ИПС "Әділет"

ОГЛАВЛЕНИЕ

Настоящий Закон регулирует общественные отношения, связанные с участием присяжных заседателей в уголовном судопроизводстве, определяет правовой статус, гарантии независимости, правовые, экономические и организационные основы обеспечения деятельности присяжных заседателей.

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

1) присяжный заседатель - гражданин Республики Казахстан, призванный к участию в рассмотрении судом уголовного дела в порядке, установленном законом, и принявший присягу;

2) кандидат в присяжные заседатели - гражданин Республики Казахстан, включенный в единый список кандидатов в присяжные заседатели для последующего участия в процедуре отбора присяжных заседателей в соответствии с Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан;

3) исключен Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).
4) исключен Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

5) единый список кандидатов в присяжные заседатели - список кандидатов в присяжные заседатели от области (города республиканского значения, столицы), содержащий число граждан, определяемое председателем соответствующего областного и приравненного к нему суда;

6) исключен Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).
7) исключен Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

8) случайная выборка - отбор граждан из единого списка кандидатов в присяжные заседатели с использованием технологий, позволяющих обеспечить случайность такого отбора;

9) число граждан, необходимое для обеспечения нормальной работы областного и приравненного к нему суда, - прогнозируемое число граждан, устанавливаемое на основе среднегодового количества дел, подлежащих рассмотрению судами с участием присяжных заседателей.

Сноска. Статья 1 с изменениями, внесенными Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан о присяжных заседателях

1. Законодательство Республики Казахстан о присяжных заседателях основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из Конституционного закона Республики Казахстан "О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан", Уголовно-процессуального кодекса, настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 3. Статус присяжного заседателя

1. Правовое положение присяжных заседателей определяется настоящим Законом.

2. Присяжный заседатель наделен полномочиями по участию в осуществлении правосудия по уголовному делу в порядке, установленном Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан.

3. Присяжные заседатели Республики Казахстан обладают равным статусом.

Статья 4. Единый список кандидатов в присяжные заседатели

1. В целях обеспечения участия граждан Республики Казахстан в процессе отбора присяжных заседателей единый список кандидатов в присяжные заседатели формируется по запросу суда в электронной форме посредством информационно-аналитической системы уполномоченного органа в сфере информатизации и объектов информатизации "электронного правительства" в соответствии с законодательством Республики Казахстан об информатизации.

2. Государственные органы обязаны представлять в информационно-аналитическую систему уполномоченного органа в сфере информатизации сведения для формирования единого списка кандидатов в присяжные заседатели в соответствии с законами Республики Казахстан.

3. Единый список кандидатов в присяжные заседатели формируется в алфавитном порядке. В списке указываются фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), год рождения (в возрасте двадцати пяти лет – дополнительно день и месяц) и регистрация по месту жительства кандидата в присяжные заседатели.

Сноска. Статья 4 - в редакции Закона РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 5. Количество граждан, включаемых в единый список кандидатов в присяжные заседатели

В единый список кандидатов в присяжные заседатели включаются граждане Республики Казахстан, зарегистрированные по месту жительства на соответствующей административно-территориальной единице и соответствующие требованиям статьи 10 настоящего Закона, в количестве, определяемом председателем соответствующего областного и приравненного к нему суда.

Сноска. Статья 5 - в редакции Закона РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 6. Процедура составления первичных списков кандидатов в присяжные заседатели

Сноска. Статья 6 исключена Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 7. Процедура составления запасного списка кандидатов в присяжные заседатели

Сноска. Статья 7 исключена Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 8. Процедура составления единого списка кандидатов в присяжные заседатели

Сноска. Статья 8 исключена Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 9. Дополнительный список кандидатов в присяжные заседатели

Сноска. Статья 9 исключена Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 10. Требования, предъявляемые к кандидатам в присяжные заседатели

1. В списки кандидатов в присяжные заседатели не включаются лица:

1) не достигшие к моменту составления списков присяжных заседателей возраста двадцати пяти лет;

2) имеющие непогашенную либо неснятую судимость;

3) признанные судом недееспособными или ограниченно дееспособными;

4) судьи, прокуроры, следователи, адвокаты, государственные служащие и военнослужащие, а также работники правоохранительных органов;

5) состоящие на учете в организациях здравоохранения по поводу психических, поведенческих расстройств (заболеваний), в том числе связанных с употреблением психоактивных веществ.

