Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде селекциялық-гендік мақсаттағы объектілерді анықтау, құру, аттестаттау және есепке алу ережесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті 2007 жылғы 25 қаңтардағы N 31 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2007 жылғы 11 наурыздағы Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 4565 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрінің 2010 жылғы 28 қыркүйектегі N 631 Бұйрығымен.

      Күші жойылды - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2010.09.28 N 631  (ресми жарияланғаннан бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Бұйрығымен.

      Қазақстан Республикасы Орман  кодексінің 78-бабын жүзеге асыру мақсатында  БҰЙЫРАМЫН:
      1. Қоса беріліп отырған Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде селекциялық-гендік мақсаттағы объектілерді анықтау, құру, аттестаттау және есепке алу ережесі бекітілсін.
      2. Осы бұйрық ол бірінші рет ресми жарияланғаннан кейін он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасы    
Ауыл шаруашылығы министрлігі 
Орман және аңшылық шаруашылығы
комитеті төрағасының      
2007 жылғы»25 қаңтардағы   
N 31 бұйрығымен        
бекітілген          

  Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде 
селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілерді
анықтау, құру, аттестациялау және есепке алу ережесі 1. Негізгі ережелер

      1. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілерді анықтау, құру, аттестациялау және есепке алу ережесі (бұдан әрі - Ереже) орман тұқым шаруашылығында пайдалану үшін орман өсімдіктерін кепілді түрде сақтау, олардың мұрагерлік қасиеттерін бағалау және неғұрлым перспективалы өкілдерін іріктеп алу жөніндегі іс-шараларды регламенттеу мақсатында Қазақстан Республикасы Орман кодексінің  78-бабына сәйкес әзірленді.

      2. Осы Ережеде пайдаланылатын негізгі ұғымдар:
      1) артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттары - артықшылығы бар ағаштардың генетикалық қорын сақтау және мұрагерлік қасиеттерін зерттеу мақсатында олардың вегетативтік ұрпағын пайдаланып алынатын екпелер;
      2) географиялық дақылдар - жаңа жағдайларда сынау мақсатында бірнеше экотиптердің (климатиптердің) неғұрлым тән таралымдарының тұқымдық ұрпағы арнайы әдістемелер бойынша алатын тәжірибелік дақылдар;
      3) плантацияларды оқшаулау - орман тұқымы плантацияларының қажетсіз тозаңмен, ең алдымен табиғи екпелердің тозаңымен (фондық тозаң) тозаңдану процесіне жол бермейтін жағдайлар;
      4) климатип - белгілі бір климаттық жағдайлардың әсерімен қалыптасқан экотип;
      5) клон - вегетативтік көбейту жолымен бір бастапқы дарақтан немесе апомиктикалық құрылымнан алынған және генотипі бірдей барлық ұрпақтардың жиынтығы (рамет);
      6) клондық микрокөбею - өсімдіктердің тканьдар дақылында вегетативтік көбею әдісі;
      7) клеткалар, тканьдар дақылы - клеткалар мен тканьдардың ағзадан тыс жерде - жасанды жолмен жасалған ортада өмір сүру нысаны;
      8) орман тұқымы плантациялары (ОТП) - селекцияның әртүрлі әдістерін қолдану негізінде жасанды жолмен өсірілетін мұрагерлік қасиеттері құнды тұқымдар алуға арналған екпелер;
      9) тегі вегетативтік орман тұқымы плантациялары - тегі вегетативтік материалды пайдаланып өсірілетін ОТП;
      10) екінші ұрпақ (кезек) ОТП-сы - комбинациялық қабілеттілікке тексерілген бастапқы материалды пайдалану негізінде құрылатын ОТП;
      11) клондық ОТП - артықшылығы бар немесе элиталық ағаштардың вегетативтік ұрпағын (клондарын) пайдаланып құрылатын ОТП;
      12) клонды ОТП - артықшылығы бар немесе элиталық ағаштардың вегетативтік ұрпағын (клондарын) пайдаланып құрылатын ОТП;
      13) тұқымнан өсіп-өнген ОТП - отырғызу кезінде аналықтардың бақыланатын тозаңдануынан (сибстар) немесе емін-еркін тозаңданудан (жартылай сибстар) алынған тұқымдар пайдаланылатын плантациялар;
      14) тұрақты орман тұқымы учаскелері (ТОТУ) - ұзақ уақыт кезеңінде қалыпты және жақсартылған тұқымдар алу үшін арнайы қалыптастырылған аналық екпелер. ТОТУ шығу тегі табиғи (жасандыдан сирек) шығымдылығы жоғары аса сапалы екпелерде отырғызылады;
      15) селекциялық жағынан жақсартылған материал (СЖМ) - тегі мен мұрагерлігі беймәлім жақсартылған шаруашылық құнды ерекшеліктермен өзгешеленетін өсімдіктер жиынтығы.

      3. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде селекциялық-генетикалық маңызы бар объектілерді анықтау мен құруды орман селекциясы мен тұқым шаруашылығы саласындағы мамандандырылған ұйымдар жүзеге асырады.

      4. Селекциялық-генетикалық маңызы бар объектілерді бөліп алу мен құруға арналған өлшемдер ағаш өсу аймағына, ағаш өсу жағдайларының тұрпатына, орман өсімдіктерінің жекелеген түрлерінің биологиялық ерекшеліктеріне, олардың жасына және жай-күйіне байланысты.

