ИПС "Әділет"

ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Внести в приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 28 сентября 2013 года № 764 "Об утверждении Типовых программ профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 8785) следующие изменения и дополнения:

в Типовых программах профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов, утвержденных указанным приказом:

пункт 4 дополнить подпунктом 96-1) следующего содержания:

"96-1) пилот ab initio – кандидат, не располагающий авиационной специальностью в области летной эксплуатации ВС;";

пункт 101 изложить в следующей редакции:

"101. Кандидат допускается к обучению как пилот ab initio или как пилот, уже имеющий свидетельство, либо частного пилота самолетов PPL(A), либо частного пилота вертолетов PPL(H), выданных в соответствии с Приложением 1 к Чикагской конвенции, или пилота легкого самолета LAPL, выданного на основании национального законодательства Республики Казахстан. В случае обучения пилотов со свидетельствами PPL(A), PPL(H) или LAPL, зачисляется 50 % от налета часов до начала обучения.";

пункт 116 изложить в следующей редакции:

"116. Кандидат допускается к обучению как пилот ab initio или как пилот, уже имеющий свидетельство, либо частного пилота самолетов PPL(A), либо частного пилота вертолетов PPL(H), выданных в соответствии с Приложением 1 к Чикагской конвенции, или пилота легкого самолета LAPL, выданного на основании национального законодательства РК. В случае обучения пилотов со свидетельствами PPL(A) или PPL(H), или LAPL зачисляется 50% от налета часов до начала обучения.";

пункт 161 изложить в следующей редакции:

"161. Кандидат допускается к обучению как пилот ab initio или как пилот, уже имеющий свидетельство, либо частного пилота самолетов PPL(A), либо частного пилота вертолетов PPL(H), выданных в соответствии с Приложением 1 к Чикагской конвенции или пилота легкого самолета LAPL, выданного на основании национального законодательства Республики Казахстан в сфере гражданской авиации. В случае обучения пилотов со свидетельствами PPL(A), PPL(H) или LAPL, им зачисляется 50% от налета часов до начала обучения.";

дополнить главой 30 следующего содержания:

"Глава 30. Типовая программа первоначальной подготовки пилота многочленного экипажа (MPL)

Параграф 1. Общие положения

804. Целью первоначальной подготовки пилота многочленного экипажа (MPL) является подготовка пилота ab initio до уровня квалификации, необходимой для работы в качестве второго пилота в многочленном экипаже многодвигательных самолетов в коммерческой транспортной авиации по правилам полетов по приборам – (ППП) (IFR) и по правилам визуальных полетов (ПВП) (VFR) и допуском по типу самолета для получения свидетельства MPL.

805. Уполномоченная организация согласовывает программу первоначальной подготовки пилота многочленного экипажа (MPL) только АУЦ, входящему в состав эксплуатанта, выполняющего коммерческие воздушные перевозки или имеющему специальную договоренность с таким эксплуатантом.

806. Кандидат для получения свидетельства MPL проходит все этапы подготовки в одном непрерывном процессе обучения в АУЦ. Обучение основано на компетенциях пилота и проводиться в условиях работы в многочленном экипаже.

807. Программа профессиональной подготовки для получения свидетельства MPL включает процесс непрерывной оценки учебной программы и кандидатов, обучаемых по программе, которая приемлема для уполномоченной организации.

Такая оценка гарантирует, что:

1) компетенции и соответствующая аттестация отвечают задачам, выполняемым пилотом воздушного судна, сертифицированного для выполнения полетов по правилам визуального полета (ПВП) и правилам полетов по приборам (ППП) в дневное и ночное время в многочленном экипаже;

2) план подготовки составлен таким образом, чтобы кандидаты могли добиться соответствия промежуточным (если они определены) и окончательным компетентностным стандартам, определяемым ИКАО;

3) корректирующие действия предпринимаются, если возникает необходимость проведения оценки учебной программы и кандидатов в процессе обучения либо по окончании курса подготовки.

Программа профессиональной подготовки подлежит повторному согласованию с уполномоченной организацией, при внесении в нее любых изменений и (или) дополнений.

808. Первоначальная подготовка пилота многочленного экипажа (MPL) включает в себя следующие этапы:

1) теоретическую подготовку;

2) летную подготовку;

3) обучение по взаимодействию пилотов в многочленном экипаже (МСС);

4) курс переподготовки на тип ВС (type rating training).

Параграф 2. Теоретическая подготовка

809. Курс теоретической подготовки MPL включает в себя:

1) теоретическую подготовку, соответствующую уровню знаний ATPL (A) по меньшей мере 750 часов обучения и в соответствии с требованиями, предусмотренными параграфом 2 главы 14 настоящих Типовых программ;

2) теоретическую подготовку на типе воздушного судна. Объем и дисциплины определены в Приложении 20 к настоящим Типовым программам;

3) теоретическую подготовку по предотвращению сложных пространственных положений и выводу из них.

Параграф 3. Летная подготовка

810. Летная подготовка включает в себя в общей сложности не менее 240 часов и предусматривает следующие этапы обучения:

1) основные летные навыки. Базовая подготовка пилота одночленного самолета;

2) базовый. Полеты по приборам и ознакомление с эксплуатацией ВС с многочленным экипажем;

3) промежуточный. Технология работы на многодвигательном газотурбинном ВС с многочленным экипажем;

4) продвинутый. Переподготовка на тип ВС, ориентированная на работу в условиях работы в авиакомпаниях.

План подготовки для получения свидетельства пилота многочленного экипажа приводится в приложении 111 к настоящим Типовым программам.

811. Обучение полету асимметричной тяге двигателей проводится на воздушном судне или на тренажерном устройстве имитации полета (FFS).

812. Опыт полетов в реальных условиях включает:

1) подготовку по предотвращению сложных пространственных положений и выводу из них (UPRT);

2) полеты в ночное время;

3) полет по приборам.

Параграф 4. Обучение по взаимодействию пилотов в многочленном экипаже (МСС)

813. Курс по взаимодействию многочленного экипажа (MCC) интегрируется в соответствующие этапы, предусмотренные пунктом 810 настоящих Типовых программ.

