Об утверждении Правил функционирования межбанковской системы платежных карточек

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 28. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 24 февраля 2016 года № 13188. Утратило силу постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 31 августа 2016 года № 217.

Сноска. Утратило силу постановлением Правления Национального Банка РК от 31.08.2016 № 217 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с Законом Республики Казахстан от 30 марта 1995 года "О Национальном Банке Республики Казахстан" Правление Национального Банка Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1.Утвердить прилагаемые Правила функционирования межбанковской системы платежных карточек.

2. Департаменту развития и управления платежными системами (Мусаев Р.Н.) в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) совместно с Департаментом правового обеспечения (Сарсенова Н.В.) государственную регистрацию настоящего постановления в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) направление настоящего постановления в республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан":

на официальное опубликование в информационно-правовой системе "Әділет" в течение десяти календарных дней после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

для включения в Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан, Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан в течение десяти календарных дней со дня его получения Национальным Банком Республики Казахстан после государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

3) размещение настоящего постановления на официальном интернет-ресурсе Национального Банка Республики Казахстан после его официального опубликования.

3. Департаменту международных отношений и связей с общественностью (Казыбаев А.К.) обеспечить направление настоящего постановления на официальное опубликование в периодических печатных изданиях в течение десяти календарных дней после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя Председателя Национального Банка Республики Казахстан Пирматова Г.О.

5. Настоящее постановление вводится в действие с 1 июля 2016 года.

Председатель
Национального Банка	Д.Акишев

Утверждены постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 28

Правила
функционирования межбанковской системы платежных карточек
1. Общие положения

1. Настоящие Правила функционирования межбанковской системы платежных карточек (далее – Правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 30 марта 1995 года "О Национальном Банке Республики Казахстан" и определяют порядок функционирования межбанковской системы платежных карточек.

Межбанковская система платежных карточек (далее – система) предназначена для осуществления маршрутизации сообщений и клиринга межбанковских платежей по операциям, совершенным с использованием платежных карточек участников системы (далее – межбанковские платежи).

Система также предназначена для маршрутизации сообщений по операциям, совершенным с использованием платежных карточек участников системы вне сети обслуживания участников системы, а также по операциям, совершенным с использованием платежных карточек эмитентов, не являющихся участниками системы, в сети обслуживания участников системы.

Оператором системы является Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Казахстанский Центр межбанковских расчетов Национального Банка Республики Казахстан".

2. В Правилах используются следующие понятия:

1) авторизация – разрешение эмитента на осуществление платежей с использованием платежной карточки. Процедура получения авторизации устанавливается в соответствии с договорами, заключенными между Оператором системы и участниками системы;

2) авторизационное сообщение – запрос/ответ, содержащий информацию, необходимую для проведения авторизации, и передаваемый между участниками системы через Оператора системы;

3) межбанковская комиссия – вознаграждение, уплачиваемое одним участником системы другому участнику системы за осуществленные (совершенные) операции по выпущенным участником системы платежным карточкам в сети обслуживания другого участника системы;

4) косвенный участник системы – эмитент платежных карточек и/или эквайер, не имеющий собственного процессингового центра и пользующийся для обработки операций по платежным карточкам услугами процессора третьей стороны на основании заключенного с ним договора;

5) участник системы – банк второго уровня и (или) организация, осуществляющая отдельные виды банковских операций (далее - банк), имеющий (имеющая) собственный процессинговый центр с возможностью присоединения к Оператору системы, а также выполняющий (выполняющая) в системе функции эмитента и/или эквайера на основании заключенного договора с Оператором системы;

6) банковский идентификационный номер по выпускаемым платежным карточкам участника системы и косвенного участника системы (далее - банковский идентификационный номер) – уникальный номер, присвоенный эмитенту соответствующей системой платежных карточек для идентификации выпускаемой им платежной карточки в данной системе;

7) чистая позиция участника системы – разность между суммой финансовых сообщений, выставленных участником системы по денежным обязательствам других участников системы по отношению к данному участнику системы, и суммой финансовых сообщений, выставленных другими участниками системы по денежным обязательствам данного участника системы по отношению к другим участникам системы. Если разница – отрицательное число, то участник системы имеет дебетовую чистую позицию, если положительное – кредитовую чистую позицию;

8) позиция системы – позиция, открываемая Оператору системы в межбанковской системе переводов денег для обеспечения переводов денег по результатам клиринга;

9) операционные правила Оператора системы (далее – операционные правила) – внутренний документ Оператора системы, определяющий порядок его деятельности и условия осуществления закрепленных за ним функций;

10) финансовое сообщение – платежный документ, содержащий информацию, необходимую для проведения межбанковского платежа по совершенной операции с использованием платежной карточки, и представляющий собой денежные обязательства (требования) одного участника системы по отношению к другому участнику системы;

11) дневной заем "овердрафт" – краткосрочный заем на один операционный день, предоставляемый Национальным Банком участникам системы в случае отсутствия или недостаточности денег на их позиции в межбанковской системе переводов денег для осуществления перевода денег по результатам клиринга межбанковских платежей (далее – клиринг);

12) процессинговый центр - структурное подразделение банка или юридическое лицо, созданное банком, осуществляющее сбор, обработку и передачу информации, формируемой при осуществлении платежей и других операций с использованием платежных карточек;

13) маршрутизация сообщений по совершенным с использованием платежных карточек операциям (далее – маршрутизация сообщений) – процесс определения маршрута следования и передачи сообщений по межбанковским платежам между участниками системы;

14) процессор третьей стороны – процессинговая организация, обеспечивающая техническое взаимодействие между участниками и Оператором системы;

15) сообщение – группа информационных данных, используемых для обмена информацией между Оператором системы и участниками системы;

16) расходный лимит – максимальный размер допустимой дебетовой чистой позиции участника системы, в пределах которой разрешается через систему проведение операций с использованием платежных карточек, выпущенных данным участником системы в сети обслуживания других участников системы;

17) обмен электронными сообщениями – обмен любого сообщения в электронной форме между Оператором системы и участником системы, а также между участниками системы.

3. Обмен сообщениями между Оператором системы и участниками системы осуществляется электронным способом.

4. Подтверждением отправки и/или получения сообщений служит уведомление о получении сообщений или другая информация, установленная операционными правилами и/или соответствующими договорами.

