардың тиісті мәмілесі жасалған Биржа қағидаларында айқындалған мамандандырылған ұйымда шарттарды депоненттеу кезінде «төлемге қарсы жеткізу» шарттарында шот ашпай–ақ есептік ұйым арқылы биржалық тауарларға төлем жасау;
3) сатып алушының биржалық тауарға алдын ала төлем жасауы шарттарында биржалық тауарды жеткізу;
4) сатушының биржалық тауарды алдын ала жеткізу шарттарында биржалық тауарларға ақы төлеу тәсілдерімен, бірақ олармен шектелмей жүзеге асырылады.
57. Биржа қағидаларында биржалық сауда–саттықта жасалған мәмілелер бойынша есеп айрысудың бір немесе бірнеше тәсілдерін көздеуге жол беріледі.
58. Егер Биржа қағидаларында белгілі бір сауда режимінде биржалық сауда–саттықта жасалған мәмілелер бойынша есеп айырысудың бірнеше тәсілі көзделген болса, осындай тәсілдердің бірін ғана таңдайды.
59. Биржалық қамтамасыз етуді бере отырып биржалық мәмілелр негізінде жасалған шарттар бойынша есептеулерді тауар биржаға қызмет ететін және мұндай биржалық қамтамасыз етуді қабылдайтын клирингтік ұйымы арқылы рұқсат етіледі.
60. Биржалық мәмілелерге клирингтік қызмет ету тауар биржалық мәмілелер бойынша клирингтік қызметті жүзеге асыру үшін уәкілетті органмен белгілген тәртіпте бойынша жүзеге асырылады.

5. Тауар биржасындағы сауда–саттықты тоқтата тұрудың
және қайта жаңартудың шарттары мен тәртібі

61. Тауар биржасының сауда жүйесінде техникалық ақаулар туындаған және биржалық сауданы ұйымдастыруға байланысты қызметтер көрсетуді жалғастыруға мүмкіндік бермейтін жағдайларда, тауар биржасы техникалық ақаулар журналында техникалық ақау фактісі мен уақытын тіркейді, қызметтер көрсетуді тоқтатады және мыналарға:
1) техникалық ақауларға әкелген себептерді анықтауға және жоюға;
2) ақаулардың техникалық, салдарын жоюға;
3) тауар биржасының сауда жүйесінде орналасқан ақпараттың сақталуын қамтамасыз етуге және техникалық ақаулар нәтижесінде жойылған ақпаратты қалпына келтіру бағытталған шараларды тез қабылдайды.
62. Биржалық сауда–саттықтың жеке қатысушысының жұмысына кедергі келтіретін техникалық ақаулар жағдайында, ақаулардың себебі биржалық сауда–саттыққа қатысушының күшімен және қаражатымен, егер ақаулар тауар биржасына байланысты емес себептерден туындаса, өзге жағдайларда – тауар биржасының күшімен және қаражатымен жойылады.
63. Ақауларды жедел жою мүмкін болмаған кезде, биржалық сауда–саттық қатысушысының телефон байланысы арқылы тауар биржасына ол жариялаған өтінімді алып тастауға өтініш беруіне жол беріледі. Телефон бойынша өтініш ұсынылған күннен кейінгі күннен кешіктірмей көрсетілген өтініш жазбаша немесе электронды нысанда тауар биржасына жіберіледі. Тауар биржасы телефон бойынша өтініш алынғаннан кейін тауар биржасының сауда жүйесінен осы биржалық сауда–саттық қатысушысы жариялаған өтінімдерді жояды.
64. Тауар биржасының сауда жүйесінде ақаулар анықталған кезде тауар биржасы сауда–саттықты уақытша тоқтата тұру туралы шешім қабылдайды, бұл туралы сауда–саттық қатысушыларына тауар биржасының сауда жүйесін пайдалана отырып немесе басқа да қолжетімді тәсілмен хабарланады. Таур биржасын Сауда жүйесінің жұмысқа қабілеттілігі қалыптасқаннан кейін сауда–саттық қайта басталады.
65. Егер тауар биржасы сауда жүйесінің жұмысқа қабілеттілігін қалыптастыру мүмкін болмаса, сауда биржасы сауда–саттықты мерзімінен бұрын тоқтату туралы шешім қабылдайды. Аталған шешімді тауар биржасының сауда–саттық жүйесін пайдалана отырып немесе басқа қолжетімді тәсілмен барлық биржалық сауда–саттық қатысушыларына хабарлайды.
66. Тауар биржасы алдыңғы сауда–саттық нәтижесінде қалыптасқан бағаларға сүйене отырып, бір сауда күні шеңберінде нақты биржалық тауарға арналған бағалар деңгейінің ең төменгі немесе ең жоғарғы шектерден асқан жағдайда, сауда–саттықты тоқтатады.