Параграф 5. Курс переподготовки на тип ВС (type rating)

814. Переподготовка на тип ВС включает не менее 12 (двенадцати) взлетов и посадок для достижения необходимой компетенции. Количество взлетов и посадок сокращается до 6 (шести) при условии, что до начала аэродромной тренировки, АУЦ и оператор обеспечивают что:

1) существует процедура для оценки того, что это не повлияет негативно на достижение уровня необходимой компетенции кандидата;

2) существует процедура, обеспечивающая выполнение корректирующих действий в результате проведенной оценки.

Данные взлеты и посадки выполняются под наблюдением инструктора по типу ВС, по которому предполагается внесение квалификационной отметки.

Процедуры, указанные в подпунктах 1) и 2) настоящего пункта согласовываются с уполномоченной организацией.

Параграф 6. Летная подготовка на тренажерных устройствах имитации полетов

815. АУЦ для проведения летной подготовки использует тренажерные устройства имитации полета с обеспечением следующих минимальных требований к таким устройствам на каждом этапе подготовки:

1) основные летные навыки:

устройства для электронного обучения и частичного управления, которые имеют следующие характеристики:

включает элементы управления помимо тех, которые обычно ассоциируются с настольными компьютерами, такие как функциональные копии квадранта рычагов управления двигателем, контроллера боковой ручки управления или FMS (клавиатура);

включает психомоторную активность с соответствующим приложением силы и временем откликом;

2) базовый:

FNPT II MCC, который представляет собой базовый многодвигательный самолет с газотурбинным двигателем;

3) промежуточный:

FSTD, который представляет собой многочленный многодвигательный газотурбинный самолет для оперирования в качестве второго пилота и соответствует уровню B, и дополнительно имеет:

дневную / сумеречную / ночную визуальную систему, обеспечивающую поле зрения каждому пилоту 180° по горизонтали и 40° по вертикали, а также моделирование среды ОВД;

4) продвинутый:

FFS, который соответствует уровням D или C с улучшенным изображением при дневном свете, включая моделирование среды ОВД.";

приложение 1 изложить в редакции согласно приложению 1 к настоящему приказу;

дополнить приложением 111 согласно приложению 2 к настоящему приказу.

2. Комитету гражданской авиации Министерства транспорта Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства транспорта Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра транспорта Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр транспорта
Республики Казахстан

М. Карабаев

	Приложение 1 к приказу Министра транспорта Республики Казахстан от 22 декабря 2023 года № 140
	Приложение 1 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

СОКРАЩЕНИЯ

В разделах и подразделах настоящих Типовых программ используются следующие сокращения:

АУЦ - авиационный учебный центр;

РТОП - радиотехническое обеспечение полетов;

КЦПС - координационный центр поиска и спасания;

ОВД - организация воздушного движения;

ПСОП - поисково-спасательное обеспечение полетов;

РМАМПС - руководство по международному авиационному и морскому поиску и спасанию;

ИКАО - Международная организация гражданской авиации;

ATSEP - персонал по электронным средствам для обеспечения безопасности воздушного движения из специалистов, занимающихся эксплуатацией и установкой систем РТОП и связи, CNS/АТМ;

CBT (computer-based training) - элемент профессиональной подготовки, основанный на использовании возможностей вычислительной техники при реализации установленных стандартов и разработанных программ;

CNS/ATM - связь, навигация и наблюдение в интересах организации воздушного движения;

NOTECHS - оценка нетехнических характеристик (поведение, отношение);

SARPs - стандарты и рекомендуемая практика ИКАО;

SOP - Standard Operation Procedures (Стандартная методика работы);

A - самолет;

AC - переменный ток;

ACAS - бортовая система предупреждения столкновений;

ACFT - воздушное судно;

ADF - автоматическое радиопеленгование;

ADS - автоматическое зависимое наблюдение;

AFCS - автоматическая система управления полетом;

AFM - руководство по летной эксплуатации воздушного судна;

Ag - автожир;

AGL - над уровнем земной поверхности;

AIC - циркуляр аэронавигационной информации;

AIP - сборник аэронавигационной информации;

AIRAC - регламентирование и контроль аэронавигационной информации;

AIS - служба аэронавигационной информации;

AMC - приемлемые методы установления соответствия;

AML - свидетельство специалиста по техническому обслуживанию воздушного судна;

AeMC - авиамедицинский центр;

AeME - авиамедицинский эксперт;

AOM - руководство по эксплуатации воздушного судна;

APU - вспомогательная силовая установка;

As - дирижабль;

ATC - управление воздушным движением;

ATIS - автоматизированная система передачи данных в районе аэродрома;

ATO - организация курса подготовки по утвержденной программе;

ATP - линейный пилот авиакомпании;

ATPL - лицензия пилота авиалиний;

ATS - обслуживание воздушного движения;

AUM - полная полетная масса;

B - аэростат;

BCAR - британские нормы летной годности гражданских самолетов;

BEM - исходная масса пустого воздушного судна;

BITD - основное приборное устройство для тренировки;

BPL - лицензия пилота аэростата;

CAA - авиационные власти (общее название);

САС - Комитет гражданской авиации;

CAME - руководство по управлению поддержанием летной годности ВС;

CAMO - организация по управлению поддержанием летной годности ВС;

CAS - индикаторная земная воздушная скорость;

CAT - турбулентность ясного неба;

ССА - сертификационное разрешение, выданное индивидуально;

CDI - индикатор отклонения от заданного направления;

CDCCL - требований к оригинальному состоянию компонентов внутри топливного бака и их размещению;

CDL - перечень отклонений от нормальной конфигурации;

CFI - главный инструктор по летной подготовке;

CG - центр тяжести;

CGI - старший инструктор по эксплуатации наземных средств;

CP - второй пилот;

CPL - лицензия пилота коммерческой авиации;

CRE - эксперт по классности тарифа на воздушную перевозку;

CRI - инструктор по классности тарифа на воздушную перевозку;

CRM - управление ресурсами экипажа;

CS - стандарты сертификации;

CQB - основные вопросы и задания;

DC - постоянный ток;

