Об утверждении нормативно-технического документа в сфере газа и газоснабжения

Приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 30 сентября 2020 года № 340. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 1 октября 2020 года № 21347

В соответствии с подпунктом 16) статьи 6 Закона Республики Казахстан от 9 января 2012 года "О газе и газоснабжении" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах.

2. Департаменту газа и нефтегазохимии Министерства энергетики Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства энергетики Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства энергетики Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра энергетики Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр энергетики Республики Казахстан

Н. Ногаев

Утверждена приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 30 сентября 2020 года № 340

Методика расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах (далее – Методика) разработана в соответствии с подпунктом 16) статьи 6 Закона Республики Казахстан от 9 января 2012 года "О газе и газоснабжении" и предназначена для расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах.

2. Методика распространяется на газораспределительные организации (далее – ГРО) при эксплуатации газопроводов и сооружений на них, находящихся в собственности ГРО, а также на балансе сторонних организаций, обслуживаемых по договорам на оказание таких услуг.

3. Методика применяется при расчете норм расхода товарного газа на объектах газораспределительной системы в соответствии с Требованиями по безопасности объектов систем газоснабжения, утвержденными приказом Министра внутренних дел Республики Казахстан от 09 октября 2017 года № 673 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 15986) при следующих случаях:

1) вводе в эксплуатацию и настройке оборудования газорегуляторных пунктов (далее – ГРП), шкафных газорегуляторных пунктов (далее – ШРП);

2) техническом обслуживании и проведении ремонтных работ, связанных с разгерметизацией и опорожнением газопроводов, оборудования и приборов;

3) проверке на срабатывание предохранительных сбросных клапанов (далее – ПСК) и предохранительных запорных клапанов (далее – ПЗК);

4) эксплуатации средств измерений расхода газа и контрольно-измерительных приборов (далее – СИРГ), служащих для учета расхода товарного газа (ремонт, замена, снятие и установка средств измерений для проведения очередной поверки, ревизия внутренней полости сужающих устройств и расходомеров, утечки через неплотности запорной арматуры, резьбовых и фланцевых соединений);

5) аварийных сбросах товарного газа через ПСК, негерметичности газового оборудования ГРП, ШРП и наружных газопроводов, повреждении и разрыве газопроводов, сбросе конденсирующейся влаги;

6) проведении пусконаладочных работ, вводе в эксплуатацию газопотребляющей системы потребителя, когда отсутствует учет товарного газа с помощью прибора учета газа.

Глава 2. Расчет норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды в газораспределительных системах

4. Расчет норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды производится по исходным данным согласно приложению 1 к настоящей Методике.

5. Годовой расход товарного газа Vов (м3) на выработку тепловой энергии для отопления и вентиляции административно-бытовых, производственных зданий и служебных помещений, находящихся на балансе ГРО в течение отопительного периода, определяется по формуле:

где:

S - площадь отапливаемых помещений, м2 (перечень помещений, не имеющих центрального отопления и подлежащих отоплению товарным газом;

Qнр - теплота сгорания товарного газа (ккал/м3), принимается фактическое значение по паспорту на товарный газ;

tвн - усредненная расчетная температура внутреннего воздуха отапливаемых зданий, 0С: для служебных помещений принимается равной +20 0С, для производственных цехов - (+16 0С) и для зданий ГРП - (+50С);

Значения нижеследующих параметров принимаются согласно приложению 2 к настоящей Методике;

qуд - нормируемый удельный часовой расход тепловой энергии на отопление здания в расчете на 1 м2 отапливаемой площади, Вт/(ч·м2);

nо - продолжительность отопительного периода, сутки;

tсро - средняя температура наружного воздуха за отопительный период, 0С;

tpо - средняя температура наружного воздуха наиболее холодной пятидневки, 0С.

6. При неисправности или отсутствии прибора учета максимальная потребляемая мощность qmax (м3/ч) газоиспользующей установки определяется по пропускной способности газопровода по формуле:

где:

d - внутренний диаметр газопровода, м;

v - скорость движения товарного газа согласно категории газопровода, м/с; для газопроводов низкого давления – 7 м/с, среднего давления – 15 м/с, высокого давления – 25 м/с;

3600 - количество секунд в одном часе;

kс - коэффициент пересчета объема товарного газа к стандартным условиям согласно ГОСТ 2939-63 "Газы. Условия для определения объема"- (температура Тс = 293,15 К, давление Рс = 101325 Па).

Коэффициент пересчета kс определяется по формуле:

где:

Рб - барометрическое давление в районе газоснабжения (Па);

Рг - давление товарного газа избыточное, по манометру (Па);

Р - абсолютное давление товарного газа (Па), определяется путем суммирования значений избыточного и барометрического давления;

Тг - абсолютная (термодинамическая) температура товарного газа (К);

tг - температура товарного газа (оС), принимается равной температуре наружного воздуха в районе газоснабжения.

7. Расчет норм расхода товарного газа при проведении профилактических и ремонтных работ в ГРП, ШРП с настройкой и проверкой на срабатывание ПСК определяется согласно ГОСТ 12.2.085-2017 "Арматура трубопроводная. Клапаны предохранительные. Выбор и расчет пропускной способности". Режим течения потока сбрасываемого товарного газа зависит от отношения абсолютных давлений b, определяемого по формуле:

где:

b - отношение абсолютных давлений, при докритическом режиме течения товарного газа значение превышает 0,5457, а при критическом – равно или меньше 0,5457;

Р0 - абсолютное давление товарного газа на выходе из свечи в окружающую среду (Па), принимается равным барометрическому давлению в данной местности;

Р1 - абсолютное давление товарного газа на входе перед краном (Па);

Рг - избыточное давление товарного газа (Па), при проверке параметра ПСК принимается на 15% выше рабочего давления после регулятора; Продувка газопроводов низкого давления производится рабочим давлением газопровода, а на газопроводах среднего и высокого давления - не более 0,1 МПа;

Рб - барометрическое давление в районе газоснабжения (Па), для укрупненного расчета принимается согласно приложению 2 к настоящей Методике.

