ИПС "Әділет"

На основании подпункта 14) статьи 15 Закона Республики Казахстан "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации" ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемые Правила штурманского обеспечения государственной авиации Республики Казахстан.

2. Управлению главнокомандующего Силами воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) направление настоящего приказа в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан на казахском и русском языках в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства обороны Республики Казахстан после его первого официального опубликования;

4) направление сведений в Юридический департамент Министерства обороны Республики Казахстан об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) настоящего пункта в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на руководителей органов управления государственной авиации Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ довести до должностных лиц в части, их касающейся.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр обороны Республики Казахстан
генерал-майор

Н. Ермекбаев

"СОГЛАСОВАН"
Министерство внутренних дел
Республики Казахстан
"____" _________2019 года

"СОГЛАСОВАН"
Комитет национальной безопасности
Республики Казахстан
"____" _________2019 года

Утверждены
приказом Министра обороны
Республики Казахстан
от 31 июля 2019 года № 590

Правила штурманского обеспечения государственной авиации Республики Казахстан

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила штурманского обеспечения государственной авиации Республики Казахстан (далее – Правила) определяют порядок штурманского обеспечения полетов государственной авиации.

2. Штурманское обеспечение государственной авиации заключается в организации и проведении комплекса мероприятий в целях достижения высокой точности, надежности и эффективности воздушной навигации и боевого применения воздушных судов, успешного решения задач боевой подготовки и безопасности полетов в штурманском отношении.

3. Штурманское обеспечение государственной авиации организуют руководители органов управления государственной авиации.

Общее руководство и контроль за штурманским обеспечением осуществляют главные штурманы органов управления государственной авиации.

4. Основные понятия, используемые в настоящих Правилах:

1) авиационные средства поражения – средства поражения, применяемые с воздушных судов по наземным, морским и воздушным объектам;

2) авиационное вооружение – совокупность размещаемых на воздушных судах авиационных средств поражения, установок авиационного вооружения, авиационного артиллерийского оружия и систем управления авиационным вооружением, обеспечивающих их боевое применение;

3) боевое применение воздушного судна – управляемый процесс использования всех видов оружия воздушного судна, характеризующийся комплексом действий экипажа с целью поражения наземных (морских) и воздушных объектов, их обозначения, а также по выполнению десантирования, ведению воздушной разведки и применению средств радиоэлектронной борьбы;

4) воздушная навигация – наука о методах и средствах вождения воздушных судов в атмосфере Земли по заданным траекториям, а также совокупность операций по определению навигационных элементов полета;

5) потеря ориентировки – ситуация в полете, при которой экипаж (летчик) воздушного судна не знает своего местонахождения в воздушном пространстве с точностью, необходимой для определения дальнейшего направления полета и выполнения поставленной задачи;

6) расчет пункта управления – воинское формирование, возглавляемое соответствующим начальником, предназначенное для непрерывного и устойчивого управления полетами (боевыми действиями);

7) визуальная ориентировка – сличение изображения местности или отдельных ориентиров на карте с фактическим их видом на земной поверхности в целях определения места нахождения воздушного судна относительно опознанных ориентиров;

8) прицельно-навигационная система (комплекс) – совокупность функционально связанных бортовых средств и систем, обеспечивающих автоматизированный полет и боевое применение воздушного судна по заданной программе;

9) прицельно-навигационное оборудование – оборудование, обеспечивающее воздушную навигацию и боевое применение воздушного судна без автоматизации полета по заданной траектории;

10) зона разрешения применения оружия (зона применения оружия) – область воздушного пространства, в которой разрешено (обеспечивается) применение авиационных средств поражения и их наведение на заданные цели по заданной (программной) траектории полета;

11) выход на цель – выход воздушного судна в определенную область воздушного пространства, в которой обеспечивается обнаружение, опознавание цели и решение задач боевого применения;

12) телевизионный день – продолжительность светлого времени суток, в течении которого обеспечивается (по условиям освещенности) работа телевизионных визиров, систем управляемых авиационных средств поражения с телевизионными головками самонаведения;

13) летчик (пилот)-оператор беспилотного воздушного судна (далее – БВС) – член экипажа БВС, допущенный к выполнению функций по управлению БВС аэродромного базирования;

14) штурманское снаряжение – снаряжение, предусмотренное нормами снабжения и предназначенное для проведения необходимых расчетов, решения задач воздушной навигации и боевого применения воздушных судов при подготовке и выполнении полетов, а также для хранения документации;

15) штурманская служба – служба, предназначенная для решения вопросов теории и практики воздушной навигации и боевого применения воздушных судов (групп воздушных судов), а также организации и проведения штурманской подготовки и обеспечения полетов (боевых действий) и является летной службой.

Сноска. Пункт 4 с изменением, внесенным приказом Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Порядок штурманского обеспечения полетов государственной авиации

Параграф 1. Организация штурманского обеспечения полетов

5. Штурманское обеспечение полетов организуется старшим штурманом авиационной части (подразделения) в соответствии с решением командира авиационной части на проведение полетов.

6. Основными мероприятиями штурманского обеспечения полетов являются:

1) навигационное оборудование района полетов;

2) разработка документов по штурманскому обеспечению полетов, общей организации полетов и на конкретные полеты;

3) выработка обоснованных штурманскими расчетами предложений, необходимых командиру авиационной части для принятия решения на полеты;

4) организация и контроль выполнения указаний и распоряжений по штурманскому обеспечению полетов.

7. Объем и содержание мероприятий штурманского обеспечения полетов определяются характером выполняемых задач, навигационной обстановкой района полетов, тактико-техническими данными воздушных судов, уровнем штурманской подготовки летчиков, штурманов, летчиков-операторов БВС, группы руководства полетов и расчетов пунктов управления, а также располагаемым временем.

Сноска. Пункт 7 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

8. Основными задачами штурманской службы государственной авиации являются:

1) обеспечение высокой точности, надежности и безопасности воздушной навигации и эффективного боевого применения;

2) разработка и реализация мероприятий по достижению и поддержанию уровня штурманской подготовки авиационных частей (подразделений);

3) разработка и реализация мероприятий штурманского обеспечения полетов;

4) развитие и совершенствование теории и практики воздушной навигации и боевого применения воздушных судов, а также средств их обеспечения;

5) организация сбора информации и обработки статистического материала, характеризующего точность, надежность и эффективность воздушной навигации и боевого применения;

6) постоянное совершенствование методики обучения и выполнения нормативов оценок воздушной навигации и боевого применения;

7) организация исследований, изыскание путей повышения точностных характеристик прицельно-навигационных комплексов (прицельно-навигационного оборудования) и совершенствование методики их применения;

8) организация работы по обеспечению аэронавигационной информацией авиационных частей (подразделений) государственной авиации;

9) участие в разработке полетных заданий и контроль за качеством их выполнения экипажами воздушных судов (БВС);

10) участие в разработке и реализации мероприятий по навигационному оборудованию территории Республики Казахстан и районов базирования (полетов) государственной авиации;

11) разработка и реализация мероприятий направленных на обеспечение безопасности полетов в штурманском отношении;

12) автоматизация решения задач штурманского обеспечения боевой подготовки авиационных частей (подразделений) государственной авиации.

Сноска. Пункт 8 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 2. Навигационное оборудование района полетов

9. Навигационное оборудование района полетов осуществляется в ходе боевой подготовки авиационных частей с учетом приобретенного опыта, изменений в задачах боевой подготовки, а также при поступлении новых воздушных судов, средств радиотехнического обеспечения полетов или автоматизированных систем управления.

10. Навигационное оборудование района полетов включает в себя:

1) расстановку стационарных и подвижных средств радиотехнического обеспечения полетов и наземных станций управления БВС;

2) геодезическую привязку позиций средств радиотехнического обеспечения полетов и наземных станций управления БВС;

3) определение рабочих областей средств радиотехнического обеспечения и возможных областей выполнения полетов БВС для различных высот полета;

4) разработку данных работы средств радиотехнического обеспечения полетов;

5) расчет поправок на распространение радиоволн различных радионавигационных систем;

6) облет рабочих областей систем радиотехнического обеспечения полетов.

Сноска. Пункт 10 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

11. Расстановка стационарных и подвижных средств радиотехнического обеспечения полетов и наземных станций управления БВС производится таким образом, чтобы создать сплошное радионавигационное поле в целях обеспечения максимальной точности определения места воздушного судна и более надежного решения задач воздушной навигации и боевого применения воздушных судов.

Позиции подвижных средств радиотехнического обеспечения полетов выбираются после определения рабочих областей стационарных средств.

При расстановке учитывается возможность и необходимость дублирования рабочей области одной системы рабочей областью системы другого типа.

Выбор позиций для развертывания средств радиотехнического обеспечения полетов осуществляется специалистами связи и радиотехнического обеспечения полетов и офицерами штурманской службы.

Сноска. Пункт 11 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

12. Геодезическая привязка позиций средств радиотехнического обеспечения полетов осуществляется топогеодезической службой.

Геодезическая привязка позиций наземных станций управления БВС осуществляется силами экипажей (расчетами) БВС совместно со специалистами инженерно-авиационного обеспечения. Определение рабочих областей наземных станций управления БВС выполняют летчики-операторы БВС.

Сноска. Пункт 12 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

13. Определение рабочих областей средств радиотехнического обеспечения полетов и разработка данных их работы производится специалистами связи и радиотехнического обеспечения полетов после привязки позиций.

Данные работы средств радиотехнического обеспечения полетов включают в себя частоты, позывные и режимы работы.

14. Облет средств радиотехнического обеспечения полетов производится с целью уточнения расчетных границ рабочих областей и определения точностных возможностей средств радиотехнического обеспечения полетов в комплексе с бортовыми средствами. Облет рабочих областей средств радиотехнического обеспечения полетов выполняется специальными самолетами-лабораториями, а при их отсутствии – подготовленными экипажами воздушных судов.

15. Изучение с летчиками, штурманами, группой руководства полетами и расчетами пунктов управления данных работы, границ рабочих областей и точностных характеристик средств радиотехнического обеспечения полетов осуществляется после выполнения облета.

Сноска. Пункт 15 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 3. Разработка документов по штурманскому обеспечению полетов, общей организации полетов и на конкретные полеты

16. К разрабатываемым документам по штурманскому обеспечению полетов, общей организации полетов и на конкретные полеты относятся:

1) распоряжения и указания по штурманскому обеспечению полетов;

2) справочные данные;

3) полетные, бортовые и рабочие карты;

4) штурманские и инженерно-штурманские расчеты полета;

5) штурманский план полета.

17. Распоряжения и указания по штурманскому обеспечению полетов отрабатывают главные штурманы органов управления государственной авиации. В указаниях по штурманскому обеспечению полетов отражаются:

1) содержание и особенности выполнения задач боевой подготовки на учебный год в штурманском отношении;

2) особенности подготовки летчиков, штурманов и летчиков-операторов БВС к полетам и проведения контроля готовности к ним в штурманском отношении;

3) особенности штурманской подготовки расчетов пунктов управления (особенности их работы при наведении воздушного судна и при контроле за выполнением полетов);

4) особенности подготовки руководителей полетов на авиационных полигонах (площадках десантирования);

5) мероприятия по поддержанию высокого уровня штурманской подготовки летчиков, штурманов, летчиков-операторов БВС, лиц группы руководства полетами и расчетов пунктов управления;

6) мероприятия по обеспечению безопасности полетов в штурманском отношении;

7) мероприятия по навигационному оборудованию района полетов;

8) мероприятия по организации обеспечения аэронавигационной информацией;

9) использование средств объективного контроля полетов для определения результатов воздушной навигации и боевого применения воздушных судов;

10) тематика занятий, проводимых старшими штурманами авиационных частей (подразделений) с летчиками, штурманами и летчиками-операторами БВС.

Сноска. Пункт 17 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

18. В целях сокращения времени на подготовку к полетам главные штурманы органов управления государственной авиации и старшие штурманы авиационных частей (подразделений) организуют и проводят работу по подготовке справочных данных.

19. Справочные данные, необходимые для решения задач воздушной навигации и боевого применения воздушных судов, подготавливаются в период общей подготовки к полетам.

К справочным данным относятся:

1) таблицы с тактико-техническими данными воздушных судов, авиационных средств поражения, средств радиотехнического обеспечения полетов, систем управления и наведения;

2) таблицы с данными о боевых возможностях воздушных судов авиационных частей (подразделений) и графики расчетов на поражение типовых объектов (целей);

3) каталоги геодезических координат объектов;

4) таблицы естественного освещения;

5) номограммы и графики для выполнения штурманских расчетов;

6) таблицы нормативов оценок по воздушной навигации и боевому применению воздушных судов.

Исходя из боевого предназначения авиационных частей и поставленных задач, решением главного штурмана органа управления государственной авиации перечень справочных данных дополняется другими необходимыми сведениями, определяется их конкретное содержание, количество и форма составления.

20. Справочные данные направлены на определение:

1) тактического радиуса действий воздушных судов при различных вариантах боевой зарядки и типовых режимах и профилях полета;

2) максимальных практических дальностей полета воздушных судов (групп воздушных судов);

3) продолжительности дежурства воздушных судов в воздухе и рубежей досягаемости при действиях из зон дежурства в воздухе;

4) рациональной боевой зарядки воздушных судов для действий по типовым объектам (целям);

5) потребных нарядов сил для заданной степени поражения типовых объектов (целей) или ожидаемого результата действий при заданном наряде сил;

6) необходимых средств радиотехнического обеспечения полетов, обеспечивающих выполнение полетных заданий;

7) рубежей ввода в бой истребителей для поражения воздушных целей из различных положений и степеней готовности;

8) возможностей по наведению истребителей на воздушные цели;

9) возможностей по десантированию (перевозке) войск и техники;

10) оценки действиям экипажей (подразделений, частей) по воздушной навигации и боевому применению воздушных судов;

11) безопасных условий воздушной навигации и боевого применения воздушных судов.

21. Для решения задач навигации и боевого применения воздушных судов используются полетные, бортовые и рабочие карты. Полетные карты подразделяются на маршрутные и района целей.

Основные масштабы карт, используемые в государственной авиации Республики Казахстан приведены в приложении к настоящим Правилам.

Подготовка карт проводится в ходе общей подготовки к полетам в соответствии с настоящими Правилами, методическими пособиями по воздушной навигации и указаниями главного штурмана органа управления государственной авиации.

22. Полетные карты входят в обязательный комплект полетной документации экипажей воздушных судов (БВС) государственной авиации.

В экипаже полетные карты необходимо иметь командиру, помощнику командира (второму пилоту, летчику-штурману), штурману (штурману-оператору), летчику-инструктору (штурману-инструктору), летчику-оператору БВС. Вылет без подготовленной полетной карты не допускается.