6. Биржалық төрелік қызметін қалыптастыру және ұйымдастыру
тәртібі, сондай–ақ биржалық тауарлармен биржалық мәмілелер
жасасуға байланысты дауларды шешу тетіктері

67. Биржалық мәмілелер жасасумен байланысты дауларды шешу үшін тауар биржасы әділет органдарында мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік отыз күн ішінде тұрақты жұмыс істейтін биржалық төрелік құрады. Биржалық төреліктің қызметі «Аралық соттар туралы» 2004 жылғы 28 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының 5–бабының 2–1–тармағында реттеледі.
68. Биржалық мәмілелер жасасуға байланысты дауларды шешуге арналған биржалық төрелікті тұрақты жұмыс істейтін төрелік ретінде тауар биржасы құрады. Тұрақты жұмыс істейтін биржалық төрелікті құру үшін тауар биржасы аралық соттың регламентін, осы аралық сотта қызметін жүзеге асыратын аралық судьялардың тізімін бекітеді.
69. Тұрақты жұмыс істейтін биржалық төрелік Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңдарына және өзге де нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес дауларды қарайды.
70. Тұрақты жұмыс істейтін биржалық төрелік шарт талаптарына сәйкес және іскерлік айналымының дағдысын ескере отырып, шешім қабылдайды.
71. Дау қатынастарын реттейтін құқық нормалары болмаған жағдайда тұрақты жұмыс істейтін биржалық төрелік ұқсас құқықтық қатынастарды реттейтін құқық нормаларын қолданады, ал мұндай нормалар болмаған кезде заңдардың жалпы бастамалары мен мағынасын негізге ала отырып, дауларды шешеді.
72. Дауды аралық Тараптарының арасында жасалған аралық келісімнің биржалық мәмілесі келісімі, яғни тұрақты жұмыс істейтін биржалық төреліктің қарауында туындаған немесе туындауы мүмкін даулар туралы тараптардың жазбаша келісімінің болуы кезінде тұрақты жұмыс істейтін биржалық төреліктің қарауына беруге жол беріледі.