2. Какие-либо ограничения на включение граждан в списки кандидатов в присяжные заседатели по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам не допускаются.

3. Из списков кандидатов в присяжные заседатели исключаются по их письменному заявлению:

1) лица, не владеющие языком, на котором ведется судопроизводство по уголовному делу;

2) лица, не способные в силу своих физических или психических недостатков исполнять обязанности присяжных заседателей;

3) лица старше шестидесяти пяти лет;

4) священнослужители.

Сноска. Статья 10 с изменением, внесенным Законом РК от 07.07.2020 № 361-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 11. Права и обязанности граждан

1. Гражданам Республики Казахстан, соответствующим требованиям, предъявляемым к кандидатам в присяжные заседатели, в порядке, установленном Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан и настоящим Законом, должно быть обеспечено участие в уголовном судопроизводстве.

      2. исключен Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).
      3. исключен Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).
      4. исключен Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

5. Граждане, получившие извещение о месте и времени начала судебного заседания, обязаны явиться в суд для участия в процедуре отбора присяжных заседателей. Неявка гражданина без уважительных причин влечет ответственность, установленную законом Республики Казахстан.

Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 12. Обжалование решений местных исполнительных органов по невключению, незаконному включению или исключению из списков кандидатов в присяжные заседатели

Сноска. Статья 12 исключена Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 13. Права, обязанности присяжного заседателя и ограничения в действиях, связанные с рассмотрением дела

1. Присяжный заседатель имеет право:

1) участвовать в исследовании рассматриваемых в суде доказательств с тем, чтобы получить возможность самостоятельно по своему внутреннему убеждению оценить обстоятельства дела и дать ответы на вопросы, которые будут поставлены перед коллегией присяжных заседателей;

2) задавать через председательствующего вопросы участникам процесса;

3) участвовать в осмотре вещественных доказательств, документов, в производстве осмотров местности и помещения, во всех других действиях в судебном следствии;

4) обращаться к председательствующему за разъяснениями норм законодательства, а также содержания оглашенных в судебном заседании документов и по другим непонятным для него вопросам, относящимся к делу;

5) делать письменные заметки во время судебного заседания.

2. Присяжный заседатель обязан:

1) соблюдать порядок в судебном заседании и подчиняться законным распоряжениям председательствующего;

2) являться в указанное судом время для исполнения обязанностей присяжного заседателя, а также для продолжения судебного разбирательства в случае, если объявляется перерыв в судебном заседании или слушание дела откладывается;

3) в случае невозможности явиться в суд заранее оповестить председательствующего о причинах неявки.

3. Присяжный заседатель не вправе:

1) отлучаться из зала судебного заседания во время слушания дела;

2) вступать в контакт во время слушания дела по делу с лицами, не входящими в состав суда, без разрешения председательствующего;

3) собирать сведения в ходе разбирательства дела вне судебного заседания;

4) разглашать сведения об обстоятельствах, ставших ему известными в связи с его участием в закрытом судебном заседании, а также нарушать тайну совещательной комнаты.

4. Невыполнение присяжным заседателем обязанностей, а также несоблюдение ограничений, предусмотренных настоящей статьей, влекут ответственность, установленную законом Республики Казахстан, а также возможность отстранения присяжного заседателя председательствующим от дальнейшего участия в рассмотрении дела.

Статья 14. Присяга присяжного заседателя

1. Лицо, отобранное в порядке, установленном Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, принимает присягу следующего содержания:

"Приступая к исполнению обязанностей присяжного заседателя, торжественно клянусь исполнять свои обязанности честно и беспристрастно, принимать во внимание все рассмотренные в суде доказательства, доводы, обстоятельства дела, разрешать дело по своему внутреннему убеждению и совести, как подобает свободному гражданину и справедливому человеку".

2. Присяжный заседатель подтверждает принятие присяги произнесением фразы "Я клянусь".

Статья 15. Порядок и сроки исполнения гражданином обязанностей присяжного заседателя

1. Вызов необходимого числа кандидатов в присяжные заседатели в суд для участия в рассмотрении дел осуществляется секретарем судебного заседания в соответствии с распоряжением председательствующего судьи суда, рассматривающего уголовное дело с участием присяжных заседателей.

2. Граждане призываются к исполнению в суде обязанностей присяжных заседателей не более одного раза в течение календарного года на все время рассмотрения уголовного дела.