8. Годовой объем товарного газа на проведение профилактических и ремонтных работ ГРП, ШРП Vн(то) определяется по формулам:

при b < 0,5457 (критический режим течения):

при b > 0,5457 (докритический режим течения):

где:

Nгрп - количество действующих ГРП, ШРП распределенных по давлениям настройки и продувки;

n - количество операций в год, принимается согласно количеству проводимых профилактических и ремонтных работ;

- диаметр седла клапана (м); в зависимости от фактической комплектации ГРП, ШРП выбрать из ряда: 0,015; 0,02; 0,025; 0,032; 0,04; 0,05; Диаметр седла сбросной арматуры (м), для равнопроходного крана принимается равным условному диаметру (Ду) входного патрубка перед краном, для стандарто-проходного крана принимается условный диаметр на один ряд ниже чем (Ду);

rc - плотность товарного газа в стандартных условиях (кг/м3), принимается фактическое значение по паспорту на товарный газ;

r 1 - плотность товарного газа в рабочих условиях (кг/м3).

Плотность товарного газа в рабочих условиях определяется по формуле:

где:

Мm - молярная масса товарного газа (кг/кмоль);

R - удельная газовая постоянная, равная 8,31451 кДж/(кмоль·К);

Т1 - абсолютная температура товарного газа (К), Т1 =273,15 + tг;

tг - температура товарного газа (оС), для укрупненного расчета принимается среднегодовая температура наружного воздуха согласно приложению 2 к настоящей Методике.

9. Объем товарного газа Vпск (м3) при сбросе его через ПСК ГРП, ШРП определяется по формуле:

где:

n - норма сброса (480 м3/месяц);

30 - количество суток в месяце;

0,1 - доля, соответствующая 10%;

365 - количество суток в году;

- количество ГРП, снабжающих товарным газом только бытовых потребителей (коммунально-бытовые предприятия и население).

10. Годовой объем товарного газа Vпр (м3), необходимого для продувки и заполнения наружных газопроводов распределительной системы в процессе ввода их в эксплуатацию, определяется по формуле:

где:

kпр - коэффициент, учитывающий качество продувки, достигаемое продувкой избыточного объема товарного газа; принимается равным 1,25;

d - условный диаметр газопровода Ду (м), для полиэтиленовых труб принимается согласно приложению 3 к настоящей Методике.

L - протяженность газопровода соответствующего условного диаметра и рабочего давления в них (км).

11. Годовой объем товарного газа Vпр.р.р (м3), необходимого для проведения профилактических и ремонтных работ на наружных газопроводах определяется по формуле:

а) для газопроводов низкого давления:

б) для газопроводов среднего давления:

в) для газопроводов высокого давления:

Глава 3. Расчет норм потерь товарного газа в газораспределительных системах

12. Расчет норм потерь товарного газа (м3) вследствие негерметичности газооборудования ГРП, ШРП и СИРГ определяется по формулам:

а) для ГРП и ШРП, работающих круглогодично:

б) для сезонных ГРП и ШРП, используемых только в отопительный период:

в) для индивидуальных ШРП и СИРГ:

где:

Nкг, Nс- количество ГРП, ШРП и СИРГ, работающих круглогодично или сезонно.

0,6 - величина потерь (м3/ч) в газовом оборудовании ГРП с регуляторами давления типов: Регулятор давления универсальный Казанцева, Регулятор давления блочный Казанцева, Регулятор давления газа;

0,3 - величина потерь (м3/ч) в газовом оборудовании ШРП с регуляторами давления типа: Регулятор давления независимый комбинированный;

0,05 - величина потерь (м3/ч) в газовом оборудовании индивидуальных ШРП и СИРГ.

13. Расчет норм потерь товарного газа на распределительных газопроводах (подземных и надземных) вследствие негерметичности (без учета потерь при авариях и повреждениях) Vн (м3) определяется по формуле:

где:

- укрупненный показатель удельных потерь товарного газа (м3 в год на 1 км газопровода), учитывающий все виды вышеперечисленных утечек, в зависимости от давления товарного газа и диаметра труб, принимаемый согласно приложению 4 к настоящей Методике.

14. Расчет норм потерь товарного газа при авариях и повреждениях Vав (м3) определяется по формуле:

Объем потерь товарного газа Vпр.р (м3) на проведение ремонтных работ с опорожнением и последующей продувки товарным газом (после окончания работ), а также восстановление давления в отключаемом участке газопровода до рабочих параметров, определяется по формуле:

Объем потерь товарного газа Vн(то) (м3) при повторных пусках ГРП, ШРП с проверкой настройки регуляторов давления и срабатывания ПСК, определяется согласно формулам 2.6 и 2.7 настоящей Методики с учетом, что количество проводимых операций n равно 1.

Объем потерь товарного газа при утечках Vист (м3), определяется по формуле:

где:

tист - время истечения товарного газа (ч).

Массовый расход истечения товарного газа Gист (кг/с), определяется в зависимости от режима истечения:

при b < 0,5457 (критический режим течения):

при b > 0,5457 (докритический режим течения):

где:

f - суммарная площадь дефектов, образованных при повреждении (м2);

a - коэффициент расхода, при истечении товарного газа через тонкое отверстие в стенке трубы газопровода принимается равным 0,59;

kv - поправочный коэффициент, учитывающий уменьшение расхода товарного газа при наличии высоковязких сред (вода или другое) вследствие дополнительных гидравлических потерь, согласно приложению 5 к настоящей Методике, для чистого сухого газа kv = 1,0.