      5. Селекциялық-генетикалық маңызы бар объектілерді пайдалану Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 25 желтоқсандағы N 1317 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік орман қоры учаскелерін ғылыми зерттеу мақсаттары үшін пайдалану  ережесіне сәйкес жүзеге асырылады.

  2. Артықшылығы бар ағаштар

      6. Артықшылығы бар ағаштарды артықшылығы бар және қалыпты екпелерден бөліп алады.

      7. Артықшылығы бар ағаштарды іріктеп алатын нышандар селекцияның түпкі мақсаттарымен айқындалады.
      Ормандардың шығымдылығы мен сапасын орман өсімдіктері жағдайларының негізгі түрлерінде, ең алдымен артықшылығы бар екпелерде артықшылығы бар ағаштар санатына көтеру селекциясы кезінде:
      діңінің түзулігімен;
      сүрекдіңінің толымдылығымен;
      діңдерінің бұтақтардан жақсылап тазартылуымен;
      қисық бұталардың болмауымен;
      жайсыз орта факторларына, зиянкестер мен ауруларға төзімділігімен ерекшеленетін ағаштарды таңдап алады.

      8. Құрамы жағынан таза бір жастағы аса толымды екпелерде артықшылығы бар ағаштар сүрекдіңнің орташа көрсеткіштері (тиісті фенологиялық нысан үшін) биіктігі бойынша 10 және одан да көп пайыз, диаметрі бойынша 30 және одан да көп пайыз мөлшерінде болып келеді.

      9. Біртіндеп және ішінара кесу жүргізілген екпелерде сүрекдіңнің орташа көрсеткіштерінен биіктігі жөнінен кемінде 8 %, диаметрі бойынша 20% асып түсетін, бірақ жоғарыда аталған барлық талаптарға сай келетін артықшылығы бар ағаштарды бөліп алуға жол беріледі.

      10. Ағаштарының жасы бір сыныптан көп мөлшерге өзгешеленетін жасы әртүрлі ағаштарда артықшылығы бар ағаштарды таңдап алу әрбір жас тобы (ұрпақ) шегінде жеке-жеке жүргізіледі.

  3. Артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаты

      11. Артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағатын олардың гендік қорын сақтау және мұрагерлік қасиеттерін зерттеу мақсатында артықшылығы бар ағаштардың вегетативтік ұрпағын пайдалану жолымен құрады.

      12. Селекция мақсаттарын басшылыққа ала отырып, артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарын құру кезінде бір немесе бірнеше селекцияланатын белгілері бойынша іріктеп алынған артықшылығы бар ағаштардың ұрпақтарын топтастырады.

      13. Артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарында осы орман тұқымы ауданының бір немесе бірнеше таралымдарының артықшылығы бар ағаштарының ұрпақтарын шоғырландырады. Көршілес орман тұқымы аудандарының (қолданылып жүрген орман тұқымын аудандастыруға сәйкес), ал интродуценттер үшін - көршілес орман өсімдіктері немесе флоралық аудандардың артықшылығы бар ағаштарының ұрпақтары клондарының мұрағаттарын құруға жол беріледі.
      Егер бұл жеміс беруді күшейтуге және тұқымдардың пісуін жақсартуға жәрдемдесетін болса, жекелеген жағдайларда клондарды неғұрлым шалғай қашықтықтарда, яғни табиғи таралу аймағынан тысқары жерлерде мұрағаттар құру үшін клондардың орнын ауыстырған жөн. Мұндай мұрағаттардың тұқымдарын бастапқы артықшылығы бар ағаштар шыққан аудан үшін орман тұқымын аудандастыруда көзделген тәртіппен пайдаланады.
      Тау жағдайларында артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарын биіктік белдеулері немесе таралымдар бойынша отырғызады. Клондар мұрағаттарын артықшылығы бар ағаштар өсетін жерлермен салыстырғанда аласалау жерлерде, бірақ клондардың (тұқымдастардың) географиялық, биіктік және орман типологиялық орын ауыстыру шектерінде отырғызуға болады.

      14. Артықшылығы бар ағаштар клондарының (тұқымдастарының) мұрағаттары табиғи таралымдардың генетикалық типтік сан алуандығын тұқымдық ұрпақта сақтауды, түр ішіндегі будандастыруды барынша азайтуды және селекцияланатын белгілерді барынша кеңінен танытуды қамтамасыз етеді. Бұл үшін артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарында кемінде 20-25 артықшылығы бар ағаштардың ұрпағы болады. Клондар мұрағаттарын бірнеше вегетациялық кезеңдер бойы блоктармен (танаптармен) құру кезінде артықшылығы бар ағаштар ұрпақтарының көрсетілген мөлшері үштен аспайтын блокта (танапта) көрініс табуға тиіс.
      Тән комбинациялық қабілетке ие артықшылығы бар ағаштардан клондар мұрағаттарын құру кезінде, сондай-ақ арнайы шаруашылық мақсаттағы екпелер өсіру үшін клондар санын іріктеп алынған артықшылығы бар ағаштардың мөлшерімен шектелген шекке дейін қысқартуға жол беріледі.

      15. Артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарында артықшылығы бар ағаштар ұрпағын өздігінен тозаңдануды шектеу мақсатында бір клон (тұқымдас) өсімдіктерінің кеңістікте оқшаулануын қамтамасыз ететін жүйелі түрде (үнемі) қайталанып отыру немесе рендомизирленген (кездейсоқ) орын ауыстыру принциптеріне негізделген ерекше схемалар бойынша орналастырады.
      Бірінші жағдайда осы артықшылығы бар ағаштың ұрпағын білдіретін өсімдіктерді бір бірінен кемінде 30 м қашықтықта немесе басқа клондардың (тұқымдастардың) барлық бағыттағы 3 өсімдігінен кейін орналастырады. Отырғызу (себу) аяқталғаннан кейін клон мұрағатының әрбір блогына (танабына) клондардың нақты орналасу схемасын жасайды.