3. Лица, вызванные в суд, но не отобранные в состав коллегии присяжных заседателей, могут быть привлечены для участия в качестве присяжных заседателей в другом судебном заседании.

Статья 16. Оплата труда присяжного заседателя. Оплата расходов кандидатов в присяжные заседатели и присяжных заседателей. Гарантии присяжных заседателей в трудовых отношениях

1. Присяжному заседателю уполномоченным государственным органом, осуществляющим материально-техническое и иное обеспечение деятельности областного и приравненного к нему суда, выплачивается по окончании рассмотрения конкретного дела, а в случае, если рассмотрение дела затягивается, ежемесячно за счет бюджетных средств вознаграждение в размере половины должностного оклада судьи районного суда и приравненного к нему суда (со стажем до года), но не менее среднего заработка присяжного заседателя по месту его основной работы пропорционально времени (количеству рабочих дней) присутствия в суде.

2. Командировочные расходы возмещаются кандидату в присяжные заседатели (присяжному заседателю) в порядке и размере, установленных законодательством Республики Казахстан для работников государственных учреждений, содержащихся за счет средств республиканского бюджета.

3. Время исполнения присяжным заседателем обязанностей в суде учитывается при исчислении трудового стажа.

4. При исполнении обязанностей присяжного заседателя за ним сохраняется место его основной работы. Увольнение присяжного заседателя или перевод его на нижеоплачиваемую работу по инициативе работодателя во время исполнения им обязанностей в суде не допускается.

Сноска. Статья 16 с изменениями, внесенными Законом РК от 27.12.2019 № 292-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования, за исключением положений об отнесении к рассмотрению судом с участием присяжных заседателей составов уголовных правонарушений, которые вводятся в действие с 1 января 2023 года).

Статья 17. Гарантии независимости присяжного заседателя

1. На присяжного заседателя в период осуществления им обязанностей в суде распространяются гарантии независимости судей, установленные законами.

2. Независимость присяжного заседателя при исполнении им обязанностей в суде обеспечивается:

1) предусмотренной законом процедурой осуществления правосудия;

2) запретом под угрозой ответственности чьего бы то ни было вмешательства в деятельность присяжного заседателя по участию в осуществлении правосудия.

3. Присяжный заседатель, члены его семьи и их имущество находятся под защитой государства. Орган, ведущий уголовный процесс, обязан принять необходимые меры по обеспечению безопасности присяжного заседателя, членов его семьи, сохранности принадлежащего им имущества, если от присяжного заседателя, исполняющего обязанности в суде, поступит соответствующее заявление, а также в случаях, когда будут обнаружены другие свидетельства угрозы безопасности указанных лиц или сохранности их имущества.

Статья 18. Ответственность лиц, препятствующих присяжному заседателю в исполнении его обязанностей

Лица, препятствующие присяжному заседателю исполнять обязанности, несут ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 19. Порядок введения в действие настоящего Закона

Настоящий Закон вводится в действие с 1 января 2007 года.

Президент
Республики Казахстан

МАЗМҰНЫ

Осы Заң қылмыстық сот iсiн жүргiзуге алқабилердiң қатысуына байланысты қоғамдық қатынастарды реттейдi, алқабилердiң құқықтық мәртебесiн, тәуелсiздiгінің кепiлдiктерiн, олардың қызметiн қамтамасыз етудiң құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық негiздерiн айқындайды.

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

1) алқаби - соттың қылмыстық iстi заңда белгiленген тәртiппен қарауына қатысуға шақырылған және ант қабылдаған Қазақстан Республикасының азаматы;

2) алқабиге кандидат - Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiне сәйкес кейiннен алқабилердi iрiктеу рәсiмiне қатысу үшiн алқабиге кандидаттардың бірыңғай тiзiмiне енгiзiлген Қазақстан Республикасының азаматы;

3) алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
4) алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

5) алқабиге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмi - азаматтардың тиiстi облыстық және оған теңестiрiлген сот төрағасы айқындайтын санын қамтитын, облыстан (республикалық маңызы бар қаладан, астанадан) алқабиге кандидаттардың тiзiмi;

6) алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
7) алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

8) кездейсоқ таңдау - iрiктеудiң кездейсоқтығын қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн технологияларды пайдалана отырып, алқабиге кандидаттардың бірыңғай тiзiмiнен азаматтарды iрiктеу;

9) облыстық және оған теңестiрiлген соттың қалыпты жұмысын қамтамасыз ету үшiн қажеттi азаматтар саны - соттардың алқабилердiң қатысуымен қарауына жататын iстердің жылдық орташа саны негiзiнде белгіленетiн азаматтардың болжамды саны.