7. Биржалық сауда бойынша құжаттарды қабылдау (бекіту) тәртібі

73. Тауар биржасы мынадай ішкі нормативтік құжаттарды:
1) Биржаның қағидаларын;
2) биржалық сауда–саттыққа қатысуға арналған өтінімдердің нысанын не талаптарын;
3) биржалық сауда–саттықтың мәні болып табылатын тауарлардың (тауарлар тобының) тізбесін;
4) нақты биржалық сауда–саттықта биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінімдер тізілімін;
5) тұрақты жұмыс істейтін биржалық төрелік регламентін;
6) тауар биржасы өз мүшелерімен жасасатын биржалық сауданы ұйымдастыру жөніндегі қызметтерді көрсету туралы шарттың нысанын;
7) сауда–саттыққа қатысушылар үшін жасалған биржалық мәмілелер туралы есеп нысанын не мазмұнына қойылатын талаптарды;
8) тауар биржасы көрсететін қызметтерге тарифтерді;
9) тауар биржасы көрсететін қызметін жүзеге асыру үшін қажетті өзге де құжаттарды әзірлейді және бекітеді.
74. Тауар биржасына:
1) тауар биржасының тауар жүйесін пайдалануды;
2) биржалық сауда–саттық арқылы сатылатын биржалық тауардың сапасына биржалық сауда–саттыққа қатысушының талабы бойынша сараптама ұйымдастыруды;
3) биржа мүшелігіне брокерлер мен дилерлерді қабылдау шарттарын және тауар биржасының оның мүшелері болып табылатын брокерлер мен дилерлердің тізілімін апта сайынғы негізде жүргізуді;
4) биржа мүшелері болып табылатын брокерлер мен дилерлер бойынша ақпаратты кейіннен уәкілетті органға хабарлай отырып, апта сайынғы негізде биржаның ресми сайтында жариялауды;
5) биржалық саудамен байланысты ұйымдастырушылық, консультациялық, ақпараттық, әдістемелік қызметтер көрсетуді;
6) халықаралық биржалық сауда–саттықтарды дамытуды регламенттейтін құжаттарды қабылдауды (бекіту) жол беріледі.
75. Сауда–саттық қатысушылары үшін тауар биржасының ішкі құжаттары тауар биржасында коммерциялық құпияны құрайтын, сауда–саттық қатысушыларының, олардың өкілдерінің немесе үшінші тұлғалардың жеке мүддесінде пайдалануға жол берілмейтін мәліметтердің сақталуын қамтамасыз ету шарттарын қамтуы тиіс.
76. Биржалық сауда–саттықты өткізу тетіктерін регламенттейтін тауар биржасының ішкі құжаттары олар күшіне енгенге дейін үш жұмыс күнінен кешіктірмей тауар биржасының мүшелеріне, оның ішінде оларды тауар биржасының интернет–ресурсында жариялау жолымен хабарланады.