2. Правовая основа функционирования системы

5. Правовую основу функционирования системы обеспечивают Правила, а также договоры, заключаемые между участниками системы. Косвенный участник подписывает заявление о присоединении к системе с указанием процессинговой организации (процессор третьей стороны) и заключает договор с участником системы.

6. Договор между участником системы и Оператором системы содержит следующие условия:

1) права и обязанности участников системы и Оператора системы;

2) требования к присоединению к системе;

3) требования по соблюдению операционных правил, включая:

способы и порядок обмена сообщениями в электронной форме (далее – электронное сообщение) и иной информацией о платежах;

требования к соблюдению режима информационной безопасности и хранения данных/персональных данных и банковской тайны;

порядок и условия проведения маршрутизации сообщений и авторизации;

порядок осуществления клиринга;

порядок расчета межбанковских комиссий;

сроки и способы переводов денег по результатам клиринга;

процедуру разрешения спорных ситуаций по межбанковским платежам;

4) ответственность участника системы и Оператора системы за невыполнение Правил и условий договора;

5) порядок расторжения договора и изменения условий договора.

В договоре между Оператором системы и участником системы предусматриваются иные дополнительные условия, не противоречащие законодательству Республики Казахстан.

3. Оператор системы

7. Оператор системы является процессинговой организацией и клиринговой организацией. В рамках системы на Оператора системы возлагается осуществление следующих функций:

1) маршрутизация сообщений, связанных с авторизационными сообщениями;

2) организация обмена и передачи финансовых сообщений между участниками системы;

3) осуществление клиринга;

4) формирование и передача платежных документов для осуществления переводов денег по результатам клиринга в межбанковской системе переводов денег;

5) организация системы управления рисками, осуществление оценки и управления рисками в системе;

6) обеспечение возможности досудебного рассмотрения споров по межбанковским платежам с участниками системы;

7) обеспечение защиты сообщений при осуществлении их маршрутизации, клиринге и переводе денег по результатам клиринга в соответствии с требованиями, установленными законами Республики Казахстан от 7 января 2003 года "Об электронном документе и электронной цифровой подписи", от 24 ноября 2015 года "Об информатизации" и договорами;

8) формирование и предоставление отчетов по маршрутизации сообщений, клирингу и переводу денег по результатам клиринга, списанию/удержанию комиссии, в том числе и межбанковской комиссии;

9) иные функции в соответствии с заключенными с участниками системы договорами.

8. Виды и размеры тарифов за предоставляемые Оператором системы ее участникам услуги устанавливаются Оператором системы по согласованию с Национальным Банком Республики Казахстан в соответствии с подпунктом 10) статьи 12 Закона Республики Казахстан от 1 марта 2013 года "О государственном имуществе".

9. В рамках системы на Оператора системы возлагается выполнение следующих требований:

1) обеспечение всем участникам равных условий доступа и пользования его услугами;

2) наличие технических и иных помещений для безопасного размещения и эксплуатации системы;

3) наличие резервного центра для хранения информации и восстановления информационных систем, баз данных при возникновении чрезвычайных и непредвиденных ситуаций;

4) обеспечение (организация) оценки и управления рисками по предоставляемым услугам;

5) обеспечение осуществления маршрутизации сообщений, получения авторизации, клиринга по операциям, совершенным с использованием платежных карточек, в порядке, предусмотренным Правилами и операционными правилами;

6) обеспечение конфиденциальности информации по операциям участников системы.

10. Форматы передачи электронных сообщений, применяемые в системе, особенности и стандарты системы разрабатываются и утверждаются Оператором системы и соблюдаются всеми участниками системы.

4. Участники системы

11. Участником системы является банк, являющийся пользователем межбанковской системы переводов денег и заключивший договор с Национальным Банком Республики Казахстан о предоставлении дневного займа "овердрафт".

12. Взаимоотношения между участниками системы регулируются Правилами, операционными правилами и договорами, заключенными в рамках системы с Оператором системы.

13. Допускается подключение участником системы косвенного участника для маршрутизации сообщений через процессора третьей стороны и осуществление клиринга в системе по операциям, совершаемым с использованием платежных карточек косвенного участника в составе операций, совершаемых с использованием платежных карточек участника системы.

Участник системы не позднее 5 (пяти) календарных дней до дня получения статуса участника системы информирует Оператора системы о подключенном (-ых) им косвенном (-ых) участнике (-ах) системы и представляет Оператору системы банковские идентификационные номера. При подключении участником системы нового косвенного участника системы, информация о привлеченном косвенном участнике системы предоставляется участником системы Оператору системы не позднее 3 (трех) календарных дней до дня его подключения.

Косвенный участник при подключении к участнику системы обслуживается по выпущенным им платежным карточкам в сети обслуживания других участников системы, а также обслуживает платежные карточки, выпущенные другими участниками, в своей сети обслуживания.

14. В рамках системы участник системы и косвенный участник посредством собственного процессингового центра или процессора третьей стороны осуществляет следующие основные функции:

1) обеспечение выполнения ежедневной круглосуточной авторизации операций, совершаемых с использованием выпущенных ими платежных карточек;

2) обеспечение взаимодействия с Оператором системы для обмена электронными сообщениями;

3) обеспечение выполнения авторизации по операциям, совершенным с использованием платежных карточек в своей сети обслуживания по платежным карточкам других участников системы;

4) формирование участником системы и передача Оператору системы финансовых сообщений по операциям, совершенным в его сети обслуживания и сети обслуживания его косвенных участников, с использованием платежных карточек других участников системы;

5) иные функции в соответствии с заключенными договорами с Оператором системы.

15. Участие участника системы в системе приостанавливается в следующих случаях:

1) неисполнение и/или ненадлежащее исполнение участником системы Правил и операционных правил;

2) приостановление Национальным Банком лицензии на проведение переводных операций;

3) признание участника системы банкротом;

4) нарушение участником системы требований обеспечения безопасности, установленных операционными правилами.

16. Участие в системе прекращается в случае:

1) расторжения договора между участником системы и Оператором системы;

2) реорганизации или ликвидации участника системы.

5. Операционные правила

17. Операционные правила утверждаются Оператором системы.