Сноска. Пункт 22 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

23. Маршрутные карты подбираются таким образом, чтобы охватить район, обеспечивающий возможность полета по маршруту, обхода опасных метеорологических условий, спрямления или изменения маршрута, ухода на запасной аэродром и восстановления ориентировки в случае ее потери.

24. Общая подготовка маршрутной карты включает:

1) обозначение государственной границы и приграничной полосы;

2) нанесение и обозначение запретных зон и зон с особым режимом полетов, отсечных пеленгов (азимутов) и дальностей до них;

3) нанесение маршрутов полетов, участков воздушных трасс и режимов их пересечения;

4) нанесение (поднятие) магнитных склонений;

5) нанесение рубежей управления (сопровождения, дозаправки, обнаружения, ввода в бой и другие);

6) нанесение внеаэродромных средств радиотехнического обеспечения полетов;

7) нанесение границ рабочих областей и кривых равной точности радионавигационных систем района полетов, рубежи начала и окончания непрерывной коррекции прицельно-навигационных комплексов;

8) поднятие характерных визуальных и радиолокационных ориентиров, обеспечивающих ведение ориентировки и коррекцию прицельно-навигационного комплекса, определение и нанесение их координат;

9) поднятие основных высот местности и нанесение искусственных препятствий.

25. В целях обеспечения высокой точности и надежности выхода на заданную цель каждый экипаж и летчики-операторы БВС готовят крупномасштабную карту цели (района разведки, площадки десантирования, зоны разрешения применения оружия).

Сноска. Пункт 25 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

26. Общая подготовка карт района цели включает:

1) обозначение границ полигона (района действий);

2) нанесение мишенной обстановки;

3) обозначение и поднятие цели, точки прицеливания и вспомогательных точек прицеливания;

4) выбор, поднятие и обозначение начала боевого пути;

5) прокладку и разметку линии боевого пути;

6) измерение и нанесение путевого угла, расстояния и времени полета от начала боевого пути до цели;

7) отметку заданного времени выхода на цель;

8) нанесение разрешенных секторов атак (разведки) целей;

9) определение и нанесение высоты (превышения) цели над уровнем моря (аэродромом вылета);

10) обозначение радиолокационных и визуальных (контрольных) ориентиров, средств радиотехнического обеспечения полетов, обеспечивающих коррекцию прицельно-навигационного комплекса, вывод воздушного судна на начало боевого пути и на цель, ее поиск и опознавание;

11) нанесение координат цели, точек прицеливания, начала боевого пути и опорных ориентиров (ориентиров коррекции прицельно-навигационного комплекса);

12) нанесение безопасных рубежей применения оружия от своих войск.

27. Бортовая карта подготавливается таким образом, чтобы обеспечить охват всей территории Республики Казахстан.

Общая подготовка бортовых карт включает:

1) обозначение государственной границы, приграничной полосы и запретных зон полетов;

2) нанесение основных и запасных аэродромов;

3) нанесение внеаэродромных средств радиотехнического обеспечения полетов;

4) выделение (нанесение) сетки системы координат и нанесение данных для применения прицельно-навигационного комплекса (прицельно-навигационного оборудования).

Бортовая карта хранится на борту воздушного судна.

28. Рабочие карты предназначены для сокращения времени на подготовку штурманом предложений командиру авиационной части для принятия им решения на полеты и личной подготовки к постановке задачи, а также для разработки полетных заданий и программ полета.

Общая подготовка рабочей карты включает:

1) обозначение государственной границы и приграничной полосы, запретных зон полетов;

2) нанесение основных и запасных аэродромов, средств радиотехнического обеспечения полетов, данных их работы и рабочих областей;

3) нанесение элементов навигационной обстановки в районе полетов (воздушные трассы, зоны дежурства в воздухе);

4) выделение (нанесение) сетки системы координат.

К рабочей карте прилагаются бланки оперативной и неоперативной информации и другие необходимые документы (карты цели, фотосхемы, снимки радиолокационного изображения района цели, аэрофотоснимки).

29. В зависимости от рода авиации и боевого предназначения, решением старшего штурмана авиационной части на карты всех предназначений наносятся и другие данные.

30. В период предварительной подготовки к полету экипажи воздушных судов (БВС) выполняют штурманский и инженерно-штурманский расчеты полета, а также разрабатывают штурманский план полета.

Сноска. Пункт 30 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

31. Штурманский расчет полета производится после уяснения режима полета, прокладки и разметки маршрута на карте.

Целью проведения расчета полета является:

1) определение длины участков маршрута, расстояний до контрольных рубежей (набора высоты и снижения, уравнительных, дозаправки, обнаружения и другие), расстояний до цели (зоны разрешения применения оружия), общей длины маршрута;

2) определение приборных высот полета;

3) определение времени на построение и роспуск боевого порядка, времени полета по участкам маршрута, до контрольных рубежей (ориентиров), до цели и общей продолжительности полета;

4) определение рубежей встречи со взаимодействующими подразделениями, тактическими группами, воздушными судами-заправщиками;

5) определение расчетного времени выхода на цель (в зону разрешения применения оружия) при заданном времени взлета, или расчетного времени взлета, если задано время выхода на цель (в зону разрешения применения оружия);

6) определение рубежей встречи с темнотой и рассветом, курсовых углов небесных светил (Солнца, Луны и Полярной звезды) для ориентировочного контроля направления полета.

32. Инженерно-штурманский расчет полета выполняется в следующих случаях:

1) при протяженности маршрута превышающей 75% практической дальности полета воздушного судна;

2) при полете на сверхзвуковой скорости (независимо от продолжительности полета);

3) при полетах на предельно малых и малых высотах;

4) в других необходимых случаях по решению командира (старшего штурмана).

33. Инженерно-штурманский расчет полета выполняется согласно руководства (инструкции) по расчету дальности и продолжительности полета воздушного судна (при их отсутствии – руководства (инструкции) по летной эксплуатации воздушного судна) и имеет целью определить:

1) необходимую заправку воздушного судна топливом, для достижения им цели (зоны разрешения применения оружия) при заданной боевой зарядке, выполнения задачи и возвращения на аэродром посадки;

2) боевую зарядку и заправку воздушного судна топливом, необходимую для достижения им цели (зоны разрешения применения оружия) на предельном радиусе действия, выполнения задачи и возвращения на аэродром посадки;

3) расход топлива по участкам маршрута полета и его остаток у контрольных ориентиров (рубежей), режим работы двигателей и режим полета воздушного судна;

4) практический потолок воздушного судна по участкам маршрута (на форсажном и бесфорсажном режимах), а на многодвигательных воздушных судах – и при отказе одного и более двигателей;

5) остаток топлива и резерв полетного времени при выходе в точку начала маневра, при снижении для выполнения захода воздушного судна на посадку и после посадки;

6) количество топлива, необходимое для выполнения задания (при неполной заправке);

7) рубежи возврата на аэродром взлета и ухода на запасные аэродромы;

8) рубежи начала и окончания дозаправки в воздухе, ее продолжительность и количество принимаемого (отдаваемого) топлива.

34. При выполнении инженерно-штурманского расчета старшие штурманы авиационных частей (штурманы подразделений, групп) рассчитывают время, необходимое на взлет и построение боевого порядка авиационной части (подразделения, группы), определяют расстояния, режимы (скорость, высота) и время полета по участкам маршрута, общее расстояние и время полета до цели (зоны разрешения применения оружия) и от цели до аэродрома посадки, время, необходимое на роспуск и посадку воздушных судов авиационной части (подразделения, группы), а также указывают боевую зарядку воздушного судна, время и место боевого применения.

Заместители командиров авиационных частей (подразделений) по инженерно-авиационному обеспечению рассчитывают практический потолок воздушного судна (группы), расход топлива по участкам маршрута, остаток топлива при выходе на аэродром посадки и после посадки, общую заправку топливом.

Запись расчетных данных о расходе и остатке топлива, практическом потолке по участкам маршрута, режиме работы двигателей и режиме полета производится в бланке инженерно-штурманского расчета полета. Данные об остатках топлива для основных точек маршрута наносятся на полетные карты и отражаются в штурманском плане полета.

35. При выполнении инженерно-штурманского расчета полета, кроме предусмотренного руководством по летной эксплуатации (инструкцией) гарантийного запаса топлива на разброс технических характеристик и двигателей воздушных судов, дополнительно учитывается навигационный запас топлива на возможное изменение навигационной и тактической обстановки, на маневрирование для выдерживания места в боевом порядке и на обеспечение полета до запасного аэродрома. Навигационный запас топлива составляет не менее 5% от расчетного количества топлива на полет.

Выполнение инженерно-штурманского расчета в условиях мирного времени направлено на исключение срабатывания сигнализации об аварийном остатке топлива до посадки воздушного судна на аэродром.

Остаток топлива после посадки определяется решением командира организующего полеты, но не менее минимального. Минимальный остаток топлива после посадки определяется руководством (инструкцией) по летной эксплуатации воздушного судна.

36. Штурманский план полета разрабатывается старшим штурманом авиационной части при выполнении перелетов, перебазировании, боевого применения и демонстрационных полетов группой воздушных судов составом от звена и выше и каждым экипажем при выполнении полетного задания.

Штурманский план полета отрабатывается на карте и доводится до летчиков, штурманов и летчиков-операторов БВС командиром или старшим штурманом при постановке задачи на полеты.

Экипаж разрабатывает штурманский план полета на отдельном листе в виде схемы маршрута или на полетной карте.

Сноска. Пункт 36 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

37. В штурманском плане полета, в зависимости от рода авиации, навигационной обстановки и полетного задания, отображаются следующие вопросы:

1) время и последовательность взлета, боевой (полетный) порядок авиационной части (подразделения), способы его построения, выдерживания, роспуска и захода на посадку на основном и запасных аэродромах;

2) алгоритм выхода на исходный пункт маршрута и от конечного пункта маршрута на аэродром посадки (в точку начала роспуска боевого порядка);

3) маршруты и режимы полета экипажей (групп) авиационных частей;

4) безопасные высоты полета по этапам маршрута;

5) расчет полета, уравнительные рубежи, рубежи встреч (с истребителями, заправщиками), начала и окончания дозаправки, окончания сопровождения;

6) алгоритм встречи (с истребителями, заправщиками);

7) алгоритм выхода на цель (зоны разрешения применения оружия, площадку десантирования), маневр для выхода в заданное время, уход от цели (площадки десантирования);

8) распределение целей, боевая загрузка воздушного судна, способы и условия боевого применения авиационных средств поражения (десантирования);

9) алгоритм использования прицельно-навигационного комплекса (прицельно-навигационного оборудования) и средств радиотехнического обеспечения полетов на каждом участке маршрута, при выходе на цель (площадку десантирования) и на аэродром посадки;

10) рубежи ввода в бой истребителей;

11) зоны дежурства в воздухе и районы самостоятельного поиска, их обозначение, эшелонирование и маневр воздушного судна в них при поиске и обнаружении цели, порядок выхода в зоны и районы поиска;

12) организация наведения на цели;

13) алгоритм действий пунктов управления и экипажей при целеуказании и перенацеливании;

14) меры по обеспечению безопасности полетов в штурманском отношении;

15) меры по восстановлению потерянной ориентировки;

16) использование средств объективного контроля навигации и боевого применения;

17) инженерно-штурманский расчет полета;

18) алгоритм осуществления контроля за расходом топлива.

В зависимости от задания, условий его выполнения, типа воздушного судна и уровня штурманской подготовки летчиков, штурманов и летчиков-операторов БВС в план включаются и другие мероприятия (действия), направленные на успешное выполнение поставленных задач.

Сноска. Пункт 37 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 4. Выработка предложений старшего штурмана командиру авиационной части для принятия решения на полеты

38. Старший штурман авиационной части на основе задач боевой подготовки, стоящих перед частью, с учетом указаний главного штурмана органа управления государственной авиации, а также по результатам изучения и оценки навигационной обстановки готовит и представляет командиру части предложения по штурманскому обеспечению полетов и штурманской подготовке летчиков, штурманов и летчиков-операторов БВС.

Сноска. Пункт 38 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

39. Изучение и оценка навигационной обстановки проводится по следующим основным элементам:

1) условия базирования авиационной части;

2) характер местности в районе полетов;

3) метеорологические условия;

4) естественное освещение;

5) оборудование района полетов средствами радиотехнического обеспечения полетов.

40. При изучении и оценке условий базирования авиационной части раскрываются:

1) основные и запасные аэродромы, их координаты, превышения (абсолютная высота), условия захода на посадку, размеры и направления взлетно-посадочной полосы, оборудование средствами привода и посадки и другие топогеодезические данные;

2) взаимное расположение аэродромов, возможность и порядок выполнения на них одновременных полетов;

3) используемые авиационные полигоны (площадки десантирования, тактические цели, зоны разрешения применения оружия), их удаление от аэродромов базирования, мишенная обстановка.

41. При изучении характера местности в районе полетов раскрываются:

1) общая характеристика местности по участкам (равнинная, пересечҰнная, горная, лесная, степная, болотистая, пустынная) и ее превышения над уровнем моря, координаты и высоты искусственных препятствий;

2) влияние рельефа местности и искусственных препятствий на организацию и выполнение полетов на малых и предельно малых высотах, а также на рабочую область распространения управляющих сигналов БВС и на работу средств радиотехнического обеспечения полетов;

3) наличие снежного и ледяного покровов, сезонных и паводковых вод и их влияние на изменение конфигурации береговой черты моря, очертания рек и водоемов, на ведение визуальной (телевизионной) и радиолокационной ориентировки при выходе на полигоны (тактические цели) и площадки десантирования (приземления);

4) возможность ведения визуальной (телевизионной) и радиолокационной ориентировки, использования ориентиров для коррекции прицельно-навигационных комплексов, а также в качестве точек прицеливания при выполнении бомбометания (пуска ракет) по невидимым целям и десантирования;

5) магнитное склонение и районы магнитных аномалий, их влияние на курсовые системы, особенно при полетах на малых и предельно малых высотах.

Сноска. Пункт 41 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

42. Для оценки метеорологических условий изучаются:

1) фактическое состояние погоды и возможные ее изменения на период полетов;

2) влияние основных метеорологических элементов и орнитологической обстановки на боевые (полетные) порядки, способы их построения и роспуска, захода на посадку, на выбор маршрутов и профилей полета, возможности ведения визуальной (телевизионной) и радиолокационной ориентировки, выход на цели и использование прицельных устройств, на применение авиационных средств поражения;

3) опасные явления погоды.

