Об утверждении Методики по формированию показателей статистики научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ и инноваций

Приказ Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 6 октября 2016 года № 232. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 8 ноября 2016 года № 14404.

В соответствии с подпунктом 5) статьи 12 Закона Республики Казахстан "О государственной статистике" и с подпунктом 20) пункта 15 Положения о Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан, утвержденного приказом Председателя Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан от 23 октября 2020 года № 9-нқ, ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемую Методику по формированию показателей статистики научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ и инноваций.

2. Управлению статистики услуг и энергетики совместно с Юридическим управлением Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа его направление на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе "Јділет";

3) направление в печатном и электронном виде в течение десяти календарных дней со дня зарегестрированного приказа в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

4) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

3. Управлению статистики услуг и энергетики Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан довести настоящий приказ до структурных подразделений и территориальных органов Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан для руководства и использования в работе.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего заместителя Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан (Орунханов К.К.).

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель Комитета
по статистике Министерства
национальной экономики
Республики Казахстан	Н. Айдапкелов

Утверждена приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 6 октября 2016 года № 232

Методика по формированию показателей статистики
научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ и
инноваций
Глава 1. Общие положения

1. Методика по формированию показателей статистики научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ и инноваций (далее – Методика) относится к статистической методологии, формируемой в соответствии международными стандартами и утверждаемой в соответствии с Законом Республики Казахстан "О государственной статистике" (далее – Закон).

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 11.10.2021 № 23 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Целью Методики является разработка единых подходов по сбору, учету, формированию статистических показателей научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ (далее – НИОКР) и инноваций и обеспечение сопоставимости данных.

3. Методика предназначена для использования органами статистики для формирования показателей по статистике НИОКР и инноваций.

4. В настоящей Методике используются следующие определения:

1) специалисты-исследователи – профессионалы, задействованные в образовании или создании новых знаний, продуктов, процессов, методов и систем, а также в менеджменте соответствующих проектов;

2) затраты на инновации – фактические расходы в денежном выражении, связанные с осуществлением различных видов инновационной деятельности, выполняемой в масштабе предприятия;

3) инновационная деятельность – вид деятельности, связанный с трансформацией идей в новый или усовершенствованный продукт, внедренный на рынке; в новый или усовершенствованный технологический процесс, использованный в практической деятельности; новый подход к социальным услугам, предполагающий комплекс научно-технических, организационных, финансовых и коммерческих мероприятий, в совокупности, приводящей к инновациям;

4) исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

5) прочий персонал – квалифицированные или неквалифицированные специалисты, секретарский и административно-управленческий персонал, принимающие участие в проектах НИОКР или непосредственно связанные с такими проектами;

6) исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

7) внешние затраты – стоимость научных исследований и разработок, выполненных сторонними организациями по договорам или приобретение результатов НИОКР, выполненных другими предприятиями в течение отчетного периода;

8) исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
9) исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
10) исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

11) внутренние затраты – затраты на НИОКР, выполненные внутри предприятия в течение отчетного периода, а также вне предприятия, но для обеспечения внутренних НИОКР;

Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Формирование статистики НИОКР
Параграф 1. Классификация предприятий, занимающихся НИОКР
по секторам экономики

5. Классифицированы четыре сектора: предпринимательский, государственный, некоммерческий и сектор высшего образования.

1) к предпринимательскому сектору относятся предприятия, организации и частные институты, осуществляющие производство или обеспечение рыночных товаров или услуг, за исключением услуг высшего образования, для продажи потребителям по экономически обоснованной цене;

2) к государственному сектору относятся учреждения, финансируемые из государственного бюджета, созданные для оказания нерыночных услуг индивидуального характера в области здравоохранения, социального обеспечения, культуры и искусства, отдыха (кроме услуг образования), а также для оказания услуг коллективного характера в области государственного управления, поддержания порядка и безопасности, обороны, науки и научного обслуживания, дорожного хозяйства; государственные фонды социального страхования и другие государственные фонды, организуемые и контролируемые государством;

3) к некоммерческому сектору относятся юридические лица, финансируемые частными некоммерческими организациями;

4) к сектору высшего образования относятся университеты, институты, академии, колледжи и другие заведения послесреднего образования, независимо от источника их финансирования и юридического статуса; исследовательские институты, экспериментальные лаборатории и клиники, которые непосредственно управляются институтами высшего образования или связаны с ними каким-либо иным образом.

Параграф 2. Основные подходы по разработке показателей
статистики НИОКР

6. Задача статистики НИОКР заключается в измерении национальных усилий в области НИОКР с целью подборки информации, требующейся для принятия надлежащего решения о политике в сфере науки и технологий.

7. Внутренние расходы на научные исследования и разработки представляют собой общие совокупные расходы на цели НИОКР в каждом секторе независимо от источника финансовых средств или формы собственности. Показатель людских ресурсов рассчитывается путем учета эквивалента полной занятости персонала, занимающегося НИОКР (специалисты-исследователи).

8. Затраты на научные исследования и разработки подразделяются на внутренние и внешние затраты.

9. Внутренними считаются затраты на НИОКР, выполненные внутри предприятия или сектора экономики за конкретный период, независимо от источников финансирования, а также затраты, понесенные вне предприятия или сектора, для обеспечения внутренних НИОКР (закупка оборудования для НИОКР), включающий текущие и капитальные затраты.

К текущим затратам относятся совокупность затрат на оплату труда и прочих текущих затрат.

10. К капитальным затратам относятся ежегодные затраты на основные средства, используемые в НИОКР предприятий. Они целиком включаются в период, когда они были произведены, и не участвуют в расчете амортизации. При этом, из внутренних затрат на НИОКР исключаются фактические или планируемые отчисления на износ зданий, установок и оборудования.