8. Тауар биржасындағы мәмілелерді есепке алу және тіркеу тәртібі

77. Биржалық сауда–саттыққа қатысушы биржалық мәмілелерді өзінің жеке мүддесінде не өз клиентінің бұйрығына сәйкес жасайды.
78. Биржалық мәміле биржалық сауда–саттық барысында биржалық сауда–саттыққа қатысушылардың биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінімдері негізінде жасалады.
79. Дауыстық биржалық сауда–саттық барысында биржалық мәміле бойынша биржа мынадай мәліметтерді:
1) биржалық мәміленің күні мен нөмірін;
2) мәміле жасасқан биржалық брокерлердің (дилерлердің) атауын;
3) брокерлер (дилерлер) тапсырмасы бойынша әрекет еткен клиенттердің атауын;
4) тауардың атауын;
5) тауар бірлігінің құнын;
6) тауар санын;
7) мәміленің жалпы құнын;
8) тауарға жасауды растау ретінде төлеу және оны жеткізу шарттары қамтитын биржалық мәмілені есепке алудың жеке парағын үш данада жасайды.
80. Биржалық мәміленің есепке алу парағы қағаз тасығышта ресімделеді және биржа мөрінің баспа–таңбасымен куәландырылады, оған биржалық мәміле жасасқан сауда–саттыққа қатысушылардың трейдерлері және тауар биржасының уәкілетті қызметкері қол қояды. Бұл ретте биржалық мәмілені есепке алу парағының бір данасын тауар биржасыбиржалық мәміленің орындалуын одан әрі бақылауға арналған арнайы журналына тігеді, ал биржалық мәмілені есепке алу парағының басқа даналары биржалық мәміле тараптарына олар тиісті шартты одан әрі ресімдеу үшін табыс етіледі.
81. Дауыстық биржалық сауда–саттықты өткізудің сауда сессиясы аяқталғаннан кейін биржалық мәміле жасаған биржалық сауда–саттықтың әрбір қатысушысына маклер, сауда–саттыққа қатысушысы трейдері қол қоятын және тауар биржасының мөрімен куәландырылатын олар жасаған биржалық мәмілелерінің тізілімі екі данада қалыптастырылады. Биржалық сауда–саттыққа қатысушысының биржалық мәмілелердің тізілімінің бір данасы тауар биржасында қалады, биржалық сауда–саттыққа қатысушысының биржалық мәмілелері тізілімінің екінші данасы оның трейдеріне табыс етіледі.
82. Электрондық биржалық сауда–саттық барысында жасалған мәміле бойынша тауар биржасының сауда жүйесі автоматты түрде биржалық мәміле бойынша есепті (бұдан әрі – Биржалық мәміле бойынша есеп) дайындайды, онда мынадай мәліметтер:
1) биржалық сауда–саттыққа қатысушының атауы және оның бірегей биржалық сәйкестендіргіші (биржалық сауда–саттыққа қатысушыға берілген жеке код);
2) мәмілені жасасу күні және уақыты;
3) тауардың атауы немесе коды (биржалық сауда–саттық процесінде тауарды бір мәнді сәйкестендіру үшін тауар биржасы белгілеген тауар белгісі);
4) тауар бірлігінің бағасы;
5) тауар саны;
6) мәміленің жалпы сомасы қамтылады.
Сондай–ақ биржалық мәміле бойынша есеп мынадай мәліметтерді:
7) мәміле бойынша контрагенттің атауы және деректемелерін;
8) мәміленің жалпы сомасынан бөлінген ҚҚС сомасын;
9) тауарға төлеу және оны жеткізу мерзімін;
10) биржа мен сауда–саттыққа қатысушының келісімі бойынша өзге де шарттарды көрсетуге жол беріледі.
83. Биржалық мәміле бойынша есеп мәміле жасасқан сауда–саттыққа қатысушыға оған биржаның уәкілетті қызметкері электрондық цифрлық қолтаңбамен міндетті қол қоя отырып, тауар биржасының электрондық құжат айналымы жүйесі бойынша ұсынылады.