В случае разрыва газопровода площадь поперечного сечения в месте разрыва определяется по его внутреннему диаметру согласно ГОСТ 16037-80 "Соединения сварные стальных трубопроводов. Основные типы, конструктивные элементы и размеры".

15. При утечке товарного газа через резьбовое соединение место повреждения обмыливается, по появляющимся пузырькам определяется значение длины места истечения товарного газа по окружности. Ширина места истечения товарного газа в резьбовом соединении определяется по размеру резьбы (G) согласно ГОСТ 6357-81 "Основные нормы взаимозаменяемости. Резьба трубная цилиндрическая".

16. Расчет норм потерь товарного газа при сбросах конденсирующейся влаги из газопроводов производится в случаях наличия влаги и конденсата в газопроводах. Проверки и удаление проводятся с периодичностью, исключающей возможность образования закупорок. Объем потерь товарного газа при сбросе влаги Vсбр (м3), определяется по формуле:

где:

Х - степень сухости влажного товарного газа при рабочих условиях перед сбросной арматурой в пределах (0 < Х < 1,

Приложение 1 к Методике расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах

Исходные данные для расчета норм товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах

Общая отапливаемая площадь:

а) административно-бытовых зданий ___________ м2;

б) производственных зданий _________ м2;

в) зданий ГРП _______________ м2.

Протяженность газовых сетей:

Категория газопроводов	Давление, МПа	Протяженность газопроводов, км, при Ду
		20	25	32	-	-	-
Низкого давления	0,005
Среднего давления	0,3
Высокого давления	0,6
Высокого давления	1,2

Количество ГРП, ШРП, индивидуальных ШРП и СИРГ:

Наименование сооружения	Давление, МПа		Количество, шт	С пропускной способностью, м3/ч		Режим работы		Обслуживающие бытовых потребителей
	на входе	на выходе	d, м	Qн > 50	Qн < 50	круглогодично	сезонно
ГРП
ШРП
Индивид. ШРП
СИРГ
Примечание. Для СИРГ указывается только количество.

Приложение 2 к Методике расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах

Основные параметры для расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах

Города республиканского значения и областные центры в РК	Барометрическое давление Рб, Па	Средняя температура наружного воздуха, °C			Продолжительность отопительного периода, nо, сутки	Укрупненный показатель максимального теплового потока на отопление зданий, qуд, Вт/(ч·м2)
		в период наиболее холодной пятидневки, tро	за отопи-тельный период, tсро	за год, tr
1	2	3	4	5	6	7
Нур-Султан	97750	-31,2	-8,1	1,8	216	180
Алматы	92055	-20,1	-1,8	8,9	167	173
Шымкент	94652	-14,3	1,4	12,2	143	161,8
Актау	101990	-14,9	0,9	11,3	157	161
Актобе	99250	-25,1	-6,7	4	203	177,6
Атырау	102100	-24,9	-3,5	8,9	177	173,8
Караганда	95390	-28,9	-6,9	2,7	214	178,2
Кокшетау	99070	-33,7	-7,4	2	217	181,4
Костанай	99960	-33,5	-8,1	1,9	214	180
Кызылорда	100295	-23,44	-3,6	9,2	168	171,6
Павлодар	100520	-34,6	-8,3	2,2	212	182,8
Петропавловск	100100	-34,8	-8,6	0,8	222	181,4
Талдыкорган	94879	-25,3	-3,7	7,5	175	177
Тараз	94199	-21,1	-1,2	9,6	164	173,8
Туркестан	99294	-20,6	-0,6	12	149	168,8
Уральск	101410	-29,6	-6	4,7	200	177,6
Усть-Каменогорск	98650	-37,3	-7,5	2,8	206	185,6

Приложение 3 к Методике расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах

Геометрические размеры полиэтиленовых труб, наиболее часто используемых для транспортировки товарного газа

Номинальный наружный диаметр (dn) мм	Минимальная толщина стенки (ey.min) и внутренний диаметр (dвн)
	SDR 17,6			SDR 11
	ey.min, мм	dвн, мм	Ду, мм	ey.min, мм	dвн, мм	Ду, мм
16	2,3	11,4	10	3	10	10
20	2,3	15,4	15	3	14	15
25	2,3	20,4	20	3	19	20
32	2,3	27,4	25	3	26	25
40	2,3	35,4	32	3,7	32,6	32
50	2,9	44,2	40	4,6	40,8	40
63	3,6	55,8	50	5,8	51,4	50
75	4,3	66,4	65	6,8	61,4	65
90	5,2	79,6	80	8,2	73,6	65
110	6,3	97,4	100	10	90	80
125	7,1	110,8	100	11,4	102,2	100
140	8	124	125	12,7	114,6	100
160	9,1	141,8	125	14,6	130,8	125
180	10,3	159,4	150	16,4	147,2	150
200	11,4	177,2	150	18,2	163,6	150
225	12,8	199,4	200	20,5	184	150
250	14,2	221,6	200	22,7	204,6	200
280	15,9	248,2	250	25,4	229,2	200
315	17,9	279,2	250	28,6	257,8	250
355	20,2	314,6	300	32,3	290,4	300
400	22,8	354,4	350	36,4	327,2	300
450	25,6	398,8	400	40,9	368,2	350
500	28,4	443,2	450	45,5	409	400
560	31,9	496,2	500	50,9	458,2	450
630	35,8	558,4	550	57,3	515,4	500

Приложение 4 к Методике расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах

Удельные потери товарного газа в газораспределительных системах, м3 в год на 1 км газопровода