      16. Артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарын құру үшін орман өсімдіктерінің жағдайлары бойынша шығымдылығы бонитеттің ІІ-ІІІ сыныптарынан төмен болмайтын, жақсы тамыр жайған, машиналар мен механизмдерді пайдалануға оңай және кірме жолдары бар айтарлықтай тегіс рельефті, аяз болмайтын және аңызақ желден қорғалған жерлерде (орманды-далалы аймақта) орналасқан орман өсімдіктерінің нақты түрлерін өсірудің орман шаруашылығы-биологиялық талаптарға сәйкес келетін орман қоры учаскелері таңдап алынады.
      Осы учаскелерде топографиялық-геодезиялық жұмыстар кешені, топыраққа орман патологиялық, топырақтық зерттеу мен агрохимиялық талдау жүргізіледі.

      17. Артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарын құру кезінде мыналарды ескереді:
      1) екі және одан да көп вегетациялық кезеңде артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарын құру кезінде оның көлемі бөлініп, танаптар (блоктар) бойынша игеріледі;
      2) қажетсіз тозаңның келуін шектеу үшін клон мұрағатын құруға арналған учаскені басқа түрлер екпелерінің арасына орналастырады, әйтпесе оның периметрі бойынша қауіпті зиянкестер мен саңырауқұлақ ауруларының аралық иелері болып табылмайтын басқа түрлердің шапшаң өсетін жиі діңді ағаштарының 5-10 қатарынан тұратын сүзгіш қорғаныштық жолақтар құру қажет.

      18. Алаңды әзірлеу және топырақты өңдеу тәсілін таңдау орман өсімдіктері жағдайларының кешенімен айқындалады. Артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаттарын тұтас өңделген алаңда отырғызады. Топырақты тұтас өңдеу белгілі бір себептермен мүмкін немесе қажет болмайтын учаскелерде оны өңдеуді жолақтармен немесе алаңшалармен жүргізеді.

      19. Клондар мұрағаттарын құрудың негізгі тәсілі тамыр жүйесі жабық жерсіндірілген қалемшелерді отырғызу болып табылады. Қалемшелер мемлекеттік стандарттардың, техникалық шарттардың немесе аймақтық ұсыныстардың талаптарына сәйкес келуге тиіс. Арнайы өсірілген қосалқы дақылдарда шыбықшалар немесе тұқымдар (сексеуіл, талдар) егу арқылы клондар мұрағаттарын отырғызуға болады.
      Кейбір оңай тамыр жаятын түрлердің артықшылығы бар ағаштары клондарының мұрағаттарын тамыр жайған шыбық қалемшелерді де, тамыр жаймаған шыбықтарды да отырғызып құруға болады.

      20. Қосалқы дақылдарды екпелер (қалемшелер) отырғызу немесе тұқымдар (ірі жемісті түрлер, сексеуіл) отырғызу арқылы құрады. Қосалқы дақылдар өсіру үшін орман тұқымы ауданы шегіндегі артықшылығы бар ағаштардан дайындалған өскін сияқты сол түрдің және фенологиялық нысанның жақсартылған тұқымдарын пайдаланады.

      21. Клондар мұрағаттарын құру орындарында аналық плантацияларды отырғызады. Аналық плантацияларды құруды клондар мұрағаттарының алғашқы танаптарын (блоктарын) отырғызумен бір мезгілде немесе ол басталмас бұрын бастайды.
      Аналық плантацияның көлемін және оны пайдалану мерзімін қалемшелер жөніндегі қажеттілікті және артықшылығы бар ағаштардың керек мөлшерін басшылыққа ала отырып айқындайды. Аналық-қалемше плантациясында клондардың араласып кетуі қалемшелерді тұқымдастары бойынша дайындауды қиындататынын ескере отырып, клондарды орналастыруды жекелеген қатарларда немесе тұқымдастар блоктарында шоғырландыру керек. Отырғызу аяқталғаннан кейін әрбір аналық плантацияға клондардың нақты орналасу схемасын жасайды. Оларда қалемшелер дайындауды ағаштардың 4-5 жас мөлшерінде бастайды.

      22. Клондар мұрағаттарын отырғызу кезінде қатарлардағы және қатараралықтардағы өсімдіктер арасындағы, алаңдар орталықтары арасындағы қашықтық аналық репродуктивті қабаттың барынша жақсы дамуын, топырақ пен ағаштарға күтім жасау, бүрлер (жемістер, тұқымдар) дайындау кезінде машиналар мен механизмдердің емін-еркін жүріп тұруын қамтамасыз етуге тиіс. Орман өсімдіктері жағдайларына, орман өсімдіктерінің биологиялық ерекшеліктеріне және таңдап алынған отырғызу тәсіліне байланысты қатарлардағы отырғызу орындары арасындағы қашықтық 3-8 м, қатараралықтарда - 4-10 м болады. Клондар мұрағатының бір учаскесінің телімінде бір артықшылығы бар ағаштың 48, екі телімінде - 96 жерсіндірілген қалемшесі отырғызылады.