Биржалық мәміле бойынша есеп мәміле жасасқан сауда–саттыққа қатысушыға сауда сессиясы мен клиринг аяқталғаннан кейін бірден ұсынылады.
84. Сауда–саттыққа қатысушының талабы бойынша тауар биржасы биржалық мәміле бойынша электрондық есепке қосымша сауда–саттыққа қатысушыға биржаның уәкілетті қызметкері қол қойған және биржаның мөрімен куәландырылған биржалық мәміле бойынша қағаз нұсқадағы есепті ұсынады.
85. Сауда сессиясының қорытындылары бойынша электрондық биржалық сауда–саттыққа қатысушыға әрбір биржалық мәміле бойынша жеке есепті ұсынусыз, сауда сессиясы барысында жасасқан барлық биржалық мәмілелер бойынша жиынтық есепті ұсынуға рұқсат етіледі.
86. Биржалық сауда–саттық қорытындылары бойынша тауар биржасының сауда жүйесінде осы сауда сессиясында жасалған биржалық сауда–саттыққа қатысушысының биржалық мәмілелерінің жиынтық тізілімі қалыптастырылады, оны тауар биржасының маклері немесе өзге уәкілетті адамы тіркейді.
87. Электрондық биржалық сауда–саттық барысында жасасқан биржалық мәміле бойынша тауарларды жеткізу және төлеу шарттарын (тараптардың жауапкершілігін және т.б) нақтылау қажеттілігі жағдайында мәміле тараптары кіріспесінде осы мәмілені жасасудың нөмірі мен жасалған күнін қоса алғанда оған сілтемесі бар биржвлық мәміле бойынша тиісті шартқа қол қояды және биржалық мәміле жасалған күннен бастап қолданыла бастайды. Мұндай шарттың талаптары тауардың сапасын, оның құны және санын қоса алғанда биржалық мәміленің талаптарына толығымен сәйкес келуі тиіс.
Осы шартқа қол қоюдан бас тарту және жалтару жасалған биржалық мәміленің қүші жойылды деп тануға негізі болып табылмайды.
88. Жасалған биржалық мәміле бойынша шартқа қол қою мәміле тараптарының және тауар биржасының электрондық цифрлық қолтаңба пайдалана отырып биржа арқылы келісуді қамтамасыз ететін тауар биржасының электрондық құжат айналымы жүйесі арқылы жүзеге асыруға жол беріледі (бұдан әрі – электрондық шарт).
89. Тауар биржасы қағаз тасығышта әкелген және биржа мөрімен куәландырылған электрондық шарт электрондық шарттың телнұсқасы болып танылады.
90. Мәміле тарапының талабы бойынша жасалған электрондық шарт бойынша тауар биржасы талап түскен күннен бастап бір жұмыс күні ішінде мәміле тарапына электрондық шарттың телнұсқасын ұсынады. Телнұсқаны ұсыну тәртібі мен осы қызметті көрсету құны Биржа қағидаларында белгіленеді.
91. Дауыстық биржалық сауда–саттық барысында жасасқан биржалық мәміле бойынша қол қойылған шарт биржалық мәміле жасалған күннен бастап он жұмыс күні ішінде тауар биржасына міндетті тіркеуге жатады.
92. Шартты тіркеу оны тауар биржасына ұсынған күннен бастап бір жұмыс күні ішінде шарттың әрбір данасына тауар биржасының тіркеу мөртабанын қою, оны уәкілетті қызметкердің қолымен куәландыру жолымен жүргізіледі. Бұл ретте тіркелген шарттың бір данасы тауар биржасында қалады.
93. Брокерлер мен дилерлер жасалатын биржалық мәмілелердің есебін әрбір клиент бойынша жеке жүргізеді және осы мәмілелер туралы мәліметтерді мәмілелер жасалған күннен бастап бес жыл ішінде сақтайды.
94. Тауар биржалары биржалық сауданы ұйымдастыру жөніндегі қызметпен айналысуды тоқтатқан сәтке дейін және көрсетілген мәліметтерді мұрағатқа тапсырғанға дейін жасалған биржалық мәмілелер бойынша мәліметтердің сақталуын қамтамасыз етеді.