Условный диаметр Ду, мм	Рабочее давление товарного газа, МПа
	0,003	0,005	0,1	0,2	0,3	0,4	0,5	0,6	0,8	1,2
32	0,37	1,26	33	66	98	132	165	196	264	392
40	0,57	1,93	51	102	154	204	255	308	408	616
50	0,91	3,00	80	160	240	320	400	480	640	959
65	1,50	5,05	135	270	406	540	675	811	1080	1620
80	2,30	7,70	205	410	614	820	1025	1228	1640	2457
100	3,60	12,00	320	640	959	1280	1600	1918	2560	3839
150	8,20	27,00	720	1440	2159	2880	3600	4318	5760	8637
200	14,40	48,00	1280	2560	3839	5120	6400	7677	10240	15353
250	22,75	75,00	1999	3998	5998	7996	9995	11995	15992	23976
300	32,30	108,0	2879	5758	8637	11516	14395	17274	23032	34517
400 и более	57,60	192,0	5119	10238	15358	20476	25595	30715	40952	61417

Приложение 5 к Методике расчета норм расхода товарного газа на собственные технологические нужды и потери в газораспределительных системах

Значения поправочного коэффициента, учитывающего уменьшение расхода товарного газа при наличии высоковязкой среды

Давление, Па	Условный диаметр сбросной арматуры, мм
	15	20	25	32	40	50	65	80	100
2000	0,773	0,822	0,852	0,879	0,899	0,918	0,930	0,938	0,946
2500	0,794	0,837	0,865	0,890	0,908	0,923	0,935	0,942	0,950
3000	0,809	0,849	0,874	0,897	0,917	0,928	0,938	0,945	0,952
3500	0,820	0,858	0,882	0,904	0,921	0,931	0,941	0,948	0,954
4000	0,830	0,866	0,888	0,909	0,924	0,934	0,943	0,950	0,956
4500	0,837	0,872	0,893	0,916	0,927	0,936	0,945	0,952	0,958
5000	0,845	0,877	0,898	0,918	0,929	0,938	0,947	0,953	0,959
10000	0,882	0,908	0,923	0,934	0,942	0,949	0,957	0,962	0,967
50000	0,934	0,944	0,951	0,958	0,963	0,968	0,973	0,976	0,979
100000	0,946	0,954	0,960	0,966	0,970	0,974	0,978	0,981	0,984
150000	0,953	0,960	0,965	0,970	0,974	0,978	0,981	0,984	0,986
200000	0,958	0,965	0,969	0,974	0,977	0,980	0,983	0,986	0,988
250000	0,962	0,968	0,972	0,976	0,979	0,982	0,985	0,987	0,989
300000	0,965	0,971	0,975	0,978	0,981	0,984	0,987	0,989	0,991
350000	0,968	0,973	0,977	0,980	0,983	0,985	0,988	0,990	0,992
400000	0,970	0,975	0,978	0,982	0,984	0,987	0,989	0,991	0,992
450000	0,972	0,976	0,980	0,983	0,985	0,988	0,990	0,992	0,993
500000	0,973	0,978	0,981	0,984	0,986	0,988	0,991	0,992	0,994
600000	0,976	0,980	0,983	0,986	0,988	0,990	0,992	0,993	0,995
700000	0,978	0,982	0,985	0,987	0,989	0,991	0,993	0,994	0,996
800000	0,980	0,983	0,986	0,988	0,990	0,992	0,994	0,995	0,996
900000	0,981	0,985	0,987	0,989	0,991	0,993	0,994	0,996	0,997
1000000	0,983	0,986	0,988	0,990	0,992	0,993	0,995	0,996	0,997
1100000	0,984	0,987	0,989	0,991	0,993	0,994	0,996	0,997	0,998
1200000	0,985	0,988	0,990	0,992	0,993	0,995	0,996	0,997	0,998
Примечание. Значения поправочного коэффициента рассчитаны по ГОСТ 12.2.085-2017 "Арматура трубопроводная. Клапаны предохранительные. Выбор и расчет пропускной способности".

Газ және газбен жабдықтау саласындағы нормативтік-техникалық құжатты бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2020 жылғы 30 қыркүйектегі № 340 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 1 қазанда № 21347 болып тіркелді

"Газ және газбен жабдықтау туралы" 2012 жылғы 9 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы 6-бабының 16) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Газ және мұнай-газ-химия департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының энергетика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Энергетика министрі

Н. Ногаев

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2020 жылғы 30 қыркүйегі № 340 бұйрығымен бекітілген

Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Газ және газбен жабдықтау туралы" 2012 жылғы 9 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабының 16) тармақшасына сәйкес әзірленді және газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеуге арналған.

2. Әдістеме газ тарату ұйымдарының (бұдан әрі – ГТҰ) меншігіндегі, сондай-ақ осындай қызметтерді көрсетуге арналған шарттар бойынша басқа ұйымдардың балансындағы газ құбырларын және олардағы құрылыстарды пайдалану кезінде ГТҰ-ға қолданылады.

3. Әдістеме Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 9 қазандағы № 673 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15986 болып тіркелген) Газбен жабдықтау жүйелері объектілерінің қауіпсіздігі жөніндегі талаптарға сәйкес газ тарату жүйелері объектілеріндегі тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу кезінде мынадай жағдайларда қолданылады:

1) газ реттеу пункттерінің (бұдан әрі – ГРП), шкафтық газ реттеу пункттерінің (бұдан әрі – ШРП) жабдықтарын пайдалануға беру және дәлдеу;

2) газ құбырларының, жабдықтың және аспаптардың тауарлық газдан босауына және саңылаудың пайда болуына байланысты техникалық қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарын жүргізу;

3) сақтандырғыш шығарып тастаушы клапандардың (бұдан әрі – СШК) және сақтандырғыш бекітпе клапандардың (бұдан әрі – СБК) жұмысын тексеру;

4) тауарлық газ шығынын есепке алу үшін қызмет жасайтын газ шығынын өлшеу құралдарын (бұдан әрі – ГШӨҚ) және бақылау-өлшеу аспаптарын пайдалану (кезекті тексеру жүргізу үшін өлшеу құралдарын жөндеу, ауыстыру, шешіп алу және орнату, тарылтушы құрылғылардың және шығыс өлшегіштердің ішкі жағын тексеру, бекітпе арматура, бұрандалы және ернемекті жалғастырулар арқылы газдың шығып кетуі);

5) тауарлық газдың СШК арқылы авариялық түрде шығарылуы, ГРП, ШРП газ жабдықтарының және сыртқы газ құбырларының саңылаусыз еместігі, газ құбырларының зақымдануы мен үзілуі, конденсатталған ылғалды ағызуы;

6) газды есепке алу аспаптарының көмегімен тауарлық газ есепке алынбаған кезде тұтынушының газ тұтыну жүйесін іске қосу және жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде.