Ескерту. 1-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

2-бап. Қазақстан Республикасының алқабилер туралы заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының алқабилер туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және "Қазақстан Республикасының сот жүйесi мен судьяларының мәртебесi туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңынан, Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнен, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

3-бап. Алқабидiң мәртебесi

1. Алқабилердiң құқықтық жағдайы осы Заңда айқындалады.

2. Алқабиге Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнде белгіленген тәртіппен қылмыстық іс бойынша сот төрелігін жүзеге асыруға қатысу жөніндегі өкілеттіктер берілген.

3. Қазақстан Республикасының алқабилері тең мәртебеге ие.

4-бап. Алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізімі

1. Алқабилерді іріктеу процесіне Қазақстан Республикасы азаматтарының қатысуын қамтамасыз ету мақсатында алқабилерге кандидаттардың бірыңғай тізімі соттың сұрау салуы бойынша Қазақстан Республикасының ақпараттандыру туралы заңнамасына сәйкес ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органның ақпараттық-талдау жүйесі және "электрондық үкіметтің" ақпараттандыру объектілері арқылы электрондық нысанда қалыптастырылады.

2. Мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізімін қалыптастыру үшін ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органның ақпараттық-талдау жүйесіне мәліметтер ұсынуға міндетті.

3. Алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізімі әліпби тәртібімен қалыптастырылады. Тізімде алқабиге кандидаттың тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе), туған жылы (жасы жиырма бесте болса – қосымша күні мен айы) және тұрғылықты жері бойынша тіркелуі көрсетіледі.

Ескерту. 4-бап жаңа редакцияда – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-бап. Алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізіміне енгізілетін азаматтардың саны

Алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізіміне тиісті әкімшілік-аумақтық бірлікте тұрғылықты жері бойынша тіркелген және осы Заңның 10-бабының талаптарына сай келетін Қазақстан Республикасының азаматтары тиісті облыстық және оған теңестірілген соттың төрағасы айқындайтын шамада енгізіледі.

Ескерту. 5-бап жаңа редакцияда – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-бап. Алқабиге кандидаттардың бастапқы тiзiмдерiн жасау рәсiмi

Ескерту. 6-бап алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

7-бап. Алқабиге кандидаттардың қосалқы тiзiмiн жасау рәсiмi

Ескерту. 7-бап алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

8-бап. Алқабиге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмiн жасау рәсiмi

Ескерту. 8-бап алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-бап. Алқабиге кандидаттардың қосымша тiзiмi

Ескерту. 9-бап алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

10-бап. Алқабиге кандидаттарға қойылатын талаптар

1. Алқабиге кандидаттардың тiзiмдерiне:

1) алқабилердiң тiзiмдерiн жасау кезiнде жиырма бес жасқа толмаған;

2) өтелмеген не алынбаған сотталғандығы бар;

3) сот әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулi деп таныған адамдар;

4) судьялар, прокурорлар, тергеушiлер, адвокаттар, мемлекеттiк қызметшiлер мен әскери қызметшiлер, сондай-ақ құқық қорғау органдарының қызметкерлерi;

5) психикалық, мінез-құлықтық, оның ішінде психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты бұзылушылықтарының (ауруларының) себебі бойынша денсаулық сақтау ұйымдарында есепте тұрған адамдар енгізілмейді.

2. Алқабиге кандидаттардың тізімдеріне азаматтарды енгiзуге шығу тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге мән-жайлар бойынша қандай да бiр шек қоюға жол берiлмейдi.

3. Алқабиге кандидаттардың тiзiмдерiнен:

1) қылмыстық iс бойынша сот iсi жүргізілетін тiлдi бiлмейтiн адамдар;

2) өздерінің дене кемiстігі немесе психикалық кемiстiгi салдарынан алқабидiң мiндеттерiн атқаруға қабiлетсiз адамдар;

3) алпыс бес жастан асқан адамдар;

4) дiни қызметшiлер өздерiнiң жазбаша өтiніші бойынша алып тасталады.

Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 07.07.2020 № 361-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

11-бап. Азаматтардың құқықтары мен мiндеттерi

1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексi мен осы Заңда белгiленген тәртiппен алқабиге кандидаттарға қойылатын талаптарға сай келетiн Қазақстан Республикасы азаматтарының қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысуы қамтамасыз етiлуге тиiс.

      2. Алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      3. Алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      4. Алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5. Сот отырысының орны мен басталу уақыты туралы хабарлама алған азаматтар алқабилердi iрiктеу рәсiмiне қатысу үшiн сотқа келуге міндетті. Азаматтың дәлелсiз себептермен келмей қалуы Қазақстан Республикасының заңында белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Ескерту. 11-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

12-бап. Алқабиге кандидаттардың тізімдеріне енгiзбеу, заңсыз енгiзу немесе тiзiмнен шығарып тастау бойынша жергілікті атқарушы органдардың шешiмдеріне шағым жасау

Ескерту. 12-бап алып тасталды – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

13-бап. Алқабидiң құқықтары, мiндеттерi және iстi қарауға байланысты iс-әрекеттерiндегi шектеулер

1. Алқаби:

1) өзінің iшкi нанымы бойынша iстiң мән-жайын өз бетiнше бағалауға және алқабилер алқасының алдына қойылатын сұрақтарға жауап беруге мүмкiндiк алу үшiн сотта қаралатын дәлелдемелердi зерттеуге қатысуға;

2) процеске қатысушыларға төрағалық етушi арқылы сұрақтар қоюға;

3) заттай дәлелдемелердi, құжаттарды тексерiп қарауға, жердi және үй-жайларды тексеріп қарау ісіне, сот тергеуiндегi барлық басқа да iс-әрекеттерге қатысуға;

4) төрағалық етушiге заңнама нормаларын, сондай-ақ сот отырысында жария етiлген құжаттардың мазмұнын және iске қатысты, өзiне түсiнiксiз басқа да мәселелердi түсiндiрудi сұрап өтiнiш жасауға;

5) сот отырысы кезiнде жазбалар жасауға құқылы.

2. Алқаби:

1) сот отырысында тәртiп сақтауға және төрағалық етушiнiң заңды өкiмдерiне бағынуға;

2) алқабидiң мiндеттерiн атқару үшiн, сондай-ақ, егер сот отырысында үзiлiс жарияланған немесе істі тыңдау кейiнге қалдырылған жағдайда, сот талқылауын жалғастыру үшін сот көрсеткен уақытта келуге;

3) сотқа келуге мүмкiндiгi болмаған жағдайда, төрағалық етушiге келмеудiң себептерi туралы алдын ала хабарлауға мiндеттi.

3. Алқаби:

1) iстi тыңдау кезiнде сот отырысының залынан кетуге;

2) iстi тыңдау кезiнде сот құрамына кiрмейтiн адамдармен төрағалық етушiнің рұқсатынсыз iс бойынша сөйлесуге;

3) iстi қарау барысында мәлiметтердi сот отырысынан тыс жинауға;

4) жабық сот отырысына қатысуына байланысты өзiне белгiлi болған мән-жайлар туралы мәлiметтердi жария етуге, сондай-ақ кеңесу бөлмесiнiң құпиясын бұзуға құқылы емес.

4. Алқабидiң өз мiндеттерiн атқармауы, сондай-ақ осы бапта көзделген шектеулердi сақтамауы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген жауаптылыққа, сондай-ақ төрағалық етушінің алқабидi iстi қарауға одан әрi қатысудан шеттету мүмкiндігіне әкеп соғады.

14-бап. Алқабидің анты

1. Алқаби ретiнде қылмыстық сот iсін жүргiзуге қатысу үшiн Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргізу кодексінде белгіленген тәртіппен іріктелген адам мынадай мазмұнда ант қабылдайды:

"Алқабидің міндеттерін атқаруға кірісе отырып, өз міндеттерімді адал және бейтарап атқаруға, сотта қаралған барлық дәлелдемелерді, дәлелдерді, істің мән-жайын назарыма алуға, ерікті азамат және әділ адам ретінде істі өзімнің ішкі нанымым мен ар-ожданым бойынша шешуге салтанатты түрде ант етемін".

2. Алқаби "Ант етемiн" деген сөздердi айтумен антты қабылдауын растайды.

