Система сертификации персонала неразрушающего контроля и технической диагностики (межведомственный руководящий документ)

Утверждена Государственным комитетом по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан 10 сентября 1997 г., Минэкологии РК 20.10.1997 г., Минздравом РК 21.10.97 г. Зарегистрирован в Министерстве юстиции РК 11.02.1998г. за N 457., Утратила силу - письмом от 3 июля 1998г.

            Обязателен для предприятий, организаций и граждан
            независимо от ведомственной принадлежности и форм
                собственности, осуществляющих контроль и
                  техническую диагностику промышленных
                 объектов, изделий, веществ, материалов,
                             природной среды

                    Система сертификации персонала
                                       "____"______________199__г.




      Настоящий документ сертификации персонала неразрушающего контроля (НК) и технической диагностики (ТД) устанавливает цели, принципы, уровни квалификации, требования к образованию, предварительной подготовке, обучению и процедуре аттестации специалистов, осуществляющих контроль и диагностику при изготовлении, монтаже и ремонте промышленных объектов, выпускаемой продукции, качества изделий, материалов, веществ, а также природной среды.
      Документ унифицирован с международными и европейскими нормами по уровням квалификации, процедуре аттестации, правоспособности специалистов неразрушающего контроля и технической диагностики и является неотъемлемой частью системы сертификации (СТРК), введенной решением Главного Управления по стандартизации и метрологии при Кабинете Министров Республики Казахстан от 11 ноября 1992 г. Система взаимодействует на основе законодательных актов Республики Казахстан и отдельных соглашений с системами госгортехнадзора, экологического и санитарного надзора.

                             1. ОПРЕДЕЛЕНИЯ

      Понятия, термины и их определение, используемые в документах Системы сертификации персонала соответствуют понятиям и определениям, принятым в Законе Республики Казахстан "О защите прав потребителя", СТ РК 3.0-94, Международном стандарте ИСО 9712, Европейских стандартах EN 473, EN 45013, EN 45001, "Правилах аттестации специалистов" Госгортехнадзора России.
      Основные используемые термины:
      1.1. Стандарт - документ, разработанный на основе консенсуса и утвержденный признанным органом, в котором устанавливаются для всеобщего и многократного использования правила, руководящие принципы или характеристики различных видов деятельности или их результатов и который направлен на достижение оптимальной степени упорядочения в определенной области.
      Стандарты основаны на обобщенных результатах науки, техники и практического опыта и направлены на достижение оптимальной пользы для общества.
      1.2. Нормативный документ - документ, устанавливающий правила, руководящие принципы или характеристики различных видов деятельности или их результатов.
      Термин "нормативный документ" является общим термином для стандартов, технических условий, сводов правил и регламентов.
      1.3. Система сертификации (аттестации) - система, располагающая собственными правилами процедуры и управления для проведения сертификации соответствия.
      Система имеет свои собственные правила технологического процесса по осуществлению аттестации на соответствие.
      1.4. Сертификация соответствия - действие третьей стороны, показывающее, что обеспечивается необходимая уверенность в том, что должным образом идентифицированная продукция, процесс или услуга соответствует конкретному стандарту или другому нормативному документу.
      1.5. Орган по сертификации - орган, проводящий сертификацию соответствия.
      1.6. Лицензия (сертификационная лицензия) - документ, изданный в соответствии с правилами системы сертификации, посредством которого орган по сертификации наделяет лицо или орган правом использовать сертификаты или знаки соответствия для свой продукции, процессов или услуг согласно правилам соответствующей системы сертификации.
      1.7. Соискатель - лицо (или орган), добивающееся получения лицензии от органа сертификации.
      1.8. Обладатель лицензии (лицензиат) - лицо (или орган), которому органом по сертификации выдана лицензия.
      1.9. Знак соответствия - защищенный в установленном порядке знак, применяемый или выданный в соответствии с правилами Системы сертификации, указывающий, что обеспечивается необходимая уверенность в том, что данная продукция, процесс или услуга соответствует конкретному стандарту или другому нормативному документу.
      1.10. Заявитель (в области сертификации) - лицо, которое обращается с заявкой на получение сертификата о компетентности.
      1.11. Поставщик - сторона, несущая ответственность за продукцию, процесс или услугу, и способная продемонстрировать свои возможности по обеспечению качества.
      Это определение применимо к изготовителям, оптовикам, импортерам, монтажным организациям, службам сервиса и т.д.
      1.12. Аккредитация (лабораторий) - официальное признание того, что испытательная (иная) лаборатория правомочна осуществлять конкретные испытания или конкретные виды деятельности.
      1.13. Испытательная лаборатория - лаборатория, которая проводит испытания.
      1.14. Испытание - техническая операция, заключающаяся в установлении одной или нескольких характеристик данной продукции, процесса или услуги в соответствии с установленной процедурой.
      1.15. Метод испытания - установленные технические правила проведения испытаний.
      1.16. Протокол испытаний - документ, содержащий результаты испытаний и другую информацию, относящуюся к испытаниям.
      1.17. Система аккредитации (лабораторий) - система, располагающая собственными правилами процедуры и управления для осуществления аккредитации лабораторий.
      1.18. Орган по аккредитации (лабораторий) - орган, который управляет системой аккредитации лабораторий и проводит аккредитацию.
      1.19. Критерии аккредитаций (лабораторий) - совокупность требований, используемых органом по аккредитации, которым должна отвечать лаборатория, чтобы быть аккредитованной.
      1.20. Эксперт по сертификации лаборатории - лицо, которое осуществляет все или некоторые функции, относящиеся к аккредитации лаборатории.
      1.21. Метод (в области неразрушающего контроля и технической диагностики) - дисциплина, использующая физический принцип контроля.
      1.22. Аттестационная (экзаменационная) комиссия - комиссия, утвержденная Органом по сертификации непосредственно или через уполномоченный орган, проводящий квалификационные экзамены.
      1.23. Экзаменатор - специалист, уполномоченный Органом по сертификации непосредственно или через уполномоченный орган проводить экзамены, наблюдать за ними и определять уровень квалификации кандидатов в области неразрушающего контроля и технической диагностики.
      1.24. Квалификационный экзамен - экзамен, демонстрирующий общие, специальные и практические знания и мастерство кандидата.
      Экзамен проводится Органом по сертификации или уполномоченным им органом.
      1.25. Общий экзамен - экзамен, касающийся принципов метода неразрушающего контроля или технической диагностики.
      1.26. Специальный экзамен - экзамен, касающийся технических приемов контроля и диагностики, применяемых в определенном производственном секторе, знаний подвергаемой контролю продукции, а также знаний стандартов, норм, технических условий и критериев контролируемых объектов.
      1.27. Практический экзамен - экзамен на мастерство, демонстрирующий знания необходимого контролирующего (диагностирующего) оборудования и умения работать с ним.
      1.28. Рабочая характеристика (для кандидатов на сертификацию) - письменный документ, выдаваемый работодателем и содержащий оценку компетентности специалиста, мастерства и состояния здоровья, необходимых для выполнения определенных видов работ.
      1.29. Производственный сектор - определенная отрасль производства или технологии, использующая специализированные технические приемы неразрушающего контроля и технической диагностики, требующие специальных знаний, мастерства, ориентированных на контролируемую продукцию.
      Термин "производственный сектор" может относиться как к продукции, так и к целой отрасли производства.

            2. ПОЛОЖЕНИЕ ОБ ОРГАНЕ ПО СЕРТИФИКАЦИИ ПЕРСОНАЛА

      2.1. Центральным звеном Системы сертификации персонала неразрушающего контроля и технической диагностики является Независимый орган по сертификации.
      2.2 Независимый орган по сертификации должен отвечать требованиям стандарта EN 45013.
      2.3. Независимым органом по сертификации в Республике Казахстан является Казахстанский учебно-научный центр неразрушающего контроля (НК) и технической диагностики (ТД) (КУНЦ).
      2.4. Казахстанский учебно-научный центр возглавляется на правах единоначалия директором, имеющим ученую степень доктора технических наук по специальности 05.11.13 "Приборы и методы контроля природной среды, веществ, материалов и изделий" или родственным ей специальностям.
      Примечание: Требование к квалификации директора Органа по сертификации обязательно для организационного периода его деятельности.
      2.5. Директор Органа по сертификации несет ответственность за проведение Системы сертификации перед Межведомственным Советом по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.
      2.6. Директору Органа по сертификации предоставляются полномочия по организации филиалов и других подконтрольных структур в регионах Республики Казахстан с учетом особенностей функционирования и развития производственной сферы, а также наличия соответствующего кадрового обеспечения.
      2.7. При Органе по сертификации создается Управленческий (Ученый) совет, который на паритетных началах состоит из пользователей Системы сертификации, главной задачей которого является определение политики и стратегии деятельности Органа по сертификации.
      2.8. Директор Органа по сертификации периодически (не менее 1 раза в 2 года) отчитывается перед Межведомственным советом по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.
      2.9. Орган по сертификации должен иметь квалифицированный персонал преподавателей и членов Аттестационной комиссии, причем должно быть исключено воздействие на этот персонал со стороны лиц, имеющих непосредственный коммерческий интерес к деятельности Органа.
      2.10. Орган по сертификации персонала должен в письменном виде располагать полной информацией о квалификации, подготовке и профессиональном опыте каждого сотрудника, которая должна постоянно актуализироваться.
      2.11. Орган должен иметь и представлять по требованию:
      а) организационную схему, четко показывающую распределение ответственности и иерархическую структуру Органа, связь между функциями по оценке и сертификации;
      б) сведения об источниках финансирования Органа;
      в) документацию своей внутренней системы качества, включая правила и процедуры по сертификации;
      г) документацию, определяющую его юридический статус.
      2.12. Орган должен иметь систему управления документацией по каждой процедуре сертификации и обеспечивать:
      а) изучение документации по всем необходимым вопросам;
      б) правильность внесения изменений и дополнений в документы;
      в) своевременное изъятие из Органа и его филиалов устаревших документов;
      г) оповещение сертификационных лиц и других пользователей, участвующих в программе по сертификации, об изменениях в документах через почтовые отправления или путем периодических публикаций.
      2.13. Орган по сертификации должен иметь систему регистрации, отвечающую установленным требованиям в рамках его деятельности.
      Регистрационные записи должны содержать данные о том, как осуществлялась каждая процедура сертификации.
      Все зарегистрированные записи должны храниться в течение установленного срока при соблюдении конфиденциальности по отношению к интересам заявителя и с учетом требований законодательства.
      Примечание: Вопрос о продолжительности хранения зарегистрированных данных требует особого внимания, при этом необходимо строгое соблюдение законодательных положений и соглашений о признании.
      2.14. Орган по сертификации должен располагать необходимыми средствами и документированными процедурами, позволяющими проводить сертификацию персонала на соответствие критериям, установленным для данной деятельности.
      2.15. Орган по сертификации осуществляет постоянный контроль за сертифицирующим персоналом.
      2.16. Орган по сертификации должен располагать квалифицированными преподавателями, имеющими степени доктора или кандидата наук (технических, физико-математических, химических, биологических, медицинских, геологических), а также крупными специалистами, работающими в промышленности, гражданских учреждениях, а также органах санитарного, экологического и горно-технического надзора.
      Ответственность за уровень компетентности и подготовки преподавателей, участвующих в процессах обучения и сертификации персонала по НК и ТД, несет руководитель Органа по сертификации.
      Примечание: Преподаватели и экзаменаторы, не имеющие соответствующей научной степени (или звания) должны иметь сертификат 3 уровня квалификации, и, как исключение, 2 уровень.
      2.17. Орган по сертификации должен иметь внутренний стандарт качества и документальные процедуры, обеспечивающие выполнение критериев соответствия, включающие:
      а) изложение политики в области качества;
      б) краткое содержание юридического статуса Органа;
      в) информацию об организации Органа по сертификации, включая подробные данные об Управленческом Совете, его составе, полномочиях, правилах выполнения процедур;
      г) фамилию (имя, отчество), данные о квалификации, опыте, полномочиях руководителя и сотрудников, занимающихся сертификацией персонала в рамках Органа по сертификации и привлекаемых извне;
      д) описание системы обучения и повышения квалификации персонала, занимающегося сертификацией;
      е) организационную структуру, отражающую иерархическое строение, распределение ответственности и обязанности сотрудников, начиная с руководителя высшего звена;
      ж)подробное изложение документированных процедур, применяемых для оценки заявителей;
      з) подробное изложение документированных процедур, применяемых для контроля соответствия сертифицированного персонала установленным требованиям;
      и) подробное изложение документированных процедур, применяемых для проверки и оценки их компетентности;
      к) подробное изложение процедур апелляции.
      Примечание: Орган по сертификации должен принять соответствующие меры, обеспечивающие конфиденциальность информации, собранной в ходе сертификации на всех уровнях его деятельности.
      2.18. Орган участвует в аккредитации лабораторий, занимающихся неразрушающим контролем и технической диагностикой, вне зависимости от ведомственной и структурной принадлежности.

