ИПС "Әділет"

В соответствии с пунктом 2 статьи 50 Закона Республики Казахстан от 6 апреля 2016 года "О правовых актах" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Внести в приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 13 июня 2011 года № 362 "Об утверждении квалификационных требований, предъявляемых к лицам, которым выдается свидетельство авиационного персонала" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 7058, опубликованный в газете "Казахстанская правда" от 10 августа 2011 года № 251 (26672)) следующие изменения:

заголовок изложить в следующей редакции:

"Об утверждении квалификационных требований к лицу для получения свидетельства авиационного персонала";

пункт 1 изложить в следующей редакции:

"1. Утвердить прилагаемые Квалификационные требования к лицу для получения свидетельства авиационного персонала";

Квалификационные требования, предъявляемые к лицам, которым выдается свидетельство авиационного персонала, утвержденные указанным приказом, изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему приказу.

2. Комитету гражданской авиации Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на бумажном носителе и в электронной форме на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания;

4) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан;

5) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, согласно подпунктам 1), 2), 3) и 4) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении двадцати одного календарного дня после дня его первого официального опубликования.

Министр
по инвестициям и развитию
Республики Казахстан

Ж. Қасымбек

Приложение
к приказу Министра по
инвестициям и развитию
Республики Казахстан
от 14 июля 2017 года № 470

Квалификационные требования к лицу для получения свидетельства авиационного персонала

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Квалификационные требования к лицу для получения свидетельства авиационного персонала (далее – Квалификационные требования) разработаны в соответствии с пунктом 5 статьи 54 Закона Республики Казахстан от 15 июля 2010 года "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации", со стандартами и рекомендуемой практикой Международной организации гражданской авиации (далее - ИКАО) (Приложение 1 к Конвенции о международной гражданской авиации "Выдача свидетельств авиационному персоналу").

2. Настоящие квалификационные требования определяют требования к следующему авиационному персоналу:

1) члены летного экипажа:

пилот сверхлегкого воздушного судна (планер, мотодельтаплан, автожир, свободный аэростат, дирижабль);

пилот легкого воздушного судна (самолет);

частный пилот (самолет, вертолет или воздушное судно с системой увеличения подъемной силы);

пилот коммерческой авиации (самолет, вертолет);

пилот многочленного экипажа (самолет);

линейный пилот (самолет, вертолет);

2) члены летного экипажа, отличные от пилотов:

штурман;

бортинженер (бортмеханик);

бортрадист;

3) другой авиационный персонал:

диспетчер обслуживания воздушного движения (далее – диспетчер ОВД);

специалист по техническому обслуживанию воздушных судов (далее – специалист по ТО ВС);

сотрудник по обеспечению полетов/полетный диспетчер;

оператор авиационной станции (расположенной на морской установке);

3. Выполнение функций члена экипажа воздушных судов, специалиста по ТО ВС, диспетчера ОВД, сотрудника по обеспечению полетов и оператора авиационной станции осуществляется лицом, отвечающим настоящим Квалификационным требованиям и имеющим действующее свидетельство с соответствующими квалификационными отметками. Личные дела авиационного персонала, содержащие документы, их копии и записи, подтверждающие соответствие настоящим Квалификационным требованиям, хранятся в организациях гражданской авиаций и в уполномоченном органе в сфере гражданской авиации и передаются в установленном законодательством порядке в архив уполномоченного органа по истечении 5 лет с момента окончания срока действия свидетельства авиационного персонала;

4. Основные определения и термины, используемые в настоящих Квалификационных требованиях:

1) авиационный учебный центр (далее – АУЦ) – юридическое лицо, осуществляющее профессиональную подготовку авиационного персонала и государственных авиационных инспекторов;

2) автожир – винтокрылое воздушное судно тяжелее воздуха, поддерживаемое в полете подъемной силой свободновращающегося в режиме авторотации несущего винта;

3) возможности человека - способности человека и пределы его возможностей, влияющие на безопасность и эффективность авиационной деятельности;

4) время наземной тренировки по приборам – время, в течение которого пилот отрабатывает на земле имитируемый полет по приборам на тренажерном устройстве имитации полета, утвержденном уполномоченным органом;

5) приборное время – время полета по приборам или время наземной тренировки по приборам;

6) время полета (налет) по приборам - время, в течение которого пилот пилотирует воздушное судно исключительно по приборам без использования внешних ориентиров;

7) организация гражданской авиации (далее – организация ГА) - юридическое лицо, осуществляющее деятельность в сфере гражданской авиации;

8) организация по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники (далее – ТО и РАТ) – юридическое лицо или структурное подразделение юридического лица, осуществляющее техническое обслуживание и (или) ремонт авиационной техники и имеющее действующий сертификат организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники;

9) уполномоченный орган в сфере гражданской авиации (далее – уполномоченный орган) – центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство в области использования воздушного пространства и деятельности гражданской и экспериментальной авиации;

10) вид воздушных судов – классификация воздушных судов на основе

установленных основных характеристик:

самолет;

вертолет;

воздушное судно с системой увеличения подъемной силы;

воздушное судно сверхлегкой авиации (мотодельтаплан, автожир, планер, свободный аэростат, дирижабль);

11) воздушное судно (далее - ВС) - любой аппарат, поддерживаемый в атмосфере за счет его взаимодействия с воздухом, исключая взаимодействие с воздухом, отраженным от земной поверхности;

12) командир воздушного судна (далее – КВС) - пилот, назначенный эксплуатантом или, в случае авиации общего назначения, владельцем воздушного судна выполнять обязанности командира и отвечать за безопасное выполнение полета;

13) бортовое электронное оборудование – любое электронное устройство, включая его электрическую часть, предназначенное для использования на борту воздушного судна, в том числе радиооборудование, система автоматического управления полетом и приборное оборудование;

14) воздушное судно, сертифицированное для полетов с одним пилотом - тип воздушного судна, которое по решению государства регистрации, принятому во время сертификации, может безопасно эксплуатироваться летным экипажем минимального состава, а именно одним пилотом;

15) квалификационная отметка - запись, сделанная в свидетельстве или имеющем к нему отношение документе, указывающая на особые условия, права или ограничения, относящиеся к этому свидетельству;

16) квалификация - сочетание умений, знаний и установок, требуемых для выполнения задачи на предписанном уровне;

17) КВС под наблюдением – второй пилот, выполняющий под наблюдением КВС обязанности и функции КВС. Налет в качестве КВС под наблюдением фиксируется в летной книжке пилота, удостоверяется подписью инструктора и засчитывается в общий налет в качестве КВС;

18) подготовка по утвержденной программе - подготовка, осуществляемая под контролем и по специальной программе, утвержденной Договаривающимся государством;

19) дирижабль – воздушное судно легче воздуха, приводимый в движение силовой установкой;

20) свободный аэростат - летательный аппарат легче воздуха, использующий для полета подъемную силу заключенного в оболочке газа или нагретого воздуха с плотностью меньшей, чем плотность окружающего воздуха;

21) второй пилот - имеющий свидетельство пилот, который выполняет любые функции пилота, кроме функций командира воздушного судна; исключение составляет пилот, находящийся на борту воздушного судна исключительно с целью прохождения летной подготовки;

22) экзаменатор (экзаменующий или аттестующий специалист) – физическое лицо, обладающее соответствующей квалификацией, уполномоченное и назначенное проводить конкретную оценку (проверку, тестирование) в отношении кандидатов для получения и обладателей свидетельства авиационного персонала в соответствии с нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан.

23) воздушное судно с системой увеличения подъемной силы - воздушное судно тяжелее воздуха, способное выполнять вертикальный взлет, вертикальную посадку и полет на малой скорости, что в основном обеспечивается приводимой в действие двигателем механизацией крыла или тягой двигателя, используемых для создания подъемной силы на этих режимах полета, а также не вращающимися аэродинамическими поверхностями, создающими подъемную силу при выполнении горизонтального полета;

24) диспетчер ОВД с квалификационной отметкой в свидетельстве – диспетчер ОВД, имеющий свидетельство и действительные квалификационные отметки, соответствующие осуществляемым им правам;

25) коммерческая воздушная перевозка - полет воздушного судна для перевозки пассажиров, грузов или почты за плату или по найму;

26) контроль факторов угрозы – процесс обнаружения угроз и реагирования на них с помощью контрмер, которые уменьшают или устраняют последствия угроз и снижают вероятность ошибок или нежелательных состояний;

27) контроль ошибок – процесс обнаружения ошибок и реагирования на них с помощью контрмер, которые уменьшают или устраняют последствия ошибок и снижают вероятность ошибок или нежелательных состояний;

28) ошибка - действие или бездействие члена эксплуатационного персонала, которое приводит к отступлению от намерений или ожиданий организации ГА или этого члена эксплуатационного персонала;

29) угроза – события или ошибки, которые происходят вне сферы компетенции члена эксплуатационного персонала, повышают сложность эксплуатации и которыми необходимо управлять для поддержания допустимого уровня безопасности;

30) медицинское заключение – документ, подтверждающий соответствие его обладателя требованиям, предъявляемым к годности по состоянию здоровья;

31) мотодельтаплан - моторное сверхлегкое воздушное судно с гибким крылом и балансирным управлением;

32) инструктор – лицо, осуществляющее непосредственную деятельность по профессиональной подготовке и тестирование навыков авиационного персонала в соответствии со своей квалификацией;

33) налет с инструктором - полетное время, в течение которого какое-либо лицо проходит летную подготовку на борту воздушного судна с пилотом инструктором, имеющим соответствующее свидетельство;

34) самостоятельный налет – время полета, в течение которого студент-пилот является единственным лицом на борту воздушного судна;

35) воздушное судно, для эксплуатации которого требуется второй пилот - тип воздушного судна, для эксплуатации которого требуется второй пилот, как определено в сертификате типа или сертификате эксплуатанта;

36) пилотировать - манипулировать органами управления воздушного судна в течение полетного времени;

37) планер – воздушное судно тяжелее воздуха, не приводимое в движение силовой установкой, подъемная сила которого создается за счет аэродинамических реакций на поверхностях, остающихся неподвижными в данных условиях полета;

38) вертолет – воздушное судно тяжелее воздуха, которое поддерживается в полете за счет реакций воздуха с одним или несколькими несущими винтами, вращаемыми силовой установкой вокруг осей, находящихся примерно в вертикальном положении;

39) ночь - период времени между концом вечерних гражданских сумерек и началом утренних гражданских сумерек;

40) время полета:

для самолетов, автожиров, мотодельтапланов и воздушных судов с системой увеличения подъемной силы - общее время с момента начала движения воздушных судов с целью взлета до момента его остановки по окончании полета;

для вертолетов - общее время с момента начала вращения лопастей несущих винтов c целью взлета до момента полной остановки вертолета по окончании полета и прекращения вращения несущих лопастей;

для дирижаблей - общее время с момента, когда дирижабль освобождается от мачты для целей взлета до момента, когда дирижабль окончательно останавливается после завершения полета и закрепляется на мачте;

для планеров - общее время нахождения в полете на буксире или без буксира с момента, когда планер начинает разбег по земле в процессе взлета, до момента, когда планер останавливается после завершения полета;

для аэростатов - общее время с момента, когда гондола отрывается от земли для целей взлета, до момента, когда она окончательно останавливается после завершения полета;

41) летное мастерство - постоянное принятие и осуществление правильных решений по управлению ВС с использованием знаний, навыков и умений для достижения целей полета;

42) план полета - определенные сведения о намеченном полете или части полета воздушного судна, представляемые органам обслуживания воздушного движения;

43) самолет - воздушное судно тяжелее воздуха, приводимое в движение двигателем, подъемная сила которого в полете создается в основном за счет аэродинамических реакций на поверхностях, остающихся неподвижными в данных условиях полета;

44) ситуация в полете:

сложная – особая ситуация, характеризующаяся заметным повышением психофизиологической нагрузки на экипаж ВС или ухудшением характеристик устойчивости, управляемости, летных характеристик или выходом одного или нескольких параметров полета за эксплуатационные ограничения, но без достижения предельных ограничений и расчетных условий полета;

особая – авиационное событие, возникновение которого связано с воздействием неблагоприятных факторов или их сочетания на любом из этапов полета, приводящее к снижению уровня безопасности полетов;

аварийная – особая ситуация, характеризующаяся значительным повышением психофизиологической нагрузки на экипаж ВС, ухудшением летных характеристик, устойчивости, управляемости и приводящая к достижению (превышению) предельных ограничений и расчетных условий полета;

45) тренажерное устройство имитации полета (далее - тренажер) – любой из следующих трех видов устройств, с помощью которого на земле имитируются условия полета:

тренажер летный, который обеспечивает точное воспроизведение кабины экипажа определенного типа воздушного судна, позволяющее имитировать реальные функции механической, электрической, электронной и других бортовых систем управления, обычную для членов летного экипажа обстановку и летные характеристики данного типа ВС;

тренажер процедурный, который обеспечивает реальное воспроизведение обстановки в кабине экипажа и имитирует показания приборов, простые функции механической, электрической, электронной и других бортовых систем, а также летно - технические характеристики ВС определенного класса;

тренажер базовой подготовки к полетам по приборам, который оборудован соответствующими приборами и который имитирует обстановку в кабине экипажа, аналогичную обстановке во время полета ВС по приборам;

46) член летного экипажа – имеющий свидетельство авиационного персонала, на которого возложены обязанности, связанные с управлением воздушным судном в течение служебного полетного времени.

Глава 2. Квалификационные требования к пилоту сверхлегкого воздушного судна

Параграф 1. Общие квалификационные требования к пилоту сверхлегкого воздушного судна на мотодельтаплане, автожире, планере, свободном аэростате и дирижабле

5. Кандидату на получение свидетельства пилота сверхлегкого воздушного судна - мотодельтаплана, автожира, планера, свободного аэростата и дирижабля предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 17 лет;

2) действующее медицинского заключение класса легкой и сверхлегкой авиации.

3) прохождение курса теоретической подготовки, разработанного в соответствии с Типовыми программами профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов (далее - Типовые программы), утвержденных приказом Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 28 сентября 2013 года № 764 (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан за № 8785), в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 100 часов и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

правила и положения, касающиеся обладателя свидетельства пилота сверхлегкого воздушного судна, правила полетов, соответствующая практика и правила обслуживания воздушного движения;

основы международного воздушного законодательства и законодательство Республики Казахстан об использовании воздушного пространство Республики Казахстан и деятельности авиации, в части касающейся выполнения полетов пилотом сверхлегкого воздушного судна;

принципы эксплуатации и работы силовых установок, систем и приборного оборудования;

эксплуатационные ограничения;

соответствующие эксплуатационные данные из руководства по летной эксплуатации или другого содержащего эту информацию документа;

для свободных аэростатов и дирижаблей - физические характеристики и практическое применение используемых газов, принципы эксплуатации и работы газовых установок, систем и приборного оборудования;

влияние загрузки и распределения массы на летные характеристики, расчет массы и центровки;

использование и практическое применение взлетных, посадочных и других летно-технических характеристик, приведенных в эксплуатационной документации;

предполетное подготовка и планирование полета по маршруту при выполнении полетов по правилам визуальных полетов (далее – ПВП), подготовка и заполнение планов полета ОВД, соответствующие правила обслуживания воздушного движения, порядок донесений о местоположении, порядок установки высотомера, выполнение полетов в районах с интенсивным движением;

порядок донесений о местоположении, выполнения полетов в районах с интенсивным воздушным движением;

организация воздушного движения;

возможности человека, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок;

применение основ авиационной метеорологии и правил получения и использования метеорологической информации, измерение высоты, опасные метеорологические условия;

методы выявления опасных метеоусловий;

для свободного аэростата и дирижабля - основные метеорологические явления и аэросиноптические процессы, влияние метеорологических элементов на выполнение полета аэростата и дирижабля;

для планера - условия парения в восходящих и нисходящих термических и горных волновых потоках, парящий полет по маршруту и использование облачных гряд, использование восходящих потоков, не совпадающих с направлением маршрута, опасные ситуации, связанные с метеоусловиями и действия пилота при этом;

практические аспекты аэронавигации и методы счисления пути, пользование аэронавигационными картами;

использование аэронавигационной документации, авиационных кодов и сокращений;

применение методов контроля факторов угрозы и ошибок в эксплуатационной обстановке;

порядок установки высотомера;

использование аэронавигационной документации: сборник аэронавигационной информации, существенные изменения в аэронавигационной обстановке, авиационные коды и сокращения;

соответствующие меры предосторожности и действия в аварийной обстановке, включая действия, предпринимаемые с целью обхода опасных метеоусловий, турбулентности в спутном следе от ВС и других опасных для полета явлений;

порядок действий в аварийной обстановке и используемые сигналы, методы и меры предотвращения столкновений;

для свободного аэростата и дирижабля - распознавание режима быстрого спуска из-за утечки газа и выход из него;

правила обеспечения безопасности при полетах в визуальных метеорологических условиях;

основы и принципы полета;

правила ведения связи и фразеология применительно к полетам по ПВП, действия при отказе связи;

процедуры предполетного и послеполетного технического обслуживания, оперативное и периодическое обслуживание сверхлегкого воздушного судна, ремонт, ведение технической документации;

основные виды авиационных горюче - смазочных материалов, специальных жидкостей и газов, применяемых в эксплуатации;

4) опыт эксплуатации в следующих областях:

предполетная подготовка, включая сборку и осмотр ВС;

технические приемы и правила, применяемые при используемом методе старта, включая соответствующие ограничения воздушной скорости, порядок действий в аварийной обстановке и используемые сигналы;

полеты по схемам движения, методы и меры, применяемые для предотвращения столкновений;

управление планером с помощью внешних визуальных ориентиров;

полет в эксплуатационном диапазоне режимов полета;

распознавание начального и развившегося сваливания и вывод из него и из крутого снижения по спирали;

запуски, заходы на посадку и посадки в нормальных условиях и при боковом ветре;

полеты по маршруту с помощью визуальных ориентиров и методов счисления пути;

порядок действий в аварийной обстановке.

Параграф 2. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки пилота сверхлегкого воздушного судна на мотодельтаплане

6. Кандидату на получение свидетельства пилота воздушного судна с квалификационной отметкой о виде ВС "мотодельтаплан" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет не менее 20 часов, в том числе:

10 часов с инструктором на мотодельтаплане, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам, из них не менее 25 подлетов на высотах 3, 15, 30 и 50 метров и 40 посадок с задросселированным двигателем;

1 час полетов на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение складывания крыла;

6 часов самостоятельного налета, из них не менее 2 часов самостоятельных полетов по маршрутам протяженностью не менее 40 километров (далее - км);

2) эксплуатационный опыт, в качестве пилота мотодельтаплана в следующих областях:

предполетная подготовка, включая сборку и осмотр мотодельтаплана;

распознавание, анализ и контроль факторов угроз и ошибок;

принятие правильных решений на основе оценки ситуации в полете и владения хорошими летными умениями, с обеспечением приемлемого уровня;

безопасности полетов в нормальном полете, при возникновении сложных, особых и аварийных ситуаций;

соблюдение ограничений воздушной скорости, порядка действий в аварийной обстановке;

выполнение полетов по схемам движения, методы и меры, применяемые для предотвращения столкновений;

управление мотодельтапланом по маршруту с помощью внешних визуальных ориентиров;

выполнения полета в эксплуатационном диапазоне режимов полета;

распознавание начального и развившегося сваливания и вывод из него, складывании крыла и других опасных режимах полета;

предотвращение выхода на опасные режимы полета;

взлеты и посадки в различных условиях (боковой ветер, с задросселированным двигателем, ограниченная взлетно-посадочная полоса);

выполнение полетов по маршруту с помощью визуальных ориентиров и методов счисления пути;

порядок действий в аварийной обстановке;

полеты на критически минимальных и максимальных воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания крыла.

7. Пилот сверхлегкого воздушного судна на мотодельтаплане выполняет функции пилота на любом типе мотодельтаплана.

Параграф 3. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки пилота сверхлегкого воздушного судна на автожире

8. Кандидату на получение свидетельства пилота сверхлегкого воздушного судна с квалификационной отметкой о виде ВС "автожир" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет не менее 25 часов в ходе летной подготовки на автожире, в том числе:

15 часов с инструктором на автожире, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам, из них не менее 10 посадок с задросселированным двигателем;

1 час полетов на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии замедления оборотов ротора.

2 часа полета по маршруту протяженностью не менее 100 км с одной посадкой до полной остановки на другом аэродроме, отличающийся от аэродрома вылета;

6 часов самостоятельного налета, из них не менее 3 часов самостоятельных полетов по маршрутам, в том числе 1 полет по маршруту протяженностью не менее 100 км с одной посадкой до полной остановки на другом аэродроме, не являющимся аэродромом вылета;

2) эксплуатационный опыт, в качестве пилота легкого воздушного судна на автожире в следующих областях:

предполетная подготовка, включая сборку и осмотр автожира;

распознавание, анализ и контроль факторов угроз и ошибок;

принятие правильных решений на основе оценки ситуации в полете и владения хорошими летными умениями, с обеспечением приемлемого уровня безопасности полетов в нормальном полете, при возникновении сложных, особых и аварийных ситуаций;

соблюдение ограничений воздушной скорости, порядка действий в аварийной обстановке;

выполнение полетов по схемам движения, методы и меры, применяемые для предотвращения столкновений;

управление автожиром по маршруту с помощью внешних визуальных ориентиров;

выполнения полета в эксплуатационном диапазоне режимов полета;

распознавание начального и развившегося сваливания и вывод из него, при падении оборотов ротора, складывании крыла и других опасных режимах полета;

предотвращение выхода на опасные режимы полета;

выполнение полетов по маршруту с помощью визуальных ориентиров и методов счисления пути;

порядок действий в аварийной обстановке;

полеты на критически минимальных и максимальных воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии замедления оборотов ротора.

9. Пилот сверхлегкого воздушного судна на автожире выполняет функции пилота на любом типе автожира.

Параграф 4. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки пилота сверхлегкого воздушного судна на планере

10. Кандидату на получение свидетельства пилота сверхлегкого воздушного судна с квалификационной отметкой о виде ВС "планер" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет не менее 15 часов летной подготовки на планерах, в том числе:

10 часов с инструктором на планере, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам;

не менее 6 часов налета в качестве пилота планера;

2 часа самостоятельного налета;

45 стартов и посадок;

1 самостоятельный полет по маршруту протяженностью не менее 50 км или 1 полет с инструктором по маршруту протяженностью не менее 100 км;

2) для мотопланеров - не менее 6 часов, включая 4 часа с летным инструктором, в том числе один полет по маршруту, и 1 самостоятельный полет по маршруту протяженностью не менее 150 км с 1 посадкой до полной остановки на другом аэродроме;

3) эксплуатационный опыт, в качестве пилота легкого воздушного судна на планере в следующих областях:

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

управлять планером в пределах его ограничений;

плавно и точно выполнять все маневры;

принимать правильные решения и квалифицированно осуществлять наблюдение в полете;

применять знания в области аэронавигации;

постоянно осуществлять управление планером таким образом, чтобы обеспечить успешное выполнение схемы полета или маневра.

11. Пилот сверхлегкого воздушного судна на планере осуществляет функции командира любого планера, если имеет опыт применения используемого метода старта.

Параграф 5. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки пилота легкого воздушного судна на свободном аэростате

12. Кандидату на получение свидетельства пилота сверхлегкого воздушного судна с квалификационной отметкой о виде ВС "свободный аэростат" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет не менее 16 часов летной подготовки на свободных аэростатах, в том числе:

12 часов налета с инструктором;

10 наполнений и 20 стартов и посадок;

1 самостоятельный контролируемый полет с минимальным временем не менее 30 минут;

2) эксплуатационный опыт, в качестве пилота легкого воздушного судна на свободном аэростате в следующих областях:

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

управлять свободным аэростатом в пределах его ограничений;

плавно и точно выполнять все маневры;

принимать правильные решения и квалифицированно осуществлять наблюдение в полете;

применять знания в области аэронавигации;

постоянно осуществлять управление свободным аэростатом таким образом, чтобы обеспечить успешное выполнения схемы полета или маневра;

13. Пилот сверхлегкого воздушного судна на свободном аэростате осуществляет функции командира любого свободного аэростата, если имеет опыт полетов на аэростатах, в которых используется соответственно горячий воздух или газ.

Параграф 6. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки пилота сверхлегкого воздушного судна на дирижабле

14. Кандидат на получение свидетельства пилота сверхлегкого воздушного судна с квалификационной отметкой о виде ВС "дирижабль" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет не менее 25 часов в качестве пилота на дирижаблях, в том числе:

3 часов учебного полета по маршруту на дирижабле, включая полет по маршруту общей протяженностью не менее 45 км;

выполнение 5 взлетов и 5 посадок до полной остановки на аэродроме, включая выполнение перед каждой посадкой полета по установленной схеме движения в зоне аэродрома;

3 часов полета по приборам;

5 часов полета в качестве пилота, выполняющего функции КВС под контролем КВС;

2) эксплуатационный опыт, в следующих областях:

распознавание и контролирование факторов угрозы и ошибок;

предполетная подготовка, включая расчеты массы и центровки, осмотр и обслуживание дирижаблей;

выполнение маневров по наземным ориентирам;

аэродромное движение и полеты по схемам движения, правила и меры предосторожности, связанные с предотвращением столкновений;

методы и процедуры выполнения взлета, включая соответствующие ограничения, порядок действий в аварийной обстановке и используемые сигналы;

управление дирижаблем по внешним визуальным ориентирам;

взлеты, посадки и уход на второй круг;

техника взлета в максимальном режиме (с учетом пролета препятствий);

полет только по приборам, включая выполнение разворота на 180⁰ в горизонтальной плоскости;

навигация, полет по маршруту с помощью визуальных ориентиров, счисления пути и радионавигационных средств;

порядок действий в аварийной обстановке (распознавание утечек), включая имитацию отказов оборудования дирижабля;

правила ведения связи и фразеология.

Глава 3. Квалификационные требования к пилоту легкого воздушного судна (самолет)

15. Кандидату на получение свидетельства пилота легкого воздушного судна на самолете предъявляются следующие квалификационные требования:

1) минимальный возраст - старше 17 лет;

2) действующее медицинское заключение класса легкой и сверхлегкой авиации;

3) прохождение курса теоретической подготовки, разработанного в соответствии с Типовыми программами в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 100 часов и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

правила и положения, касающиеся обладателя свидетельства пилота легкого воздушного судна, правила полетов, соответствующая практика и правила обслуживания воздушного движения;

принципы эксплуатации и работы силовых установок, систем и приборного оборудования;

эксплуатационные ограничения;

влияние загрузки и распределения массы на летные характеристики, расчет массы и центровки;

предполетное подготовка и планирование полета по маршруту при выполнении полетов по ПВП, подготовка и заполнение планов полета ОВД, соответствующие правила ОВД, порядок донесений о местоположении, порядок установки высотомера, выполнение полетов в районах с интенсивным движением;

порядок донесений о местоположении, выполнения полетов в районах с интенсивным воздушным движением;

организация воздушного движения;

возможности человека, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок;

методы выявления опасных метеоусловий;

практические аспекты аэронавигации и методы счисления пути, пользование аэронавигационными картами;

использование аэронавигационной документации, авиационных кодов и сокращений;

применение методов контроля факторов угрозы и ошибок в эксплуатационной обстановке;

порядок установки высотомера;

порядок действий в аварийной обстановке и используемые сигналы, методы и меры предотвращения столкновений;

правила обеспечения безопасности при полетах в визуальных метеорологических условиях;

основы и принципы полета;

правила ведения связи и фразеология применительно к полетам по ПВП, действия при отказе связи;

4) налет не менее 40 часов летной подготовки на самолетах, в том числе:

25 часов с инструктором на самолете, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам;

1,5 часа по приборам, включая выполнение разворота на 180º в горизонтальной плоскости на самолете, оборудованном соответствующими приборами;

1,5 часа на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение попадания в штопор;

2 полета по маршрутам, в том числе один полет по маршруту протяженностью не менее 270 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

5) самостоятельный налет не менее 10 часов, из них:

5 часов по кругу и в зону;

2 полета по маршрутам, в том числе 1 (один) полет по маршруту протяженностью не менее 270 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

6) эксплуатационный опыт, в следующих областях:

распознавать, анализировать и контролировать факторы угрозы и ошибок;

управлять ВС в пределах ограничений его характеристик;

управлять ВС по приборам, включая выполнение разворота на 180º в горизонтальной плоскости;

плавно и точно выполнять все маневры;

принимать своевременные решения и квалифицированно осуществлять контроль в полете;

применять знания в области аэронавигации;

постоянно осуществлять управление ВС таким образом, чтобы обеспечить точное выполнение схемы полета или маневра;

16. Пилот легкого воздушного судна на самолете осуществляет функции командира любого легкого или сверхлегкого самолета.

Глава 4. Квалификационные требования к частному пилоту

Параграф 1. Общие квалификационные требования к частному пилоту самолета, вертолета или воздушного судна с системой увеличения подъемной силы

17. Кандидату на получение свидетельства частного пилота на самолете, вертолете или воздушном судне с системой увеличения подъемной силы предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 17 лет;

2) действующее медицинское заключение 2 класса;

3) прохождение теоретического курса, разработанного в соответствии с Типовыми программами в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 100 часов и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

правила и положения, касающиеся обладателя свидетельства частного пилота, правила полетов, порядок установки высотомера, соответствующие практика и правила обслуживания воздушного движения;

принципы эксплуатации и работы двигателей, систем и приборного оборудования;

эксплуатационные ограничения соответствующего вида ВС и двигателей, соответствующие эксплуатационные данные из руководства по летной эксплуатации ВС или другого содержащего эту информацию документа;

для вертолетов и воздушных судов с системой увеличения подъемной силы: трансмиссия (силовой привод);

влияние загрузки и распределения массы на летные характеристики, расчет массы и центровки;

использование и практическое применение параметров взлетных, посадочных и других характеристик;

предполетное планирование и планирование полета по маршруту при выполнении полетов по ПВП, подготовка и заполнение планов полета ОВД, соответствующие правила ОВД, порядок донесений о местоположении, порядок установки высотомера, выполнение полетов в районах с интенсивным движением;

возможности человека, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок;

практические аспекты аэронавигации и методы счисления пути, пользование аэронавигационными картами;

применение методов контроля факторов угрозы и ошибок в эксплуатационной обстановке;

порядок установки высотомера;

соответствующие меры предосторожности и действия в аварийной обстановке, включая действия, предпринимаемые с целью обхода опасных метеоусловий, турбулентности в следе и других опасных для полета явлений;

в случае вертолетов и если применимо, воздушных судов с системой увеличения подъемной силы: проваливание при работающих двигателях, земной резонанс, срыв на отступающей лопасти, динамичный боковой крен и другие опасные при эксплуатации ситуации; правила обеспечения безопасности при полетах в визуальных метеорологических условиях;

основы полета;

правила ведения связи и фразеология применительно к полетам по ПВП, действия при отказе связи;

4) способность выполнять в качестве КВС соответствующего вида полеты и маневры, со степенью компетенции, соответствующей правам, предоставляемым частным пилотам, а также умение:

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

управлять воздушным судном в пределах его ограничений;

плавно и точно выполнять все маневры;

принимать правильные решения и квалифицированно осуществлять контроль и наблюдение в полете;

применять знания в области аэронавигации;

постоянно осуществлять управление воздушным судном таким образом, чтобы обеспечить успешное выполнение схемы полета или маневра;

18. Для осуществления полетов в ночное время или по приборам кандидат на получение свидетельства частного пилота должен пройти обучение на воздушном судне соответствующего вида с двойным управлением с пилотом-инструктором, по выполнению полетов в ночное время или по приборам, включающее взлеты, посадки и навигацию;

19. Частный пилот осуществляет функции командира или второго пилота воздушного судна соответствующего вида и типа, не занятого в коммерческой авиации.