43. Оценка условий естественного освещения направлена на определение:

1) времени наступления рассвета, восхода и захода Солнца, наступления темноты, продолжительности светлого и темного времени суток, продолжительности "телевизионного дня", времени восхода и захода Луны и ее фазы для аэродромов базирования и запасных аэродромов, полигонов (площадок десантирования) и тактических целей (зон разрешения применения оружия), рубежей встречи с истребителями сопровождения, взаимодействующими группами и заправщиками;

2) влияния метеоусловий, рельефа местности и высот полета на изменение естественного освещения;

3) возможности ведения визуальной ориентировки, применения оптических (электронно-оптических), телевизионных, тепловизионных лазерных прицелов (визиров) и астрономических средств воздушной навигации.

44. При изучении оборудования района полетов средствами радиотехнического обеспечения полетов анализируются:

1) дислокация и характер работы средств радиотехнического обеспечения полетов и систем наведения;

2) рабочие области средств радиотехнического обеспечения полетов и систем наведения;

3) возможности использования средств радиотехнического обеспечения полетов для коррекции прицельно-навигационного комплекса, определения местоположения воздушного судна и навигационных элементов полета.

45. Старший штурман авиационной части на основе изучения и оценки навигационной обстановки разрабатывает и докладывает командиру авиационной части предложения для принятия решения на полеты по следующим вопросам:

1) естественное освещение в районе аэродрома базирования, запасных аэродромов, полигонов (зоны разрешения применения оружия, площадок десантирования) и различных рубежей, его влияние на выполнение полетных заданий;

2) маршруты и профили полета;

3) расчет полета;

4) порядок выполнения полетных заданий - от взлета воздушного судна до его посадки;

5) боевая зарядка, полигоны (зоны разрешения применения оружия, площадки десантирования), условия боевого применения воздушного судна;

6) запасные аэродромы и порядок выхода на них;

7) мероприятия штурманской подготовки и проведения контроля готовности к полетам в штурманском отношении;

8) использование наземных и бортовых средств объективного контроля в интересах контроля за выполнением полета, определения и оценки результатов воздушной навигации и боевого применения воздушных судов;

9) обеспечение наведения воздушных судов на заданные воздушные и наземные (морские) цели, особенности руководства полетами на огневых и тактических полигонах;

10) меры по обеспечению безопасности полетов в штурманском отношении.

46. Объем и содержание предложений изменяется в зависимости от сложности задач, условий их выполнения, указаний командира и времени, отведенного на доклад старшего штурмана.

47. После принятия командиром авиационной части решения на выполнение полетов старший штурман дает указания на подготовку программ полетов, выдает данные на выполнение штурманских и инженерно-штурманских расчетов полета и приступает к разработке штурманского плана полета.

Параграф 5. Организация и контроль выполнения указаний и распоряжений по штурманскому обеспечению полетов

48. Контроль выполнения указаний и распоряжений по штурманскому обеспечению полетов в авиационных частях (подразделениях) организует главный штурман органа управления государственной авиации.

49. Контроль выполнения указаний и распоряжений проводится с целью определения:

1) соответствия мероприятий штурманского обеспечения полетов авиационной части указаниям главного штурмана и задачам боевой подготовки;

2) соответствия мероприятий подготовки к полетам в штурманском отношении;

3) соответствия мероприятий контроля готовности к полетам в штурманском отношении требованиям настоящих Правил и указаниям главного штурмана;

4) правильности выбора средств и способов воздушной навигации и боевого применения воздушного судна для успешного выполнения полетных заданий;

5) полноты использования средств объективного контроля воздушной навигации и боевого применения воздушного судна;

6) степени выполнения мероприятий по обеспечению безопасности полетов в штурманском отношении.

50. Проверка состояния штурманской подготовки авиационных частей (подразделений) осуществляется:

1) заслушиванием должностных лиц штурманской службы и пунктов управления авиационных частей (подразделений);

2) проверкой отработанных документов, справочных данных, расчетов, программ полета, заявок на работу средств радиотехнического обеспечения полетов;

3) заслушиванием постановки задачи на полеты;

4) проверкой подготовки к полетам летчиков, штурманов и летчиков-операторов БВС, группы руководства полетами и расчетов пунктов управления в штурманском отношении;

5) проверкой готовности аэродромов в навигационном отношении и обеспеченности авиационных частей (подразделений) документами аэронавигационной информации;

6) проведением контроля готовности к полетам частей, подразделений, экипажей воздушных судов (БВС) в штурманском отношении;

7) проведением контроля за управлением полетами;

8) проверкой данных наземных и бортовых средств объективного контроля;

9) проверкой полноты и качества выполнения полетных заданий экипажами воздушных судов.

Сноска. Пункт 50 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

51. Главный штурман проверяет состояние штурманской подготовки авиационных частей не реже одного раза в год, отдельных подразделений - двух раз в год, старший штурман авиационной части - каждого подразделения не реже одного раза в месяц.

При необходимости, по результатам проверки, главный штурман органа управления государственной авиации и старший штурман авиационной части отрабатывают мероприятия по устранению (предупреждению) выявленных недостатков.

Глава 3. Обеспечение безопасности полетов в штурманском отношении

Параграф 1. Организация обеспечения безопасности полетов в штурманском отношении

52. Главные штурманы органов управления государственной авиации, старшие штурманы авиационных частей (подразделений) планируют и проводят мероприятия по обеспечению безопасности полетов в штурманском отношении, направленные на исключение:

1) потерь экипажами воздушных судов ориентировки в полете;

2) столкновения воздушных судов с земной (водной) поверхностью и препятствиями;

3) опасных сближений и столкновений воздушных судов в воздухе;

4) полной выработки топлива в полете;

5) попадания воздушных судов в опасные и запретные зоны;

6) попаданий воздушных судов в опасные метеорологические условия и сложную орнитологическую обстановку;

7) попадания воздушных судов в зону поражения авиационных средств поражения;

8) применения авиационных средств поражения не по заданным целям (вне полигона) и десантирования вне заданных площадок.

53. Безопасность полетов в штурманском отношении обеспечивается:

1) выполнением требований приказа Министра обороны Республики Казахстан от 14 декабря 2017 года № 744 "Об утверждении Правил производства полетов государственной авиации" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 16210) (далее – Правила производства полетов государственной авиации) и других документов, регламентирующих использование воздушного пространства и деятельность авиации;

2) соблюдением порядка разработки документов и контроля готовности в штурманском отношении в соответствии с настоящими Правилами;

3) знанием воздушной навигации и боевого применения воздушных судов, мер по обеспечению безопасности полетов в штурманском отношении и умелым использованием этих знаний при выполнении полетов;

4) четким усвоением экипажами, расчетами пунктов управления и группой руководства полетами действий в особых случаях в полете;

5) систематическим изучением и анализом ошибок, допускаемых экипажами, расчетами пунктов управления и группой руководства полетами при организации и выполнении полетов и проведением мероприятий по их предупреждению.

54. С целью исключения выпуска в полет неподготовленных экипажей, а также воздушных судов с неисправными или неподготовленными прицельно-навигационными комплексами (прицельно-навигационным оборудованием) и недостаточным запасом топлива проводится контроль готовности к полету в штурманском отношении.

55. Готовность экипажей (летчиков-операторов БВС) к полету в штурманском отношении определяется:

1) знанием полетного задания и последовательностью его выполнения;

2) наличием подготовленных полетных и других карт, необходимых экипажу воздушного судна для выполнения полетного задания, инженерно-штурманского расчета полета, документов аэронавигационной информации и установленного штурманского снаряжения;

3) знанием программы полета, введенной в прицельно-навигационный комплекс;

4) наличием записей в наколенных планшетах экипажа воздушного судна фронтовой авиации, данных, необходимых для решения задач воздушной навигации и боевого применения, захода на посадку на основной и запасной аэродромы;

5) знанием навигационной обстановки по маршруту полета и в районе цели (зоны разрешения применения оружия);

6) знанием особенностей обхода запретных зон и выполнения полета вблизи Государственной границы (приграничной полосы);

7) знанием особенностей местности, основных ориентиров и средств радиотехнического обеспечения полетов в полосе маршрута, особенностей поиска цели (площадки десантирования) и выхода на нее, безопасных высот полета по участкам маршрута, безопасных условий применения авиационных средств поражения;

8) знанием мер по обеспечению безопасности полета в штурманском отношении.

Сноска. Пункт 55 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

56. Штурманскую подготовку к полету контролируют:

1) главные штурманы (старшие инспекторы-штурманы) органов управления государственной авиации – экипажи летчиков-инспекторов органов управления государственной авиации, экипажи управления авиационной части и другие экипажи авиационной части;

2) старшие штурманы авиационных частей – экипажи управления авиационных частей, командиров авиационных эскадрилий и другие экипажи авиационной части;

3) штурманы (командиры) авиационных эскадрилий – экипажи заместителей командиров эскадрилий и командиров звеньев (отрядов) и других экипажей эскадрильи;

4) штурманы (командиры) звеньев (отрядов) – экипажи звена (отряда).

Параграф 2. Предупреждение случаев потери ориентировки в полете

57. Основными причинами потери ориентировки являются:

1) неудовлетворительная штурманская подготовка экипажа, а также некачественная подготовка прицельно-навигационного комплекса (прицельно-навигационного оборудования) к полету;

2) неудовлетворительная организация и управление полетами;

3) отсутствие контроля должностными лицами за подготовкой экипажа (летчика) воздушного судна к полету;

4) недостаточная подготовка и несоблюдение экипажем последовательности выполнения штурманского плана полета;

5) слабые практические навыки летчиков, штурманов и летчиков-операторов БВС в комплексном использовании бортовых и наземных средств воздушной навигации;

6) слабые навыки ведения визуальной и радиолокационной ориентировки;

7) неподготовленность экипажа к полету в усложнившихся условиях;

8) неисправность или полный отказ навигационного оборудования воздушного судна;

9) потеря ведущего воздушного судна (группы) при полете строем, когда ведомый экипаж не вел общую ориентировку.

Сноска. Пункт 57 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

58. Основными мероприятиями по предотвращению случаев потери ориентировки являются:

1) постоянное изучение и сдача не менее двух раз в год зачетов летчиками, штурманами и летчиками-операторами БВС по знанию района полетов, средств радиотехнического обеспечения и действий экипажа при потере ориентировки;

2) регулярное проведение с летчиками, штурманами, летчиками-операторами БВС, группой руководства полетами и расчетами командных пунктов занятий с изучением различных способов восстановления ориентировки, действий при отказах навигационного оборудования и курсовых приборов, по комплексному применению средств воздушной навигации в полете;

3) проверка состояния навигационного оборудования и ежегодное проведение девиационных и радиодевиационных работ на воздушном судне;

4) контроль за систематичностью и качеством выполнения экипажами полетов по маршрутам;

5) изучение с летчиками, штурманами, летчиками-операторами БВС, группой руководства полетами и расчетами командных пунктов случаев потерь ориентировки и уклонения экипажей от маршрутов;

6) тщательная штурманская подготовка экипажей воздушных судов (БВС) к полету;

7) комплексное использование технических средств навигации в полете и своевременное определение их неисправностей.

Сноска. Пункт 58 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 3. Предупреждение случаев столкновения воздушного судна с земной (водной) поверхностью и препятствиями

59. Исключение случаев столкновения воздушных судов с земной (водной) поверхностью и препятствиями достигается:

1) тщательной штурманской подготовкой экипажей воздушных судов (БВС) и прицельно-навигационных комплексов (прицельно-навигационного оборудования) к полету;

2) изучением экипажами воздушных судов (БВС), группой руководства полетами и расчетами пунктов управления рельефа местности и его высот, местонахождение и высоты искусственных препятствий;

3) выдерживанием экипажами воздушных судов (БВС) безопасных высот полета в районе аэродрома и по маршруту и контроль за их выдерживанием со стороны группы руководства полетами и расчетов пунктов управления;

4) соблюдением экипажами воздушных судов (БВС) правил изменения высоты полета и пробивания облачности в соответствии с Правилами производства полетов государственной авиации;

5) четким исполнением всеми членами экипажа воздушного судна (БВС) своих функциональных обязанностей и своевременным выполнением команд руководителя полетов;

6) умением экипажа, в зависимости от скорости и угла пикирования воздушного судна, определять момент начала вывода из пикирования;

7) соблюдением мер по обеспечению безопасности при полетах на малых и предельно-малых высотах;

8) знанием группой руководства полетами и расчетами пунктов управления особенностей навигации и боевого применения воздушного судна, управления и контроля за полетами на малых и предельно малых высотах;

9) умением экипажа воздушного судна (БВС), группы руководства полетами и расчета пункта управления быстро реагировать на изменение воздушной, метеорологической и орнитологической обстановки;

10) строгим соблюдением экипажем воздушного судна правил полетов в условиях горной местности и учетом особенностей использования барометрических высотомеров при посадке на высокогорные аэродромы в соответствии с Правилами производства полетов государственной авиации.

Сноска. Пункт 59 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 4. Предотвращение случаев полной выработки топлива в полете

60. Предотвращение случаев полной выработки топлива в полете достигается:

1) знанием километровых и часовых расходов топлива своего воздушного судна в зависимости от полетной массы, режима полета, изменяемой конфигурации крыла, количества и типа внешних подвесок, а также потребного запаса для выполнения полетного задания и остатка топлива, обеспечивающего возвращение на аэродром посадки;

2) уточнением перед вылетом инженерно-штурманского расчета полета, расхода топлива (остатка) по этапам маршрута с учетом последних данных о ветре, температуре воздуха и изменениях условий полета (высоты и скорости);

3) постоянным контролем за расходом топлива в полете.

61. Основными мероприятиями, направленными на исключение случаев полной выработки топлива в полете являются:

1) регулярное проведение комплексных тренажей с летчиками, штурманами, летчиками-операторами БВС, группой руководства полетами и расчетами пунктов управления по расчету (контролю) расходования топлива в полете;

2) проверка летчиков, штурманов, летчиков-операторов БВС, группы руководства полетами и расчетов пунктов управления познанию исходных данных и методики определения возможностей воздушных судов по досягаемости и времени дежурства в воздухе;

3) проверка правильности расчетов минимальных остатков топлива, потребных для выполнения полета и посадки на запасной аэродром.

Сноска. Пункт 61 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 5. Предотвращение случаев опасного сближения и столкновения воздушных судов в воздухе

62. Предотвращение случаев опасного сближения и столкновения воздушных судов в воздухе достигается:

1) соблюдением экипажами (летчиками-операторами БВС) вертикального, бокового и продольного эшелонирования, а также выдерживанием заданных режимов полета;

2) контролем за выдерживанием режима полета со стороны группы руководства полетами и расчетов пунктов управления.