18. Операционные правила содержат:

1) требования к порядку маршрутизации сообщений, авторизации и клиринга;

2) способы и порядок взаимодействия с участниками системы и способы их технического подключения к Системе;

3) технические стандарты и требования к взаимодействию с эмитентами платежных карточек, используемым форматам передачи информации, обеспечению информационной безопасности и защиты информации;

4) порядок осуществления мониторинга, маршрутизации сообщений и получения авторизации по межбанковским платежам;

5) порядок осуществления клиринга;

6) порядок расчета межбанковских комиссий;

7) порядок разрешения споров и конфликтов, возникающих в процессе обработки платежей и предоставления процессинга;

8) требования к соблюдению режима информационной безопасности и хранения данных/персональных данных и банковской тайны;

9) мероприятия по обеспечению непрерывности функционирования системы, в том числе при возникновении чрезвычайных ситуаций;

10) иные положения, не противоречащие законодательству Республики Казахстан.

19. Оператор системы и все участники системы соблюдают операционные правила.

6. Межбанковская комиссия

20. В системе применяются следующие виды межбанковских комиссий:

1) межбанковские комиссии по операциям выдачи наличных денег с использованием платежных карточек, выражаются в процентах от суммы межбанковского платежа:

вознаграждение от эмитента в пользу эквайера за каждый межбанковский платеж, по которому представлены финансовые сообщения;

возврат вознаграждения в случае отмены/возврата межбанковского платежа.

2) межбанковские комиссии по операциям безналичной оплаты товаров и работ (услуг) с использованием платежных карточек, выражаются в процентах от суммы межбанковского платежа:

вознаграждение от эквайера в пользу эмитента за каждый межбанковский платеж, по которому эквайером представлены финансовые сообщения;

возврат вознаграждения в случае отмены/возврата межбанковского платежа.

3) межбанковские комиссии по операциям переводов денег, выражаются в процентах от суммы межбанковского платежа:

вознаграждение от эквайера в пользу эмитентов отправителя и получателя переводов, по которому эквайером представлены финансовые сообщения;

возврат вознаграждения в случае отмены/возврата межбанковского платежа.

4) межбанковские комиссии по операциям оплаты таможенных платежей, уплаты налогов и других обязательных платежей в бюджет в случаях, когда организация, предоставляющая работы (услуги), согласно условиям соглашения не платит комиссию эквайеру, выражаются в фиксированных суммах или в процентах от суммы межбанковского платежа:

вознаграждение от эмитента в пользу эквайера, по которому эквайером представлены финансовые сообщения;

возврат вознаграждения в случае отмены/возврата межбанковского платежа.

21. Оператор системы рассчитывает межбанковские комиссии в соответствии с установленными размерами в порядке, предусмотренном операционными правилами.

22. Оператор системы учитывает межбанковскую комиссию после получения финансовых сообщений от участника системы.

23. Размеры межбанковских комиссий устанавливаются Оператором системы по согласованию с Национальным Банком Республики Казахстан в соответствии с подпунктом 10) статьи 12 Закона Республики Казахстан от 1 марта 2013 года "О государственном имуществе".

24. Обязательства и требования участников системы по межбанковским комиссиям определяются при осуществлении клиринга в соответствии с главой 8 Правил.

7. Маршрутизация сообщений и авторизация

25. Маршрутизация сообщений и авторизация в системе осуществляется в круглосуточном режиме.

26. Для идентификации участника системы при маршрутизации сообщений Оператором системы используются представленные им банковские идентификационные номера.

В случае изменения или обновления банковских идентификационных номеров, участник системы незамедлительно, но не позднее следующего рабочего дня с момента обновления, по защищенным каналам информирует об этом Оператора системы, который направляет обновленные реквизиты иным участникам системы.

27. Оператор системы осуществляет мониторинг за соблюдением каждым участником системы расходного лимита, в пределах которого совершаются операции по платежным карточкам участника системы в сети обслуживания других участников. В случае превышения отдельным участником системы расходного лимита Оператор системы не допускает проведения авторизации по межбанковским платежам.

28. В случае недоступности участника системы Оператор системы оказывает услуги авторизации на уровне предоставленных участником системы лимитов по суммам и количеству операций с разбивкой по банковским идентификационным номерам, с последующим уведомлением участника системы о проведенных операциях с учетом соблюдения расходного лимита.

29. По итогам проведенных операций с использованием платежных карточек других участников системы в своей сети обслуживания участники системы формируют и передают в систему финансовые сообщения по отношению к другим участникам системы для осуществления межбанковских платежей.

8. Клиринг

30. Клиринг осуществляется на основании зачета встречных требований и обязательств участников системы по выставленным ими финансовым сообщениям, а также рассчитанным межбанковским комиссиям по проведенным межбанковским платежам.

31. Определение чистых позиций участников системы производится путем нахождения разности по суммам встречных требований обязательств участников системы, а также рассчитанных межбанковских комиссий. Определение чистых позиций участников системы осуществляется Оператором системы согласно графику операционного дня, утвержденному Оператором системы.

32. При определении чистых позиций участников системы разность сумм дебетовых и кредитовых чистых позиций всех участников системы равняется нулю.

33. После завершения клиринга Оператор системы передает информацию об обработанных в системе финансовых сообщениях, межбанковских комиссиях участникам системы в порядке и сроки, предусмотренные договором между Оператором системы и участником системы.

9. Перевод денег по результатам клиринга

34. Перевод денег по результатам клиринга осуществляется после окончания процесса зачета встречных требований и обязательств участников системы.

35. Перевод денег по результатам клиринга между участниками системы осуществляется в межбанковской системе переводов денег в соответствии с чистой позицией каждого участника системы.

36. Оператор системы по результатам клиринга составляет и передает в межбанковскую систему переводов денег платежные документы для осуществления переводов денег в следующей последовательности:

1) в первую очередь осуществляется перевод денег с позиций участников системы, имеющих по результатам клиринга дебетовые чистые позиции, на позицию системы;

2) во вторую очередь осуществляется перевод денег с позиции системы на позиции участников системы, имеющих по результатам клиринга кредитовые чистые позиции.

37. После завершения перевода денег по результатам клиринга Оператор системы выдает участнику системы уведомление о завершении перевода денег в соответствии с чистой позицией данного участника. Остаток денег на позиции системы в межбанковской системе переводов денег равен нулю.