Параграф 2. Квалификационные требования к частному пилоту самолета

20. Кандидат на получение свидетельства частного пилота с квалификационной отметкой о виде ВС "самолет" имеет:

1) налет в качестве пилота самолета в ходе прохождения курса подготовки по утвержденной программе не менее 45 часов, из который засчитывается не более 5 часов налета на сертифицированном тренажере, в том числе, не менее:

25 часов налета с пилотом-инструктором на самолете с двойным управлением, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам;

3 часа налета по приборам, включая выполнение разворота на 180⁰ в горизонтальной плоскости;

10 часов самостоятельного налета на самолетах под руководством пилота-инструктора в соответствии с запрашиваемой квалификационной отметкой, включая 5 часов самостоятельного налета по маршруту, при этом один полет по маршруту протяженностью не менее 270 км с посадкой до полной остановки на двух различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

2) эксплуатационный опыт на уровне требований, предъявляемых к частному пилоту, в следующих областях:

распознавание и контролирование факторов угрозы и ошибок;

предполетная подготовка, включая расчеты массы и центровки, осмотр и обслуживание самолета;

аэродромное движение и полеты по схемам движения, методы и меры предотвращения столкновений;

управление самолетом с помощью внешних визуальных ориентиров;

полеты на критически низких воздушных скоростях; распознавание начального и развившегося сваливания и выход из него;

полеты на критически высоких воздушных скоростях; определение и выход из крутого снижения по спирали;

взлеты и посадки в нормальных условиях и при боковом ветре;

взлеты с коротким разбегом (с укороченной летной полосы и с учетом высоты пролета препятствий);

посадки на аэродром ограниченных размеров;

полет только по приборам, включая выполнение разворота на 180⁰ в горизонтальной плоскости на вертолете, оборудованном соответствующими приборами;

полет по маршруту с использованием визуальных ориентиров, методов счисления пути, и, при наличии, радионавигационных средств;

работа в аварийном режиме, включая имитацию неисправностей бортового оборудования;

полеты на контролируемый аэродром, вылеты с контролируемого аэродрома, пролет контролируемого аэродрома, согласно Правил фразеологии радиообмена при выполнении полетов и обслуживании воздушного движения утвержденным приказом исполняющего обязанности Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 15 октября 2010 года № 454 (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 6635).

Параграф 3. Квалификационные требования к частному пилоту вертолета

21. Кандидат на получение свидетельства частного пилота с квалификационной отметкой о виде ВС "вертолет" имеет:

1) налет не менее 45 часов летной подготовки на вертолетах, из которых засчитывается не более 5 часов налета на сертифицированном тренажере, в том числе, не менее:

25 часов с пилотом - инструктором на вертолете с двойным управлением;

10 часов самостоятельного налета на вертолетах под руководством пилота-инструктора, включая 5 часов самостоятельного налета по маршруту, при этом один полет по маршруту протяженностью не менее 180 км с посадками в двух различных пунктах;

3 часа налета по приборам, включая выполнение разворота на 180⁰ в горизонтальной плоскости;

35 часов налета с пилотом - инструктором на вертолете, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам;

2) эксплуатационный опыт на уровне требований, предъявляемых к частному пилоту, в следующих областях:

распознавание и контролирование факторов угрозы и ошибок;

предполетная подготовка, включая расчет массы и центровки, осмотр и обслуживание вертолета;

аэродромное движение и полеты по схеме движения, методы и меры предотвращения столкновений;

управление вертолетом с помощью внешних визуальных ориентиров;

вывод на начальном этапе из режима проваливания при работающих двигателях; методы вывода из режима малых оборотов винта в пределах нормального диапазона оборотов двигателя;

маневрирование на земле и опробование двигателя; висение; взлеты и посадки - в нормальных условиях, с попутным ветром и с площадок с уклоном;

взлеты и посадки с минимальной потребной тягой; техника взлета и посадки в максимальном режиме;

полет только по приборам, включая выполнение разворота на 180⁰ в горизонтальной плоскости;

производство полетов с площадок ограниченных размеров; быстрые остановки;

полеты по маршруту с помощью визуальных ориентиров, методов счисления пути и, при их наличии, радионавигационных средств, включая, по крайней мере, часовой полет;

действия в аварийной обстановке, включая имитацию неисправностей бортового оборудования; заход на посадку в режиме авторотации;

Параграф 4. Квалификационные требования к частному пилоту воздушного судна с системой увеличения подъемной силы

22. Кандидат на получение свидетельства частного пилота с квалификационной отметкой о виде ВС "воздушного судна с системой увеличения подъемной силы" имеет:

1) налет не менее 40 часов летной подготовки на воздушных судах с системой увеличения подъемной силы, не менее:

20 часов с пилотом - инструктором на воздушных судах с системой увеличения подъемной силы с двойным управлением;

10 часов самостоятельного налета на воздушных судах с системой увеличения подъемной силы под руководством пилота - инструктора, включая 5 часов самостоятельного налета при выполнении полетов по маршруту, включая полет по маршруту протяженностью не менее 270 км с выполнением в ходе такого полета посадок до полной остановки на двух различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

2) эксплуатационный опыт на уровне требований, предъявляемых к частному пилоту, в следующих областях:

распознавание и контролирование факторов угрозы и ошибок;

предполетная подготовка, включая расчеты массы и центровки, осмотр и обслуживание воздушного судна с энергетической системой увеличения подъемной силы;

аэродромное движение и полеты по схемам движения, методы и меры предотвращения столкновений;

управление воздушным судном с системой увеличения подъемной силы с помощью внешних визуальных ориентиров;

маневрирование на земле и опробование двигателей; висение и выполнение безостановочных взлетов и набора высоты; висение и непрерывный заход на посадку и посадка – в нормальных условиях, с попутным ветром и с площадок с уклоном;

взлеты и посадки с минимальной потребной тягой; техника взлета и посадки в максимальном режиме; производство полетов с площадок ограниченных размеров; быстрые остановки;

полет только по приборам, включая выполнение разворота на 180º в горизонтальной плоскости;

вывод на начальном этапе из режима проваливания при работающих двигателях; методы вывода из режимов малых оборотов винта в пределах нормального диапазона оборотов двигателя;

полеты по маршруту по визуальным ориентирам, методы счисления пути и использование, при их наличии, радионавигационных средств, включая выполнение полета в течение по крайней мере 1 часа;

действия в аварийной обстановке, включая имитацию отказов оборудования воздушного судна с системой увеличения подъемной силы; восстановление тяги для авторотации и заход на посадку в режиме авторотации, где это применимо; отказ трансмиссии и соединительного вала, где это применимо;

Глава 5. Квалификационные требования к пилоту коммерческой авиации

Параграф 1. Общие квалификационные требования к пилоту коммерческой авиации самолета и вертолета

23. Кандидату на получение свидетельства пилота коммерческой авиации на самолете или вертолете предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 18 лет;

2) действующее медицинское заключение 1 класса;

3) прохождение курса теоретической подготовки, разработанного в соответствии с Типовыми программами в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 750 часов и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

правила и положения применительно к обладателю свидетельства линейного пилота авиакомпании;

правила и положения, касающиеся полета по правилам полетов по приборам (далее – ППП);

соответствующие практика и правила ОВД;

общие характеристики и ограничения электрических, гидравлических систем, системы наддува и других систем воздушного судна; системы управления полетом, включая автопилот и автостабилизацию;

принципы работы, правила эксплуатации и ограничения двигателей воздушных судов; влияние атмосферных условий на характеристики двигателей; соответствующие эксплуатационные данные из руководства по летной эксплуатации или другого содержащего эту информацию документа;

использование, ограничения и пригодность к эксплуатации бортового электронного оборудования, электронных устройств и приборов, необходимых для управления и навигации воздушного судна при полете по ППП и в метеорологических условиях полета по приборам, использование и ограничения автопилота;

правила эксплуатации и ограничения соответствующих видов воздушных судов;

влияние атмосферных условий на летно-технические характеристики воздушных судов согласно соответствующим эксплуатационным данным из руководства по летной эксплуатации;

пилотажные приборы, компасы, поворотная ошибка и ошибка из-за воздействия ускорения;

гироскопические приборы, эксплуатационные ограничения и воздействие прецессии, правила и порядок действий при отказах различных пилотажных приборов и электронных индикаторов;

правила технического обслуживания планеров, систем и двигателей соответствующих воздушных судов;

для вертолетов и, если применимо, воздушных судов с системой увеличения подъемной силы: трансмиссия (силовой привод);

влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики и характеристики управляемости воздушного судна; расчеты массы и центровки;

использование и практическое применение параметров взлетных, посадочных и других характеристик, включая правила управления в крейсерском режиме;

предполетная подготовка и проверка, соответствующие полету по ППП;

предполетное планирование и оперативное планирование полета по маршруту, подготовка и представление планов полета ОВД, соответствующие правила обслуживания воздушного движения;

оперативное планирование полета; подготовка и представление для целей ОВД планов полета по ППП;

порядок установки высотомера;

в случае вертолетов и воздушных судов с системой увеличения подъемной силы - влияние грузов на внешней подвеске на характеристики управляемости;

возможности человека включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок;

возможности человека применительно к полетам на воздушных судах по приборам, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок;

понимание и применение авиационных метеорологических сводок, карт и прогнозов; коды и сокращения; правила получения и использование метеорологической информации перед полетом и во время полета, измерение высоты;

авиационная метеорология, климатология соответствующих районов, с точки зрения ее влияния на авиацию, перемещение областей низкого и высокого давления, структура фронтов, возникновение и характеристики особых явлений погоды, которые влияют на условия взлета, полета по маршруту и посадки;

причины, распознавание и последствия обледенения двигателей и планера, правила прохода фронтальных зон, обход районов с опасными метеоусловиями;

для вертолетов и воздушных судов с системой увеличения подъемной силы: последствия обледенения несущего винта;

в случае самолетов и воздушных судов с системой увеличения подъемной силы: практические знания метеорологии на больших высотах, включая понимание и использование метеосводок, карт и прогнозов, струйные течения;

практическая аэронавигация, включая использование аэронавигационных карт, радионавигационных средств и систем зональной навигации, особые навигационные требования в отношении полетов по маршрутам большой протяженности;

использование, ограничения и эксплуатационная надежность авиационного электронного и приборного оборудования, необходимого для управления воздушным судном и навигации;

использование, точность и надежность навигационных систем, применяемых на этапах вылета, полета по маршруту, захода на посадку и посадки, опознавание радионавигационных средств;

принципы и характеристики автономных навигационных систем и систем, ориентированных на внешние средства, работа бортового оборудования;

применение методов контроля факторов угрозы и ошибок в эксплуатационной обстановке;

понимание и использование аэронавигационной документации, такой как сборник аэронавигационной информации, существенные изменения в аэронавигационной обстановке, авиационные коды и сокращения, и карт вылета, полета по маршруту, снижения и захода на посадку по приборам;

меры предосторожности и действия в аварийной обстановке; правила безопасности;

меры безопасности, связанные с полетами по ППП, критерии пролета препятствий;

эксплуатационные правила грузовых перевозок и перевозки опасных грузов;

требования и практика инструктажа пассажиров по вопросам безопасности, включая меры предосторожности при посадке на воздушное судно и высадке;

в случае вертолетов и, если применимо, воздушных судов с системой увеличения подъемной силы: проваливание при работающих двигателях; земной резонанс; срыв на отступающей лопасти, динамичный боковой крен и другие опасные при эксплуатации ситуации; правила обеспечения безопасности при полетах в визуальных метеорологических условиях;

основы полета;

правила ведения связи и фразеология, применяемые при полетах воздушных судов по ПВП и ППП, действия при отказе связи;

4) прохождение курса взаимодействия в многочленном экипаже в объеме не менее 25 часов теоретической подготовки и не менее 20 часов практической подготовки;

5) способность выполнять в качестве КВС установленные процедуры и маневры со степенью компетенции, соответствующей правам пилота коммерческой авиации, а также умение:

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

управлять ВС в пределах его ограничений;

плавно и точно выполнять все маневры;

принимать правильные решения и квалифицированно осуществлять контроль и наблюдение в полете;

применять знания в области аэронавигации;

постоянно осуществлять управление ВС таким образом, чтобы обеспечить успешное выполнение схемы полета или маневра.

6) способность выполнять полет на многодвигательных воздушных судах соответствующего вида исключительно по приборам при одном неработающем двигателе или с имитацией одного неработающего двигателя.

24. Для осуществления полетов в ночное время или по приборам кандидат на получение свидетельства коммерческого пилота должен пройти обучение на воздушном судне соответствующего вида с двойным управлением с пилотом-инструктором, по выполнению полетов в ночное время или по приборам, включающее взлеты, посадки и навигацию;

25. Квалификационная отметка о типе ВС ставится, если кандидат:

1) приобрел под надлежащим контролем опыт на соответствующем типе ВС и/или соответствующем пилотажном тренажере в следующем;

обычные схемы полета и маневры на всех этапах полета;

особые и аварийные процедуры и маневры, связанные с выходом из строя и отказами оборудования;

по мере необходимости, выполнение полетов по приборам, включая заходы на посадку, уходы на второй круг и посадки по приборам в нормальных, особых и аварийных условиях, в том числе с имитацией отказа двигателя;

для выдачи квалификационной отметки о типе для самолета прошел подготовку по предотвращению сложных пространственных положений и выводу из них;

порядок действий при потере экипажем трудоспособности и порядок координации действий экипажа, включая распределение задач по пилотированию; взаимодействие членов экипажа и применение контрольных карт;

2) продемонстрировал умение и знания, требуемые для обеспечения безопасного выполнения полетов на соответствующем типе воздушных судов, которые отвечают обязанностям КВС или второго пилота, в зависимости от того, что требуется;

3) для пилота самолета - продемонстрировал, на уровне свидетельства линейного пилота авиакомпании, объем знаний согласно подпункта 3) пункта 23 настоящих Квалификационных требований.

26. Пилот коммерческой авиации осуществляет функции:

частного пилота ВС соответствующего вида;

КВС соответствующего вида при полетах, не связанных с коммерческими воздушными перевозками;

КВС соответствующего вида при коммерческих воздушных перевозках, сертифицированного для полетов с одним пилотом;

второго пилота на воздушном судне соответствующего вида, для эксплуатации которого требуется наличие второго пилота.

Параграф 2. Квалификационные требования к пилоту коммерческой авиации самолета

27. Кандидату на получение свидетельства коммерческого пилота с квалификационной отметкой о виде воздушного судна "самолет" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет на самолете не менее 200 часов, из них налетал 150 часов по ПВП и 50 часов по ППП в ходе прохождения курса подготовки по утвержденной программе в качестве пилота самолета, из которых засчитывается не более 10 часов налета на тренажере;

100 часов в качестве КВС или, если кандидат проходил курс обучения по утвержденной программе сертифицированном АУЦ 70 часов в качестве КВС;

50 часов, выполняя полеты по маршруту в качестве КВС, включая полет по маршруту протяженностью не менее 540 км с выполнением в ходе этого полета посадок до полной остановки на двух различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

110 часов налетал по приборам в процессе обучения по интегрированной программе подготовки или 50 часов налетал по приборам в процессе обучения по модульной программе подготовки;

10 часов налетал по приборам на ВС запрашиваемого типа с двойным управлением под руководством пилота-инструктора;

5 часов налетал в ночное время, из которых не менее 3 часов налета с пилотом-инструктором на самолете с двойным управлением, включая не менее 1 часа налета по маршруту протяженностью не менее 50 км, а также выполнение пяти взлетов и пяти посадок в качестве КВС;

2) эксплуатационный опыт на уровне требований, предъявляемых к коммерческому пилоту, в следующих областях:

распознавание и контролирование факторов угрозы и ошибок;

предполетная подготовка, включая расчеты массы и центровки, осмотр и обслуживание самолета;

аэродромное движение и полеты по схемам движения, методы и меры предотвращения столкновений;

управление самолетом с помощью внешних визуальных ориентиров;

полет на критически низких воздушных скоростях; предотвращение штопора; распознавание начального и развившегося сваливания и выход из него;

полеты с ассиметричной тягой при выдаче пилотам свидетельств или квалификационных отметок типа и класса самолетов с несколькими двигателями;

полеты на критически высоких воздушных скоростях, определение и выход из крутого снижения по спирали;

взлеты и посадки в нормальных условиях и при боковом ветре;

взлеты с коротким разбегом (с укороченной летной полосы с учетом высоты пролета препятствий);

посадки на аэродром ограниченных размеров;

основные маневры и выход из необычных угловых положений с помощью только основных пилотажных приборов;

полет по маршруту с использованием визуальных ориентиров, методов счисления пути и радионавигационных средств; правила изменения маршрута;

порядок действий и маневры в особых и аварийных условиях, включая имитацию отказов бортового оборудования;

предполетная подготовка, включая использование руководства по летной эксплуатации или эквивалентного ему документа и соответствующих документов по обслуживанию воздушного движения при подготовке плана полета по ППП;

предполетный осмотр, использование контрольных перечней, проверки перед рулением и взлетом;

порядок действий и маневры при выполнении полетов по ППП в нормальных, особых и аварийных условиях, включая, по крайней мере, следующее:

переход на полет по приборам после взлета;

стандартные схемы вылета и прибытия по приборам;

схемы полета по ППП по маршруту;

полет в зоне ожидания;

заходы на посадку по приборам при установленных минимумах;

порядок ухода на второй круг;

посадки после выполнения заходов на посадку по приборам;

маневры в полете и конкретные летные характеристики.

28. При получении квалификационной отметки на права выполнения полетов по приборам на воздушном судне с несколькими двигателями, кандидат должен пройти летную подготовку на таком воздушном судне соответствующего вида с двойным управлением под руководством пилота -инструктора. Пилот - инструктор обеспечивает получение кандидатом эксплуатационного опыта по управлению воздушным судном соответствующего вида по приборам с одним неработающим двигателем или с имитацией одного неработающего двигателя.

29. Квалификационная отметка о классе ставится, если кандидат продемонстрировал степень умения, соответствующую свидетельству для класса воздушного судна, по которому он желает получить квалификационную отметку.

Параграф 3. Квалификационные требования к пилоту коммерческой авиации вертолета

30. Кандидату на получение свидетельства коммерческого пилота с квалификационной отметкой о виде воздушного судна "вертолет" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет не менее 150 часов или налетал 100 часов во время подготовки по утвержденному курсу в качестве пилота вертолетов, из который засчитывается не более 10 часов налета на сертифицированном тренажере, в том числе, по меньшей мере:

35 часов в качестве КВС;

10 часов, выполняя полеты по маршруту в качестве КВС, включая полет по маршруту с выполнением в ходе этого полета посадок в двух различных пунктах;

10 часов, выполняя полеты по приборам, из которых не более 5 часов может составлять время наземной тренировки по приборам;

если предполагается осуществление прав данного свидетельства ночью, то 5 часов в ночное время, включая выполнение 5 схем взлетов и 5 схем посадок в качестве КВС;

2) эксплуатационный опыт на уровне требований, предъявляемых к пилоту коммерческой авиации, в следующих областях:

распознавание и контролирование факторов угрозы и ошибок;

предполетная подготовка, включая расчеты массы и центровки, осмотр и обслуживание вертолета;

управление вертолетом с помощью внешних визуальных ориентиров;

вывод на начальном этапе из режима проваливания при работающих двигателях, методы вывода из режима малых оборотов несущего винта в пределах нормального диапазона оборотов двигателя;

маневрирование на земле и опробование двигателя, висение, взлеты и посадки – в нормальных условиях, с попутным ветром и с площадок с уклоном, заходы на посадку по крутым траекториям;

взлеты и посадки с минимальной потребной тягой, техника взлета и посадки в максимальном режиме;

использование площадок ограниченных размеров, быстрые остановки;

висение за пределами влияния земли, по мере необходимости, полеты с грузом на внешней подвеске;

полет на большой высоте;

основные маневры в полете и вывод из необычного углового положения с использованием только основных пилотажных приборов;

полет по маршруту с помощью визуальных ориентиров, счисления пути и радионавигационных средств, правила изменения маршрута;

порядок действий в особых случаях и аварийной обстановке, включая имитацию неисправностей бортового оборудования, заход на посадку и посадка в режиме авторотации;

Глава 6. Квалификационные требования к пилоту многочленного экипажа

31. Кандидату на получение свидетельства пилота многочленного экипажа на самолете предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 18 лет;

2) действующее медицинское заключение 1 класса.

3) прохождение курса теоретической подготовки и демонстрация уровня теоретических знаний в соответствии с подпунктом 3) пункта 23 настоящих Квалификационных требований;

4) подготовку на самолетах с двойным управлением по всем квалификационным блокам, указанным в добавлении 3 Приложения 1 к Конвенции ИКАО, на уровне, отвечающем требованиям к выдаче свидетельств пилота многочленного экипажа, включая квалификационные блоки, которые требуются для пилота, выполняющего полеты по приборам;

5) навыки, которые необходимы для выполнения всех квалификационных блоков, указанных в добавлении 3 Приложения 1 к Конвенции ИКАО, в качестве пилота, управляющего воздушным судном, и пилота, не управляющего воздушным судном, на уровне, требуемом для выполнения функций второго пилота на самолетах с газотурбинными двигателями, сертифицированных для выполнения полетов по ПВП и ППП с экипажем в составе не менее двух пилотов, а также умение:

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

плавно и точно осуществлять ручное управление самолетом в пределах его ограничений на постоянной основе таким образом, чтобы обеспечить успешное выполнение схемы полета или маневра;

управлять самолетом в режиме автоматизации, соответствующем этапу полета, и быть в курсе активного режима автоматизации;

точно выполнять порядок действий в нормальных, особых и аварийных условиях на всех этапах полета;

поддерживать действенное общение с другими членами летного экипажа и демонстрировать способность эффективно выполнять процедуры в случае потери трудоспособности членами экипажа и обеспечивать координацию действий членов экипажа, включая распределение задач по пилотированию, сотрудничество членов экипажа, соблюдение штатных эксплуатационных процедур и использование контрольных карт;

6) налетал не менее 240 часов, по утвержденному курсу, в качестве пилотирующего и в качестве контролирующего пилота при выполнении реальных полетов и на тренажере;

7) опыт полетов в реальных условиях включает соблюдение всех требований к опыту, перечисленных в пункте 20 настоящих Квалификационных требований, подготовку по предотвращению сложных пространственных положений и выводу из них, полеты в ночное время и полеты исключительно по приборам на самолете с газотурбинными двигателями, сертифицированном для выполнения полетов с экипажем в составе не менее двух пилотов, или на тренажере, имитирующем условия полета, утвержденном уполномоченным органом в соответствии с пунктом 4 добавления 3 Приложения 1 к Конвенции ИКАО, опыт, который необходим для получения соответствующего квалификационного уровня, определенного в добавлении 3 Приложения 1 к Конвенции о международной гражданской авиации.

32. При осуществлении прав обладателя квалификационной отметки о праве на полеты по приборам на самолете с одним пилотом, пилот многочленного экипажа демонстрирует способность выполнять функции КВС при выполнении полетов с одним пилотом исключительно по приборам и отвечает требованиям, предъявляемым при внесении квалификационной отметки о праве на полеты по приборам.

32. Прежде чем осуществлять функции пилота коммерческой авиации для выполнения полетов на самолете с одним пилотом, пилоту имеющий свидетельство многочленного экипажа необходимо:

налетать 70 часов на самолетах в качестве КВС или не менее 10 часов в качестве КВС и требуемые часы дополнительного налета в качестве КВС под наблюдением;

налетать в качестве КВС 20 часов, выполняя полеты по маршруту, из которых не менее 10 часов в качестве КВС и 10 часов в качестве КВС под наблюдением, в том числе полет по маршруту протяженностью не менее 540 км, в ходе которого выполняются посадки с полной остановкой на двух аэродромах;

обеспечить свое соответствие другим требованиям, предъявляемым при выдаче свидетельства коммерческого пилота, применительно к соответствующему виду самолета.

34. Пилот многочленного экипажа самолета осуществляет функции:

частного пилота самолета при условии соблюдения, требований в частным пилотам самолета;

пилота квалификационной отметки о праве на полеты по приборам в составе многочленного экипажа;

второго пилота при выполнении полетов на самолете, для эксплуатации которого требуется наличие второго пилота.

Глава 7. Квалификационные требования к линейному пилоту

Параграф 1. Общие квалификационные требования к линейному пилоту самолета и вертолета

35. Кандидату на получение свидетельства линейного пилота на самолете или вертолете предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 21 года;

2) действующее медицинское заключение 1 класса.

4) для вертолета - продемонстрировал способность выполнять в качестве КВС соответствующего вида, эксплуатация которого требует наличия второго пилота, следующие процедуры и маневры, для самолета - продемонстрировал способность выполнять действия и маневры, в качестве командира самолета с несколькими двигателями:

предполетную подготовку, включая подготовку эксплуатационного плана полета и представление плана полета ОВД;

обычные схемы полетов и маневры на всех этапах полета;

порядок действий в особых и аварийных случаях и маневры, связанные с отказами и неисправностями такого оборудования, как двигатели, системы и планер;

порядок действий в случаях потери трудоспособности членами экипажа и взаимодействие в экипаже, включая распределение задач по пилотированию, координацию действий членов экипажа и использование контрольных карт;

5) способность выполнять процедуры и маневры, со степенью компетенции, соответствующей правам, предоставляемым линейному пилоту, а также умение:

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

точно выполнять порядок действий в нормальных, особых и аварийных условиях на всех этапах полета;

принимать правильные решения и квалифицированно осуществлять, включая процесс принятия взвешенных решений и осведомленность о воздушной обстановке;

поддерживать действенное общение с другими членами летного экипажа и продемонстрировать способность эффективно выполнять процедуры на случай потери трудоспособности членами экипажа и обеспечения координации членов экипажа, включая распределение задач по пилотированию, координацию действий членов экипажа, соблюдение штатных эксплуатационных процедур и использование контрольных карт.

36. Линейный пилот осуществляет функции:

частного пилота и пилота коммерческой авиации воздушного судна соответствующего вида, а применительно к свидетельству для самолета и воздушного судна с системой увеличения подъемной силы – права по квалификационной отметке о праве на полеты по приборам и выполняет функции КВС соответствующего вида при коммерческих воздушных перевозках и любого ВС, сертифицированного для полетов более чем с одним пилотом.

Параграф 2. Квалификационные требования к линейному пилоту самолета

37. Кандидату на получение свидетельства линейного пилота с квалификационной отметкой "самолет" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет не менее 1500 часов в качестве пилота самолета, включаемое в общий налет время полетов на сертифицированном тренажере не превышает 100 часов, из которых не более 25 часов может составлять налет на процедурном тренажере или на тренажере для базовой подготовки к полетам по приборам;

500 часов в качестве КВС под наблюдением или 250 часов либо в качестве КВС, либо не менее 70 часов из этого времени в качестве КВС, а необходимое дополнительное время налета – в качестве КВС под наблюдением;

200 часов, выполняя полеты по маршруту, из которых не менее 100 часов в качестве КВС под наблюдением;

75 часов, выполняя полеты по приборам, из которых время наземной тренировки по приборам не превышает 30 часов;

100 часов, выполняя полеты ночью в качестве КВС или второго пилота;

2) прохождение летной подготовки на самолете с двойным управлением и квалификационной отметки о допуске к полетам по приборам, согласно требований к пилотам коммерческой авиации самолета или для пилота многочленного экипажа.

Параграф 3. Квалификационные требования к линейному пилоту вертолета

38. Кандидату на получение свидетельства линейного пилота с квалификационной отметкой "вертолет" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) налет не менее 1000 часов в качестве пилота вертолета, включаемое в общий налет время полетов на сертифицированном тренажере не превышает 100 часов, из которых не более 25 часов может составлять налет на процедурном тренажере или на тренажере для базовой подготовки к полетам по приборам;

250 часов в качестве КВС или не менее 70 часов в качестве КВС и необходимое дополнительное время налета - в качестве КВС под наблюдением;

200 часов по маршруту, из которых не менее 100 часов в качестве КВС под наблюдением;

30 часов по приборам, из которых не более 10 часов тренажерной подготовки по приборам;

50 часов ночью в качестве КВС или второго пилота.

2) прохождение летной подготовки, согласно требований к пилоту коммерческой авиации вертолета.

Глава 8. Квалификационные требования к штурману

39. Кандидату на получение свидетельства штурмана предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 18 лет;

2) действующее медицинское заключение 2 класса;

3) прохождение курса теоретической подготовки, разработанного в соответствии в соответствии с Типовыми программами, в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 500 часов или 170 часов (при наличии опыта) и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

правила и положения, касающиеся обладателя свидетельства штурмана;

соответствующие практики и правила обслуживания воздушного движения;

основы международного воздушного законодательства и законодательство Республики Казахстан об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации, в части касающихся выполнения полетов;

влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики воздушного судна;

использование взлетно-посадочных и других характеристик, включая правила управления в крейсерском режиме;

предполетное планирование и оперативное планирование полета по маршруту, подготовка и представление планов полета для целей ОВД, соответствующие правила обслуживания воздушного движения, порядок установки высотомера;

возможностей человека применительно к штурману, включая принципы контроля факторов угроз и ошибок;

понимание и практическое применение авиационных метеорологических сводок, карт и прогнозов, коды и сокращения; правила получения и использование метеорологической информации перед полетом и во время полета, измерение высоты;

методы счисления пути, полеты по изобарической поверхности и правила астронавигации, использование аэронавигационных карт, радионавигационных средств и систем зональной навигации, особые навигационные требования в отношении полетов по маршрутам большой протяженности;

использование, ограничения и эксплуатационная надежность авиационного электронного и приборного оборудования, необходимого для навигации воздушного судна;

использование, точность и надежность навигационных систем, применяемых на этапах вылета, полета по маршруту и захода на посадку; опознавание радионавигационных средств;

принципы, характеристики и использование автономных систем и систем, ориентированных на внешние средства; работа бортового оборудования;

небесная сфера, включая движение небесных светил, их выбор и распознавание в целях определения местонахождения воздушного судна в полете; тарировка сектантов; заполнение навигационной документации;

определения, единицы измерения и формулы, используемые в аэронавигации;

понимание и использование такой аэронавигационной документации, как сборник аэронавигационной информации, существенные изменения в аэронавигационной обстановке, авиационные коды, сокращения и карты вылета, полета по маршруту, снижения и захода на посадку по приборам;

основы полета;

правила ведения связи и фразеология;

4) способность выполнять обязанности штурмана ВС с уровнем компетенции, соответствующим правам, предоставляемым штурману, а также умение:

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

принимать правильные решения и квалифицированно осуществлять наблюдение в полете;

применять знания в области аэронавигации;

выполнять все обязанности члена единого экипажа;

осуществлять действенное общение с другими членами летного экипажа.

5) налет не менее 200 часов, выполняя функции штурмана, на воздушных судах, выполняющих полеты по маршруту, включая не менее 30 часов полетов в ночное время.

6) способность удовлетворительно определять в полете местонахождение ВС и использовать данную информацию для осуществления навигации воздушного судна следующим образом:

ночью – не менее 25 раз методом астрономических наблюдений;

днем – не менее 25 раз методом астрономических наблюдений в сочетании с использованием автономных навигационных систем и навигационных систем, ориентированных на внешние средства.

40. Штурман осуществляет функции на любом типе воздушного судна, при осуществлении радиотелефонной связи, штурман должен продемонстрировать способность говорить на языке, используемом в радиотелефонной связи.

Глава 9. Квалификационные требования к бортинженеру (бортмеханику)

41. Кандидату на получение свидетельства бортинженера (бортмеханика) предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 18 лет;

2) действующее медицинское заключение 2 класса;

3) прохождение курса теоретической подготовки, разработанного в соответствии с Типовыми программами, в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 200 часов и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

правила и положения, касающиеся обладателя свидетельства бортинженера, правила и положения, регулирующие эксплуатацию гражданских воздушных судов в части обязанностей бортинженера;

основные принципы устройства двигателей, газотурбинных и/или поршневых двигателей, характеристики топлива, топливные системы, включая регулирование подачи топлива, смазочные материалы и системы смазки, форсажные камеры и системы впрыска, назначение и принципы работы систем зажигания и запуска двигателей;

принципы работы, правила эксплуатации и ограничения двигателей воздушных судов; влияние атмосферных условий на характеристики двигателей;

планеры, органы управления, конструкции, колесные шасси, тормоза и противоюзовые устройства, ресурс по коррозии и усталости материалов; обнаружение повреждений и дефектов конструкции;

противообледенительные и водоотталкивающие системы;

системы наддува и кондиционирования воздуха, кислородные системы;

гидравлические и пневматические системы;

основы электротехники, электрические системы постоянного и переменного тока, системы электропроводки воздушных судов, металлизация и экранирование;

принципы работы приборного оборудования, компасов, автопилотов, связного радиооборудования, радионавигационных и радиолокационных средств, систем управления полетом, дисплеев и авиационного электронного оборудования;

ограничения соответствующих воздушных судов;

системы пожарной сигнализации и противопожарные системы;

использование и проверка исправности оборудования и систем соответствующих воздушных судов;

использование и практическое применение данных о летно-технических характеристиках, включая правила управления в крейсерском режиме;

эксплуатационные аспекты метеорологии;

основы навигации, принцип работы и эксплуатация автономных систем;

возможности человека применительно к бортинженеру, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок;

принципы технического обслуживания, правила поддержания летной годности, дефектация, предполетные осмотры, меры предосторожности при заправке топливом и применение внешних источников питания; установленное оборудование и системы кабины;

порядок действий в нормальных, особых и аварийных условиях;

эксплуатационные правила грузовых перевозок и перевозки опасных грузов;

основы аэродинамики;

правила ведения связи и фразеология.