2-тарау. Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктерге арналған тауарлық газ шығынының нормаларын есептеу

4. Жеке технологиялық қажеттіліктерге арналған тауарлық газ шығынының нормаларын есептеу осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес бастапқы деректер бойынша жүргізіледі.

5. ГТҰ-ның балансындағы әкімшілік-тұрмыстық, өндірістік ғимараттар мен қызметтік үй-жайларды жылыту және желдету үшін жылу энергиясын өндіруге қажетті тауарлық газдың жылдық шығыны V (м³) жылыту кезеңінің бойында мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

S - жылытылатын үй-жайлардың алаңы, м² (орталықтан жылытылмайтын және тауарлық газбен жылытуға жататын үй-жайлардың тізімі);

Q_н^р – тауарлық газдың жану жылуы (ккал/м³), тауарлық газдың паспорты бойынша нақты мәні қабылданады;

t_вн- жылытылатын ғимараттардың ішкі ауасының орташа есептік температурасы, °C: қызметтік үй-жайлар үшін +20 °C, өндірістік цехтар үшін – (+16 °C), ГТП ғимараттары үшін - (+ 5°C) тең етіп қабылданады;

Төменде келтірілген параметрлердің мәндері осы Әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес қабылданады.

q_уд - 1 м² жылытылатын алаңға шаққанда ғимаратты жылытуға жұмсалатын жылу қуатының нормаланған меншіктік сағаттық шығыны, Вт/(сағ·м²).

n_о - жылыту кезеңінің ұзақтығы, тәуліктер;

t_ср^о- жылыту кезеңіндегі сыртқы ауаның орташа температурасы, ⁰С;

t_p^о - ең суық бес күндік сыртқы ауаның орташа температурасы, ⁰С.

6. Есепке алу аспабы бұзылған кезде немесе ол болмаған жағдайда газ пайдаланушы қондырғының ең үлкен тұтыну қуаты (м³/сағ) газ құбырының өткізгіштік қабілеті бойынша мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

d – газ құбырының ішкі диаметрі, м;

v - газ құбырының санатына сәйкес тауарлық газдың қозғалу жылдамдығы, м/с; төмен қысымды газ құбырлары үшін – 7 м/с, орта қысымды газ құбырлары үшін – 15 м/с, жоғары қысымды газ құбырлары үшін – 25 м/с;

3600 – бір сағат ішіндегі секундтар саны;

k_с - "Газдар. Көлемді анықтауға арналған жағдайлар" 2939-63 МЕМСТ сәйкес газ көлемін стандарттық жағдайға қайта есептеу коэффициенті (температура Т_с = 293,15 К, қысым Р_с = 101325 Па).

Қайта есептеу коэффициенті мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

Р_б - тауарлық газбен жабдықтау ауданындағы барометрлік қысым (Па);

Р_г - тауарлық газдың артық қысымы, манометр бойынша (Па);

Р - тауарлық газдың абсолют қысымы (Па), артық және барометрлік қысым мәндерін қосу арқылы анықталады;

Т_г - тауарлық газдың абсолют (термодинамикалық) температурасы (К);

t_г - тауарлық газдың температурасы (^оС) газбен жабдықтау ауданындағы сыртқы ауаның температурасына тең қабылданады.

7. СШК күйге келтіре отырып және іске қосылуын тексере отырып ГРП, ШРП-да алдын алу және жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде тауарлық газдың шығын нормасын есептеу "Құбыр арматурасы. Сақтандыру клапандары. Өткізу қабілетін таңдау және есептеу" 12.2.085-2017 МЕМСТ-қа сәйкес анықталады. Ауаға шығарылатын тауарлық газдың ағын режимі төмендегі формула бойынша айқындалатын

абсолют қысымдардың қатынасы бойынша анықталады:

мұнда:

b - абсолют қысымдарының қатынасы, тауарлық газ ағымының критикалық емес режимі кезінде мәні 0,5457 асады, ал критикалық режимі кезде – 0,5457 тең немесе кем болады;

Р₀ - шамнан қоршаған ортаға шығу кезіндегі тауарлық газдың абсолют қысымы (Па), осы аудандағы барометрлік қысымға тең болып қабылданады;

Р₁ - кран алдындағы кіретін жердегі тауарлық газдың абсолют қысымы (Па);

Р_г - тауарлық газдың артық қысымы (Па), СШК параметрлерін тексеру кезінде реттеушіден кейінгі жұмыс қысымынан 15% жоғары болып қабылданады; Төмен қысымды газ құбырын ауамен үрлеу газ құбырының жұмыс қысымымен, ал орта және жоғары қысымды газ құбырларында – 0,1 МПа артық емес қысыммен жүргізіледі.

Р_б – газбен жабдықтау ауданындағы барометрлік қысым (Па), іріленген есеп үшін осы Әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес қабылданады.