11. Внешними затратами считаются отраженные в отчетах затраты, которые предприятие или сектор экономики выплатили или обязаны выплатить другому предприятию или сектору экономики за выполнение НИОКР за определенный период. В том числе приобретение результатов НИОКР, выполненных другими предприятиями и выданные другим средства за выполнение НИОКР.

12. Источники финансирования затрат на НИОКР.

В соответствии с законодательством Республики Казахстан о науке финансирование научной и научно-технической деятельности из государственного бюджета осуществляется в следующих формах: базовое финансирование, грантовое финансирование, программно-целевое финансирование, финансирование научных организаций, осуществляющих фундаментальные научные исследования.

Сноска. Пункт 12 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

13. Все средства предприятий на исследования и разработки разделяются на собственные средства и средства, полученные от других организаций. Источники финансирования внутренних затрат на исследования и разработки классифицируются по секторам деятельности, по типам предприятий.

14. К источникам финансирования внутренних затрат на научные исследования и разработки относятся:

1) собственные средства;

2) средства республиканского бюджета;

3) средства местных бюджетов;

4) иностранные инвестиции;

5) прочие средства.

15. НИОКР включают в себя фундаментальные научно-исследовательские работы (НИР), прикладные НИР и опытно-конструкторские работы (ОКР).

16. Научные исследования и разработки классифицируются по следующим отраслям наук и товарным сферам:

1) естественные науки включают: астрономию, бактериологию, биохимию, биологию, ботанику, химию, информатику, энтомологию, геологию, геофизику, математику, метеорологию, физическую географию, минералогию, физику, зоологию и другие смежные предметы;

2) инженерные разработки и технологии включают: гражданскую технику, электротехнику, электронику, другие инженерные науки (химия, механика, металлургия, авиация и космос, создание материалов);

3) медицинские науки включают: общую медицину, клиническую медицину, науку о здоровье;

4) сельскохозяйственные науки включают: агрономию, скотоводство, рыболовство, лесоводство, садоводство, ветеринарию и другие смежные области;

5) социальные науки включают: психологию, экономику, образовательные науки, другие социальные науки (антропология и этнография, демография, география, менеджмент, юриспруденция, лингвистика, политические науки);

6) гуманитарные науки включают: искусство (история искусств и критика искусства), языки (современные и древние языки и литература), философия, древняя история и история вместе со вспомогательными историческими дисциплинами – археология, нумизматика, палеография, религия, другие области и предметы, относящиеся к этой гуманитарной и междисциплинарной, методологической, исторической и другой научно-технической деятельности, касающейся предметов, входящих в эту группу.

17. Исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 3. Особенности проведения обследований по
статистике НИОКР

18. При проведении обследования предприятий, осуществляющих научную деятельность, статистическими единицами служат предприятия и организации, осуществляющие научные исследования и разработки.

Обследование, изучение и анализ показателей в области статистики НИОКР проводится на основе "панели", сформированной по результатам годовых обследований (по тем предприятиям, которые в отчетном году положительно ответили на вопрос о планировании НИОКР в следующем по отношению к отчетному году). Для получения данной "панели", в статистическую форму по статистике науки включен вопрос, согласно которому респондент указывает информацию о том, что он планирует проведение НИОКР в следующем году.

Сноска. Пункт 18 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

19. В обследовании участвуют потенциальные предприятия, независимо от вида деятельности и размерности предприятия, имевшие затраты на НИОКР в отчетном периоде. Также источниками "панели" являются списки недропользователей административного источника.

20. Статистическую форму по статистике науки заполняют также предприятия с экономическими видами деятельности "научные исследования и разработки" и "высшее образование".

Сноска. Пункт 20 с изменением, внесенным приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

21. Для обеспечения охвата предприятий статистическим наблюдением и обеспечения сопоставимости данных статистики НИОКР на международном уровне используется классификация видов экономической деятельности Европейского сообщества NACE REV.2, на национальном уровне – номенклатура видов экономической деятельности.

Параграф 4. Показатели статистики НИОКР

22. К основным показателям статистического наблюдения в области НИОКР относятся:

1) внутренние и внешние затраты на исследования и разработки;

2) источники финансирования внутренних затрат на исследования и разработки;

3) исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

4) численность работников, выполнявших научные исследования и разработки.

Сноска. Пункт 22 с изменением, внесенным приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

23. Формируются данные о численности персонала по научным сотрудникам и по другим категориям персонала, выполняющего НИОКР. Численность персонала формируется в разбивке:

1) по полу;

2) по возрасту.

Категории для представления данных по возрасту:

1) до 25 лет;

2) 25 – 34 года;

3) 35 – 44 года;

4) 45 – 54 года;

5) 55 – 64 года;

6) 65 лет и более.

Доля внутренних затрат на НИОКР к ВВП рассчитывается по следующей формуле:

DEgdp = DE / GDP * 100,

где:

DEgdp - доля внутренних затрат на НИОКР к ВВП;

DE - внутренние затраты на НИОКР;

GDP - валовой внутренний продукт.

Сноска. Пункт 23 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 11.10.2021 № 23 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

24. Большое значение в мониторинге показателей статистики НИОКР уделяется показателю, характеризующему численность работников по выполнению научных исследований и разработок. Данные о персонале позволяют оценить ресурсы, расходуемые непосредственно на деятельность в области НИОКР. В численность работников, выполнявших научные исследования и разработки, входят специалисты-исследователи, технический персонал и прочие.

25. Обследование по статистике НИОКР, наиболее подходящий инструмент для сбора данных о численности персонала. НИОКР является основной функцией нескольких человек (работники лабораторий НИОКР) или второстепенной (сотрудники конструкторского и испытательного учреждения). В них участвуют лица с частичной занятостью (преподаватели высших учебных заведений или учащиеся последипломного обучения). Подсчет только тех лиц, для которых НИОКР являются основной функцией, приведет к недооценке сил, затраченных на НИОКР; подсчет только лиц, которые тратят на НИОКР лишь часть своего времени – к переоценке. Поэтому количество задействованных в НИОКР работников следует также выражать в эквивалентах полной занятости по деятельности в области НИОКР.