Сноска. Пункт 62 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

63. В целях исключения случаев опасного сближения и столкновения воздушных судов в воздухе летчики, штурманы, летчики-операторы БВС, группа руководства полетами и расчеты пунктов управления не реже двух раз в год проверяются на знание правил эшелонирования и выполнения групповых полетов в соответствии с Правилами производства полетов государственной авиации.

Сноска. Пункт 63 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 6. Предотвращение случаев попадания воздушных судов в опасные и запретные зоны

64. Предотвращение случаев попадания воздушного судна в опасные и запретные зоны достигается:

1) строгим соблюдением экипажами воздушных судов (БВС) установленных правил полетов вблизи государственной границы, опасных и запретных зон в соответствии с Правилами производства полетов государственной авиации и выдерживанием программы и плана полета;

2) надежным управлением воздушным движением;

3) комплексным применением экипажами воздушных судов (БВС) средств и способов воздушной навигации;

4) обозначением на полетных картах, индикаторах радиолокационных станций и планшетах воздушной обстановки векторов ограничительных пеленгов, линий прохождения Государственной границы и приграничной полосы, запретных зон и рубежей минимально допустимого приближения воздушного судна к ним с учетом маневра при отвороте от государственной границы;

5) изучением расположения средств радиотехнического обеспечения полетов и уточнением данных их работы;

6) тщательной прокладкой и изучением маршрута полета, характерных визуальных и радиолокационных ориентиров, уточнением рубежей передачи управления;

7) контролем за работоспособностью прицельно-навигационного комплекса (прицельно-навигационного оборудования), правильностью ввода программ полета, своевременной коррекцией координат местоположения воздушного судна.

Сноска. Пункт 64 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 7. Предотвращение попадания воздушных судов в опасные метеорологические условия

65. Предотвращение попаданий воздушного судна в опасные метеорологические условия и сложную орнитологическую обстановку достигается:

1) тщательным изучением фактического состояния и прогноза погоды, а также орнитологической обстановки на время полета;

2) изучением характера, расположения и перемещения зон грозовой деятельности, болтанки и обледенения, выбором маршрутов их обхода (выхода из зон) с учетом расположения государственной границы, запретных зон, рельефа местности и запаса топлива;

3) определением дублирующих средств и способов воздушной навигации, используемых при ухудшении работы средств радиотехнического обеспечения полетов из-за грозовой деятельности;

4) определением мер, исключающих столкновение с птицами.

Параграф 8. Предотвращение случаев попадания воздушного судна в зону поражения своих авиационных средств поражения

66. Исключение случаев попадания воздушного судна в зону поражения своих авиационных средств поражения достигается:

1) изучением экипажами воздушных судов (БВС) условий и порядка выполнения полетного задания, аэронавигационного паспорта авиационного полигона (зоны применения оружия), мер безопасности при стрельбе, бомбометании и пуске ракет, предусмотренных руководством по летной эксплуатации и методическими пособиями по боевому применению воздушного судна;

2) знанием эксплуатационных ограничений воздушного судна и авиационных средств поражения, параметров безопасного режима применения авиационных средств поражения (безопасные высоты, скорости, дальности применения, глубины групп, дистанции между группами, а также заданные условия полета), последовательности работы с системами управления вооружением воздушных судов и действий при их отказе.

Сноска. Пункт 66 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 9. Предотвращение случаев применения авиационных средств поражения не по заданным целям (вне полигона)

67. Предотвращение случаев применения авиационных средств поражения не по заданным целям (вне полигона), десантирования войск и техники вне заданных площадок и ударов по своим войскам достигается:

1) детальным изучением экипажами воздушных судов (БВС) аэронавигационного паспорта авиационного полигона (района цели, зоны разрешения применения оружия, площадки десантирования), отличительных и демаскирующих признаков цели, знанием точных координат;

2) максимальным использованием возможностей прицельно-навигационного комплекса (прицельно-навигационного оборудования), систем управления вооружением (десантированием);

3) выбором наиболее рационального способа коррекции прицельно-навигационного комплекса, проверкой правильности коррекции (показаний) по данным дублирующих средств;

4) правильным расчетом установочных данных, вводом (контролем ввода) их в прицельно-навигационный комплекс (прицельно-навигационное оборудование) перед выходом на боевой курс;

5) выбором надежной точки прицеливания и правильным прицеливанием по ней;

6) надежным опознаванием цели (площадки десантирования) по нескольким признакам, особенно в случаях перенацеливания;

7) знанием способов целеуказания и сигналов перенацеливания, средств обозначения (опознавания) своих войск и порядок их использования;

8) выполнением требований и команд руководителя полетов на полигоне (площадке десантирования);

9) соблюдением экипажами воздушных судов (БВС) мер безопасности при применении авиационных средств поражения в непосредственной близости от служебной зоны полигона (своих войск), полностью исключающие их поражение.

Сноска. Пункт 67 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

68. При сомнении экипажа (летчика-оператора БВС) в выходе воздушного судна на заданную цель (площадку десантирования) применение авиационных средств поражения (десантирование) не допускается.

Сноска. Пункт 68 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.04.2024 № 331 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Приложение
к Правилам штурманского
обеспечения
государственной авиации
Республики Казахстан

Основные масштабы карт используемые в государственной авиации Республики Казахстан

Род авиации	Карты
	полетные		бортовые
	маршрутные	района цели (приграничной полосы)	бортовые
фронтовая авиация	1 : 500 000	1 : 50 000	1 : 2 000 000
	1 : 1 000 000	1 : 100 000
		1 : 200 000
армейская авиация	1 : 200 000	1 : 50 000	1 : 1 000 000
	1 : 500 000	1 : 100 000	1 : 2 000 000
		1 : 200 000
транспортная авиация	1 : 1 000 000	1 : 50 000	1 : 2 000 000
	1 : 2 000 000	1 : 100 000	1 : 4 000 000
		1 : 200 000

"Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 15-бабының 14) тармақшасы негізінде БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясын штурмандық қамтамасыз ету қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас қолбасшысының басқармасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде ресми жариялау және оған енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрықты алғашқы ресми жарияланғанынан кейін Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Заң департаментіне жолдауды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясы басқару органдарының басшыларына жүктелсін.

4. Осы бұйрық лауазымды адамдарға, оларға қатысты бөлігінде жеткізілсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Қорғаныс министрі генерал-майор

Н. Ермекбаев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Ішкі істер министрлігі

2019 жылғы "____"_________

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Ұлттық қауіпсіздік комитеті

2019 жылғы "____"_________

Қазақстан Республикасы
Қорғаныс министрінің
2019 жылғы 31 шілдедегі
№ 590 бұйрығымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясын штурмандық қамтамасыз ету қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясын штурмандық қамтамасыз ету қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) мемлекеттік авиацияның ұшуын штурмандық қамтамасыз ету тәртібін айқындайды.

2. Мемлекеттік авиацияны штурмандық қамтамасыз ету әуе навигациясының және әуе кемелерін жауынгерлік қолданудың жоғары дәлдігіне, сенімділігіне және тиімділігіне қол жеткізу мақсатында іс-шаралар кешенін ұйымдастыруды және жүргізуді, жауынгерлік даярлық және ұшу қауіпсіздігі міндеттерін штурмандық тұрғыдан табысты шешуді қамтиды.

3. Мемлекеттік авиацияны штурмандық қамтамасыз етуді мемлекеттік авиацияны басқару органдарының басшылары ұйымдастырады.

Штурмандық қамтамасыз етуге жалпы басшылық жасауды және бақылауды мемлекеттік авиацияны басқару органдарының бас штурмандары жүзеге асырады.

4. Осы Қағидаларда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

1) авиациялық зақымдау құралдары – жерүсті, теңіз және әуе объектілері бойынша әуе кемелерінен қолданылатын зақымдау құралдары;

2) авиациялық қару-жарақ – әуе кемелерінде орналастырылатын авиациялық зақымдау құралдарының, авиациялық қару-жарақ қондырғыларының, авиациялық артиллериялық қарудың және оларды жауынгерлік қолдануды қамтамасыз ететін авиациялық қару-жарақты басқару жүйелерінің жиынтығы;

3) әуе кемесін жауынгерлік қолдану – жерүсті (теңіз) және әуе объектілерін зақымдау, оларды белгілеу, сондай-ақ десанттауды орындау, әуе барлауын жүргізу және радиоэлектрондық күрес құралдарын қолдану мақсатында экипаж іс-қимылдарының кешенімен сипатталатын әуе кемесі қаруының барлық түрін пайдаланудың басқарылатын процесі;

4) әуе навигациясы – берілген траекториялар бойынша Жер атмосферасында әуе кемелерін ұшыру әдістері мен құралдары туралы ғылым, сондай-ақ ұшудың навигациялық элементтерін айқындау жөніндегі операциялар жиынтығы;

5) бағдарды жоғалту – әуе кемесі экипажының (ұшқышының) әуе кеңістігінде одан әрі ұшу бағытын айқындау және қойылған міндеттерді орындау үшін қажетті өзінің нақты болатын жерін білмейтін ұшудағы жағдайы;

6) басқару пунктінің есептобы – ұшуды (жауынгерлік іс-қимылдарды) үздіксіз және тұрақты басқаруға арналған, тиісті бастық басқаратын әскери құралым;

7) көздеу-навигациялық жүйесі (кешені) – автоматтандырылған ұшуды және берілген бағдарлама бойынша әуе кемесін жауынгерлік қолдануды қамтамасыз ететін, функционалдық тұрғыдан байланысқан борттық құралдар мен жүйелер жиынтығы;

8) көздеу-навигациялау жабдығы – берілген траектория бойынша ұшуды автоматтандырусыз, әуе кемесінің навигациясын және оны жауынгерлік қолдануды қамтамасыз ететін жабдық;

9) көзбен шолып бағдарлау – танылған бағдарларға қатысты әуе кемесінің болатын орнын айқындау мақсатында картадағы жергілікті жер немесе жеке бағдарлар көрінісін жер бетіндегі нақты көрініспен салыстыру;

10) қаруды қолдану рұқсат етілетін аймақ (қаруды қолдану аймағы) – авиациялық зақымдау құралдарын қолдану және оларды берілген (бағдарламалық) ұшу траекториясы бойынша берілген нысаналарға бағыттау рұқсат етілетін (қамтамасыз етілетін) әуе кеңістігінің аймағы;

11) нысанаға шығу – олардан нысананы анықтау, тану және жауынгерлік қолдану міндеттерін шешу қамтамасыз етілетін әуе кеңістігінің белгілі бір аймағына әуе кемесінің шығуы;

12) телевизиялық күн – телевизиялық визирлердің, өздігінен бағыттау бастиектері бар басқарылатын авиациялық зақымдау құралдары жүйелерінің жұмысы (жарық болу шарттары бойынша) қамтамасыз етілетін тәуліктің жарық уақытының ұзақтығы;

13) пилотсыз әуе кемесінің ұшқыш (пилот)-операторы (бұдан әрі – ПӘК) – әуеайлақта тұрған ПӘК-ні басқару жөніндегі функцияларды орындауға жіберілген ПӘК экипажының мүшесі;

14) штурмандық керек-жарақ – жабдықтау нормаларымен көзделген және ұшуға дайындалу және орындау кезінде қажетті есептерді жүргізу, әуе навигациясы мен әуе кемелерін жауынгерлік қолдану міндеттерін шешу үшін, сондай-ақ құжаттаманы сақтау үшін арналған керек-жарақ;

15) штурмандық қызмет – әуе навигациясы және әуе кемелерін (әуе кемелерінің топтарын) жауынгерлік қолдану теориясы мен практикасы мәселелерін шешу, сондай-ақ штурмандық дайындықты ұйымдастыру және өткізу және ұшуды (жауынгерлік іс-қимылдарды) қамтамасыз ету үшін арналған қызмет және ұшу қызметі болып табылады.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-тарау. Мемлекеттік авиацияның ұшуын штурмандық қамтамасыз ету тәртібі

1-параграф. Ұшуды штурмандық қамтамасыз етуді ұйымдастыру

5. Ұшуды штурмандық қамтамасыз етуді авиациялық бөлім командирінің ұшуды жүргізуге шешіміне сәйкес авиациялық бөлімнің (бөлімшенің) аға штурманы ұйымдастырады.

6. Ұшуды штурмандық қамтамасыз етудің негізгі іс-шаралары:

1) ұшу ауданын навигациялық жабдықтау;

2) ұшуды штурмандық қамтамасыз ету, ұшуды жалпы ұйымдастыру және нақты ұшуға құжаттарды әзірлеу;

3) авиациялық бөлім командиріне ұшуға шешім қабылдау үшін қажетті штурмандық есептерге негізделген ұсыныстар дайындау;

4) ұшуды штурмандық қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулар мен өкімдерді орындауды ұйымдастыру болып табылады.

7. Ұшуды штурмандық қамтамасыз ету іс-шараларының ауқымы мен мазмұны орындалатын міндеттер сипатымен, ұшу ауданындағы навигациялық жағдаймен, әуе кемесінің тактикалық-техникалық деректерімен, ұшқыш, штурман, ПӘК-нің ұшқыш-операторының, ұшуға басшылық жасау тобының және басқару пункті есептобының штурмандық даярлығы деңгейімен, сондай-ақ бөлінген уақытпен айқындалады.

Ескерту. 7-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

8. Мемлекеттік авиация штурмандық қызметінің негізгі міндеттері:

1) әуе навигациясының жоғары дәлдігін, сенімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету және тиімді жауынгерлік қолдану;

2) авиациялық бөлімді (бөлімшені) штурмандық даярлау деңгейіне қол жеткізу мен ұстау жөніндегі іс-шараларды әзірлеу мен іске асыру;

3) ұшуды штурмандық қамтамасыз ету іс-шараларын әзірлеу мен іске асыру;

4) әуе навигациясы мен әуе кемесін жауынгерлік қолдану теориясы мен практикасын, сондай-ақ қамтамасыз ету құралдарын дамыту мен жетілдіру;

5) әуе навигациясы мен жауынгерлік қолдану дәлдігін, сенімділігі мен тиімділігін сипаттайтын ақпаратты жинау мен статистикалық материалдарды өңдеуді ұйымдастыру;

6) оқыту және әуе навигациясы мен жауынгерлік қолдануды бағалау нормативін орындау әдістемесін ұдайы жетілдіру;

7) көздеу-навигациялық кешеннің (көздеу-навигациялық жабдықтың) дәлдік сипаттамасын арттыру жолын зерттеуді, іздеуді ұйымдастыру мен қолдану әдістемесін жетілдіру;

8) мемлекеттік авиацияның авиациялық бөлімін (бөлімшесін) аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету жұмысын ұйымдастыру;

9) ұшу тапсырмасын әзірлеуге қатысу және әуе кемесі (ПӘК) экипажының оларды сапалы орындауын бақылау;

10) Қазақстан Республикасының аумағы мен мемлекеттік авиацияның орналасу (ұшу) ауданын навигациялық жабдықтау жөніндегі іс-шараларды әзірлеу мен іске асыруға қатысу;

11) ұшу қауіпсіздігін штурмандық тұрғыдан қамтамасыз етуге бағытталған іс-шараларды әзірлеу мен іске асыру;

12) мемлекеттік авиацияның авиациялық бөлімін (бөлімшесін) жауынгерлік даярлауды штурмандық қамтамасыз ету міндеттерін шешуді автоматтандыру болып табылады.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-параграф. Ұшу ауданын навигациялық жабдықтау

9. Ұшу ауданын навигациялық жабдықтау авиациялық бөлімдердің жауынгерлік даярлығы барысында алған тәжірибесін, жауынгерлік даярлық міндеттерінің өзгеруін ескере отырып, сондай-ақ жаңа әуе кемелері, ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары немесе автоматтандырылған басқару жүйелері келіп түскен кезде жүзеге асырылады.