4) эксплуатационный опыт работы, накопленный при выполнении обязанностей бортинженера (бортмеханика) под контролем бортинженера (бортмеханика) - инструктора, в следующих областях:

предполетные осмотры;

правила заправки топливом, регулирование расходов топлива;

проверка документов по техническому обслуживанию;

обычные действия в кабине экипажа на всех этапах полета;

координация действий экипажа и порядок действий в случае потери членами экипажа трудоспособности;

дефектация;

распознавание отклонений в функционировании бортовых систем;

применение особых и альтернативных (резервных) процедур;

распознавание аварийной обстановки;

применение соответствующего порядка действий в аварийной обстановке.

5) способность выполнять в качестве бортинженера (бортмеханика) воздушного судна обязанности и правила, с уровнем компетенции, соответствующим правам бортинженера (бортмеханика), а также умение:

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

использовать бортовые системы с учетом характеристик и ограничений воздушного судна;

принимать правильные решения и квалифицированно осуществлять наблюдение в полете;

применять знания в области аэронавигации;

выполнять все обязанности члена единого экипажа таким образом, чтобы гарантировать успешные результаты;

осуществлять действенное общение с другими членами летного экипажа.

42. Бортинженер (бортмеханик) осуществляет функции на любых типах ВС, на которых продемонстрировал уровень знаний и умений, которые применяются для обеспечения безопасности полетов данных типов ВС.

Глава 10. Квалификационные требования к бортрадисту

43. Кандидату на получение свидетельства бортрадиста предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 18 лет;

2) действующее медицинское заключение 2 класса;

3) прохождение курса теоретической подготовки, разработанного в соответствии с Типовыми программами, в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 100 часов и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

правила и положения, относящиеся к обладателю свидетельства бортрадиста;

радиооборудование и его эксплуатация;

электрооборудование ВС и его эксплуатация;

назначение средств сбора полетной информации, решаемых ими задачи, правила эксплуатации;

назначение аварийно-спасательного снаряжения ВС, правила эксплуатации;

основные метеорологические элементы, явлений и связанных с ними эксплуатационные аспекты;

опасные для полетов метеорологические явления, особые условия погоды и связанные с ними эксплуатационные аспекты;

практическая работа с метеорологическими кодами и прогнозами;

возможности человека применительно к бортрадисту, включая принципы контроля факторов угроз и ошибок;

правила ведения радиосвязи и фразеология;

телеграфная азбука, прием на слух сигналов азбуки Морзе;

применение и передача корреспонденции телеграфным ключом.

4) налет не менее 100 часов в качестве бортрадиста на ВС, в которое включает не более 50 часов налета, полученного на летном тренажере, имитирующем реальные условия полета.

44. Бортрадист осуществляет функции на любых типах ВС, на которых продемонстрировал знания и умения, указанные в настоящих Квалификационных требованиях.

Глава 11. Квалификационные требования к специалисту по техническому обслуживанию воздушных судов

45. Кандидату на получение свидетельства специалиста по ТО ВС предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 18 лет;

2) прохождение медицинской комиссии на пригодность по состоянию здоровья к выполнению профессиональных функций;

3) прохождение курсов первоначальной подготовки, включающей теоретические и практические элементы в виде модулей, представленных в типовых программах, путем обучения в авиационных учебных центрах, сертифицированных уполномоченным органом или самостоятельно с демонстрацией уровня теоретических знаний через экзамен в уполномоченном органе или сертифицированном учебном центре, а также оценки отдельных модулей практического элемента аттестующим специалистом (оценщиком) при обучении в сертифицированном АУЦ и демонстрация знаний в следующих областях:

законодательство Республики Казахстан и международное авиационное законодательство в области использования воздушного пространства и деятельности авиации в части технического обслуживания ВС, поддержания летной годности ВС, обучения персонала, занятого в ТО ВС, выдачи, продления свидетельств специалистов по ТО ВС и внесения в них квалификационных отметок (Модуль 10RK);

основы математики, единицы измерения, фундаментальные принципы и теоретические основы физики и химии, имеющие отношение к ТО ВС;

характеристики материалов и их применение при проектировании ВС, включая принципы проектирования конструкции и функционирования систем ВС, методы сборки, двигатели и связанные с ними системы, механические, гидравлические, электрические и электронные источники питания; приборное оборудование и системы индикации ВС, системы управления ВС и бортовые системы навигационного и связного оборудования;

работы, выполнение которых необходимо для поддержания летной годности ВС, включая методы и процедуры капитального ремонта, текущего ремонта, проверки, замены, модификации или устранения дефектов конструкции ВС, его компонентов и систем согласно методикам, предусмотренным в соответствующих руководствах по ТО и РАТ и применяемых в этом случае стандартах летной годности;

возможности человека, включая принципы контроля фактора угрозы и ошибок, применительно к ТО ВС (Модуль 9);

4) опыт в ТО ВС в соответствии с программой базовых навыков, представленных в типовых программах, при наличии у кандидата на получение свидетельства среднего образования (школы) или любого образования, либо профессиональной подготовки, которые не попадают под определение подпунктах 5) и 6) настоящего пункта:

для категорий "А", "B3" "B1.2", "B1.4" - 3 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации;

для категории "B2" и подкатегорий "B1.1" и "B1.3" - 5 лет практического опыта ТО ВС в эксплуатации;

5) базовый опыт в ТО ВС в соответствии с программой базовых навыков, представленных в типовых программах при наличии у кандидата на получение свидетельства высшего или среднего технического образования, позволяющее уполномоченному органу рассматривать специалиста как опытного работника в технической профессии:

для категории "А" и "B3" и подкатегорий "B1.2", "B1.4" - 2 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации;

для категории "B2" и подкатегорий "B1.1"", "B1.3" - 3 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации;

6) базовый опыт в ТО ВС, полученного по программе базовых навыков, представленных в типовых программах при получении кандидатом первоначальной подготовки по программам специалистов по ТО ВС категорий "А", "В1", "В2" и "В3" в сертифицированном авиационном учебном центре:

для категории "А", подкатегорий "B1.2" и "B1.4 - 1 год практического опыта ТО ВС в эксплуатации;

для категории "B2" и подкатегорий "B1.1", "B1.3"" - 2 года практического опыта ТО ВС в эксплуатации;

для категории "В3"- 6 месяцев практического опыта ТО ВС в эксплуатации.

7) кандидату на получение отметки в приложении к свидетельству (пункт XV) категории "С" для многодвигательных ВС, который получает эту категорию через квалификационные отметки "B1.1", "B1.3" или "B2", - не менее 3 года опыта с использованием привилегий сертифицирующего персонала категории "B1.1", "B1.3" или "B2" или поддерживающего персонала в этих подкатегориях / категории, или их комбинации;

8) кандидату на получение отметки в приложении к свидетельству (пункт XV) категории "С" для многодвигательных ВС, который получают эту категорию через высшее техническое образование – не менее 3 года опыта работы в организации ТО и РАТ по задачам, напрямую связанным с ТО ВС, включая 6 месяцев работы по наблюдению задач в среде, связанной с базовым (периодическим) ТО ВС;

9) для получения первой отметки категории "С" в графу XII "Rating" свидетельства запрашиваемого типа ВС для любого из специалистов, указанных в подпунктах 7) и 8) настоящего пункта – прохождение теоретического элемента по курсу обучения на тип ВС затребованного типа, для каждой последующей отметки – прохождение общего ознакомительного курса по типу ВС в соответствии с типовой программой;

10) кандидату на получение отметки в приложении к свидетельству (пункт XV) по категории "С" для ВС иных, чем многодвигательные, который получает эту категорию через квалификационные отметки "B1.2" или "B1.4" - не менее 5 лет опыта с использованием привилегий сертифицирующего персонала категории "В1.2" или "В1.4" или поддерживающего персонала в этих подкатегориях или их комбинации;

11) для специалистов, которые получают отметку категории "С" в приложении к свидетельству (пункт XV) через высшее техническое образование – не менее 3 года опыта в организации по ТО и РАТ, включая 12 месяцев в среде, связанной с базовым (периодическим) ТО ВС;

12) наблюдение за базовым (периодическим) ТО ВС включает в себя выполнение обязанностей специалистом в подразделениях организации ТО и РАТ по планированию ТО ВС, гарантии качества, по ведению и сохранению записей по ТО ВС / поддержания летной годности, по контролю одобрения запасных частей, работу в отделе технического сервиса / техническом отделе.

46. При первоначальном получении отметки в свидетельство специалиста ТО ВС, за исключением отметки "В3", требуется не менее 1 года опыта в ТО ВС на ВС по тем категориям/подкатегориям, на которые претендует заявитель (при получении первого рейтинга). Для последующих добавлений категорий/подкатегорий в свидетельство специалиста по ТО ВС, дополнительный последний опыт в ТО ВС может быть не более одного года, но не менее трех месяцев (при получении второго и последующих рейтингов). Требуемый опыт должен зависеть от разницы между имеющейся категорией/подкатегорией и той, на которую претендует специалист по ТО ВС. Такой дополнительный опыт должен стать базовым для новой запрашиваемой категории/подкатегории свидетельства специалиста по ТО ВС.

47. В качестве последнего опыта рассматриваются не менее 6 месяцев от затребованных 12 месяцев, который приобретается в пределах 12 месяцев до даты подачи заявления на свидетельство специалиста по ТО ВС. Остаток последнего опыта приобретается в пределах 7 лет до подачи заявления. Остальной базовый опыт приобретается в пределах 10 лет до подачи заявления.

48. Несмотря на требования по опыту в ТО и РАТ, опыт полученный в государственной и экспериментальной авиации принимается к рассмотрению, при условии, что такое ТО и РАТ является эквивалентом к требуемому.

49. Для категории "А" и "В3" дополнительный опыт в ТО и РАТ должен быть не менее 6 месяцев, для категорий "В1" и "В2" - не менее 12 месяцев.

50. Специалист по ТО ВС удостоверяет годность к эксплуатации воздушного судна или его частей после санкционированного ремонта, модификации или монтажа двигателя, вспомогательных агрегатов, приборов и/или единиц оборудования и подписывать разрешение на эксплуатацию после осмотра, технического обслуживания и/или периодического обслуживания и осуществляет функции:

1) в отношении:

тех воздушных судов, которые указаны в его свидетельстве, либо по своей принадлежности к общему виду; или

таких планеров, двигателей, бортовых систем или элементов, которые указаны в его свидетельстве, либо по своей принадлежности к общему виду; и/или

таких бортовых электронных систем или элементов, которые указаны в его свидетельстве либо, либо по своей принадлежности к общему виду;

2) при условии, что специалист по ТО ВС знаком со всей необходимой информацией, касающейся технического обслуживания и летной годности определенного воздушного судна, на которое специалист по ТО ВС подписывает свидетельство о техническом обслуживании, или планера двигателя, бортовой системы или ее элемента, бортовой электронной системы или ее элемента, годность к эксплуатации которых специалист по ТО ВС удостоверяет;

3) при условии, что за предшествующие 24 месяцев специалист по ТО ВС имел опыт по осмотру, обслуживанию или технической эксплуатации ВС или его компонентов в соответствии с правами, предоставленными ему как обладателю свидетельства, в течение по крайней мере 6 месяцев или что были соблюдены условия выдачи ему свидетельства с предоставлением соответствующих прав согласно настоящих Квалификационных требований.

Глава 12. Квалификационные требования к сотруднику по обеспечению полетов/полетный диспетчер

51. Кандидату на получение свидетельства сотрудника по обеспечению полетов/полетный диспетчер предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 21 года;

2) действующее медицинское заключение 3 класса;

3) прохождение курса теоретической подготовки, разработанного в соответствии с Типовыми программами, в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 500 часов или 150 часов (при наличии опыта) и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

законодательство Республики Казахстан об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации, в части касающихся обладателя свидетельства сотрудника по обеспечению полетов/полетного диспетчера, правил и процедур обслуживания воздушного движения, принципов работы силовых установок самолетов, систем и приборного оборудования;

эксплуатационных ограничений ВС и силовых установок;

перечня минимального оборудования воздушного судна;

влияния загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики ВС, по расчету массы и центровки;

оперативного планирования полета; по расчету расхода топлива и продолжительности полета по топливу; процедур выбора запасного аэропорта, управления крейсерским полетом по маршруту, полетов на увеличенную дальность;

подготовки и представления планов полета для организации воздушного движения;

основных принципов систем планирования с помощью компьютеров;

возможностей человека применительно к обязанностям диспетчера;

авиационной метеорологии, перемещения областей низкого и высокого давления, структур фронтов, возникновения и характеристик особых явлений погоды, которые влияют на условия взлета, полета по маршруту и посадки;

по применению авиационных метеорологических сводок, карт и прогнозов, кодов и сокращений, правил получения и использования метеорологической информации;

принципов аэронавигации, правил выполнения полета по приборам;

пользования аэронавигационной документацией;

эксплуатационных процедур перевозки обычных и опасных грузов;

процедур, касающихся авиационных происшествий и инцидентов, правил полетов в аварийной ситуации;

процедур, связанных с актами незаконного вмешательства в деятельность гражданской авиации и диверсиями в отношении ВС;

принципов полета, относящихся к соответствующему виду воздушного судна;

правил ведения связи с воздушными судами и соответствующими наземными станциями;

производить точные расчеты и проводить анализ погоды по ежедневным синоптическим картам и сводкам погоды, проводить инструктаж об условиях погоды в районах конкретной воздушной трассы, прогнозировать погоду при осуществлении воздушных перевозок в аэропортах назначения и запасных аэропортах;

определять оптимальную траекторию полета для данного участка и готовить планы полетов;

проводить оперативный контроль и оказывать помощь летному экипажу при полетах в неблагоприятных метеорологических условиях;

4) имеет не менее 2 года опыта по исполнению функций на одной или нескольких (в любом сочетании) должностях при условии, что при любом сочетании опыта период работы составляет не менее 1 года в любой из следующей должности:

члена летного экипажа воздушного судна, задействованного в коммерческих воздушных перевозках; или

метеоролога в организации, обеспечивающей полеты ВС, задействованных в коммерческих воздушных перевозках; или

диспетчера обслуживания воздушного движения или технического руководителя сотрудников по обеспечению полетов или службы производства полетов ВС, задействованных в коммерческих воздушных перевозках; или

наличие не менее одного года стажа работы в качестве сотрудника, оказывающего помощь в обслуживании полетов ВС при осуществлении воздушных перевозок; или

пройти курс подготовки по утвержденной программе и проработать под наблюдением сотрудника по обеспечению полетов не менее 90 рабочих дней в течение 6 месяцев непосредственно перед подачей заявления.

5) имеет способность:

производить точные и приемлемые с эксплуатационной точки зрения анализы погоды на основе серий ежедневных синоптических карт и сводок погоды; обеспечивать проведение обоснованных с эксплуатационной точки зрения инструктажей об условиях погоды, преобладающих в районах конкретной воздушной трассы; прогнозировать погоду для транспортной авиации, уделяя особое внимание аэропортам назначения и запасным аэропортам;

определять оптимальную траекторию полета для данного участка и готовить точные, заполненные от руки и/или с помощью компьютера планы полетов;

обеспечивать оперативный контроль и оказывать все прочие виды помощи при полетах в неблагоприятных метеорологических условиях в соответствии с обязанностями обладателя свидетельства сотрудника по обеспечению полетов;

распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибок.

52. Сотрудник по обеспечению полетов/полетного диспетчера осуществляет функции сотрудника по обеспечению полетов/полетного диспетчера в регионе, в котором обладает знаниями, необходимыми для осуществления деятельности.

Глава 13. Квалификационные требования к диспетчеру обслуживания воздушного движения

53. Кандидату на получение свидетельства диспетчера ОВД предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 21 года;

2) действующее медицинское заключение 3 класса;

3) прохождение курса теоретической подготовки, разработанного в соответствии с Типовыми программами, в сертифицированном АУЦ и демонстрация уровня теоретических знаний, в следующих областях:

законодательство Республики Казахстан об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации, правила и положения в части касающейся обслуживания воздушного движения, в том числе права, обязанности и ответственность обладателя квалификационной (ых) отметки (ок) диспетчера ОВД;

принципы, использование и ограничения оборудования, применяемого в ОВД, речевая связь, регистрация информации, передача данных, радионавигационные средства, наблюдение и радиолокационные системы, автоматическое зависимое наблюдение, обработка планов полета, дисплей (интерфейс пользователя), оперативные данные и данные об условиях эксплуатации;

принципы полета, принципы эксплуатации и функционирования ВС, силовых установок и систем, характеристики ВС, имеющие отношение к ОВД;

возможности человека, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок, а также подготовку по оптимизации работы группы;

авиационная метеорология, применение и понимание метеорологической документации и информации, возникновение и характеристики особых явлений погоды, которые влияют на выполнение полетов и их безопасность, принцип измерения барометрической высоты;

принципы аэронавигации, принципы, ограничения и точность навигационных систем и визуальных средств;

процедуры ОВД, связи, радиотелефонии и обмена фразеологией (штатные, нештатные и аварийные), использование соответствующей авиационной документации, практические методы обеспечения безопасности полетов;

54. Кандидат на получение квалификационной отметки диспетчера ОВД продемонстрировал уровень знаний, в следующих областях:

1) для квалификационной отметки диспетчера аэродрома:

генеральный план аэродрома, физические характеристики и визуальные средства;

структура воздушного пространства;

применяемые правила, процедуры и источники информации;

аэронавигационные средства;

оборудование управления воздушным движением и его использование;

рельеф местности и характерные наземные ориентиры;

характерные особенности воздушного движения;

особые явления погоды;

планы действий в аварийной обстановке и поисково-спасательных операциях;

2) для квалификационной отметки диспетчер процедурного контроля подхода или диспетчер процедурного контроля района ОВД:

структура воздушного пространства;

применяемые правила, процедуры и источники информации;

аэронавигационные средства;

оборудование управления воздушным движением и его использование;

рельеф местности и характерные наземные ориентиры;

характерные особенности воздушного движения и потока движения;

особые явления погоды;

планы действий в аварийной обстановке и поисково-спасательных операциях;

3) для квалификационной отметки диспетчер контроля подхода с использованием средств наблюдения, диспетчер контроля района ОВД с использованием средств наблюдения:

структура воздушного пространства;

применяемые правила, процедуры и источники информации;

аэронавигационные средства;

оборудование управления воздушным движением и его использование;

рельеф местности и характерные наземные ориентиры;

характерные особенности воздушного движения и потока движения;

особые явления погоды;

планы действий в аварийной обстановке и поисково-спасательных операциях;

принципы, использование и ограничения соответствующих систем наблюдения ОВД и связанного с ним оборудования;

процедуры предоставления обслуживания ОВД на основе наблюдения, при необходимости, включая правила выдерживания соответствующей высоты полета над местностью;

4) успешно обеспечивал под руководством аттестованного инструктора (диспетчера) ОВД:

в отношении квалификационной отметки диспетчера аэродрома, осуществление аэродромного диспетчерского обслуживания на диспетчерском пункте руления в течение не менее 140 часов, или на стартовом диспетчерском пункте в течение не менее 280 часов, или на диспетчерском пункте вышка в течение не менее 430 часов;

в отношении квалификационной отметки диспетчера процедурного контроля подхода, осуществление процедурного контроля воздушного движения на диспетчерском пункте подхода в течение не менее 280 часов;

в отношении квалификационной отметки диспетчера контроля подхода с использованием средств наблюдения, осуществление диспетчерского обслуживания воздушного движения подхода на диспетчерском пункте подхода или диспетчерском пункте круга в течение не менее 350 часов;

в отношении квалификационной отметки диспетчера контроля подхода с использованием средств наблюдения, с получением одновременно квалификационной отметки диспетчера процедурного контроля подхода, осуществление диспетчерского обслуживания воздушного движения подхода и процедурный контроль на диспетчерском пункте подхода или на диспетчерском пункте круга в течение не менее 430 часов;

в отношении квалификационной отметки диспетчера процедурного контроля района ОВД, осуществление процедурного контроля на рабочем месте районного диспетчерского пункта/районного диспетчерского центра в течение не менее 280 часов;

в отношении квалификационной отметки диспетчера контроля района ОВД с использованием средств наблюдения, осуществление районного диспетчерского обслуживания воздушного движения с использованием систем наблюдения на рабочем месте районного диспетчерского пункта/районного диспетчерского центра в течение не менее 380 часов;

в отношении квалификационной отметки диспетчера контроля района ОВД с использованием средств наблюдения, с одновременным получением квалификационной отметки диспетчера процедурного контроля района ОВД, осуществление районного диспетчерского обслуживание воздушного движения с использованием систем наблюдения и процедурный контроль на рабочем месте районного диспетчерского пункта/районного диспетчерского центра в течение не менее 460 часов;

в отношении квалификационной отметки (допуска) на местном диспетчерском пункте осуществлять районное диспетчерское обслуживание воздушного движения на местных воздушных линиях с использованием имеющихся радиотехнических средств в течение не менее 280 часов.

55. Квалификационные отметки соответствуют следующим диспетчерским пунктам:

1) квалификация диспетчера аэродрома присваивается для лиц, имеющих допуск к самостоятельной работе на диспетчерском пункте руления и/или стартовом диспетчерском пункте и/или диспетчерском пункте вышки;

2) квалификация диспетчера процедурного контроля подхода и диспетчера контроля подхода с использованием средств наблюдения присваивается для лиц, имеющих допуск к самостоятельной работе на диспетчерском пункте подхода, и/или диспетчерском пункте круга, и/или для лиц, имеющих допуск к самостоятельной работе на других диспетчерских пунктах (при совмещении диспетчерских пунктов);

3) квалификация диспетчера процедурного контроля района ОВД и диспетчера контроля района ОВД с использованием средств наблюдения присваивается для лиц, имеющих допуски на рабочем месте районного диспетчерского пункта/районного диспетчерского центра и/или местного диспетчерского пункта.

56. При получении одновременно нескольких квалификационных отметок применяются требования по отношению к каждой квалификационной отметке.

57. Кандидату для получения специальной квалификационной отметки (допуска) инструктора ОВД требуется:

стаж работы в ОВД не менее 3 года;

прохождение специализированной подготовки в сертифицированном АУЦ;

осуществление функции в отношении которого запрашивается квалификационная отметка, под руководством аттестованного инструктора в течение не менее 8 часов.

58. Кандидату для получения специальной квалификационной отметки (допуска) руководителя полетов (старшего диспетчера смены) требуется:

стаж работы в ОВД не менее 3 года – для старшего диспетчера смены, не менее шести лет – для руководителя полетов;

пройти специализированную подготовку в сертифицированном АУЦ;

допуск хотя бы на одном диспетчерском пункте, на котором осуществляет контроль;

осуществлять функции в отношении которого запрашивается квалификационная отметка, под руководством аттестованного инструктора (руководителя полетов/старшего диспетчера смены) в течение не менее 180 часов.

59. Кандидат на получение квалификации, связанной с диспетчерским обслуживанием международных полетов, должен говорить на авиационном английском языке, используемом в радиотелефонной связи, и понимать его на уровне не ниже рабочего (уровень 4 по шкале ИКАО).

60. Диспетчера ОВД (имеющий допуск на диспетчерском пункте) осуществляет функции по обслуживанию воздушного движения, предусмотренные данной квалификационной отметкой, не менее 24 часов в течение 6 месяцев.

61. Квалификационная отметка теряет силу, если диспетчер ОВД не осуществляет функции, предусмотренные квалификационной отметкой в течение 6 месяцев.

62. Диспетчер ОВД с внесенными в свидетельство одной или несколькими ниже указанными квалификационными отметками (допусками) осуществляет следующие функции:

квалификационная отметка диспетчера аэродрома, обеспечивает или контролирует обеспечение аэродромного диспетчерского обслуживания на том аэродроме, по которому аттестован данный обладатель свидетельства;

квалификационная отметка диспетчера процедурного контроля подхода, обеспечивает или контролирует обеспечение диспетчерского обслуживания подхода на аэродроме или аэродромах, по которым аттестован данный обладатель свидетельства, в пределах воздушного пространства или части этого воздушного пространства, находящегося под юрисдикцией диспетчерского органа, обеспечивающего диспетчерское обслуживание подхода;

квалификационная отметка диспетчера контроля подхода с использованием средств наблюдения, обеспечивает и/или контролирует обеспечение диспетчерского обслуживания подхода с использованием соответствующих систем наблюдения ОВД на аэродроме или аэродромах, по которым аттестован данный обладатель свидетельства, в пределах воздушного пространства или части этого воздушного пространства, находящегося под юрисдикцией диспетчерского органа, обеспечивающего диспетчерское обслуживание подхода;

квалификационная отметка диспетчера процедурного контроля района ОВД, обеспечивает и/или контролирует обеспечение районного диспетчерского обслуживания в пределах диспетчерского района или части этого диспетчерского района, по которому аттестован данный обладатель свидетельства;

квалификационная отметка диспетчера контроля района ОВД с использованием средств наблюдения, обеспечивать и/или контролировать обеспечение диспетчерского обслуживания района ОВД с использованием системы наблюдения ОВД в пределах воздушного пространства или части этого воздушного пространства, по которому аттестован данный обладатель свидетельства.

Глава 14. Квалификационные требования к оператору авиационной станции (расположенной на морской установке)

63. Кандидату на получение свидетельства оператора авиационной станции (расположенной на морской установке) предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 18 лет;

2) имеет техническое образование;

процедуры радиотелефонной связи, фразеология, сеть электросвязи;

законодательства Республики Казахстан и нормативных актов, регулирующих выполнение работ на морской установке;

обслуживание воздушного движения;

правила и положения, применяемые к оператору авиационной станции;

правила полетов и основы воздушной навигации;

основные теоретические вопросы авиационной метеорологии и основные положения документов, регламентирующие метеообеспечение авиации;

основы и принципы работы радионавигационного оборудования;

тактико–технические характеристики радионавигационного оборудования и средств авиационной электросвязи;

принципы, использование и ограничения оборудования электросвязи на авиационной станции;

основные данные и тактико-технические характеристики обслуживаемых ВС;

4) опыт работы:

успешно закончил курс подготовки по утвержденной программе в течение 12 месячного периода, непосредственно предшествовавшего подаче заявления, и успешно проработал под руководством аттестованного оператора авиационной станции не менее 2 месяцев; или

успешно проработал под руководством аттестованного оператора авиационной станции не менее 6 месяцев из 12 месяцев, непосредственно предшествовавших подаче заявления;

5) продемонстрировал свою компетентность:

в эксплуатации используемого оборудования электросвязи;

в качественной и точной передаче и приеме радиотелефонных сообщений.

Глава 15. Общие квалификационные требования, предъявляемые к летному персоналу для получения квалификационной отметки "инструктор"

64. Инструкторы подразделяются на следующие категории:

1) пилот-инструктор ВС;

2) инструктор типа ВС;

3) инструктор по классу ВС;

4) инструктор для допуска к полетам по приборам;

5) инструктор по пилотажным тренажерам;

6) инструктор по взаимодействию членов экипажа многочленного ВС;

7) инструктор по комплексной летной подготовке.

65. Кандидату на получение квалификационной отметки "инструктор", предъявляются следующие квалификационные требования:

1) возраст - старше 18 лет;

2) отвечает требованиям к знаниям и опыту предъявляемым при получении свидетельства пилота коммерческой авиации в соответствии с видом ВС, за исключением подготовки на получение свидетельства пилота легких и сверхлегких ВС, в этом случае кандидат отвечает требованиям к знаниям и опыту, предъявляемым при получении свидетельства пилота соответствующего вида легкого и сверхлегкого ВС;

методики теоретического и практического обучения;

по оценке успеваемости студентов, учащихся или слушателей по тем предметам, по которым осуществляется наземная подготовка;

процесса усвоения материала;

элементов эффективного обучения;

по оценке и проверке уровня знаний студентов, учащихся или слушателей, теории обучения;

по разработке программы подготовки;

планирования урока;

методики аудиторного обучения;

по использованию учебных средств, включая при необходимости тренажеры;

по проведению анализа и исправлению ошибок студентов, учащихся и слушателей;

возможностей человека применительно к летной подготовке, включая принципы контроля факторов угроз и ошибок;

опасности, связанной с имитацией выхода из строя систем и отказов на ВС;

4) под руководством назначенного пилота-инструктора кандидат:

прошел курс обучения по методике ведения летной подготовки, включая демонстрацию операций, методы практического обучения, распознавание и исправление наиболее распространенных ошибок курсантов;

применял на практике методику выполнения маневров и схем полета, по которой он намерен проводить летную подготовку.

5) продемонстрировал способность обучать в тех областях, в которых он намерен проводить летную подготовку, и на тех видах и классах ВС, по которым предусматривается осуществление функций пилота-инструктора, включая, в соответствующих случаях, предполетный инструктаж, разбор полетов и наземную подготовку;

6) имеет подготовку по утвержденной программе в соответствии с видом ВС, указанном в свидетельстве;

7) владеет летно - методическими навыками:

распознавание, анализ и контроль факторов угроз и ошибок в процессе подготовки слушателя;

управление воздушным судном в пределах ограничений его характеристик и методически грамотно обучать слушателя на приемлемом уровне безопасности полетов;

умения плавно и точно выполнять все маневры и умело показывать их слушателю;

принятие своевременных решений и квалифицированное осуществление контроля в полете;

анализ и исправление ошибок обучаемых;

управлять воздушным судном таким образом, чтобы обеспечить точное выполнение и показ схемы полета или маневра слушателю;

распознавать и контролировать факторы угроз и ошибок при обучении;

управлять воздушным судном в пределах ограничений его характеристик;

плавно и точно выполнять все маневры, методически правильно объяснять слушателю координацию движений при пилотировании воздушным судном;

применять знания в области аэронавигации (самолетовождения) и передавать их слушателю;

методически грамотно и безопасно обучать слушателя.

66. Срок действия квалификационной отметки инструктора определяется по решению уполномоченного органа, но не превышает 3 года.

67. Пилот осуществляет функции пилота - инструктора на ВС и/или тренажере, при наличии:

свидетельства пилота, штурмана или бортинженера (бортмеханика), с квалификационной отметкой "инструктор" (соответствующей категории), выданных в соответствии с настоящими Квалификационными требованиями;

сертификата (свидетельства) инструктора тренажера, с соответствующими квалификационными отметками, согласно настоящим Квалификационным требованиям.

Параграф 1. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки пилота - инструктора

68. Кандидату для получения квалификационной отметки пилота - инструктора "самолет" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) не менее 200 часов налета, из которых 150 часов в качестве КВС;

2) наличие действующего свидетельства пилота;

3) не менее 5 часов налета на однодвигательном самолете с поршневой силовой установкой в течение 6 месяцев, предшествующих проверочному полету перед поступлением на курсы летного инструктора;

4) прохождение курсов летных инструкторов, включающие не менее:

50 часов по методике летного обучения;

25 часов по методике теоретического обучения;

10 часов по знаниям профилирующих дисциплин летной эксплуатации соответствующего типа ВС;

15 часов летно-методической подготовки на однопилотных ВС.

69. Кандидату для получения квалификационной отметки пилота - инструктора "вертолет" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) не менее 250 часов налета на вертолете, из которых не менее 100 часов в качестве командира вертолета;

2) наличие свидетельства коммерческого пилота вертолета;

3) не менее 5 часов налета на однодвигательном вертолете в течение 6 месяцев, предшествующих проверочному полету перед поступлением на курсы летного инструктора;

4) прохождение курсов летных инструкторов вертолета, включающие не менее:

50 часов по методике летного обучения;

25 часов по методике теоретического обучения;

10 часов по знаниям профилирующих дисциплин летной эксплуатации соответствующего типа ВС;

15 часов летно-методической подготовки на однопилотных ВС.