      23. Клондар мұрағаттары үшін неғұрлым бағалы элиталық ағаштарды таңдап алуды клондардың селекцияланатын белгілері бойынша комбинациялық қабілеті мен репродуктивті қабілетін қамтитын тұқымдық және вегетативтік ұрпақтарын кешенді бағалау нәтижелері бойынша жүргізеді.

      24. Мұрағаттар құру кезінде мұрағатты өсімдіктердің жаңа даналарымен жүйелі түрде толықтырып отыру мақсатында резервтік алаң көзделеді.

      25. Клондар мұрағаттарын сондай-ақ жалпы комбинациялық қабілеті және өзіндік комбинациялық қабілеті бойынша артықшылығы бар ағаштардың мұрагерлік қасиеттерін бағалау мақсатында бақылау жасалатын будандастыру жүргізу үшін тәжірибелік объектілер ретінде де пайдаланады. Сонымен бірге клондарды діңінің пішіні, вегетацияның басталу және аяқталу мерзімдері, гүлдену және жеміс беру (тұқым беру) ерекшеліктері, тұқымдарының шығымдылығы мен сапасы, сондай-ақ жайсыз ауа райы жағдайларына, зиянкестер мен ауруларға төзімділігі бойынша бағалайды.

      26. Қажет болған жағдайда клондар мұрағаттары орман тұқымы ОТП құру немесе толықтыру мақсатында қалемшелердің шағын партияларын дайындау үшін пайдаланылуы мүмкін.

  4. Географиялық дақылдар

      27. Географиялық дақылдар - оларды өзге орман өсімдіктері жағдайларында сынау мақсатында құрылатын шығу тегі тұқымдық немесе вегетативтік тәжірибелік ағаштар отырғызылған орындар.

      28. Географиялық дақылдар отырғызу кезінде тәжиребені үш мәрте қайталау көзделеді, ал әрбір климатип телімінің мөлшері кемінде 100 ағашты толысу жасына өсіруді қамтамасыз етуге тиіс.

      29. Географиялық дақылдар отырғызу кезінде тұқымдар дайындау пункттері бүкіл табиғи таралу аймағы немесе оның бір бөлігі шегінде орман өсімдіктерінің осы түрінің орман шаруашылығы және биологиялық қасиеттерінің құбылмалылығын, ал дақылдар отырғызу пункттері - ол болжамды өсірілетін аудандардағы орман өсімдіктері жағдайларының құбылмалылығын көрсетеді. Географиялық дақылдар алу үшін тұқымдар әрбір климатиптің неғұрлым кеңінен тараған орман түрінің піскен және пісіп қалған екпелерінде дайындалады. Бақылау ретінде жергілікті климатиптің тұқымдары пайдаланылады.

      30. Климатиптерді (эдафотиптерді) бастапқы генетикалық бағалауды олар ІІ сыныпты жасқа жеткенде, ал түпкілікті бағалауды - пісу жасына жеткенде географиялық (таралымдық-экологиялық) дақылдарды зерттеу нәтижелерін талдау негізінде жүргізеді.

      31. Географиялық (таралымдық-экологиялық) дақылдарды зерттеуді олардың аман сақталу көрсеткіштері, биіктеп өсу шапшаңдығы бойынша және діңінің диаметрі, көлемі және сапасы, сүрек қоры, ортаның жайсыз факторларына, саңырауқұлақ, бактериялық және басқа ауруларға төзімділігі, сондай-ақ орман зиянкестерінің бүлдіруі бойынша жүргізеді.

  5. Таралымдар мен будандардың сынақ дақылдары

      32. Артықшылығы бар екпелерді, клондарды, бірінші реттегі тұқымдас ОТП-ны және ТОТУ-ды ұрпағы бойынша генетикалық бағалау үшін сынақ дақылдарын артықшылығы бар ағаштар іріктеп алынатын белгілері бойынша таңдап алады. Сынақ дақылдарын алу кезінде әрбір телімде кемінде 300 екпе болуға тиіс.

      33. Вегетативтік ОТП-да бар клондардан еркін тозаңданудан тұқымдар бөлек дайындалуы мүмкін. ОТП-ыны генетикалық бағалауды онда бар артықшылығы бар ағаштарға генетикалық баға берумен бір мезгілде жүргізеді. ОТП-ының генетикалық құндылығы жекелеген клондардың ОТП-да үлестік қатысуын ескере отырып, олардың ұрпақтарының селекцияланатын белгісі бойынша бақылаудан асып түсуінің орташа алынған көлемі ретінде айқындалады.

      34. Тұрақты орман тұқымы базасы объектілерін ұрпағы бойынша генетикалық бағалау үшін үш генерациядан алынған орман дақылдары, осы объектілерде дайындалған тұқымдардан өсірілген өндірістік орман дақылдары пайдаланылады.

      35. ОТП-ыны генетикалық бағалау мақсатында сынақ дақылдарын алу үшін тұқымдар қоспаларын дайындау кезінде әрбір клоннан (тұқымдастан) тұқымдар үлесі олардың ОТП-дағы мөлшеріне тепе-тең болуға тиіс.

      36. Артықшылығы бар екпені, ТОТУ-ды генетикалық бағалау мақсатында сынақ дақылдарын алу үшін тұқымдар қоспасын дайындау оларда кездейсоқ таңдап алынған кемінде 50 ағашта жүргізіледі.

      37. Артықшылығы бар екпелердің сынақ дақылдарын, ТОТУ мен ОТП отырғызу кезінде бір өнімнің тұқымдары пайдаланылады.