10. Ұшу ауданын навигациялық жабдықтау:

1) стационарлық және ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету жылжымалы құралдарын және ПӘК жерүсті басқару станциясын орналастыруды;

2) ұшудың радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары бекінісін және ПӘК жерүсті басқару станциясын геодезиялық байланыстыруды;

3) радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмыс аумағын және ПӘК әртүрлі ұшу биіктігінде ұшуы мүмкін аумағын айқындауды;

4) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету жұмыс деректерін әзірлеуді;

5) әртүрлі радионавигациялық жүйе радиотолқынының таралуын түзету есебін;

6) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету жүйесінің жұмыс аумағын айналып ұшуды қамтиды.

Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

11. Стационарлық және жылжымалы ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары мен ПӘК жерүсті басқару станциясын орналастыру әуе кемесінің орнын барынша дәл айқындауды және әуе навигациясы мен әуе кемесін жауынгерлік қолдану міндеттерін сенімді шешу мақсатында тұтас радионавигациялық алаң құрылатындай жүргізіледі.

Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету жылжымалы құралдарының бекінісі стационарлық құралдардың жұмыс аумағын айқындағаннан кейін таңдалады.

Орналастыру кезінде бір жүйенің жұмыс аумағын басқа үлгідегі жүйенің жұмыс аумағының қайталау мүмкіндігі мен қажеттілігі ескеріледі.

Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын өрістету үшін бекініс таңдауды байланыс және ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету мамандары мен штурмандық қызмет офицерлері жүзеге асырады.

Ескерту. 11-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

12. Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының бекінісін геодезиялық байланыстыруды топогеодезиялық қызмет жүзеге асырады.

ПӘК жерүсті басқару станциясының бекінісін геодезиялық байланыстыруды ПӘК экипажының (есептобының) күштері инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету мамандарымен бірге жүзеге асырады. ПӘК жерүсті басқару станциясының жұмыс аумағын айқындауды ПӘК-ның ұшқыш-операторы орындайды.

Ескерту. 12-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

13. Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмыс салаларын айқындауды және олардың жұмысының деректерін әзірлеуді байланыс және ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету мамандары бекіністерді байланыстарғаннан кейін жүргізеді.

Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмыс деректері жиіліктерді, шақыру белгілерін және жұмыс режимдерін қамтиды.

14. Айналып ұшу жұмыс аумақтарының есептелген шекараларын нақтылау және ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының дәлдік мүмкіндіктерін борттық құралдармен кешенде айқындау мақсатында жүргізіледі. Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмыс аумақтарын айналып ұшуын арнайы ұшақ-зертханалар, олар жоқ болған кезде әуе кемелерінің даярланған экипаждары орындайды.

15. Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмыс деректерін, жұмыс аумағының шегін және дәлдік сипаттамасын ұшқыш және штурман, ұшуға басшылық жасау тобының және басқару пункті есептобының зерделеуі айналып ұшуды орындағаннан кейін жүзеге асырылады.

Ескерту. 15-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-параграф. Ұшуды штурмандық қамтамасыз ету, ұшуды жалпы ұйымдастыру және нақты ұшу құжаттарын әзірлеу

16. Ұшуды штурмандық қамтамасыз ету, ұшуды жалпы ұйымдастыру жөніндегі және нақты ұшуға әзірленетін құжаттарға:

1) ұшуды штурмандық қамтамасыз ету жөніндегі өкімдер мен нұсқаулар;

2) анықтамалық деректер;

3) карталар;

4) штурмандық және инженерлік-штурмандық ұшу есептері;

5) штурмандық ұшу жоспары жатады.

17. Мемлекеттік авиацияны басқару органының бас штурманы ұшуды штурмандық қамтамасыз ету жөніндегі өкімдер мен нұсқауларды пысықтайды. Ұшуды штурмандық қамтамасыз ету жөніндегі нұсқауларда:

1) оқу жылына арналған жауынгерлік даярлық міндеттерінің мазмұны мен штурмандық тұрғыдан орындау ерекшелігі;

2) ұшқыш, штурман және ПӘК ұшқыш-операторының ұшуға даярлау және олардың штурмандық тұрғыдан даярлығын бақылау ерекшелігі;

3) басқару пункті есептобының штурмандық даярлығы ерекшелігі (әуе кемесін бағыттау және ұшуды орындауды бақылау кезіндегі жұмыс ерекшелігі);

4) авиациялық полигонда (десанттау алаңында) ұшу жетекшісін даярлау ерекшелігі;

5) ұшқыш, штурман, ПӘК ұшқыш-операторының, ұшуға басшылық жасау тобының және басқару пункті есептобының штурмандық даярлығын жоғары деңгейде ұстау жөніндегі іс-шаралар;

6) ұшу қауіпсіздігін штурмандық тұрғыдан қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар;

7) ұшу ауданын навигациялық жабдықтау жөніндегі іс-шаралар;

8) аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз етуді ұйымдастыру жөніндегі іс-шаралар;

9) әуе навигациясы және әуе кемесін жауынгерлік қолдану нәтижесін айқындау үшін ұшуды объективті бақылау құралдарын пайдалану;

10) авиациялық бөлімнің (бөлімшенің) аға штурманы ұшқыш, штурман және ПӘК ұшқыш-операторымен өткізетін сабақ тақырыптары көрсетіледі.

Ескерту. 17-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

18. Ұшуға дайындалу уақытын қысқарту мақсатында мемлекеттік авиация басқару органдарының бас штурмандары және авиациялық бөлімдердің (бөлімшелердің) аға штурмандары анықтамалық деректерді және аэронавигациялық карталарды дайындау жөніндегі жұмысты ұйымдастырады және жүргізеді.

19. Әуе навигациясы және әуе кемелерін жауынгерлік қолдану міндеттерін шешу үшін қажетті анықтамалық деректер ұшуға жалпы даярлық кезеңінде дайындалады.

Анықтамалық деректерге:

1) әуе кемелерінің, авиациялық зақымдау құралдарының, ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының, басқару және бағыттау жүйелерінің тактика-техникалық деректері бар кестелер;

2) авиациялық бөлімдер (бөлімшелер) әуе кемелерінің жауынгерлік мүмкіндіктері туралы деректер бар кестелер және типтік объектілерді (нысаналарды) жоюға есептер кестелері;

3) объектілердің геодезиялық координаттарының каталогтары;

4) табиғи жарық беру кестелері;

5) штурмандық есептерді орындауға арналған номограммалар мен кестелер;

6) әуе навигациясы және әуе кемелерін жауынгерлік қолдану бойынша бағалау нормативтерінің кестелері жатады.

Авиациялық бөлімдердің жауынгерлік тағайындалуына және қойылған міндеттерге сүйене отырып, мемлекеттік авиация басқару органы бас штурманының шешімімен анықтамалық деректер тізбесі басқа да қажетті мәліметтермен толықтырылады, олардың нақты мазмұны, саны мен жасау нысаны айқындалады.

20. Анықтамалық деректер:

1) әртүрлі жойғыш заряд нұсқалары және ұшудың типтік режимдері мен бейіні кезінде әуе кемелері әрекетінің тактикалық радиусын;

2) әуе кемелерінің (әуе кемелері топтарының) іс жүзінде барынша алысқа ұшуын;

3) әуе кемелерінің әуедегі кезекшілігінің және әуеде әрекет ету аймақтарынан әрекет ету кезіндегі жететін шептердің ұзақтығын;

4) типтік объектілер (нысаналар) бойынша әрекет ету үшін әуе кемелерінің ұтымды жойғыш зарядын;

5) типтік объектілерді (нысаналарды) зақымдаудың берілген дәрежесі немесе күштердің берілген наряды кезінде күтілген іс-әрекет нәтижесі үшін керекті күштер нарядтарын;

6) ұшу міндеттерінің орындалуын қамтамасыз ететін қажетті ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын;

7) әуе нысаналарын әртүрлі жағдайда және даярлық деңгейінде зақымдау үшін жойғыштарды ұрысқа кіргізу шептерін;

8) жойғыштарды әуе нысаналарына бағыттау бойынша мүмкіндіктерді;

9) әскерлер мен техниканы десанттап түсіру (жеткізу) бойынша мүмкіндіктерді;

10) әуе навигациясы және әуе кемелерін жауынгерлік қолдану бойынша экипаждардың (бөлімшелердің, бөлімдердің) іс-қимылдарын бағалауды;

11) әуе навигациясының және әуе кемелерін жауынгерлік қолданудың қауіпсіз жағдайларын айқындауға бағытталған.

21. Навигацияны және әуе кемелерін жауынгерлік қолдану міндеттерін шешу үшін ұшу, борттық және жұмыс карталары пайдаланылады. Ұшу карталары маршруттық және нысаналар аудандарынікі болып бөлінеді.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясында пайдаланылатын карталардың негізгі масштабтары осы Қағидаларға қосымшада келтірілген.

Карталарды дайындау осы Қағидаларға, әуе навигациясы жөніндегі әдістемелік құралдарға және мемлекеттік авиация басқару органы бас штурманының нұсқауларына сәйкес ұшуға жалпы даярлық барысында жүргізіледі.

22. Ұшу картасы мемлекеттік авиация әуе кемесі (ПӘК) экипажының міндетті ұшу құжаттамасы жиынтығына кіреді.

Экипажда ұшу картасы командирде, командирдің көмекшісінде (екінші пилотта, ұшқыш-штурманда), штурманда (штурман-операторда), ұшқыш-нұсқаушыда (штурман-нұсқаушыда), ПӘК ұшқыш-операторда болуы қажет. Дайындалған ұшу картасынсыз ұшуға жол берілмейді.

Ескерту. 22-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

23. Маршруттық карталар маршрут бойынша ұшуға, қауіпті метеожағдайларды айналып өтуге, маршрутты түзетуге немесе өзгертуге, қосалқы әуеайлаққа кетуге, бағдардан айырылған жағдайда оны қалпына келтіруге мүмкіндікті қамтамасыз ететін ауданды қамтитындай таңдалады.

24. Маршруттық карталарды жалпы дайындау:

1) мемлекеттік шекараны және шекара маңы жолақтарын белгілеуді;

2) тыйым салынған аймақтарды және ерекше режимді ұшу аймақтарын, үзілген пеленгілерді (азимуттарды) және оған дейінгі қашықтықты түсіруді және белгілеуді;

3) ұшу маршруттарын, әуе трассаларының учаскелері мен оларды кесіп өту режимдерін түсіруді;

4) магнитті ауытқуларды түсіруді (көтеруді);

5) басқару шептерін (еріп ұшу, отын толтырып құю, анықтау, ұрысқа кіру және басқа) түсіруді;

6) әуеайлақтан тыс ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын түсіруді;

7) ұшу ауданының радионавигациялық жүйелері жұмыс аумақтарының шекаралары мен дәлдікке тең қисық сызықтарын, көздеу-навигациялық кешендерді үздіксіз түзетуді бастау және аяқтау шептерін түсіруді;

8) көздеу-навигациялық кешенін бағдарлау мен түзетуді жүргізуді қамтамасыз ететін сипатты көзбен шолу және радиолокациялық бағдарларды, олардың координаталарын айқындауды және түсіруді;

9) жергілікті жердің негізгі биіктіктерін көтеруді және жасанды кедергілерді түсіруді қамтиды.

25. Берілген нысанаға шығуда жоғары дәлдік пен сенімділікті қамтамасыз ету мақсатында әрбір экипаж және ПӘК ұшқыш-операторы ірі масштабты нысана картасын (барлау ауданы, десант түсіру алаңы, қаруды қолдануға рұқсат ету аймағы) дайындайды.

Ескерту. 25-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

26. Нысана ауданының карталарын жалпы дайындау:

1) полигонның (іс-қимыл ауданының) шекараларын белгілеуді;

2) нысана жағдайын түсіруді;

3) нысананы, көздеу және қосалқы көздеу нүктелерін белгілеуді және көтеруді;

4) жауынгерлік жолды таңдауды, көтеруді және басталуын белгілеуді;

5) жауынгерлік жол сызығын салуды мен белгі қоюды;

6) жол бұрышын өлшеу мен енгізуді, жауынгерлік жолдың басталуынан нысанаға дейінгі ұшу қашықтығы мен ұшу уақытын;

7) нысанаға шығудың белгіленген уақытын белгілеуді;

8) нысаналарды шабуылдаудың (барлаудың) рұқсат етілген секторларын түсіруді;

9) нысананың теңіз деңгейінен (ұшу әуеайлағынан) биіктігін (жоғарылауын) айқындауды және түсіруді;

10) көздеу-навигациялық кешенін түзетуді, әуе кемесін жауынгерлік жолдың басталуына және нысанаға шығаруды, оны іздеу мен тануды қамтамасыз ететін радиолокациялық және көзбен шолу (бақылау) бағдарларын, ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын белгілеуді;

11) нысана координаттарын, көздеу нүктелерін, жауынгерлік жолдың басталуы мен тірек бағдарларын (көздеу-навигациялық кешенін түзету бағдарларын) түсіруді;

12) өз әскерлерінен қаруды қолданудың қауіпсіз шептерін түсіруді қамтиды.

27. Борттық навигациялық карта Қазақстан Республикасының барлық аумағын қамтитындай етіп дайындалады.