70. Кандидату для получения квалификационной отметки пилота - инструктора "мотодельтаплан" или "автожир" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) не менее 100 часов в качестве КВС;

2) прохождение курсов летных инструкторов "мотодельтаплан" или "автожир", включающие не менее:

50 часов по методике летного обучения;

25 часов по методике теоретического обучения;

10 часов по знаниям профилирующих дисциплин летной эксплуатации соответствующего типа ВС;

10 часов летно-методической подготовки.

71. Кандидату для получения квалификационной отметки пилота - инструктора "планер" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) не менее 100 часов налета и 200 стартов (запусков) в качестве КВС;

2) прохождение курсов летных инструкторов планер:

50 часов по методике летного обучения;

25 часов по методике теоретического обучения;

10 часов по знаниям профилирующих дисциплин летной эксплуатации соответствующего типа ВС;

10 часов летно-методической подготовки.

72. Кандидат для получения квалификационной отметки пилота - инструктора "свободный аэростат" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) не менее 75 часов налета в качестве КВС;

2) прохождение курсов летных инструкторов "свободный аэростат",

50 часов по методике летного обучения;

25 часов по методике теоретического обучения;

10 часов по знаниям профилирующих дисциплин летной эксплуатации соответствующего типа ВС;

10 часов летно-методической подготовки.

73. Кандидату для получения квалификационной отметки пилота - инструктора "дирижабль" предъявляются следующие квалификационные требования:

1) не менее 100 часов налета в качестве КВС;

2) прохождение курсов летных инструкторов "дирижабль" включающие не менее:

50 часов по методике летного обучения;

25 часов по методике теоретического обучения;

10 часов по знаниям профилирующих дисциплин летной эксплуатации соответствующего типа ВС;

10 часов летно-методической подготовки.

Параграф 2. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки инструктора по типу ВС

74. Кандидату для получения квалификационной отметки инструктора по типу одночленного самолета или многочленного самолета предъявляются следующие квалификационные требования:

1) наличие свидетельства коммерческого пилота самолета, многочленного экипажа самолета или линейного пилота самолета;

2) для инструктора одночленных ВС - не менее 500 ч налета на одночленном самолете в том числе не менее 30 часов в качестве КВС данного типа или имеет квалификационные отметки инструктора и инструментальный рейтинг;

3) для инструктора многочленных ВС - не менее 1500 ч налета на многочленном самолете, в том числе в качестве КВС данного типа не менее 30 участков по маршруту из которых не более 15 полетов допускается на летном тренажере, выполненных за 12 месяцев, предшествующих заявке;

4) прохождение курса подготовки инструкторов по типу запрашиваемого ВС (засчитывается пройденный курс по подготовке инструкторов при поддержании профессионального уровня).

75. Кандидату для получения квалификационной отметки инструктора по типу вертолета предъявляются следующие квалификационные требования:

1) наличие свидетельства коммерческого пилота вертолета или линейного пилота вертолета;

1) 250 ч налета на однодвигательных вертолетах с одним пилотом;

2) 500 ч налета на многодвигательных вертолетах с одним пилотом;

3) 1000 ч налета на вертолетах с многочленным экипажем, включая не менее 350 часов на вертолетах с многочленным экипажем или для многодвигательных вертолетах с одним пилотом – не менее 100 часов на вертолетах с многочленным экипажем;

4) прохождение курса подготовки инструкторов по типу ВС (засчитывается пройденный курс по подготовке инструкторов при поддержании профессионального уровня).

Параграф 3. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки инструктора ВС по классу самолета

76. Кандидату для получения квалификационной отметки инструктора по классу самолета предъявляются следующие квалификационные требования:

1) на однодвигательном самолете - налет не менее 300 часов в качестве пилота, из них не менее 30 часов налета в качестве КВС самолета конкретного типа или класса;

2) на многодвигательном самолете - налет не менее 500 часов в качестве пилота, из них не менее 30 часов налета в качестве КВС самолета конкретного типа или класса.

3) прохождение курса инструкторов по классу самолета (засчитывается пройденный курс по подготовке летного инструктора) включающий не менее:

50 часов по методике летного обучения;

25 часов по методике теоретического обучения;

10 часов по знаниям профилирующих дисциплин летной эксплуатации соответствующего класса ВС;

летную подготовку на однодвигательном самолете 3 часа или на двухдвигательном самолете 5 часов.

77. Инструктор по классу самолетов проводит летную подготовку для выдачи, продления и возобновления допуска к полетам на одно или двухдвигательных самолетах, пилотируемых одним пилотом, за исключением сложных, скоростных с высокими летными характеристиками самолетов.

Параграф 4. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки инструктора для допуска к полетам по прибору

78. Кандидату для получения квалификационной отметки инструктора для допуска к полетам по приборам предъявляются следующие квалификационные требования:

1) не менее 500 ч налета по приборам, из них 400 ч налета на самолете для инструктора инструментальной квалификации самолета;

2) не менее 500 ч налета по приборам, из них 250 ч на вертолете для инструктора инструментальной квалификации вертолета;

3) прохождение курсов инструкторов инструментальной квалификации включающий:

методика летного обучения не менее 50 часов, кандидату с квалификацией летного инструктора засчитывается полностью;

методика теоретического обучения (преподавание и изучение) не менее 25 часов, кандидату с квалификацией летного инструктора засчитывается полностью;

повторение знаний профилирующих дисциплин летной эксплуатации соответствующего ВС не менее 10 часов, кандидату с квалификацией летного инструктора засчитывается полностью;

4) учебные полеты не менее 10 часов налета на ВС, летном тренажере или процедурном тренажере, для летного инструктора учебные полеты в объеме не менее 5 часов.

79. Инструктор для допуска к полетам по приборам проводить подготовку заявителей для получения, продления и возобновления допуска к полетам по приборам на соответствующих видах/категориях воздушных судов.

Параграф 5. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки инструктора по пилотажным тренажерам

80. Кандидату на получение квалификационной отметки инструктора по пилотажным тренажерам предъявляются следующие квалификационные требования:

1) имеет или имел свидетельство коммерческого пилота, пилота многочленного или линейного самолета конкретного вида ВС;

2) имеет или имел квалификационной отметки инструментального рейтинга;

3) имеет успешно законченный учебный курс инструктора инструментальной квалификации;

4) прошел проверку квалификации по соответствующему типу ВС на летном тренажере в течение 12 месяцев;

5) для получения квалификационной отметки инструктора тренажера для самолетов с многочленным экипажем необходимо:

не менее 1500 часов полетного времени в качестве пилота самолетов с многочленным экипажем или ВС с системой увеличения подъемной силы;

в качестве пилота или наблюдателя, в течение 12 месяцев;

3 сектора полета по маршруту на борту соответствующего типа ВС; или

2 линейно-ориентированные сессии летной подготовки на тренажере ВС, соответствующего типа, проводимые квалифицированным летным экипажем. Эти тренажерные сессии включают по крайней мере 2 маршрута по 2 часа между 2 различными аэродромами, а также соответствующий предполетный инструктаж и послеполетный разбор;

6) для получения квалификационной отметки инструктора тренажера для самолетов с высокими летными характеристиками с одним пилотом, необходимо:

не менее 500 часов полетного времени в качестве КВС на соответствующем типе;

имеет или имел квалификацию инструктора инструментального рейтинга самолета;

7) для получения квалификационной отметки инструктора тренажера для вертолетов, необходимо:

1 час полета на борту соответствующего типа вертолета, в течение 12 месяцев в качестве пилота или в качестве наблюдателя; и

для вертолетов с многочленным экипажем не менее 1000 часов налета в качестве пилота на вертолетах, в том числе не менее 350 часов в качестве пилота на вертолетах с многочленным экипажем;

для многодвигательных вертолетов с одним пилотом, не менее 500 часов в качестве пилота, в том числе 100 часов в качестве КВС;

для однодвигательных вертолетов с одним пилотом, не менее 250 часов в качестве пилота вертолета:

8) для получения квалификационной отметки инструктора тренажера для обучения исключительно на тренажере базовой подготовки, необходимо пройти практическую подготовку и проверку в объеме не менее 3 часов под контролем квалифицированного инструктора, назначенного в этих целях уполномоченным органом.

Параграф 6. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки инструктора по взаимодействию членов экипажа многочленного воздушного судна

81. Кандидату на получение квалификации инструктора по взаимодействию членов экипажа многочленного ВС предъявляются следующие квалификационные требования:

1) имеет или имел свидетельство коммерческого или линейного пилота;

2) не менее 1500 ч налета в качестве пилота многочленного ВС для самолетов и дирижаблей, 1000 часов – для вертолетов;

3) обучение на процедурном тренажере или летном тренажере в рамках утвержденного курса для инструкторов по координации многочленного экипажа:

методика летного обучения - 25 часов (засчитывается пройденный курс подготовки для летного инструктора, инструктора типа ВС, инструктора класса ВС, инструктора инструментального рейтинга, инструктора тренажера);

методика теоретического обучения (преподавание и изучение) - 25 часов (засчитывается пройденный курс подготовки для летного инструктора, инструктора типа ВС, инструктора класса ВС, инструктора инструментального рейтинга, инструктора тренажера);

техническая учеба по изучению эксплуатируемого тренажера;

не менее 3 ч практической подготовки/инструктажа по координации многочленного экипажа в рамках всего курса на соответствующем тренажере, под контролем и исполняя требования назначенного в этих целях уполномоченным органом инструктора типа ВС, инструктора тренажера или инструктора по координации многочленного экипажа.

Параграф 7. Квалификационные требования, предъявляемые при внесении квалификационной отметки инструктора по проведению комплексной летной подготовки

82. Кандидат на получение квалификации инструктора по проведению комплексной летной подготовки предъявляются следующие требования:

1) в течение предыдущих 3 лет действующее свидетельство пилота, с указанием инструкторской квалификации, отвечающего требованиям соответствующих курсов;

2) не менее 3 часов летной подготовки на пилотажном тренажере, связанных с функциями инструктора по проведению комплексной летной подготовки под контролем и выполняя требования назначенного в этих целях уполномоченным органом, или если инструктор по проведению комплексной летной подготовки желает проводить обучение исключительно на учебным стенде полета по приборам, ему необходимо провести не менее 3 часов летной подготовки под контролем и выполняя требования назначенного в этих целях уполномоченным органом инструктора;

3) в течение 12 месяцев перед заявкой пройти проверку летной подготовки в соответствии действующего класса или типа в соответствии с предполагаемым обучением, который желает проводить обучение исключительно на учебном стенде полета по приборам, необходимо в течение 12 месяцев перед заявкой провести проверку летной подготовки;

4) для продления квалификационной отметки (рейтинга) инструктора по комплексной летной подготовке соискателю необходимо в течение последних 12 месяцев провести не менее 3 часов обучения на пилотажном тренажере, а также выполнить проверки профессиональной пригодности, для соответствующего типа или класса воздушного судна на пилотажном тренажере.

83. Инструктору, который обучает для получения квалификационной отметки (рейтинга) типа, требуется:

1) свидетельство и квалификационные отметки (рейтинги), выданные соответствии с ИКАО, согласно требованиям другой страны, для проводимого обучения по воздушному судну, зарегистрированного в данной стране;

2) в качестве инструктора квалификационной отметки (рейтинги) типа выполнить 100 часов налета или обучения на имитирующих тренажерах;

3) срок действия разрешения определяется по усмотрению уполномоченного органа, но не превышает 3 лет;

4) разрешение ограничивается следующим образом:

обучение не осуществляется для выдачи какой-либо инструкторской квалификационной отметки (рейтинги);

к обучению допускаются курсанты, владеющие языком, на котором будет проводиться обучение;

не проводится обучение для инструктора по взаимодействию членов экипажа многочленного экипажа.

"Құқықтық актілер туралы" 2016 жылғы 6 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Заңы 50-бабының 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. "Авиациялық персонал куәлігі берілетін адамдарға қойылатын біліктілік талаптарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2011 жылғы 13 маусымдағы № 362 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7058 болып тіркелген, "Егемен Қазақстан" газетінде 2011 жылғы 10 тамызда № 251 (26672) жарияланған) мынадай өзгерістер енгізілсін:

атауы мынадай редакцияда жазылсын:

"Авиация персоналының куәлігін алу үшін адамға қойылатын біліктілік талаптарын бекіту туралы";

1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:

"1. Қоса беріліп отырған Авиация персоналының куәлігін алу үшін адамға қойылатын біліктілік талаптары бекітілсін";

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Авиациялық персонал куәлігі берілетін адамдарға қойылатын біліктілік талаптары осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз тасығыштағы және электрондық нысандағы көшірмелерін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау және енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) және 4) тармақшаларына сәйкес іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Инвестициялар және даму
министрі

Ж. Қасымбек

Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және
даму министрінің
2017 жылғы 14 шілдедегі
№ 470 бұйрығына
қосымша

Авиация персоналының куәлігін алу үшін адамдарға қойылатын біліктілік талаптары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Авиация персоналының куәлігін алу үшін адамдарға қойылатын біліктілік талаптары (бұдан әрі – Біліктілік талаптары) "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы 54-бабының 5-тармағына, Халықаралық азаматтық авиация ұйымының (бұдан әрі – ИКАО) стандарттары мен ұсынылатын практикасына сәйкес (Халықаралық азаматтық авиация туралы конвенцияға "Авиация персоналына куәліктер беру" деген 1-қосымша) әзірленген.

2. Осы біліктілік талаптары мынадай авиация персоналына талаптарды белгілейді:

1) ұшу экипажының мүшелері:

аса жеңіл әуе кемесінің пилоты (планер, мотодельтаплан, автожир, еркін аэростат, дирижабль);

жеңіл әуе кемесінің пилоты (ұшақ);

жеке пилот (ұшақ, тікұшақ немесе көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесі);

коммерциялық авиация пилоты (ұшақ, тікұшақ);

көпмүшелі экипаждың пилоты (ұшақ);

желілік пилот (ұшақ, тікұшақ);

2) пилоттардан басқа ұшу экипажының мүшелері:

штурман;

бортинженер (бортмеханик);

бортрадист;

3) басқа авиация персоналы:

әуе қозғалысына қызмет көрсету диспетчері (бұдан әрі – ӘҚД);

әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жөніндегі маман (бұдан әрі – ӘК ТҚ маманы);

жеңіл және аса жеңіл авиацияға ӘҚ ТҚ маманы;

ұшуларды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкер/ұшу диспетчері;

авиация станциясының операторы (теңіз қондырғысында орналасқан).

3. Әуе кемелерінің экипажы мүшелерінің, ӘК ТҚ жөніндегі маманның, ӘҚД диспетчерінің, ұшуларды қамтамасыз ету жөніндегі маманның және авиация станциясы операторының функцияларын орындауды осы Біліктілік талаптарына жауап беретін және тиісті біліктілік белгілерімен қолданыстағы куәлігі бар адам жүзеге асырады. Осы Біліктілік талаптарына сәйкестікті растайтын құжаттары, олардың көшірмелері мен жазбалары бар авиация персоналының жеке істері азаматтық авиация ұйымдарында және азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органда сақталады және авиация персоналы куәлігінің қолданылу әрекеті аяқталған сәттен бастап 5 жыл өткен соң уәкілетті органның мұрағатына заңдамада белгіленген тәртіппен тапсырылады.

4. Осы Біліктілік талаптарында пайдаланылатын негізгі анықтамалар мен терминдер:

1) авиациялық оқу орталығы (бұдан әрі – АОО) – авиация персоналын және мемлекеттік авиация инспекторларын даярлауды жүзеге асыратын заңды тұлға;

2) автожир – ауадан ауыр, ұшу кезінде авторотация режимінде еркін айналатын тірек бұранданың көтеру күшімен қалықтайтын әуе кемесі;

3) адамның мүмкіндіктері – авиация қызметінің қауіпсіздігіне және тиімділігіне әсер ететін адамның қабілеттері және оның қабілеттерінің шектері;

4) аспаптар бойынша жер үсті жаттығуының уақыты – уәкілетті орган бекіткен ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысында пилоттың аспаптар бойынша ұшуды жерде имитациялауды пысықтайтын уақыты;

5) аспаптар бойынша ұшу уақыты–пилоттың сыртқы бағдарларды пайдаланусыз тек аспаптар бойынша әуе кемесін ұшыру уақыты;

6) аспаптық уақыт – аспаптар бойынша ұшу уақыты немесе аспаптар бойынша жер үсті жаттығуының уақыты;

7) азаматтық авиация ұйымы (бұдан әрі – азаматтық АА ұйымы) – азаматтық авиация саласындағы қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға;

8) авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу жөніндегі ұйым (бұдан әрі – АТҚжЖ) – авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және (немесе) оны жөндеуді жүзеге асыратын және авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу жөніндегі ұйымның қолданыстағы сертификаты бар заңды тұлға немесе заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесі;

9) азаматтық авиация саласындағы уәкiлеттi орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – әуе кеңiстiгiн пайдалану және азаматтық және эксперименттiк авиация қызметi саласында басшылықты жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

10) әуе кемелерінің түрі – белгіленген негізгі сипаттамалардың негізінде әуе кемелерін саралау:

ұшақ;

тікұшақ;

көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесі;

авиацияның аса жеңіл әуе кемесі (мотодельтаплан, автожир, планер, еркін аэростат, дирижабль);

11) әуе кемесі (бұдан әрі – ӘК) – жер бетiнен шағылысқан ауамен әрекеттесуді болғызбай, ауамен өзара әрекеттесу есебiнен атмосферада қалықтайтын кез келген аппарат;

12) әуе кемесінің командирі (бұдан әрі – ӘКК) – пайдаланушы немесе жалпы мақсаттағы авиация жағдайында, әуе кемесінің иесі командирдің міндеттерін орындауға және ұшуды қауіпсіз орындауға жауап беруге әуе кемесінің иесі тағайындаған пилот;

13) борттық электрондық жабдық – әуе кемесінің бортында пайдалануға арналған кез келген электрондық құрылғы, оның электрлік бөлігін қоса алғанда, оның ішінде радио жабдық, ұшуды автоматты басқару жүйесі және аспаптық жабдық;

14) бір пилотпен ұшулар үшін сертификатталған әуе кемесі – тіркеу мемлекетінің сертификаттау уақытында қабылдаған шешімі бойынша, ұшу экипажының ең аз құрамы, атап айтқанда бір пилот қауіпсіз пайдалана алатын әуе кемесінің типі;

15) біліктілік белгісі – куәлікте немесе оған қатысы бар құжатта жасалған ерекше жағдайларды, құқықтарды немесе осы куәлікке жататын шектеулерді көрсететін жазба;

16) біліктілік – алдын ала ұйғарым деңгейінде орындау үшін талап етілетін дағдылардың, білімдердің және міндеттердің үйлесімі;

17) бақылаудағы ӘКК – ӘКК бақылауымен ӘКК міндеттері мен функцияларын орындайтын екінші пилот. Бақылауда ӘКК ретінде ұшу пилоттың ұшу кітапшасында тіркеледі, нұсқаушының қолымен куәландырылады және ӘКК ретінде жалпы ұшуға есептеледі;

18) бекітілген бағдарлама бойынша даярлық – бақылаумен және Уағдаласатын мемлекет бекіткен арнайы бағдарлама бойынша жүзеге асырылатын даярлық;

19) дирижабль – күш қондырғысы әрекетке келтіретін ауадан жеңіл әуе кемесі;

20) еркін аэростат – ауадан жеңіл, ұшу үшін қабығындағы газдың немесе қоршаған ауаның тығыздығынан аз тығыздықтағы қыздырылған ауаның көтеру күшін пайдаланатын ұшу аппараты;

21) екінші пилот – ұшу даярлығынан өту мақсатында әуе кемесінің бортындағы пилотты ескермегенде, әуе кемесі командирінің функцияларынан басқа, пилоттың кез келген функциясын орындайтын куәлігі бар пилот;

22) емтихан қабылдаушы (емтихан тапсыратын немесе аттестатталатын маман) – тиісті біліктілігі бар, Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласындағы авиация персоналының куәлігін алу үшін кандидаттарға және оның иелеріне қатысты нақты бағалауды (тексеруді, тестілеуді) жүргізуге уәкілетті және тағайындалған жеке тұлға;

23) көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесі-ауадан ауыр, тік ұшып көтерілуді, тік қонуды және негізінен осы ұшу режимдерінде көтеру күшін жасау үшін пайдаланылатын қанатты механизациялау қозғалтқышы немесе қозғалтқыш тартымы, сондай-ақ көлденең ұшуды орындау кезінде көтеру күшін жасайтын айналмайтын аэродинамикалық беткі қабаттар қамтамасыз ететін аз жылдамдықта ұшуды орындайтын әуе кемесі;

24) куәлігінде біліктілік белгісі бар ӘКҚ диспетчері – куәлігі және ол жүзеге асыратын құқықтарға сәйкес қолданыстағы біліктілік белгілері бар ӘКҚ диспетчері;

25) коммерциялық әуе тасымалы – жолаушыларды, жүктер немесе почта жөнелтілімдерін ақысын төлеу немесе жалдау бойынша тасымалдау үшін әуе кемелерінің ұшуы;

26) қатерлер факторларын бақылау – қатерлерді табу және қатерлердің зардаптарын азайтатын немесе жоятын және қатерлердің немесе қолайсыз жағдайлардың ықтималдылығын төмендететін қарсы шаралардың көмегімен оларға ден қою процесі;

27) қателіктерді бақылау – қателіктерді табу және қателіктердің зардаптарын азайтатын немесе жоятын және қателер мен қолайсыз жағдайлардың ықтималдылығын төмендететін қарсы шаралардың көмегімен оларға ден қою процесі;

28) қателік – АА ұйымының немесе пайдалану персоналының осы мүшесінің ниеттерінен немесе болжамдарынан кері шегінуіне әкелетін эксплуатация персоналы мүшесінің әрекеті немесе әрекетсіздігі;

29) қатер – эксплуатациялық персонал мүшелерінің құзыреті саласынан тыс болатын, пайдаланудың күрделілігін арттыратын және қауіпсіздіктің рұқсат етілген деңгейін ұстап тұру үшін басқарылуы қажет оқиғалар немесе қателіктер;

30) медициналық қорытынды – денсаулық жағдайы бойынша жарамдылығына қойылатын талаптарға оның иесінің сәйкестігін растайтын құжат;

31) мотодельтаплан – икемді қанаты бар және теңгерулі басқаралатын моторлы аса жеңіл әуе кемесі;

32) нұсқаушы – өзінің біліктілігіне сәйкес авиация персоналын кәсіби дарялауды және дағдыларын тестілеуді тікелей жүзеге асыратын тұлға;

33) нұсқаушымен ұшу – тиісті куәлігі бар нұсқаушы пилотпен бірге әуе кемесінің бортында ұшу даярлығынан уақыт ішінде өтетін қандай да бір тұлғаның ұшу уақыты;

34) өз бетінше ұшу – студент - пилот әуе кемесінің бортында жалғыз адам болып табылатын уақыт;

35) пайдалану үшін екінші пилот талап етілетін әуе кемесі – типтің сертификатында немесе пайдаланушының сертификатында белгіленгендей, оны пайдалану үшін екінші пилот талап етілетін әуе кемесінің типі;

36) пилоттың басқаруы – ұшу уақыты ішінде әуе кемесін басқару органдарымен манипуляция жасау;

37) планер – ауадан ауыр, көтеру күші негізінен осы ұшу жағдайларында қозғалмаған күйінде қалатын үстіңгі беттердегі аэродинамикалық реакциялар есебінен қалыптасатын күш қондырғысы арқылы қозғалысқа келтірілетін әуе кемесі;

38) тікұшақ – ауадан ауыр, ұшу кезінде негізінен шамамен тікқалыпта болатын осьтердің айналасындағы күш қондырғысы арқылы айналатын бір немесе бірнеше тірек бұрандамен ауа реакциясының есебінен қалықтайтын әуе кемесі;

39) түн – кешкі азаматтық ымырттың аяқталу және таңертеңгі азаматтық ымырттың басталуы арасындағы уақыт кезеңі;

40) ұшу уақыты:

ұшақтар, автожирлер, мотодельтапландар және көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелері үшін – ұшып көтерілу мақсатында әуе кемелерінің қозғалысы басталған сәттен бастап ұшу аяқталғанға дейін оның тоқтаған сәтіне дейінгі жалпы уақыт;

тікұшақтар үшін – ұшып көтерілу мақсатында тірек бұрандалар қалақтарының айналуы басталған сәттен бастап ұшу және тірек қалақшалардың айналуы тоқтағаннан кейін тікұшақтың толық тоқтаған сәтіне дейінгі уақыт;

дирижабльдер үшін – ұшып көтерілу мақсатында дирижабль мачтадан босатылған сәттен бастап ұшу аяқталғаннан кейін дирижабль түпкілікті тоқтаған және мачтаға бекітілген сәтке дейінгі жалпы уақыт;

планерлер үшін – ұшып көтерілу процесінде планер жер үстімен екпін алуды бастаған сәттен бастап ұшу аяқталғанан кейін планердің тоқтаған сәтіне дейінгі буксирмен немесе буксирсіз ұшудың жалпы уақыты;

аэростаттар үшін – ұшып көтерілу мақсатында гондола жерден көтерілген сәттен бастап ұшу аяқталғанна кейін ол түпкілікті тоқтаған сәтке дейінгі жалпы уақыт;

41) ұшу шеберлігі – ұшудың мақсаттарына қол жеткізу үшін білімдерді, дағдыларды және машықтарды пайдалана отырпы, ӘК басқару бойынша ұдайы дұрыс шешімдер қабылдау және жүзеге асыру;

42) ұшу жоспары – әуе қозғалысына қызмет көрсету органдарына ұсынылатын әуе кемесінің белгіленген ұшуы немесе ұшуының бір бөлігі туралы белгілі бір мәліметтер;

43) ұшақ – ауадан ауыр, ұшу кезіндегі көтеру күші негізінен осы ұшу жағдайларында қозғалмаған күйінде қалатын үстіңгі беттердегі аэродинамикалық реакциялар есебінен қалыптасатын күш қондырғысы арқылы қозғалысқа келтірілетін әуе кемесі;

44) ұшу кезіндегі ахуал:

күрделі – ӘК экипажына елеулі жоғары психофизиологиялық жүктемемен немесе тұрақтылықтың, басқарушылықтың, ұшу сипаттамаларының нашарлауымен немесе ұшудың бір немесе бірнеше параметрлерінің пайдалану шектеулерінен шығуымен сипатталатын, бірақ ұшудың шекті шектеулеріне не есептік жағдайларына қол жеткізуінсіз ерекше ахуал;

ерекше – туындауы қолайсыз факторлардың әсерімен немесе ұшулардың қауіпсіздік деңгейін төмендетуге әкелетін ұшулардың кез келген сатысындағы олардың үйлесуімен байланысты авиациялық оқиға;

авариялық – ӘК экипажына елеулі жоғары психофизиологиялық жүктемемен, ұшу сипаттамаларының, тұрақтылықтың, басқарушылықтың нашарлауымен және ұшудың шекті шектеулеріне және есептік жағдайларына жетуге (арттыруға) әкелетін ерекше ахуал;

45) ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысы (бұдан әрі - тренажер) – олардың көмегімен жерде ұшу жағдайлары имитацияланатын құрылығылардың үш түрінің кез келгені:

ұшу тренажері, ол механикалық, электрлік, электрондық және басқарудың басқа да борттық жүйелерінің шынайы функцияларын имитациялауға мүмкіндік беретін белгілі бір әуе кемесі экипажының кабинасын, ұшу экипажының мүшелері үшін әдеттегі жағдайды және ӘК осы типінің ұшу сипаттамаларын дәл елестетуді қамтамасыз етеді;

рәсімдік тренажер, ол экипаждың кабинасындағы жағдайды шынайы елестетуді қамтамасыз етеді және аспаптардың көрсетулерін, механикалық, электрлік, электрондық және басқа да борттық жүйелерінің қарапайым функцияларын, сондай-ақ белгілі бір сыныптық ӘК ұшу - техникалық сипаттамаларын имитациялайды;

аспаптар бойынша ұшуға базалық даярлық тренажері, ол тиісті аспаптармен жабдықталған және аспаптар бойынша ӘК ұшу уақытындағы жағдайға ұқсас экипаждың кабинасындағы жағдайды имитациялайды;

46) ұшу экипажының мүшесі – қызметтік ұшу уақытының ішінде әуе кемесін басқарумен байланысты міндеттер жүктелген авиациялық персоналдың куәлігі бар тұлға.

2-тарау. Аса жеңіл әуе кемесінің пилотына қойылатын біліктілік талаптары (планер, мотодельтаплан, автожир, еркін аэростат, дирижабль)

1-параграф. Мотодельтапланда, автожирде, планерде, еркін аэростатта және дирижабльде аса жеңіл әуе кемесінің пилотына жалпы біліктілік талаптары

5. Аса жеңіл әуе кемесі - мотодельтапланның, автожирдің, планердің, беркін аэростаттың және дирижабльдің пилоты куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы –17 жастан жоғары;

2) жеңіл және аса жеңіл авиация класына жарамды медициналық қорытынды;

3) Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрінің 2013 жылғы 28 қыркүйектегі № 764 бұйрығымен бекітілген Ұшулардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгі бағдарламаларына (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8785 болып тіркелген) сәйкес әзірленген 100 сағаттан кем емес көлемде сертификатталған АОО-да теориялық даярлық курсынан өту және мынадай салаларда теориялық білім деңгейін көрсету:

аса жеңіл әуе кемесінің пилоты куәлігінің иесіне қатысты қағидалар мен ережелер, ұшу қағидалары, тиісті практика және әуе қозғалысына қызмет көрсету қағидалары;

аса жеңіл әуе кемесі пилотының ұшуларды орындауына қатысты халықаралық әуе заңнамасының және Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының негіздері;

күштік қондырғыларды, жүйелерді және аспаптық жабдықты пайдалану және олардың жұмыс қағидаттары;

пайдаланудағы шектеулер;

ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаудан немесе осы ақпаратты қамтитын басқа құжаттан тиісті пайдалану деректері;

бос аэростаттармен дирижабльдер үшін – пайдаланылатын газдардың физикалық сипаттамалары мен практикалық қолданылуы, газды қондырғыларды, жүйелерді және аспаптық жабдықты пайдалану және олардың жұмыс істеу қағидаттары;

жүктеменің және массаның таралуының ұшу сипаттамаларына әсері, массаны және орталықтандыруды есептеу;

ұшып көтерілу, қону және пайдалану құжаттамасында келтірілген басқа да ұшу-техникалық сипаттамаларды пайдалану және практикалық қолдану;

визуалдық ұшу қағидалары (бұдан әрі - ВҰҚ) бойынша ұшуларды орындау кезінде бағдар бойынша ұшу алдындағы даярлық және ұшуды жоспарлау, ӘҚО ұшу жоспарларын дайындауы және толтыруы, әуе қозғалысына қызмет көрсетудің тиісті қағидалары, орналасқан жері туралы жеткізу тәртібі, биіктікті өлшегішті орнату тәртібі, қарқынды қозғалысты аудандарда ұшуларды орындау;

орналасқан жері туралы жеткізу, әуе қозғалысы қарқынды аудандарда ұшуларды орындау тәртібі;

әуе қозғалысын ұйымдастыру;

қатерлер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, адамның мүмкіндіктері;

авиация метеорологиясының негіздерін және метеорологиялық ақпаратты алу және пайдалану, биіктікті өлшеу қағидаларын қолдану, қауіпті метеорологиялық жағдайлар;

қауіпті метео жағдайларды анықтау әдістері;

бос аэростат және дирижабль үшін – негізгі метеорологиялық құбылыстар және аэросиноптиктік процестер, аэростат пен дирижабльдік ұшуларды орындауына метеорологиялық элементтердің әсері;

планер үшін – жоғары көтерілетін және төмен түсетін термикалық және таулық толқынды ағындарда қалықтау жағдайлары, бағдар бойынша қалықтап ұшу және бұлттар тізбегін пайдалану, бағдардың бағытымен сәйкес келмейтін жоғары көтерілетін ағындарды пайдалану, метеожағдайлармен байланысты қауіпті ахуалдар және бұл реттегі пилоттың іс-әрекеттері;

аэронавигацияның практикалық аспектілері және жолды санау әдістері, аэронавигациялық карталарды пайдалану;

аэронавигациялық құжаттаманы, авиациялық кодтарды және қысқартуларды пайдалану;

пайдалану жағдайында қатер және қателіктер факторларын бақылау әдістерін қолдану;

биіктік өлшегішті орнату тәртібі;

аэронавигациялық құжаттаманы пайдалану: аэронавигациялық ақпарат жинағы, аэронавигациялық жағдайдағы елеулі өзгерістер, авиациялық кодтар мен қысқартулар;

тиісті сақтық шаралары және қауіпті метеожағдайларды, ӘК-ден жол ізіндегі турбуленттілікті және ұшу үшін қауіпті басқа да құбылыстарды айналып өту мақсатында алдын ала қабылданатын іс-әрекеттер;

авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібі және пайдаланылатын сигналдар, әдістер және соқтығысуларды болдырмау шаралары;

бос аэростат пен дирижабль үшін – газдың сыртқа шығуынан жылдам төмен түсу режимін тану және одан шығу;

визуалдық метеорологиялық жағдайларда ұшу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары;

ұшудың негіздері мен қағидаттары;

байланысты жүргізу қағидалары және ӘКП бойынша ұшуларда қолданылатын фразеология, байланыс істен шыққан кездегі іс-әрекеттер;

аса жеңіл әуе кемесіне ұшудың алдында және ұшудан кейін техникалық қызмет көрсету рәсімдері, жедел және мерзімдік қызмет көрсету, жөндеу, техникалық құжаттаманы жүргізу;

авиациялық жанар - жағармай материалдарының, пайдалануда қолданылатын арнайы сұйықтықтар мен газдардың негізгі түрлері;

4) мынадай салалардағы пайдалану тәжірибесі:

ӘК жинау және қарауды қоса алғанда ұшу алдындағы даярлық;

әуе жылдамдығының тиісті шектеулерін, авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібін және пайдаланылатын сигналдарды қоса алғанда, старттың пайдаланылатын әдісі кезінде қолданылатын техникалық тәсілдер мен қағидалар;

қозғалыс сызбалары бойынша ұшу, соқтығысуларды болдырмау үшін қолданылатын әдістер мен шаралар;

сыртқы визуалдық бағдарлардың көмегімен планерді басқару;

ұшу режимдерінің пайдалану диапазонында ұшу;

бастапқы және дамыған бірігуді тану және одан және бұранда бойынша күрт төмендеуден шығу;

қалыпты жағдайларда және бүйірлік жел жағдайларында ұшып кету, қонуға кіру және қону;

визуалдық бағдарлардың және жолды есептеу әдістерінің көмегімен бағдар бойынша ұшу;

авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібі.