В НИОКР технический персонал – работники, служебные обязанности которых, требуют технических знаний и опыта в одной или нескольких областях техники, в естественных, социальных или гуманитарных науках. Они участвуют в НИОКР, выполняя научные и технические задачи, как правило, под руководством научных сотрудников.

Сноска. Пункт 25 с изменением, внесенным приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

26. Показатель "Эквивалент полной занятости" (далее – ЭПЗ), позволяет определить количество часов, затраченное работником, занятым полный рабочий день в течение указанного периода времени, на научно-исследовательскую деятельность. Данный показатель формируется один раз в год на основе обследования научной деятельности предприятий по республике, в разрезе областей, столицы и города республиканского значения, по категориям персонала работников, выполнявших научные исследования и разработки. При расчете ЭПЗ учитывается процент по каждому работнику, выполнявшему НИОКР, любой категории персонала, а не общий.

Один эквивалент полной занятости рассматривается как человек/год. Лицо, тратящее 30% времени на НИОКР, а остальное – на другие виды деятельности (обучение, преподавательская работа в высших учебных заведениях, консультирование студентов), рассматривается как 0,3 ЭПЗ. Аналогично, если работник, полностью занятый в НИОКР, нанят подразделением НИОКР только на шесть месяцев, это дает 0,5 ЭПЗ. Для оценки персонала используется количество человеко/год в НИОКР за тот же период, за представленные данные по затратам.

Например:

В организации 10 человек, помимо основной работы, занимаются НИОКР.

При этом рабочее время на НИОКР распределялось следующим образом: 3 человека по 3 часа, 5 человек по 4 часа, 2 человека по 2 часа в день.

Соответственно, общее число, затраченное на НИОКР составит:

(3 чел.*3 час.)+(5 чел.*4 час.)+(2 чел.*2 час.) = 33 часа в день.

Итого 10 работников в день на выполнение НИОКР потратили 33 часа. В результате в среднем каждый человек за день потратил на выполнение НИОКР (33 час./10 чел.) = 3,3 часа.

За год, соответственно, затраты времени на НИОКР составят 7326 часов.

(3,3 час. *10чел.* количество рабочих дней в году (222 дней)).

Всего времени затрачено на все работы 17760 часов (10*8*222). Отношение затрат времени на НИОКР к общим затратам на все работы и даст нам 0,41 ЭПЗ (7326/17760= 0,41 ЭПЗ).

Далее определяем, сколько ЭПЗ в человеко/годах – 0,41*10=4,1 чел./год.

Этот расчет применим относительно расчета ЭПЗ республики и регионов.

Глава 3. Формирование статистики инноваций
Параграф 1. Особенности проведения статистического наблюдения
по статистике инноваций

27. Инновационный статус фирмы определяется на основе ее участия в инновационной деятельности и внедрения одного или нескольких нововведений за период наблюдения в ходе сбора данных.

Сноска. Пункт 27 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

28. Инновационные предприятия подразделяются на предприятия, разрабатывающие инновации своими силами или в сотрудничестве с другими предприятиями.

29. Инновационные предприятия делятся по типам осуществленных инноваций: продуктовые инновации и инновации бизнес-процессов.

Продуктовая инновация это новый или улучшенный товар или услуга, которые существенно отличаются от предыдущих товаров или услуг фирмы, которые были представлены на рынок, а инновация бизнес-процессов это новый или улучшенный бизнес-процесс для одного или более бизнес-функций, обеспечивающий получение эффективной и востребованной продукции и конкурентное преимущество.

Сноска. Пункт 29 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

30. Общим признаком инновации является внедренность. Новый или усовершенствованный продукт является внедренным, когда он вынесен на рынок. Новые производственные процессы, методы маркетинга или организационные методы являются внедренными, когда они реально стали использоваться в деятельности предприятия.

31. На национальном уровне целью наблюдения является сбор и анализ показателей, характеризующих инновационную деятельность предприятий. Обследование и изучение показателей статистики инноваций осуществляется на основе выборочного (по итогам года) статистического наблюдения, проводимого на всей территории Республики Казахстан.

Для обеспечения сопоставимости при проведении инновационного обследования продолжительность периода наблюдения составляет три года.

32. Предприятия в инновационном обследовании подразделяются в соответствии с различными классификациями. Важными классификационными критериями являются основная экономическая деятельность предприятия и размерность предприятия.

33. Для определения размерности предприятия используется показатель по численности работников. При проведении обследования в генеральную совокупность включаются предприятия с численностью персонала от 10 человек.

34. В обследование инновационной деятельности предприятий включают предприятия всех размерностей: малые, средние и крупные. Крупные и средние предприятия обследуются сплошным методом, согласно статистического бизнес регистра и видов деятельности предприятий, а малые предприятия с численностью работающих свыше 10 человек выборочным методом. Выборочная совокупность малых предприятий составляет 30% от всех действующих малых предприятий в республике.

Параграф 2. Основные показатели по статистике инноваций

35. К основным показателям по статистике инноваций относятся:

1) количество предприятий, имеющих инновации;

2) уровень активности в области инноваций;

3) объем инновационной продукции;

4) объем реализованной инновационной продукции;

5) затраты на инновации по источникам финансирования.

Сноска. Пункт 35 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

36. Одним из основных показателей инновационной деятельности предприятий является показатель "уровень активности в области инноваций".

Инновационно-активным предприятием является предприятие, проявлявшее инновационную активность во время обследования, включая продолжающуюся и прекращенную. Предприятия, проводившие в период обследования какую-либо деятельность, связанную с созданием инноваций, признаются инновационно-активными вне зависимости от того, привела ли эта деятельность к реальному появлению инновации.