DF - радиопеленгирование;

DME - дальномерный радиомаяк;

DPATO - реперная точка после взлета;

DPBL - реперная точка перед посадкой;

DR - аэронавигация методом счисления пути;

EASA - европейское агентство по безопасности полетов;

EFIS - система электронных пилотажных приборов;

EOL - посадка с выключенным двигателем;

ERPM - число оборотов двигателя в минуту;

ETA - расчетное время прибытия;

ETOPS - особые требования к выполнению полетов на 2-х двигательном самолете над малоориентированной местности;

EWIS - система электропроводки и электрических соединений;

FAF - контрольная точка конечного участка захода на посадку;

FAR - федеральные авиационные правила;

FCL - лицензирование летного экипажа;

FE - летный экзаменатор;

F/E - бортинженер;

FEM - руководство эксперта по летной подготовке;

FFS - комплексный пилотажный тренажер;

FI - летный инструктор;

FIE - летный инструктор экзаменатор;

FIS - полетно-информационное обслуживание;

FMC - бортовая ЭВМ системы управления полетом;

FMS - система управления полетом;

FNPT тренажер для отработки техники пилотирования и навигационных операций;

FS - авиационный тренажер;

FSTD - устройство для имитации (симуляции) условий полета;

ft - футы;

FTD - устройство для летной подготовки;

FTS - безопасность топливных баков;

G - гравитационная сила;

GLONASS - глобальная навигационная спутниковая система;

GM - инструктивный материал;

GNSS - глобальная навигационная спутниковая система;

GPS - глобальная навигационная система;

H - вертолет;

HF - высокая частота;

HOFCS - система управления летательным аппаратом высокого порядка;

HPA - самолет с высокими летными характеристиками;

hrs - часы;

HUMS - бортовая система контроля и диагностики;

HT - руководитель обучения;

IAS - приборная воздушная скорость;

ICAO - международная организация гражданской авиации;

IGE - в зоне влияния земли;

IFR - правила полетов по приборам;

ILS - инструментальная система посадки по приборам;

IMC - метеорологические условия для полетов о приборам;

IR - допуск пилота к полетам по приборам;

IRE - инспектор по проверке техники пилотирования по приборам;

IRI - инструктор по технике пилотирования по приборам;

ISA - международная стандартная атмосфера;

kg - килограммы;

LAPL - лицензия пилота легкого самолета;

LDP - точка принятия решения при посадке;

LMT - среднее местное время;

LO - цели обучения;

LOFT - программа летной подготовки в условиях, приближенных к реальным;

m - метры;

MCC - взаимодействие многочленного экипажа;

MCCI - инструктор по взаимодействию многочленного экипажа;

ME - многодвигательный летательный аппарат;

MEL - минимального перечень бортового оборудования, разрешенного к вылету ВС;

MMEL - минимальный типовой (образцовый) перечень бортового; оборудования, разрешенного к вылету ВС;

MEP - многодвигательный поршневой летательный аппарат;

MET - многодвигательный турбовинтовой самолет;

MHG - мотодельтаплан;

METAR - регулярная авиационная сводка погоды;

MI - инструктор по оценке полетов над горной местностью;

МОЕ - руководство организации по техническому обслуживанию (в терминологии EASA);

MP - большое число членов экипажа;

MPA - самолет с большим числом членов экипажа;

MPL - лицензия пилота многочленного экипажа;

MPH - вертолет с большим числом членов экипажа;

MRO - организация по техническому обслуживанию ВС;

МТОЕ - руководство организации, обучающей персонал по ТО ВС (в терминологии EASA);

MTOM - максимально допустимая взлетная масса;

NDB - ненаправленный радиомаяк;

NM - морские мили;

NOTAM - извещение для пилотов;

NOTAR струйная система уравновешивания реактивного момента несущего винта и путевого управления;

OAT - температура наружного воздуха;

OBS - всенаправленный задатчик курса;

OEI - с одним неработающим двигателем;

OGE - вне зоны влияния земли;

OML - эксплуатационное ограничение числа пилотов;

OSL - эксплуатационное ограничение дублирующих пилотов;

OTD - другие устройства обучения;

PAPI - указатель траектории точного захода на посадку;

PF - пилот, управляющий воздушным судном;

PM – пилот, осуществляющий мониторинг;

PIC - командир воздушного судна;

PICUS - командир воздушного судна, летающий под надзором;

PL - подъемная сила при использовании энергетической системы;

PNF - нелетающий пилот;

PPL - лицензия частного пилота;

QDM - гиромагнитный курс;

QFE - атмосферное давление на уровне порога ВПП;

QNH - атмосферное давление, приведенное к среднему уровню моря для стандартной атмосферы;

RNAV - радионавигация;

RPM - оборотов в минуту;

RRPM - число оборотов ротора в минуту;

R/T - радиотелефония;

RVSM - сокращенные минимумы вертикального эшелонирования;

S - планер;

SATCOM - спутниковая связь;

SAR - поиск и спасание;

SE - однодвигательный летательный аппарат;

SEP - однодвигательный поршневой летательный аппарат;

SET - однодвигательный турбовинтовой самолет;

SFE - эксперт по комплексному тренажерному летному обучению;

SFI - инструктор по комплексному тренажерному летному обучению;

SID - стандартная схема выхода воздушного судна по приборам;

SIGMET - информация об условиях погоды на маршруте, могущих повлиять на безопасность полета воздушных судов;

SLPC - однорычаговое управление;

SOP - стандартные эксплуатационные процедуры;

SP - воздушное судно с одним пилотом;

SPA - самолет с одним пилотом;

SPH - вертолет с одним пилотом;

SPIC - студент-пилот, действующий в качестве командира воздушного судна в полете с инструктором;

SPL - лицензия пилота планера;

SSR - вторичный обзорный радиолокатор;

STI - инструктор по комплексной летной подготовке;

TAF - прогноз погоды по аэродрому;

TAS - истинная воздушная скорость;

TAWS - система предупреждения столкновения с землей;

TDP - точка принятия решения на взлете;

TEM - нейтрализация угроз и ошибок;

TMG - туристический мотопланер;

TORA - располагаемая длина разбега;

TODA - располагаемая дистанция взлета;

TR - типовая классификация;

TRE - летный экзаменатор по типу ВС;

TRI - летный инструктор по типу ВС.