              3. ПОЛОЖЕНИЕ О ЛАБОРАТОРИЯХ НЕРАЗРУШАЮЩЕГО
                  КОНТРОЛЯ И ТЕХНИЧЕСКОЙ ДИАГНОСТИКИ

      3.1. Лаборатория неразрушающего контроля и технической диагностики вне зависимости от ведомственной и структурной принадлежности должна иметь свой юридический статус, определяющий ее независимость, неприкосновенность и беспристрастность.
      Примечание: Требования, предъявляемые к лабораториям, соответствуют Европейскому стандарту EN 45001.
      3.2. Руководитель и персонал лаборатории не должны подвергаться коммерческому, финансовому и другому давлению, способному оказывать влияние на выводы и оценки.
      Всякое влияние на результаты исследований, контроля, диагностики со стороны внешних организаций или лиц должно исключаться.
      3.3. Лаборатория не должна заниматься какой-либо деятельностью, способной подорвать доверие в отношении ее независимости в принятии решений и беспристрастности при проведении работ по контролю и диагностике.
      3.4. Денежное вознаграждение персонала, который проводит работы, не должно зависеть от их объема и конечных результатов.
      3.5. Если изделия испытываются организациями, которые приняли участие в их разработке, производстве или реализации, то должны быть разработаны документированные положения о четком распределении ответственности сторон.
      3.6. Лаборатория должна иметь организационную структуру, обеспечивающую для каждого сотрудника конкретную сферу деятельности и пределы его полномочия, включая руководителя.
      В рамках организационной структуры осуществляется проверка лаборатории, обеспечиваемая компетентными лицами (инспектирование органами санитарного, экологического, горно-технического надзора), знакомыми с методами неразрушающего контроля и технической диагностики.
      3.7. Лаборатория должна располагать достаточным числом специалистов, имеющих соответствующее образование, необходимые технические знания и опыт, и обеспечивать постоянное обучение и повышение их квалификации.
      Лаборатория должна иметь свою необходимую документацию, касающуюся квалификации, практического опыта и подготовки кадров.
      3.8. Лаборатория должна быть оснащена соответствующим оборудованием, необходимым и достаточным для признания ее компетентности.
      3.9. Каждая единица оборудования должна иметь регистрационную карточку, содержащую следующие сведения:
      а) наименование оборудования;
      б) фамилия изготовителя, типовое обозначение и порядковый номер;
      в) дата получения и дата ввода в эксплуатацию;
      г) в случае необходимости - месторасположение в настоящее время;
      д) состояние оборудования на момент получения (новое, изношенное, с продленным сроком действия);
      е) данные о ремонте и обслуживании оборудования;
      ж) описание всех повреждений или отказов, переделок или ремонта оборудования.
      3.10. Лаборатория должна иметь необходимые калибровочные, образцовые средства измерений или образцовые вещества, которые проверяются компетентным органом и отслеживаются на их соответствие национальным или международным эталонам.
      3.11. Лаборатория должна располагать системой качества, соответствующей типу, объему и области выполняемых работ.
      3.12. Элементы системы качества включаются в Руководство по качеству, предоставляемое для пользования персоналу лаборатории, и которое содержит:
      а) изложение политики качества;
      б) структуру лаборатории (организационные схемы);
      в) задачи и функциональные обязанности, связанные с обеспечением качества, доведенные до каждого сотрудника с учетом пределов его служебных полномочий;
      г) общие процедуры обеспечения качества;
      д) процедуры обеспечения качества при выполнении каждого конкретного

исследования, контроля, диагностики или испытания; 
     е) методы проверки качества исследований, контроля, диагностики и 
испытаний, если это необходимо;
     ж) процедуры рассмотрения рекламаций.
     3.13. Аккредитация лаборатории проводится после сертификации ее 
персонала. 
     3.14. Процесс аккредитации должен охватывать следующие моменты:
     а) подбор информации, необходимой для проведения аккредитации 
лаборатории - заявителя; 
     б) назначение одного или нескольких квалифицированных 
(профессиональных) экспертов; 
     в) проведение аккредитации лаборатории-заявителя в стандартных 
условиях;
     г) анализ всех материалов;


      д) решение либо об предоставлении лаборатории - заявителю аккредитации с условиями или без них и с точным определением области данной аккредитации, либо об отказе в аккредитации.
      3.15. Орган по аккредитации должен через определенное время, по крайней мере через 5 лет, провести повторную аккредитацию лаборатории.
      Примечание: Досрочной аккредитации подлежит лаборатория в случае расширения ее функций (новые методы и связанные с ними новые объекты контроля).
      3.16. Решение Органа по аккредитации об аннулировании, приостановлении действия аккредитации либо об ограничении области действия аккредитации принимается лишь после слушания соответствующей лаборатории на одном из заседаний Органа по аккредитации.

          4. СЕРТИФИКАЦИЯ (АТТЕСТАЦИЯ) ПЕРСОНАЛА НЕРАЗРУШАЮЩЕГО
                    КОНТРОЛЯ И ТЕХНИЧЕСКОЙ ДИАГНОСТИКИ

                         4.1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

      4.1.1. В странах Европейского сообщества завершено в 1993 году внедрение Национальных систем сертификации персонала неразрушающего контроля и технической диагностики.
      4.1.2. В Национальных системах сертификации персонала и аккредитации лабораторий положены в основу следующие нормативные документы: Международный стандарт ИСО 9712, Европейские стандарты EN 473, EN 45013, EN 45001, EN 45002, EN 45003, EN 45011, EN 45014, Американские стандарты SNT - TS - 1А, М1LStаndаrt, ANS1 СР-189, ASME - Соdе.
      4.1.3. Настоящая Система сертификации персонала неразрушающего контроля и технической диагностики предусматривает три (1, 2, 3) уровня квалификации специалистов неразрушающего контроля и технической диагностики.
      Примечание: Общие требования к квалификации специалистов неразрушающего контроля (НК) и технической диагностики (ТД), а также их обязанности представлены в приложении 1.
      4.1.4 Специалист любого уровня квалификации аттестуется по конкретным видам (методам) и по конкретным объектам контроля и диагностики.
      4.1.5 Кандидат, аттестуемый по одному из трех уровней должен иметь соответствующее общее образование и минимальный стаж практической работы (табл. 1).
                                              Таблица 1



           Требования к образованию и минимальному стажу

                практической работы (в месяцах)    
     
---------------------------------------------------------------------------
 № !Вид неразрушающего    !Общее образование и стаж технической работы
п\п!контроля и технической!------------------------------------------------
   !диагностики           !1 Уровень      !стаж (в!2 Уровень      !стаж (в
   !                      !               !месяцах!               !месяцах)
---------------------------------------------------------------------------
 1 Акустический               среднее                  высшее        
                             техническое      3      инженерное,     9
                                                     физическое  

 2 Вихретоковый               среднее                  высшее
                             техническое      1      инженерное,     9
                                                     физическое

 3 Магнитный                  среднее                  высшее
                             техническое      1      инженерное,     9
                                                     физическое

 4 Оптический                 среднее                  высшее
                             техническое      1      инженерное,     9
                                                     физическое

 5 Проникающими веществами    среднее                  высшее
                             техническое      1      инженерное,     9
                                                     физическое
 6 Радиационный               среднее                  высшее
                             техническое      3      инженерное,     9
                                                     физическое

 7 Тепловой                   среднее                  высшее
                             техническое      2      инженерное,     9
                                                     физическое

 8 Электрический              среднее                  высшее
                             техническое      2      инженерное,     9
                                                     физическое

 9 Радиоволновый              среднее                  высшее
                             техническое      2      инженерное,     9
                                                     физическое

                              среднее                  высшее
10 Химико-аналитический     химическое,              химическое,     12
                           химико-аналити-         химико-аналити-
                              ческое          3         ческое

11 Состава и структуры        среднее                  высшее
   вещества                  техническое      3      инженерное,     12
                                                     физическое

12 Диагностика качества       среднее                  высшее
   тепловой и электрической  техническое      3      инженерное      12
   энергии

13 Диагностика трансмиссий     среднее                  высшее
   машин                     техническое      3      инженерное      12

14 Диагностика двигателей     среднее                  высшее
                             техническое      3      инженерное      12

15 Сейсмическая диагностика   среднее                  высшее
                             техническое      3      инженерное,     12
                                                     физическое

16 Геофизическая диагностика  среднее                  высшее
                             техническое      3      инженерное,     12
                                                     физическое

17 Радиологический контроль   среднее                  высшее
                             техническое      3      инженерное,     9
                                                     физическое,
                                                     химическое

18 Медицинская диагностика    среднее                  высшее
                            медицинское       3      медицинское     9
---------------------------------------------------------------------------
     
     продолжение таблицы
---------------------------------------------------------------------------
 № !Вид неразрушающего    !Общее образование и стаж технической работы
п\п!контроля и технической!------------------------------------------------
   !диагностики           !3 Уровень                      !стаж (в месяцах)
---------------------------------------------------------------------------
    
 1 Акустический            кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое
     
 2 Вихретоковый            кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое

 3 Магнитный               кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое

 4 Оптический              кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое

 5 Проникающими веществами кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое

 6 Радиационный            кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое

 7 Тепловой                кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое

 8 Электрический           кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое

 9 Радиоволновый           кандидат наук, высшее инженерное,     12
                           физическое

10 Химико-аналитический    кандидат наук, высшее химико-         15
                           аналитическое
                           
11 Состава и структуры     кандидат наук, высшее химико-         15
   вещества                аналитическое, физическое

12 Диагностика качества    кандидат наук, высшее инженерное      15
   тепловой и электрической
   энергии

13 Диагностика трансмиссий  кандидат наук, высшее инженерное      15
   машин

14 Диагностика двигателей  кандидат наук, высшее инженерное      15


15 Сейсмическая            кандидат наук, высшее инженерное,     15
   диагностика             физическое

16 Геофизическая           кандидат наук, высшее инженерное,     15 
   диагностика             физическое

17 Радиологический         кандидат наук, высшее инженерное,     15
   контроль                физическое, химич.