10. Управление рисками

38. В случае недостаточности или отсутствия денег у участника системы для осуществления перевода денег по результатам клиринга Национальным Банком Республики Казахстан предоставляется дневной заем "овердрафт" на основании договора, заключенного между участником системы и Национальным Банком Республики Казахстан.

39. Порядок и условия предоставления дневного займа "овердрафт" устанавливаются договором, заключенным между Национальным Банком Республики Казахстан и участником системы.

40. Допускается создание резервного фонда участников системы и иных методов управления рисками в соответствии с заключенными договорами для обеспечения своевременного осуществления переводов денег по результатам клиринга.

11. Меры по обеспечению работоспособности и безопасности

41. Процедуры по обмену электронными сообщениями устанавливаются Оператором системы и доводятся до участников системы в сроки, установленные операционными правилами и договором между Оператором системы и участником системы.

42. Оператор системы выполняет следующие основные функции по обеспечению безопасности системы:

1) обеспечивает целостность, доступность, подлинность и конфиденциальность информации на всех этапах ее обработки и передачи;

2) выполняет процедуры безопасного распределения криптографических ключей, применяемых при обработке и передаче информации между участниками системы и Оператором системы;

3) обеспечивает применение электронной цифровой подписи для входящих и исходящих электронных сообщений.

43. Порядок обеспечения бесперебойности функционирования системы достигается за счет:

1) резервирования программно-технического комплекса системы (основной и резервный центры);

2) обеспечения резервного копирования и архивирования данных;

3) резервирования каналов связи (основные и резервные) для взаимодействия с участниками системы;

4) использования различных методов подключения участников системы;

5) осуществления мониторинга и анализа функционирования системы с целью выявления причин нарушений функционирования системы, устройств, информационных систем, выработки и реализации мер по их устранению;

6) применения Оператором системы организационно – технических мер, направленных на обеспечение бесперебойности функционирования системы.

44. Оператор системы осуществляет мониторинг за соблюдением участниками системы требований к защите информации, определенные договором и операционными правилами Оператора системы. В случае нарушения участником системы требований к безопасности, установленных в Правилах, договоре и операционных правилах, Оператор системы принимает необходимые экстренные меры вплоть до отключения участника системы в порядке, предусмотренном операционными правилами и условиями заключенного договора.

Төлем карточкаларының банкаралық жүйесінің жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 28 қаулысы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 24 ақпанда № 13188 болып тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 31 тамыздағы № 217 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 31.08.2016 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

РҚАО-ның ескертпесі!
Қаулының қолданысқа енгізілу тәртібін 5-тармақтан қараңыз!

«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» 1995 жылғы 30 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Төлем карточкаларының банкаралық жүйесінің жұмыс істеу қағидалары бекітілсін.
2. Төлем жүйелерін дамыту және басқару департаменті (Мұсаев Р.Н.) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:
1) Құқықтық қамтамасыз ету департаментімен (Сәрсенова Н.В.) бірлесіп осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;
2) осы қаулыны «Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына;
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгенінен кейін күнтізбелік он күн ішінде «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға;
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін оны Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі алған күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізіліміне, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізуге жіберуді;
3) осы қаулы ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды қамтамасыз етсін.
3. Халықаралық қатынастар және жұртшылықпен байланыс департаменті (Қазыбаев А.Қ.) осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспасөз басылымдарында ресми жариялауға жіберуді қамтамасыз етсін.
4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Төрағасының орынбасары Ғ.О. Пірматовқа жүктелсін.
5. Осы қаулы 2016 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі.

Ұлттық Банк
Төрағасы Д. Ақышев

Қазақстан Республикасының
Ұлттық Банкі Басқармасының
2016 жылғы 28 қаңтардағы
№ 28 қаулысымен бекітілді