	Приложение 2 к приказу
	Приложение 111 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

План подготовки для получения свидетельства пилота многочленного экипажа (MPL)

Этапы обучения		Элементы обучения	Средства обучения (ВС и FSTD), минимальные требования		Средства обучения, наземная подготовка
Компетентностная модель	Этап 1. Основные летные навыки Базовая подготовка пилота одночленного самолета	Управление факторами угроз и ошибок, а также ресурсами экипажа; Полеты по ПВП, по маршруту; Самостоятельные полеты; Базовая подготовка по ППП; Принципы полета; Процедуры в кабине; Вывод из сложных пространственных положений на ВС; Ночные полеты.	ВС: Однодвигательное или многодвигательное ______ FSTD: FNPT I/BITD	PF	Электронное обучение Процедурные тренажеры Учебные аудитории
	Этап 2. Базовый Полеты по приборам и ознакомление с эксплуатацией ВС с многочленным экипажем	Управление факторами угроз и ошибок, а также ресурсами экипажа; Технология работы в качестве пилота, управляющего воздушным судном / пилота, осуществляющего мониторинг; Полеты по ППП, по маршруту; Полеты по ППП; Ночные полеты.	ВС: Однодвигательное или многодвигательное ______ FSTD: FNPT II + MCC	PF/PM
	Этап 3. Промежуточный Технология работы на многодвигательном газотурбинном ВС с многочленным экипажем	Управление факторами угроз и ошибок, а также ресурсами экипажа; Сценарии летной подготовки в условиях, приближенных к реальным; Нештатные и аварийные процедуры; Нормальные процедуры; Взаимодействие в составе многочленного экипажа; Полеты по ППП; Предотвращение сложных пространственных положений и вывод из них.	FSTD: Представляет собой многочленный многодвигательный газотурбинный самолет для оперирования в качестве второго пилота и соответствует уровню B с моделированием среды ОВД	PF/PM
	Этап 4. Продвинутый Переподготовка на тип ВС, ориентированная на работу в условиях работы авиакомпаниях	Управление факторами угроз и ошибок, а также ресурсами экипажа; Аэродромная подготовка; Полеты в любых погодных условиях; Сценарии летной подготовки в условиях, приближенных к реальным; Нештатные и аварийные процедуры; Нормальные процедуры; Предотвращение сложных пространственных положений и вывод из них, на типе ВС.	ВС: Многодвигательное Многочленное ____ FSTD: FFS уровня С или D c моделированием среды ОВД	От 6 до 12 взлетов и посадок в качестве пилота, управляющего воздушным судном Один уход на второй круг при рабочих двигателях ____ PF/PM

БҰЙЫРАМЫН:

1. "Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналының кәсіптік даярлығының үлгілік бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2013 жылғы 28 қыркүйектегі № 764 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8575 болып тіркелген) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналының кәсіптік даярлығының үлгілік бағдарламасында:

4-тармақ мынадай мазмұндағы 96-1) тармақшамен толықтырылсын:

"96-1) ab initio пилоты – ӘК ұшуды пайдалану саласында авиациялық мамандығы жоқ кандидат.";

101-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"101. Кандидат ab initio пилоты ретінде немесе Чикаго конвенциясының 1-қосымшасына сәйкес берілген куәлігі бар пилот ретінде немесе PPL(A) ұшақтарының жеке пилоты, немесе PPL(H) ұшақтарының жеке пилоты ретінде немесе Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамасы негізінде берілген, LAPL жеңіл ұшағының пилоты ретінде оқуға жіберіледі. Пилоттар PPL(A), PPL(H) немесе LAPL куәліктерімен оқу оқыған жағдайда ұшу сағатынан бастап оқу басталғанға дейін 50% есептеледі.";

116-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"116. Кандидат ab initio пилоты ретінде немесе Чикаго конвенциясының 1-қосымшасына сәйкес берілген куәлігі бар пилот ретінде немесе PPL(A) ұшақтарының жеке пилоты, немесе PPL(H) ұшақтарының жеке пилоты ретінде немесе ҚР ұлттық заңнамасы негізінде берілген, LAPL жеңіл ұшағының пилоты ретінде оқуға жіберіледі. Пилоттар PPL(A), PPL(H) немесе LAPL куәліктерімен оқу оқыған жағдайда ұшу сағатынан бастап оқу басталғанға дейін 50% есептеледі.";

161-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"161. Кандидат ab initio пилоты ретінде немесе Чикаго конвенциясының 1-қосымшасына сәйкес берілген куәлігі бар пилот ретінде немесе PPL(A) ұшақтарының жеке пилоты, немесе PPL(H) тікұшақтарының жеке пилоты ретінде немесе Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласындағы ұлттық заңнамасы негізінде берілген LAPL жеңіл ұшағының пилоты ретінде оқуға жіберіледі. Пилоттар PPL(A), PPL(H) немесе LAPL куәліктерімен оқу оқыған жағдайда оларға ұшу сағатынан бастап оқу басталғанға дейін 50% есептеледі.";

мынадай мазмұндағы 30-тараумен толықтырылсын:

"30-тарау. Көпмүшелі экипаждың пилотын бастапқы даярлаудың үлгілік бағдарламасы (MPL)

1-параграф. Жалпы ережелер

804. Көпмүшелі экипаждың пилотын (MPL) бастапқы даярлаудың мақсаты – ab initio пилотын коммерциялық көлік авиациясында көпмүшелі ұшақтардың көпмүшелі экипажында екінші пилот ретінде жұмыс істеу үшін қажетті біліктілік деңгейіне дейін аспаптар бойынша ұшу қағидалары – (АҰҚ) (IFR) және визуалды ұшу қағидалары (ВҰҚ) (VFR) және ұшақ түрі бойынша төзімділігімен MPL куәлігін алу болып табылады.