      38. Сынақ дақылдарында бақылау ретінде артықшылығы бар екпелерді, ТОТУ мен ОТП-ыны ұрпағы бойынша бағалау үшін сол эдафотиптің, сол фенологиялық нысанның жергілікті таралымының тұқымының қоспасынан өсірілген отырғызу материалын пайдаланады.

      39. Артықшылығы бар екпелерді, ТОТУ мен ОТП-ыны алдын ала генетикалық бағалауды олардың тұқымдық ұрпақтары ІІ сыныпты жасқа жеткен кезде жүзеге асырады. Түпкілікті баға беру нақты орман өсу аймағында өсімдіктің осы түрі үшін қабылданған пісіп-жетілу жасына жеткен кезде жүргізілуі мүмкін.

  6. Орман өсімдіктерінің генетикалық қорын
сақтау және пайдалану

      40. Таралымдарды, таралымдар топтарын және жекелеген құнды таралым ішіндегі құрылымдарды ұрпақтарында қорғау және молықтыру ормандағы ағаш өсімдіктерінің генетикалық қорын сақтаудың негізі болып табылады.

      41. Таралымдарды бөліп алу таралымдардың оқшаулану деңгейін айқындайтын түрдің таралуының биологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, түрдің таралу аймағының аумағы бойынша өтетін табиғи ландшафтық шекараға сәйкес жүргізіледі.

      42. Бөліп алынған таралымдар тұқымдарын пайдалану орман тұқымын аудандастыруға сәйкес жүзеге асырылады.

      43. Түрдің таралу аймағына, кездесу жиілігіне, шаруашылық құндылығына байланысты генетикалық қорды сақтаудың мынадай әдістері белгіленеді:
      1) орманның генетикалық резерваттарын бөліп алу;
      2) жекелеген екпелер мен ағаштарды (эталондық, элиталық, бірегей, артықшылығы бар) сақтау;
      3) коллекциялық дақылдар мен клондар мұрағаттарын құру;
      4) тұқымдарды, тозаңдық дәндерді, меристемдерді сақтау.

      44. Ормандағы генетикалық резерваттар ормандар шығымдылығын арттыру үшін жоғары сапалы генетикалық материал алу мақсатында бөліп алынады. Генетикалық орман резерваттарын ұйымдастыру әрбір орман тұқымы ауданы ормандарының типологиялық сан алуандығын сақтауды ескере отырып жүргізіледі.

      45. Ең алдымен ормандағы генетикалық резерваттар құнды генотиптік әлеуеті бар түрлер барынша көп өсетін аймақта, сондай-ақ адамның шаруашылық қызметінің немесе табиғат жағдайларының жайсыз өзгеруі салдарынан құнды түрлердің, қосымша түрлердің, нысандар мен таралымдардың бүліну немесе жоғалу қатері төнген аудандарда бөліп алынады.

      46. Мемлекеттік маңызы бар ормандарда генетикалық резерваттар бөліп алу үшін қорықтардың, ұлттық және табиғи парктердің ормандары, қорықтық орман учаскелері, ғылыми немесе тарихи маңызы бар ормандар пайдаланылады.

      47. Қажет болған жағдайда ормандағы генетикалық резерваттар кейіннен орман қорғау іс-шараларын жүзеге асыру үшін қажет санитарлық және басқа да мақсатта ғана ағаш кесуге жол берілетін ерекше қорғалатын учаскелерге заңнама белгілеген тәртіппен жатқызып, басқа санаттардағы ормандарда бөлініп алынады.

      48. Ормандағы генетикалық резерваттар, егер бұл құжатпен қуатталса, табиғи тұқымнан өскен немесе жергілікті тұқымдардан жасанды жолмен алынған артықшылығы бар және қалыпты екпелерден бөліп алынады.
      Жекелеген жағдайларда резерваттарға экзот-тұқымдардан орман дақылдарының неғұрлым құнды ағаштарының учаскелері енгізіледі.
      Шағын орманды аудандарда, сондай-ақ көктерек және қара ольха сияқты тұқымдар үшін өскіннен өсіп-өнген шығымдылығы жоғары және сау екпелерде резерваттар бөліп алуға жол беріледі.
      Түрлердің интрогрессивті будандануы байқалатын аудандарда резерваттар құрамына бастапқы түрлер мен олардың будандары енгізіледі.

      49. Ормандағы генетикалық резерваттарға ең алдымен онша жерсіне қоймаған генотиптер жойылып, сүрекдің шығымдылығының тән деңгейі қалыптасқан піскен және пісіп қалған екпелер енгізіледі. Бөліп алуға жарамды піскен және пісіп қалған екпелер болмаған жағдайда резерваттар құрамына орта жастағы екпелерді енгізуге жол беріледі.

      50. Генетикалық орман резерваттары осы орман тұқымы ауданында өсетін екпелердің сипатына байланысты бір, екі және одан да көп ағаш тұқымына құрылады.

      51. Шығу тегі белгісіз тұқымдардан, өскіндерден және қалемшелерден алынған орман дақылдары ормандағы генетикалық резерваттардың құрамына енгізілмейді. Адамның шаруашылық қызметінің немесе табиғи жағдайлардың жайсыз өзгеруі салдарынан генетикалық құрамы бүлінген таралымдарды резерваттарға енгізуге жол берілмейді.