18 Медицинская диагностика кандидат наук, врач высшей            15
                           категории
---------------------------------------------------------------------------



      4.1.6. Кандидатам, не имеющим соответствующего базового образования (среднего, высшего), необходимо представлять Органу по сертификации соответствующий документ о специальной подготовке. В этом случае аттестационная (экзаменационная) комиссия выносит решение о возможности (или невозможности) допуска к аттестации.
      4.1.7.Специалисты НК и ТД могут выполнять работы в соответствии с квалификационным уровнем по методам и объектам контроля и диагностики, указанными в сертификате и сертификационной карте.
      4.1.8.Разрешение на выполнение работ по НК и ТД выдает руководитель предприятия или организации.
      4.1.9.0тветственность за результаты контроля и диагностики несет специалист, подписавший заключение о результатах.

            4.2. ТРЕБОВАНИЯ К СЕРТИФИКАЦИИ ПЕРСОНАЛА И ЕЕ ПРОЦЕДУРА

      4.2.1. Работодатель (руководитель) представляет Органу по сертификации кандидата на сертификацию и документально подтверждает достоверность персональной информации, включая сведения об образовании, общей и специальной подготовке, а также стаже практической работы. Работодатель отвечает за достоверность медицинского заключения об отсутствии у кандидата противопоказаний для выполнения работ по указанному методу (методам) и объекту (объектам) контроля или диагностики.
      Примечание:
      1) Если физическое лицо не имеет работодателя, то оно представляет о себе аналогичную информацию и несет за нее ответственность.
      2) Требования к сертификации персонала НК и ТД соответствуют европейскому стандарту EN 45013.
      4.2.2. Кандидат, прибывший на аттестацию (сертификацию) должен иметь при себе: заявку с места работы (приложение 2) с указанием метода и объекта контроля или диагностики; документы (копии) об общем и специальном образовании, подтверждающие его квалификацию по профилю аттестации; справку (отдела кадров) о стаже практической работы по профилю аттестации; медицинскую справку; две фотографии (3х4); копию платежного поручения со штампом банка об оплате (квитанцию об оплате).
      4.2.3. Квалификационный экзамен состоит из общего экзамена по методу (виду) контроля и диагностики; специального экзамена по технологии контроля и диагностики данным методом объектов конкретного вида; практического экзамена по работе с аппаратурой или химико-аналитическими операциями.
      4.2.4. Практический экзамен проводится, как правило, в лаборатории работодателя. При необходимости, сдача практического экзамена разрешается в сторонней лаборатории и в лаборатории Органа по сертификации (его филиалов, центров).
      4.2.5. Программы обучения по каждому методу неразрушающего контроля или технической диагностики для каждого уровня квалификации разрабатываются компетентными учеными и преподавателями университетов (втузов), НИИ и утверждаются директором Органа по сертификации.
      Такие программы отдельным параграфом должны содержать квалификационную характеристику специалиста по неразрушающему контролю или технической диагностике, а также объем программы в часах.
      Примечание. Требования к программе соответствуют требованиям европейского стандарта EN 473.
      4.2.6. Процедура общего, специального и практического экзаменов (по экзаменационным билетам или по тестированию и собеседованию) определяется Аттестационной комиссией.
      Если экзамен проводится по экзаменационным билетам, то экзаменуемому предлагается не менее двадцати вопросов по общему экзамену и не менее десяти по специальному.
      Если экзамен проводится методом тестирования, то сборник запрограммированных вопросов (по общему и специальному экзаменам вместе) должен содержать:
      а) 80 - 100 вопросов для первого уровня квалификации;
      б) 100-150 вопросов для второго уровня квалификации;
      в) 100-150 вопросов для третьего уровня квалификации.
      4.2.7. Кандидат считается выдержавшим экзамен, если он правильно ответил не менее чем на 80 % предложенных вопросов.
      4.2.8. При проведении практического экзамена экзаменуемому выдается по каждой теме (вопросу) лист с таблицами, которые кандидат должен заполнить по результатам своих операций. После завершения операций (контроля или диагностики) кандидату предоставляются аналогичные (контрольные) листы с результатами и указаниями возможных предельно допустимых отклонений.
      4.2.9. Кандидат совместно с комиссией путем сопоставления контрольных с полученными в процессе своих операций данных подсчитывает количество верных результатов.
      Если правильные результаты составляют не менее 80%, то кандидат считается выдержавшим экзамен.
      4.2.10. Кандидат считается аттестованным на соответствующий уровень квалификации при успешной сдаче всех экзаменов.
      4.2.11. Если кандидат выдержал только один или два экзамена, то ему предоставляется возможность пересдачи не сдавшего (не сдавших) экзамена в течение одного года со дня первого экзамена. При повторной несдаче ранее сданные экзамены не защитываются.
      4.2.12. На основании результатов квалификационного экзамена Орган по сертификации выдает сертификат Международного образца с вкладышем - сертификационной картой.
      4.2.13. Сертификат (приложение 3) содержит следующие сведения: наименование Органа по сертификации; регистрационный номер сертификата; имя, отчество, фамилию аттестованного специалиста; год рождения владельца сертификата; присвоенный уровень квалификации; фотографию и подпись владельца сертификата, подпись руководителя Органа по сертификации; вид (метод) неразрушающего контроля или технической диагностики с 4-мя свободными строками для записи последующих видов (методов); место о продлении срока действия сертификата и переаттестации специалиста.
      Сертификационная карта (приложение 4) содержит следующие сведения: наименование Органа по сертификации; регистрационный номер сертификата; имя, отчество, фамилию аттестованного специалиста; вид (метод), НК и ТД с четырьмя свободными строками для записи последующих видов (методов); перечень контролируемых объектов (продукции) с 4-мя свободными строками для записи последующих контролируемых объектов (продукции); подпись и печать руководителя Органа по сертификации.
      Примечание:
      а) текст сертификата выполняется на английском языке с дублированием на казахском и русском языках;
      б) сертификационная карта без сертификата правового статуса не имеет, но без нее специалист не допускается к практическим выполнениям операций у работодателя;
      в) специалистам надзорных организаций, студентам учебных заведений и преподавателям Органа по сертификации, непосредственно не работающих на объектах контроля и диагностики, выдается только сертификат (без сертификационной карты).
      4.2.14. Срок действия сертификата для специалистов 1 уровня - 2 года, 2 уровня - 3 года, 3 уровня - 4 года.
      4.2.15. Сертификат теряет силу в следующих случаях:
      а) смена работы (работодателя) - для специалистов 1 уровня;
      б) истечение срока действия;
      в) отрицательное заключение медицинской комиссии.
      4.2.16. В случае перерыва в работе по НК и ТД более одного года (и смена работодателя для специалистов 1 уровня) специалисты сдают только практический экзамен.
      4.2.17. По истечении 1 срока действия сертификат может быть продлен Органом по сертификации при условиях:
      ходатайство с места работы специалиста;
      представление заключения медицинской комиссии;
      отсутствие перерыва в работе по НК и ТД более одного года;
      При отсутствии хотя бы одного из перечисленных условий специалист должен пройти повторную аттестацию.
      4.2.18. Повторная аттестация проводится по истечении двух сроков действия сертификата.
      Примечание: специалисты, проходящие подготовку (переподготовку) по методам НК и ТД в средних и высших учебных заведениях, в ведомственных ИПК, ФПК и на курсах, а также на курсах работодателя, по их окончанию могут аттестоваться на соответствующий уровень Органом по сертификации непосредственно на месте обучения с выдачей им сертификата или сертификата с сертификационной картой при строгом соблюдении указанных выше требований и процедур аттестации.
      4.2.19. Сведения о специалистах 1,2,3 уровней квалификации, а также сведения о преподавателях и экзаменаторах хранятся в Органе по сертификации.
      4.2.20. Списочный состав Аттестационной комиссии (приложение 5) должен периодически обновляться в зависимости от количества заявителей на аттестацию, а также в зависимости от количества видов (методов) НК и ТД, по которым будет проходить аттестация в данный период.
      4.2.21. Картотека на аттестованных специалистов должна храниться в Органе по сертификации и содержать:
      а) копию документа об образовании;
      б) копию документа об общем и специальном образовании;
      в) справку о стаже работы по НК и ТД;
      г) медицинскую справку об отсутствии противопоказаний работы по НК и ТД;
      д) протоколы о сдаче экзаменов с образцом подписей специалиста и заключением Аттестационной комиссии;
      е) иную информацию аттестованного специалиста.
      Примечание: Аттестация специалистов министерств и ведомств, имеющих утвержденные положения о порядке аттестации, проводится в соответствии с настоящим руководящим документом с учетом этих положений.
                                         Приложение 1