805. Уәкілетті ұйым коммерциялық әуе тасымалдарын орындайтын пайдаланушының құрамына кіретін немесе осындай пайдаланушымен арнайы уағдаластығы бар АОО-на ғана көпмүшелі экипаждың пилотын (MPL) бастапқы даярлау бағдарламасын келіседі.

806. MPL куәлігін алуға кандидат дайындықтың барлық кезеңдерін АОО-да бір үздіксіз оқу процесінде өтеді. Оқыту пилотының құзыретіне негізделуі және көпмүшелі экипажда жұмыс істеу жағдайында жүргізілуі тиіс.

807. MPL сертификатын алуға арналған кәсіптік оқыту бағдарламасы оқу бағдарламасын және уәкілетті ұйым үшін қолайлы бағдарлама бойынша оқытылатын кандидаттарды үздіксіз бағалау процесін қамтиды.

Мұндай бағалау мыналарға кепілдік береді:

1) құзыреттер мен тиісті аттестаттау көпмүшелі экипажда күндізгі және түнгі уақытта визуалды ұшу қағидалары (ВҰҚ) және аспаптар бойынша ұшу қағидалары (АҰҚ) бойынша ұшуларды орындау үшін сертификатталған әуе кемесінің пилоты орындайтын міндеттерге жауап береді;

2) дайындық жоспары кандидаттар сәйкестікке қол жеткізе алатындай етіп жасалған аралық (егер олар анықталса) және түпкілікті ИКАО айқындалған құзыреттілік стандарттарына сәйкес келеді;

3) егер оқу процесінде не даярлық курсы аяқталғаннан кейін оқу бағдарламасы мен кандидаттарға бағалау жүргізу қажеттілігі туындаса, түзету әрекеттері қабылданады.

Кәсіптік даярлық бағдарламасы оған кез келген өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген кезде уәкілетті ұйыммен қайта келісілуге тиіс.

808. Көпмүшелі экипаж пилотының (MPL) алғашқы дайындығы мынадай кезеңдерден тұрады:

1) теориялық даярлығы;

2) ұшу даярлығы;

3) көпмүшелі экипаждағы (МСС) пилоттардың өзара іс-қимылы бойынша даярлығы;

4) ӘК типіне қайта даярлау (type rating training).

2-параграф. Теориялық дайындық

809. MPL теориялық дайындық курсы мыналарды қамтиды:

1) осы Үлгілік бағдарламалардың 14-тарауының 2-параграфында көзделген талаптарға сәйкес ATPL (a) білім деңгейіне кемінде 750 сағат оқытуға сәйкес теориялық даярлықты;

2) әуе кемесінің үлгісіндегі теориялық даярлық. Көлемі мен пәндері осы Үлгілік бағдарламаларға 20-қосымшада айқындалған;

3) күрделі кеңістіктік жағдайлардың алдын алу және олардан шығару бойынша теориялық даярлықты қамтиды.

3-параграф. Ұшуға дайындық

810. Ұшуды даярлау жалпы алғанда кемінде 240 сағатты қамтиды және оқытудың мынадай кезеңдерін көздейді:

1) негізгі ұшу дағдылары. Бір мүшелі ұшақ пилотының негізгі дайындығы;

2) базалық. Аспаптар бойынша ұшу және көпмүшелі экипажбен ӘК пайдалана отырып танысу;

3) аралық. Көпмүшелі экипажы бар көпмүшелі газ турбиналы ӘК жұмысының технологиясы;

4) жетілдірілген. Авиакомпаниялардағы жұмыс жағдайында жұмысқа бағдарланған ӘК типіне қайта даярлау.

Көпмүшелі экипаж пилотының куәлігін алу үшін дайындық жоспары осы Үлгілік бағдарламаларға 111-қосымшада келтіріледі.

811. Қозғалтқыштардың асимметриялық тартылуын ұшуға үйрету әуе кемесінде немесе ұшуды имитациялайтын тренажер құрылғысында (FFS) жүргізіледі.

812. Нақты әлемдегі ұшу тәжірибесі мыналарды қамтиды:

1) күрделі кеңістіктік жағдайлардың алдын алу және олардан шығару бойынша дайындық (UPRT);

2) түнде ұшу;

3) аспаптар бойынша ұшу.

4-параграф. Көпмүшелі экипаждағы (МСС) ұшқыштардың пилоттардың өзара әрекеттесуі бойынша оқыту

813. Көпмүшелі экипаждың өзара іс-қимыл курсы (MCC) осы Үлгілік бағдарламалардың 810-тармағында көзделген тиісті кезеңдерге біріктіріледі.

5-параграф. ӘК типіне қайта даярлау курсы (type rating)

814. ӘК типіне қайта даярлау қажетті құзыретке қол жеткізу үшін кемінде 12 (он екі) ұшу мен қонуды қамтуы тиіс. Әуеайлақтық жаттығу басталғанға дейін АОО және оператор мыналарды қамтамасыз еткен жағдайда, ұшу және қону саны 6 (алты) дейін қысқартылады:

1) бұл кандидаттың қажетті құзыреттілік деңгейіне қол жеткізуге теріс әсер етпейтінін бағалау рәсімі бар;

2) жүргізілген бағалау нәтижесінде түзету әрекеттерінің орындалуын қамтамасыз ететін рәсім бар.

Бұл ұшулар мен қонулар біліктілік белгісін енгізу болжанатын әк типі бойынша нұсқаушының бақылауымен орындалуы тиіс.

Осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген рәсімдер уәкілетті ұйыммен келісіледі.