      52. Ормандағы генетикалық резерваттардың мөлшері таралымның осы бөлігінің генотиптік құрамын айтарлықтай толық көрсететін және оны осы күйінде ұзақ уақыт бойы сақтауға мүмкіндік беретін орман учаскесін бөлу қажеттілігін ескере отырып айқындалады.

      53. Белгілі бір тұқымның генетикалық резерваттарының мөлшері түрдің таралу аймағының мөлшері мен полиморфизмін, оның шаруашылық маңызын, шығымдылығы жоғары сүрекдіңдердің болуын және басқа да факторларды басшылыққа ала отырып айқындалады. Әрбір орман тұқымы ауданында генетикалық резерваттардың ең аз саны - үшеу.

      54. Генетикалық резерваттар екпелерінің төзімділігін қамтамасыз ету үшін олардың төңірегінде арнайы аралық аймақтар құрылады. Аймақтың (аралық) қорғалуының мөлшері (ені) және режимі оның көлемін, орналасуын және резерваттың генотиптік құрамын сақтау үшін қажет іс-шараларды ескере отырып, әрбір нақты ормандағы генетикалық резерват үшін белгіленеді.

      55. Ормандағы генетикалық резерваттарда басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесуге жол берілмейді, ең алдымен генотиптік құрамы бойынша олардың аман сақталуына қатер төндіретін немесе табиғи таралымдардың дамуының табиғи барысын бұзатын қандай да болсын шаруашылық қызметке тыйым салынады.

      56. Орманның табиғи қалпына келу барысы болмаған кезде табиғи қалпына келтіруге жәрдемдесу жөнінде іс-шаралар жүргізіледі, тұқымдық өскін болмаған жағдайда орманды өскінмен қалпына келтіруге жол беріледі.

      57. Резерваттың негізгі орман құраушы тұқымының табиғи өскіні ұзақ уақыт бойы қалыптаспайтын кезде, сондай-ақ резерваттардың көлемі шағын болған кезде және тұқымның бөтен жақтан келу қатері орын алған кезде ерекшелік ретінде орман ішінде немесе іргелес аумақта орман дақылдарын өсіруге болады. Отырғызу материалын өсіру ашық топырақта, яғни табиғи жағдайларға барынша жақын ахуалда резерватта немесе іргелес аумақтарда жиналған жергілікті жерде өскен тұқымнан жүргізіледі.

      58. Жекелеген екпелер мен ағаштарды (бірегей, элиталық, эталондық, артышылығы бар) сақтау мақсаты кейіннен селекциялық-генетикалық жұмыстарда пайдалану үшін табиғи жағдайларда өсетін орманның жекелеген ағаш өсімдіктерінің құнды екпелері мен дарақтарын ұзақ мерзімді перспективаға сақтауды қамтамасыз ету болып табылады.

      59. Табиғи жағдайда сақтау мүмкін болмаған кезде ағаш өсімдіктерінің жекелеген сирек кездесетін, жойылып бара жатқан түрлері мен таралымдары, сондай-ақ ерекше құнды немесе сирек кездесетін генотиптері коллекциялық дақылдар құрады.

      60. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 31 қазандағы N 1034 қаулысымен бекітілген Сирек кездесетін және жойылып кету қауіпі төнген жануарлар мен өсімдіктердің  тізбесіне енгізілген ағаш өсімдіктерінің барлық түрі, сирек кездесетін экотиптер мен түрлер, құнды нысандар, ең алдымен артықшылығы бар және элиталық ағаштар сақтау объектілері болып табылады.
      Коллекциялық дақылдар санатына сондай-ақ белгіленген тәртіппен ресімделген географиялық және сынақтық орман дақылдары, сонымен бірге интродуценттер дақылдары мен клондық мұрағаттар жатады.

      61. Құнды бірегей генотиптерді, коллекциялық дақылдарды сақтау олардың вегетативтік репродукциясы жолымен, ал ол мүмкін болмайтын жағдайларда тұқыммен көбейту арқылы жүргізіледі.

      62. Коллекциялық дақылдар отырғызу үшін жайлы орман өсу жағдайларымен сипатталатын және ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланылмаған, ірі өнеркәсіп орындарының, көлік жолдарының және гербицидтер, улы химикаттар қолданылатын ауыл шаруашылық жерлерінің әсерінен тыс аймақта орналасқан орман көмкермеген алқаптар таңдап алынады. Мұндай алқаптар болмаған кезде құндылығы шамалы екпелер алып жатқан алқаптарда коллекциялық дақылдар отырғызуға жол беріледі, бірақ бұл үшін міндетті түрде екпелерді алдын ала кесіп алу, алқапты жаппай тазартып, қопсытып алу және топырақты өңдеу қажет.
      Учаскені құндылығы шамалы таралымдардың тозаңдары мен тұқымдарын алып келу мүмкіндігі барынша аз орман ортасы қоршап тұруға тиіс.

      63. Коллекциялық учаске екі бөліктен: питомниктен және өз кезегінде мынадай бөлімшелерге бөлінетін коллекциялық учаскеден тұрады:
      сирек кездесетін, жойылып бара жатқан және бірегей таралымдарды өсіруге арналған бөлімшелер, олардың әрқайсысында кездейсоқтық қағидасы бойынша іріктеп алынған 50-100 дарақтың (ерекшелік ретінде 10-15 дараққа рұқсат етіледі) ұрпақтары болады. Әрбір ұрпақтан қалемшелердің 100-200 данасы өсіріледі;
      жекелеген бірегей ағаштардың тұқымдық немесе вегетативтік ұрпағын өсіруге арналған бөлімше.