2-параграф. Аса жеңіл әуе кемесі мотодельтаплан пилотының біліктілік белгісін енгузі кезінде қойылатын біліктілік талаптары

6. "Мотодельтоплан" ӘК түрі туралы біліктілік белгісі бар әуе кемесі пилотының куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) 20 сағаттан кем емес ұшу, оның ішінде:

10 сағат нұсқаушымен бірге мотодельтапланда, онда дербес ұшуларға даярлық тексерілетін болады, олардың ішінде 3, 15, 30 және 50 метр биіктіктерде кемінде 25 ұшу және дроссельденген қозғалтқышпен 40 қону;

өте аз әуе жылдамдықтарында ұшу 1 сағат, ауытқудың, қанатты жинауды ескертудің бастапқы және дамыған сатыларында тану және шығару;

6 сағат дербес ұшу, олардың ішінде кемінде 40 километр (одан әрі - км) қашықтықта бағыттар бойынша кемінде 2 сағат дербес ұшулар;

2) мотодельтапланның пилоты ретінде мынадай салалардағы пайдалану тәжірибесі:

мотодельтапланды жинау және қарауды қоса алғанда, ұшу алдындағы даярлық;

қатерлер мен қателіктер факторларын тану, талдау және бақылау;

ұшуда ахуалды бағалаудың және жақсы ұшу дағдыларын білудің негізінде, күрделі, ерекше және авариялық жағдайлар туындаған кезде қалыпты ұшуда ұшу қауіпсіздігінің қолайлы деңгейін қамтамасыз ете отырып, дұрыс шешімдер қабылдау;

әуе жылдамдығының шектеулерін, авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібін сақтау;

қозғалыс сызбалары бойынша ұшуларды орындау, соқтығысуларды болдырмау үшін қолданылатын әдістер мен шаралар;

сыртқы визуалдық бағдарлардың көмегімен бағдар бойынша мотодельтапланды басқару;

ұшу режимдерінің пайдалану диапазонында ұшуларды орындау;

бастапқы және дамыған ауытқуды тану және одан, қанатты жинаудан және ұшудың басқа да қауіпті режимдерінен шығу;

ұшудың қауіпті режимдеріне шығуды болдырмау;

түрлі жағдайларда ұшып көтерілу және қону (бүйір желдері, дроссельденген қозғалтқышпен, шектеулі ұшып көтерілу-қону жолағы);

визуальдық бағдарлар мен жолды есептеу әдістерінің көмегімен бағдар бойынша ұшуларды орындау;

авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібі;

ең төменгі және ең жоғары күрделі әуе жылдамдықтарында ұшу, қанаттың ауытқуын тану және бастапқы және дамыған сатыларынан шығару;

3) сертификатталған АОО-да тиісті даярлықтан өтіп, авиациялық жұмыстарды орындаудың алдында қосымша кемінде 50 сағат дербес ұшуының болуы.

7. Аса жеңіл әуе кемесінің пилоты мотодельтапланда ұшуларға рұқсаты бар мотодельтапланға жедел және кезеңдік қызмет көрсетуді орындай отырып, мотодельтапланның кез келген үлгісінде пилоттың функцияларын орындайды.

3-параграф. Аса жеңіл әуе кемесі автожирде пилоттың біліктілік белгілерін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптары

8. "Автожир" ӘК түрі туралы біліктілік белгісі бар аса жеңіл әуе кемесі пилотының куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) автожирде ұшу даярлығының барысында кемінде 25 сағат ұшу, оның ішінде:

15 сағат автожирде нұсқаушымен бірге, онда дербес ұшуларға даярлықты тексеру жүргізілетін болады, олардың ішінде кемінде дроссельденген қозғалтқышпен 10 қону;

өте аз әуе жылдамдықтарында 1 сағат ұшу, ротор айналымының баяулаудың бастапқы және дамыған сатыларында тану және шығару;

ұзындығы 100 км кем емес бағдар бойынша ұшып шығу аэродромынан ерекшеленетін басқа аэродромда толық тоқтағанға дейін бір қонумен 2 сағат ұшу;

6 сағат дербес ұшу, олардың ішінде кемінде 3 сағат бағдарлар бойынша дербес ұшу, оның ішінде 1 ұшу ұзындығы 100 км кем емес бағдар бойынша ұшып шығу аэродромы болып табылмайтын басқа аэродромда толық тоқтағанға дейін бір қонумен ұшу;

2) мынадай салаларда автожирде жеңіл әуе кемесінің пилоты ретінде пайдалану тәжірибесі:

автожирді жинауды және қарауды қоса алғанда, ұшу алдындағы даярлық;

қатерлер мен қателіктерді тану, талдау және бақылау;

әуе жылдамдығының шектеулерін, авариялық жағдайдағы іс-әрекетер тәртібін сақтау;

сыртқы визуалдық бағдарлардың көмегімен бағдар бойынша ӘК басқару;

ұшу режимдерінің пайдалану диапазонында ұшуларды орындау;

ұшудың қауіпті режимдеріне шығуды болдырмау;

визуальдық бағдарлар мен жолды есептеу әдістерінің көмегімен бағдар бойынша ұшуларды орындау;

авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібі;

ең төменгі және ең жоғары күрделі әуе жылдамдықтарында ұшу, ротор айналымының баяулауының бастапқы және дамыған сатыларын тану және шығару;

9. Автожирде аса жеңіл кеменің пилоты автожирде ұшуларға рұқсаты бар автожирге жедел және кезеңдік қызмет көрсетуді орындай отырып, автожирдің кез келген үлгісінде пилоттың функцияларын орындайды.

4-параграф. Аса жеңіл әуе кемесі планерде пилоттың біліктілік белгілерін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптары

10. "Планер" ӘК түрі туралы біліктілік белгісі бар аса жеңіл әуе кемесі пилотының куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) планерде ұшу даярлығында кемінде 15 сағат ұшу, оның ішінде:

10 сағат планерде нұсқаушымен бірге, онда дербес ұшуларға әзірлікті тексеру жүргізілетін болады;

планердің пилоты ретінде кемінде 6 сағат ұшу;

2 сағат дербес ұшу;

45 старт және қону;

ұзындығы кемінде 50 км бағдар бойынша 1 дербес ұшу немесе қашықтығы кемінде 100 км бағдар бойынша нұсқаушымен 1 ұшу;

2) мотопланерлер үшін – қосымша кемінде 6 сағат, ұшу нұсқаушысымен бірге 4 сағатта қоса алғанда, оның ішінде бір ұшу бағдар бойынша және 1 дербес ұшу ұзындығы кемінде 150 км бағдар бойынша басқа аэродромда толық тоқтағанға дейін;

3) пайдалану тәжірибесі, планерде аса жеңіл әуе кемесінің пилоты ретінде мынадай салаларда:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

планердің шектеулері шегінде оны басқару;

барлық маневрлерді біртіндеп және дәл орындау;

дұрыс шешімдер қабылдау және ұшуда бақылауды білікті жүзеге асыру;

аэронавигация саласында білімдерді қолдану;

планерді басқаруды ұдайы ұшудың немесе маневрдің сызбасын табысты орындауды қамтамасыз ететіндей етіп жүзеге асыру;

11. Планерде аса жеңіл әуе кемесінің пилотында егер пайдаланылатын старт әдісін қолдану тәжірибесі бар болса, кез келген планердің командирінің фукцияларын орындайды.

5-параграф. Жеңіл әуе кемесі бос аэростатта пилоттың біліктілік белгілерін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптары

12. "Бос аэростат" ӘК түрі туралы біліктілік белгісі бар аса жеңіл әуе кемесінің пилоты куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) бос аэростаттарда ұшу даярлығының кемінде 16 сағат ұшу, оның ішінде:

12 сағат нұсқаушымен бірге ұшу;

10 толықтыру және 20 старт пен қону;

Ең аз уақыты 30 минуттан кем емес дербес бақыланатын ұшу;

2) пайдалану тәжірибесі, бос аэростат жеңіл әуе кемесінің пилоты ретінде мынадай салаларда:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

бос аэростаттың шектеулері шегінде оны басқару;

барлық маневрлерді біртіндеп және дәл орындау;

дұрыс шешімдер қабылдау және ұшуда бақылауды білікті жүзеге асыру;

аэронавигация саласында білімдерді қолдану;

бос аэростатты басқаруды ұдайы ұшудың немесе маневрдің сызбасын табысты орындауды қамтамасыз ететіндей етіп жүзеге асыру.

13. Бос аэростатта аса жеңіл әуе кемесінің пилотында егер тиісінше ыстық ауа немесе газ пайдаланылатын аэростаттарда ұшу тәжірибесі бар болса, кез келген бос аэростаттың командирінің фукцияларын жүзеге асырады.

6-параграф. Аса жеңіл әуе кемесі дирижабльде пилоттың біліктілік белгілерін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптары

14. "Дирижабль" ӘК түрі туралы біліктілік белгісі бар аса жеңіл әуе кемесінің пилоты куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) дирижабльдерде пилот ретінде кемінде 25 сағат ұшу, оның ішінде:

Жалпы ұзындығы кемінде 45 км бағдар бойынша ұшуды қоса алғанда, дирижабльде бағдар бойынша 3 сағат жаттығу ұшуы;

әрбір қонудың алдында аэродром аймағында қозғалыстың белгіленген сызбасы бойынша ұшудың орындауды қоса алғанда, аэродромда толық тоқтағанға дейін 5 ұшып көтерілуді және 5 қонуды орындау;

аспаптар бойынша 3 сағат ұшу;

ӘКК бақылауымен ӘКК функциясын орындаушы пилот ретінде 5 сағат ұшу;

2) пайдалану тәжірибесі, мынадай салаларда:

қатер мен қателіктер факторларын тану және бақылау;

дирижабльдердің массасын және орталықтануын есептеуді, қарауды және қызмет көрсетуді қоса алғанда ұшу алдындағы даярлық

жерүсті бағдарлары бойынша маневрлерді орындау;

қозғалыс сызбалары бойынша әуеайлақтық қозғалыс және ұшулар, соқтығысуларды болдырмаумен байланысты қағидалар мен сақтық шаралары;

тиісті шектеулерді қоса алғанда, ұшып көтерілуді орындаудың әдістері мен рәсімдері, авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібі және пайдаланылатын сигналдар;

сыртқы визуалды бағдарлар бойынша дирижабльді басқару;

ұшып көтерілу, қонулар және екінші айналымға кету;

ең жоғары режимде ұшып көтерілу техникасы (кедергілерді ұшып өтуді ескере отырып);

көлденең жазықтықта 180⁰бұрылуды орындауды қоса алғанда, тек аспаптар бойынша ұшу;

навигация, визуалдық бағдарлардың, жолды есептеудің және радионавигациялық құралдардың көмегімен бағыт бойынша ұшу;

дирижабль жабдығының істен шығуын имитациялауды қоса алғанда, авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібі (сыртқа ағып кетуді тану);

байланыс жүргізу тәртібі және фразеология.

3-тарау. Жеңіл әуе кемесінің пилотына біліктілік талаптары (ұшақ)

15. Ұшақта жеңіл әуе кемесінің пилоты куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) ең төменгі жас - 17 жастан жоғары;

2) жеңіл және аса жеңіл авиация класына жарамды медициналық қорытынды;

3) сертификатталған АОО-да кемінде 100 сағат көлемінде Үлгі бағдарламаларға сәйкес әзірленген теориялық даярлық курсынан өту және мына салаларда теориялық білімдерінің деңгейін көрсету:

жеңіл әуе кемесінің пилоты куәлігінің иесіне қатысты қағидалар мен ережелер, ұшу қағидалары, тиісті практика және әуе қозғалысына қызмет көрсету қағидалары;

күштік қондырғыларды, жүйелерді және аспаптық жабдықты пайдалану және олардың жұмыс қағидаттары;

пайдаланудағы шектеулер;

жүктеменің және массаның таралуының ұшу сипаттамаларына әсері, массаны және орталықтандыруды есептеу;

ВҰҚ бойынша ұшуларды орындау кезінде бағдар бойынша ұшу алдындағы даярлық және ұшуды жоспарлау, ӘҚО ұшу жоспарларын дайындауы және толтыруы, ӘҚҚ тиісті қағидалары, орналасқан жері туралы жеткізу тәртібі, биіктік өлшегішті орнату тәртібі, қарқынды қозғалысты аудандарда ұшуларды орындау;

орналасқан жері туралы жеткізу, әуе қозғалысы қарқынды аудандарда ұшуларды орындау тәртібі

әуе қозғалысын ұйымдастыру;

қатерлер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, адамның мүмкіндіктері;

қауіпті метеожағдайларды анықтау әдістері;

аэронавигацияның практикалық аспектілеріжәнежолдысанау әдістері, аэронавигациялық карталарды пайдалану;

аэронавигациялық құжаттаманы, авиациялық кодтарды және қысқартуларды пайдалану;

пайдалану жағдайында қатер және қателіктер факторларын бақылау әдістерін қолдану;

биіктік өлшегішті орнату тәртібі;

авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібі және пайдаланылатын сигналдар, соқтығыстарды болдырмаудың әдістері мен шаралары;

визуалдық метеорологиялық жағдайларда ұшу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары;

ұшудың негіздері мен қағидаттары;

байланыс істен шыққан кездегі байланысты жүргізу қағидалары және ӘКП бойынша ұшуларда қолданылатын фразеология, байланыс істен шыққан кездегі іс-әрекеттер;

авиациялық жанар-жағармай материалдарының, пайдалануда қолданылатын арнайы сұйықтықтар мен газдардың негізгі түрлері.

4) ұшақтарда ұшу даярлығының кемінде 40 сағат ұшу, оның ішінде ұшақта нұсқаушымен 25 сағат болу, онда дербес ұшуларға әзірлікке тексеру жүргізілетін болады;

тиісті аспаптармен жабдықталған ұшақта көлденең беттерде бұрылуды орындауды қоса алғанда, аспаптар бойынша 180º 1,5 сағат;

өте аз әуе жылдамдықтарында 1,5 сағат ұшу, ауытқудың, штопорға түсуді ескертудің бастапқы және дамыған сатыларында тану және шығару;

бағдарлар бойынша 2 ұшу, оның ішінде бір ұшу ұзындығы кемінде 270 км бағдар бойынша ұшып көтерілу аэродромы болып табылмайтын 2 түрлі аэродромда толық тоқтағанға дейін қонулармен;

5) кемінде 10 сағат дербес ұшу, олардың ішінде:

5 сағат шеңбер бойынша және аймаққа;

2 ұшу бағдарлар бойынша, оның ішінде 1 (бір) ұшу ұзындығы кемінде 270 км бағдар бойынша ұшу ұшып көтерілу аэродромы болып табылмайтын 2 түрлі аэродромда толық тоқтағанға дейін қонулармен;

6) пайдалану тәжірибесі, мынадай салаларда:

қатер мен қателік факторларын тану, талдау және бақылау;

ӘК сипаттамаларының шектеулері шегінде оны басқару;

көлденең жазықтықта 180⁰бұрылуды орындауды қоса алғанда, аспаптар бойынша ӘК басқару;

барлық маневрлерді біртіндеп және дәл орындау;

дұрыс шешімдер қабылдау және ұшуда бақылауды білікті жүзеге асыру;

аэронавигация саласында білімдерді қолдану;

ӘК басқаруды ұдайы ұшудың немесе маневрдің сызбасын дәл орындауды қамтамасыз ететіндей етіп жүзеге асыру.

16. Ұшақта жеңіл әуе кемесінің пилоты жеңіл немесе аса жеңіл ұшақтарда ұшуларға рұқсаты бар жеңіл немесе аса жеңіл ұшаққа жедел қызмет көрсетуді орындай отырып, кез келген жеңіл және аса жеңіл ұшақтың командирі функцияларын жүзеге асырады.

4-тарау. Жеке пилотқа қойылатын біліктілік талаптары

1-параграф. Ұшақтың, тікұшақтың немесе көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесінің жеке пилотына қойылатын жалпы біліктілік талаптары

17. Ұшақта, тікұшақта немесе көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесінде жеке пилоттың куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы - 17 жастан жоғары;

2) 2 класты жарамды медициналық қорытынды;

3) сертификатталған АОО-да кемінде 100 сағат көлемінде Үлгі бағдарламаларға сәйкес әзірленген теориялық курстан өту және мына салаларда теориялық білімдерінің деңгейін көрсету:

жеке пилот куәлігінің иесіне қатысты қағидалар мен ережелер, ұшу қағидалары, биіктік өлшегішті орнату тәртібі, тиісті практика және әуе қозғалысына қызмет көрсету қағидалары;

жеке пилоттың ұшуларды орындауына қатысты халықаралық әуе заңнамасының және Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының негіздері;

қозғалтқыштарды, жүйелерді және аспаптық жабдықты пайдалану және олардың жұмыс қағидаттары;

ӘК тиісті түрінің және қозғалтқыштардың пайдалану шектеулері, ӘК ұшуын пайдалану жөніндегі нұсқаудан немесе осы ақпаратты қамтитын басқа құжаттан тиісті пайдалану деректері;

тікұшақтар мен көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелері: трансмиссия (күштік жетек);

жүктеменің және массаның таралуының ұшу сипаттамаларына әсері, массаны және орталықтандыруды есептеу;

ұшып көтерілу, қону және басқа да сипаттамаларды пайдалану және практикалық қолдану;

қатерлер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, адамның мүмкіндіктері;

аэронавигациялық құжаттаманы: аэронавигациялық ақпарат жинағы, аэронавигациялық жағдайдағы елеулі өзгерістер, авиациялық кодтарды және қысқартуларды пайдалану;

пайдалану жағдайында қатер және қателіктер факторларын бақылау әдістерін қолдану;

биіктік өлшегішті орнату тәртібі;

қауіпті метеожағдайларды, іздегі турбуленттілікті және ұшу үшін қауіпті басқа да құбылыстарды айналып өту мақсатында алдын ала қабылданатын іс-әрекеттерді қоса алғанда; тиісті сақтық шаралары және авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер;

тікұшақтар жағдайында және егер қолданылатын болса, көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелері: жұмыс істеп тұрған қозғалтқыштарда ауытқу, жер резонансі, шегіну қалақшасындағы үзілу, динамикалық бүйір крені және пайдалану кезіндегі басқа қауіпті ахуалдар;

визуалдық метеорологиялық жағдайларда ұшу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары;

ұшудың негіздері;

4) ӘКК ретінде ұшулар мен маневрлердің тиісті түрін орындау қабілеті, жеке пилоттарға берілетін тиісті құқықтар құзыреті дәрежесімен, сондай-ақ:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

әуе кемесінің шектеулері шегінде оны басқару;

барлық маневрлерді біртіндеп және дәл орындау;

дұрыс шешімдер қабылдау және ұшуда бақылауды білікті жүзеге асыру;

аэронавигация саласында білімдерді қолдану;

әуе кемесін басқаруды ұдайы ұшудың немесе маневрдің сызбасын табысты орындауды қамтамасыз ететіндей етіп жүзеге асыру.

18. Түнгі уақытта немесе аспаптар бойынша ұшуларды жүзеге асыру үшін жеке пилоттың куәлігін алуға кандидат пилот-нұсқаушымен бірге қосарлы басқаруы бар тиісті түрдегі әуе кемесінде ұшып көтерілуді, қонуды және навигацияны қамтитын түнгі уақытта немесе аспаптар бойынша ұшуларды орындау жөніндегі оқытудан өтуі тиіс.

19. Жеке пилот коммерциялық авиацияда қамтылмаған тиісті түрдегі және типтегі әуе кемесінің командирі немесе екінші пилотының функцияларын, сондай-ақ тиісті біліктілік белгісі болған жағдайда нұсқаушының функцияларын жүзеге асырады.

2-параграф. Ұшақтың жеке пилотына біліктілік талаптары

20. "Ұшақ" ӘК түрі туралы біліктілік белгісі бар жеке пилот куәлігін алуға кандидатта:

1) бекітілген бағдарлама бойынша кемінде 45 сағат даярлықтан өту курсының барысында ұшақ пилоты ретінде ұшу, оның ішінде ұшудың кемінде 5 сағаты сертификатталған тренажерде ұшу болып есептеледі, оның ішінде, кем емес:

қосарлы басқаруы бар ұшақта пилот-нұсқаушымен бірге 25 сағат ұшу, онда дербес ұшуларға әзірлікті тексеру жүргізілетін болады;

көлденең жазықтықта 180⁰бұрылуды қоса алғанда, аспаптар бойынша 3 сағат ұшу;

сұралатын біліктілік белгісіне сәйкес пилот-нұсқаушының басшылығымен ұшақтарда дербес ұшудың 10 сағаты, бағдар бойынша 5 сағат дербес ұшуды қоса алғанда, бұл ретте ұзындығы кемінде 270 км бағдар бойынша ұшып көтерілу аэродромы болып табылмайтын екі түрлі аэродромда толық тоқтағанға дейін қонумен ұшу;

2) жеке пилотқа қойылатын талаптардың деңгейінде пайдалану тәжірибесі мынадай салаларда:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

массаны және орталықтауды қоса алғанда, ұшу алдындағы даярлық, ұшақты қарау және қызмет көрсету;

қозғалыс сызбалары, соқтығысуларды болдырмау әдістері мен шаралары бойынша әуеайлақтық қозғалыс және ұшулар;

сыртқы визуалды бағдарлардың көмегімен ұшақты басқару;

өте төмен әуе жылдамдықтарында ұшу; бастапқы және дамыған ауытқуды тану және одан шығу;

өте жоғары әуе жылдамдықтарында ұшу және бұрандамен тік төмендеуді белгілеу және одан шығу;

қалыпты жағдайларда және бүйір желдерінде ұшып көтерілу және қону;

қысқа екпінмен ұшып көтерілу (қысқартылған ұшу жолағы бар және кедергіден ұшып өту биіктігін ескере отырып);

шектеулі көлемдегі аэродромға қону;

тиісті аспаппен жабдықталған тікұшақта көлденең жазықтықта 180⁰бұрылуды орындауды қоса алғанда, аспаптар бойынша ұшу;

визуалдық бағдарларды, жолды есептеу әдістерін және болған жағдайда радионавигациялық құралдарды пайдалана отырып, бағдар бойынша ұшу;

борттық жабдықтың ақауларын имитациялауды қоса алғанда, авариялық режимде жұмыс істеу;

Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрі міндетін атқарушының 2010 жылғы 15 қазандағы № 454 бұйрығымен бекітілген Ұшуды орындау және әуе қозғалысына қызмет көрсету кезінде радиоалмасу фразеологиясының ережелеріне (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6635 болып тіркелген) сәйкес бақыланатын аэродромға ұшу, бақыланатын аэродромнан ұшып көтерілу, бақыланатын аэродромнан ұшып өту.

3-параграф. Тікұшақтың жеке пилотына қойылатын біліктілік талаптары

21. "Тікұшақ" ӘК түрі туралы біліктілік белгісі бар жеке пилот куәлігін алуға кандидатта:

1) кемінде 45 сағат тікұшақтарда ұшу даярлығының ұшуы, оның ішінде ұшудың кемінде 5 сағаты сертификатталған тренажерде ұшу болып есептеледі, оның ішінде, кем емес:

қосарлы басқаруы бар тікұшақта пилот-нұсқаушымен бірге 25 сағат;

бағдар бойынша 5 сағат дербес ұшуды қоса алғанда пилот-нұсқаушының басшылығымен тікұшақтарда 10 сағат дербес ұшу, бұл ретте екі түрлі пункттерде кемінде 180 км ұзындықтағы бағдар бойынша бір рет ұшу;

көлденең жазықтықта 180⁰бұрылуды орындауды қоса алғанда, аспаптар бойынша ұшу 3 сағат ұшу;

Пилот-нұсқаушымен 35 сағат ұшу, оларға дербес ұшуларға әзірлікті тексеру жүргізілетін болады.

2) жеке пилотқа қойылатын талаптар деңгейінде пайдалану тәжірибесі, мынадай салаларда:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

массаны және орталықтауды есептеуді, тікұшақты қарау және қызмет көрсетуді қоса алғанда, ұшу алдындағы даярлық;

әуеайлақтық қозғалыс және ұшулар қозғалыс сызбасына, соқтығысуларды болдырмаудың әдістері мен шаралары;

сыртқы визуалдық бағдарлардың көмегімен тікұшақты басқару;

жұмыс істеп тұрған қозғалтқыштарда опырылу режимінен бастапқы кезеңге шығару; қозғалтқыш айналымдарының қалыпты диапозонының шегінде бұранданың аз айналымдары режимінен шығару әдістері;

жерде маневрлеу және қозғалтқышты сынау; ілініп тұру; ұшып көтерілу және қону –қалыпты жағдайларда, ілеспе желмен және еңіс алаңдардан;

барынша аз тұтыну тартымымен ұшып көтерілу және қону; ең жоғары

режимде ұшып көтерілу және қону техникасы;

көлденең жазықтықта 180⁰бұрылуды орындауды қоса алғанда, тек аспаптар бойынша ұшу;

шектеулі көлемдегі алаңдардан ұшуды жүргізу; жылдам тоқтау;

визуалдық бағдарлардың, жолды есептеу әдістерінің және олар болған жағдайда радионавигациялық құралдарды пайдалана отырып, ең болмағанда 1 сағаттық ұшуды қоса алғанда, бағдар бойынша ұшу;

борттық жабдықтың ақауларын имитациялауды қоса алғанда, авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер; авторотация режимінде қонуға кіру;

4-параграф. Көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесінің жеке пилотына қойылатын біліктілік талаптары

22. "Көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесі" ӘК түру туралы біліктілік белгісі бар жеке пилоттың куәлігін алуға кандидат:

1) көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелерінде кемінде 40 сағат ұшу, кемінде:

қосарлы басқарумен көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелерінде пилот-нұсқаушымен бірге 20 сағат;

көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелерінде пилот-нұсқаушының басшылығымен 10 дербес ұшу, бағдар бойынша 5 сағат дербес ұшуды қоса алғанда, ұзындығы кемінде 270 км бағдар бойынша ұшып көтерілу аэродромы болып табылмайтын екі түрлі аэродромда толық тоқтағанға дейін қонумен мұндай ұшуды қоса алғанда;

2) жеке пилотқа қойылатын талаптардың деңгейінде пайдалану тәжірибесі мынадай салаларда:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

массаны және орталықтауды қоса алғанда, ұшу алдындағы даярлық, көтеру күшін арттырудың энергетикалық жүйесі бар әуе кемесін қарау және қызмет көрсету;

сыртқы визуалды бағдарлардың көмегімен көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесін басқару;

жерде маневрлеу және қозғалтқыштарды сынау; ілініп тұру және тоқтаусыз ұшып көтерілуді және биіктікті алуды орындау; ілініп тұру және

қонуға үздіксіз кіру және қону –қалыпты жағдайларда, ілеспе желмен және еңіс

алаңдардан;

барынша аз тұтыну тартымымен ұшып көтерілу және қону; ең жоғары режимде ұшып көтерілу және қону техникасы; шектеулі көлемдердегі алаңдардан ұшударды жүргізу; жылдам тоқтаулар;

көлденең жазықтықта 180⁰бұрылуды орындауды қоса алғанда, тек аспаптар бойынша ұшу;

визуалдық бағдар бойынша ұшу, жолды есептеу әдістері және олар болған жағдайда радионавигациялық құралдарды пайдалану, ең болмағанда 1 сағат ішінде ұшуды орындауды қоса алғанда;

көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесі жабдығының істен шығуын имитациялауды қоса алғанда, авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер; авторотациялау үшін тартымды қалпына келтіру және бұл қолданылатын орында авторотация режимінде қонуға кіру; бұл қолданылатын орында трансмиссияның және жалғау білегінің істен шығуы;

5-тарау. Коммерциялық авиация пилотына қойылатын біліктілік талаптары (ұшақ, тікұшақ)

1-параграф. Ұшақтың және тікұшақтың коммерциялық авиация пилотына қойылатын жалпы біліктілік талаптары

23. Ұшақта немесе тікұшақта коммерциялық авиация пилотының куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы –18 жастан жоғары;

2) 1 класты жарамды медициналық қорытынды;

3) сертификатталған АОО-да кемінде 750 сағат көлемінде Үлгі бағдарламаларға сәйкес әзірленген теориялық курстан өту және мына салаларда теориялық білімдерінің деңгейін көрсету:

авиакомпанияның желілік пилоты куәлігінің иесіне қатысты қағидалар мен ережелер;

аспаптар бойынша ұшу қағидалары (бұдан әрі – АҰҚ) бойынша ұшуға қатысты қағидалар мен ережелер;

ӘҚО тиісті практикасы және қағидалары;

ұшуларды орындауға қатысты халықаралық әуе заңнамасының және

Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының негіздері;

жалпы сипаттамалар және электрлік, гидравликалық жүйелердің шектеулері, үрлеу жүйелері және әуе кемесінің басқа жүйелері; автопилотты және автотұрақтандыруды қоса алғанда, басқару жүйелерін тұрақтандыру;

жұмыс қағидаттары, әуе кемелері қозғалтқыштарын пайдалану және шектеу қағидалары; қозғалтқыштардың сипаттамаларына атмосфералық жағдайлардың әсері; ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаудан немесе осы ақпаратты қамтитын басқа құжаттан тиісті пайдалану деректері;

АҰҚ бойынша және аспаптар бойынша метеорологиялық жағдайларда ұшу кезінде әуе кемесін басқару және навигациясы үшін қажетті борттық электрондық жабдықты, электр қондырғылары мен аспаптарды пайдалану, шектеу және пайдалануға жарамдылығы, автопилотты пайдалану және шектеу;

әуе кемелерінің тиісті түрлерін пайдалану және шектеу қағидалары;

