О внесении изменений и дополнений в Конституционный закон Республики Казахстан "О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан"

Конституционный закон Республики Казахстан от 20 декабря 2021 года № 82-VII ЗРК

Статья 1. Внести в Конституционный закон Республики Казахстан от 25 декабря 2000 года "О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан" следующие изменения и дополнения:

1) пункт 1 статьи 14 дополнить подпунктом 3-1) следующего содержания:

"3-1) обеспечивает вынесение на обсуждение пленарного заседания областного суда вопроса о передаче в Судебное жюри материалов в отношении судьи для проверки его действий в рамках дисциплинарного производства в сроки, установленные законодательством Республики Казахстан;";

2) часть первую пункта 2-1 статьи 22 изложить в следующей редакции:

"2-1. Расширенное пленарное заседание Верховного Суда, в котором принимают участие судьи Верховного Суда, а также судьи местных судов, делегируемые расширенными пленарными заседаниями областных судов:

1) утверждает распределение бюджета судебной системы по уровням и направлениям расходов;

2) рекомендует кандидатов в составы Высшего Судебного Совета, Судебного жюри и Комиссии по кадровому резерву при Высшем Судебном Совете, а также в состав Комиссии по качеству правосудия при Верховном Суде.";

3) в статье 29:

пункт 7 дополнить подпунктом 1-1) следующего содержания:

"1-1) судьи, если со дня вынесения в отношении него Комиссией по качеству правосудия решения о переводе в другой суд, на другую специализацию прошло менее двух лет;";

дополнить пунктом 9-1 следующего содержания:

"9-1. Судьям, назначенным в состав Высшего Судебного Совета, время работы членом Высшего Судебного Совета включается в стаж судейской работы и учитывается при выходе в отставку.";

пункт 10 дополнить частью второй следующего содержания:

"Судье, прекратившему свои полномочия в связи с назначением его на должность Председателя Высшего Судебного Совета, время работы Председателем Высшего Судебного Совета включается в стаж судейской работы и учитывается при выходе в отставку.";

4) в статье 30:

пункт 2 дополнить частью второй следующего содержания:

"Для лиц, являющихся специалистами в отдельных отраслях права, перечень которых по предложению Верховного Суда утверждается Высшим Судебным Советом, претендующих на занятие вакантной должности судьи областного суда, может проводиться отдельный конкурс. Порядок такого отдельного конкурсного отбора определяется Высшим Судебным Советом.";

пункт 4 дополнить частью второй следующего содержания:

"Судьи, проработавшие не менее пяти лет в судах, расположенных в отдаленной местности, или в судах, штатная численность которых составляет не более трех единиц, при прочих равных условиях имеют приоритет при отборе кандидатов на равнозначные должности в районных судах.";

5) в статье 30-1:

часть третью пункта 1 изложить в следующей редакции:

"Оценка профессиональной деятельности судьи впервые проводится по результатам одного года работы в должности судьи. В последующем оценка профессиональной деятельности судьи проводится через каждые пять лет.";

пункт 3 изложить в следующей редакции:

"3. Оценку профессиональной деятельности судьи осуществляет Комиссия по качеству правосудия.

Комиссия по качеству правосудия состоит из семи членов – трех судей областных судов, трех судей Верховного Суда и одного судьи в отставке.

Порядок формирования и организации работы Комиссии по качеству правосудия определяется Положением, утверждаемым Президентом Республики Казахстан.

Методика проведения оценки профессиональной деятельности судьи разрабатывается Комиссией по качеству правосудия и утверждается пленарным заседанием Верховного Суда после предварительного согласования с Высшим Судебным Советом.";

6) в статье 33:

пункт 1 дополнить подпунктом 1-1) следующего содержания:

"1-1) судья назначен членом Высшего Судебного Совета;";

дополнить пунктом 2-3 следующего содержания:

"2-3. При назначении судьи членом Высшего Судебного Совета его полномочия приостанавливаются с сохранением звания судьи и принадлежности к судейскому сообществу.";

7) в статье 42:

пункт 1 изложить в следующей редакции:

"1. Дисциплинарное производство в отношении судьи может быть начато не позднее года со дня обнаружения проступка и не позднее двух лет со дня совершения проступка.