8. ГРП, ШРП алдын-алу және жөндеу жұмыстарын жүргізуге қажетті тауарлық газдың жылдық көлемі мынадай формулалар бойынша анықталады:

(b < 0,5457) кезінде (ағымның критикалық режимі)

(b > 0,5457) кезінде (ағымның критикалық емес режимі)

мұнда:

N_грп – күйге келтіру және үрлеу қысымдарына қарай бөлінген қолданыстағы ГРП, ШРП саны;

n - жыл ішінде жасалатын іс-әрекеттер саны, жүргізілетін профилактикалық және жөндеу жұмыстарының санына сәйкес қабылданады;

d - клапан отырғышының диаметрі (м); ГРП, ШРП нақты жабдықталуына байланысты мына қатардан таңдалады: 0,015; 0,02; 0,025; 0,032; 0,04; 0,05; тең өткізгіш кран үшін қашыртқы арматурасы отырғышының диаметрі (м) кран алдындағы кіріс түтікшенің шарттық диаметріне тең болып қолданылады, стандартты өткізгіш кран үшін (Ду) одан бір қатар төмен шарттық диаметр қолданылады;

r_c - стандартты жағдайлардағы тауарлық газдың тығыздығы (кг/м³), тауарлық газдың паспорты бойынша нақты мәні алынады;

r₁ - жұмыс жағдайларындағы тауарлық газдың тығыздығы (кг/м³).

Жұмыс жағдайларындағы тауарлық газдың тығыздығы мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

М_m - тауарлық газдың мольдік массасы (кг/кмоль);

R - меншіктік газ тұрақтысы, 8,31451 кДж/(кмоль·К) тең;

Т₁ - тауарлық газдың абсолют температурасы (К), Т₁ =273,15 + t_г;

t_г - тауарлық газдың температурасы (^оС), іріленген есеп үшін осы Әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес сыртқы ауаның орташа жылдық температурасы қабылданады.

9. Тауарлық газдың ГРП, ШРП СШК арқылы шығарылып тастаған кездегі көлемі V_пск (м³) мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

n - шығарып тастау нормасы (480 м³/ай);

30 - ай ішіндегі тәуліктердің саны;

0,1 - 10% сәйкес келетін үлес;

365 - жыл ішіндегі тәуліктердің саны;

- тек тұрмыстық тұтынушыларды (коммуналдық-тұрмыстық кәсіпорындар мен халықты) ғана газбен жабдықтайтын ГРП саны.

10. Пайдалануға беру барысы кезінде таратушы жүйенің сыртқы газ құбырларын үрлеуге және толтыруға қажетті тауарлық газдың жылдық көлемі V_пр (м³) мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

k_пр - тауарлық газдың шамадан тыс көлемін үрлеу арқылы қол жеткізуге болатын үрлеу сапасын ескеретін коэффициент 1,25-ге тең болып қолданылады;

d - газ құбырының шарттық диаметрі Ду (м), полиэтилен құбырлары үшін осы Әдістемеге 3-қосымшаға сәйкес қабылданады.

L – шартты диаметріне және оның ішіндегі жұмыс қысымына сәйкес газ құбырының ұзындығы (км).

11. Сыртқы газ құбырларында профилактикалық және жөндеу жұмыстарын жүргізуге қажетті тауарлық газдың жылдық мөлшері V_пр.р (м³) мынадай формула бойынша анықталады:

а) төмен қысымды газ құбырлары үшін:

б) орта қысымды газ құбырлары үшін:

в) жоғары қысымды газ құбырлары үшін:

3-тарау. Газ тарату жүйелеріндегі тауарлық газ ысыраптарының нормаларын есептеу

12. ГРП, ШРП және ГШӨҚ газ жабдықтарының саңылаусыз еместігінен болған тауарлық газ ысыраптарын есептеу мынадай формулалар бойынша анықталады:

а) жыл бойы жұмыс істейтін ГРП, ШРП үшін:

б) жылыту кезеңінде ғана пайдаланылатын маусымдық ГРП, ШРП үшін:

в) жеке ШРП және ГШӨҚ үшін:

мұнда:

N^кг, N^с - жыл бойы немесе маусым кезінде жұмыс істейтін ГРП, ШРП және ГШӨҚ саны.

0,6 – Казанцев әмбебап қысым реттегіші, Казанцев блокты қысым реттегіші, Газ қымысын реттегіш типтегі қысым реттегіштері бар ГРП газ жабдығындағы ысыраптардың шамасы (м³/сағ);

0,3 – Тәуелсіз құрама қысым реттегіш типтегі қысым реттегіштері бар ШРП газ жабдығындағы ысыраптардың шамасы (м³/сағ);

0,05 – жеке ШРП және ГШӨҚ газ жабдығындағы ысыраптардың шамасы (м³/сағ).

13. Тарату (жерасты және жерүсті) газ құбырларының саңылаусыз еместігінен болатын тауарлық газдың ысыраптарын есептеу (авариялар және зақымдалулар кезіндегі ысыраптарды есепке алмағанда) V_н (м³) мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

n – осы Әдістемеге 4-қосымшаға сәйкес қабылданатын, тауарлық газдың қысымына және құбыр диаметріне байланысты жоғарыда аталған шығып кетулердің барлық түрлерін есепке алатын тауарлық газдың үлестік газ ысырабының іріленген көрсеткіші (1 км газ құбыры үшін жылына м³).

14. Авариялар және зақымданулар кезінде тауарлық газ ысыраптарының нормаларын есептеу мынадай формула бойынша жүргізіледі:

Газ құбырларын босатып және одан кейін тауарлық газбен үрлеп (жұмыс аяқталғаннан кейін) жөндеу жұмыстарын жүргізуге, сондай-ақ газ құбырының ажыратылған бөлігіндегі қысымды жұмыс параметрлеріне дейін жеткізіп қалпына келтіруге қажетті тауарлық газдың ысырап көлемі V_пр.р (м³) мынадай формула бойынша анықталады:

Қысым реттегіштердің күйге келтірілуін және СШК іске қосылуын тексере отырып, ГРП, ШРП қайта іске қосу кезіндегі тауарлық газ ысырабының көлемі V_н(то) (м³) жүргізілетін операциялардың саны n = 1 екені ескеріліп, осы Әдістеменің 2.6 және 2.7-формулалары бойынша анықталады.