            ОБЩИЕ ТРЕБОВАНИЯ К КВАЛИФИКАЦИИ СПЕЦИАЛИСТОВ НК и ТД

      Лица, аттестуемые согласно настоящему руководящему документу, должны получить в соответствии со своей квалификацией один из трех уровней (разрядов).
      1 уровень. Лицо, аттестуемое по 1 уровню, должно иметь квалификацию, позволяющую проводить неразрушающий контроль или техническую диагностику по инструкциям, техническим правилам, техническим нормам и другим документированным правилам под непосредственным контролем специалистов 2 или 3 уровней. Специалист этого уровня должен уметь:
      а) настраивать и регулировать средства НК и ТД, проводить операции, подготавливать пробы для химического и приборного анализа;
      б) проводить контроль, диагностику, а также химический и приборный анализ;
      в) записывать результаты контроля, диагностики, анализа и проводить их оценку на основании заданных оценочных критериев;
      г) составлять отчет по полученным результатам.
      Специалист 1 уровня не может отвечать ни за выбор метода и средств контроля (диагностики), ни за оценку результатов контроля или диагностики.
      2 уровень. Специалист, аттестуемый по 2 уровню, должен иметь квалификацию, позволяющую руководить НК (диагностикой) по утвержденным инструкциям. Он должен уметь и знать:
      а) правильно выбирать методы и средства для проведения контроля (диагностики);
      б) возможности и преимущества того или иного метода контроля (диагностики) для конкретного объекта;
      в) понимать стандарты по НК (диагностике) и правила контроля (диагностики), спецификации, относящиеся к практике его работы;
      г) налаживать приборы, готовить и проводить химический и приборный анализ;
      д) осуществлять контроль и наблюдение за операциями;
      е) представлять результаты НК, диагностики или химического (приборного) анализа, проводить их оценку на соответствие стандартам, другим нормативным документам и правилам контроля (диагностики);
      ж)составлять письменные инструкции по НК (ТД);
      з) выполнять и контролировать всю работу специалистов 1 уровня;
      и) документировать результаты НК (ТД).
      Примечание: Под инструкцией понимается письменное описание последовательных этапов приведения НК (ТД) согласно нормативным документам, а под спецификацией - письменное описание всех основных параметров и операций, которых необходимо придерживаться при выполнении НК (ТД), соблюдая нормативы и стандарты.
      3 уровень. Специалист аттестованный по 3 уровню, должен уметь управлять любой работой в НК (ТД). Он, в частности, несет ответственность за персонал и выбор средств для проведения НК (ТД), использование и совершенствование этих средств, за разработку стандартов, спецификаций и инструкций. Специалист этого уровня должен уметь:
      а) давать правильную оценку и интерпретацию результатов НК (ТД);
      б) знать возможности различных методов НК (ТД) и использовать их для

сертификации продукции, объектов и изделий; 
     в) руководить работой персонала с уровнями квалификации ниже 3; 
     г) иметь достаточный практический опыт работы и используемыми в 
современном производстве материалами и технологиями изготовления изделий с 
тем, чтобы наиболее рационально выбирать метод НК (ТД) и содействовать 
составление критериев годности продукции. 
     Указанные национальные и международные нормы по аттестации персонала 
в НК и ТД определяют квалификацию специалиста с помощью пяти критериев: 
     1) профессиональное образование;
     2) практический опыт работы в НК и ТД;
     3) физическая пригодность;
     4) прохождение курса обучения (подготовки, переподготовки);
     5) сдача квалификационных экзаменов.


     Форма заявки на проведение сертификации (аттестации) персонала        


                                                Приложение 2 



                                 _________________________________________ 



                                   наименование Органа по сертификации 

_________________________________________ почтовый адрес Органа по сертификации

                                        "___"_____________199__г.




                                ЗАЯВКА

         на аттестацию специалиста по неразрушающему контролю
                (НК) или технической диагностики (ТД)

_____________________________________________ просит провести аттестацию
наименование орган. (предпр.) заявит.

___________________________________________    ________________________    
 
должность специалиста по месту раб.              Ф.И.О.

________________________ на____________________________________________
специалиста                  уровень квалификации

по____________________________________________________________________,
               наименование вида (метода) НК или ТД

осуществляющему контроль (диагностику)________________________________
                                               наименование
______________________________________________________________________
                          объектов НК и ТД

     Заявитель подтверждает отсутствие у кандидата на аттестацию 
противопоказаний к работе по указанному выше методу и контролируемым 
объектам.
     Заявитель также обязуется оплатить все расходы, связанные с 
проведением аттестации, независимо от их результатов.*
     
     Руководитель        ______________________________
                                Ф.И.О.
     Гл. бухгалтер       ______________________________
                                Ф.И.О.

     Примечание. Подпись заверяется гербовой печатью

     
         Форма сертификата специалиста неразрушающего     Приложение 3
              контроля и технической диагностики          обязательное

              Казахстанский учебно-научный центр
       неразрушающего контроля и технической диагностики

     
                         СЕРТИФИКАТ
                         N________
     
     
                                       !-----------!
     Имя _______________________       !           !
     Отчество ______________________   !           !
     Фамилия ______________________    !           !
     Уровень квалификации ___________  !___________!

                             М.П.

     _______________________          __________________________
     подпись владельца                 подпись руководителя

     _________________________________________________________________
                   Вид (метод) контроля (диагностики)

     _________________________________________________________________
     
     _________________________________________________________________

     _________________________________________________________________
     
     _________________________________________________________________
     
            Продление срока сертификата
        до "__"___________________________

     ____________________         _____________________________
      подпись владельца                  подпись руководителя

                        
                                       "___"__________________
     
     
          Форма сертификационной карты специалиста       Приложение 4
      неразрушающего контроля и технической диагностики

     
     
             Казахстанский учебно-научный центр
     неразрушающего контроля и технической диагностики

     
                  СЕРТИФИКАЦИОННАЯ КАРТА
                     N__________

     Имя _______________________
     Отчество _____________________
     Фамилия ____________________
     Уровень квалификации ________
     Вид (метод) контроля (диагностики)

     _________________________________________________________________
     
     _________________________________________________________________
     
     _________________________________________________________________
     
     _________________________________________________________________


                          Вид контролируемого объекта
     
     _________________________________________________________________
     
     _________________________________________________________________
     
     _________________________________________________________________
     
     _________________________________________________________________
     
     
     _______________________              М.П._______________________
        подпись владельца                      подпись руководителя

                             "___"______________
     
     _________________________________________________________________
                    без сертификата не действительна

     
     Форма аттестационной (экзаменационной) комиссии     Приложение 5
                  Органа по сертификации

     
                     Аттестационная комиссия
             Казахстанского учебно-научного центра
       неразрушающего контроля и технической диагностики

---------------------------------------------------------------------------
     
 № !Фамилия, Имя, Отчество!вузовская    !место работы,!  ученая  !должность
п\п!                      !специальность!должность    !  степень ! в КУНЦ
---------------------------------------------------------------------------
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
   !                      !             !             !          ! 
---------------------------------------------------------------------------

                           Директор КУНЦ ____________________
                               "___"___________________199__г.
     
      
      


БҮЛІНБЕУДІ БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ БОЛЖАУ ҚЫЗМЕТШІЛЕРІН СЕРТИФИКАЦИЯЛАУ ЖҮЙЕСІ (ИДАРАЛЫҚ БАСҚАРУШЫ ҚҰЖАТ)

Қазақстан Республикасы төтенше жағдай жөніндегі Мемлекеттік комитеті БЕКІТКЕН 1997 жыл 10 қараша Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 1998 жылғы 11 ақпанда тіркелді. Тіркеу N 457. Күші жойылды - хат 03.07.1998 ж.


     Өндіріс орындарын, өнімдерді, заттарды, материалдар мен табиғи 
ортаның бүлінбеуін бақылау және техникалық болжау жүргізуші идара және 
меншік түріне тәуелсіз кәсіпорын, мекемелер, азаматтар үшін міндетті.
    
                           Алматы, 1997 ж.
     
     Бұл құжат Қазақстанның ББ және ТБ оқу-ғылыми орталығының (ҚОҒО) 
келісімінсіз толығымен немесе жарым-жартылай қайта шығарылуға, көбейтілуге 
және таратылуға рұқсат етілмейді.
  
                        ИДАРАЛЫҚ БАСҚАРУШЫ ҚҰЖАТ 
     
                   Қызметшілерді сертификациялау жүйесі
     
                                                  1997 жылғы "___" қыркүйек
     


      Бүлінбеуді бақылау (ББ) және техникалық болжау (ТБ) қызметшілерін сертификациялау - өндіріс объектілерін дайындау, монтаждау және қайта өңдеуде, шығарылған өнімнің, бұйым, шикізаттардың, сонымен қатар табиғи ортаның сапасын бақылау және болжауды жүргізуші мамандардың мақсатын, қағидасын, біліктілік деңгейін, білімге талабын, алдын-ала дайындығын, оқуын және аттестациялау тәртібін анықтайтын құжат.
      Құжат бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау мамандарының біліктілік деңгейі, аттестациялау тәртібі, құқықтық қабілеттілігі бойынша халықаралық және европалық Ережемен үндестірілген және 1992 жылғы 11 қарашадағы Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинеті жанындағы стандарттау және метрология Бас басқармасының шешімімен енгізілген Сертификациялау жүйесінің ажырамайтын бөлігі болып табылады. Жүйе Қазақстан Республикасының заң актілері мен мемқал-техбақылау, экологиялық және санитарлық бақылау жүйелерінің жеке келісімдері негізінде өзара әрекеттеседі.