Борттық навигациялық карталарды жалпы даайындау:

1) мемлекеттік шекараны, шекара маңы жолағын және ұшуға тыйым салынған аймақтарды белгілеуді;

2) негізгі және қосалқы әуеайлақтарды түсіруді;

3) әуеайлақтан тыс ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын түсіруді;

4) координаттар жүйесінің торын бөліп көрсету (түсіру) және көздеу-навигациялық кешенін (көздеу-навигациялық жабдығын) қолдану үшін деректерді түсіруді қамтиды.

Борттық навигациялық карта әуе кемесінің бортында сақталады.

28. Жұмыс карталары штурманның авиациялық бөлім командирінің ұшуға шешім қабылдауы үшін ұсыныстар әзірлеу уақытын қысқарту және міндеттерді қоюға жеке дайындалу, сондай-ақ ұшу міндеттері мен ұшу бағдарламаларын даярлау үшін арналған.

Жұмыс картасын жалпы дайындау:

1) мемлекеттік шекараны, шекара маңы жолағын және ұшуға тыйым салынған аймақтарды белгілеуді;

2) негізгі және қосалқы әуеайлақтарды, ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын, олардың жұмысы мен жұмыс аумақтары деректерін түсіруді;

3) ұшу ауданындағы навигациялық жағдай элементтерін (әуе жолдарын, әуедегі кезекшілік аймақтарын) түсіруді;

4) координаттар жүйесінің торын бөліп көрсетуді (түсіруді) қамтиды.

Жұмыс картасына жедел және жедел емес ақпарат бланкілері және басқа да қажетті құжаттар (нысана карталары, фотосхемалар, нысана ауданының радиолокациялық бейнесінің суреттері, аэрофотосуреттер) қоса беріледі.

29. Авиация тегіне және жауынгерлік арналуына байланысты авиациялық бөлім аға штурманының шешімімен барлық мақсаттағы карталарға басқа да деректер түсіріледі.

30. Ұшуға алдын ала даярлық кезеңінде әуе кемесінің (ПӘК) экипажы штурмандық және ұшудың инженерлік-штурмандық есебін орындайды, сондай-ақ штурмандық ұшу жоспарын әзірлейді.

Ескерту. 30-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

31. Штурмандық ұшу есебі ұшу режимі, маршрутты картада салу мен белгі қою нақтыланғаннан кейін жасалады.

Ұшу есебін жүргізудің мақсаты:

1) маршрут учаскелерінің ұзындығын, бақылау шептеріне (биіктеу және төмендеу, теңесу, отынды толтырып құю, анықтау және басқа) дейінгі қашықтықты, нысанаға (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағына) дейінгі қашықтықты, маршруттың жалпы ұзындығын айқындау;

2) ұшудың аспаптық биіктіктігін айқындау;

3) сапқа тұрғызу және жауынгерлік реттің таралу уақытын, маршрут учаскелері бойынша, бақылау шептеріне (бағдарларға), нысанаға дейінгі ұшу уақытын және жалпы ұшу ұзақтығын айқындау;

4) өзара іс-қимылдағы бөлімшелермен, тактикалық топтармен, отын құятын әуе кемелерімен кездесу шептерін айқындау;

5) берілген ұшу уақытында нысанаға (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағына) шығу уақытын немесе нысанаға (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағына) шығу уақыты берілсе, есептелген ұшу уақытын айқындау;

6) қараңғыда және таң атқанда болатын шептерін, ұшу бағытын болжамды бақылау үшін аспан шырақтарының (Күн, Ай, Поляр жұлдызы) курстық бұрыштарын айқындау болып табылады.

32. Ұшудың инженерлік-штурмандық есебі:

1) маршруттың ұзақтығы әуе кемесі ұшуының практикалық қашықтығынан 75 %-тен асқан кезде;

2) дыбыстан жоғары жылдамдықта ұшу кезінде (ұшу ұзақтығына қарамастан);

3) ең төмен және төмен биіктіктерде ұшу кезінде;

4) командирдің (аға штурманның) шешімі бойынша басқа да қажетті жағдайларда орындалады.

33. Ұшудың инженерлік-штурмандық есебі әуе кемесінің ұшу қашықтығы мен ұзақтығын есептеу жөніндегі нұсқауға (нұсқаулыққа), (ол болмаған кезде – әуе кемесін ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқауға (нұсқаулыққа) сәйкес орындалады және оның мақсаты:

1) берілген жойғыш заряды бар болған кезде олардың нысанаға (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағына) жетуі, міндеттерін орындауы және қону әуеайлағына қайтуы үшін әуе кемесіне қажетті отынды құю;

2) іс-қимылдың шекті радиусында нысанаға (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағына) жетуі, міндеттерін орындауы және қону әуеайлағына қайтуы үшін қажет әуе кемесінің жойғыш заряды мен отын құюды;

3) маршрут учаскелері бойынша отын шығысы және бақылау бағдарларында (шептерінде) оның қалдығын, қозғалтқыштардың жұмыс режимі мен ұшу режимін;

4) маршрут учаскелері (форсаждық және форсаждық емес режимдер) бойынша, ал көп қозғалтқышты әуе кемелерінде – бір немесе одан артық қозғалтқыштар істен шыққан кезде әуе кемесінің іс жүзіндегі шегін;

5) маневрді бастау нүктесіне шыққан кезде, әуе кемесінің қонуға беттеуін орындау үшін төмендеуі кезіндегі және қонғаннан кейінгі отын қалдығы мен ұшу уақытының резервін;

6) міндетті орындау үшін қажетті (отынды толтырмай құйған кездегі) отын мөлшері;

7) ұшып шығу әуеайлағына қайту және қосалқы әуеайлақтарға кету шептерін;

8) әуеде қосымша отын құюды бастау және аяқтау шептерін, оның ұзақтығы мен қабылданатын (берілетін) отынның мөлшерін айқындау болып айқындалады.

34. Инженерлік-штурмандық есепті орындау кезінде авиациялық бөлімдердің аға штурмандары (бөлімшелердің, топтардың штурмандары) авиациялық бөлімнің (бөлімшенің, топтың) ұшуға және жауынгерлік ретін құруға қажет уақытын есептейді, маршрут учаскелері бойынша ұшу арақашықтығын, режимдерін (жылдамдығын, биіктігін) және уақытын, нысанаға (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағына) және нысанадан қону әуеайлағына дейінгі ұшудың жалпы арақашықтығы мен уақытын, авиациялық бөлімді (бөлімшені, топты) тарату және қондыру уақытын айқындайды, сондай-ақ әуе кемесінің жойғыш зарядын, оны жауынгерлік қолдану уақыты мен орнын көрсетеді.

Авиациялық бөлімдер (бөлімшелер) командирлерінің инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету жөніндегі орынбасарлары әуе кемесінің (тобының) іс жүзіндегі биіктігін, маршрут учаскелері бойынша отын шығысын, қону әуеайлағына шыққан кездегі және қонудан кейінгі отын қалдығын, жалпы отын құюды есептейді.

Отын шығысы мен қалдығы, маршрут учаскелері бойынша іс жүзіндегі биіктік, қозғалтқыштардың жұмыс істеу режимі және ұшу режимі туралы есептік деректер жазбасы ұшудың инженерлік-штурмандық есебі бланкісінде жасалады. Маршруттың негізгі нүктелері үшін отын қалдығы туралы деректер ұшу карталарында және штурмандық ұшу жоспарында көрсетіледі.

35. Ұшудың инженерлік-штурмандық есебін орындау кезінде әуе кемелерінің техникалық сипаттамалары мен қозғалтқыштарының ауытқуына кепілді отын қорын ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқауда (нұсқаулықта) көзделгеннен басқа, навигациялық және тактикалық жағдайдың өзгеру мүмкіндігіне, жауынгерлік реттегі орнын ұстап тұру үшін маневр жасауға және қосалқы әуеайлаққа дейін ұшуды қамтамасыз етуге навигациялық отын қоры қосымша ескеріледі. Отынның навигациялық қоры ұшуға есептелген отын мөлшерінен кемінде 5 %-ті құрайды.

Бейбіт уақыт жағдайларында ұшудың инженерлік-штурмандық есебін орындау әуе кемесі әуеайлаққа қонғанға дейінгі авариялық отын қалдығы туралы дабылдаманың іске қосылуын болдырмауға бағытталған.

Қонғаннан кейінгі отын қалдығы ұшуды ұйымдастырушы командирдің шешімімен, бірақ төменгіден аз емес болып айқындалады. Қонғаннан кейін отынның ең аз қалдығын әуе кемесін ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқаумен (нұсқаулықпен) айқындалады.

36. Штурмандық ұшу жоспарын авиациялық бөлімнің аға штурманы буын және одан жоғары құрамдағы әуе кемесі тобының және ұшу тапсырмасын орындау кезінде әрбір экипаждың ұшып өтуі, қайта орналасуы, жауынгерлік қолдану мен көрнекі ұшуы кезінде әзірлейді.

Штурмандық ұшу жоспары картада жасалады және командир немесе аға штурман ұшуға міндет қою кезінде ұшқышқа, штурман мен ПӘК ұшқыш-операторына жеткізеді.

Экипаж штурмандық ұшу жоспарын маршруттың схемасы түрінде жеке парақта немесе ұшу картасында әзірлейді.

Ескерту. 36-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

37. Штурмандық ұшу жоспарында авиация тегіне, навигациялық жағдайға және ұшу міндетіне байланысты:

1) негізгі және қосалқы әуеайлақта авиациялық бөлімнің (бөлімшенің) ұшып көтерілу уақыты мен тәртібі, жауынгерлік (ұшу) реті, оның құрылымы, оны ұстану, таралу және қонуға беттеу тәсілдері;

2) маршруттың бастапқы пунктіне және маршруттың соңғы пунктінен қону әуеайлағына (жауынгерлік реттің таралуды бастау нүктесіне) шығу тәртібі;

3) авиациялық бөлім экипажының (тобының) ұшу маршруты мен режимі;

4) бағыт кезеңі бойынша қауіпсіз ұшу биіктігі;

5) ұшу есебі, теңесу шебі, кездесу шебі (жойғышпен, отын құюшымен), отынды толтырып құюдың басталуы мен аяқталуы, ілесіп ұшудың аяқталуы;

6) кездесу алгоритмі (жойғышпен, отын құюшымен);

7) нысанаға (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағына, десант түсіру алаңына) шығу алгоритмі, берілген уақытта шығу үшін маневр жасау, нысанадан (десант түсіру алаңынан) кету;

8) нысана бөлу, әуе кемесінің жойғыш заряды, авиациялық зақымдау құралдарын (десант түсіруді) жауынгерлік қолдану әдістері мен жағдайы;

9) көздеу-навигациялық кешенін (көздеу-навигациялық жабдығын) және ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын маршруттың әрбір учаскесінде, нысанаға шыққан кезде (десант түсіру алаңында) және қону әуеайлағында пайдалану тәртібі;

10) жойғышты ұрысқа кірістіру шебі;

11) әуедегі кезекшілік аймағы және өздігінен іздеу ауданы, олардың белгіленуі, нысананы іздеу және табу кезінде әуе кемесінің эшелондауы мен маневрі, іздеу аймағына және ауданына шығу тәртібі;

12) нысанаға бағыттауды ұйымдастыру;

13) басқару пункті мен экипаждың нысананы көрсету және қайта көздеу кезіндегі іс-қимыл алгоритмі;

14) ұшу қауіпсіздігін штурмандық тұрғыдан қамтамасыз ету шаралары;

15) жоғалған бағдарды қалпына келтіру шаралары;

16) навигацияны және жауынгерлік қолдануды объективті бақылау құралдарын пайдалану;

17) ұшудың инженерлік-штурмандық есебі;

18) отын шығысын бақылауды жүзеге асыру мәселелері көрсетіледі.

Тапсырмаға, оны орындау жағдайына, әуе кемесінің үлгісіне және ұшқыш, штурман және ПӘК ұшқыш-операторының штурмандық даярлық деңгейіне байланысты жоспарға қойылған міндеттерді табысты орындауға бағытталған басқа да іс-шаралар (іс-қимыл) енгізіледі.

Ескерту. 37-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4-параграф. Ұшуға шешім қабылдау үшін авиациялық бөлім командиріне аға штурманның ұсыныстар дайындауы

38. Авиациялық бөлімінің аға штурманы мемлекеттік авиацияны басқару органы бас штурманының нұсқауларын ескеріп, бөлімнің алдында тұрған жауынгерлік даярлық міндеттерінің негізінде, сондай-ақ навигациялық жағдайды зерделеу және бағалау нәтижесі бойынша бөлім командиріне штурмандық қамтамасыз ету және ұшқыш, штурман және ПӘК ұшқыш-операторының штурмандық даярлығы бойынша ұсыныстар дайындайды және ұсынады.

Ескерту. 38-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

39. Навигациялық жағдайды зерделеу мен бағалау мынадай негізгі элементтер бойынша жүргізіледі:

1) авиациялық бөлімнің орналасу жағдайы;

2) ұшу ауданындағы жер жағдайының сипаты;

3) метеорологиялық жағдайлар;

4) табиғи жарық түсу;

5) ұшу ауданын ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарымен жабдықтау.

40. Авиациялық бөлімнің орналасу жағдайларын зерделеу және бағалау кезінде:

1) негізгі және қосалқы әуеайлақтар, олардың координаттары, жоғарылауы (абсолюттік биіктік), қонуға беттеу жағдайлары, ұшу-қону жолағының көлемі мен бағыттары, жетек және қондыру құралдарымен жабдықтау және басқа да топогеодезиялық деректер;

2) әуеайлақтардың өзара орналасуы және олардан бір уақытта ұшуды орындау мүмкіндігі мен тәртібі;

3) пайдаланатын авиациялық полигондар (десант түсіру алаңдары, тактикалық нысаналар, қаруды қолдануға рұқсат ету аймақтары), олардың орналасу әуеайлақтарынан қашықтығы, нысана жағдайы ашылады.

41. Ұшу ауданындағы жер жағдайының сипатын зерделеу кезінде:

1) учаске бойынша жергілікті жердің жалпы сипаттамасы (жазық, ойлы-қырлы, таулы, орманды, дала, батпақты, шөл) және оның теңіз деңгейінен жоғарылауы, жасанды кедергі координатасы мен биіктігі;

2) төменгі және шекті төмен биіктікте ұшуды ұйымдастыруға және орындауға, сондай-ақ ПӘК басқару сигналы таралуының жұмыс аумағына және ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмысына жергілікті жер бедері мен жасанды кедергінің әсері;

3) қар және мұз қабаттың, маусымдық және тасқын судың болуы және теңіздің жағалау сызығы конфигурациясының, өзен мен су тоғаны кескінінің өзгеруіне, полигонға (тактикалық нысанаға) және десант түсіру (қону) алаңында шығу кезінде көзбен (телевизиялық) және радиолокациялық бағдарлауға тигізетін әсері;

4) көзбен (телевизиялық) және радиолокациялық бағдарлау, көздеу-навигациялық кешенін түзету үшін бағдарды қолдану, сондай-ақ көрінбейтін нысананы бомбалағанда (зымыранды ұшырғанда) және десант түсіру кезінде көздеу нүктесі ретіндегі мүмкіндігі;

5) магниттік ауытқу мен магниттік ауытқу ауданы, курстық жүйеге, әсіресе өте төмен және шекті төмен биіктікте ұшқан кездегі әсері болып табылады.