37. Показатель "уровень активности в области инноваций" формируется один раз в год на основе обследования инновационной деятельности предприятий по республике, в разрезе областей, столицы и города республиканского значения, а также по отраслям. Данный показатель определяется отношением количества инновационно-активных предприятий, то есть занятых какими-либо видами инновационной деятельности, к общему числу действующих предприятий и умножением на 100:

Lact = Nhi / Ntre * 100,

где:

Lact - уровень активности в области инноваций;

Nhi - количество предприятий, имеющих инновации;

Ntre - общее количество действующих предприятий.

38. Для определения финансовых средств, необходимых для инновационной деятельности хозяйствующих субъектов, предусмотрена классификация затрат на внедрение инноваций. В затраты на инновационные процессы относятся текущие и капитальные затраты.

39. Текущие инновационные расходы состоят из оплаты труда и прочих текущих затрат.

40. Капитальные затраты на инновации состоят из затрат на земельные участки и здания, оборудование, программное обеспечение.

41. Исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
42. Исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

43. Затраты на инновации подразделяются в зависимости от источника финансирования:

1) собственные средства;

2) средства республиканского бюджета;

3) средства местных бюджетов;

4) иностранные инвестиции;

5) прочие средства.

44. Если для анализа требуется дополнительная экономическая информация о предприятии, то данные инновационного обследования необходимо комбинировать с данными, полученными из других источников информации. При проведении статистического обследования в целях обеспечения полноты охвата и повышения качества статистической информации используются данные статистического бизнес-регистра и административных источников для проведения мониторинга предприятий. Информация, получаемая от административных источников, дает дополнительную возможность наряду с данными статистического бизнес-регистра определить круг отчитывающихся предприятий по статистике инноваций.

Параграф 3. Статистика патентов

Сноска. Параграф 3 исключен приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 29.12.2022 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар және инновациялар статистикасы көрсеткіштерін қалыптастыру бойынша әдістемені бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті төрағасының 2016 жылғы 6 қазандағы № 232 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылғы 8 қарашада № 14404 болып тіркелді.

"Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 12-бабы 5) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі төрағасының 2020 жылғы 23 қазандағы № 9-нқ бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы туралы ереженің 15-тармағы 20) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар және инновациялар статистикасы көрсеткіштерін қалыптастыру бойынша әдістеме бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Қызмет көрсету және энергетика статистикасы басқармасы Заң басқармасымен бірлесіп заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның мерзімді баспасөз басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялануға жіберілуін;

3) тіркелген бұйрықты алған күннен бастап күнтізбелік оң күн ішінде баспа және электрондық түрде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Қызмет көрсету және энергетика статистикасы басқармасы осы бұйрықты жұмыс бабында басшылыққа алу және пайдалану үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің құрылымдық бөлімшелеріне және аумақтық органдарына жеткізсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының орынбасарына (Қ.К. Орынханов) жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Ұлттық экономика министрлігі
Статистика комитетінің төрағасы	Н. Айдапкелов

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2016 жылғы 6 қазандағы № 232 бұйрығымен бекітілді

Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар және
инновациялар статистикасы көрсеткіштерін қалыптастыру
бойынша әдістеме
1-тарау. Жалпы ережелер

1. Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар және инновациялар статистикасы көрсеткіштерін қалыптастыру бойынша әдістеме (бұдан әрі – Әдістеме) халықаралық стандарттарға сәйкес қалыптастырылатын және "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі - Заң) сәйкес бекітілетін статистикалық әдіснамаға жатады.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 11.10.2021 № 23 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Әдiстеменің мақсаты Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар (бұдан әрі – ҒЗТКЖ) және инновациялар саласындағы статистикалық көрсеткiштерді жинау, есепке алу және қалыптастыру бойынша бірыңғай тәсілдерді әзірлеу және деректердің салыстырмалылығын қамтамасыз ету болып табылады.

3. Әдістеме ҒЗТКЖ және инновациялар статистикасы бойынша көрсеткiштерді қалыптастыру үшін статистика органдарының пайдалануына арналған.

4. Осы Әдістемеде келесі анықтамалар пайдаланылады:

1) зерттеуші мамандар – жаңа білімді, өнімдерді, үдерістерді, әдістер мен жүйелерді, сондай-ақ менеджменттегі тиісті жобаларды құру немесе қалыптастыруға ат салысқан білікті мамандар;

2) инновацияға жұмсалған шығындар – кәсіпорындар ауқымында орындалатын инновациялық қызметтердің әртүрлі түрлерін жүзеге асырумен байланысты ақшалай түрдегі нақты шығыстар;

3) инновациялық қызмет – идеяларды нарықта енгізілген жаңа немесе жетілдірілген өнімге; тәжірибелік қызметте қолданылған жаңа немесе жетілдірілген технологиялық үдеріске ауыстырумен байланысты қызмет түрі; инновацияларға алып келетін ғылыми-техникалық, ұйымдық, қаржылық және коммерциялық іс-шаралар жүйесін көздейтін әлеуметтік қызметтерге бастайтын жаңа тәсіл;

4) алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

5) өзге персонал – ҒЗТКЖ жобаларына қатысатын немесе осындай жобаларға тікелей қатысы бар білікті немесе білікті емес мамандар, хатшы және әкімшілік-басқармалы персонал;

6) алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7) сыртқы шығындар – есепті кезең ішінде шарттар бойынша бөгде ұйымдар орындаған ғылыми зерттеулер мен әзірлемелер құны немесе басқа кәсіпорындар орындаған ҒЗТКЖ;

8) алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
9) алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
10) алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

11) ішкі шығындар – ҒЗТКЖ-ға шығындар, есепті кезеңде кәсіпорын ішінде орындаған шығындары, сондай-ақ кәсіпорыннан тыс, бірақ ішкі ҒЗТКЖ-ға шығындарын қамтамасыз ету үшін орындалған шығындар.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-тарау. ҒЗТКЖ статистикасын қалыптастыру
1-параграф. ҒЗТКЖ жіктелімі

5. Төрт секторға жіктелген: кәсіпкерлік, мемлекеттік, коммерциялық емес және жоғары білім секторы.