Тауарлық газ ысыраптарының кему кезіндегі көлемі V_ист (м³) мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

tист - тауарлық газдың таусылу уақыты (сағ);

Тауарлық газ таусылуының массалық шығыны G_ист (кг/с), таусылу режиміне байланысты анықталады:

(b > 0,5457) кезінде (ағымның критикалық режимі)

(b > 0,5457) кезінде (ағымның критикалық емес режимі)

мұнда:

f - зақымданған кезде пайда болған ақаулардың жиынтық ауданы (м²);

a- шығын коэффициенті, газ құбырының қабырғасындағы жұқа тесік арқылы тауарлық газдың кемуі кезінде 0,59 тең қабылданады;

k_v – қосымша гидравликалық ысыраптың салдарынан жоғары тұтқырлы орта (су немесе басқа) болған кезде тауарлық газ шығынының азаюын ескеретін түзету коэффициенті осы Әдістемеге 5-қосымшаға сәйкес, таза құрғақ газ үшін k_v = 1,0.

Газ құбыры үзілген жағдайда үзілу орнындағы көлденең қиманың ауданы оның ішкі диаметрі бойынша "Дәнекерленген болат құбырларды қосу. Негізгі типтер, конструктивтік элементтер мен мөлшерлер" 16037-80 МЕМСТ-қа сәйкес анықталады.

15. Бұрандалы қосылыстар арқылы тауарлық газдың шығып кетуі байқалған кезде зақымдану орнына сабынды су жағылып, пайда болған көпіршіктерге қарай тауарлық газдың шығу орнының шеңбер бойынша ұзындығының мәні анықталады. Бұрандалы қосылыстағы тауарлық газдың шығу орнының ені "Өзара ауыстырымдылықтың негізгі нормалары. Цилиндр құбыр бұрандасы" 6357-81 МЕМСТ-қа сәйкес бұранданың өлшеміне (G) байланысты анықталады.

16. Газ құбырларынан конденсатталған ылғалды ағызу кезінде тауарлық газ ысырабының нормаларын есептеу газ құбырларында ылғал мен конденсат болған жағдайда жүргізіледі. Ылғал мен конденсаттың болуын тексеру олардың бітелу мүмкіндігін болдырмайтын мерзім сайын жүргізіледі. Ылғалды шығару кезіндегі тауарлық газ ысыраптарының көлемі V_сбр (м³) мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

Х - шығарып тастау арматурасының алдындағы жұмыс жағдайлары кезіндегі ылғалды газдың құрғақтық дәрежесі (0 < Х < 1,0).

Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеуге қажет бастапқы деректер

Жалпы жылытылатын алаңдар:

а) әкімшілік-тұрмыстық үй-жайлар ___________ м²;

б) өндірістік үй-жайлар _________ м²;

в) ГРП үй-жайлары _______________ м².

Газ желілерінің ұзындығы:

Газ құбырларының санаты	Қысымы, МПа	(Ду) сәйкес газ құбырларының ұзындығы, км
		20	25	32	-	-	-
Төмен қысымды	0,005
Орта қысымды	0,3
Жоғары қысымды	0,6
Жоғары қысымды	1,2

ГРП, ШРП, жеке ШРП және ГШӨҚ саны:

Құрылғы атауы	Қысымы, МПа		Саны, дана	Өткізгіш қабілеті, м3/сағ		Жұмыс жасау тәртібі		Тұрмыстық тұтынушыларға қызмет көрсететіндері
	кіруі	шығуы	d, м	Qн > 50	Qн < 50	жыл бойы	маусым кезінде
ГРП
ШРП
Жеке ШРП
ГШӨҚ
Ескерту. ГШӨҚ үшін тек саны көрсетіледі.

Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығынын есептеудің негізгі параметрлері

Республикалық маңызы бар қалалар және ҚР облыстық орталықтары	Барометр лік қысым Рб, Па	Сыртқы ауаның орташа температурасы, °C			Жылыту кезеңінің ұзақтығы, n0, тәулік	Ғимараттарды жылытуға арналған ең үлкен жылу ағынының іріленген көрсеткіші, qуд, Вт/(сағ·м2)
		ең суық бес күн ішінде, tро	жылыту кезеңінде tсро	бір жыл ішінде tr
1	2	3	4	5	6	7
Нұр-Сұлтан	97750	-31,2	-8,1	1,8	216	180
Алматы	92055	-20,1	-1,8	8,9	167	173
Шымкент	94652	-14,3	1,4	12,2	143	161,8
Ақтау	101990	-14,9	0,9	11,3	157	161
Ақтөбе	99250	-25,1	-6,7	4	203	177,6
Атырау	102100	-24,9	-3,5	8,9	177	173,8
Қарағанды	95390	-28,9	-6,9	2,7	214	178,2
Көкшетау	99070	-33,7	-7,4	2	217	181,4
Қостанай	99960	-33,5	-8,1	1,9	214	180
Қызылорда	100295	-23,44	-3,6	9,2	168	171,6
Павлодар	100520	-34,6	-8,3	2,2	212	182,8
Петропавловск	100100	-34,8	-8,6	0,8	222	181,4
Талдықорған	94879	-25,3	-3,7	7,5	175	177
Тараз	94199	-21,1	-1,2	9,6	164	173,8
Түркістан	99294	-20,6	-0,6	12	149	168,8
Орал	101410	-29,6	-6	4,7	200	177,6
Өскемен	98650	-37,3	-7,5	2,8	206	185,6

Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу әдістемесіне 3-қосымша

Тауарлық газды тасымалдау үшін жиі пайдаланылатын полиэтилен құбырларының геометриялық өлшемдері