                             1. АНЫҚТАМАЛАР

      Қызметшілерді сертификациялау жүйесі құжаттарындағы түсініктер, атаулар мен олардың анықтамалары "Тұтынушы құқығын қорғау туралы" СТРК 3.0-94 Қазақстан Республикасының Заңымен қабылданған, ИСО 9712 халықаралық стандарты, ЕN473, ЕN45013, EN45001 Европалық стандарт, Россия Мемқалтехбақылаудың "Мамандарды аттестациялау" Ережесіндегі түсініктер мен анықтамаларға сәйкес келеді.
      Негізгі қолданылатын атаулар:
      1.1. Стандарт - консенсус негізінде жасалған, жалпы және көп қайтара қолданылатын ережелерді белгілейтін танымал органмен бекітілген, белгілі салада тиімді дәрежені қалыпқа келтіруді жетілдіруге бағытталған басқарушы қағидалардың немесе әр түрлі іс-әрекеттердің сипаттамалары немесе олардың нәтижелері.
      Стандарттар ғылымның, техниканың және практикалық тәжірибе нәтижелерінің жалпы қорытындысына негізделген және қоғам үшін пайдалы жетістіктерге жетуге бағытталған.
      1.2. Нормативті құжат - ережелер мен басқарушы қағидалар немесе әр түрлі іс-әрекеттердің сипаттамаларын немесе нәтижелерін анықтайтын құжат.
      "Нормативті құжат" атауы стандарттар, техникалық шарттар, ережелер жинағы мен регламенттер үшін жалпы атау болып табылады.
      1.3. Сертификация жүйесі (аттестация) - үйлесімді сертификациялауды жүргізуді басқаратын және өз ереже тәртібі бар жүйе.
      Сәйкестікке аттестациялауды жүзеге асыруда жүйеде өзінің технологиялық ережелері болады.
      1.4. Сәйкестік сертификациясы - өнімнің сәйкестігін, процесс немесе қызметтің белгілі стандартқа және басқа нормативті құжатқа сәйкес келетіндігін қамтамасыз етуде қажетті сенімділік танытатын үшінші жақтың іс-әрекеті.
      1.5. Сертификациялау органы - сәйкестік сертификациясын жүргізетін орган.
      1.6. Лицензия (сертификациялау лицензиясы) - сертификациялау жүйесінің ережесіне сәйкес сертификациялау органы бөлетін адам немесе сертификатты пайдалануға құқылы, өз өніміне сәйкес процесстер мен қызмет көрсетуге арналған құжат.
      1.7. Ізденуші - сертификациялау органынан лицензия алуға талаптанушы адам (немесе орган).
      1.8. Лицензия иесі (лицензиат) - сертификациялау органымен лицензия берілген адам (немесе орган).
      1.9. Сәйкестік белгісі - осы өнім, процесс немесе қызмет белгілі стандартқа немесе нормативті құжатқа сәйкес екендігіне сенім тудыратын сертификациялау жүйесінің ережесіне сәйкес берілген немесе қолданылатын, белгілі бір тәртіпте қорғалған белгі.
      1.10. Мәлімдеуші (сертификация саласында) - жете білушілік сертификатын алуға мәлімдеме жасаушы адам.
      1.11. Жабдықтаушы (жеткізіп беруші) - өнімге немесе қызметіне жауап беретін, оның сапасын қамтамасыз етуде өзінің мүмкіншіліктерін көрсете алатын жақ.
      Бұл анықтама дайындаушыларға, көтерме (ірі) саудагерге, шетелден зат әкелушілерге, монтаждау мекемелері мен сервис қызметтеріне және т.б. қолданылады.
      1.12. Аккредитация (зертханаларды) - сынақтан (сынаудан) өткен нақты зерттеулерді немесе нақты іс-әрекеттің түрлерін жүзеге асыруға құқылы сынақтық зертханалардың ресми танымы.
      1.13. Сынау зертханасы - сынақ жүргізетін зертхана.
      1.14. Сынақ - белгілі тәртіпке сәйкес өнімнің, процесстің немесе қызметтің бір немесе бірнеше анықтамасын белгілеп қорытатын техникалық операция.
      1.15. Сынақ әдісі - сынақ жүргізудің техникалық ережелері.
      1.16. Сынақ хаттамасы - сынаққа қатысты сынақ нәтижелері мен басқа да анықтамаларды мәлімдейтін құжат.
      1.17. Аккредитация жүйесі (зертхана) - зертхананы аккредитациялау тәртібі мен басқаруды қамтамасыз ететін өз тәртіп ережелері бар жүйе.
      1.18. Аккредитациялау органы (зертхана) - зертхананы аккредитациялау жүйесін басқаратын және аккредитация жүргізетін орган.
      1.19. Аккредитация белгісі (зертхана) - аккредиттелу үшін зертхана жауап беретін аккредитация органы пайдаланылатын талаптар жиынтығы.
      1.20. Зертхананы сертификациялау эксперті - зертхананы аккредитациялауға қатысты барлық немесе біршама қызметті жүргізуші адам.
      1.21. Әдіс (бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау саласында) - бақылаудың күштік жағдайын пайдаланатын қолдану тәртіп.
      1.22. Аттестациялау (емтихан) комиссиясы - сертификациялау органымен бекітілген, мамандану емтиханын жүргізуші тікелей немесе өкілетті орган.
      1.23. Емтихан (қабылдаушы) - сертификациялау органымен тікелей өкілетті немесе өкілетті орган арқылы емтихан жүргізуші, оларды бақылайтын және бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау саласындағы кандидаттардың мамандану деңгейін анықтайтын және бақылайтын маман.
      1.24. Мамандық белгілеу (квалификациялау) емтиханы - кандидаттың жалпы, арнайы және практикалық білімі мен шеберлігін көрсететін емтиханы.
      Емтихан сертификациялау органы немесе оның өкілетті органымен жүргізіледі.
      1.25. Жалпы емтихан - бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау әдіс-ережелерін қамтитын емтихан.
      1.26. Арнайы емтихан - белгіленген өндіріс секторында қолданылатын бақылау мен болжаудың техникалық әдіс-тәсілдеріне қатысты өнімі бақылауға ұшырайтын білім, сонымен қатар стандарт, деңгей, бақылау объектілерінің техникалық шарттары мен белгілерінің білімдерінің емтиханы.
      1.27. Практикалық емтихан - қажетті бақылаушы (болжаушы) құрал-жабдықтар және олармен жұмыс істеу жөніндегі білімді көрсететін шеберлікке емтиханы.
      1.28. Жұмыс мінездемесі (сертификация алатын кандидаттарға арналған) - жұмыс берушімен берілген және маманның арнайы жұмыс түрін орындауға қажетті білім жетістіктеріне, шеберлігі мен денсаулық жағдайына берілген жазбаша құжат.
      1.29. Өндірістік сектор - тексерілетін өнімге бағытталған арнайы білім мен шеберлікті талап ететін ББ және ТБ мамандандырылған техникалық әдістерін қолданатын өндірістің немесе технологиясының белгілі саласы.
      "Өндірістік сектор" термині өнімге қандай қатысты болса, бүтіндей өндіріс саласына сондай қатысы бар.

                     2. ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІ СЕРТИФИКАЦИЯЛАУ
                             ОРГАНЫ ТУРАЛЫ ЕРЕЖЕ

      2.1. Бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау қызметшілерін сертификациялау жүйесінің орталық звеносы - Тәуелсіз сертификациялау органы болып табылады.
      2.2. Тәуелсіз сертификациялау органы EN45013 стандартының талаптарына жауап беру керек.
      2.3. Қазақстан Республикасының Тәуелсіз сертификациялау органы болып бүлінбеуді бақылау (ББ) және техникалық болжау (ТБ) Қазақстан оқу-ғылыми орталығы (ҚОҒО) болып табылады.
      2.4. Қазақстан оқу-ғылыми орталығын 05.11.13. мамандығы бойынша "Қоршаған ортаны, заттар, материалдар және бұйымдарды бақылау әдістері мен оның құралдары" техника ғылымдарының немесе сол мамандыққа ұқсас техника ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесі бар дара басшы болуға құқығы бар директор басқарады.
      Ескерту: Сертификациялау органы директорының біліктілігіне талап оның қызметінің ұйымдастыру кезеңіне қажетті.
      2.5. Сертификациялау органының директоры Қазақстан Республикасының төтенше жағдай жөніндегі Идаралық Кеңес алдында сертификациялау жүйесін жүргізуге жауапты.
      2.6. Сертификациялау органының директорына өндіріс саласын дамытуда жұмыс істеу ерекшелігін ескере, сонымен қатар оларды қажетті кадрлармен қамтамасыз ету мақсатымен Қазақстан Республикасы аймақтарында филиалдар мен басқа да бақылау құрылымдарын ұйымдастыруына өкілдік беріледі.
      2.7. Сертификациялау органында Басқарушы (Ғылыми) кеңес құрылады. Оның тең құқылық бастамасында сертификациялау органының саясаты мен стратегиясын анықтау басты мақсаты болып табылатын сертификация жүйесінің пайдаланушыларынан құралады.
      2.8. Сертификациялау органының директоры (2 жылда 1 рет) Қазақстан Республикасы төтенше жағдай жөніндегі Идаралық Кеңес алдында есеп беруге тиісті.
      2.9. Сертификациялау органында аттестациялық комиссиясының іскер мүшелері мен мамандандырылған қызметші оқытушылар болу керек, және де органның қызметіне тікелей коммерциялық қатысы бар сырт адамдардың қызметшілерге әсері болмау керек.
      2.10. Сертификациялау органында барлық қызметшілердің мамандығы, дайындығы және кәсіби тәжірибесі жөнінде жазбаша түрде толық мәлімет болуы қажет және ол үнемі жаңартылуы керек.
      2.11. Орган талапқа сай көрсетуге тиіс және болу керек:
      а) органның иерархиялық құрылымы мен жауапкершілікті бөлетін олардың бағалау мен сертификациялау қызметінің байланысын нақты көрсететін ұйымдастыру үлгісі (схемасын);
      б) органды қаржыландыру көздері туралы мәлімет;
      в) ішкі жүйе құжаттарының сапасы, оған қоса сертификациялау ережесі мен тәртібінің құжаттары;
      г) заңдылық статусын анықтайтын құжаттары.
      2.12. Органда сертификацияның әр процедурасы бойынша құжаттарды басқару жүйесі болу керек және қамтамасыз етеді;
      а) барлық қажетті сұрақтар бойынша құжаттарды зерттеу;
      б) құжаттарға енгізілген өзгертулер мен толықтырулардың дұрыстығын;
      в) органнан және оның филиалдарынан ескірген құжаттардың уақытылы алынуын;
      г) сертификациялау бағдарламасына қатысушы, сертификацияланушы адамдарды және басқа пайдаланушыларды құжаттағы өзгерістер туралы байланыс арқылы немесе мерзімді баспа арқылы хабардар етіп отыруын.
      2.13. Сертификациялау органында, оның белгіленген талаптарына сай тіркеу жүйесі болу қажет.
      Тіркеу жазбалары сертификацияның әр процедурасының жүргізілу мәліметтерін қамтуға тиіс.
      Барлық тіркелген жазбалар заң талаптарын ескере отырып белгіленген мерзімге мәлімдеушіге қатысты құпиялылықты дейін сақтайды.
      Ескерту: Тіркелген мәліметтердің сақталуының мерзімі аса көңіл бөлуді қажет етеді, және бұл жағдайда заң ережелері мен құқын тану жөніндегі келісімін қатаң сақтау керек.
      2.14. Сертификациялау органы қызметшілерді сол қызметке сәйкес белгіленген критерийлерге сертификациялау жүргізу үшін қажетті құралдармен және құжаттандырылған процедуралармен қамтамасыз етілу керек.
      2.15. Сертификациялау органы сертифицирлеуші қызметшілерді әрдайым бақылайды.
      2.16. Сертификациялау органының құрамында ғылым докторы немесе кандидаты (оның ішінде техника, физико-математика, химиялық, биологиялық, медициналық, геологиялық) дәрежесі бар, сонымен қатар өндірісте, азаматтық мекемелерде, санитарлық, экологиялық тау-техникалық бақылау органдарында жұмыс істейтін ірі мамандар болу керек.
      Бүлінбеуді бақылау мен техникалық болжау бойынша оқыту және қызметшілерді сертификациялау процесіне қатысушы оқытушылардың дайындықтары мен олардың терең білім деңгейіне жауапкершілікті сертификациялау органының бастығы жауап береді.
      Ескерту: Тиісті ғылыми дәрежесі жоқ оқытушылар мен емтихан қабылдаушылардың 3 деңгейдегі және ерекшелік ретінде 2 деңгейдегі маман сертификаты болу керек.
      2.17. Сертификациялау органының төмендегі құрамдағы белгілерді қамтамасыз етуде ішкі стандарт сапасы болады, оның ішінде:
      а) сапа саласындағы саясатты баяндау;
      б) органның заңдылық мәртебесінің қысқаша мазмұны;
      в) сертификациялау органын құру туралы ақпарат, оған қоса Басқару кеңесі, оның құрамы, өкілдігі, жұмысты орындау ережесі туралы нақты мәліметтер;
      г) қызметшілерді сертификациялау органында және оның құрамынан тыс сертификациялаумен айналысатын басшы, қызметкерлердің фамилиясы (аты, әкесінің аты), біліктілігі, тәжірибесі және өкілдігі туралы мәлімет;
      д) сертификациялаумен айналысатын қызметшілердің оқу жүйесі мен біліктілігін көтерудің сипаттамасы;
      е) қызметкерлердің бағыну тәртібі бойынша ұйымдастыру құрылымын, жоғары звенодағы бастықтан бастап жауапкершілігі мен міндеттерін бөлу;
      ж) мәлімдеушілердің бағаларына қолданылатын құжаттандыру тәртібін толық баяндау;
      з) белгіленген талапқа сай сертификат алған қызметшілердің бақылауға қолданатын құжаттандыру процедурасын толық баяндау;
      и) олардың жетік хабардарлығын тексеру мен бағалауда қолданылатын құжаттандырылған процедураны толық жеткізу;
      к) аппеляция (қайта қарау) процедурасын баяндау;
      Ескерту: сертификациялау органы сертификациялау ісінің барлық деңгейінде жиналған ақпараттың құпиялығын қамтамасыз ететін тиісті шаралар қолдануы керек.
      2.18. Орган идаралық және құрылымдық тәуелсіздігіне қарамастан бүлінбейтін бақылау және техникалық болжау зертханаларын аккредитациялайды.