ұшуда пайдалану нұсқауынан тиісті пайдалану деректеріне сәйкес әуе кемелерінің ұшу-техникалық сипаттамаларына атмосфералық жағдайлардың әсері;

тиісті әуе кемелерінің жабдығы мен жүйелерін пайдалану және ақаусыздығын тексеру;

пилотаждық аспаптар, компастар, бұрылыс қателігі және жеделдетудің әсерінен қателік;

гироскопиялық аспаптар, эксплуатациялық шектеулер және прецессияның әсері, түрлі пилотаждық аспаптар мен электрондық индикаторлар істен шыққан кездегі қағидалар мен іс-әрекеттер тәртібі;

тиісті әуе кемелерінің планерлеріне, жүйелері мен қозғалтқыштарына техникалық қызмет көрсету қағидалары;

тікұшақтар үшін, егер қолданылса, көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелері үшін: трансмиссия (күштік жетек);

жүктеменің және массаны таратудың ұшу-техникалық сипаттамаларға және әуе кемесінің басқарылу сипаттамасына әсері; массаны және орталықтануды есептеу;

крейсерлік режимде басқару қағидаларын қоса алғанда, ұшып көтерілу, қону және басқа да сипаттамалардың параметрлерін пайдалану және практикалық қолдану;

АҰҚ бойынша ұшуға сәйкес келетін ұшу алдындағы даярлық және тексеру;

Бағдар бойынша ұшу алдындағы даярлық және ұшуды жедел жоспарлау, ӘҚО ұшу жоспарларын дайындауы және толтыруы, әуе қозғалысына қызмет көрсетудің тиісті қағидалары;

ұшуды жедел жоспарлау; АҰҚ бойынша ұшу жоспарларын даярлау және ӘҚО мақсаттары үшін ұсыну;

биіктік өлшегішті орнату тәртібі;

тікұшақтар мен көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелері

жағдайында – басқарушылық сипаттамасына сыртқы ілудегі жүктердің әсері;

қатер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, адамның мүмкіндіктері;

қатер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, аспаптар бойынша әуе кемелерінде ұшуларға қатысты адамның мүмкіндіктері;

авиациялық метеорологиялық ақпарларды, карталар мен болжамдарды түсіну және қолдану; кодтар мен қысқартулар; ұшу алдында және ұшу уақытында метеорологиялық ақпаратты алу және пайдалану қағидалары, биіктікті өлшеу;

авиациялық метеорология, оның авиацияға әсерін тұрғысынан тиісті аудандардың климатологиясы, төмен және жоғары қысым аудандарының орын ауыстыруы, фронттардың құрылымы, ұшып көтерілу, бағдар бойынша ұшу және қону жағдайларына әсер ететін ауа райының ерекше құбылыстарының туындауы және сипаттамалары;

қозғалтқыштар мен планерлердің мұздану себептері, оларды тану және зардаптары, фронттық аймақтардың өту қағидалары, қауіпті метеожағдайлары бар аудандарды айналып өту;

тікұшақтар мен көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелері үшін: негізгі бұранданың мұздануының зардаптары;

тікұшақтар мен көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелері жағдайында: метеоақпарларды, карталар мен болжамдардың, шапшаң ағындарды қоса алғанда, үлкен биіктіктерде метеорологияны практикалық білу;

аэронавигациялық карталарды, радионавигациялық құралдарды және аймақтық навигация жүйелерін пайдалануды қоса алғанда практикалық аэронавигация, үлкен ұзындықтағы бағдарлар бойынша ұшуларға қатысты ерекше навигациялық талаптар;

әуе кемесін басқару және навигация үшін қажетті авиацияның электрондық және аспаптық жабдығын пайдалану, шектеулер және эксплуатациялық сенімділігі;

ұшып көтерілу, бағдар бойынша ұшу, қонуға кіру және қону кезеңдерінде қолданылатын навигациялық жүйелерді пайдалану, олардың дәлдігі және сенімділігі, радионавигациялық құралдарды тану;

автономдық навигациялық жүйелер мен сыртқы құралдарға бағдарланған жүйелердің қағидаттары мен сипаттамалары, борттық жабдықтың жұмысы;

эксплуатациялық жағдайдағы қатер мен қателер факторларын бақылау әдістерін қолдану;

аэронавигациялық ақпарат жинағы сияқты аэронавигациялық құжаттаманы түсіну және пайдалану, аэронавигациялық жағдайдағы елеулі өзгерістер, авиациялық кодтар мен қысқартулар, ұшып көтерілу, бағдар бойынша ұшу, төмендеу және аспаптар бойынша қонуға кіру карталары;

сақтық шаралары және авариялық жағдайдағы іс-әрекеттер; қауіпсіздік қағидалары;

АҰҚ бойынша ұшумен байланысты қауіпсіздік шаралары, кедергілерден ұшып өту өлшем шарттары;

жүк тасымалдарының және қауіпті жүктерді тасымалдаудың эксплуатациялық қағидалары;

әуе кемесіне отырғызу және түсіру кезіндегі сақтық шараларын қоса алғанда, қауіпсіздік мәселелері бойынша жолаушыларға нұсқама талаптары және практикасы;

тікұшақтар және егер қолданылатын болса, көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемелері жағдайында: жұмыс істеп тұрған қозғалтқыштарда ауытқу, жер резонансі, шегіну қалақшасындағы үзілу, динамикалық бүйір крені және эксплуатация кезіндегі басқа қауіпті ахуалдар; визуалдық метеорологиялық жағдайларда ұшу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары;

ұшудың негіздері;

ӘҚО және АҰҚ бойынша әуе кемелерінің ұшулары кезінде қолданылатын байланысты жүргізу қағидалары және фразеология, байланыс істен шыққан кездегі іс-әрекеттер.

4) көпмүшелі экипажда өзара іс-қимыл курсынан өту көлемі кемінде 25 сағат теориялық даярлық және кемінде 20 сағат практикалық даярлық;

5) коммерциялық авиация пилотының құқықтарына сәйкес келетін құзырет дәрежесімен ӘКК ретінде белгіленген рәсімдер мен маневрлерді орындау қабілеті, сондай-ақ мыналарды білуі:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

ӘК шектеулері шегінде оны басқару;

барлық маневрлерді біртіндеп және дәл орындау;

дұрыс шешімдер қабылдау және ұшуда бақылауды және қадағалауды білікті жүзеге асыру;

аэронавигация саласында білімдерді қолдану;

ӘК басқаруды ұдайы ұшудың немесе маневрдің сызбасын табысты орындауды қамтамасыз ететіндей етіп жүзеге асыру.

6) жұмыс істемейтін бір қозғалтқышпен немесе жұмыс істемейін бір қозғалтқышты имитациялаумен тек аспаптар бойынша тиісті түрдегі көпқозғалтқышты әуе кемелерінде ұшуды орындау қабілеті;

24. Түнгі уақытта немесе аспаптар бойынша ұшуларды жүзеге асыру үшін коммерциялық пилоттың куәлігін алуға кандидат пилот-нұсқаушымен бірге қосарлы басқаруы бар тиісті түрдегі әуе кемесінде ұшып көтерілуді, қонуды және навигацияны қамтитын түнгі уақытта немесе аспаптар бойынша ұшуларды орындау жөніндегі оқытудан өтуі тиіс.

25. ӘК типі туралы біліктілік мынадай жағдайларда қойылады, егер кандидат:

1) ӘК тиісті типінде және/немесе тиісті пилотаждық тренажерде тиісті түрдегі бақылаумен мынадай тәжірибені алса:

ұшудың әдеттегі сызбалары және ұшудың барлық кезеңдеріндегі маневрлер;

жабдықтың істен шығуы және жұмыс істемей қалуымен байланысты ерекше және авариялық рәсімдер мен маневрлер;

қажет болуына қарай, қонуға кіруді, екінші айналымға кетуді және қалыпты, ерекше және авариялық жағдайларда, оның ішінде қозғалтқыштың істен шығуын имитациялаумен аспаптар бойынша қонуды қоса алғанда, аспаптар бойныша ұшуларды орындау;

ұшақ үшін тип туралы біліктілік белгісін беру үшін күрделі кеңістіктік жағдайларды болдырмау және олардан шығу бойынша даярлықтан өтсе;

экипаждың еңбекке қабілеті жоғалған кездегі іс-әрекеттер тәртібі және пилоттың ұшуы бойынша міндеттерді бөлуді қоса алғанда, экипаждың іс-әрекетін үйлестіру тәртібі; экипаж мүшелерінің өзара іс-қимылы және бақылау карталарын қолдану;

2) ӘКК немесе екінші пилоттың міндеттеріне жауап беретін әуе кемелерінің тиісті типінде ұшуларды қауіпсіз орындауды қамтамасыз ету үшін талап етілетін дағдылар мен білімдерді көрсетсе, мыналардың талап етілуіне қарай:

3) ұшақтың пилоты үшін - көрсетті, авиакомпанияның желілік пилоты куәлігінің деңгейінде, білім көлемі осы Біліктілік талаптарының 23-тармағының 3) тармақшасына сәйкес.

26. Коммерциялық авиация пилоты:

Ұшақта жеке пилоттың және жеңіл әуе кемесі пилотының;

коммерциялық әуе тасымалдарымен байланысты емес ұшулар кезінде тиісті түрдегі ӘКК;

бір пилотпен ұшулар үшін сертификатталған коммерциялық әуе тасымалдары кезінде тиісті түрдегі ӘКК;

эксплуатациялау үшін екінші пилоттың болуы талап етілетін тиісті түрдегі әуе кемесінде екінші пилоттың функцияларын жүзеге асырады.

2-параграф. Ұшақтың коммерциялық авиацияпилотына қойылатын біліктілік талаптары

27. "Ұшақ" әуе кемесінің түрі туралы біліктілік белгісі бар коммерциялық пилот куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) ұшақта кемінде 200 сағат ұшу, олардың ішінде ӘҰҚ бойынша 150 сағат және бекітілген бағдарлама бойынша ұшақтың пилоты ретінде даярлықтан өту курсының барысында ӘҰҚ бойынша 50 сағат ұшудан, оның ішінде ұшудың кемінде 10 сағаты тренажерде ұшу болып есептеледі;

ӘКК ретінде 100 сағат немесе егер кандидат сертификатталған АОО-да бекітілген бағдарлама бойынша ӘКК ретінде 70 сағат оқыту курсынан өтсе, оның ішінде 50 сағатұзақтығы кемінде 540 км бағдар бойынша бір ұшуды қоса алғанда, бағдар бойынша ұшуларды орындап, осы ұшудың барысында ұшып көтерілу аэродромы болып табылмайтын екі түрлі аэродромдарда толық тоқтағанға дейін қонулар орындаумен;

10 сағат пилот-нұсқаушының басшылығымен қосарлы басқарумен сұрау салынатын типтегі ӘК-де аспаптар бойынша ұшу;

5 сағат түнгі уақытта ұшу, олардың ішінде кемінде 3 сағат қосарлы басқарумен ұшақта пилот-нұсқаушымен бірге ұшу, ұзақтығы кемінде 50 км бағдар бойынша кемінде 1 сағат ұшуды қоса алғанда, сондай-ақ ӘКК ретінде бес ұшып көтерілуді және бес қонуды орындау;

2) коммерциялық пилотқа қойылатын талаптардың деңгейінде эксплуатациялық тәжірибе, мынадай салаларда:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

әуеайлақтық қозғалыс және ұшулар қозғалыс сызбасына, соқтығысуларды болдырмаудың әдістері мен шаралары;

сыртқы визуалдық бағдарлардың көмегімен ұшақты басқару;

өте төмен әуе жылдамдықтарында ұшу, штопор болдырмау; бастапқы және дамыған ауытқуды тану және одан шығару;

бірнеше қозғалтқышы бар ұшақтардың типі мен класының куәліктерін немесе біліктілік белгілерін пилоттарға беру кезінде ассимитриялық тартыммен ұшу;

өте жоғары әуе жылдамдықтарында ұшу, бұранда бойынша күрт төмендеуді анықтау және шығару;

қалыпты жағдайларда және бүйірлік желде ұшып көтерілу және қону;

қысқа екпінмен ұшып көтерілу (қысқартылған ұшу жолағы бар және кедергіден ұшып өту биіктігін ескере отырып);

көлемі шектеулі әуеайлаққа қону;

негізгі маневрлер және тек негізгі пилотаждық аспаптардың көмегімен әдеттен тыс бұрыштық жағдайлардан шығу;

визуалдық бағдарларда, жолды есептеу және радионавигациялық құралдарды пайдалана отырып, бағыт бойынша ұшу; бағытты өзгерту қағидалары;

борттық жабдықтың істен шығуын имитациялауды қоса алғанда, ерекше және авариялық жағдайлардағы іс-әрекет тәртібі және маневрлер;

ұшуда эксплуатациялау жөніндегі нұсқауды немесе оған эквивалентті құжатты және АҰҚ бойынша ұшу жоспарын дайындау кезінде әуе қызметіне қызмет көрсету жөніндегі тиісті құжаттарды қоса алғанда, ұшу алдындағы даярлық;

ұшу алдындағы қарау, бақылау тізбелерін пайдалану, рульді бұру және ұшып көтерілу алдындағы тексерулер;

ең болмағанда, мыналарды қоса алғанда, қалыпты, ерекше және авариялық жағдайларда АҰҚ бойынша ұшуларды орындау кезіндегі іс-әрекеттер мен маневрлердің тәртібі:

ұшып көтерілгеннен кейін аспаптар бойынша ұшуға ауысу;

ұшып көтерілудің және аспаптар бойынша келудің стандарттық сызбалары;

бағыт бойынша АҰҚ бойынша ұшудың сызбасы;

күту аймағында ұшу;

белгіленген минимумдарда аспаптар бойынша қонуға кіру;

екінші айналымға кету тәртібі;

аспаптар бойынша қонуға кіруді орындағаннан кейін қону;

ұшудағы маневрлер және нақты ұшу сипаттамалары.

28. Бірнеше қозғалтқышы бар әуе кемесінде аспаптар бойынша ұшуларды орындау құқығына біліктілік белгілерін алу кезінде, кандидат пилот-нұсқаушының басшылығымен қосарлы басқаруы бар тиісті түрдегі осындай әуе кемесінде ұшу даярлығынан өтуге тиіс. Пилот-нұсқамашы жұмыс істемейтін бір қозғалтқышы бар немесе бір жұмыс істемейтін қозғалтқышты имитациялаумен аспаптар бойынша тиісті түрдегі әуе кемесін басқару бойынша кандидаттың эксплуатациялық тәжірибе алуын қамтамасыз етеді.

29. Класы туралы біліктілік белгісі, егер кандидат дағды деңгейін, ол бойынша біліктілік белгісін алу ниеті бар әуе кемесінің класы үшін тиісті куәлігін көрсетсе.

3-параграф. Тікұшақтың коммерциялық авиация пилотына қойылатын біліктілік талаптары

30. "Тікұшақ" әуе кемесінің түрі туралы біліктілік белгісі бар коммерциялық пилот куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) кемінде 150 сағат ұшу немесе тікұшақтардың пилоты ретінде бекітілген курс бойынша даярлық уақытында 100 сағат ұшқан, оның ішінде ұшудың кемінде 10 сағаты сертификатталған тренажерде ұшу болып есептеледі, оның ішінде кемінде:

35 сағат ӘКК ретінде;

10 сағат, ӘКК ретінде бағыт бойынша ұшуды орындай отырып, осы ұшудың барысында екі түрлі пунктте қонуларды орындаумен;

10 сағат, аспаптар бойынша ұшуларды орындай отырып, олардың ішінде кемінде 5 сағатты аспаптар бойынша жерүсті жаттығуларының уақыты құрауы мүмкін;

егер осы куәліктің құқықтарын жүзеге асыру көзделеді, онда 5 сағат түнгі уақытта, ұшып көтерілудің 5 сызбасын және ӘКК ретінде қондың 5 сызбасын орындауды қоса алғанда;

2) коммерциялық авиацияның пилотына қойылатын талаптардың деңгейінде эксплуатациялық тәжірибе, мынадай салаларда:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

әуеайлақтық қозғалыс және қозғалыс сызбалары бойынша ұшулар, соқтығысуларды болдырмаумен байланысты қағидалар мен шаралар;

сыртқы визуалдық бағдарлардың көмегімен тікұшақты басқару;

жұмыс істеп тұрған қозғалтқыштар жағдайында ауытқу режимінен бастапқы кезеңде шығару, қозғалтқыш айналымының қалыпты диапазоны шегінде негізгі бұранданың аз айналымы режимінен шығару әдістері;

жерде маневрлеу және қозғалтқышты сынау, ілініп тұру, ұшып көтерілу және қону – қалыпты жағдайларда, ілеспе желмен және еңіс алаңдардан, күрт траекториялар бойынша қонуға кіру;

барынша аз тұтыну тартымымен ұшып көтерілу және қону; ең жоғары режимде ұшып көтерілу және қону техникасы;

шектеулі көлемдегі алаңдардан ұшуды жүргізу; жылдам тоқтау;

жердің әсерінен тыс ілініп тұру, қажет болуына қарай, сыртқы ілінуде жүкпен ұшу;

үлкен биіктікте ұшу;

ұшудағы негізгі маневрлер және тек негізгі пилотаждық аспаптарды пайдаланып, әдеттен тыс бұрыштық жағдайлардан шығу;

визуалдық бағдарлардың, жолды есептеудің және радионавигациялық құралдардың көмегімен бағыт бойынша ұшу, бағытты өзгерту қағидалары;

борттық жабдықтың ақауларын имитациялауды қоса алғанда, ерекше және авариялық жағдайлардағы іс-әрекет тәртібі, авторотация режимінде қонуға кіру және қону;

6-тарау. Көпмүшелі экипаждың пилотына қойылатын біліктілік талаптары (ұшақ)

31. Ұшақта көпмүшелі экипаждың пилоты куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы - 18 жастан жоғары;

2) 1 класты жарамды медициналық қорытынды;

3) көлемі осы Біліктілік талаптарының 23-тармағының 3) тармақшасына сәйкес теориялық даярлық курсынан өту және теориялық білім деңгейін көрсету;

4) ИКАО конвенциясына 1-қосымшаның 3-толықтыруында көрсетілген барлық біліктілік блоктары бойынша қосарлы басқаруы бар ұшақтарда даярлығы аспаптар бойынша ұшуларды орындайтын пилот үшін талап етілетін біліктілік блоктарын қоса алғанда, көпмүшелі экипаж пилотының куәлігін беруге талаптарға жауап беретін деңгейде;

5) ИКАО конвенциясына 1-қосымшаның 3-толықтыруында көрсетілген барлық біліктілік блоктарын орындау үшін қажетті дағдылар, әуе кемесін басқаратын пилот ретінде және әуе кемесін басқармайтын пилот ретінде, құрамында екі пилоттан кем емес экипажбен ВҰҚ және АКҰ бойынша ұшуларды орындау үшін сертификатталған газды турбиналық қозғалтқыштары бар ұшақтарда екінші пилоттың функцияларын орындау үшін талап етілетін деңгейде, сондай-ақ мыналарды білуі:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

ұшақты басқаруды ұшу немесе маневр сызбаларын табысты орындауды қамтамасыз ететіндей етіп ұдайы негізде оның шектеулері шегінде қолмен басқаруды біртіндеп және дәл жүзеге асыру;

ұшудың кезеңіне сәйкес келетін режимде ұшақты басқару және автоматтандырудың белсенді режимінде болу;

ұшудың барлық кезеңдерінде қалыпты, ерекше және авариялық жағдайлардағы іс-әрекеттер тәртібін дәл орындау;

ұшу экипажының басқа мүшелерімен пәрменді қарым-қатынасты ұстап тұру және экипаж мүшелері еңбек қабілетін жоғалтқан жағдайда рәсімдерді тиімді орындау қабілетін көрсету және пилоттың ұшуы бойынша міндеттерді бөлуді қоса алғанда, экипаж мүшелерінің іс-әрекетін үйлестіруді қамтамасыз ету, экипаж мүшелерінің ынтымақтастығы, штаттық эксплуатациялық рәсімдерді сақтау және бақылау карталарын пайдалану.

6) кемінде 240 сағат ұшты, бекітілген курс бойынша, пилоттаушы ретінде және шынайы ұшуларды орындау кезінде және тренажерде бақылаушы пилот ретінде;

7) шынайы жағдайлардағы ұшу тәжірибесі осы Біліктілік талаптарының 20-тармағында көрсетілген, ИКАО конвенциясына 1-қосымшаның 3-толықтыруының 4-тармағына сәйкес уәкілетті орган бекіткен тәжірибеге барлық талаптарды сақтауды, күрделі кеңістіктік жағдайларды болдырмау және олардан шығу бойынша даярлықты, түнгі уақыттағы ұшуларды және газды турбиналық қозғалтқышы бар, құрамында кемінде екі пилот бар экипаждың тек аспаптар бойынша ұшуларды орындауына арналған сертификатталған ұшақта немесе ұшу жағдайларын имитациялайтын тренажерде ұшуларды қамтиды, Халықаралық азаматтық авиация туралы конвенцияға 1-қосымшаның 3-толықтыруында белгіленген тиісті біліктілік деңгейін алу үшін қажетті тәжірибе.

32. Бір пилотты ұшақта аспаптар бойынша ұшуға құқық туралы біліктілік белгісі иесінің құқықтарын жүзеге асыру кезінде, көпмүшелі экипаждың пилоты тек аспаптар бойынша бір пилотты ұшуларды орындау кезіндегі ӘКК функцияларын орындау қабілетін көрсетеді және аспаптар бойынша ұшу құқығы туралы біліктілік белгісін енгізу кезінде қойылатын талаптарға жауап береді.

33. Бір пилотты ұшақта ұшуларды орындау үшін коммерциялық авиация пилотының функцияларын жүзеге асырудан бұрын, көпмүшелі экипаждың куәлігі бар пилот:

ӘКК ретінде ұшақтарда 70 сағат немесе ӘКК ретінде кемінде 10 сағат және ӘКК ретінде қосымша ұшудың талап етілетін сағаттарын бақылауда ұшу;

ӘКК ретінде 20 сағат ұшу, бағыт бойынша ұшуларды орындау, оның ішінде кемінде 10 сағат ӘКК ретінде және 10 сағат ӘКК ретінде бақылаумен, оның ішінде ұзындығы кемінде 540 км бағыт бойынша ұшу, оның барысында екі аэродромда толық тоқтағанға дейін қонулар орындалады;

ұшақтың тиісті түріне қатысты коммерциялық пилоттың куәлігін беру кезінде қойылатын басқа талаптарға өзінің сәйкестігін қамтамасыз етуі қажет.

34. Ұшақтың көпмүшелі экипажының пилоты:

ұшақтың жеке пилотына талаптарды сақтаған жағдайда ұшақтың жеке пилотының;

көпмүшелі экипаждың құрамында аспаптар бойынша ұшуға құқық туралы біліктілік белгісі бар пилоттың;

эксплуатациялау үшін екінші пилоттың болуыталап етілетін ұшақта ұшуларды орындау кезінде екінші пилоттың функцияларын жүзеге асырады.

7-тарау. Желілік пилотқа біліктілік талаптары

1-параграф. Ұшақтың және тікұшақтың желілік пилотына жалпы біліктілік талаптары

35. Ұшаққа немесе тікұшаққа желілік пилоттың куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы - 21 жастан жоғары;

2) 1 класты жарамды медициналық қорытынды;

3) осы Біліктілік талаптарының 23-тармағының 3) тармақшасына сәйкестеориялық даярлық курсынан өту және теориялық білім деңгейін көрсету;

4) тікұшақ үшін–эксплуатациялау екінші пилоттың болуын талап ететін тиісті түрдегі ӘКК ретінде келесі рәсімдер мен маневрлерді орындау қабілетін көрсетті, ұшақ үшін – бірнеше қозғалтқышы бар ұшақтың командирі ретінде әрекеттер мен маневрлерді орындау қабілетін көрсетті:

ұшудың эксплуатациялық жоспарын дайындауды қоса алғанда ұшу алдындағы даярлық және ӘҚО ұшу жоспарын ұсыну;

ұшудың барлық кезеңдерінде ұшулар мен маневрлердің әдеттегі сызбалары;

ерекше және авариялық жағдайлардағы іс-әрекеттер тәртібі және қозғалтқыштар, жүйелер және планер сияқты жабдықтың істен шығуы мен ақауларына байланысты маневрлер;

экипаж мүшелерінің еңбекке қабілеті жоғалған жағдайлардағы іс-әрекеттер тәртібі және пилоттың ұшуы, экипаж мүшелерінің іс-әрекетін үйлестіру бойынша міндеттерді бөлуді қоса алғанда, экипаждағы өзара іс-қимыл және бақылау карталарын пайдалану.

5) құқықтарға сәйкес желілік пилотқа берілетін құзыреттің дәрежесімен рәсімдер мен маневрлерді орындау қабілеті, сондай-ақ мыналарды білу:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

ұшақты қолмен басқаруды ұшу немесе маневр сызбаларын табысты орындауды қамтамасыз ететіндей етіп ұдайы негізде оның шектеулері шегінде біртіндеп және дәл жүзеге асыру;

ұшудың кезеңіне сәйкес келетін автоматтандыру режимінде ұшақты басқару және автоматтандырудың белсенді режимінің курсында болу;

ұшудың барлық кезеңдерінде қалыпты, ерекше және авариялық жағдайлардағы іс-әрекеттер тәртібін дәл орындау;

өлшенген шешімдер қабылдау процесін қоса алғанда, дұрыс шешімдер қабылдау және білікті жүзеге асыру және әуе жағдайы туралы хабардар болу;

экипаж мүшелерінің іс-әрекетін үйлестіру, штаттық эксплуатациялық рәсімдерді сақтау және бақылау карталарын пайдалану.

36. Желілік пилот:

жеке пилоттың және коммерциялық авиацияның тиісті түрдегі әуе кемесі пилотының, ұшақ және көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесі үшін куәлікке қатысты – аспаптар бойынша ұшуға құқық туралы біліктілік белгісі бойынша құқықтың және коммерциялық әуе тасымалдары кезінде тиісті түрдегі ӘКК функцияларын орындайды және бір пилоттан көп ұшуларға арналған сертификатталған кез келген ӘК функцияларын жүзеге асырады.

2-параграф. Ұшақтың желілік пилотына қойылатын біліктілік талаптары

37. "Ұшақ" біліктілік белгісі бар желілік пилоттың куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) ұшақтың пилоты ретінде кемінде 1500 сағат ұшу, жалпы ұшуға енгізілетін сертификатталған тренажерде ұшу уақыты 100 сағаттан аспайды, олардың ішінде кемінде 25 сағатты рәсімдік тренажерде немесе аспаптар бойынша ұшуларға базалық даярлауға арналған тренажерде ұшу құрауы мүмкін;

500 сағат ӘКК ретінде бақылаумен немесе 250 сағат не ӘКК ретінде, не осы уақыттың кемінде 70 сағаты ӘКК ретінде, ал ұшудың қажетті қосымша уақыты бақылаумен ӘКК ретінде;

200 сағат, бағыт бойынша ұшуларды орындау, оның ішінде кемінде 100 сағат бақылаумен ӘКК ретінде;

75 сағат, аспаптар бойынша ұшуларды орындау, олардың ішінде аспаптар бойынша жерүсті жаттығуларының уақыты 30 сағаттан аспайды;

100 сағат, ӘКК немесе екінші пилот ретінде түнде ұшуларды орындау;

2) қосарлы басқаруы бар ұшақта ұшу даярлығынан және ұшақтың коммерциялық авиация пилотына немесе көпмүшелі экипаждың пилотына арналған талаптарға сәйкес аспаптар бойынша ұшуларға рұқсат туралы біліктілік белгісі.

3-параграф. Тікұшақтың желілік пилотына біліктілік талаптары

38. "Тікұшақ" біліктілік белгісі бар желілік пилоттың куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) тікұшақтың пилоты ретінде кемінде1000 сағат ұшу, жалпы ұшуға енгізілетін сертификатталған тренажерде ұшу уақыты 100 сағаттан аспайды, олардың ішінде кемінде 25 сағатты рәсімдік тренажерде немесе аспаптар бойынша ұшуларға базалық даярлауға арналған тренажерде ұшу құрауы мүмкін;

250 сағат ӘКК ретінде немесе 70 сағаты ӘКК ретінде және ұшудың қажетті қосымша уақыты бақылаумен ӘКК ретінде;

200 сағат бағыт бойынша, оның ішінде кемінде 100 сағат бақылаумен ӘКК ретінде;

30 сағат аспаптар бойынша, олардың ішінде кемінде 10 сағат аспаптар бойынша тренажерлік даярлық;

50 сағат ӘКК немесе екінші пилот ретінде түнде.

2) тікұшақтың коммерциялық авиация пилотына талаптарға сәйкес ұшу даярлығынан өту.

8-тарау. Штурманға біліктілік талаптары

39. Штурманның куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы –18 жастан жоғары;

2) 2 класты жарамды медициналық қорытынды;

3) сертификатталған АОО-да кемінде 500 сағат көлемінде немесе 170 сағаттан кем емес (тәжірибесі болған жағдайда). Үлгі бағдарламаларға сәйкес әзірленген теориялық даярлық курсынан өту және мына салаларда теориялық білімдерінің деңгейін көрсету:

штурман куәлігінің иесіне қатысты қағидалар мен ережелер; тиісті практика және әуе қозғалысына қызмет көрсету қағидалары;

ұшуларды орындауға қатысты бөлігінде халықаралық әуе заңнамасының және Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының негіздері;

әуе кемесінің ұшу-техникалық сипаттамаларына жүктеменің және массаның таралуының әсері;

крейсерлік режимде басқару қағидаларын қоса алғанда, ұшып көтерілу-қону және басқа сипаттамаларды пайдалану;

бағдар бойынша ұшу алдындағы даярлық және ұшуды жоспарлау, ВҰҚ мақсаттары үшін ұшу жоспарларын дайындау және ұсыну, әуе қозғалысына қызмет көрсетудің тиісті қағидалары, биіктік өлшегішті орнату тәртібі;

қатерлер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, штурманға қатысты адамның мүмкіндіктері;

жолды есептеу әдістері, изобариялық беткі қабаттарда ұшу және астронавигация қағидалары, аэронавигациялық карталарды, радионавигациялық құралдарды және аймақтық навигация жүйелерін пайдалану, үлкен ұзындықтағы бағдарлар бойынша ұшуларға қатысты ерекше навигациялық талаптар;

әуе кемесін навигациялау үшін қажетті авиацияның электрондық және аспаптық жабдығын пайдалану, шектеулер және эксплуатациялық сенімділігі;

ұшып көтерілу, бағдар бойынша ұшу, қонуға кіру кезеңдерінде қолданылатын навигациялық жүйелерді пайдалану, олардың дәлдігі және сенімділігі, радионавигациялық құралдарды тану;

автономдық жүйелер мен сыртқы құралдарға бағдарланған жүйелердің қағидаттары мен сипаттамалары және оларды пайдалану; борттық жабдықтың жұмысы;

аспан әлемі, аспандағы жарықтардың қозғалысын қоса алғанда, ұшу кезінде әуе кемесінің орналасқан орнын анықтау мақсатында оларды таңдау және тану; сектанттарды таралау; навигациялық құжаттаманы толтыру;

аэронавигацияда пайдаланылатын анықтамалар, өлшем бірліктері және формулалар;

аэронавигациялық ақпарат жинағы сияқты аэронавигациялық құжаттаманы түсіну және пайдалану, аэронавигациялық жағдайдағы елеулі өзгерістер, авиациялық кодтар, қысқартулар және ұшып көтерілу, бағдар бойынша ұшу, төмендеу және аспаптар бойынша қонуға кіру карталары;

ұшудың негіздері;

байланыс жүргізу қағидалары және фразеология;

4) құқықтарына сәйкес келетін штурманға ұсынылған құзырет дәрежесімен ӘК штурманының міндеттерді орындау қабілеті, сондай-ақ мыналарды білуі:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

дұрыс шешімдер қабылдау және ұшуда қадағалауды білікті жүзеге асыру;

аэронавигация саласында білімдерді қолдану;

біртұтас экипаж мүшесінің барлық міндеттерін орындау;

ұшу экипажының басқа мүшелерімен пәрменді қарым-қатынасты жүзеге асыру.