Нақтылы сыртқы диаметрі (dn) мм	Қабырғасының ең аз қалыңдығы (ey.min) және ішкі диаметрі (dвн)
	SDR 17,6			SDR 11
	ey.min, мм	dвн, мм	Ду, мм	ey.min, мм	dвн, мм	Ду, мм
16	2,3	11,4	10	3	10	10
20	2,3	15,4	15	3	14	15
25	2,3	20,4	20	3	19	20
32	2,3	27,4	25	3	26	25
40	2,3	35,4	32	3,7	32,6	32
50	2,9	44,2	40	4,6	40,8	40
63	3,6	55,8	50	5,8	51,4	50
75	4,3	66,4	65	6,8	61,4	65
90	5,2	79,6	80	8,2	73,6	65
110	6,3	97,4	100	10	90	80
125	7,1	110,8	100	11,4	102,2	100
140	8	124	125	12,7	114,6	100
160	9,1	141,8	125	14,6	130,8	125
180	10,3	159,4	150	16,4	147,2	150
200	11,4	177,2	150	18,2	163,6	150
225	12,8	199,4	200	20,5	184	150
250	14,2	221,6	200	22,7	204,6	200
280	15,9	248,2	250	25,4	229,2	200
315	17,9	279,2	250	28,6	257,8	250
355	20,2	314,6	300	32,3	290,4	300
400	22,8	354,4	350	36,4	327,2	300
450	25,6	398,8	400	40,9	368,2	350
500	28,4	443,2	450	45,5	409	400
560	31,9	496,2	500	50,9	458,2	450
630	35,8	558,4	550	57,3	515,4	500

Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу әдістемесіне 4-қосымша

Газ тарату жүйелеріндегі тауарлық газдың үлестік ысыраптары, 1 км газ құбыры үшін жылына м³

Шартты диаметр Ду, мм	Газдың жұмыстық қысымы, МПа
	0,003	0,005	0,1	0,2	0,3	0,4	0,5	0,6	0,8	1,2
32	0,37	1,26	33	66	98	132	165	196	264	392
40	0,57	1,93	51	102	154	204	255	308	408	616
50	0,91	3,00	80	160	240	320	400	480	640	959
65	1,50	5,05	135	270	406	540	675	811	1080	1620
80	2,30	7,70	205	410	614	820	1025	1228	1640	2457
100	3,60	12,00	320	640	959	1280	1600	1918	2560	3839
150	8,20	27,00	720	1440	2159	2880	3600	4318	5760	8637
200	14,40	48,00	1280	2560	3839	5120	6400	7677	10240	15353
250	22,75	75,00	1999	3998	5998	7996	9995	11995	15992	23976
300	32,30	108,0	2879	5758	8637	11516	14395	17274	23032	34517
400 және үлкен	57,60	192,0	5119	10238	15358	20476	25595	30715	40952	61417

Газ тарату жүйелеріндегі жеке технологиялық қажеттіліктер мен ысыраптарға арналған тауарлық газ шығыны нормаларын есептеу әдістемесіне 5-қосымша

Жоғары тұтқыр орта болған кезде тауарлық газ шығынының азаюын ескеретін түзету коэффициентінің мәндері

Қысымы, Па	Шығарып тастаушы арматураның шартты диаметрі, мм
	15	20	25	32	40	50	65	80	100
2000	0,773	0,822	0,852	0,879	0,899	0,918	0,930	0,938	0,946
2500	0,794	0,837	0,865	0,890	0,908	0,923	0,935	0,942	0,950
3000	0,809	0,849	0,874	0,897	0,917	0,928	0,938	0,945	0,952
3500	0,820	0,858	0,882	0,904	0,921	0,931	0,941	0,948	0,954
4000	0,830	0,866	0,888	0,909	0,924	0,934	0,943	0,950	0,956
4500	0,837	0,872	0,893	0,916	0,927	0,936	0,945	0,952	0,958
5000	0,845	0,877	0,898	0,918	0,929	0,938	0,947	0,953	0,959
10000	0,882	0,908	0,923	0,934	0,942	0,949	0,957	0,962	0,967
50000	0,934	0,944	0,951	0,958	0,963	0,968	0,973	0,976	0,979
100000	0,946	0,954	0,960	0,966	0,970	0,974	0,978	0,981	0,984
150000	0,953	0,960	0,965	0,970	0,974	0,978	0,981	0,984	0,986
200000	0,958	0,965	0,969	0,974	0,977	0,980	0,983	0,986	0,988
250000	0,962	0,968	0,972	0,976	0,979	0,982	0,985	0,987	0,989
300000	0,965	0,971	0,975	0,978	0,981	0,984	0,987	0,989	0,991
350000	0,968	0,973	0,977	0,980	0,983	0,985	0,988	0,990	0,992
400000	0,970	0,975	0,978	0,982	0,984	0,987	0,989	0,991	0,992
450000	0,972	0,976	0,980	0,983	0,985	0,988	0,990	0,992	0,993
500000	0,973	0,978	0,981	0,984	0,986	0,988	0,991	0,992	0,994
600000	0,976	0,980	0,983	0,986	0,988	0,990	0,992	0,993	0,995
700000	0,978	0,982	0,985	0,987	0,989	0,991	0,993	0,994	0,996
800000	0,980	0,983	0,986	0,988	0,990	0,992	0,994	0,995	0,996
900000	0,981	0,985	0,987	0,989	0,991	0,993	0,994	0,996	0,997
1000000	0,983	0,986	0,988	0,990	0,992	0,993	0,995	0,996	0,997
1100000	0,984	0,987	0,989	0,991	0,993	0,994	0,996	0,997	0,998
1200000	0,985	0,988	0,990	0,992	0,993	0,995	0,996	0,997	0,998
Ескерту. Түзету коэффициентінің мәндері МЕМСТ 12.2.085-2017 Құбыр арматурасы. Сақтандыру клапандары. Өткізу қабілетін таңдау және есептеу бойынша есептелген.