                   3. БҮЛІНБЕЙТІН БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ
                        БОЛЖАУ ЗЕРТХАНАЛАРЫ ТУРАЛЫ ЕРЕЖЕ

      3.1. Бүлінбейтін бақылау және техникалық болжау зертханасы идаралық және құрылымдық қатарына тәуелсіз, оның тәуелсіздігін, дербес құқылығын және бейтараптығын анықтайтын өзінің заңдық мәртебесі болу керек.
      Ескерту: Зертханаға қойылатын талаптар EN45001 Европалық стандартқа сәйкес келеді.
      3.2. Зертхана басшысы және қызметшілері бағаларға және қорытындыға ықпал етуі мүмкін болатындай коммерциялық, қаржылық және басқа қысымдарға керек.
      Зерттеудің, бақылаудың, болжаудың нәтижелеріне сыртқы жақ мекемелерінің немесе адамдардың қандай да болмасын ықпалын болдырмау керек.
      3.3. Зертхана өзінің тәуелсіздігіне қатысты шешімге және бақылау мен болжау жұмыстарын жүргізу барысында бейтараптығын сенім жоғалтатындай жағдай туғызатын қандай да бір іс-әрекетпен айналыспауы керек.
      3.4. Жұмыс жүргізетін қызметшілерге берілетін ақшалай сыйлық олардың жұмыс көлемі мен соңғы нәтижелеріне тәуелсіз болады.
      3.5. Егер өнімді сынайтын, оны дайындауға, өндіруге немесе жүзеге асыруға қатысқан мекеме болса, онда ол жақтардың жауапкершілігі айқын бөлінген құжатталған ережелерді зерттеп, дайындау керек.
      3.6. Зертханада басшысын қоса алғанда, әрбір қызметкердің нақты әрекет-өрісі мен оның уәкілдік шегін қамтамасыз ететін ұйымдастыру құрылымдары болу керек.
      Ұйымдастыру құрылымы шеңберінде бүлінбейтін бақылау мен техникалық болжау әдістерін білетін адамдармен (санитарлық, экологиялық, тау-техникалық бақылау ұйымдарымен тексеру) зертханаларды тексеру жүзеге асырылады.
      3.7. Зертханада лайықты білімі, қажетті техникалық білімі мен тәжірибесі бар мамандардың саны жеткілікті болу керек және олардың үнемі оқуы мен біліктілігін көтеріп отыруын қамтамасыз ету.
      Зертханада кадрлардың дайындығы мен практикалық тәжірибесіне, біліктілігіне қатысты өзінің қажетті құжаттары болу керек.
      3.8. Зертхана өзінің тереңдігін қажетті және жеткілікті танытатындай лайықты құралдармен жабдықталуы керек.
      3.9. Құрал-жабдықтардың әр жеке бөлігінің тіркеу карточкасы болу керек, ол мынадай мәліметтерден тұрады:
      а) құрал-жабдықтың аталуы;
      б) істеп шығарушының фамилиясы, типтік белгісі және реттік номері;
      в) алған уақыттағы датасы және пайдалануға қосқан кездегі датасы;
      г) қажет болған жағдайда - қазіргі уақыттағы тұрған орны;
      д) алған кездегі құралдың күйі (жаңа, тозған, жұмыс істеу уақыты созылған);
      е) құралдың қызмет ету және жөндеу жөніндегі мәліметтері;
      ж) құралдың барлық бүлінген немесе тоқтап қалған, қайта түзелген немесе жөндеулерінің сипаттамасы.
      3.10. Зертханада жетік білетін мекемелермен тексеріліп отыратын және оған сәйкес ұлттың немесе халықаралық эталонмен басылып отыратын қажетті калибрлеуші, үлгідегі өлшеуіш құралы және өлшеуіш заты болу керек.
      3.11. Зертханада атқаратын жұмыстың саласына, көлеміне және түріне

лайықты жүйелік сапасы болу керек.
     3.12. Сапалық жүйе элементтері зертхана қызметкерлерінің пайдалануына 
берілетін сапа жөніндегі Нұсқауға қосылады және ішінде мыналар болады:
     а) сапа саясаты баяндалады;
     б) зертхананың құрылымы (ұйымдастыру схемасы);
     в) әр қызметкердің қызметтік уәкілдігі көлемін ескере отырып 
жасалынған, сапаны қамтамасыз етумен байланысты мақсат пен қызметтік 
міндеттер;
     г) сапаны қамтамасыз ететін жалпы атқару тәртіптері;
     д) әрбір нақты зерттеу, бақылау, болжау және сынау жүргізу барысында 
сапаны қамтамасыз ету тәртібі;
     е) қажет болған жағдайда, зерттеу, бақылау, болжау және сынау сапасын 
тексеру әдістері;
     ж) рекламацияны қарап тексеру процедурасы.
     3.12. Зертхананы аккредитациялау оның қызметшілерін 
сертификациялағаннан соң жүргізіледі.
     3.13. Аккредитациялау барысы төмендегі жағдайларды қамту керек:
     а) мәлімдеуші-зертханаға аккредитация жүргізу үшін қажетті 
ақпараттарды іріктеу;
     б) бір немесе бірнеше тәжірибелі сарапшыларды тағайындау;
     в) мәлімдеуші зертханаға аккредитацияны стандартты жағдайда жүргізу;
     г) барлық материалдардың анализі;


      д) мәлімдеуші зертхана шартпен немесе онысыз-ақ, берілуші

аккредитацияның нақты саласы көрсетілген аккредитация беру жөніндегі шешім 
не болмаса аккредитациялауды қабыл алмау.
     3.14. Аккредитациялау органы біршама уақыт, кемінде 5 жылдан соң 
зертханаға қайта аккредитация жүргізу керек.
     Ескерту: Зертханалар қызметі кеңейтілген жағдайда ғана мезгілінен 
бұрын аккредитациялауға жатады (жаңа әдістер және солармен байланысты 
бақылаудың жаңа объектілері).
     3.15. Аккредитациялау органының аккредитацияның күшін жою, жұмысын 
тоқтату не болмаса аккредитацияның әсер ету саласын шектеу жөніндегі шешім 
аккредитациялау органының бір жиналысында тиісті зертхананы тыңдағаннан 
кейін қабылданады.
     
                  4. БҮЛІНБЕУДІ БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ
                   БОЛЖАУ ҚЫЗМЕТШІЛЕРІН СЕРТИФИКАЦИЯЛАУ
                              (АТТЕСТАЦИЯЛАУ)
     
     4.1. Жалпы ережелер



      4.1.1. Европалық бірлестік елдерінде 1993 жылы бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау қызметшілерін сертификациялайтын Ұлттық жүйені енгізу аяқталды.
      4.1.2. Қызметшілерді сертификациялау мен зертханаларды аккредитациялаудың Ұлттық жүйесі негізіне мынадай нормативті құжаттар алынған: халықаралық стандарт ИСО9712, Европалық стандарт ЕN473, ЕN45013, ЕN45001, ЕN45002, ЕN45003, ЕN45011, ЕN45014, Американдық стандарт SNТ-ТS-1А, М1L-Stаndаrt, АNS1СР-189, АSМЕ-соdе.
      4.1.3. Бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау қызметшілерін сертификациялайтын осы жүйе бүлінбейтін бақылау және техникалық болжау мамандарының біліктілігінің үш (1, 2, 3) деңгейін қарастырады.
      Ескерту: бүлінбеуді бақылау (ББ) техникалық болжау (ТБ) мамандарының

біліктілігіне қойылатын жалпы талаптар, сондай-ақ олардың міндеттері 1 
қосымшада көрсетілген.
     4.1.4. Кез келген біліктілік деңгейдің маманы нақты түрлерге 
(әдістерге) және бақылау мен болжаудың нақты объектілеріне 
аттестацияланады.
     4.1.5. Үш деңгейдің біреуінен аттестацияланушы кандидаттың лайықты 
жалпы білімі және минимальді практикалық жұмыс стажы болу керек (кесте 1).
     
   Білімі және жұмыс тәжірибесінің ең төменгі стажына талаптар (айларда)
                                                                   1 кесте
 __________________________________________________________________________
| N |Бүлінбеуді ба.  |                                                     
|р/с|қылау және тех. |                Жалпы білімі және жұмыс стажы        
|   |никалық болжау  |                                                  
|   |түрі            |
|___|________________|____________________________________________________
|   |                |                 |стажы  |                   |стажы |
|   |                |    1 деңгей     |(айлар |     2 деңгей      |(айлар|
|   |                |                 |  да)  |                   |  да) |
|___|________________|____________________________________________________|
| 1 |Акустикалық     | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 2 |Құйынды токты   | орта техникалық |   1   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 3 |Магниттік       | орта техникалық |   1   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 4 |Оптикалық       | орта техникалық |   1   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 5 |Өтімді заттармен| орта техникалық |   1   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 6 |Радиациялық     | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 7 |Жылу            | орта техникалық |   2   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 8 |Электрлі        | орта техникалық |   2   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 9 |Радиотолқынды   | орта техникалық |   2   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |                |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
     
 ________________________________
                                 |
                                 |
                                 |
                                 |
 ________________________________|
                         |стажы  |
         3 деңгей        |(айлар |
                         |  да)  |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   12  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
     
     
                                                         1 кестенің жалғасы
 __________________________________________________________________________
| N |Бүлінбеуді ба.  |                                                     
|р/б|қылау және тех. |                Жалпы білімі және жұмыс стажы        
|   |никалық болжау  |                                                  
|   |түрі            |
|___|________________|____________________________________________________
|   |                |                 |стажы  |                   |стажы |
|   |                |    1 деңгей     |(айлар |     2 деңгей      |(айлар|
|   |                |                 |  да)  |                   |  да) |
|___|________________|____________________________________________________|
| 10|Химия -         | орта химиялық   |   3   | жоғары хим-қ,     |  12  |
|   |аналитикалық    | химия-аналити.  |       | химия-аналитикалық|      |
|   |                | калық           |       |                   |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 11|Заттық құрамы   | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|  12  |
|   |мен құрылымы    |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 12|Жылу және       | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|  12  |
|   |электрлі энергия|                 |       |                   |      |
|   |сапасын болжау  |                 |       |                   |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 13|Машинаның       | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|  12  |
|   |трансмиссиясын  |                 |       |                   |      |
|   |болжау          |                 |       |                   |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 14|Двигательдік    | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|  12  |
|   |болжау          |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 15|Сейсмикалық     | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|  12  |
|   |болжау          |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 16|Геофизикалық    | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|   12 |
|   |болжау          |                 |       | физикалық         |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 17|Радиологиялық   | орта техникалық |   3   | жоғары инженерлік,|   9  |
|   |бақылау         |                 |       | физикалық,химиялық|      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
| 18|Дәрігерлік      | орта техникалық |   3   | жоғары дәрігерлік |   9  |
|   |болжау          |                 |       |                   |      |
|___|________________|_________________|_______|___________________|______|
     