Ескерту. 41-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

42. Метеорологиялық жағдайды бағалау үшін:

1) ауа райының нақты жағдайы және ұшу кезінде оның ықтимал өзгерулері;

2) негізгі метеорологиялық элементтердің және орнитологиялық жағдайдың жауынгерлік (ұшу) ретке, олардың құрылымы мен таралуы тәсілдеріне, қонуға беттеу, ұшу маршруттары мен бейінін таңдауға тигізетін әсері, көзбен (телевизиялық) және радиолокациялық бағдарды жүргізу, нысаналарға шығу және көздеу құралдарын қолдану, авиациялық зақымдау құралдарын пайдалану мүмкіндіктері;

3) ауа райының қауіпті құбылыстары зерделенеді.

43. Табиғи жарық түсу жағдайларын бағалау:

1) таң ату, Күннің шығуы мен батуы, қараңғылықтың түсуі уақыты, тәуліктің жарық және қараңғы уақытының ұзақтығы, "телевизиялық күннің" ұзақтығы, Айдың шығуы мен бату уақыты, орналасу әуеайлағы мен қосалқы әуеайлақ, полигондар (десант түсіру алаңдары) және тактикалық нысаналар (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағы), ілесіп ұшатын жойғыштармен, өзара іс-қимылдағы топтармен және отын құюшылармен кездесу шебі үшін оның фазалары;

2) метеожағдайдың, жер бедерінің және ұшу биіктігінің табиғи жарыққа тигізетін әсері;

3) көзбен бағдарлаудың, оптикалық (электронды-оптикалық), телевизиялық, жылуға ден қоятын лазерлік нысаналарды (визирлерді) және әуе навигациясының астрономиялық құралдарын қолдану мүмкіндіктерін айқындауға бағытталған.

44. Ұшу ауданын зерделеу кезінде ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарымен жабдықтау:

1) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары мен бағыттау жүйелерінің орналасуымен және жұмыс сипатымен;

2) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары мен бағыттау жүйелерінің жұмыс аумағымен;

3) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын көздеу-навигациялық кешенін түзету, әуе кемесінің және ұшудың навигациялық элементтерінің орнын айқындау үшін пайдалану мүмкіндіктері талданады.

45. Авиациялық бөлімнің аға штурманы навигациялық жағдайды зерделеу мен бағалау негізінде мынадай мәселелер бойынша ұсыныстар әзірлейді және авиациялық бөлім командиріне ұшуға шешім қабылдау үшін баяндайды:

1) орналасу әуеайлағы, қосалқы әуеайлақтар, полигондар (қару қолдануға рұқсат ету аймақтары, десант түсіру алаңдары) және әртүрлі шептер ауданындағы табиғи жарық, оның ұшу тапсырмаларын орындауға тигізетін әсері;

2) ұшу бағыттары мен бейіндері;

3) ұшу есебі;

4) әуе кемесінің ұшудан қонуға дейінгі ұшу тапсырмаларын орындау тәртібі;

5) жойғыш заряд, полигондар (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағы, десант түсіру алаңдары), әуе кемесін жауынгерлік қолдану жағдайлары;

6) қосалқы әуеайлақтар және оларға шығу тәртібі;

7) штурмандық даярлық іс-шаралары және штурмандық тұрғыдан ұшуға даярлықты бақылауды жүргізу;

8) ұшудың орындалуын бақылау, әуе навигациясы мен әуе кемелерін жауынгерлік қолдану нәтижелерін бағалау мүддесінде объективті бақылаудың жерүсті және борттық құралдарын пайдалану;

9) әуе кемелерінің белгіленген әуедегі және жердегі (теңіздегі) нысаналарға бағыттауды қамтамасыз ету, ату және тактикалық полигондарда ұшуды басқару ерекшеліктері;

10) штурмандық тұрғыдан қамтамасыз ету жөніндегі шаралар.

46. Ұсыныстардың көлемі мен мазмұны міндеттердің күрделілігіне, оларды орындау жағдайларына, командирдің нұсқаулары мен аға штурманның баяндауына берілген уақытқа байланысты өзгеруі мүмкін.

47. Авиациялық бөлім командирі ұшуға шешім қабылдағаннан кейін аға штурман ұшу бағдарламасын даярлауға нұсқау береді, ұшудың штурмандық және инженерлік-штурмандық есебін дайындауға деректерді береді және штурмандық ұшу жоспарын әзірлеуге кіріседі.

5-параграф. Ұшуды штурмандық қамтамасыз ету жөніндегі нұсқауларды және өкімдерді орындауды ұйымдастыру және бақылау

48. Авиациялық бөлімдерде (бөлімшелерде) ұшуды штурмандық қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулардың және өкімдердің орындалуын бақылауды мемлекеттік авиацияны басқару органының бас штурманы ұйымдастырады.

49. Нұсқаулардың және өкімдердің орындалуын бақылау:

1) авиациялық бөлімнің ұшуды штурмандық қамтамасыз ету іс-шараларының бас штурманның нұсқауларына және жауынгерлік даярлық міндеттеріне сәйкес келуін;

2) ұшуға дайындық іс-шараларының штурмандық тұрғыдан сәйкес келуін;

3) ұшуға әзірлікті бақылау іс-шараларының штурмандық тұрғыдан осы Қағидалардың талаптарына және бас штурманның нұсқауларына сәйкес келуін;

4) ұшу тапсырмаларын табысты орындау үшін әуе навигациясы және әуе кемесін жауынгерлік қолдану құралдары мен тәсілдерін таңдау дұрыстығын;

5) әуе навигациясының және әуе кемесін жауынгерлік қолданудың объективті бақылау құралдарын пайдаланудың толыққандығын;

6) штурмандық тұрғыдан ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралардың орындалу дәрежесін айқындау мақсатында жүргізіледі.

50. Авиациялық бөлімнің (бөлімшенің) штурмандық даярлық жай-күйін бақылау:

1) авиациялық бөлімнің (бөлімшенің) штурмандық қызмет және басқару пунктінің лауазымды адамдарын тыңдаумен;

2) пысықталған құжаттарды, анықтамалық деректерді, есепті, ұшу бағдарламаларын, ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмысына өтінімді тексерумен;

3) ұшуға қойылған міндеттерді тыңдаумен;

4) ұшқыш, штурман, ПӘК ұшқыш-операторының, ұшуға басшылық жасау тобы мен басқару пункті есептобының ұшуға штурмандық тұрғыдан даярлығын тексерумен;

5) әуеайлақтың навигациялық тұрғыдан әзірлігін және авиациялық бөлімнің (бөлімшенің) аэронавигациялық ақпарат құжаттарымен қамтамасыз етілуін тексерумен;

6) бөлімнің, бөлімшенің, әуе кемесі (ПӘК) экипажы ұшуға штурмандық тұрғыдан әзірлігіне бақылаумен;

7) ұшуды басқаруға бақылаумен;

8) жерүсті және борттық объективті бақылау құралдарының деректерін тексерумен;

9) әуе кемесі экипажының ұшу тапсырмаларын толық және сапалы орындауын тексерумен жүзеге асырылады.

Ескерту. 50-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

51. Бас штурман авиациялық бөлімдердің штурмандық дайындығының жай-күйін жылына кемінде бір реттен, жеке бөлімшелердікін жылына екі реттен сиретпей, авиациялық бөлімінің аға штурманы – әрбір бөлімшені айына бір реттен сиретпей тексереді.

Қажет болған кезде тексеру нәтижелері бойынша мемлекеттік авиацияны басқару органының бас штурманы және авиациялық бөлімнің аға штурманы анықталған кемшіліктерді жою (алдын алу) жөніндегі іс-шараларды пысықтайды.

3-тарау. Ұшу қауіпсіздігін штурмандық тұрғыдан қамтамасыз ету

1-параграф. Ұшу қауіпсіздігін штурмандық тұрғыдан қамтамасыз етуді ұйымдастыру

52. Мемлекеттік авиацияны басқару органдарының бас штурмандары, авиациялық бөлімдердің (бөлімшелердің) аға штурмандары:

1) әуе кемелері экипаждарының ұшуда бағытты жоғалтпауын;

2) әуе кемелерінің жер (су) бетімен және кедергілермен қақтығысуын;

3) әуе кемелерінің әуеде қауіпті жақындасуы және қақтығысуын;

4) ұшуда отынның толық жұмсалуын;

5) әуе кемелерінің қауіпті және тыйым салынған аймақтарға тап болуын;

6) әуе кемелерінің қауіпті метеорологиялық және күрделі орнитологиялық жағдайларға тап болуын;

7) әуе кемелерінің авиациялық зақымдау құралдарының зақымдау аймағына тап болуын;

8) авиациялық зақымдау құралдарын берілген нысаналардан тыс (полигоннан тыс) қолдануды және берілген алаңдардан тыс десант түсіруді болдырмауға бағытталған ұшу қауіпсіздігін штурмандық тұрғыдан қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды жоспарлайды және жүргізеді.

53. Штурмандық тұрғыдан ұшу қауіпсіздігі:

1) "Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясының ұшуды жүргізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2017 жылғы 14 желтоқсандағы № 744 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 16210 болып тіркелген) (бұдан әрі – Ұшуды жүргізу қағидалары) және әуе кеңістігін пайдалану мен авиация қызметін регламенттейтін басқа да құжаттардың талаптарын орындаумен;

2) осы Қағидаларға сәйкес құжаттарды әзірлеу тәртібін сақтаумен және штурмандық тұрғыдан әзірлікті бақылаумен;

3) әуе навигациясын және әуе кемелерін жауынгерлік қолдануды, ұшу қауіпсіздігін штурмандық тұрғыдан қамтамасыз ету жөніндегі шараларды білумен және осы білімдерін ұшуды орындау кезінде шебер қолданумен;

4) экипаждардың, басқару пункттері есептоптарының және ұшуға басшылық жасау тобының ұшудағы ерекше жағдайлардағы іс-қимылдарды айқын меңгеруімен;

5) экипаждардың, басқару пункттері есептоптары мен ұшуға басшылық жасау тобының ұшуды ұйымдастыру мен орындау кезінде жол беретін қателерді жүйелі түрде зерделеуімен және талдауымен, олардың алдын алу жөнінде іс-шараларды өткізумен қамтамасыз етіледі.

54. Дайындалмаған экипаждарды, сондай-ақ әуе кемелерін ақаулы және дайындалмаған көздеу-навигациялық кешендерімен (көздеу-навигациялық жабдығымен) және жеткіліксіз отын қорымен ұшуға шығаруды болдырмау мақсатында ұшуға әзірлікті штурмандық тұрғыдан бақылау жүргізіледі.

55. Экипаждың (ПӘК ұшқыш-операторының) ұшуға штурмандық тұрғыдан әзірлігі:

1) ұшу тапсырмасын және оны орындау жүйелілігін білумен;

2) әуе кемесі экипажына ұшу тапсырмасын орындау үшін қажетті дайын ұшу және басқа да картасың, ұшудың инженерлік-штурмандық есебінің, аэронавигациялық ақпарат кұжаттарының және белгіленген штурмандық керек-жарақтың бар болуымен;

3) көздеу-навигациялық кешеніне енгізілген ұшу бағдарламасын білумен;

4) майдандық авиация әуе кемесі экипажының тізе үстіне қойылатын планшетінде әуе навигациясы және жауынгерлік қолдану тапсырмаларын шешу, негізгі және қосалқы әуеайлаққа қонуға беттеу үшін қажетті деректері жазбасың болуымен;

5) маршрут бойынша ұшуда және нысана ауданында (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағында) навигациялық жағдайды білумен;

6) ұшуға тыйым салынған аймақты айналып өту ерекшелігін және Мемлекеттік шекараға (шекаралық жолаққа) жақын ұшуды білумен;

7) жергілікті жер ерекшелігін, негізгі бағдар мен маршрут жолағындағы ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын, нысананы (десант түсіру алаңын) іздеу ерекшелігі мен оған шығуды, маршрут учаскеі бойынша ұшудың қауіпсіз биіктігін, авиациялық зақымдау құралдарын қолданудың қауіпсіз жағдайын білумен;

8) ұшу қауіпсіздігін штурмандық тұрғыдан қамтамасыз ету жөніндегі шараларды білумен айқындалады.

Ескерту. 55-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

56. Ұшуға штурмандық даярлықты:

1) мемлекеттік авиацияны басқару органдарының бас штурмандары (аға инспектор-штурмандары) – мемлекеттік авиацияны басқару органдарының ұшқыш-инспекторлар экипаждарын, авиациялық бөлімді басқару экипаждарын және авиациялық бөлімінің басқа да экипаждарын;

2) авиациялық бөлімінің аға штурмандары – авиациялық бөлімдерді басқару экипаждарын, авиациялық эскадрилья командирлерін және авиациялық бөлімінің басқа да экипаждарын;

3) авиациялық эскадрилья штурмандары (командирлері) – эскадрилья командирлерінің орынбасарлары мен буындар (жасақтар) командирлерінің экипаждарын және эскадрильяның басқа да экипаждарын;

4) буындар (жасақтар) штурмандары (командирлері) – буын (жасақ) экипаждарын бақылайды.

2-параграф. Ұшуда бағдарды жоғалту жағдайларынан сақтандыру

57. Бағдарды жоғалтудың негізгі себептері:

1) экипаждың қанағаттанарлықсыз штурмандық даярлығы, сондай-ақ көздеу-навигациялық кешеннің (көздеу-навигациялық жабдықтың) ұшуға сапасыз даярлануы;

2) ұшуды қанағаттанарлықсыз ұйымдастыру мен басқару;

3) лауазымды адамдардың әуе кемесі экипажының (ұшқыштың) ұшуға даярлығын бақылаумауы;

4) экипаждың жеткіліксіз даярлығы және штурмандық ұшу жоспарын орындау жүйелілігін сақтамауы;

5) ұшқыш, штурман және ПӘК ұшқыш-операторының әуе навигациясының борттық және жерүсті құралдарын кешенді пайдалануда іс жүзіндегі нашар дағдысы;

6) көзбен шолуды және радиолокациялық бағдарлауды нашар жүргізу дағдысы;

7) экипаждың күрделі жағдайда ұшуға даярланбауы;

8) әуе кемесі навигациялық жабдығының ақаулығы немесе толық істен шығуы;

9) қатарласып ұшу кезінде ілесіп ұшатын экипаж жалпы бағдарлауды жүргізбеген кезде жетекші әуе кемесін (тобын) жоғалтуы болып табылады.