В сроки, указанные в части первой настоящего пункта, не включается время отсутствия судьи на работе по уважительной причине после дня обнаружения дисциплинарного проступка.";

дополнить пунктом 1-1 следующего содержания:

"1-1. Днем обнаружения дисциплинарного проступка, связанного с нарушением судьей законности при рассмотрении судебного дела, считается день вступления в законную силу судебного акта вышестоящей судебной инстанции, которым установлен факт нарушения законности, а днем совершения такого проступка считается день вынесения незаконного судебного акта.

Днем обнаружения дисциплинарного проступка, противоречащего судейской этике, считается день вынесения решения комиссией по судейской этике, которым установлен факт совершения судьей порочащего проступка, противоречащего судейской этике, а днем совершения такого проступка считается день или период его совершения.

Днем обнаружения дисциплинарного проступка, связанного с ненадлежащим исполнением председателями судов, председателями судебных коллегий судов своих должностных обязанностей, считается день внесения представления Председателя Верховного Суда, принятия решений пленарными заседаниями областных судов и Верховного Суда, которыми установлен факт ненадлежащего исполнения должностных обязанностей, а днем совершения такого проступка считается день или период ненадлежащего исполнения председателями судов, председателями судебных коллегий судов своих должностных обязанностей.

В случае, если день совершения дисциплинарного проступка определяется периодом времени, исчисление сроков, установленных пунктом 1 настоящей статьи, осуществляется со следующего дня после окончания периода.";

8) в статье 44:

в пункте 1:

подпункты 2) и 6) исключить;

часть вторую изложить в следующей редакции:

"Решение Комиссии по качеству правосудия, предусмотренное подпунктом 3) части первой настоящего пункта, носит рекомендательный характер.";

пункт 5 изложить в следующей редакции:

"5. Отказ Высшего Судебного Совета в даче рекомендации об освобождении судьи от занимаемой должности отменяет вынесенное Комиссией по качеству правосудия решение. Отмена Высшим Судебным Советом решения Комиссии по качеству правосудия является основанием для принятия Высшим Судебным Советом либо Комиссией по качеству правосудия иного решения, предусмотренного настоящей статьей.";

9) пункт 4 статьи 44-1 изложить в следующей редакции:

"4. Отказ Высшего Судебного Совета в даче рекомендации об освобождении председателя суда, председателя судебной коллегии и судьи от занимаемой должности либо решение Высшего Судебного Совета о необоснованности наложения на судью какого-либо дисциплинарного взыскания отменяет вынесенное Судебным жюри решение, и дисциплинарное дело направляется на повторное рассмотрение.

При отмене решения Судебного жюри Высший Судебный Совет вправе рекомендовать Судебному жюри применить иное дисциплинарное взыскание, предусмотренное пунктом 1 статьи 40 настоящего Конституционного закона, либо прекратить дисциплинарное производство в отношении судьи.";

10) статью 57 изложить в следующей редакции:

"Статья 57. Финансирование судов

1. Финансирование Верховного Суда, местных и других судов Республики Казахстан осуществляется за счет средств республиканского бюджета.

2. Бюджет судебной системы должен полностью обеспечивать выполнение судами их конституционных полномочий.

Расходы судебной системы составляют не менее шести с половиной процентов от общей суммы расходов по бюджетной программе 001 всех государственных органов, установленных республиканским бюджетом за предыдущий финансовый год.

3. В случае снижения общей суммы расходов по бюджетной программе всех государственных органов в результате уточнения республиканского бюджета, корректировки республиканского бюджета или проведения секвестра размер расходов на судебную систему, установленный республиканским бюджетом на соответствующий плановый период, не подлежит уменьшению.

4. Расходы на судебную систему, установленные республиканским бюджетом на соответствующий плановый период, не подлежат секвестру.

При уточнении, корректировке республиканского бюджета в течение текущего финансового года расходы на судебную систему, установленные республиканским бюджетом на соответствующий плановый период, не подлежат уменьшению.

Для администратора бюджетных программ судебной системы не устанавливается лимит текущих административных расходов, предусмотренный Бюджетным кодексом Республики Казахстан.