Төлем карточкаларының банкаралық жүйесінің жұмыс істеу қағидалары

1. Жалпы ережелер

1. Осы Төлем карточкаларының банкаралық жүйесінің жұмыс істеу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» 1995 жылғы 30 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленді және төлем карточкаларының банкаралық жүйесінің жұмыс істеу тәртібін айқындайды.
Төлем карточкаларының банкаралық жүйесі (бұдан әрі – жүйе) хабарларды маршруттауды және жүйеге қатысушылардың төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалған операциялар бойынша банкаралық төлемдердің (бұдан әрі – банкаралық төлемдер) клирингін жүзеге асыруға арналған.
Жүйе жүйеге қатысушылардың төлем карточкаларын пайдалана отырып жүйеге қатысушыларға қызмет көрсету желісінен тыс жасалған операциялар бойынша, сондай-ақ жүйеге қатысушылар болып табылмайтын эмитенттердің төлем карточкаларын пайдалана отырып жүйеге қатысушыларға қызмет көрсету желісінде жасалған операциялар бойынша хабарларды маршруттауға да арналған.
«Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қазақстан банкаралық ақша аудару орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік мекемесі Жүйе операторы болып табылады.
2. Қағидаларда мына ұғымдар пайдаланылады:
1) авторландыру – эмитенттің төлем карточкасын пайдалана отырып төлемдерді жүзеге асыруға рұқсаты. Авторландыруды алу рәсімі Жүйе операторы мен жүйеге қатысушылардың арасында жасалған шарттарға сәйкес белгіленеді;
2) авторландырылған хабар – авторландыру жүргізу үшін қажетті ақпараттан тұратын және жүйеге қатысушылар арасында Жүйе операторы арқылы берілетін сұрату/жауап;
3) банкаралық комиссия – жүйенің басқа қатысушысына қызмет көрсету желісінде жүйеге қатысушы шығарған төлем карточкалары бойынша жүзеге асырылған (жасалған) операциялар үшін жүйенің бір қатысушысының жүйенің басқа қатысушысына төлейтін сыйақысы;
4) жүйеге жанама қатысушы – меншікті процессинг орталығы жоқ және төлем карточкалары бойынша операцияларды өңдеу үшін үшінші тараппен жасалған шарт негізінде оның процессорының қызметтерін пайдаланатын төлем карточкаларының эмитенті және/немесе эквайер;
5) жүйеге қатысушы – Жүйе операторына қосылу мүмкіндігімен меншікті процессинг орталығы бар, сондай-ақ жүйеде Жүйе операторымен жасалған шарт негізінде эмитенттің және/немесе эквайердің функцияларын орындайтын екінші деңгейдегі банк және (немесе) банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым (бұдан әрі – банк);
6) жүйеге қатысушы және жүйеге жанама қатысушы шығаратын төлем карточкалары бойынша банктік сәйкестендіру нөмірі (бұдан әрі – банктік сәйкестендіру нөмірі) – төлем карточкаларының тиісті жүйесі осы жүйеде өзі шығаратын төлем карточкасын сәйкестендіру үшін эмитентке берілген бірегей нөмір;
7) жүйеге қатысушының таза позициясы – жүйенің басқа қатысушыларының жүйенің осы қатысушысына қатысты ақшалай міндеттемелері бойынша жүйенің қатысушылары ұсынған қаржылық хабарлар сомасы және жүйенің осы қатысушысының жүйенің басқа қатысушыларына қатысты ақшалай міндеттемелері бойынша жүйенің басқа қатысушылары ұсынған қаржылық хабарлар сомасы арасындағы айырма. Егер айырма – теріс сан болса, онда жүйеге қатысушының дебеттік таза позициясы бар, егер оң болса – кредиттік таза позициясы бар;
8) жүйенің позициясы – клиринг нәтижелері бойынша ақша аударымын қамтамасыз ету үшін банкаралық ақша аударымы жүйесінде Жүйе операторына ашылатын позиция;
9) Жүйе операторының операциялық қағидалары (бұдан әрі – операциялық қағидалар) – Жүйе операторы қызметінің тәртібін және оған бекітілген функцияларды жүзеге асыру талаптарын айқындайтын оның ішкі құжаты;
10) қаржылық хабар – төлем карточкасын пайдалана отырып жасалған операция бойынша банкаралық төлем жүргізу үшін қажетті ақпараттан тұратын және жүйенің бір қатысушысының жүйенің басқа қатысушысына қатысты ақшалай міндеттемелерін (талаптарын) білдіретін төлем құжаты;
11) «овердрафт» күндізгі қарызы – банкаралық төлемдер клирингінің (бұдан әрі – клиринг) нәтижелері бойынша ақша аударымын жүзеге асыру үшін банкаралық ақша аударымы жүйесінде олардың позицияларына ақша болмаған немесе жетіспеген жағдайда Ұлттық Банктің жүйе қатысушыларына бір операциялық күнге беретін қысқамерзімді қарызы;
12) процессинг орталығы – төлем карточкаларын пайдалана отырып төлемдерді және басқа операцияларды жүзеге асыру кезінде қалыптастырылатын ақпаратты жинақтауды, өңдеуді және беруді жүзеге асыратын банктің құрылымдық бөлімшесі немесе банк құрған заңды тұлға;
13) төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалған операциялар бойынша хабарларды маршруттау (бұдан әрі – хабарларды маршруттау) – банкаралық төлемдер бойынша хабарлардың жүйе қатысушылары арасында жүру және беру маршрутын айқындау процесі;
14) үшінші тараптың процессоры – қатысушылар және Жүйе операторы арасындағы техникалық өзара іс-әрекетті қамтамасыз ететін процессингтік ұйым;
15) хабар – Жүйе операторы және жүйеге қатысушылар арасында ақпарат алмасу үшін пайдаланылатын ақпараттық деректер тобы;
16) шығыс лимиті – жүйеге қатысушының рұқсат етілген дебеттік таза позициясының ең көп мөлшері, оның шегінде жүйе арқылы жүйенің басқа қатысушыларына қызмет көрсету желісінде жүйенің осы қатысушысы шығарған төлем карточкаларын пайдалана отырып операциялар жүргізуге рұқсат етіледі;
17) электрондық хабар алмасу – Жүйе операторы мен жүйеге қатысушы арасында, сондай-ақ жүйеге қатысушылар арасында кез келген хабарды электрондық нысанда алмасу.
3. Жүйе операторы мен жүйеге қатысушылар арасында хабар алмасу электрондық тәсілмен жүзеге асырылады.
4. Операциялық қағидаларда және/немесе тиісті шарттарда белгіленген хабарларды немесе басқа ақпаратты алу туралы хабарлама хабарларды жіберуге және/немесе алуға растама болады.

2. Жүйенің жұмыс істеуінің құқықтық негізі

5. Жүйенің жұмыс істеуінің құқықтық негізін Қағидалар, сондай-ақ жүйеге қатысушылар арасында жасалатын шарттар қамтамасыз етеді. Жанама қатысушы процессингтік ұйымды (үшінші тараптың процессоры) көрсете отырып, жүйеге қосылу туралы өтінішке қол қояды және жүйеге қатысушымен шарт жасасады.
6. Жүйеге қатысушылар мен Жүйе операторы арасындағы шарт мынадай талаптарды қамтиды:
1) жүйеге қатысушылардың және Жүйе операторының құқықтары мен міндеттері;
2) жүйеге қосылуға қойылатын талаптар;
3) төмендегілерді қоса алғанда, операциялық қағидаларды сақтау жөніндегі талаптар:
төлемдер туралы электрондық нысанда хабарлар (бұдан әрі – электрондық хабар) және өзге ақпарат алмасу тәсілдері мен тәртібі;
ақпараттық қауіпсіздікті және деректерді/жеке деректерді және банктік құпияны сақтау режимін сақтауға қойылатын талаптар;
хабарларды маршруттауды және авторландыруды жүргізу тәртібі және талаптары;
клирингті жүзеге асыру тәртібі;
банкаралық комиссияларды есептеу тәртібі;
клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару мерзімдері мен тәсілдері;
банкаралық төлемдер бойынша даулы жағдайларды шешу рәсімдері;
4) жүйеге қатысушының және Жүйе операторының Қағидалар мен шарт талаптарын сақтамағаны үшін жауапкершілігі;
5) шартты бұзу және шарт талаптарын өзгерту тәртібі.
Жүйе операторы мен жүйеге қатысушы арасындағы шартта Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін өзге де қосымша талаптар көзделеді.