9. Тауар биржасының уәкілетті мемлекеттік органға есептерді
ұсыну, сондай–ақ өткізілетін сауда–саттықтар туралы ақпаратты
тауар биржасының интернет–ресурсында орналастыру тәртібі

95. Тауар биржасы осы Үлгі қағидаларға қосымшада белгіленген есептілік нысанына сәйкес электрондық байланыс арналары арқылы уәкілетті органға өткізілген биржалық сауда–саттықтар бойынша электрондық есепті ұсынады.
96. Тауар биржасы есепті жылдың 1 қаңтарындағы, 1 сәуіріндегі, 1 шілдесіндегі және 1 қазанындағы жағдай бойынша уәкілетті мемлекеттік органға есепті тиісті есепті жылдың 31 қаңтарынан, 30 сәуірінен, 31 шілдесінен және 31 қазанынан кешіктірмей ұсынады.
97. Тауар биржасы, оның мүшелері және тауар биржасының биржалық сауда–саттық нәтижелері туралы ақпаратты ашу мақсатында оның бұқаралық ақпарат құралдарында жариялануын қамтамасыз етеді.
98. Әрбір сауда күнінің қорытындылары бойынша тауар биржасы: келесі жұмыс күнінен кешіктірмей мынадай мәліметтерді:
1) стандартталған біртекті тауарлар бойынша:
сауда–саттықты өткізу күнін;
тауардың атауын немесе кодын;
мәмілелер санын және мәмілелер жасалған биржалық сауданың режимін;
мәмілелердің ең жоғары және ең төмен бағасын;
сауда сессиясындағы барлық мәмілелер бойынша жалпы айналым;
2) стандартталмаған (мамандырылған) тауарлар бойынша:
сауда–саттықты өткізу күнін;
мәмілені жасау уақыты және оның нөмірін;
мәмілені жасаған брокерлердің (дилерлердің) атауын (электрондық кодын);
тауардың атауын;
тауардың санын;
тауардың бағасын;
мәміле бойынша жалпы құны;
жеткізу шарттарын қамтитын биржалық сауда–саттық нәтижелері туралы ақпаратты тауар биржасыныың интернет–ресурсында жариялайды.
99. Заңнамалық актілермен уәкілетті мемлекеттік органға тауар биржалары есептілігінің өзге түрлерін белгілеуге жол беріледі.