5) кемінде 200 сағат ұшу, бағыт бойынша ұшуларды орындайтын әуе кемелерінде штурманның функцияларын орындай отырып, кемінде 30 сағат түнгі уақытта ұшуды қоса алғанда.

6) ұшудағы ӘК орналасқан орнын қанағаттанарлық анықтау және осы ақпаратты мынадай түрде әуе кемесін навигациялауды жүзеге асыру үшін пайдалану қабілеті:

түнде – астрономиялық бақылау әдісімен кемінде 25 рет;

күндіз – автономдық навигациялық жүйелерді және сыртқы құралдарға бағдарланған навигациялық жүйелерді пайдаланумен үйлестірілген астрономиялық бақылау әдісімен кемінде 25 рет.

40. Штурман әуе кемесінің кез келген типінде функцияларды жүзеге асырады, радиотелефон байланысын жүзеге асыру кезінде штурман радиотелефон байланысында пайдаланылатын тілде сөйлеу қабілетін көрсетуі тиіс.

9-тарау. Бортинженерге (бортмеханикке) қойылатын біліктілік талаптары

41. Бортинженердің (бортмеханиктің) куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы – 18 жастан жоғары;

2) 2 класты жарамды медициналық қорытынды;

3) сертификатталған АОО-да кемінде 200 сағат көлемінде Үлгі бағдарламаларға сәйкес әзірленген теориялық даярлық курсынан өту және мына салаларда теориялық білімдерінің деңгейін көрсету:

бортинженер куәлігінің иесіне қатысты қағидалар мен ережелер; бортинженердің міндеттері бөлігінде азаматтық әуе кемелерін эксплуатациялауды реттейтін қағидалар мен ережелер;

қозғалтқыштардың, газды турбиндік және/немесе поршеньді қозғалтқыштардың құрылымының негізгі қағидаттары, отынның сипаттамасы, отынды беруді реттеуді қоса алғанда, отын жүйелері, жағармай материалдары және майлау жүйелері, форсаждық камералар және бүрку жүйелері, тұтану және қозғалтқышты іске қосу жүйелерінің мақсаты және жұмыс қағидаттары;

әуе кемелері қозғалтқыштарының жұмыс қағидаттары, эксплуатациялау қағидалары және шектеулері; қозғалтқыштардың сипаттамаларына атмосфералық жағдайлардың әсері;

планерлер, басқару органдары, конструкциялар, доңғалақ шассилері, тежегіштер мен сырғанауға қарсы құрылғылар, материалдардың коррозиясы және шаршауы бойынша ресурс; конструкцияның бүлінулері мен ақауларын табу;

мұздануға қарсы және су жұқтырмайтын жүйелер;

ауаны үрлеу және баптау жүйелері, оттегі жүйелері;

гидравликалық және пневматикалық жүйелер;

электротехника негіздері, тұрақты және ауыспалы токтың электр жүйелері, әуе кемелерінің электр өткізгіштік жүйелері, металлизация және экрандау;

аспаптық жабдықтың, компастардың, автопилоттардың, байланыс радиожабдығының, радионавигациялық және радиолокациялық құралдардың, ұшуды басқару жүйелерінің, дисплейлердің және авиацияның электрондық жабдықтың жұмыс істеу қағидаттары;

тиісті әуе кемелерінің шектеулері;

өрт сигнализациясы жүйесі және өртке қарсы жүйелер;

тиісті әуе кемелерінің жабдығы мен жүйелерін пайдалану және ақаусыздығын тексеру;

крейсерлік режимде басқару қағидаларын қоса алғанда, ұшу-техникалық сипаттамалар туралы деректерді пайдалану және практикалық қолдану;

метеорологияның эксплуатациялық аспектілері;

навигация негіздері, автономдық жүйелердің жұмыс қағидаты және эксплуатациялау;

қатерлер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, бортинженерге қатысты адамның мүмкіндіктері;

техникалық қызмет көрсету қағидаттары, ұшу жарамдылығын ұстап тұру қағидалары, дефектация, ұшу алдындағы қарау, отын құю және сыртқы қорек көздерін қолдану кезіндегі сақтық шаралары; орнатылған жабдық және кабинаның жүйесі;

қалыпты, ерекше және авариялық жағдайлардағы іс-әрекеттер тәртібі;

жүк тасымалдарының және қауіпті жүктерді тасымалдаудың эксплуатациялық қағидалары;

аэродинамика негіздері;

байланысты жүргізу қағидалары және фразеология.

4) бортинженер (бортмеханик) – нұсқаушының бақылауымен бортинженердің (бортмеханиктің) міндеттерін орындау кезінде жинақталған эксплуатациялық жұмыс тәжірибесі, мынадай салаларда:

ұшу алдындағы қарау;

отын құю қағидалары, отынды жұмсауды реттеу;

техникалық қызмет көрсету бойынша құжаттарды тексеру;

ұшудың барлық кезеңдерінде экипаждың кабинасындағы әдеттегі іс-әрекеттер;

экипаж мүшелерінің іс-әрекетін үйлестіру және экипаж мүшелері еңбек қабілетін жоғалтқан жағдайдағы іс-әрекеттер тәртібі;

дефектация;

борттық жүйелердің жұмыс істеуіндегі ауытқуларды тану;

ерекше және баламалы (резервтік) рәсімдерді қолдану;

авариялық жағдайды тану;

авариялық жағдайда іс-әрекеттердің тиісті тәртібін қолдану;

5) бортинженердің (бортмеханиктің) құқықтарына сәйкес келетін құзырет деңгейімен әуе кемесінің бортинженері (бортмеханигі) ретінде міндеттер мен қағидаларды орындау қабілеті, сондай-ақ:

қатер мен қателік факторларын тану және бақылау;

әуе кемесінің сипаттамалары мен шектеулерін есепке алып, борттық жүйелерді пайдалану;

дұрыс шешімдер қабылдау және ұшуда қадағалауды білікті жүзеге асыру;

аэронавигация саласында білімдерді қолдану;

біртұтас экипаж мүшесінің барлық міндеттерін табысты нәтижелерге кепілдік беретіндей етіп орындау;

ұшу экипажының басқа мүшелерімен пәрменді қарым-қатынасты жүзеге асыру.

42. Бортинженер (бортмеханик) ӘК осы типтерінің ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қолданылатын білімдер мен машықтардың деңгейін көрсеткен ӘК кез келген типтерінде функцияларды жүзеге асырады.

10-тарау. Бортрадиске біліктілік талаптары

43. Бортрадистің куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы –18 жастан жоғары;

2) 2 класты жарамды медициналық қорытынды;

бортрадист куәлігінің иесіне қатысты қағидалар мен ережелер;

ұшуларды орындауға және техникалық қызмет көрсетуге қатысты бөлігінде халықаралық әуе заңнамасының және Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының негіздері;

радиожабдық және оны эксплуатациялау;

ӘК электр жабдығы және оны эксплуатациялау;

ұшу ақпаратын жинау құралдарының, олар шешетін міндеттердің мақсаты, эксплуатациялау қағидалары;

ӘК авариялық-құтқару жарағының мақсаты, эксплуатациялау қағидалары;

негізгі метеорологиялық элементтер, құбылыстар және олармен байланысты эксплуатациялық аспектілер;

ұшу үшін қауіпті метеорологиялық құбылыстар, ауа райының ерекше жағдайлары және олармен байланысты эксплуатациялық аспектілер;

метеорологиялық кодтармен және болжамдармен практикалық жұмыс;

қатерлер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, бортрадиске қатысты адамның мүмкіндіктері;

байланысты жүргізу қағидалары және фразеология;

телеграф әліппесі, Морзе әліппесінің сигналдарын естіп қабылдау;

телеграфтық кілтті қолдану және хат-хабарларды беру.

4) ӘК-де бортрадист ретінде кемінде 100 сағат ұшу, оған ұшудың шынайы жағдайларын имитациялайтын ұшу тренажерінде алынған кемінде 50 сағат ұшу кіреді.

44. Бортрадист осы Біліктілік талаптарында көрсетілген білімдер мен машықтарды көрсеткен ӘК кез келген типтерінде функцияларды жүзеге асырады.

11-тарау. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жөніндегі маманға біліктілік талаптары

45. ӘК ТҚК жөніндегі маманның куәлігін алуға кандидатқа мынадай біліктілік талаптары қойылады:

1) жасы – 18 жастан жоғары;

2) кәсіби функцияларын орындауға денсаулық жағдайы бойынша жарамдылығына медициналық комиссиядан өту;

3) уәкілетті орган сертификаттаған авиациялық оқу орталықтарында оқу арқылы, үлгі бағдарламаларда ұсынылған модульдер түрінде теориялық және практикалық элементтерді қамтитын бастапқы даярлық курстарынан өту немесе уәкілетті органда немесе сертификатталған оқу орталығында емтихан арқылы теориялық білімдерінің деңгейін көрсетіп өз бетінше, сондай-ақ сертификатталған АОО-да оқу кезінде аттестаттаушы маманның (бағалаушының), кемінде 200 сағат көлемінде Үлгі бағдарламаларға сәйкес әзірленген даярлық курсынан өту және мына салаларда теориялық білімдерінің деңгейін көрсету:

ӘК техникалық қызмет көрсету, ӘК ұшу жарамдылығын ұстап тұру, ӘК ТҚК тартылған персоналды оқыту, ӘК ТКҚ жөніндегі мамандарға куәліктер беру, ұзарту және оларға біліктілік белгілерін (10RK модулі) бөлігінде әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы Қазақстан Республикасының заңнамасы және халықаралық авиация заңнамасы;

математика негіздері, өлшем бірліктері, ӘК ТҚК қатысы бар физика мен химияның іргелі қағидаттары және теориялық негіздері;

материалдың сипаттамасы және ӘК жобалау кезінде оларды қолдану, ӘК конструкцияларын жобалау және жүйелерінің жұмыс істеу қағидаттарын қоса алғанда, жинау әдістері, қозғалтқыштар және олармен байланысты жүйелер, механикалық, гидравликалық, электрлік және электрондық қорек көздері; ӘК аспаптық жабдығы және индикация жүйелері, ӘК басқару жүйелері және навигациялық және байланыс жабдығының борттық жүйелері;

орындалуы ӘК ұшу жарамдылығын ұстап тұру үшін қажет жұмыстар, ӘК конструкцияларын, оның компоненттері мен жүйелерін ТҚК және АТЖ бойынша тиісті нұсқауларда көзделген әдістемелерге және осы жағдайда ұшу жарамдылығының қолданылатын стандарттарына сәйкес, күрделі жөндеудің, ағымдық жөндеудің, тексерудің, ауыстырудың, модификациялаудың немесе ақауларын жоюдың әдістері мен рәсімдерін қоса алғанда;

қатерлер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаттарын қоса алғанда, ӘК ТҚК қатысты адамның мүмкіндіктері (9 модуль);

4) Үлгі бағдарламаларда ұсынылған базалық дағдылар бағдарламасына сәйкес ӘК ТҚК тәжірибесі, куәлік алуға кандидатта осы тармақтың 5) және 6) тармақтарының анықтамасына кірмейтін орта білім (мектеп) немесе кез келген білім не кәсіби даярлық болған кезде:

"А", "B1.2", "B1.4" санаттары үшін – эксплуатациядағы ӘК ТҚК 3 жыл практикалық тәжірибесі;

"B2" санаты және "B1.1" және "B1.3" кіші санаттары үшін - эксплуатациядағы ӘК ТҚК 5 жыл практикалық тәжірибесі;

5) Үлгі бағдарламаларда ұсынылған базалық дағдылар бағдарламасына сәйкес ӘК ТҚК базалық тәжірибесі куәлік алуға кандидатта уәкілетті органның маманды техникалық мамандықта тәжірибелі қызметкер ретінде қарауға мүмкіндік беретін жоғары немесе орта техникалық білім болған кезде:

"А" және "B3" санат және "B1.2", "В1.4" кіші санаттары үшін – эксплуатациядағы ӘК ТҚК 2 жыл практикалық тәжірибесі;

"B2" санаты және "B1.1", "В1.3" кіші санаттары үшін – эксплуатациядағы ӘК ТҚК 3 жыл практикалық тәжірибесі;

6) сертификатталған авиациялық оқу орталығында "А", "В1" және "В2" санаттарының ӘК ТҚК жөніндегі мамандардың бағдарламалар бойынша кандидат бастапқы даярлық алған кезде үлгі бағдарламаларда ұсынылған базалық дағдылар бағдарламасы бойынша алынған ӘК ТҚК базалық тәжірибе:

"А" санаты, "B1.2", "B1.4" кіші санаттары үшін – эксплуатациядағы ӘК ТҚК 1 жыл практикалық тәжірибесі;

"B2" санаты және "B1.1" және "B1.3" кіші санаттары үшін - эксплуатациядағы ӘК ТҚК 2 жыл практикалық тәжірибесі.

7) куәлікке қосымшада белгілер алуға кандидатқа (XV тармақ) көпқозғалтқышты ӘК үшін "С" санаты, ол бұл санатты "B1.1", "B1.3" немесе "B2" біліктілік белгілері арқылы - "B1.1", "B1.3" немесе "B2" санатының сертификатталатын персоналының артықшылықтарын пайдалана отырып, тәжірибесі кемінде 3 жыл немесе осы кіші санаттарда/санаттарда немесе олардың комбинацияларында қолдаушы персонал алады;

8) куәлікке қосымшада белгілер алуға кандидатқа (XV тармақ) көпқозғалтқышты ӘК үшін "С" санаты, ол бұл санатты жоғары техникалық білім арқылы алады – ТҚК және АТЖ ұйымында ӘК ТҚК тікелей байланысты міндеттер бойынша кемінде 3 жыл жұмыс тәжірибесі, базалық (кезеңдік) ӘК ТҚК байланысты ортада міндеттерді бақылау жөніндегі жұмыстың 6 айын қоса алғанда;

9) "Rating" деген XII бағанға "С" санатының бірінші белгісін алу үшін ӘК сұрау салынатын типінің осы тармақтың 7) және 8) тармақшаларында көрсетілген мамандардың кез келгені үшін – талап етілген типтік ӘК типіне оқыту курсы бойынша теориялық элементтің өтуі, әрбір келесі белгі үшін – үлгі бағдарламаға сәйкес ӘК типі бойынша жалпы танысу курсынына өту;

10) куәлікке қосымшада "С" санаты бойынша белгі алуға кандидатқа (XV тармақ) көп қозғалтқыштылардан өзге ӘК үшін, ол бұл санатты "B1.2" немесе "B1.4" біліктілік белгілері арқылы - "В1.2" немесе "В1.4" санатының сертификатталатын персоналының немесе осы кіші санаттарда немесе олардың комбинацияларында қолдаушы персоналдың артықшылықтарын пайдалана отырып, кемінде 5 жыл жұмыс тәжірибесі;

11) куәлікке қосымшада "С" санатының белгісін алатын мамандар үшін (XV тармақ) жоғары техникалық білім арқылы – базалық (кезеңдік) ӘК ТҚК байланысты ортада 12 айды қоса алғанда, ТҚК және АТЖ жөніндегі ұйымда кемінде 3 жыл тәжірибесі;

12) базалық (кезеңдік) ӘК ТҚК бақылау ӘК ТҚК жоспарлау, сапаға кепілдік беру, ӘК ТҚК бойынша жазбаларды жүргізу және сақтау/ұшу жарамдылығын ұстап тұру, қосалқы бөлшектерді мақұлдауды, техникалық сервис бөлімінде/техникалық бөлімде жұмысты бақылау бойынша ТҚК және АТЖ ұйымының бөлімшелерінде маманның міндеттерді орындауын қамтиды.

46. ТҚ және ӘК маманының куәлігіне белгіні алғашқы алу кезінде өтініш беруші үміттенген санаттар/кіші санаттар бойынша ӘК ӘК ҚК 1 жылдан кем емес тәжірибесі талап етіледі (бірінші рейтингті алу кезінде).

ӘК ҚК бойынша маманның куәлігіне санаттар/кіші санаттарының кейінгі толықтырулары үшін ӘК ҚК қосымша соңғы тәжірибесі бір жылдан аспауы тиіс, бірақ үш айдан кем емес (екінші және одан кейінгі рейтингтерді алу кезінде). Талап етілетін тәжірибе ӘК ҚК бойынша маман үміт еткен қолданыстағы санаттар/кіші санаттар арасындағы айырмашылықтарға байланысты болуы тиіс. Ондай қосымша тәжірибе ӘК ҚК бойынша маман куәлігінің сұрау салынатын жаңа санаттар кіші санаттары үшін негізгісі болуы тиіс.

47. Соңғы тәжірибе ретінде талап етілген 12 айдың ішінен 6 айдан кем емес кезеңінде қаралады, ол ӘК ҚК бойынша маманның куәлігіне өтінішті беру күніне дейін 12 айдың ішінде жинақталады. Соңғы тәжірибенің қалдығы өтінішті беру күніне дейін 7 айдың ішінде жинақталады. Қалған негізгі тәжірибе өтінішті беру күніне дейін 10 жылдың ішінде жинақталады.

48. ӘК ҚК тәжірибе бойынша қойылған талаптарға қарамастан, мемлекеттік және эксперименттік авиацияда алынған тәжірибе талап етілетінге баламасы болып табылатын осындай ӘК ҚК болған жағдайда қаралуға жатады.

49. "А" санаты үшін ӘК ҚК қосымша тәжірибе 6 айдан кем емес, "В1" және "В2" санаттары үшін - кемінде 12 ай болуы тиіс.

50. ӘК ҚК бойынша маман қозғалтқышты, қосалқы агрегаттарды, аспаптарды және немесе жабдық бірліктерін санкцияланған жөндеуден, модификациялаудан немесе монтаждаудан кейін әуе кемені немесе оның бөлшектерін пайдалануға жарамдылығын куәландырады және қарап- тексеруден, техникалық қызмет көрсетуден және немесе кезеңдік қызмет көрсетуден кейін пайдалануға рұқсат алуға қол қояды және мынадай функцияларды жүзеге асырады:

1) мыналарға қатысты:

оның куәлігінде не жалпы түріне өзінің қажеттілігі бойынша көрсетілген әуе кемелер үшін; немесе

оның куәлігінде не жалпы түріне өзінің қажеттілігі бойынша көрсетілген планерлер, қозғалтқыштар, борттық жүйелер немесе элементтер үшін;

және/немесе

оның куәлігінде көрсетілген әуе кемелер үшін не жалпы түріне өзінің қажеттілігі бойынша көрсетілген борттық электрондық жүйелер немесе элементтер үшін;

2) ӘК ҚК бойынша маман белгілі бір әуе кемесіне тхникалық қызмет көрсету және ұшу жарамдылығына қатысты барлық қажетті ақпарат белгісімен болған жағдайда, онда ӘК ҚК бойынша маман қызмет көрсету немесе планер, қозғалтқыш, борттық жүйелер немесе оның элементі, борттық электрондық жүйелер немесе оның элементі туралы куәлікке қол қояды, пайдалануға жарамдылығын ӘК ҚК бойынша маман куәландырады;

3) ӘК ТҚ жөніндегі маман 24 айдың алдындағы 6 ай ішінде куәліктің иеленушісі ретінде оған берілген құқықтарға сәйкес ӘК немесе құрауыштарын қарау, қызмет көрсету немесе техникалық пайдалану бойынша тәжірибесі бар болған немесе осы Біліктілік талаптарға сәйкес тиісті құқықтарды берумен оған куәлікті беру шартын сақтаған жағдайда.

6 айдың тәжірибесін есепке алу кезінде 180 жазбаға немесе 100 күнге теңестіріледі, оны маман жеке журналда тіркейді. Маман техникалық көрсету туралы куәлікті беру құқығын дәлелдеу үшін сомадағы талап етілетін цифрды құрайтын ӘК ұқсас үлгілері назарға алынады.

12-тарау. Ұшуды қамтамасыз ету/ұшу бойынша диспетчер қызметкеріне қойылатын біліктілік талаптары

51. Ұшуды қамтамасыз ету/ұшу бойынша диспетчер қызметкері куәлігін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) жасы –21 жастан үлкен;

2) 3 сыныптағы қолданыстағы медициналық қорытындысы;

3) 500 сағаттан немесе 150 сағаттан кем емес (тәжірибесі болған жағдайда) көлемде сертификатталған АОО Үлгілік бағдарламаларға сәйкес әзірленген теориялық дайындық курсынан өту және теориялық білім деңгейін көрсету, мынадай салаларда:

ӘК техникалық қызмет көрсету, ӘК ұшу жарамдылығын күтіп-ұстау, ӘК ҚК бойынша мамандардың куәліктерін беру, ұзарту және олардың біліктілік белгілеріне енгізу бөлігінде әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі саласында Қазақстан Республикасының заңнамасы және халықаралық авиациялық заңнамасы;

диспетчердің ұшуын/ұшуларын қамтамасыз ету бойынша қызметкер куәлігінің иеленушісіне, әуе қозғалысына қызмет көрсету қағидалары мен рәсімдеріне, ұшақтардың күш қондырғылары жұмысының қағидаттарына, жүйелерге және аспаптық жабдықтарға қатысты бөлігінде Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы Қазақстан Республикасының заңнамасы;

ӘК пайдаланушылық шектеулері және күш қондырғылары;

әуе кемесінің барынша аз жабдығының тізбесі;

ӘК ұшу-техникалық сипаттамасына салмағын тиеу және тарату әсері, салмағын есептеу және орталықтандыру бойынша;

ұшуды жедел жоспарлау; отынның шығысын есептеу бойынша және отын бойынша ұшу ұзақтығы; қосалқы әуежайды таңдау, бағыт бойынша крейсерлік ұшуды, ұлғайтылған ұзақтығына ұшуларды басқару рәсімі;

әуе қозғалысын ұйымдастыру үшін ұшу жоспарын дайындау және ұсыну;

компьютерлердің көмегімен жоспарлау жүйесінің негізгі қағидаттары;

диспетчердің міндеттеріне қолданылатын адамның мүмкіндіктері;

авиациялық метеорология, төмен және жоғары қысым салаларының орын ауысуы, фронттардың құрылымы, туындауы және бағыт бойынша ұшып көтерілу, ұшу және қону жағдайларына әсер ететін ауа райының ерекше құбылыстарының сипаттамасы;

авиациялық метеорологиялық жиынтықтарды, карталар мен болжамдарды, кодтар мен қысқартуларды, метеорологиялық ақпаратты алу мен пайдалану қағидаларын қолдану бойынша;

аэронавигация қағидаттары, аспаптар бойынша ұшуды орындау қағидалары;

аэронавигациялық құжаттаманы пайдалану;

қарапайым және қауіпті жүктерді тасымалдаудың пайдаланушылық рәсімдері;

авариялық оқиғалар мен инциденттерге қатысты рәсімдер, авариялық жағдайдағы ұшу қағидалары;

азаматтық авиация қызметіне заңсыз араласу актілерімен байланысты рәсімдер және ӘК қатысты диверсиялармен;

әуе кемесінің тиісті түріне қатысты ұшу қағидаттарын;

әуе кемелерімен және тиісті жер үсті станцияларымен байланысты жүргізу қағидалары;

нақты есептеулерді жүргізу және күн сайынғы синоптикалық карталар және ауа райы жиынтықтары бойынша ауа райына талдау жүргізу, әуе трассасының нақты аудандарында ауа райы жағдайлары туралы нұсқама жүргізу, мақсатты әуежайларда және қосалқы әуежайларда әуе тасымалдарын жүзеге асыру кезінде ауа райын болжау;

осы учаскеге ұшудың оңтайлы траекториясын айқындау және ұшу жоспарларын дайындау;

қолайсыз метеорологиялық жағдайларында ұшу кезінде жедел бақылау жүргізу және ұшу экипажына көмек көрсету;

4) бір немесе бірнеше (кез келген үйлесімде) функцияларды орындау бойынша 2 жылдан кем емес тәжірибенің бар болуы, егер кез келген үйлесімде жұмыс кезеңіндегі тәжірибе төмендегі кез келген лауазымдарында 1 жылдан кем еместі құраса:

коммерциялық әуе тасымалдарында жұмылдырылған әуе кемесінің ұшу экипажының мүшесі; немесе

коммерциялық әуе тасымалдарында жұмылдырылған ӘК ұшуын қамтамасыз ететін ұйымдарда метеорологты; немесе

коммерциялық әуе тасымалдарында жұмылдырылған ӘК ұшуын қамтамасыз ету бойынша қызметкерлердің немесе ұшуды жүргізу қызметінің әуе қозғалысына қызмет көрсету диспетчері немесе техникалық басшысы; немесе

әуе тасымалдарын жүзеге асыру кезінде ӘК ұшуын қызмет көрсетуде көмек көрсететін қызметкер ретінде 1 жылдан кем емес жұмыс өтілінің болуы; немесе

бекітілген бағдарлама бойынша дайындық курсынан өту және өтінішті беру алдында тікелей 6 ай ішінде кемінде 90 жұмыс күні ұшуларды қамтамасыз ету бойынша қызметкердің бақылауында пысықтау.

5) мыналарға қабілеттілігі бар:

күн сайынғы синоптикалық карталар сериялары және ауа айы жиынтықтары негізінде ауа райын талдаудың нақты және қолайлы пайдаланушылық көз қарастарын жүргізу;

әуе трассасының нақты аудандарында болатын ауа райы жағдайлары туралы нұсқаманың негізделген пайдаланушылық көзқарастарын жүргізуді қамтамасыз ету; мақсатты әуежайларға және қосалқы әуежайларға аса назар аудара отырып көлік авиациясы үшін ауа райын болжау;

осы учаскеге ұшудың оңтайлы траекториясын айқындау және ұшу жоспарларын қолмен және/немесе компьютердің көмегімен толтырылған нақты дайындау;

ұшуды қамтамасыз ету бойынша қызметкер куәлігінің иеленушісі міндеттеріне сәйкес қолайсыз метеорологиялық жағдайларында ұшу кезінде жедел бақылауды қамтамасыз ету және көмектің барлық түрін көрсету;

қауіп және қателіктер факторларын тану және бақылау.

52. Диспетчердің ұшуын/ұшуларын қамтамасыз ету бойынша қызметкер қызметті жүзеге асыруға қажетті білімі бар өңірде диспетчердің ұшуын/ұшуларын қамтамасыз ету бойынша қызметкердің функцияларын жүзеге асырады.

13-тарау. Әуе қозғалысына қызмет көрсету диспетчеріне қойылатын біліктілік талаптар

53. ӘҚҚ диспетчері куәлігінің алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) жасы - 21 жастан үлкен;

2) 3 сыныптағы қолданыстағы медициналық қорытындысы;

3) сертификатталған АОО Үлгілік бағдарламаларға сәйкес әзірленген теориялық дайындық курсынан өту және теориялық білім деңгейін көрсету, мынадай салаларда:

әуе қозғалысына қызмет көрсетуге, оның ішінде ӘҚҚ диспетчерінің біліктілік белгілері иеленушісінің құқықтарына, міндеттеріне және жауапкершілігіне қатысты бөлігінде Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы Қазақстан Республикасының заңнамасы, қағидалар мен ережесі;

ӘҚҚ қолданылатын жабдықты пайдалану және шектеу қағидаттары, сөз байланысы, ақпаратты тіркеу, деректерді беру, радионавигациялық құралдар, бақылау және радиолокациялық жүйелер, автоматты тәуелді бақылаулар, ұшу жоспарларын өңдеу, дисплей (пайдаланушының интерфейсі), жедел деректер және пайдалану шарттары туралы деректер;

ұшу қағидаттары, ӘК, ӘҚҚ қатысы бар ӘК күш қондырғылары мен жүйелердің, сипаттамалардың пайдалану және жұмыс істеу қағидаттары;

қауіп және қателіктер факторларын бақылау, сондай-ақ топтың жұмысын оңтайландыру бойынша дайындаудың қағидаттарын қоса алғанда адамның мүмкіндіктері;

авиациялық метеорология, метеорологиялық құжаттаманы және ақпаратты қолдану және түсіндіру, ұшулардың орындалуына және олардың қауіпсіздігіне әсер ететін ауа райының ерекше құбылыстарының туындауы және сипаттамасы, барометрлік биіктікті өлшеу қағидаттары;

аэронавигация қағидаттары, навигациялық жүйелер мен көзге көрінетін құралдарды шектеу мен нақты қағидаттары;

ӘҚҚ, байланыс, радиотелофон және фразеологиямен алмасу (штаттық, штаттық емес және авариялық), тиісті авиациялық құжаттаманы пайдалану рәсімдері, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етудің практикалық әдістері;

54. ӘҚҚ диспетчері куәлігінің алушы үміткер мынадай салаларда білім деңгейін көрсетті:

1) әуеайлақ диспетчерінің біліктілік белгілері үшін:

әуе айлақтың бас жоспары, физикалық сипаттамалары;

әуе кеңiстiгiнiң құрылымы;

қолданылатын қағидалар, рәсімдер және ақпарат көздерi;

аэронавигациялық құралдар;

әуе қозғалысын басқару жабдығы және оларды қолдану;

жергiлiктi жер бедерi және жердегi сипатты бағдарлар;

әуе қозғалысының сипатты ерекшелiктерi;

ерекше ауа райы құбылыстары;

авариялық жағдайдағы және iздестiру-құтқару операцияларындағы iс-қимылдар жоспары;

2) жақындаудың рәсімдік бақылау диспетчерінің немесе ӘҚҚ ауданының рәсімдік бақылау диспетчерінің біліктілік белгісі үшін:

әуе кеңiстiгiнiң құрылымы;

қолданылатын қағидалар, рәсімдер және ақпарат көздерi;

аэронавигациялық құралдар;

әуе қозғалысын басқару жабдығы және оларды қолдану;

жергiлiктi жер бедерi және жердегi сипатты бағдарлар;

әуе қозғалысының және қозғалыс ағынының сипатты ерекшелiктерi;

ерекше ауа райы құбылыстары;

авариялық жағдайдағы және iздестiру-құтқару операцияларындағы iс-қимылдар жоспары;

3) қадағалау құралдарын пайдалана отырып, ӘҚҚ ауданының бақылау диспетчері, қадағалау құралдарын пайдалана отырып жақындаудың бақылау диспетчерінің біліктілік белгісі үшін:

әуе кеңiстiгiнiң құрылымы;

қолданылатын қағидалар, рәсімдер және ақпарат көздерi;

аэронавигациялық құралдар;

әуе қозғалысын басқару жабдығы және оларды қолдану;

жергiлiктi жер бедерi және жердегi сипатты бағдарлар;

әуе қозғалысының және қозғалыс ағынының сипатты ерекшелiктерi;

ерекше ауа райы құбылыстары;

авариялық жағдайдағы және iздестiру-құтқару операцияларындағы iс-қимылдар жоспары;

ӘҚҚ қадағалаудың тиісті жүйелерін және олармен байланысты жабдықты пайдалану және шектеу қағидатттары;

жердің үстінен ұшудың тиісті биіктігін ұстап қалу қағидаларын қоса алғанда, қажет болғанда қадағалаудың негізінде ӘҚҚ қызмет көрсетуді ұсыну рәсімдері;

4) ӘҚҚ аттестатталған нұсқаушының (диспетчердің) басшылығымен сәтті қамтамасыз етті:

әуеайлақ диспетчерінің біліктілік белгісіне қатысты кемінде 140 сағат ішінде рульдеу диспетчерлік пунктінде немесе кемінде 280 сағат ішінде старттық диспетчерлік пунктінде немесе кемінде 430 сағат ішінде мұнара диспетчерлік пунктінде әуеайлақтық диспетчерлік қызмет көрсетуді жүзеге асыру;

жақындаудың рәсімдік бақылау диспетчерінің біліктілік белгісіне қатысты 280 сағаттан кем емес сағат ішінде жақындау диспетчерлік пунктінде әуе қозғалысының рәсімдік бақылауын жүзеге асыру;

қадағалау құралдарын пайдалана отырып жақындауды бақылау диспетчерінің біліктілік белгісіне қатысты кемінде 350 сағат ішінде жақындау диспетчерлік пунктінде немесе шеңбер диспетчерлік пунктінде жақындаудың әуе қозғалысына диспетчерлік қызмет көрсетуді жүзеге асыру;

жақындаудың рәсімдік бақылау диспетчерінің біліктілік белгілерін бір уақытта алумен қадағалау құралдарын пайдалана отырып жақындауды бақылау диспетчерінің біліктілік белгісіне қатысты кемінде 430 сағат ішінде жақындау диспетчерлік пунктінде немесе шеңбер диспетчерлік пунктінде жақындаудың әуе қозғалысына диспетчерлік қызмет көрсетуді және рәсімдік бақылауды жүзеге асыру;

ӘҚҚ ауданының рәсімдік бақылау диспетчерінің біліктілік белгісіне қатысты кемінде 280 сағат ішінде аудандық диспетчерлік пунктіндегі/аудандық диспетчерлік орталығындағы жұмыс орнында рәсімдік бақылауды жүзеге асыру;

ӘҚҚ ауданын бақылау диспетчерінің біліктілік белгісіне қатысты кемінде 380 сағат ішінде аудандық диспетчерлік пунктіндегі/аудандық диспетчерлік орталығындағы жұмыс орнында қадағалау жүйелерін пайдалана отырып әуе қозғалысына аудандық диспетчерлік қызмет көрсетуді жүзеге асыру;

ӘҚҚ ауданының рәсімдік бақылау диспетчерінің біліктілік белгілерін бір уақытта алумен қадағалау құралдарын пайдалана отырып ӘҚҚ ауданын бақылау диспетчерінің біліктілік белгісіне қатысты кемінде 460 сағат ішінде аудандық диспетчерлік пунктіндегі/аудандық диспетчерлік орталығындағы жұмыс орнында қадағалау жүйелерін және пайдалана отырып әуе қозғалысына аудандық диспетчерлік қызмет көрсетуді және рәсімдік бақылауды жүзеге асыру;

жергілікті диспетчерлік пунктте біліктілік белгісіне (рұқсатына) қатысты кемінде 280 сағат ішінде бар радиотехникалық құралдарды пайдалана отырып жергілікті әуе желілерінде әуе қозғалысына аудандық диспетчерлік қызмет көрсетуді жүзеге асыру.