1) кәсіпкерлік секторға экономикалық тұрғыдан негізделген баға бойынша тұтынушыларға сату және оларға қызмет көрсететін кіріс әкелмейтін жеке меншік ұйымдар үшін өндірісті немесе нарықтық тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді қамтамасыз етуді жүзеге асыратын (жоғары білім беру қызметін қоспағанда) кәсіпорындар, ұйымдар және институттар кіреді;

2) мемлекеттік секторға денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет және өнер, демалыс (білім беру қызметінен басқа) саласында нарықтық емес қызмет көрсету үшін, сондай-ақ мемлекеттік басқару, тәртіп пен қауіпсіздікті қолдау, қорғаныс, ғылым және ғылыми қызмет көрсету, жол шаруашылығы; мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорлары және мемлекет тарапынан ұйымдастырылатын және қадағаланатын басқа да мемлекеттік қорлар саласында ұжымдық сипатта қызмет көрсету үшін құрылған мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мекемелер кіреді;

3) коммерциялық емес секторға жеке коммерциялық емес ұйымдардан қаржыландырылатын заңды тұлғалар жатады;

4) жоғары білім секторына олардың қаржыландыру көздеріне және заңдық мәртебесіне қарамастан университеттер, институттар, академиялар, колледждер және орта білімнен кейінгі басқа мекемелер; жоғары білім институттары басқаратын немесе осылармен қандай да бір қатысы бар зерттеу институттары, сараптамалық зертханалар және клиникалар жатады.

2-параграф. ҒЗТКЖ статистикасы көрсеткіштерін
әзірлеу бойынша негізгі тәсілдер

6. ҒЗТКЖ статистикасының міндеті ғылым және технология саласындағы, саясат туралы дұрыс шешім қабылдау үшін талап етілетін ақпараттарды таңдау мақсатында ҒЗТКЖ саласындағы ұлттық күшті өлшеуге негізделген.

7. Ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерге жұмсалған ішкі шығыстар өзімен әрбір секторға қаржылық қаражат көзі немесе оның меншігіне қарамастан ҒЗТКЖ мақсаттарына жұмсалған жалпы жиынтық шығыстарды білдіреді. Адами ресурстар көрсеткіші ҒЗТКЖ-мен айналысатын персоналдың (зерттеуші-мамандар) толық қамтылу баламасын есепке алу арқылы есептеледі.

8. Ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерге жұмсалған шығындар ішкі және сыртқы шығындар болып бөлінеді.

9. Ішкі шығындар деп ҒЗТКЖ-ға белгілі бір кезең ішінде қаржыландыру дереккөзіне тәуелсіз, сондай-ақ кәсіпорын немесе экономикалық сектор ішінде орындалған, ағымдағы және күрделі шығындарды қамтитын ішкі ҒЗТКЖ-ны (ҒЗТКЖ-ға жабдықтарды сатып алу) қамтамасыз ету үшін ҒЗТКЖ-ға жұмсалған шығындар саналады.

Ағымдағы шығындарға еңбекақы төлеуге жұмсалған шығындар мен өзге де ағымдағы шығындардың жиынтығы кіреді.

10. Күрделі шығындарға статистикалық бірліктердің ҒЗТКЖ-да пайдалану үшін алынған негізгі құрал-жабдықтарына жұмсалған жыл сайынғы шығындары жатады. Олар толығымен өздері өндірілген кезеңге енгізіледі және амортизацияны есептеуге қатыспайды. Бұл ретте ҒЗТКЖ-ға ішкі шығындарынан ғимараттың, құрылғылар мен жабдықтардың тозуына нақты немесе жоспарланған шығардан алынып тасталынады.

11. Есептерде көрсетілген шығындар сыртқы шығындар деп, яғни кәсіпорын немесе экономика секторы басқа кәсіпорынға немесе экономика секторына белгілі бір кезеңге ҒЗТКЖ-ны орындау үшін төлеген немесе төлеуге міндетті шығындар есептеледі. Соның ішінде басқа да кәсіпорындармен орындалған және ҒЗТКЖ-ны орындау үшін ұсынылған басқа да қаражаттарымен ҒЗТКЖ-ның шешімдерін алу

12. ҒЗТКЖ-ға жұмсалған шығындарды қаржыландыру көздері.

Қазақстан Республикасының ғылым туралы заңнамасына сәйкес мемлекеттік бюджеттен ғылыми және ғылыми-техникалық қызметті қаржыландыру мынадай нысандарда жүзеге асырылады: базалық қаржыландыру, гранттық қаржыландыру, бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру, іргелі ғылыми зерттеулерді жүзеге асыратын ғылыми ұйымдарды қаржыландыру.

Ескерту. 12-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

13. Кәсіпорындардың зерттеуге және әзірлеуге арналған барлық қаражаттары жеке қаражатқа және басқа кәсіпорындарға алынған қаражатқа бөлінеді. Зерттеуге және әзірлеуге арналған ішкі шығындарды қаржыландыру көзі қызмет секторлары бойынша, кәсіпорындар типтері бойынша жіктеледі.

14. Ғылыми-зерттеуге және әзірлемелерге ішкі шығындарды қаржыландыру көздеріне құрамына:

1) меншікті қаражат;

2) республикалық бюджет қаражаты;

3) жергілікті бюджет қаражаты;

4) шетелдік инвестициялар;

5) өзге де қаражат кіреді.

15. ҒЗТКЖ іргелі ғылыми-зерттеу жұмыстары (ҒЗЖ), қолданбалы ҒЗЖ және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды (ТКЖ) қамтиды.