10. Тауар биржасы арқылы мемлекеттік және өзге сатып алуларды өткізу тәртібі

100. Тауар биржасында мемлекеттік сатып алулар, жер қойнауын пайдаланушылардың, ұлттық басқару холдингтерінің, ұлттық холдингтердің, ұлттық басқару компаниялардың, ұлттық компаниялардың, олармен үлестес заңды тұлғалардың, өзге тұлғалардың Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларда (бұдан әрі – жер қойнауын пайдаланушылардың және ұлттық компаниялардың сатып алуы) уәкілетті брокерлері (дилерлері) арқылы өткізіледі.
101. Тауар биржасындағы мемлекеттік сатып алулар мемлекеттік сатып алу заңнамада белгіленген тауарлар бойынша қосарлы қарсы аукцион режимінде жүзеге асырылады.
102. Тауар биржасы мемлекеттік сатып алу өткізу кезінде сауда–саттық кесте түрінде хабарландыруды биржалық сауда–саттық өткізу күніне дейін күнтізбелік он күннен кешіктірмей тауар биржасының интернет–ресурсында жариялайды.
103. Мемлекеттік сатып алуларды тауар биржалары арқылы жүзеге асыру бойынша қызметтері тапсырыс берушінің тиісті жылға арналған бюджетінде көзделген қаражат шеңберінде ақылы негізде көрсетіледі.
104. Жер қойнауын пайдаланушылардың және ұлттық компаниялардың сатып алулары тауар биржалар арқылы стандартталған біртекті тауарлар бойынша жалпы белгіленген тәртіпте қосарланған қарсы аукцион режимінде, стандартталмаған (мамандандырылған) тауарлар – стандартты аукцион режимінде Үлгі қағидалардың осы тарауында белгіленген тәртіпте өткізіледі.
105. Стандартты аукцион режимінде жер қойнауын пайдаланушылардың және ұлттық компаниялардың сатып алулары оларды аукцион бастамашысы ретінде шығу жағдайында төмендетуге арналған аукцион түрінде өткізіледі.
106. Төмендетуге арналған аукцион түрінде өткізу үшін аукционның бастамашысы өзінің брокері (дилері) арқылы тауар биржасына аукционды өткізуге өтінім береді.
107. Төмендетуге арналған аукцион өткізуге өтінім:
1) брокердің (дилердің) толық атауын, сондай–ақ аукцион бастамашысының толық атауын, заңды мекен–жайын, банктік деректемелерін;
2) аукционның лотын, тауардың атауын, оның сапалық сипаттамаларын (тауардың функционалдық, техникалық, пайдалану және өзге сипаттамаларын);
3) тауар тасымалдау, сақтандыру, кедендік баждарды төлеу шығыстарын, салықтарды (оның ішінде қосылған құн салығын), алымдарды, сондай–ақ тауар жеткізу шарттарында көзделген өзге де шығыстарды қоса алғанда, лоттың бастапқы бағасын;
4) сатып алынатын тауардың санын;
5) төлеу тәртібін;
6) тауарды жеткізу шарттары мен орындарын;
7) жеткізу шартын жасаған күннен бастап есептелетін тауарды жеткізу мерзімдерін;
8) сатып алушының және сатушының жауапкершілігін;
9) жеткізудің елеулі талаптарын көрсете отырып жеткізу шартының жобасын;
10) пайыздық көрсеткіш (0–ден 100–ге дейін) көрсетілген сатып алатын тауардағы жергілікті қамту бойынша ең аз талаптарды;
11) аукцион өткізудің ұсынылатын мерзімін;
12) өз брокері (дилері) арқылы аукционға қатысуға рұқсат алу үшін әлеуетті тауар жеткізуші сәйкес келетін аукцион бастамашысы белгілеген біліктілік талаптарын және оның аталған талаптарына сәйкес келуін растау ретінде аукцион бастамашасына беретін құжаттар тізбесін;
13) егер аукцион бастамашысы оны енгізу қажеттілігін белгілеген жағдайда биржалық қамтамасыз ету мөлшерін;
14) әлеуетті өнім берушілердің көмегімен аукцион бастамашысынан лот бойынша түсіндірулерді сұрауға жол берілетін тәсілдерді; аукцион бастамашыларының уәкілетті тұлғаларының оларға сұрақтармен жүгінуге арналған электронды пошта мекен–жайы мен телефон нөмірлерін;
15) Биржа қағидаларында көзделген өзге шарттарды қамтуы тиіс.
108. Төмендетуге арналған аукцион өткізуге арналған өтінімге аукцион бастамашысының өзгерістер мен толықтырулар енгізуіне жол берілмейді.
109. Тауар биржасы төмендетуге арналған аукцион өткізу өтінім алған күннен бастап екі жұмыс күнi iшiнде аукционды өткізу немесе аукционды өткізуден бас тарту туралы шешім қабылдайды және өтінім келіп түскен брокерге (дилерге) қабылданған шешім туралы дереу хабарлайды.
110. Төмендетуге арналған аукцион өткізу туралы шешім қабылданған күні тауар биржасы өзінің интернет–ресурсында тиісті хабарландыруды жариялайды.
Төмендетуге арналған аукцион өткізу туралы хабарландыру: аукцион өткізу мерзімі мен уақытын; аукцион бастамашысының атауын, аукцион лотының атауын; тауар жеткізушіге ұсынылатын біліктілік талаптарды; олардың біліктілік талаптарына сәйкестігін растайтын құжаттарды беру мерзімдерін; аукцион өткізуге арналған өтінімдердің толық мазмұнын; төмендетуге арналған аукцион өткізудің регламентін қамтуы тиіс.