3. Жүйе операторы

7. Оператор процессингтік ұйым және клирингтік ұйым болып табылады. Жүйе шеңберінде Жүйе операторына мынадай функцияларды жүзеге асыру:
1) авторландырылған хабарлармен байланысты хабарларды маршруттау;
2) жүйеге қатысушылар арасында қаржылық хабарлар алмасуды және беруді ұйымдастыру;
3) клирингті жүзеге асыру;
4) банкаралық ақша аудару жүйесінде клиринг нәтижелері бойынша ақша аударуды жүзеге асыру үшін төлем құжаттарын қалыптастыру және беру;
5) тәуекелдерді басқару жүйесін ұйымдастыру, жүйедегі тәуекелдерді бағалауды және басқаруды жүзеге асыру;
6) жүйеге қатысушылармен банкаралық төлемдер бойынша дауларды сотқа дейін қарау мүмкіндігін қамтамасыз ету;
7) «Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы» 2003 жылғы 7 қаңтардағы, «Ақпараттандыру туралы» 2015 жылғы 24 қарашадағы Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген талаптарға және шарттарға сәйкес оларды маршруттауды жүзеге асыру, клиринг нәтижелері бойынша клиринг және ақша аудару кезінде хабарларды қорғауды қамтамасыз ету;
8) хабарларды маршруттау, клиринг нәтижелері бойынша клиринг және ақша аудару, комиссияларды, оның ішінде банкаралық комиссияны есептен шығару/ұстап қалу бойынша есептерді қалыптастыру және беру;
9) жүйеге қатысушылармен жасалған шарттарға сәйкес өзге де функциялар жүктеледі.
8. Жүйе операторының қатысушыларына көрсететін қызметтері үшін тарифтердің түрлері мен мөлшерлерін Жүйе операторы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен келісе отырып, «Мемлекеттік мүлік туралы» 2011 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңы 12-бабының 10) тармақшасына сәйкес белгілейді.
9. Жүйе операторына жүйе шеңберінде мынадай талаптарды орындау:
1) барлық қатысушыларды оның қызметтеріне қол жеткізуге және пайдалануға тең жағдайды қамтамасыз ету;
2) жүйені қауіпсіз орналастыру және пайдалану үшін техникалық және басқа үй-жайлардың болуы;
3) ақпаратты сақтау және ақпараттық жүйелерді қалпына келтіру үшін резервтік орталықтың, төтенше және алдын ала болжанбаған жағдайлар кезінде дерекқорлардың болуы;
4) көрсетілетін қызметтер бойынша тәуекелдерді бағалауды және басқаруды қамтамасыз ету (ұйымдастыру);
5) Қағидаларда және операциялық қағидаларда көзделген тәртіппен хабарларды маршруттауды жүзеге асыруды, авторландыруды алуды, төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалған операциялар бойынша клирингті қамтамасыз ету;
6) жүйеге қатысушылардың операциялары бойынша ақпараттың конфиденциалдылығын қамтамасыз ету жүктеледі.
10. Жүйеде қолданылатын электрондық хабарларды беру форматтарын, жүйенің ерекшеліктерін және стандарттарын жүйенің Операторы әзірлеп, бекітеді және оны барлық жүйеге қатысушылар сақтайды.

4. Жүйеге қатысушылар

11. Банкаралық ақша аудару жүйесін пайдаланушы және Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен «овердрафт» күндізгі қарызын беру туралы шарт жасасқан банк жүйеге қатысушы болып табылады.
12. Жүйеге қатысушылар арасындағы өзара қарым-қатынастарды Қағидалар, операциялық қағидалар және жүйе шеңберінде Жүйе операторымен жасалған шарттар реттейді.
13. Жүйеге қатысушының үшінші тараптың процессоры арқылы хабарларды маршруттау үшін жанама қатысушыны қосуына және жүйеге қатысушының төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалатын операциялар құрамында жанама қатысушының төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалатын операциялар бойынша жүйеде клирингті жүзеге асыруына жол беріледі.
Жүйеге қатысушы мәртебесін алған күннен бастап күнтізбелік 5 (бес) күннен кешіктірмей жүйеге қатысушы Жүйе операторына оған қосылған жүйенің жанама қатысушысы (қатысушылары) туралы хабарлайды және Жүйе операторына банктік сәйкестендіру нөмірлерін береді. Жүйеге қатысушы жүйенің жаңа жанама қатысушысын қосқан кезде жүйеге тартылған жанама қатысушы туралы ақпаратты жүйеге қатысушы Жүйе операторына ол қосылатын күнге дейін күнтізбелік 3 (үш) күннен кешіктірмей ұсынады.
Жанама қатысушы жүйеге қатысушыға қосылған кезде жүйенің басқа қатысушыларына қызмет көрсету желісінде өзі шығарған төлем карточкалары бойынша қызмет көрсетіледі, сондай-ақ өзінің қызмет көрсету желісінде басқа қатысушылар шығарған төлем карточкаларына қызмет көрсетеді.
14. Жүйе шеңберінде жүйеге қатысушы мен жанама қатысушы өзінің процессингтік орталығы немесе үшінші тараптың процессоры арқылы мынадай негізгі функцияларды:
1) өздері шығарған төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалатын операцияларды күн сайын тәулік бойы авторландыруды орындауды қамтамасыз етуді;
2) электрондық хабарлар алмасу үшін Жүйе операторымен өзара іс-әрекетті қамтамасыз етуді;
3) жүйенің басқа қатысушыларының төлем карточкалары бойынша өзінің қызмет көрсету желісінде төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалған операциялар бойынша авторландырудың орындалуын қамтамасыз етуді;
4) жүйеге қатысушының өзінің қызмет көрсету желісінде және оның жанама қатысушыларының қызмет көрсету желісінде жүйенің басқа қатысушыларының төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалған операциялар бойынша қаржылық хабарларды жүйеге қатысушының қалыптастыруы және Жүйе операторына ұсынуы;
5) Жүйе операторымен жасалған шарттарға сәйкес өзге функцияларды жүзеге асырады.
15. Жүйеге қатысушының жүйеге қатысуы мына жағдайларда тоқтатыла тұрады:
1) жүйеге қатысушының Қағидаларды және операциялық қағидаларды орындамауы және/немесе тиісінше орындамауы;
2) Ұлттық Банктің аударым операцияларын жүргізуге арналған лицензияны тоқтата тұруы;
3) жүйеге қатысушыны банкрот деп тану;
4) жүйеге қатысушының операциялық қағидаларда белгіленген қауіпсіздікті қамтамасыз ету талаптарын бұзуы.
16. Жүйеге қатысу мына жағдайларда:
1) жүйеге қатысушы мен Жүйе операторы арасындағы шарт бұзылғанда;
2) жүйеге қатысушы қайта ұйымдастырылғанда немесе таратылғанда тоқтатылады.