16. Ғылыми зерттеулер мен әзірлемелер мынадай ғылым салалары мен тауар салалары бойынша жіктеледі:

1) жаратылыстану ғылымдарына кіреді: астрономия, бактериология, биохимия, биология, ботаника, химия, информатика, энтомология, геология, геофизика, математика, метеорология, физикалық география, минералогия, физика, зоология және басқа шектес пәндер;

2) инженерлік және техникалық ғылымдарға кіреді: азаматтық техника, электротехника, электроника, басқа да инженерлік ғылымдар (химия, механика, металлургия, авияция және ғарыш, материалдарды құру);

3) медициналық ғылымдарға кіреді: жалпы медицина, клиникалық медицина, денсаулық туралы ғылым;

4) ауыл шаруашылығы ғылымдарына кіреді: агрономия, мал шаруашылығы, балық аулау, орман шаруашылығы, бақ өсірушілік, ветеринария және басқа да шектес салалар;

5) әлеуметтік ғылымдарға кіреді: психология, экономика, білім беру ғылымы, басқа да әлеуметтік ғылымдар (антропология және этнология, демография, география, менеджмент, заңтану, лингвистика, саясаттық ғылым);

6) гуманитарлық ғылымдарға кіреді: өнер (өнер тарихы мен өнер сыны), тілдер (көне және қазіргі тілдер мен әдебиет), философия, көне тарих пен көмекші тарихи пәндермен – археология, нумизматика, палеография, дін, осы топқа кіретін пәндерге қатысты осы гуманитарлық және пәнаралық, әдіснамалық, тарихи және басқа да ғылыми-техникалық қызметке қатысты басқа да салалар мен пәндер.

17. Алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-параграф. ҒЗТКЖ статистикасы
бойынша зерттеулерді өткізу ерекшеліктері

18. Ғылыми қызметті жүзеге асыратын кәсіпорындарға зерттеу жүргізу кезінде ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерді жүзеге асыратын кәсіпорындар мен ұйымдар статистикалық бірліктер ретінде қызмет атқарады.

ҒЗТКЖ статистикасы саласындағы көрсеткіштерді зерттеу, зерделеу және талдау жылдық зерттеу нәтижелері бойынша қалыптастырылған "панель" негізінде (есепті жылға қатысты келесі жылы ҒЗТКЖ-ны жоспарлағаны туралы сауалға есепті жылы оң жауап қайтарған кәсіпорындар бойынша) жасалады. Бұл "панельді" алу үшін ғылым статистикасы бойынша статистикалық нысанға респондент келесі жылы ҒЗТКЖ-ны өткізуді жоспарлағаны туралы ақпаратты көрсететін сұрақ енгізілді.

Ескерту. 18-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

19. Зерттеуге қызмет түріне және есепті кезеңде ҒЗТКЖ-ға шығындары болған кәсіпорынның мөлшеріне қарамастан әлеуетті кәсіпорындар қатысады. Сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылар әкімшілік дереккөздерінің тізімі "панельдің" дереккөзі болып табылады.

20. Ғылым статистикасы бойынша статистикалық нысанды сондай-ақ экономикалық қызмет түрлері "ғылыми зерттеулер және әзірлемелер" және "жоғары білім" болып табылатын кәсіпорындар толтырады.

Ескерту. 20-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

21. Статистикалық байқаумен кәсіпорындарды қамтуды қамтамасыз ету үшін және ҒЗТКЖ статистикасы деректерінің салыстырымдылығын қамтамасыз ету үшін халықаралық деңгейде Еуропалық кауымдастықтың NACE REV.2, экономикалық қызмет түрлерінің жіктелімі ұлттық деңгейде – экономикалық қызмет түрлерінің номенклатурасы қолданылады.

4-параграф. ҒЗТКЖ статистикасының көрсеткіштері

22. ҒЗТКЖ саласындағы статистикалық байқаудың негізгі көрсеткіштеріне:

1) зерттеулер мен әзірлемелерге жұмсалған ішкі және сыртқы шығындар;

2) зерттеулер мен әзірлемелерге жүмсалған ішкі шығындарды қаржыландыру көздері;

3) алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4) ғылыми зерттеулерді және әзірлемелерді орындаған қызметкерлердің саны жатады.

Ескерту. 22-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

23. ҒЗТКЖ-ны орындайтын ғылым қызметкерлері және басқа да персонал санаттары бойынша персоналдың саны туралы деректер қалыптастырылады. Персонал саны:

1) жынысы бойынша;

2) жасы бойынша бөліністе қалыптастырылады.

Жасы бойынша деректерді ұсынуға арналған санаттар:

1) 25 жасқа дейін;

2) 25 – 34 жас;

3) 35 – 44 жас;

4) 45 – 54 жас;

5) 55 – 64 жас;

6) 65 жас және одан жоғары.

ЖІӨ-ге ҒЗТКЖ-ға жұмсалатын ішкі шығындардың үлесі келесі формула бойынша есептеледі:

DEgdp = DE / GDP * 100,

мұндағы:

DEgdp - ЖІӨ-ге ҒЗТКЖ-ға жұмсалатын ішкі шығындардың үлесі;

DE - ҒЗТКЖ-ға жұмсалатын ішкі шығындар;

GDP - жалпы ішкі өнім.

Ескерту. 23-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 11.10.2021 № 23 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

24. ҒЗТКЖ статистикасы көрсеткіштерінің мониторингінде ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерді орындайтын қызметкерлердің санын сипаттайтын көрсеткіш үлкен мәнге ие. Персонал туралы деректер тікелей ҒЗТКЖ саласындағы қызметке тікелей жұмсалатын ресурстарды бағалауға мүмкіндік береді. Ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерді орындайтын қызметкерлер санына зерттеу мамандары, техникалық персонал және басқа да мамандар жатады.