 ________________________________
                                 |
                                 |
                                 |
                                 |
 ________________________________|
                         |стажы  |
         3 деңгей        |(айлар |
                         |  да)  |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 химия-аналитикалық      |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 химия-аналитикалық,     |       |
 физикалық               |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 инженерлік,             |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 инженерлік,             |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 инженерлік, физикалық   |       |
 химиялық                |       |
 ________________________________|
 ғылым кандидаты, жоғары |   15  |
 дәрежелі дәрігер        |       |
 ________________________________|
     


      4.1.6. Лайықты базалық білімі (орта, жоғары) жоқ кандидаттар Сертификация органына арнайы дайындығы жөніндегі құжатты ұсынады. Бұл жағдайда аттестациялық (емтихандық) комиссия аттестацияға жіберу мүмкіндігі бар (немесе жоқ) жөнінде шешім шығарылады.
      4.1.7. ББ және ТБ мамандары сертификациялық карта мен сертификатта көрсетілген бақылау мен болжам объектілері және әдістерімен біліктілік деңгейіне сәйкес жұмыс жүргізуіне болады.
      4.1.8. ББ және ТД-мен жұмыс істеуге рұқсатты ұйымның немесе өндірістің басшысы береді.
      4.1.9. Бақылау мен болжау нәтижелеріне жауапкершілікті нәтиженің қорытындысына қол қойған маман мойнына алады.

                   4.2. ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ СЕРТИФИКАТЫНА
                  ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАП ЖӘНЕ ОНЫҢ ОРЫНДАЛУЫ

      4.2.1. Жұмыс беруші (басшы) сертификация жөніндегі ұйымға сертификацияланатын кандидатты ұсынады және дербес ақпараттың дұрыстығын құжаттармен растайды.
      Қоса есептегенде білімі, жалпы және арнайы дайындығы жөніндегі мәліметтер және практикалық жұмыс стажы. Жұмыс беруші бақылау объектісі (объектілері) немесе диагностика және көрсетілген әдіспен (әдістермен) жұмыс істеу үшін кандидаттың жақпайтын (қарсы дәлел).
      Жұмыс беруде кандидаттардың көрсетілген әдіспен (әдістермен) және тексеру объектісінде (объектілерінде) жұмыс жүргізу үшін жақпайтындығының жоқтығы жөніндегі дәрігерлік қорытындының дұрыстығына жауап береді.
      Ескерту: 1) Егер жеке адамның жұмыс берушісі болмаса, онда ол өзі туралы ұқсас хабарлама ұсынып және оған жауапты болады.
      2) ББ және ТБ қызметшілерінің сертификацияларына қойылатын талап EN45013 номерлі европалық стандартқа сәйкес келеді.
      4.2.2. Аттестацияға (сертификацияға) келген кандидаттың өзімен бірге болу керек: әдісі және тексеру объектісі немесе болжамы көрсетілген жұмыс орнынан мәлімдеме (2 қосымша); іскерлікті сараптаудың профиліне сәйкес оның біліктілігін растайтын жалпы және арнайы білімі жөніндегі құжаттар (көшірмесі); іскерлікті сараптау профиліне байланысты практикалық жұмыс стажы (кадр бөлімінен) жөніндегі анықтама; дәрігерлік анықтама; екі фотосурет (3х4); ақы төленгені жөніндегі банк штампісі басылған төлем қағазының көшірмесі (төлемақы квитанциясы).
      4.2.3. Біліктілік емтиханы емтихан тексеру әдісі (түрі) және болжам тәрізді жалпы емтиханнан; бақылау технологиясы мен нақты түрдің объектілерінің берілген әдісі болжамының арнайы емтиханынан; аппаратуралармен немесе химико-аналитикалық операциялармен жұмыс істейтін практикалық емтихан.
      4.2.4. Практикалық емтихан ережеге сәйкес жұмыс берушінің зертханасында жүргізіледі. Қажет болғанда практикалық емтиханды басқа жақтың зертханасында және сертификациялау жөніндегі органының зертханасында (оның филиалдарында, орталықтарында) тапсыруға рұқсат етіледі.
      4.2.5. Бүлінбеуді бақылаудың әрбір әдісі бойынша немесе мамандықтың әр деңгейінің техникалық болжамын оқыту бағдарламасын жетік білетін ғалымдар және университет оқытушылары (ЖТОО, ҒЗИ) жасайды және сертификациялау органының директорымен бекітіледі.
      Осындай бағдарламалар маманның бүлінбеуді бақылау немесе техникалық болжам жөніндегі мамандыққа баға беретін біліктілік мінездемесінің тиісті жеке параграфы болу керек.
      Ескерту: Бағдарламаға қойылатын талаптар европалық стандарт EN473 талабына сәйкес келеді.
      4.2.6. Жалпы, арнаулы және практикалық емтихандар процедурасы (емтихан билеттері немесе тестімен және әңгімелесу) Аттестациялық комиссиямен анықталады.
      Егер емтихан билеттерімен жүргізілетін болса, онда емтихан тапсырушыға жалпы емтихан бойынша жиырмадан кем емес және арнаулы үшін оннан кем емес сұрақтар ұсынылады.
      Егер емтихан тест әдісімен жүргізілсе, онда бағдарламаланған сұрақтар жинағында (жалпы және арнаулы) емтихандармен бірігіп міндетті түрде болу керек:
      а) біліктіліктің бірінші деңгейі үшін 80-100 сұрақтан;
      б) біліктіліктің екінші деңгейі үшін 100-150 сұрақтан;
      в) біліктіліктің үшінші деңгейі үшін 100-150 сұрақтан.
      4.2.7. Кандидат ұсынылған сұрақтардың 80% жуығына дұрыс жауап берсе, емтиханды ұстап шығушы деп саналады.
      4.2.8. Практикалық емтихан өткізу барысында емтихан тапсырушыға әр тақырып (сұрақ) бойынша, өзінің операцияларының нәтижелерін толтыратын таблицалары бар парақ беріледі.
      Операцияны (бақылау немесе болжау) аяқтаған соң кандидатқа мүмкін болатын ең ақырғы ауытқу нұсқаулары мен нәтижесі көрсетілген аналогиялық (бақылау) қағаз беріледі.
      4.2.9. Кандидат комиссиямен бірігіп операцияны жүргізу барысында алынған мәліметтер бойынша бақылауды салыстыру жолымен дұрыс нәтижелер санын есептейді.
      Егер дұрыс нәтижелер 80% кем болмаса, онда кандидат емтиханды ұстап шығушы болып есептелінеді.
      4.2.10. Кандидат емтихандарды ойдағыдай тапсырған жағдайда лайықты дәрежедегі біліктілікке аттестацияланған болып саналады.
      4.2.11. Егер кандидат бір немесе екі ғана емтиханды ұстап шыққан жағдайда оған 1-ші емтиханды тапсырған күннен бастап, бір жыл ішінде тапсырмаған емтиханды (емтихандарды) қайта тапсыруына мүмкіншілік беріледі. Қайта тапсыра алмаған жағдайда бұрынғы емтихандар сақталынбайды.
      4.2.12. Біліктілік емтихан қорытындысы негізінде сертификация органының Халықаралық үлгідегі қосымша беті - сертификациялық картасы бар сертификат тапсырылады.
      4.2.13. Сертификатта (3 қосымша) мынадай мәліметтер болады: Сертификациялық органның аты сертификаттың тіркелген номері, аттестацияланған маманның аты, әкесінің аты, фамилиясы; сертификат иесінің туған жылы; берілген біліктілік дәрежесі; сертификат иесінің фотосуреті және қолы; сертификациялау органы басшысының қолы; бүлінбеуді бақылау немесе кейінгі түрлерді (әдістерді) жазуға арналған төрт бос жолы бар техникалық болжау түрі (әдісі); маманды қайта аттестациялайтын және сертификат күшінің ұзартылған уақытын көрсететін орын.
      Сертификациялық картада (4 қосымша) мынадай мәліметтер болады: сертификациялау органының аты; сертификаттың тіркелген номері; аттестацияланған маманның аты, әкесінің аты, фамилиясы; келесі түрлерді (әдістерді) жазуға арналған 4 бос жолы бар ББ және ТБ түрі (әдісі); келесі бақылауға алынған объектілерді (өнімдерді) жазуға арналған 4 бос жолы бар бақылау объектілерінің (өнімдерінің) тізімі, сертификациялау органының басшысының қолы мен мөрі.
      Ескерту:
      а) сертификаттың түпнұсқасы қазақ және орыс тілдеріндегі аудармасымен ағылшын тілінде орындалады;
      б) сертификациялық картаның сертификатсыз құқылық мәртебесі болмайды, онысыз маман жұмыс берушінің практикалық әрекеттерін орындауға жіберілмейді;
      в) бақылау ұйымдарының мамандарына, оқу орындарының студенттеріне, сертификациялау органының оқытушыларына, яғни, бақылау және болжау объектілерінде тікелей жұмыс істемейтіндерге тек қана сертификат (сертификациялық картасыз) беріледі.
      4.2.14. Мамандарға берілетін сертификаттың қызмет күшінің мерзімі 1 деңгейдегілерге - 2 жыл, 2 деңгейдегілер үшін - 3 жыл, 3 деңгейдегілерге - 4 жыл.
      4.2.15. Сертификат мына жағдайда күшін жояды:
      а) 1 дәрежедегі мамандар үшін - жұмыс ауыстыру (жұмыс берушінің);
      б) жұмыс мерзімінің аяқталуы;
      в) дәрігерлік комиссияның кері қорытындысы.
      4.2.16. ББ және ТБ жұмысында 1 жыл мерзімінде үзіліс болған жағдайда (1 дәрежедегі мамандар үшін жұмыс берушінің ауысуы) мамандар тек практикалық емтиханын тапсырады.
      4.2.17. Сертификаттың жұмыс істеу мерзімінің уақыты аяқталғаннан кейін ол сертификациялау органымен мына жағдайларда ұзартылады:
      маманның жұмыс орнынан кепілдемесі;
      дәрігерлік комиссияның тексеру қорытындысы;
      ББ және ТБ жұмысында 1 жылдан астам үзілістің болмауы.
      Аталған шарттардың біреуі болмаған жағдайда маман қайта аттестациядан өту керек.
      4.2.18. Сертификация әрекетінің 2 мерзімдік уақыты өткен соң қайта аттестация жүргізіледі.
      Ескерту: ББ және ТБ әдістері бойынша жоғары және арнайы оқу орындарында, идаралық мамандық біліктілігін жетілдіру институты (ИПК) мен мамандық біліктілігін жетілдіру факультеті (ИПКФ) курстарында, сонымен қатар жұмыс берушінің курстарында даярлаудың (қайта даярлаудан) өткен мамандарға оқуын аяқтағаннан соң сертификациялау органымен тікелей оқу орнының тиісті деңгейдегі сертификат немесе сертификат картасымен сертификат беріледі.