Ескерту. 57-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

58. Бағдарды жоғалту жағдайын болдырмау жөніндегі негізгі іс-шаралар:

1) ұшқыш, штурман және ПӘК ұшқыш-операторының ұшу ауданын, радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын, бағдарды жоғалтқан кездегі экипаждың іс-қимылын білуі бойынша ұдайы зерделеуі және жылына кемінде екі рет сынақ тапсыруы;

2) ұшқыш, штурман, ПӘК ұшқыш-операторының, ұшуға басшылық жасау тобының және командалық пункт есептобының бағдарды қалпына келтірудің әртүрлі әдісін, навигациялық жабдық пен курстық аспап істен шыққан кезде әрекет етуін зерделеумен, ұшуда әуе навигациясы құралдарын кешенді қолдану бойынша сабақты үнемі өткізу;

3) навигациялық жабдықтың жай-күйін тексеру және әуе кемесінде жыл сайынғы девиациялық және радиодевиациялық жұмысты жүргізу;

4) экипаждың маршрут бойынша ұшуды орындауының жүйелілігі және сапасын бақылау;

5) ұшқыш, штурман, ПӘК ұшқыш-операторының, ұшуға басшылық жасау тобымен және командалық пункт есептобының бағдарды жоғалтуы және экипаждың маршруттан ауытқуы жағдайын зерделеу;

6) әуе кемесінің (ПӘК) экипажын ұшуға мұқият штурмандық даярлау;

7) техникалық навигация құралдарын кешенді қолдану және олардағы ақауды уақтылы айқындау болып табылады.

Ескерту. 58-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-параграф. Әуе кемесін жер (су) бетімен және кедергілермен қақтығысу жағдайларынан сақтандыру

59. Әуе кемесінің жерге (су бетіне) және кедергіге соқтығысу жағдайын болдырмау:

1) әуе кемесінің (ПӘК) экипажы мен көздеу-навигациялық кешенін (көздеу-навигациялық жабдығын) ұшуға мұқият штурмандық даярлаумен;

2) әуе кемесі (ПӘК) экипажының, ұшуға басшылық жасау тобы мен басқару пункті есептобының жергілікті жер бедерімен оның биіктігін, жасанды кедергінің орналасқан жері мен биіктігін зерделеумен;

3) әуе кемесі (ПӘК) экипажының әуеайлақ ауданында және маршрут бойынша қауіпсіз биіктікті ұстауымен және ұшуға басшылық жасау тобы мен басқару пунктінің есептобы тарапынан олардың сақталуын бақылаумен;

4) әуе кемесі (ПӘК) экипажының Ұшуды жүргізу қағидаларына сәйкес ұшу биіктігін өзгерту және бұлтты жарып өту қағидаларын сақтауымен;

5) әуе кемесі (ПӘК) экипажы барлық мүшесінің өз функционалдық міндеттерін нақты орындауымен және ұшу басшысының командасын уақтылы орындауымен;

6) әуе кемесінің жылдамдығына және шүйілу бұрышына байланысты экипаждың шүйілуден шығуы басталған сәтін айқындай білуімен;

7) төменгі және ең төменгі биіктікте ұшу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтаумен;

8) ұшуға басшылық жасау тобының және басқару пункті есептобының навигация және әуе кемесін жауынгерлік қолдану ерекшелігін білуімен, ұшуды төменгі және ең төменгі биіктікте басқаруымен және бақылауымен;

9) әуе кемесі (ПӘК) экипажының, ұшуға басшылық жасау тобының және басқару пункті есептобының әуе, метеорологиялық және орнитологиялық жағдайдың өзгеруіне тез ден қоя білуімен;

10) Ұшуды жүргізу қағидаларына сәйкес әуе кемесі экипажының таулы жер жағдайында және биік таулы әуеайлаққа қонған кезде барометрлік биіктікті өлшегішті қолдану ерекшелігін есепке алып, ұшу қағидаларын қатаң сақтауымен қол жеткізіледі.

Ескерту. 59-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4-параграф. Ұшуда отынның толық жұмсалу жағдайларын болдырмау

60. Ұшуда отынның толық жұмсалу жағдайларын болдырмауға:

1) өз әуе кемесінің ұшу салмағына, ұшу режиміне, қанатының конфигурациясының өзгеруіне, сыртқы аспаларының саны мен түріне байланысты отынның километрлік және сағаттық шығысын, сондай-ақ ұшу тапсырмасын орындау үшін қажет отын қоры мен оның қону әуеайлағына қайтуды қамтамасыз ететін қалдығын білуімен;

2) ұшу алдында ұшудың инженерлік-штурмандық есебін, жел, ауа температурасы және ұшу жағдайының (биіктігі мен жылдамдығының) өзгерулері туралы соңғы деректерді ескере отырып, кезең бойынша отын шығысын (қалдығын) нақтылаумен;

3) ұшуда отын шығысын ұдайы бақылаумен қол жеткізіледі.

61. Ұшуда отынның толық жұмсалу жағдайын болдырмауға бағытталған негізгі іс-шаралар:

1) ұшуда отын шығысының есебі (бақылау) бойынша ұшқыш, штурман, ПӘК ұшқыш-операторының, ұшуға басшылық жасау тобымен және басқару пункті есептобымен кешенді тренажды ұдайы өткізу;

2) ұшқыш, штурман, ПӘК ұшқыш-операторының, ұшуға басшылық жасау тобының және басқару пункті есептобының әуе кемесінің әуедегі қол жеткізуі және кезекшілікте уақыты бойынша мүмкіндігін айқындайтын бастапқы деректерді және әдістемелерін білуін тексеру;

3) қосалқы әуеайлақтан ұшу мен қону үшін қажетті отынның минималды қалдығы есебінің дұрыстығын тексеру болып табылады.

Ескерту. 61-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

5-параграф. Әуеде әуе кемелерінің қауіпті жақындасуы және қақтығысуы оқиғаларын болдырмау

62. Әуеде әуе кемесінің қауіпті жақындасуы және қақтығысуы оқиғасын болдырмау:

1) экипаждың (ПӘК ұшқыш-операторының) тік, бүйірдегі және ұзына бойымен эшелондауды сақтауымен, сондай-ақ берілген ұшу режимін ұстауымен;

2) ұшуға басшылық жасау тобы және басқару пунктінің есептобы тарапынан ұшу режимін ұстауды бақылауымен қол жеткізіледі.

Ескерту. 62-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

63. Ұшуды жүргізу қағидаларына сәйкес әуе кемесінің қауіпті жақындасуы және қақтығысуы жағдайын болдырмау мақсатында ұшқыш, штурман, ПӘК ұшқыш-операторының, ұшуға басшылық жасау тобы және басқару пунктінің есептобы жылына екі реттен сиретпей эшелондау және топтық ұшуды орындау қағидаларын білуіне тексеріледі.

Ескерту. 63-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

6-параграф. Әуе кемелерінің қауіпті және тыйым салынған аймақтарға тап болу жағдайларын болдырмау

64. Әуе кемесінің қауіпті және тыйым салынған аймаққа тап болу жағдайын болдырмауға:

1) Ұшуды жүргізу қағидаларына сәйкес әуе кемесі (ПӘК) экипажының мемлекеттік шекараға, қауіпті және тыйым салынған аймаққа жақын жерде ұшудың белгіленген қағидаларын қатаң сақтаумен және ұшу бағдарламасы мен жоспарын ұстанумен;

2) әуе қозғалысын сенімді басқарумен;

3) әуе кемесі (ПӘК) экипажының әуе навигациясы құралдарын және әдістерін кешенді қолдануымен;

4) ұшу картасында, радиолокациялық станция индикаторында және әуе жағдайы планшетінде шектеулі пеленгі векторын, Мемлекеттік шекара мен шекара маңы жолағынан, тыйым салынған аймақ пен мемлекеттік шекарадан кері бұрылған кездегі маневрді ескеріп, оларға әуе кемесінің рұқсат етілген ең төменгі жақындау шебінен өту сызығын белгілеумен;

5) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының орналасуын зерделеумен және жұмыс деректерін нақтылаумен;

6) ұшу маршрутын, сипатты көзбен шолу және радиолокациялық бағдарды мұқият зерделеумен, басқаруды беру шебін нақтылаумен;

7) көздеу-навигациялық кешенінің (көздеу-навигациялық жабдығының) жұмысқа жарамдылығын, ұшу бағдарламасының дұрыс енгізілуін, әуе кемесінің орналасу орнының координатасын уақтылы түзеуді бақылаумен қол жеткізіледі.

Ескерту. 64-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7-параграф. Әуе кемелерінің қауіпті метеорологиялық жағдайларға тап болуын болдырмау

65. Әуе кемесінің қауіпті метеорологиялық жағдайлар мен күрделі орнитологиялық жағдайға тап болуын болдырмауға:

1) нақты жағдайды және ауа райын, сондай-ақ ұшу уақытындағы орнитологиялық жағдайды мұқият зерделеумен;

2) найзағайдың сипатын, болатын орнын және оның жарқылдайтын аймақтарының ауысуын, шайқалу мен мұз қатуды зерделеумен, мемлекеттік шекараның, тыйым салынған аймақтардың орналасуын, жергілікті жер бедері мен отын қорын ескере отырып, оларды айналып өту (аймақтан шығу) маршруттарын таңдаумен;

3) найзағайдың жарқылдауынан ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмысы нашарлаған кезде пайдаланылатын әуе навигациясының қосалқы құралдары мен тәсілдерін айқындаумен;

4) құстармен қақтығысуды болдырмау шараларын айқындаумен қол жеткізіледі.

8-параграф. Әуе кемесінің өзінің авиациялық зақымдау құралдары зақымдайтын аймаққа тап болу жағдайларын болдырмау

66. Әуе кемесінің өзінің авиациялық зақымдау құралдары зақымдайтын аймаққа тап болу жағдайын болдырмауға:

1) әуе кемесі (ПӘК) экипажының ұшу міндетін орындау жағдайы мен тәртібін, авиациялық полигонның аэронавигациялық (қаруды қолдануға рұқсат ету аймағының) паспортын, әуе кемесін ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқаумен және оны жауынгерлік қолдану жөніндегі әдістемелік құралдармен көзделген ату, бомбалау және зымыранды ұшыру кезіндегі қауіпсіздік шараларын зерделеуімен;

2) әуе кемесі мен авиациялық зақымдау құралдарын пайдалану шектеулерін, авиациялық зақымдау құралдарын қолданудың қауіпсіз режимінің параметрін (қауіпсіз биіктігін, жылдамдығын, қолдану қашықтығын, топ тереңдігін, топтар арасындағы аралықты, сондай-ақ ұшуға берілген шарттарды), әуе кемесінің қару-жарағын басқару жүйесімен жұмыс істеу жүйелілігін және олар істен шыққан кездегі іс-қимылды білуімен қол жеткізіледі.

Ескерту. 66-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9-параграф. Берілген нысаналардан тыс (полигоннан тыс) авиациялық зақымдау құралдарын қолдану жағдайларын болдырмау

67. Авиациялық зақымдау құралдарын берілмеген нысанадан тыс (полигоннан тыс) қолдану, берілген алаңнан тыс әскер мен техниканы түсіру және өз әскеріне соққы беру жағдайын болдырмауға:

1) әуе кемесі (ПӘК) экипажының авиациялық полигонның аэронавигациялық (нысана ауданы, қаруды қолдануға рұқсат етілген аймақ, десант түсіру алаңы) паспортын, нысананың айрықша және бүркемесін ашатын белгісін егжей-тегжейлі зерделеумен, нақты координатаны білуімен;

2) көздеу-навигациялық кешенінің (көздеу-навигациялық жабдығының), қару-жарақты (десант түсіруді) басқару жүйесінің мүмкіндігін барынша пайдаланумен;

3) көздеу-навигациялық кешенін түзетудің анағұрлым ұтымды тәсілін таңдаумен, қайталайтын құралдардың деректері бойынша түзету дұрыстығын тексерумен;

4) негізгі деректерді дұрыс есептеумен, жауынгерлік курсқа шығар алдында оларды көздеу-навигациялық кешеніне (көздеу-навигациялық жабдығына) енгізумен (енгізуді бақылаумен);

5) нысанаға алудың сенімді нүктесін таңдаумен және оны көздеуді дұрыс жүргізумен;

6) нысананы (десант түсіру алаңын) бірнеше белгісі бойынша, әсіресе қайта көздеу жағдайында, сенімді тануды жүзеге асырумен;

7) нысананы көрсету тәсілдерін және қайта көздеу сигналын, өз әскерін белгілеу (тану) құралдарын және олардың қолдану тәртібін білумен;

8) полигонда (десант түсіру алаңында) ұшу жетекшісінің талаптары мен командасын орындаумен;

9) әуе кемесі (ПӘК) экипажының онызақымдауды толық болдырмайтын полигонның қызметтік аймағынан (өз әскерінен) тікелей жақын авиациялық зақымдау құралдарын қолдануы кезінде қауіпсіздік шараларын сақтауымен қол жеткізіледі.

Ескерту. 67-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

68. Экипаж (ПӘК ұшқыш-операторы) әуе кемесінің берілген нысанаға (десант түсіру алаңына) шыққанына күдіктенген кезде авиациялық зақымдау құралдарын қолдануға (десант түсіруге) жол берілмейді.

Ескерту. 68-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.04.2024 № 331 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қазақстан Республикасының
мемлекеттік авиациясын
штурмандық қамтамасыз ету
қағидаларына
қосымша

Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясында қолданылатын карталардың негізгі масштабтары

Авиация түрі	Карталар
	ұшу		борттық
	бағыттық	нысана ауданы (шекара жолағы)	борттық
майдандық авиация	1 : 500 000	1 : 50 000	1 : 2 000 000
	1 : 1 000 000	1 : 100 000
		1 : 200 000
армиялық авиация	1 : 200 000	1 : 50 000	1 : 1 000 000
	1 : 500 000	1 : 100 000	1 : 2 000 000
		1 : 200 000
көлік авиациясы	1 : 1 000 000	1 : 50 000	1 : 2 000 000
	1 : 2 000 000	1 : 100 000	1 : 4 000 000
		1 : 200 000

Об утверждении Правил штурманского обеспечения государственной авиации Республики Казахстан