25. ҒЗТКЖ статистикасы бойынша зерттеу персоналдар саны туралы деректерді жинау үшін неғұрлым қолайлы құрал болып табылады. ҒЗТКЖ бірнеше адамның негізгі (ҒЗТКЖ зертханаларының қызметкерлері) немесе қосалқы (құрастырушы және сынақтан өткізу мекемелерінің қызметкерлері) функциясы болып табылады. Оларда жұмыспен жартылай қамтылған адамдар (жоғарғы оқу орындарының оқытушылары немесе дипломнан кейінгі оқыту оқушылары) қатысады. Негізгі функциясы ҒЗТКЖ болып табылатын адамдарды ғана есептеу ҒЗТКЖ-ға жұмсалған күштің толық бағаланбауына алып келеді, ҒЗТКЖ-ға ғана өз уақытының бір бөлігін ғана жұмсайтын тұлғаларды ғана есептеу асыра бағалауға әкеледі. Сондықтан ҒЗТКЖ-ға тартылған қызметкерлер санын ҒЗТКЖ саласындағы қызмет бойынша толық жұмыспен қамтылу баламасында да көрсеткен жөн.

ҒЗТКЖ-дағы техникалық персонал – бұл қызметтік міндеттері техниканың бір немесе бірнеше саласында жаратылыстану, әлеуметтік немесе гуманитарлық ғылымдар салаларында техникалық білім мен тәжірибені қажет ететін қызметкерлер. Олар, әдетте, ғылыми қызметкерлердің басқаруымен ғылыми және техникалық тапсырмаларды орындай отырып ҒЗТКЖ-ға қатысады.

Ескерту. 25-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

26. "Толық қамтылу баламасы" (бұдан әрі – ТҚБ) көрсеткіші көрсетілген уақыт кезеңінде толық жұмыс күні жұмыспен қамтылған қызметкердің ғылыми-зерттеу қызметіне жұмсаған сағат санын анықтауға мүмкіндік береді. Бұл көрсеткіш республика бойынша, облыстар, астана және республика бөлінісіндегі қалалар, кәсіпорындардың ғылыми қызметін зерттеу негізінде жылына бір рет ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерді орындаған қызметкерлер персоналының санаты бойынша қалыптастырылады. ТҚБ-ны есептеуде жалпы емес, кез келген персонал санатының ҒЗТКЖ-ны орындаған әрбір қызметкері бойынша пайыз ескеріледі.

Толық жұмыспен қамтылудың бір баламасы адам/жыл ретінде қарастырылады. Уақытының 30%-ын ҒЗТКЖ-ға, ал қалған уақытын басқа қызмет түрлеріне (оқыту, жоғарғы оқу орындарының оқытушылық жұмысы, студенттерге кеңес беру) арнаған адам 0,3 ТҚБ ретінде қарастырылады. Сәйкесінше егер ҒЗТКЖ толық жұмыспен қамтылған қызметкер ҒЗТКЖ бөлімшесіне алты айға ғана жұмысқа қабылданса, бұл 0,5 ТҚБ береді. Персоналды бағалау үшін ҒЗТКЖ-да адам/жыл саны шығындар бойынша ұсынылған деректер үшін, сол кезең үшін де қолданылады.

Мысалы:

Ұйымда 10 адам негізгі жұмысынан басқа ҒЗТКЖ-мен айналысады.

Бұл ретте ҒЗТКЖ-ға кеткен жұмыс уақыты төмендегідей бөлінеді: күніне 3 адам 3 сағаттан, 5 адам 4 сағаттан, 2 адам 2 сағаттан.

Сәйкесінше ҒЗТКЖ-ға кеткен жалпы сан төмендегідей:

(3 адам.*3 сағат)+(5 адам*4 сағат)+(2 адам*2 сағат) = күніне 33 сағат болады.

Қорытындыда күніне 10 қызметкер ҒЗТКЖ-ны орындауға 33 сағатты жұмсады. Нәтижесінде әрбір адам бір күнде ҒЗТКЖ-ны орындауға (33 сағ./10 адам) = 3,3 сағат жұмсады.

Сәйкесінше жыл ішінде ҒЗТКЖ-ға кеткен уақыт 7326 сағатты құрайды.

(3,3 сағ *10 адам* жыл ішіндегі жұмыс күнінің саны (222 күн)).

Барлық жұмыстқа кеткен барлық уақыт 17760 сағат (10*8*222). ҒЗТКЖ-ға кеткен уақыт шығынының барлық жұмысқа кеткен қатынасы бізге 0,41 ТҚБ-ны (7326/17760= 0,41 ТҚБ) береді.

Бұдан әрі адам/жылда қанша ТҚБ болатынын анықтаймыз – 0,41*10=4,1 адам/ жыл.

Бұл есептеуді республика мен өңірлердің ТҚБ-сын есептеуге қатысты пайдалануға болады.

3-тарау. Инновация статистикасын қалыптастыру
1-параграф. Инновация статистикасы бойынша статистикалық
байқауды жүргізудің ерекшеліктері

27. Фирманың инновациялық мәртебесі оның инновациялық қызметке қатысуы және деректерді жинау барысында байқау кезеңінде бір немесе бірнеше инновацияны енгізу негізінде анықталады.

Ескерту. 27-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

28. Инновациялық кәсіпорындар өз күштерімен инновацияны қалыптастыратын немесе басқа да кәсіпорындармен бірлескен кәсіпорындарға бөлінеді.

29. Инновациялық кәсіпорындар жүзеге асырылған инновациялардың типтері бойынша бөлінеді: өнімдік инновациялар және бизнес-процестер инновациялары.

Өнімдік инновация бұл фирманың нарыққа шығарылған алдыңғы тауарларынан немесе қызметтерінен айтарлықтай ерекшеленетін жаңа немесе жетілдірілген тауар немесе қызмет, ал бизнес-процестер инновациясы бұл тиімді және сұранысқа ие өнім алуды және бәсекелестік артықшылықты қамтамасыз ететін бір немесе одан көп бизнес-функциялары үшін жаңа немесе жетілдірілген бизнес-процесс.