      64. Топырақты дайындау, ағаш отырғызу, оған күтім жасау тәсілдері және коллекциялық учаскеде жүргізілетін басқа да агротехникалық іс-шаралар, тыңайтқыштар пайдалану жөніндегі шектеулерді қоспағанда, осы орман өсу жағдайларында орман дақылдарын құру кезінде қолданылатын тәсілдерден өзгешеленбейді. Коллекциялық учаскелерде арамшөптермен күресу үшін улы химикаттарды пайдалануға жол берілмейді.

      65. Арнайы бақылау жасалатын орта жағдайларында (тұқымдар банктерінде) тұқымдарды, тозаңдық дәндерді және меристемдерді ұзақ уақыт бойы сақтау жолымен құнды генотиптерді сақтау репродуктивті материалды сақтаудың осы заманғы әдістерінің бірі болып табылады.
      Тұқымдар банкін құрудың негізгі шарттары мыналар болып табылады:
      сақтау нысандары мен әдістерін ұйымдастыру;
      генетикалық қорды тұрақты түрде толықтырып отыру;
      өкілдерді жаңартып отыру.

  7. Селекциялық-генетикалық объектілерді аттестациялау

      66. Бөліп алынған және құрылған селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілер аттестациялануға жатады.
      Мемлекеттік орман қоры учаскелеріндегі селекциялық-генетикалық объектілерді аттестациялауды уәкілетті органның мамандандырылған ұйымы жүзеге асырады, оның бірінші басшысының немесе оны алмастыратын тұлғаның бұйрығымен аттестациялау комиссиялары (бұдан әрі - Комиссиялар) құрылады.

      67. Объектілерді анықтауды және құруды жүзеге асыратын ұйымдар аттестациялануға жататын объектінің орналасуы жайында Комиссия мүшелерін жазбаша хабардар етеді.
      Қызметкерлері Комиссияларға енгізілген ұйымдардың басшылары олардың Комиссия жұмысына қатысуын қамтамасыз етеді.

      68. Комиссиялар селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілерді анықтауды және құруды жүзеге асыратын ұйым өкілдерінің және мемлекеттік орман иеленуші өкілдерінің қатысуымен олардың нысаналы мақсатына сәйкес келуін қаз-қалпында анықтайды.

      69. Объектілерді аттестациялау осы  Ережеге 1,  2-қосымшаларға сәйкес нысандар бойынша объектілерді алдын ала іріктеп алу материалдары болған жағдайда олардың селекциялық нышандарын анықтауға қолайлы мерзімде жүзеге асырылады.

      70. Комиссияның оң қорытындысы болған жағдайда объект аттестацияланған болып есептеледі.
      Бөліп алынған және құрылған селекциялық-генетикалық объектілер олардың нысаналы мақсатына сәйкес келмеген жағдайда Комиссиялар теріс қорытынды береді және объектілер аттестацияланбайды.
      Объектілерді тексеру нәтижелері бойынша Комиссиялардың қорытындысы осы Ережеге  10-қосымшаға сәйкес Актіде қаз-қалпында көрсетіледі, ол аттестацияланған объектілерді мемлекеттік орман иеленушіге беру-қабылдау құжаты болып табылады.

      71. Аттестацияланған объектілерге осы  Ережеге 3, 4, 5,  6-қосымшаларға сәйкес Паспорттар толтырылады.
      Паспортқа орамдық желіге немесе басқа тұрақты бағдарларға байланыстырылған объектінің схемалық жоспары қоса тіркеледі.

      72. Аттестацияланған объектілерге паспорттар алты данада: біріншісі - мемлекеттік орман иеленуші үшін; екіншісі - мемлекеттік орман иеленуші қарауында болатын мемлекеттік орган үшін; үшіншісі - аумақтық орган үшін және төртіншісі - уәкілетті органның мамандандырылған ұйымы үшін, бесіншісі - уәкілетті орган үшін және алтыншысы - объектілерді анықтауды және құруды жүзеге асыратын ұйым үшін толтырылады.

      73. Аттестацияланған селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілер мемлекеттік республикалық меншік объектілеріне жатқызылады, пайдалану режимі шектеулі жекелеген аймақтар түрінде аумақтарға бөлінеді және өсімдіктерге зиян келтірмейтін кез келген әдістермен (тәсілдермен) жергілікті жердегі шекарасы белгіленеді.
      Көрсетілген аймақтарды уәкілетті органның және ғылым мен ғылыми-техникалық қызмет саласында басшылық жасайтын орталық атқару органының ұсынымы бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

      74 Аттестацияланған селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілер бөліп алынып, жергілікті жер бойынша шекарасы айқындалады.

      75. Артықшылығы бар ағаштар 1,3 м биіктікте ағаш діңіне ақ майлы бояумен ені кемінде 10 см жолақ тартылып, қос нөмірі (ақ түстің үстінен қара бояумен): алымында - тізілім бойынша ағаштың нөмірі, бөлімінде - ағаштың орман иеленушісі бойынша нөмірі жазылып белгіленеді.
      Элиталық ағаштар артықшылығы бар ағаштың бұдан бұрын салынған белгісіне қаз-қатар ені кемінде 5 см қызыл түсті тағы бір жолақ тарту арқылы белгіленіп, ешқандай жазу жазылмайды.

      76. Бір аумақта орналастырылған селекциялық-генетикалық объектілер (клондар мұрағаттары, географиялық дақылдар, сынақ дақылдары, генетикалық резерваттар) орман шаруашылығы белгілерімен (бағаналар, тас пирамидалар) белгіленіп, оларға учаскенің орналасқан жерін, отырғызылған жылын және алқабын көрсететін жазбалар жазылады. 