5. Распределение бюджета судебной системы по уровням и направлениям расходов утверждается на расширенном пленарном заседании Верховного Суда в соответствии с утверждаемым им регламентом.

6. Бюджетная заявка администратора бюджетной программы судебной системы включается в проект республиканского бюджета без внесения изменений.

Уполномоченный орган по бюджетному планированию для вынесения на рассмотрение Республиканской бюджетной комиссии в установленном бюджетным законодательством Республики Казахстан порядке готовит заключение на бюджетную заявку администратора бюджетной программы судебной системы на соответствие бюджетному законодательству Республики Казахстан и правильность расчетов.

7. Порядок использования средств, выделенных из республиканского бюджета для организации деятельности международного совета, определяется уполномоченным органом.

8. Руководитель уполномоченного органа является членом Республиканской бюджетной комиссии, образуемой в порядке, предусмотренном Бюджетным кодексом Республики Казахстан.".

Статья 2. Настоящий Конституционный закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования, за исключением:

1) подпунктов 2) и 10) статьи 1, которые вводятся в действие с 1 января 2022 года;

2) абзацев четвертого и пятого подпункта 3) и подпункта 6) статьи 1, которые вводятся в действие с 1 июля 2022 года.

Президент Республики Казахстан

К. ТОКАЕВ

"Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы 2021 жылғы 20 желтоқсандағы № 82-VII ҚРЗ

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы заңның қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз.

1-бап. "Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" 2000 жылғы 25 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) 14-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын:

"3-1) тәртіптік іс жүргізу шеңберінде судьяның әрекеттерін тексеру үшін оған қатысты материалдарды Сот жюриіне беру туралы мәселені Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімдерде облыстық соттың жалпы отырысының талқылауына шығаруды қамтамасыз етеді;";

2) 22-баптың 2-1-тармағының бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:

"2-1. Жоғарғы Соттың судьялары, сондай-ақ облыстық соттардың кеңейтілген жалпы отырыстары жіберетін жергілікті соттардың судьялары қатысатын Жоғарғы Соттың кеңейтілген жалпы отырысы:

1) сот жүйесінің бюджетін шығыстардың деңгейлері мен бағыттары бойынша бөлуді бекітеді;

2) Жоғары Сот Кеңесінің, Жоғары Сот Кеңесі жанындағы Сот жюриінің және Кадр резерві жөніндегі комиссияның құрамдарына, сондай-ақ Жоғарғы Сот жанындағы Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссияның құрамына кандидаттарды ұсынады.";

3) 29-бапта:

7-тармақ мынадай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықтырылсын:

"1-1) егер Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссия оған қатысты басқа сотқа, басқа мамандануға ауыстыру туралы шешім шығарған күннен бастап екі жылдан аз уақыт өтсе, судьяның;";

мынадай мазмұндағы 9-1-тармақпен толықтырылсын:

"9-1. Жоғары Сот Кеңесінің құрамына тағайындалған судьяларға Жоғары Сот Кеңесінің мүшесі болып жұмыс істеген уақыты судьялық жұмыс өтіліне қосылады және отставкаға шыққан кезде ескеріледі.";

10-тармақ мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:

"Жоғары Сот Кеңесінің Төрағасы лауазымына тағайындалуына байланысты өз өкілеттігін тоқтатқан судьяға Жоғары Сот Кеңесінің Төрағасы болып жұмыс істеген уақыты судьялық жұмыс өтіліне қосылады және отставкаға шыққан кезде ескеріледі.";

4) 30-бапта:

2-тармақ мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:

"Жоғарғы Соттың ұсынысы бойынша тізбесін Жоғары Сот Кеңесі бекітетін, құқықтың жекелеген салаларында мамандар болып табылатын, облыстық сот судьясының бос лауазымына орналасуға үміткер адамдар үшін жеке конкурс өткізілуі мүмкін. Мұндай жеке конкурстық іріктеудің тәртібін Жоғары Сот Кеңесі айқындайды.";

4-тармақ мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:

"Шалғай жерде орналасқан соттарда немесе штат саны үш бірліктен аспайтын соттарда кемінде бес жыл жұмыс істеген судьялар аудандық соттарда тең дәрежелі лауазымдарға кандидаттарды іріктеу кезінде өзге жағдайлары тең болса, басымдыққа ие болады.";

5) 30-1-бапта:

1-тармақтың үшінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:

"Судьяның кәсіби қызметін бағалау бірінші рет судья лауазымындағы бір жылдық жұмысының нәтижелері бойынша жүргізіледі. Одан кейін судьяның кәсіби қызметін бағалау әр бес жыл сайын жүргізіледі.";

3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"3. Судьяның кәсіби қызметін бағалауды Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссия жүзеге асырады.

Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссия жеті мүшеден – облыстық соттардың үш судьясынан, Жоғарғы Соттың үш судьясынан және отставкадағы бір судьядан тұрады.

Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссияны қалыптастыру және оның жұмысын ұйымдастыру тәртібі Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін Ережеде айқындалады.

Судьяның кәсіби қызметін бағалауды жүргізу әдістемесін Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссия әзірлейді және Жоғары Сот Кеңесімен алдын ала келісілгеннен кейін Жоғарғы Соттың жалпы отырысы бекітеді.";

6) 33-бапта:

1-тармақ мынадай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықтырылсын:

"1-1) судья Жоғары Сот Кеңесінің мүшесі болып тағайындалса;";

мынадай мазмұндағы 2-3-тармақпен толықтырылсын:

"2-3. Судья Жоғары Сот Кеңесінің мүшесі болып тағайындалған кезде оның судья атағы мен судьялар қоғамдастығына жататыны сақтала отырып, өкілеттігі тоқтатыла тұрады.";

7) 42-бапта:

1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"1. Судьяға қатысты тәртіптік іс жүргізу теріс қылық анықталған күннен бастап – бір жылдан кешіктірілмей және теріс қылық жасалған күннен бастап екі жылдан кешіктірілмей басталуы мүмкін.

Судьяның тәртіптік теріс қылық анықталған күннен кейін дәлелді себеппен жұмыста болмаған уақыты осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген мерзімдерге қосылмайды.";

мынадай мазмұндағы 1-1-тармақпен толықтырылсын:

"1-1. Жоғары тұрған сот сатысының заңдылықты бұзу фактісін анықтаған сот актісінің заңды күшіне енген күні судьяның сот ісін қарау кезінде заңдылықты бұзуына байланысты тәртіптік теріс қылықтың анықталған күні болып есептеледі, ал заңсыз сот актісі шығарылған күн осындай теріс қылықтың жасалған күні болып есептеледі.

Судья әдебі жөніндегі комиссияның судьяның судья әдебіне қайшы келетін, атына кір келтіретін теріс қылық жасау фактісін анықтаған шешім шығарған күні судья әдебіне қайшы келетін тәртіптік теріс қылықтың анықталған күні болып есептеледі, ал осындай теріс қылық жасалған күн немесе кезең оның жасалған күні болып есептеледі.

Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынуы енгізілген, лауазымдық міндеттерді тиісінше орындамау фактісін анықтаған облыстық соттардың және Жоғарғы Соттың жалпы отырыстарының шешімдер қабылдаған күні соттар төрағаларының, соттардың сот алқалары төрағаларының өз лауазымдық міндеттерін тиісінше орындамауына байланысты тәртіптік теріс қылықтың анықталған күні болып есептеледі, ал соттар төрағаларының, соттардың сот алқалары төрағаларының өз лауазымдық міндеттерін тиісінше орындамаған күні немесе кезеңі осындай теріс қылықтың жасалған күні болып есептеледі.

Егер тәртіптік теріс қылық жасалған күн уақыт кезеңімен айқындалатын болса, осы баптың 1-тармағында белгіленген мерзімдерді есептеу кезең аяқталғаннан кейінгі келесі күннен бастап жүзеге асырылады.";

8) 44-бапта:

1-тармақта:

2) және 6) тармақшалар алып тасталсын;

екінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:

"Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссияның осы тармақтың бірінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген шешімі ұсынымдық сипатта болады.";