Ескерту. 29-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

30. Өндіріске енгізушілік инновацияның ортақ белгісі болып табылады. Өнім нарыққа шығарылған кезінде өнім жаңа және жетілдірілген болып енгізіледі. Кәсіпорнының қызметінде шынайы қолданыла бастаған уақыттан бастап жаңа өндірістік үдерістер, маркетинг әдістері немесе кәсіпорындық әдістер енгізілген болып табылады.

31. Ұлттық деңгейдегі байқау мақсаты кәсіпорынның инновациялық қызметін сипаттайтын көрсеткіштерді жинау мен талдау болып табылады. Инновация статистикасының көрсеткіштерін зерттеу және зерделеу Қазақстан Республикасының барлық аумағында жүргізілетін жаппай (жыл қорытындысы бойынша) статистикалық байқаудың негізінде жүзеге асырылады.

Инновациялық зерттеулерді жүргізу кезінде салғастырымдылығы қамтамасыз ету үшін байқау кезеңінің ұзақтығы үш жылды құрайды.

32. Инновациялық зерттеулерде кәсіпорындар әртүрлі жіктелімдерге сәйкес бөлінеді. Маңызды жіктелімдік критерий статистикалық бірліктердің негізгі экономикалық қызметі болып табылады.

33. Кәсіпорынның өлшемін анықтау үшін қызметшілер саны бойынша көрсеткіш қолданылады. Зерттеулер жүргізу кезінде бас жиынтыққа персоналының саны 10 адамнан асатын статистикалық бірліктер қосылады.

34. Кәсіпорындардың инновациялық қызметін зерттеу кәсіпорынның барлық шағын, орта және ірі өлшемділіктерін қамтиды. Статистикалық бизнес тіркелім және кәсіпорындар қызметінің түрлеріне сәйкес ірі және орта кәсіпорындар – жалпы әдіспен, ал жұмыс істейтіндер саны 10-нан асатын шағын кәсіпорындар іріктемелі әдіспен зерттеледі. Шағын кәсіпорындардың іріктемелі жиынтығы республикадағы барлық қызмет істейтін шағын кәсіпорындардың 30%-ын құрайды.

2-параграф. Инновациялар статистикасы бойынша негізгі
көрсеткіштер

35. Инновациялар статистикасы бойынша негізгі көрсеткіштерге:

1) инновациясы бар кәсіпорындар саны;

2) инновация саласындағы белсенділік деңгейі;

3) инновациялық өнім көлемі;

4) сатылған инновациялық өнімнің көлемі;

5) қаржыландыру көздері бойынша инновацияларға шығындар жатады.

Ескерту. 35-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

36. Кәсіпорындардың инновациялық қызметінің негізгі көрсеткіштерінің бірі "инновация саласындағы белсенділік деңгейі" көрсеткіші болып табылады.

Зерттеу кезінде жалғасын табатын және тоқтатқан инновацияны қоса алғанда инновациялық белсенділік көрсеткен кәсіпорын инновациялық-белсенді кәсіпорын болып табылады. Зерттеу жүргізу кезеңінде инновацияларды құрумен байланысты қандай да бір қызметті жүргізген, бұл қызмет инновациялардың нақты пайда болуына әкелген, әкелмегеніне қарамастан кәсіпорын инновациялық-белсенді кәсіпорын болып саналады.

37. "Инновациялар саласындағы белсенділік деңгейі" көрсеткіші республика бойынша, облыстар бөлінісінде, астана және республикалық маңызы бар қалалар, сондай-ақ салалар бойынша кәсіпорындардың инновациялық қызметін зерттеу негізінде жылына бір рет қалыптастырылады. Осы көрсеткіш инновациялық тұрғыдан белсенді, яғни инновациялық қызметтің қандай да бір түрімен айналысатын кәсіпорындар санының жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың жалпы санына арақатынасымен және оны 100-ге көбейту арқылы анықталады:

мұндағы:

инновация саласындағы белсенділік деңгейі;

инновациясы бар кәсіпорындар саны;

жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың жалпы саны.

38. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің инновациялық қызметіне қажетті қаржы құралдарын анықтау үшін инновацияны енгізуге жұмсалған шығындардың жіктелімі қарастырылған. Инновациялық үдерістерге жұмсалған шығындарға ағымдағы және күрделі шығындар жатады.

39. Ағымдағы инновациялық шығындар еңбекақы және өзге де ағымдағы шығындардан тұрады.

40. Инновацияға кеткен күрделі шығындар жер учаскелері мен ғимараттар, құралдар, бағдарламалық қамтамасыз етілімге кеткен шығындардан құралады.

41. Алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
42. Алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

43. Инновацияларға жұмсалатын шығындар қаржыландыру көзіне байланысты бөлінеді:

1) меншікті қаражат;

2) республикалық бюджет қаражаттары;

3) жергілікті бюджет қаражаттары;

4) шетел инвестициялары;

5) өзге де құралдар.

44. Егер талдау үшін кәсіпорын туралы қосымша экономикалық ақпарат қажет етілсе, онда инновациялық зерттеулердің деректерін басқа ақпарат көздерінен алынған деректермен қосу қажет. Статистикалық зерттеулер жүргізу кезінде қамтудың толықтығын қамтамасыз ету және статистикалық ақпараттың сапасын арттыру мақсатында кәсіпорындарға мониторинг жүргізу үшін статистикалық бизнес-тіркелімнің және әкімшілік дереккөздердің статистикалық деректері қолданылады. Әкімшілік дереккөздерден алынатын ақпарат статистикалық бизнес-тіркелімнің деректерімен қатар инновация статистикасы бойынша есеп беретін кәсіпорындардың тобын анықтауға қосымша мүмкіндік береді.

3-параграф. Патенттер статистикасы

Ескерту. 3-параграф алып тасталды - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 29.12.2022 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.