5. Операциялық қағидалар

17. Операциялық қағидаларды Жүйе операторы бекітеді.
18. Операциялық қағидаларда:
1) хабарларды маршруттаудың, авторландырудың және клирингтің тәртібіне қойылатын талаптар;
2) жүйеге қатысушылармен өзара іс-әрекет ету тәсілдері мен тәртібі және оларды Жүйеге техникалық қосу тәсілдері;
3) төлем карточкаларының эмитенттерімен өзара іс-әрекеттің, ақпаратты берудің пайдаланылатын форматтардың, ақпараттық қауіпсіздікті және ақпараттың қорғалуын қамтамасыз етудің техникалық стандарттары және оларға қойылатын талаптар;
4) мониторингті, хабарларды маршруттауды жүзеге асыру және банкаралық төлемдер бойынша авторландыруды алу тәртібі;
5) клирингті жүзеге асыру тәртібі;
6) банкаралық комиссияларды есептеу тәртібі;
7) төлемдерді өңдеу процесінде туындайтын даулар мен келіспеушіліктерді шешу және процессингті ұсыну тәртібі;
8) ақпараттық қауіпсіздік режимін сақтауға және деректерді/дербес деректерді және банк құпиясын сақтауға қойылатын талаптар;
9) жүйенің үздіксіз жұмыс істеуін, оның ішінде төтенше жағдайлар туындаған кезді жұмыс істеуін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар;
10) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін өзге ережелер қамтылады.
19. Жүйе операторы мен жүйеге барлық қатысушылар операциялық қағидаларды сақтайды.

6. Банкаралық комиссия

20. Жүйеде банкаралық комиссиялардың мынадай түрлері қолданылады:
1) төлем карточкаларын пайдалана отырып қолма-қол ақшаны беру операциялары бойынша банкаралық комиссия банкаралық төлем сомасының пайызымен:
қаржылық хабарлар ұсынылған әрбір банкаралық төлем үшін эквайер пайдасына эмитенттен сыйақы;
банкаралық төлемнің күші жойылған/қайтарылған жағдайда сыйақыны қайтару көрсетіледі.
2) төлем карточкаларын пайдалана отырып, тауарларды және жұмыстарды (қызметтерді) қолма-қол ақшасыз төлеу операциялары бойынша банкаралық комиссиялар банкаралық төлем сомасының пайызымен:
эквайер қаржылық хабарларды ұсынған әрбір банкаралық төлем үшін эмитент пайдасына эквайерден сыйақы;
банкаралық төлемнің күші жойылған/қайтарылған жағдайда сыйақыны қайтару көрсетіледі.
3) ақша аударымдары операциялары бойынша банкаралық комиссиялар банкаралық төлем сомасының пайызымен:
эквайер қаржылық хабарларды ұсынған аударымдарды жіберуші мен алушы эмитенттерінің пайдасына эквайерден сыйақы;
банкаралық төлемнің күші жойылған/қайтарылған жағдайда сыйақыны қайтару ретінде көрсетіледі.
4) кедендік төлемдер төлеу, салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу операциялары бойынша банкаралық комиссиялар жұмыстарды (қызметтерді) ұсынатын ұйым келісім талаптарына сәйкес эквайерге комиссия төлемейтін жағдайларда белгіленген сомалармен немесе банкаралық төлем сомасының пайызымен:
эквайер қаржылық хабарларды ұсынған, эквайердің пайдасына эмитенттен сыйақы;
банкаралық төлемнің күші жойылған/қайтарылған жағдайда сыйақыны қайтару ретінде көрсетіледі.
21. Жүйе операторы банкаралық комиссияларды операциялық қағидаларда көзделген тәртіппен белгіленген мөлшерлерге сәйкес есептейді.
22. Жүйе операторы жүйеге қатысушыдан қаржылық хабарларды алғаннан кейін банкаралық комиссиялық ақыны есепке алады.
23. Банкаралық комиссиялардың мөлшерлерін Жүйе операторы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен келісе отырып, «Мемлекеттік мүлік туралы» 2011 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңы 12-бабының 10) тармақшасына сәйкес белгілейді.
24. Жүйеге қатысушылардың банкаралық комиссиялар бойынша міндеттемелері мен талаптары Қағидалардың 8-тарауына сәйкес клирингті жүзеге асыру кезінде айқындалады.

7. Хабарларды маршруттау және авторландыру

25. Жүйеде хабарларды маршруттау және авторландыру тәулік бойы режимінде жүзеге асырылады.
26. Жүйе операторы хабарларды маршруттау кезінде жүйеге қатысушыны сәйкестендіру үшін ол берген банктік сәйкестендіру нөмірлерін пайдаланады.
Банктік сәйкестендіру нөмірлері өзгерген немесе жаңартылған жағдайда жүйеге қатысушы дереу, бірақ жаңартылған сәттен бастап келісі жұмыс күнінен кешіктірмей қорғалған арналар бойынша бұл туралы Жүйе операторына хабарлайды, ол жаңартылған деректемелерді жүйенің өзге қатысушыларына жібереді.
27. Жүйе операторы жүйеге әрбір қатысушының басқа қатысушыларға қызмет көрсету желісінде жүйеге қатысушының төлем карточкалары бойынша операциялар жасалатын шегіндегі шығыс лимитін сақтауына мониторингті жүзеге асырады. Жекелеген жүйеге қатысушы шығыс лимитін асырған жағдайда Жүйе операторы банкаралық төлемдер бойынша авторландыруды жүргізуге жол бермейді.
28. Жүйеге қатысушыға қол жеткізу мүмкіндігі болмаған жағдайда, Жүйе операторы авторландыру қызметтерін кейін жүйеге қатысушыға шығыс лимитін сақтай отырып жүргізілген операциялар туралы хабарлай отырып, банктік сәйкестендіру нөмірлері бойынша бөле отырып, операциялардың сомалары мен саны бойынша жүйеге қатысушы ұсынған лимиттердің деңгейінде көрсетеді.
29. Жүйеге басқа қатысушылардың төлем карточкаларын пайдалана отырып жүргізілген операциялардың нәтижесі бойынша жүйеге қатысушылар банкаралық төлемдерді жүзеге асыру үшін өздерінің қызмет көрсету желісінде жүйеге басқа қатысушыларға қатысты арналған қаржылық хабарларды қалыптастырады және жүйеге жібереді.