5-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"5. Жоғары Сот Кеңесінің судьяны атқаратын лауазымынан босату туралы ұсыным беруден бас тартуы Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссия шығарған шешімнің күшін жояды. Жоғары Сот Кеңесінің Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссия шешімінің күшін жоюы Жоғары Сот Кеңесінің не Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссияның осы бапта көзделген өзге шешім қабылдауы үшін негіз болып табылады.";

9) 44-1-баптың 4-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:

"4. Жоғары Сот Кеңесінің сот төрағасын, сот алқасының төрағасын және судьяны атқаратын лауазымынан босату туралы ұсыным беруден бас тартуы не Жоғары Сот Кеңесінің судьяға қандай да бір тәртіптік жаза қолданудың негізсіздігі туралы шешімі Сот жюриі шығарған шешімнің күшін жояды және тәртіптік іс қайта қарауға жіберіледі.

Сот жюриі шешімінің күші жойылған кезде Жоғары Сот Кеңесі Сот жюриіне осы Конституциялық заңның 40-бабының 1-тармағында көзделген өзге тәртіптік жазаны қолдануды не судьяға қатысты тәртіптік іс жүргізуді тоқтатуды ұсынуға құқылы.";

10) 57-бап мынадай редакцияда жазылсын:

"57-бап. Соттарды қаржыландыру

1. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотын, жергілікті және басқа соттарын қаржыландыру республикалық бюджет қаражатының есебінен жүзеге асырылады.

2. Сот жүйесінің бюджеті соттардың өз конституциялық өкілеттіктерін орындауын толық қамтамасыз етуге тиіс.

Сот жүйесінің шығыстары өткен қаржы жылы үшін республикалық бюджетте белгіленген барлық мемлекеттік органдардың 001-бюджеттік бағдарламасы бойынша шығыстарының жалпы сомасының кемінде алты жарым пайызын құрайды.

3. Республикалық бюджетті нақтылау, республикалық бюджетті түзету немесе секвестр жүргізу нәтижесінде барлық мемлекеттік органдардың бюджеттік бағдарламасы бойынша шығыстардың жалпы сомасы төмендеген жағдайда республикалық бюджетте тиісті жоспарлы кезеңге белгіленген сот жүйесіне арналған шығыстардың мөлшері азайтуға жатпайды.

4. Республикалық бюджетте тиісті жоспарлы кезеңге белгіленген сот жүйесіне арналған шығыстар секвестрлеуге жатпайды.

Ағымдағы қаржы жылы ішінде республикалық бюджетті нақтылау, түзету кезінде республикалық бюджетте тиісті жоспарлы кезеңге белгіленген сот жүйесіне арналған шығыстар азайтуға жатпайды.

Сот жүйесінің бюджеттік бағдарламалар әкімшісі үшін Қазақстан Республикасының Бюджет кодексінде көзделген ағымдағы әкімшілік шығыстар лимиті белгіленбейді.

5. Сот жүйесінің бюджетін шығыстардың деңгейлері мен бағыттары бойынша бөлу өзі бекітетін регламентке сәйкес Жоғарғы Соттың кеңейтілген жалпы отырысында бекітіледі.

6. Сот жүйесінің бюджеттік бағдарлама әкімшісінің бюджеттік өтінімі республикалық бюджет жобасына өзгерістер жасалмай енгізіледі.

Бюджеттік жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган Республикалық бюджет комиссиясының қарауына шығару үшін Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында белгіленген тәртіппен сот жүйесінің бюджеттік бағдарлама әкімшісінің бюджеттік өтініміне Қазақстан Республикасының бюджеттік заңнамасына сәйкестігі мен есеп-қисаптардың дұрыстығына қорытынды дайындайды.

7. Халықаралық кеңестің қызметін ұйымдастыру үшін республикалық бюджеттен бөлінген қаражатты пайдалану тәртібін уәкілетті орган айқындайды.

8. Уәкілетті органның басшысы Қазақстан Республикасының Бюджет кодексінде көзделген тәртіппен құрылатын Республикалық бюджет комиссиясының мүшесі болып табылады.".

2-бап. Осы Конституциялық заң:

1) 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 2) және 10) тармақшаларын;

2) 2022 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 3) тармақшасының төртінші және бесінші абзацтарын және 6) тармақшасын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті

Қ. ТОҚАЕВ