     4.2.19. 1,2,3 деңгейдегі мамандар, сонымен қатар оқытушылар мен 
емтихан қабылдаушылар туралы мәліметтер сертификациялау органында 
сақталады.
     4.2.20. Аттестациялық комиссия тізімі (5 қосымша) аттестациядан 
өтушінің және ББ мен ТБ түрлерінің санына қарай мерзімді жаңартылуы тиіс.
     4.2.21. Аттестациядан өткен мамандардың картотекасы сертификациялау 
органында сақталады және оның құрамында: 
     а) білімі туралы құжаттың көшірмесі;
     б) жалпы және арнайы білімі туралы құжаттық көшірмесі;
     в) ББ және ТБ жұмысының стажы туралы анықтамасы;
     г) ББ және ТБ жұмысына жарамдығы туралы дәрігерлік анықтамасы;
     д) маманның қолы қойылған және Аттестациялау комиссиясының 
қорытындысымен емтихан тапсыру жөніндегі хаттамасы;
     е) аттестацияланған маманның басқа да мәліметтері.
     Ескерту: Министрлік және идаралық мамандарын аттестациядан өткізу 
аттестациялау тәртібі ережесімен бекітілген басқарушы құжатқа сәйкес 
аттестациялау тәртібі ережесімен жүргізіледі.
     
     
                                                                  1 қосымша
     
               БҮЛІНБЕУДІ БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ БОЛЖАУ
               МАМАНДАРЫНЫҢ БІЛІКТІЛІГІНЕ ЖАЛПЫ ТАЛАПТАР
     


      Осы басқарушы құжатқа сәйкес аттестацияланған адамдар өз мамандығына сәйкес үш деңгейдің (разрядтың) біреуін алу керек.
      1 деңгей. 1 деңгей бойынша аттестациядан өткен адам инструкция, техникалық өлшем мен басқа да құжаттандырылған ереже бойынша 2 және 3 деңгейдегі мамандардың тікелей қатысуымен бүлінбеуді бақылау мен техникалық болжауды жүргізетін біліктілігі болу керек.
      Бұл деңгейдегі маман:
      а) ББ және ТБ құралдарын құрады, және реттейді, операция жүргізеді, химиялық және аспап-құралдық талдауға сынама-үлгі дайындайды;
      б) бақылау мен болжау, химиялық және аспап-құралдық талдау жүргізеді;
      в) бақылау, болжау, талдау қорытындысын жазып, берілген баға белгісі негізінде оларға бағалауды жүргізеді;
      г) қорытынды нәтиже бойынша есеп береді.
      1 деңгейдегі маман бақылау (болжау) әдістері мен құралдарының таңдап алынуына, бақылау немесе болжау нәтижелерінің бағалануына жауап бермейді.
      2 деңгей. 2 деңгей бойынша аттестацияланған маман бүлінбеуді бақылауды (болжауды) бекітілген ереже бойынша басқара алатын біліктілігі болу керек. Ол істей алуы және білуі керек:
      а) бақылау (болжау) жүргізу үшін құрал және әдістерді дұрыс таңдай;
      б) белгілі объект үшін бақылау (болжау) әдістерінің мүмкіншіліктері мен артықшылықтарын айыра;
      в) ББ (болжау) стандартын және оның жұмыс тәжірибесіне қатысты бақылау (болжау) ережелерін, ерекшеліктерін түсіне;
      г) аспан-құралдарды жөндеу, химиялық және аспаптық талдауды жүргізу және дайындау;
      д) операцияның жүргізілуін қадағалау, бақылау;
      е) бүлінбеуді бақылау, болжау немесе химиялық (аспаптық) талдау нәтижелерін тапсыра; нормативтік құжаттар мен бақылау (болжау) ережелеріне сәйкес стандартқа сәйкестігіне баға беруді жүргізе;
      ж) ББ (ТБ) бойынша жазбаша нұсқау жасау;
      з) 1 деңгейдегі маманның барлық тапсырылған жұмысын орындай және бақылау;
      и) ББ (ТБ) қорытынды нәтижелерін құжаттау.
      Ескерту: Нұсқау дегеніміз нормативті құжатқа сәйкес ББ (ТБ) жүргізудің жүйелік кезеңін жазбаша баяндау; спецификация дегеніміз - ББ (ТБ) орындау барысында нормативтер мен стандарттардың сақталуын қадағалай отырып, барлық негізгі параметрлер мен операцияларды жазбаша баяндау.
      3 деңгей. 3 деңгей бойынша аттестацияланған маман ББ (ТБ)-ның кез-келген жұмысын басқара алады. Ол, тікелей қызметшілер мен ББ (ТБ) жүргізу құралын таңдауға, бұл құралдарды пайдалану мен оны жөндеуге, стандарттар, спецификация және нұсқаулар жасауға жауапты. Бұл дәрежедегі маман істей алу керек:
      а) дұрыс баға беруді және ББ (ТБ) нәтижелерін талдауды;
      б) ББ (ТБ) әртүрлі әдістерінің мүмкіншіліктерін білуге және оларды

өнім, объект, бұйымдарды сертификациялауда пайдалануды;
     в) 3 деңгейден төменгі қызметшілердің жұмысына басшылық жүргізуді;
     г) қазіргі өндіріс материалдары мен бұйымдарды дайындау 
технологиясында ББ (ТБ) тиімді әдістерін қолдануда және өнімнің 
жарамдығының белгісін жасауда жеткілікті жұмыс тәжірибесі болуы тиіс.
     ББ және ТБ қызметшілерін аттестациялау бойынша белгіленген ұлттық 
және халықаралық ереже 5 белгінің көмегімен маманның біліктілігін 
анықтайды:
     1) мамандық білімі;
     2) ББ және ТБ жұмысындағы жұмыс тәжірибесі;
     3) денсаулық жарамдығы;
     4) оқу курсын (даярлау, қайта даярлау) өтуі;
     5) мамандандыру емтиханын тапсыру.
     
     
                                                                  2 қосымша
     
              Қызметшілерге сертификация (аттестация) жүргізу
                           мәлімдемесінің үлгісі


                                   ________________________________________

Сертификациялау органының атауы

                                   ________________________________________

Сертификациялау органының мекен-жайы

                                            "___"________________ 199 __ ж.




                 БҮЛІНБЕУДІ БАҚЫЛАУ (ББ) НЕМЕСЕ ТЕХНИКАЛЫҚ

                               БОЛЖАУ (ТБ)
                     ҚЫЗМЕТШІЛЕРІН АТТЕСТАЦИЯЛАУҒА
     
                                МӘЛІМДЕМЕ
     
_______________________________________________ аттестация өткізуін сұрайды
     мәлімдемеші мекеме (өнеркәсіп) атауы
     
_____________________________________________  ____________________________
      жұмыс орны б-ша маманның қызметі              маманның Ф. А. Ж.
     
___________________________________________________________________________
                                                  мамандық деңгейіне
     
                                                                   бойынша
___________________________________________________________________________
                ББ немесе ТБ түрінің (әдісінің) атауы
 бақылауды (болжауды) жүргізуші ___________________________________________
                                                 ББ және
     
___________________________________________________________________________
                        ТБ объектілерінің атауы
     
     Мәлімдемеші жоғарыда көрсетілген әдіс және бақылаушы объектілер 
бойынша кандидаттарды аттестациялауда қарсы дәлел жоқ екенін білдіреді.
     Жүргізілген аттестация қорытындысына қарамастан мәлімдемеші барлық 
шығынды өтеуге міндеттенеді.
                 Басшы              ________________________________
                                          Фамилиясы, аты-жөні
     
               Бас есепші           ________________________________
                                          Фамилиясы, аты-жөні
______________________________________________
   * Қол елтаңбалы     мөрмен куәландырылады
     
     
                                                                  3 қосымша
     
           Бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау маманының
                             сертификат үлгісі
     
                 Бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау
                      Қазақстан оқу-ғылыми орталығы
     
                           СЕРТИФИКАТ (КУӘЛІК)
                                N ______
     
Аты _____________________________________________________     _________
                                                             |         |
Әкесінің аты ____________________________________________    |         |
                                                             |         |
Фамилиясы _______________________________________________    |         |
                                                             |         |
Мамандық деңгейі ________________________________________    |_________|
     
__________________________                                _________________
      иесінің қолы                                          басшының қолы
     
___________________________________________________________________________
     
     Бақылау (болжау) түрі (әдісі)
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
     Сертификат (куәлік) мерзімінің созылуы
     
"___"______________________ дейін
     
___________________________                          ______________________
      иесінің қолы                                        басшының қолы
     
                                                     "___"_________________
     
     
                                                                  4 қосымша
     
           Бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау маманының
                             сертификат үлгісі
     
                Бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау
                     Қазақстан оқу-ғылыми орталығы
     
                          СЕРТИФИКАТ (КУӘЛІК)
                               N ______
     
                          Аты ___________________________________
                                                         
                          Әкесінің аты __________________________
                                                         
                          Фамилиясы _____________________________
                                                         
                          Мамандық деңгейі ______________________
                          
                          Бақылау (болжау) түрі (әдісі)
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
                           Бақылау объекті түрі
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________________________________________________________
     
___________________________                     М.О. ______________________
      иесінің қолы                                        басшының қолы
     
                          "___"_________________
     
___________________________________________________________________________
                  сертификатсыз (куәліксіз) жарамайды
     
     
                                                                  5 қосымша
     
                 Сертификациялау органының аттестациялау
                     (емтихан) комиссиясының үлгісі
     
                Бүлінбеуді бақылау және техникалық болжау
                    Қазақстан оқу-ғылыми орталығының
                        аттестациялау комиссиясы
     
 _________________________________________________________________________
  N  |  Фамилиясы, аты,  |  жоғары оқу  |  жұмыс  |  ғылыми  |  ҚОҒО-дағы
 р/с |    әкесінің аты   |  мамандығы   |  орны   | дәрежесі |   қызметі
     |                   |              | қызметі |          |
 ____|___________________|______________|_________|__________|____________
 ____|___________________|______________|_________|__________|____________
 ____|___________________|______________|_________|__________|____________
 ____|___________________|______________|_________|__________|____________
 ____|___________________|______________|_________|__________|____________
 ____|___________________|______________|_________|__________|____________
 ____|___________________|______________|_________|__________|____________
     |                   |              |         |          |            
     
     
                                  ҚОҒО директоры  ________________________
     
                                  "___"__________________________ 199 __ ж.