8. Клиринг

30. Клиринг жүйеге қатысушылардың өздерінің берген қаржылық хабарлары, сондай-ақ жүргізілген банкаралық операциялар бойынша есептелген банкаралық комиссиялар бойынша қарсы талаптары мен міндеттемелерін есепке алу негізінде жүзеге асырылады.
31. Жүйеге қатысушылардың таза позицияларын айқындау жүйеге қатысушылар міндеттемелерінің қарсы талаптарының, сондай-ақ есептелген банкаралық комиссиялардың сомалары бойынша айырмасын табу арқылы жүргізіледі. Жүйеге қатысушылардың таза позицияларын айқындауды Жүйе операторы Жүйе операторы бекіткен операциялық күн кестесіне сәйкес жүзеге асырады.
32. Жүйеге қатысушылардың таза позицияларын айқындаған кезде жүйеге барлық қатысушылардың дебеттік және кредиттік таза позициялары сомаларының айырмасы нөлге тең болады.
33. Клирингті аяқтағаннан кейін Жүйе операторы жүйеде өңделген қаржылық хабарлар, жүйеге қатысушыларға банкаралық комиссиялар туралы ақпаратты Жүйе операторы мен жүйеге қатысушы арасында жасалған шартта көзделген тәртіппен және мерзімдерде береді.

9. Клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару

34. Ақша аудару жүйеге қатысушылардың қарсы талаптары мен міндеттемелерін есепке алу процесі аяқталғаннан кейін клиринг нәтижесі жүзеге асырылады.
35. Банкаралық ақша аударымы жүйесінде әрбір жүйеге қатысушының таза позициясына сәйкес жүйеге қатысушылар арасындағы клиринг нәтижесі бойынша ақша аударылады.
36. Жүйе операторы клиринг нәтижесі бойынша ақша аударымдарын мынадай жүйемен жүзеге асыру үшін төлем құжаттарын жасайды және банкаралық ақша аударымы жүйесіне береді:
1) бірінші кезекте, клиринг нәтижесі бойынша дебеттік таза позициялары бар жүйеге қатысушылар позициясынан жүйе позициясына ақша аударады;
2) екінші кезекте, жүйе позициясынан клиринг нәтижесі бойынша кредиттік таза позициясы бар жүйеге қатысушылар позициясына ақша аударады.
37. Жүйе операторы клиринг нәтижелері бойынша ақша аударымы аяқталғаннан кейін жүйеге қатысушыға осы қатысушының таза позициясына сәйкес ақша аударымының аяқталғаны туралы хабарлама береді. Банкаралық ақша аударымы жүйесіндегі жүйе позициядағы ақша қалдығы нөлге тең.

10. Тәуекелдерді басқару

38. Жүйеге қатысушыда клиринг нәтижелері бойынша ақша аударымын жүзеге асыру үшін ақша жетіспеген немесе болмаған жағдайда Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүйеге қатысушы мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі арасында жасалған шарт негізінде «овердрафт» күндізгі қарызын береді.
39. «Овердрафт» күндізгі қарызын берудің тәртібі мен талаптары Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен жүйеге қатысушы арасында жасалған шартта белгіленеді.
40. Клиринг нәтижелері бойынша ақша аударымын уақтылы жүзеге асыруды қамтамасыз ету үшін жасалған шарттарға сәйкес жүйеге қатысушылардың резервтік қорын және тәуекелдерді басқарудың өзге де әдістерін жасауға жол беріледі.

11. Жұмыс істеу қабілетін және қауіпсіздікті қамтамасыз ету
жөніндегі шаралар

41. Жүйе операторы электрондық хабарлар алмасу рәсімдерін белгілейді және олар жүйеге қатысушыларға операциялық қағидаларда және Жүйе операторы мен жүйеге қатысушылар арасындағы шартта белгіленген мерзімдерде жіберіледі.
42. Жүйе операторы жүйенің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша мынадай негізгі функцияларды орындайды:
1) ақпаратты өңдеудің және берудің барлық сатыларында оның тұтастығын, қолжетімділігін, шынайлығын және конфиденциалдылығын қамтамасыз етеді;
2) жүйеге қатысушылар мен Жүйе операторы арасында ақпаратты өңдеу және беру кезінде қолданылатын криптографиялық кілттердің қауіпсіз бөліну рәсімдерін орындайды;
3) кіріс және шығыс электрондық хабарлар үшін электрондық цифрлық қолтаңбаны қолдануды қамтамасыз етеді.
43. Жүйенің үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету тәртібіне мыналар:
1) жүйенің бағдарламалық-техникалық кешенін резервтеу (негізгі және резервтік орталықтарды);
2) деректердің резервтік көшіріп алынуын және мұрағатталуын қамтамасыз ету;
3) жүйеге қатысушылармен өзара іс-әрекет ету үшін байланыс арналарын (негізгі және резервтік) резервтеу;
4) жүйеге қатысушыларды қосудың түрлі әдістерін пайдалану;
5) жүйенің, құрылғылардың, ақпараттық жүйелердің жұмыс істеуінің бұзылу себептерін анықтау, оларды жою жөніндегі шараларды әзірлеу және іске асыру мақсатында жүйенің жұмыс істеуіне мониторингті және талдауды жүзеге асыру;
6) Жүйе операторының жүйенің үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз етуге бағытталған ұйымдық-техникалық шараларды қолдануы арқылы қол жеткізіледі.
44. Жүйе операторы жүйеге қатысушылардың шартта және Жүйе операторының операциялық қағидаларында айқындалған ақпаратты қорғауға қойылған талаптарды сақтауына мониторингті жүзеге асырады. Жүйеге қатысушы Қағидаларда, шартта және операциялық қағидаларда белгіленген қауіпсіздікке қойылған талаптарды бұзған жағдайда, Жүйе операторы операциялық қағидаларда және жасалған шарттың талаптарында көзделген тәртіппен жүйеге қатысушыны ажыратуға дейінгі қажетті шұғыл шараларды қабылдайды.