6-параграф. Ұшуды имитациялайтын тренажер құрылғыларында ұшу дайындығы

815. АОО ұшуға даярлықты жүргізу үшін дайындықтың әрбір кезеңінде осындай құрылғыларға мынадай ең төменгі талаптарды қамтамасыз ете отырып ұшуды имитациялаудың тренажер құрылғыларын пайдаланады:

1) негізгі ұшу дағдылары:

мынадай сипаттамаларға электрондық және ішінара басқару құрылғылары:

қозғалтқышты басқару тетігі квадрантының, бүйірлік басқару тұтқасы бақылаушысының немесе FMS (пернетақта) функционалды көшірмелері сияқты жұмыс үстелі компьютерлерімен байланысты басқару элементтерін қосады;

тиісті күш қолдану және жауап беру уақыты бар психомоторлық белсенділікті қамтиды;

2) базалық:

FNPT II MCC, бұл газ турбиналы қозғалтқышы бар негізгі көп қозғалтқышты ұшақ;

3) аралық:

екінші пилот ретінде жұмыс істеуге арналған көпмүшелі көп қозғалтқышты газ турбиналы ұшақ болып табылатын және В деңгейіне сәйкес келетін FSTD және одан әрі:

әр пилотқа көлденең 180° және тігінен 40° көру өрісін қамтамасыз ететін күндізгі /іңірдегі/ түнгі визуалды жүйе, сондай-ақ ӘҚҚ ортасын модельдеу;

4) жетілдірілген:

күндізгі жарықта жақсартылған кескіні бар D немесе C деңгейлеріне сәйкес келетін FFS, оның ішінде ӘҚҚ ортасын модельдеу.";

1-қосымша осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес рекдакцияда жазылсын;

осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес 111-қосымшамен толықтырылсын.

2. Қазақстан Республикасы Көлік министрлігінің Азаматтық авиация комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Көлік министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Көлік вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Көлік министрі

М. Карабаев

Қазақстан Республикасының
Көлік министрінің
2023 жылғы 22 желтоқсандағы
№ 140 Бұйрыққа
1-қосымша

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге қатысатын авиация
персоналын кәсіптік даярлаудың
үлгілік бағдарламасына
1-қосымша

ҚЫСҚАРТУЛАР

Осы Үлгілік бағдарламалардың бөлімдері мен кіші бөлімдерінде мынадай қысқартулар пайдаланылады:

АОО – авиациялық оқу орталығы;

ҰРТҚ – ұшуларды радиотехникалық қамтамасыз ету;

ІҚҮО - іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы;

ӘҚҰ – әуе қозғалысын ұйымдастыру;

ҰІҚҚ – ұшуларды іздестіру-құтқаруды қамтамасыз ету;

ХАТІҚН - халықаралық авиациялық және теңіздегі іздестіру және құтқару жөніндегі нұсқаулық;

ИКАО – Халықаралық азаматтық авиация ұйымы;

ATSEP – CNS/АТМ, ҰРТҚ және байланыс жүйелерін пайдаланумен және орнатумен айналысатын мамандар ішінен әуе қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған электронды құралдар жөніндегі персонал;

CBT (computer-based training) – бекітілген стандарттар мен өңделген бағдарламаларды жүзеге асыру барысында есептеу техникасының мүмкіндіктерін пайдалануға негізделген кәсіптік дайындық элементі;

CNS/ATM – әуе қозғалысын ұйымдастыру мүддесіндегі байланыс, навигация және бақылау;

NOTECHS – техникалық емес ерекшеліктерді бағалау (тәртібі, қатынасы);

SARPs – стандарттар және ИКАО кеңес берген тәжірибе;

SOP – Standard Operation Procedures (Стандартты жұмыс әдісі);

A - ұшақ;

AC – ауыспалы ток;

ACAS - қақтығысуды ескертетін борттық жүйе;

ACFT – әуе кемесі;

ADF – автоматты радиопеленгтеу;

ADS - автоматты тәуелді бақылау;

AFCS - ұшуды басқарудың автоматты жүйесі;

AFM - әуе кемесін ұшырып пайдалану жөніндегі нұсқау;

Ag - автожир;

AGL - жерүсті деңгейінен жоғары;

AIC - аэронавигациялық ақпарат циркуляры;

AIP - аэронавигациялық ақпарат жинағы;

AIRAC - аэронавигациялық ақпаратты регламенттеу және бақылау;

AIS - аэронавигациялық ақпарат қызметі;

AMC - сәйкестілікті бекітудің қабылданған әдістері;

AML – әуе кемесін техникалық қамтамасыз ету жөніндегі маманның куәлігі;

AeMC - авиамедициналық орталық;

AeME - авиамедициналық сарапшы;

AOM - әуе кемесін пайдалану жөніндегі нұсқау;

APU - көмекші күш қондырғысы;

As - дирижабль;

ATC - әуе қозғалысын басқару;

ATIS - әуеайлақ ауданында мәліметтерді автоматты тарату қызметі;

ATO - бекітілген бағдарлама бойынша даярлық курсын ұйымдастыру;

ATP - әуекомпанияның желілік ұшқышы;

ATPL - авиажелілер ұшқышының лицензиясы;

ATS - әуе қозғалысына қызмет көрсету;

AUM - толық ұшу массасы;

B - аэростат;

BCAR - азаматтық ұшақтардың ұшу жарамдылығының Британдық нормалары;

BEM - бос әуе кемесінің бастапқы массасы;

BITD - жаттығуға арналған негізгі аспаптық құрылғы;

BPL - аэростат пилотының лицензиясы;

САА – авиациялық билік (жалпы атауы);

САС – Азаматтық авиация комитеті;

САМЕ – ӘК ұшу жарамдылығын қолдауды басқару жөніндегі нұсқау;

САМО – ӘК ұшу жарамдылығын қолдауды басқару жөніндегі ұйым;

CAS - индикаторлық жер әуе жылдамдығы;

CAT - ашық аспан кезіндегі турбуленттілік;

ССА – жекелей берілетін сертификатталған рұқсат;

CDI - берілген бағыттан ауытқу индикаторы;

CDCCL - отын багының ішіндегі компоненттерді түпнұсқалық жағдайына және оларды орналастыруға қойылатын талаптар;

CDL – қалыпты конфигурациядан ауытқу тізбесі;

CFI - ұшу даярлығы бойынша бас нұсқаушы;

CG - ауырлық орталығы;

CGI - жерүсті құралдарын пайдалану жөніндегі аға нұсқаушы;

CP - екінші пилот;

CPL - коммерциялық авиация ұшқышының лицензиясы;

CRE - әуе тасымалдау тарифінің сыныптылығы жөніндегі сарапшы;

CRI - әуе тасымалдау тарифінің сыныптылығы жөніндегі нұсқаушы;