15-бап. Азаматтың алқаби мiндеттерiн атқару тәртiбi мен мерзiмдерi

1. Iстi қарауға қатысу үшiн сотқа алқабиге кандидаттардың қажеттi санын шақыртуды алқабилердің қатысуымен қылмыстық iстi қарайтын соттың төрағалық етуші судьясының өкiмiне сәйкес сот отырысының хатшысы жүзеге асырады.

2. Азаматтар сотта алқабидiң мiндеттерiн атқаруға күнтiзбелiк жыл iшiнде көп дегенде бiр рет, қылмыстық iс қаралатын барлық уақытқа шақырылады.

3. Сотқа шақырылған, бiрақ алқабилер алқасының құрамына iрiктеп алынбаған адамдар басқа сот отырысына алқаби ретiнде қатысу үшiн тартылуы мүмкiн.

16-бап. Алқабидiң еңбегiне ақы төлеу. Алқабиге кандидаттар мен алқабилердiң шығыстарын төлеу. Алқабилердiң еңбек қатынастарындағы кепiлдiктерi

1. Алқабиге облыстық және оған теңестiрілген соттың қызметiн материалдық-техникалық және өзге де қамтамасыз етудi жүзеге асыратын уәкiлеттi мемлекеттiк орган нақты iс қаралып болғаннан кейiн, ал егер iстi қарау созылатын болса, ай сайын бюджет қаражаты есебiнен аудандық сот және оған теңестiрілген сот судьясының (1 жылға дейін өтілі бар) лауазымдық жалақысының жартысы мөлшерiнде, бiрақ алқабидiң сотқа қатысу уақытына (жұмыс күнiнiң санына) барабар, оның негiзгі жұмыс орны бойынша орташа жалақысынан кем емес мөлшерде сыйақы төлейдi.

2. Алқабиге кандидатқа (алқабиге) iссапар шығыстары республикалық бюджет қаражаты есебiнен ұсталатын мемлекеттiк мекемелердiң қызметкерлерi үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен және мөлшерде өтеледi.

3. Алқабидiң сотта мiндеттерiн атқару уақыты еңбек стажын есептеген кезде есепке алынады.

4. Алқабидің мiндеттерiн атқару кезiнде оның негiзгi жұмыс орны сақталады. Алқабидiң сотта мiндеттерiн атқаруы кезiнде оны жұмыс берушiнiң бастамасымен жұмыстан шығаруға немесе ақысы төмен жұмысқа ауыстыруға жол берiлмейдi.

Ескерту. 16-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 27.12.2019 № 292-VІ (2023 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін, қылмыстық құқық бұзушылықтар құрамдарын алқабилер қатысатын соттың қарауына жатқызу туралы ережелерді қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

17-бап. Алқабидің тәуелсiздiгiне кепiлдiктер

1. Алқаби сотта өз мiндеттерiн атқарған кезеңде оған судьялардың тәуелсiздiгiне заңдарда белгіленген кепiлдiктер қолданылады.

2. Сотта мiндеттерiн атқару кезiнде алқабидiң тәуелсiздiгi:

1) сот төрелiгiн жүзеге асырудың заңда көзделген рәсiмiмен;

2) сот төрелiгiн жүзеге асыруға қатысу бойынша алқабидiң қызметiне кiмнiң болса да араласуына жауаптылық қаупi арқылы тыйым салумен қамтамасыз етiледi.

3. Алқаби, оның отбасы мүшелерi және олардың мүлiктерi мемлекеттiң қорғауында болады. Қылмыстық iстi жүргiзетiн орган, егер сотта мiндеттерiн атқарушы алқабиден тиiсті өтiнiш келіп түссе, сондай-ақ аталған адамдардың қауiпсiздiгiне немесе олардың мүлiктерiнiң сақталуына қауiп төнудiң басқа да айғақтары анықталған жағдайларда, алқабидiң, оның отбасы мүшелерiнiң қауiпсiздiгiн, оларға тиесiлi мүлiктердiң сақталуын қамтамасыз ету бойынша қажеттi шараларды қолдануға мiндеттi.

18-бап. Алқабиге өз мiндеттерiн атқаруына кедергі келтiретiн тұлғалардың жауаптылығы

Алқабиге мiндеттерiн атқаруына кедергі келтiретiн тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жауаптылықта болады.

19-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртiбi

Осы Заң 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Президенті

О присяжных заседателях

Алқабилер туралы