55. Біліктілік белгілер мынадай диспетчерлік пункттерге сәйкес келеді:

1) әуеайлақ диспетчерінің біліктілігі рульдеу диспетчерлік пунктінде және/немесе старттық диспетчерлік пунктінде және/немесе мұнара диспетчерлік пунктінде өзіндік жұмысқа рұқсаты бар адамдары үшін беріледі;

2) жақындаудың рәсімдік бақылау диспетчерінің және байқау құралдарын пайдалана отырып жақындаудың бақылау диспетчерінің біліктілігі жақындау диспетчерлік пунктінде өзіндік жұмысқа рұқсаты бар адамдары үшін және/немесе басқа да диспетчерлік пункттерінде өзіндік жұмысқа рұқсаты бар адамдары үшін беріледі (диспетчерлік пункттерді біріктіру кезінде);

3) байқау құралдарын пайдалана отырып ӘҚҚ ауданының рәсімдік бақылау диспетчерінің және ӘҚҚ ауданының бақылау диспетчерінің біліктілігі аудандық диспетчерлік пунктіндегі/аудандық диспетчерлік орталығындағы және/немесе жергілікті диспетчерлік пунктіндегі жұмыс орнында рұқсаты бар адамдары үшін беріледі.

56. Бірнеше біліктілік белгілерді бір уақытта алған кезде әрбір біліктілік белгісіне қатысты талаптар қолданылады.

57. ӘҚҚ нұсқаушының арнайы біліктілік белгісін (рұқсатын) алу үшін

үміткерге мыналар талап етіледі:

ӘҚҚ жұмыс өтілі кемінде 3 жыл;

сертификатталған АОО арнайы дайындықтан өту;

кемінде 8 сағат ішінде аттестатталған нұсқаушының басшылығымен сұрау салынатын біліктілік белгісіне қатысты функцияларды жүзеге асыру.

58. Ұшу басшысының (ауысымның аға диспетчері) арнайы біліктілік белгісін (рұқсатын) алу үшін үміткерге мыналар талап етіледі:

ӘҚҚ жұмыс өтілі кемінде 3 жыл – ауысымның аға диспетчері үшін, алты жылдан кем емес – ұшу басшысы үшін;

сертификатталған АОО арнайы дайындықтан өту;

бақылау жүзеге асырылатын диспетчерлік пункттің ең болмаса бірінде рұқсат;

кемінде 180 сағат ішінде аттестатталған нұсқаушының басшылығымен (ұшу басшысының/ауысымның аға диспетчерінің) сұрау салынатын біліктілік белгісіне қатысты функцияларды жүзеге асыру.

59. Халықаралық ұшуға диспетчерлік қызмет көрсетумен байланысты біліктілікті алуға үміткер радиотелефон байланысында пайдаланылатын авиациялық ағылшыл тілінде сөйлеуі тиіс және оны жұмысшы деңгейінен төмен емес деңгейде түсінуі тиіс (ИКАО бойынша 4 деңгей).

60. ӘҚҚ диспетчері (диспетчерлік пунктінде рұқсаты бар) 6 ай ішінде кемінде 24 сағат ішінде осы біліктілік белгісімен көзделген әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша функцияларды жүзеге асырады.

61. Егер ӘҚҚ диспетчері 6 ай ішінде біліктілік белгісімен көзделген функцияларды жүзеге асырмаса, біліктілік белгісі күшін жояды.

62. ӘҚҚ диспетчері куәлікке енгізілген бір немесе бірнеше төменде көрсетілген біліктілік белгілермен (рұқсаттармен) мынадай функцияларды жүзеге асырады:

әуеайлақ диспетчерінің біліктілік белгісі берілген куәлік иеленушісі аттестатталған бойынша сол әуеайлақта әуеайлақтық диспетчерлік қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді немесе қамтамасыз етуді бақылайды;

жақындаудың рәсімдік бақылау диспетчерінің біліктілік белгісі жақындаудың диспетчерлік қызмет көрсетілуін қамтамасыз ететін диспетчерлік органның заңдық құзырында болатын әуе кеңістігі немесе осы әуе кеңістігінің бөлігі шегінде берілген куәлік иеленушісі аттестатталған бойынша әуеайлақта немесе әуеайлақтарда жақындаудың диспетчерлік қызмет көрсетуін қамтамасыз етеді немесе қамтамасыз етуді бақылайды;

байқау құралдарын пайдалана отырып жақындаудың бақылау диспетчерінің біліктілік белгісі жақындаудың диспетчерлік қызмет көрсетілуін қамтамасыз ететін диспетчерлік органның заңдық құзырында болатын әуе кеңістігі немесе осы әуе кеңістігінің бөлігі шегінде берілген куәлік иеленушісі аттестатталған бойынша әуеайлақта немесе әуеайлақтарда ӘҚҚ байқаудың тиісті жүйелерін пайдалана отырып жақындаудың диспетчерлік қызмет көрсетуін қамтамасыз етеді және немесе қамтамасыз етуді бақылайды;

ӘҚҚ ауданының рәсімдік бақылау диспетчерінің біліктілік белгісі берілген куәлік иеленушісі аттестатталған бойынша диспетчерлік аудан немесе осы диспетчерлік аудан бөлігі шегінде аудандық диспетчерлік қызмет көрсетуін қамтамасыз етеді және немесе қамтамасыз етуді бақылайды;

байқау құралдарын пайдалана отырып ӘҚҚ ауданының бақылау диспетчерінің біліктілік белгісі берілген куәлік иеленушісі аттестатталған бойынша әуе кеңістігі немесе осы әуе кеңістігінің бөлігі шегінде ӘҚҚ байқаудың тиісті жүйелерін пайдалана отырып ӘҚҚ ауданының диспетчерлік қызмет көрсетуін қамтамасыз етеді және/немесе қамтамасыз етуді бақылайды.

14-тарау. Авиациялық станция операторына қойылатын біліктілік талаптар (теңіз қондырғысында орналасқан)

63. Авиациялық станция операторы куәлігінің алушы үміткерге (теңіз қондырғысында орналасқан) мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) жасы –18 жастан үлкен;

2) техникалық білімі бар;

радиотелефон байланыс, фразеология, электр байланыс желісінің рәсімдері;

теңіз қондырғысында жұмыстардың орындалуын реттейтін Қазақстан Республикасының заңнамасы және нормативтік актілер;

әуе қозғалысына қызмет көрсету;

авиациялық станция операторына қолданылатын қағидалар мен ережелер;

ұшу қағидалары және әуе навигациясының негіздері;

авиациялық метеорологияның негізгі теориялық мәселелері және авицияның метеоқамтамасыз етілуін регламенттейтін құжаттардың негізгі ережелері;

радионавигациялық жабдық жұмысының негіздері мен қағидаттары;

радионавигациялық жабдықтың және авиациялық электр байланыс құралдарының тактика техникалық сипаттамалары;

авиациялық станцияда электр байланыс жабдығын пайдалану және шектеу қағидаттары;

қызмет көрсетілетін ӘК негізгі деректері және тактика техникалық сипаттамалары;

4) жұмыс тәжірибесі:

12 айлық кезеңнің ішінде бекітілген бағдарлама бойынша дайындық курсын сәтті аяқтады, өтінішті тікелей берген және 2 айдан кем емес авиациялық станцияның аттестатталған операторының басшылығымен сәтті пысықтады; немесе

өтінішті берудің тікелей алдын алатын 12 айдың ішінен 6 айдан кем емес авиациялық станцияның аттестатталған операторының басшылығымен сәтті пысықтады;

5) өзінің құзыреттілігін көрсетті:

пайдаланылатын электр байланыс жабдығын пайдалануда;

радиотелефондық хабарламаларды сапалы және нақты беру мен қабылдауда.

15-тарау. "Нұсқаушы" біліктілік белгісін алу үшін ұшу персоналына қойылатын жалпы біліктілік талаптары

64. Нұсқаушылар мынадай санаттарға бөлінеді:

1) ӘК пилот-нұсқаушысы;

2) ӘК үлгісінің нұсқаушысы;

3) ӘК сыныбы бойынша нұсқаушысы;

4) аспаптар бойынша ұшуға рұқсат үшін нұсқаушы;

5) пилотаждық жаттығу құрылғылары бойынша нұсқаушы;

6) көп мүшелі ӘК экипажы мүшелерінің өзара іс-қимылы бойынша нұсқаушы;

7) кешендік ұшу дайындығы бойынша нұсқаушы.

65. "Нұсқаушы" біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) жасы - 18 жастан үлкен;

2) Жеңіл және асажеңiл ӘК куәлігін алуға дайындықты қоспағанда ӘК түріне сәйкес коммерциялық авиация пилотының куәлігін алу кезінде ұсынылатын білім мен тәжірибеге қойылатын талаптарға жауап береді, мұндай жағдайда үміткер жеңіл және асажеңiл ӘК тиісті түрінің пилотының куәлігін алу кезінде ұсынылатын білім мен тәжірибеге қойылатын талаптарға жауап береді;

теориялық және практикалық оқыту әдістемесі;

жер үстіндегі дайындық жүзеге асырылатын пәндер бойынша студенттердің, оқушылар мен тыңдаушылардың үлгерімділігін бағалау бойынша;

материалды игеру процесі;

тиімді оқыту элементтері;

студенттердің, оқушылардың немесе тыңдаушылардың білім деңгейін бағалау және тексеру бойынша, оқыту теориялары;

дайындық бағдарламаларын әзірлеу бойынша;

сабақты жоспарлау;

аудиторлық оқыту әдістемелері;

қажет болған жағдайда жаттығу құрылғыларын қоса алғанда оқу құралдарын пайдалану бойынша;

студенттердің, оқушылардың және тыңдаушылардың қателіктеріне талдау және түзету жүргізу бойынша;

қауіптер мен қателіктер факторларының бақылау қағидаттарын қоса алғанда ұшу дайындығына қолданылатын адамның мүмкіндіктері;

ӘК жүйелер мен бас тартулардың істен шығу имитациясына байланысты қауіптер;

4) тағайындалған пилот-нұсқаушының басшылығымен үміткер:

операцияларды таныстыруды, практикалық оқыту әдістерін, курсанттардың едәуір көп таралған қателіктерін табу және түзетуді қоса алғанда ұшу дайындығын жүргізу әдістемесі бойынша оқу курсынан өтті;

ұшу дайындығын жүргізуге ниетті ол практикада маневрлеу мен ұшу схемаларын орындаудың әдістемесін қолданды.

5) тиісті жағдайларда ұшу алдындағы нұсқаманы, ұшуды талдауды және жер үсті дайындығын қоса алғанда, пилот-нұсқаушының функцияларын жүзеге асыруды көздейтіндер бойынша ӘК түрлерінде және сыныптарында ұшу дайындығын жүргізуге ниетті ол сол салаларда оқыту қабілеттілігін көрсетті;

6) куәлікте көрсетілген ӘК түріне сәйкес бекітілген бағдарлама бойынша дайындығы бар;

7) ұшу-әдістемелік дағдыларға ие:

тыңдаушыны даярлау процесінде қауіптер мен қателіктер факторларын тану, талдау және бақылау;

оның сипаттамаларының шектеулері шегінде әуе кемесін басқару және ұшу қауіпсіздігінің қолайлы деңгейінде тыңдаушыны әдістемелік сауатты оқыту;

барлық маневрлерді баяу және нақты орындау және оларды тыңдаушыға епті көрсете білу;

ұшуда уақтылы шешімдерді қабылдау және бақылауды білікті жүзеге асыру;

оқушылардың қателіктерін талдау және түзету;

тыңдаушыға ұшу схемасын немесе маневрді нақты орындау мен көрсетуді қамтамасыз ететіндіктен әуе кемесін басқару;

оқыту кезінде қауіптер мен қателіктер факторларын тану және бақылау;

оның сипаттамасының шектеулері шегінде әуе кемесін басқару;

барлық маневрлерді баяу және нақты орындау және тыңдаушыға әуе кемесінің ұшуын басқару кезінде қозғалыстарды үйлестіруді әдістемелік дұрыс түсіндіру;

аэронавигация (ұшақты жүргізу) саласында білімді қолдану және оларды тыңдаушыға жеткізу;

тыңдаушыны әдістемелік сапалы және қауіпсіз оқыту.

66. Нұсқаушының біліктілік белгісінің қолданылу мерзімі уәкілетті органның шешімі бойынша анықталады, бірақ 3 жылдан аспайды.

67. Пилот мыналар бар болғанда ӘК және/немесе жаттығу құрылғысында пилот-нұсқаушының функцияларын жүзеге асырады:

осы Біліктілік талаптарға сәйкес берілген "нұсқаушы" біліктілік белгісімен (тиісті санаттағы) пилоттың, штурманның немесе борт инженерінің (борт механиктің) куәлігі;

осы Біліктілік талаптарға сәйкес тиісті біліктілік белгілермен жаттығу құрылғысы нұсқаушының сертификаты (куәлігі).

1-параграф. Пилот-нұсқаушының біліктілік белгілерін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптар

68. "Ұшқыш" пилот-нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) Ұшып көтерілуі кемінде 200 сағат, олардың ішінде 150 сағат КВС ретінде;

2) ӘК түріне сәйкес коммерциялы авиацияда пилоттарды дайындау үшін нұсқаушы ретінде ұшып көтерілуі 200 сағатты қоса алғанда, ӘК осы түрінде ұшып көтерілуі кемінде 500 сағат;

3) пилоттың қоланыстағы куәлігінің болуы;

4) ұшу нұсқаушысының курсына түсу алдында ұшу тексерісінің алдын алатын 6 ай ішінде поршеньді күш қондырғысымен бір қозғалтқышы бар ұшақта ұшып көтерілуі 5 сағаттан кем емес;

5) ұшу нұсқаушыларының курстарынан өту:

ұшуды оқыту әдістемесі 50 сағат;

теориялық оқыту әдістемесі бойынша 25 сағат;

ӘК тиісті үлгісіндегі ұшуды пайдаланудың бейінді пәндері бойынша 10 сағат;

бір пилотты ӘК ұшу-әдістемелік дайындықтың кемінде 15 сағатты қамтиды.

69. "Тікұшақ" пилот-нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) тікұшақта ұшып көтерілуі кемінде 250 сағат, олардың ішінде тікұшақтың командирі ретінде кемінде 100 сағат;

2) коммерциялы тікұшақ пилотының куәлігі болуы;

3) ұшу нұсқаушысының курсына түсу алдында ұшу тексерісінің алдын алатын 6 ай ішінде бір қозғалтқышы бар тікұшақта ұшып көтерілуі кемінде 5 сағат;

4) тікұшақтың ұшу нұсқаушыларының курстарынан өту:

ұшуды оқыту әдістемесі 50 сағат;

теориялық оқыту әдістемесі бойынша 25 сағат;

ӘК тиісті үлгісіндегі ұшуды пайдаланудың бейінді пәндері бойынша 10 сағат;

бір пилотты ӘК ұшу-әдістемелік дайындықтың кемінде 15 сағатты қамтиды.

70. "Мотодельтаплан" немесе "автожир" пилот-нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) КВС ретінде 100 сағаттан кем емес;

2) "Мотодельтаплан" немесе "автожир" пилот-нұсқаушының курстарынан өту:

ұшуды оқыту әдістемесі 50 сағат;

теориялық оқыту әдістемесі бойынша 25 сағат;

ӘК тиісті үлгісіндегі ұшуды пайдаланудың бейінді пәндері бойынша 10 сағат;

ұшу-әдістемелік дайындықтың кемінде 10 сағатты қамтиды.

71. "Планер" пилот-нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) КВС ретінде ұшып көтерілуі кемінде 100 сағат және 200 ұшу (іске қосу);

2) планер ұшу нұсқаушыларының курстарынан өту:

ұшуды оқыту әдістемесі 50 сағат;

теориялық оқыту әдістемесі бойынша 25 сағат;

ӘК тиісті үлгісіндегі ұшуды пайдаланудың бейінді пәндері бойынша 10 сағат;

ұшу-әдістемелік дайындықтың кемінде 10 сағатты қамтиды.

72. "Бос аэростат" пилот-нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) КВС ретінде кемінде 75 сағат;

2) "Бос аэростатұшу нұсқаушыларының курстарынан өту;

ұшуды оқыту әдістемесі 50 сағат;

теориялықоқыту әдістемесі бойынша 25сағат;

ӘК тиісті үлгісіндегі ұшуды пайдаланудың бейінді пәндері бойынша 10 сағат;

ұшу-әдістемелік дайындықтың кемінде 10сағатты қамтиды.

73. "Дирижабль" пилот-нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) КВС ретінде кемінде 100 сағат;

2) "Дирижабль" ұшу нұсқаушыларының курстарынан өту:

ұшуды оқыту әдістемесі 50 сағат;

теориялық оқыту әдістемесі бойынша 25 сағат;

ӘК тиісті үлгісіндегі ұшуды пайдаланудың бейінді пәндері бойынша 10 сағат;

ұшу-әдістемелік дайындықтың кемінде 10 сағатты қамтиды.

2-параграф. ӘК үлгісі бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптар

74. Бір мүшелі ұшақ немесе көп мүшелі ұшақтың үлгісі бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) коммерциялы ұшақ пилотының, көп мүшелі ұшақ экипажының немесе желілік ұшақ пилотының куәлігінің бар болуы;

2) бір мүшелі ӘК нұсқаушысы үшін - бір мүшелі ұшақта ұшып көтерілуі кемінде 500 сағат, оның ішінде осы үлгідегі КВС ретінде кемінде 30 сағат немесе нұсқаушының біліктілік белгісі және аспаптық рейтингісі бар;

3) көп мүшелі ӘК нұсқаушысы үшін - көп мүшелі ұшақта ұшып көтерілуі кемінде 1500 сағат, оның ішінде осы үлгідегі КВС ретінде бағыт бойынша 30 учаске, олардың ішінде ұшу жаттығу құрылғысында өтінімде болжанған 12 ай ішінде орындалған 15 астам емес ұшуға рұқсат етіледі;

4) сұрау салынатын ӘК үлгісі бойынша нұсқаушыларды дайындау курсынан өту (кәсіби деңгейін қолдау кезінде нұсқаушыларды дайындау бойынша өткен курс есептелінеді).

75. Тікұшақ үлгісі бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) коммерциялы тікұшақ пилотының немесе желілік тікұшақ пилотының куәлігінің бар болуы;

1) бір пилотпен бір қозғалтқышы бар тікұшақтарда ұшып көтерілу 250 с;

2) бір пилотпен көп қозғалтқышы бар тікұшақтарда ұшып көтерілу 500 с;

3) бір пилотпен көп мүшелі экипажы бар тікұшақтарда кемінде 350 сағатты қоса алғанда көп мүшелі экипажы бар тікұшақтарда ұшып көтерілу 1000 сағат немесе бір пилотпен көп қозғалтқышы бар тікұшақтар үшін – көп мүшелі экипажы бар тікұшақтарда кемінде 100 сағат;

4) ӘК үлгісі бойынша нұсқаушыларды дайындау курстарынан өту (кәсіби деңгейін қолдау кезінде нұсқаушыларды дайындау бойынша өткен курс есептелінеді).

3-параграф. Ұшақ сыныбы бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптар

76. Ұшақ сыныбы бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) бір қозғалтқышы бар ұшақтарда - ұшып көтерілу пилот ретінде кемінде 300 сағат, олардың ішінде нақты үлгідегі немесе сыныбындағы ұшақтың КВС ретінде ұшып көтерілу кемінде 30 сағат;

2) көп қозғалтқышы бар ұшақтарда - ұшып көтерілу пилот ретінде кемінде 500 сағат, олардың ішінде нақты үлгідегі немесе сыныбындағы ұшақтың КВС ретінде ұшып көтерілу кемінде 30 сағат;

3) ӘК үлгісі бойынша нұсқаушылардың курстарынан өту (ұшу нұсқаушыны дайындау бойынша өткен курс есептелінеді):

ұшуды оқыту әдістемесі 50 сағат;

теориялық оқыту әдістемесі бойынша 25 сағат;

ӘК тиісті үлгісіндегі ұшуды пайдаланудың бейінді пәндері бойынша 10 сағат;

бір қозғалтқышы бар ұшақта ұшу дайындығына 3 сағат немесе екі қозғалтқышы бар ұшақта 5 сағатты қамтиды.

77. Ұшақтардың сыныбы бойынша нұсқаушы күрделі, жедел, жоғары ұшу сипаттамалары бар ұшақтарды қоспағанда, бір пилотпен пилотталатын бір немесе екі қозғалтқышы бар ұшақтарда ұшуға рұқсатты алу, ұзарту және жаңарту үшін ұшу дайындығын жүргізеді.

4-параграф. Аспап бойынша ұшуға рұқсат алу үшін нұсқаушының біліктілік белгісін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптар

78. Аспап бойынша ұшуға рұқсат алу үшін нұсқаушыныңбіліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) аспап бойынша ұшып көтерілуі кемінде 500 сағат, олардың ішінде ұшақтың аспаптық біліктілігінің нұсқаушысы үшін ұшақта ұшып көтерілу 400 сағат;

2) аспап бойынша ұшып көтерілуі кемінде 500 сағат, олардың ішінде тікұшақтың аспаптық біліктілігінің нұсқаушысы үшін тікұшақта ұшып көтерілу 250 сағат;

3) аспаптық біліктілігінің нұсқаушыларының курстарынан өту:

ұшуды оқыту әдістемесі кемінде 50 сағат, ұшу нұсқаушысының біліктілігі бар үміткерге толығымен есептеледі;

теориялықоқыту әдістемесі (оқыту және зерделеу) кемінде 25 сағат, ұшу нұсқаушысының біліктілігі бар үміткерге толығымен есептеледі;

ӘК тиісті үлгісіндегі ұшуды пайдаланудың бейінді пәндері бойынша білімді қайталау кемінде 10 сағат, ұшу нұсқаушысының біліктілігі бар үміткерге толығымен есептеледі;

4) оқу ұшулары ӘК, ұшу жаттығу құрылғысында немесе рәсімдік жаттығу құрылғысында ұшып көтерілу кемінде 10 сағат, ұшу нұсқаушысы үшін оқу ұшуларының көлемі кемінде 5 сағатты қамтиды.

79. Аспап бойынша ұшуға рұқсат алу үшін нұсқаушы әуе кемелерінің тиісті түрлерінде/санаттарында ұшуға рұқсатты алу, ұзарту және жаңарту үшін өтініш берушілерді дайындауды жүргізеді.

5-параграф. Пилотаждық жаттығу құрылғылары бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптар

80. Пилотаждық жаттығу құрылғылары бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) коммерциялық ұшақ пилотының, көп мүшелі ұшақ экипажының немесе ӘК нақты ұшақ түрінің желілік пилотының куәлігінің бар болуы немесе болғаны;

2) аспаптық рейтингісі біліктілік белгісінің бар болуы немесе болғаны;

3) аспаптық біліктілік нұсқаушысының оқу курсын сәтті аяқтаған;

4) 12 ай ішінде ұшу жаттығу құрылғысында ӘК тиісті үлгісі бойынша біліктілік тексерісінен өткен;

5) көп мүшесі бар экипажбен ұшақтар үшін жаттығу құрылғысы нұсқаушысының біліктілік белгісін алу үшін мыналар қажет:

көп мүшелі экипажы бар ұшақтардың немесе көтергіш күшін ұлғайту жүйесі бар ӘК пилоты ретінде ұшу уақыты кемінде 1500 сағат;

пилот немесе байқаушы ретінде, 12 ай ішінде;

тиісті үлгідегі ӘК бортында бағыт бойынша 3 сектор; немесе

білікті ұшу экипажымен жүргізілген тиісті үлгідегі ӘК жаттығу құрылғысында ұшу дайындығының 2 сызықтық-бағдарланған сессиясы.

Осы жаттығу құрылғысының сессиялары 2 әртүрлі әуеайлақтар арасында 2 сағат бойынша 2 бағытты, сондай-ақ тиісті ұшу алдындағы нұсқама және ұшудан кейінгі іріктеуді қамтиды;

6) бір пилотпен жоғары ұшу сипаттамасы бар ұшақтар үшін жаттығу құрылғысы нұсқаушысының біліктілік белгісін алу үшін мыналар қажет:

тиісті үлгідегі ӘК ретінде ұшу уақыты кемінде 500 сағат;

нұсқаушы рейтингісі бар ұшақтың нұсқаушысы біліктілігінің болуы немесе болғаны;

7) тікұшақтар үшін жаттығу құрылғысы нұсқаушысының біліктілік белгісін алу үшін мыналар қажет:

тиісті үлгідегі тікұшақтың бортында 12 ай ішінде пилот ретінде немесе байқаушы ретінде ұшу 1 сағат; және

көп мүшелі экипажы бар тікұшақтар үшін тікұшақтарда пилот ретінде ұшу ұшып көтерілу кемінде 1000 сағат, оның ішінде көп мүшелі экипажы бар тікұшақтар үшін тікұшақтарда пилот ретінде ұшу ұшып көтерілу кемінде 350 сағат;

бір пилоты бар көп қозғалтқышты тікұшақтар үшін пилот ретінде 500 сағаттан, оның ішінде КВС ретінде кемінде 100 сағат;

бір пилоты бар бір қозғалтқышты тікұшақтар үшін тікұшақ пилоты ретінде кемінде 250 сағат:

8) жаттығу құрылғысы нұсқаушысының біліктілік белгісін атап айтқанда базалық дайындығы бар жаттығу құрылғысында алу үшін практикалық дайындықтан өтуі және осы мақсаттарда уәкілетті орган белгілеген білікті нұсқаушының бақылауымен 3 сағаттан кем емес көлемде тексеруден өтуі қажет.

6-параграф. Көп мүшелі әуе кемесінің экипажы мүшелерінің өзара іс-қимылы бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптар

81. Көп мүшелі әуе кемесінің экипажы мүшелерінің өзара іс-қимылы бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) коммерциялы немесе сызықты пилот куәлігінің болуы және болғаны;

2) ұшақтар мен дирижабльдер үшін көп мүшелі ӘК пилоты ретінде ұшып көтерілу кемінде 1500 сағат, тікұшақтар үшін - кемінде 1000 сағат;

3) көп мүшелі экипажды үйлестіру бойынша нұсқаушылар үшін бекітілген курс шеңберінде рәсімдік жаттығу құрылғысында немесе ұшу жаттығу құрылғысында оқыту:

ұшуды оқыту әдістемесі – 25 сағат (ұшу нұсқаушыны, ӘК үлгісіндегі нұсқаушыны, ӘК сыныбындағы нұсқаушыны, аспаптық рейтингінің нұсқаушысын, жаттығу құрылғысының нұсқаушысын дайындау бойынша өткен курс есептелінеді);

теориялық оқыту әдістемесі (оқыту және зерделеу) – 25 сағат ұшу нұсқаушыны, ӘК үлгісіндегі нұсқаушыны, ӘК сыныбындағы нұсқаушыны, аспаптық рейтингінің нұсқаушысын, жаттығу құрылғысының нұсқаушысын дайындау бойынша өткен курс есептелінеді);

пайдаланылатын жаттығу құрылғысын зерделеу бойынша техникалық оқу;

ӘК үлгісіндегі нұсқаушыны, жаттығу құрылғысының нұсқаушысын немесе көп мүшелі экипажды үйлестіру бойынша нұсқаушыны осы мақсаттарда уәкілетті орган белгілеген бақылауымен және талаптарды орындай отырып тиісті жаттығу құрылғысында барлық курстың шеңберінде көп мүшелі экипажды үйлестіру бойынша практикалық дайындық/нұсқама 3 с кем емес.

7-параграф. Кешенді ұшу дайындығын жүргізу бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін енгізу кезінде қойылатын біліктілік талаптар

82. Кешенді ұшу дайындығын жүргізу бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін алушы үміткерге мынадай бiлiктiлiк талаптары қойылады:

1) тиісті курстардың талаптарына жауап беретін нұсқаушы біліктілігін көрсете отырып қолданыстағы пилоттың куәлігі алдыңғы 3 жыл ішінде;

2) осы мақсаттарда уәкілетті органбелгілеген бақылауымен және талаптарды орындай отырып кешенді ұшу дайындығын жүргізу бойынша нұсқаушының функцияларымен байланысты пилотаждық жаттығу құрылғысында ұшу дайындығы 3 сағаттан кем емес немесе егер кешенді ұшу дайындығын жүргізу бойынша нұсқаушы оқытуды тек аспаптар бойынша ұшудың оқу стендінде жүргізуге ниетті болғанда, оған нұсқаушының осы мақсаттарда уәкілетті орган белгілеген бақылауымен және талаптарды орындай отырып 3 сағаттан кем емес ұшу дайындығын жүргізу қажет;

3) 12 ай ішінде өтінім берудің алдында қолданыстағы сыныпқа сәйкес немесе болжанатын оқытуға сәйкес үлгіде ұшу дайындығын тексеруден өту, ол оқытуды тек аспаптар бойынша ұшудың оқу стендінде жүргізуге ниетті болғанда, оған 12 ай ішінде өтінім берудің алдында ұшу дайындығын жүргізу қажет;

4) кешенді ұшу дайындығын жүргізу бойынша нұсқаушының біліктілік белгісін (рейтингісін) ұзарту үшін ізденушіге соңғы 12 ай ішінде пилотаждық жаттығу құрылғысында 3 сағаттан кем емес оқытуды жүргізу, сондай-ақ пилотаждық жаттығу құрылғысында әуе кемесінің тиісті үлгісі немесе сыныбы үшін кәсіби жарамдылықты тексеруді орындау қажет.

83. Үлгінің біліктілік белгісін (рейтингісін) алу үшін оқытатын нұсқаушыға мыналар талап етіледі:

1) осы елде тіркелген әуе кемесі бойынша оқытуды жүргізу үшін басқа елдің талаптарына сәйкес, ИКАО сәйкес берілген куәлік және біліктілік белгілер (рейтингілер);

2) үлгінің біліктілік белгісінің (рейтингісінің) нұсқаушысы ретінде ұқсас жаттығу құрылғыларында 100 сағат ұшып көтерілу немесе оқытуды орындау;

3) рұқсаттың жарамдылық мерзімі уәкілетті органның қарау бойынша айқындалады, бірақ 3 жылдан аспайды;

4) рұқсат мыналармен шектеледі:

оқыту қандай да бір нұсқаушы біліктілік белгісін (рейтингісін) беру үшін жүзеге асырылмайды;

оқуға тілді білетін курсанттар жіберіледі, онда оқыту жүргізіледі;

көп мүшелі экипаждың экипаж мүшелерімен өзара іс-қимылы бойынша нұсқаушыны оқытпайды.