CRM - экипаж қорларын басқару;

CS - сертификаттау стандарттары;

CQB - негізгі мәселелер мен тапсырмалар;

DC - тұрақты ток;

DF - радиопеленгтеу;

DME - қашықтықты өлшейтін радиомаяк;

DPATO - ұшып көтерілуден кейінгі реперлік нүкте;

DPBL - қону алдындағы реперлік нүкте;

DR - жолды есептеп шығару әдісімен аэронавигация;

EASA – еуропалық ұшу қауіпсіздігі агенттігі;

EFIS - электронды пилотаждық аспаптар жүйесі;

EOL - ажыратылған қозғалтқышпен қону;

ERPM - бір минут ішндегі қозғалтқыш айналымының саны;

ETA - ұшып келудің есептік уақыты;

ETOPS - бағыт-бағдары аз берілген жерде көпқозғалтқышты ұшақпен ұшуларды орындауға қойылатын ерекше талаптар;

EWIS – электрлік өткізгіштер мен электрлік қосылыстар жүйесі;

FAF - қонуға кірудің ақырғы кезеңінің бақылау нүктесі;

FAR - федералды авиациялық ережелер;

FCL - ұшу экипажын лицензиялау;

FE - ұшу емтихан қабылдаушысы;

F/E - бортинженер;

FEM - ұшу даярлығы бойынша сарапшының нұсқауы;

FFS - кешенді пилотаждық жаттығу құрылғысы;

FI - ұшу нұсқаушысы;

FIE - ұшу нұсқаушысы емтихан қабылдаушы;

FIS - ұшу-ақпараттық қызмет көрсету;

FMC - ұшуды басқару жүйесінің борттық ЭЕМ;

FMS - ұшуды басқару жүйесі;

FNPT - навигациялық операциялар және ұшуды басқару техникасын өңдеуге арналған жаттығу құрылғысы;

FS - авиациялық жаттығу құрылғысы;

FSTD - ұшу әрекетін имитациялауға (ұқсатуға) арналған құрылғы;

ft - футтар;

FTD - ұшу даярлығына арналған құрылғы;

FTS - жанармай бактарының қауіпсіздігі;

G - тартылыс күші;

GLONASS - жаһандық навигациялық спутниктік жүйе;

GM - инструктивтік материал;

GNSS - жаһандық навигациялық спутниктік жүйе;

GPS - жаһандық навигациялық жүйе;

H - тікұшақ;

HF - жоғары жиілік;

HOFCS - жоғары тәртіптегі ұшу аппаратын басқару жүйесі;

HPA - жоғары ұшу ерекшеліктері бар ұшақ;

hrs - сағат;

HUMS - борттық бақылау және диагностика жүйесі;

HT - оқыту басшысы;

IAS - аспаптық әуе жылдамдығы;

ICAO - халықаралық азаматтық авиация ұйымы;

IGE - жер ықпалы аймағында;

IFR - аспаптар бойынша ұшу қағидалары;

ILS - аспаптар бойынша қону жүйесі;

IMC - аспаптар бойынша ұшуға арналған метеорологиялық жағдайлар;

IR – пилоттың аспаптар бойынша ұшуына рұқсаты;

IRE - аспаптар бойынша ұшу техникасын тексеру жөніндегі инспектор;

IRI - аспаптар бойынша ұшу техникасы бойынша нұсқаушы;

ISA - халықаралық стандартты атмосфера;

kg - килограмм;

LAPL - жеңіл ұшақ пилотының лицензиясы;

LDP - қону кезіндегі шешім қабылдау нүктесі;

LMT - орташа жергілікті уақыт;

LO - оқыту мақсаттары;

LOFT - шынайы жағдайға келтірілген жағдайда ұшу даярлығының бағдарамасы;

m - метр;

MCC – көпмүшелі экипаждың өзара әрекеттесуі;

MCCI – көпмүшелі экипаждың өзара әрекет етуі жөніндегі нұсқаушы;

ME – көп қозғалтқышты ұшу аппараты;

MEL - қажетті борт жабдығының тізімдемесі;

MMEL - ӘК ұшуға рұқсат етілген борттық жабдықтың ең аз үлгілік (үлгілі) тізбесі;

MEP – көп қозғалтқышты поршенді ұшу аппараты;

MET – көп қозғалтқышты турбобұрамалы ұшақ;

MHG - мотодельтаплан;

METAR - ауа райының жүйелі авиациялық мәліметі;

MI - таулы жерде ұшуды бағалау жөніндегі нұсқаушы;

МОЕ – техникалық қызмет көрсету бойынша ұйымдастыру нұсқауы (EASA терминологиясында);

MP - экипаж мүшелерінің көп саны;

MPA - экипаж мүшелерінің саны көп ұшақ;

MPL- көпмүшелі экипаж ұшқышының лицензиясы;

MPH - экипаж мүшелерінің саны көп тікұшақ;

MRO – ӘК техникалық қызмет көрсету жөніндегі ұйым;

МТОЕ – ӘК ТО бойынша оқыту персоналын ұйымдастыру нұсқауы (EASA терминологиясында);

MTOM - рұқсат етілген ең ауыр ұшып көтерілу салмағы;

NDB - бағытталмаған радиомаяк;

NM - теңіз милі;

NOTAM - пилоттарға арналған хабарлама;

NOTAR - тірек бұрама мен жолды басқарудың реактивті сәтін теңестірудің ағысты жүйесі;

OAT - сыртқы ауа температурасы;

OBS - барлық жаққа бағытталған бағыт бергіш;

OEI - жалғыз істен шыққан қозғалтқышпен;

OGE - жер ықпалынан тыс аймақта;

OML - пилоттар санын пайдаланып шектеу;

OSL - көмекші пилоттар пайдаланып шектеу;

OTD - оқытудың өзге құрылғылары;

PAPI - қонуға дәл ену траекториясының көрсеткіші;

PF - әуе кемесін басқаратын пилот;

PM - мониторинг жүргізетін пилот;

PIC - әуе кемесінің командирі;

PICUS - бақылауға алынып ұшатын әуе кемесінің командирі;