111. Төмендетуге арналған аукцион өткізу регламентін тауар биржасы белгілейді және аукцион қатысушыларының тауар биржасының сауда жүйесіне өтінімдер қоюы; тауар биржасының аукцион бастамашысының брокерге (дилерге) өтінімдер туралы есеп беруі; өтінімді аукционның бастамашысы брокерінің (дилерінің) өтінімдерін қарауы және биржалық мәміле жасауы; тауар биржасының аукцион қатысушыларына есеп беруі үшін уақыт кезеңдерін қамтиды.
112. Төмендетуге арналған аукцион тауар биржасының оны өткізу туралы хабарландыруды жариялаған күннен бастап сегіз жұмыс күннен ерте емес мерзімде тауар биржасының өткізуіне жатады.
113. Төмендетуге арналған аукционды өткізу мерзімдерін ұзартуға жол беріледі. Аукцион өткізудің жаңа мерзімін тауар биржасының өзі интернет–ресурсында жариялауына жатады.
114. Аукцион өткізу туралы хабарландыру жарияланған күннен бастап тауарларды жеткізушілер Биржа қағидаларында белгіленген мерзімде және тәртіпте аукционның бастамашысына өз қатысуға аранлған өтінімдерін береді.
115. Аукцион бастамашысының мүдделерін ұсынатын брокер (дилер) тауар жеткізушісінің мүдделерін ұсына алмайды.
116. Төмендетуге арналған аукционды өткізу мерзімінен үш күн бұрын аукцион бастамашысы өз брокері (дилері) арқылы тауар биржасына төмендетуге арналған аукционға қатысуға рұқсат етілген тауар жеткізушілері тізбесін ұсынады. Аукционға бір ғана жеткізуші қатысуға жол берілген жағдайда, онда аукцион өткізілмейді.
Тауар биржасы аукционға қатысуға жол берілген тізімді алынған күннен кейінгі жұмыс күнінен кешіктірмей өзінің интернет–ресурсында жариялайды.
117. Төмендетуге арналған аукционға қатысуға жол берілген тауар жеткізушілері аукцион өткізу күніне дейін өзінің брокерлері (дилерлері) арқылы аукцион бастамашысы биржалық қамтамасыз етуді енгізу міндеттемесін белгілеген жағдайда биржалық қамтамасыз етуді тауар биржасына немесе клирингтік орталыққа енгізеді.
Биржалық қамтамасыз етуді енгізбеген тауар жеткізушілерінің брокерлері (дилерлері) биржалық сауда–саттыққа жіберілмейді.
Аукцион бастамашысы биржалық қамтамасыз етуді енгізуге және (немесе) тауар биржасына аукционның әлеуетті жеңімпазға бағытталған міндеттеме хатты не биржалық қамтамасыз ету сомасына үшінші тұлғаның кепілін ұсынуына жол беріледі.
118. Төмендетуге арналған аукцион мынадай тәртіпте өткізіледі:
Аукцион қатысушылары лот бағасы бойынша өз шарттарын көрсете отырып өтінімдерді қою жолымен аукционды өткізуге аукцион бастамашысының өтінімінде көрсетілген шарттарға мәмілені жасауға оферта жасайды. Аукцион қатысушылары лоттың бастапқы бағасынан төмен бағамен өтінімдердің шексіз санын қоюына рұқсат етіледі. Өтінімдер қайтарып алынбайтын болып табылады. Өтінімдегі баға теңгедемен, нүктеден кейін екіге дейін нақты таңбамен көрсетіледі. Осы талаптарды бұза отырып қойылатын өтінімдер тауар жүйесінен тауар биржасының жоюына жатады.
Тауар биржасы өтінімдерді қою үшін бөлген уақыт кезеңі өткеннен кейін тауар биржасы аукционның әрбір қатысушысымен қойылған өтінімдерді қабылдауды тоқтату сәтінде барлық ең үздік ақпараттан тұратын өтінімдер туралы есепті сауда жүйесінде жасайды және аукцион бастамашысының брокеріне (дилеріне) жібереді. Өтінімдер кемінде екі брокерден (дилерден) берілген жағдайда, аукцион болған жоқ деп танылады.
Өтінімдер туралы есепті қарауға тауар биржасы бөлген уақыт кезеңі өткеннен кейін аукцион бастамашысының брокері (дилері) қарсы өтінімді қою жолымен аукцион жеңімпазының офертасын құптайды.
Аукцион жеңімпазы өтінімдер туралы есепке сәйкес лоттың ең төменгі бағасымен өтінімді қойған аукцион қатысушы болып танылады. Өтінімдер туралы есепте ең төмен бағалары бірдей өтінімдер болса, онда ең төменгі бағамен өтінімді уақыты бойынша ерте қойылған аукционның қатысушысы жеңімпаз болып танылады.
Биржалық мәмілені жасағаннан кейін тауар биржасы жасалған биржалық мәміле туралы ақпараты қамтитын есепті сауда жүйесінде жасайды және аукцион бастамашысының брокеріне (дилеріне) және аукцион жеңімпазына жібереді.
119. Төмендетуге арналған аукцион болмаған деп танылған жағдайда жалпы белгіленген тәртіпте аукцион өткізуге қайта өтінімді тауар биржасына жібереді.
120. Үлгі қағидалардың осы тауарында регламенттелмеген жер қойнауын пайдаланушылардың және ұлттық компаниялардың өтінімдері бойынша аукцион өткізудің ерекшеліктері Биржа қағидаларында айқындалады.

Биржа саудасының үлгі
қағидаларына қосымша

Есептілік нысаны

	Тауар биржаларының атауы	Жасалған мәмілелердің көлемі, мың теңге		оның ішінде:				Жасалған мәмілелердің саны		Өнім түрлері бойынша
				спот-мәмілелер		мерзімді мәмілелер
		жалпы	мемлекеттік сатып алу бойынша	жалпы	мемлекеттік сатып алу бойынша	жалпы	мемлекеттік сатып алу бойынша	жалпы	мемлекеттік сатып алу бойынша