PL - энергетика жүйесін пайдалану барысындағы көтеру күші;

PNF - ұшпайтын пилот;

PPL - жеке пилот лицензиясы;

QDM - гиромагниттік курс;

QFE - ҰҚЖ табалдырығы деңгейіндегі атмосфералық қысым;

QNH - стандартты атмосфера үшін орташа теңіз деңгейіне келтірілген атмосфералық қысым;

RNAV - радионавигация;

RPM - бір минут ішіндегі айналым саны;

RRPM - бір минут ішіндегі ротор айналымының саны;

R/T - радиотелефония;

RVSM - тік эшелондаудың қысқартылған минимумдары;

S - планер;

SATCOM - спутниктік байланыс;

SAR - іздеу және құтқару;

SE - бірқозғалтқышты ұшу аппараты;

SEP - бірқозғалтқышты поршенді ұшу аппараты;

SET - бірқозғалтқышты турбовинтті ұшақ;

SFE - кешенді жаттықтыру ұшу оқуы жөніндегі сарапшы;

SFI - кешенді жаттықтыру ұшу оқуы жөніндегі нұсқаушы;

SID - әуе кемесінің аспаптар бойынша шығуының стандартты схемасы;

SIGMET - әуе кемелері ұшуының қауіпсіздігіне әсер ете алатын маршруттағы ауа райының жағдайы туралы ақпарат;

SLPC - біриінтіректі басқау;

SOP - стандартты жұмыс әдісі;

SP - бір пилотты әуе кемесі;

SPA - бір пилотты ұшақ;

SPH - бір пилотты тікұшақ;

SPIC нұсқаушымен бірге ұшу барысындағы әуе кемесі командирі ретінде әрекет ететін студент-пилот;

SPL - планер пилот лицензиясы;

SSR - екінші шолу радиолокаторы;

STI - кешенді ұшу даярлығының нұсқаушысы;

TAF - әуеайлақ бойынша болжам;

TAS - ақиқат әуе жылдамдығы;

TAWS - жермен соқтығысуды ескерту жүйесі;

TDP - ұшып көтерілу барысындағы шешім қабылдау нүктесі;

TEM - қауіптер мен қателерді жою;

TMG - туристік мотопланер;

TORA - тиесілі екпін алу ұзындығы;

TODA - тиесілі ұшып көтерілу қашықтығы;

TR – үлгілік сыныптау;

TRE – ӘК типі бойынша ұшу емтихан қабылдаушысы;

TRI - ӘК типі бойынша ұшу нұсқаушысы.

Бұйрыққа
2-қосымша

Ұшу қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге қатысатын
авиация персоналын кәсіптік
даярлаудың үлгілік
бағдарламасына
111-қосымша

Көпмүшелі экипаж пилотының (MPL) куәлігін алу үшін дайындық жоспары

Оқыту кезеңдері		Оқыту элементтері	Оқыту құралдары (ӘК және FSTD), минималды талаптар		Оқыту құралдары, жердегі дайындық
Құзыреттілік моделі	1-кезең. Негізгі ұшу дағдылары Бір мүшелі ұшақ пилотының негізгі дайындығы	Қауіп пен қателік факторларын, сондай-ақ экипаж ресурстарын басқару; ПВП бойынша, маршрут бойынша ұшу; Өздігінен ұшу; ЖПП бойынша Базалық дайындық; Ұшу қағидаттары; Кабинадағы рәсімдер; ӘК-дегі күрделі кеңістіктік позициялардан шығару; Түнгі рейстер.	ӘК: Бір қозғалтқышты немесе көп қозғалтқышты қозғалтқыш ____ FSTD: FNPT I/BITD	PF	-Электрондық оқыту -Процедуралық тренажерлер - Оқу аудиториялары
	2-кезең. Негізгі Аспаптар бойынша ұшу және көпмүшелі экипажбен ӘК пайдаланумен танысу	Қауіп пен қателік факторларын, сондай-ақ экипаж ресурстарын басқару; Әуе кемесін басқаратын пилот / мониторингті жүзеге асыратын пилот ретінде жұмыс істеу технологиясы; МЖӘ бойынша, маршрут бойынша ұшу; МЖӘ бойынша ұшу; Түнгі рейстер.	ӘК: Бір қозғалтқышты немесе көп қозғалтқышты ___ FSTD: FNPT II + MCC	PF/PM
	3-кезең. Аралық Көпмүшелі экипажы бар көпмүшелі газ турбиналы ӘК жұмысының технологиясы	Қауіп пен қателік факторларын, сондай-ақ экипаж ресурстарын басқару; Нақты жағдайға жақын жағдайда ұшуға дайындық сценарийлері; Штаттан тыс және апаттық процедуралар; Қалыпты рәсімдер; Көпмүшелік экипаж құрамындағы өзара іс-қимыл; МЖӘ бойынша ұшу; Күрделі кеңістіктік позициялардың алдын алу және одан шығару.	FSTD: Бұл екінші пилот ретінде жұмыс істеуге арналған көпмүшелі көп қозғалтқышты газ турбиналы ұшақ және ӘҚҚ көрсету ортасын модельдеумен деңгейіне сәйкес келеді	PF/PM
	4-кезең. Жетілдірілген Авиакомпаниялардың жұмыс жағдайындағы жұмысқа бағдарланған ӘК типіне қайта даярлау	Қауіп пен қателік факторларын, сондай-ақ экипаж ресурстарын басқару; Аэродромдық дайындық; Кез келген ауа райында ұшу; Нақты жағдайға жақын жағдайда ұшуға дайындық сценарийлері; Штаттан тыс және апаттық процедуралар; Қалыпты рәсімдер; Күрделі кеңістіктік позициялардың алдын алу және олардан ӘК типінде шығару.	ӘК: Көп қозғалтқышты Көпмүшелік ____ FSTD ӘҚҚ көрсету ортасын модельдеу арқылы С немесе D деңгейіндегі FFS	Әуе кемесін басқаратын пилот ретінде 6-дан 12-ге дейін ұшу және қону Жұмыс қозғалтқыштарында екінші айналымға бір күтім ______ PF/PM