      77. Арнайы белгілердегі жазбалар осы Ережеге  8-қосымшада көрсетілген талаптардың шарттарына сәйкес келуге тиіс.

      78. Орман орналастыру материалдарында аттестацияланған объектілер жоспарлы материалдарға объектілерді белгіленген масштабта көрсетуге болатын кез келген алқапта бөліп көрсетіледі.
      Өзге жағдайларда олар таксациялық сипаттамаға белгі қойып, арнайы таңбалармен белгіленеді.

      79. Аттестацияланған артықшылығы бар, элиталық ағаштар, генетикалық орман резерваттары осы Ережеге 9, 11-қосымшаларға сәйкес мемлекеттік тізілімдерге енгізіледі.

      80. Селекциялық-генетикалық объектілерді аттестациялау материалдары тұрақты сақталатын материалдар болып табылады.

      81. Тұқым сапасына және отырғызу материалының шығу тегіне бақылау жасау салысындағы уәкілетті органның мамандандырылған ұйымы (бұдан әрі - мамандандырылған ұйым) аттестацияланған объектілер туралы мәліметтерді орман орналастыру ұйымына береді, ол орман орналастыру материалдарына тиісті өзгерістер мен толықтырулар енгізеді.

  8.   Селекциялық-генетикалық объектілерді есепке алу

      82. Селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілерді есепке алуды осы  Ережеге 9,  11,   12,   13-қосымшаларға сәйкес мамандандырылған ұйым жүзеге асырады.

      83. Селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілердің есебін жүргізу, олардың жай-күйіне және нысаналы пайдаланылу дәрежесіне талдау жасау үшін мамандандырылған ұйым орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру және орман өсіру саласындағы аумақтық органдардың, облыстық атқару органдарының өкілдерімен бірге мемлекеттік орман иеленушінің қатысуымен оларға жыл сайын тексеру жүргізеді.

      84. Барлық аттестацияланған объектілер вегетациялық кезеңде қазқалпында қарап көру жолымен тексерілуге тиіс.

      85. Тексеру кезінде осының алдындағы есеп материалдары: объектілер паспорттары, тізілімдер, жиынтық ведомостар, таксациялық сипаттамалар және басқа материалдар пайдаланылады. Қажет болған жағдайда орман орналастырудың жоспарлы материалдарынан осы объектілер орналастырылған схемалық көшірмелер алынады.

      86. Аумақтарда орналасқан объектілер үшін тексеру көлемі олардың алқабына байланысты болады:
      5 га дейін - бүкіл алқап тексеріледі;
      6-50 га дейін - олардың жалпы алқабының 20 % тексеріледі;
      51-100 га дейін - олардың жалпы алқабының 15 %;
      101 га және одан астам болса - алқаптың 5 % тескеріледі.
      Күмәнді және даулы жағдайларда объектілердің бүкіл алқабы тексерілуге тиіс.

      87. Әрбір объект бойынша оның қаз-қалпында ресімделуі (шекаралық белгілердің және оларда жазбалардың болуы), оның жай-күйі (ағаштарды зиянкестердің бүлдіру және ауруға шалдығу, механикалық және басқа да зақымдар нышандарының болуы, ұшарбаста кеуіп бара жатқан бұтақтардың сипаты және болуы, екінші қабаттың болуы, ағаш астында өсімдіктердің өсуі және басқалар), нысаналы пайдаланылуы (бүрлер, жемістер, тұқымдар, қалемшелер дайындау), сондай-ақ паспорттағы, жиынтық ведомостағы немесе тізілімдегі жазбалардың нақты деректерге сәйкестігі айқындалады.

      88. Тексеру нәтижелері бойынша тексеру актісі жасалады, оған қатысушы тараптар қол қояды.

      89. Мамандандырылған ұйым материалдарды қорытып, объектілердің бар-жоғы және жай-күйі жайында осы Ережеге  13-қосымшаға сәйкес уәкілетті органды және уәкілетті органның облыстық аумақтық органдарын жыл сайын хабардар етіп отырады, оларды одан әрі пайдалану, қорғауды жақсарту, қаз-қалпында ресімдеу, қайта жаңарту (қалпына келтіру), басқа санатқа ауыстыру немесе есептен шығару жөнінде уәкілетті органға ұсыныс енгізеді.

      90. Уәкілетті орган объектілерді тексеру материалдарын қарап, бекітеді, және олардың жай-күйін және пайдалануды одан әрі жақсарту немесе есептен шығару жөніндегі шаралар туралы шешім қабылдайды.

      91. Уәкілетті органның шешімі негізінде мамандандырылған ұйым селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілердің тізілімдеріне, жиынтық ведомостарына және паспорттарына өзгерістер енгізеді, сондай-ақ орман орналастыру материалдарына өзгерістер енгізу қажеттігі жайында орман орналастыру ұйымын хабардар етеді.

                              Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде  
                              селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                  және есепке алу ережесіне
                                           1-қосымша

         Артықшылығы бар ағаштағы бар ағашты алдын ала іріктеу
                            карточкасы N ____

1. Облысы __________________________________________________________
2. Әкімшілік ауданы ________________________________________________
3. Орман иеленуші __________________________________________________
4. Орманшылық ______________________________________________________
5. Орам N __________________________________________________________
6. Телім N _________________________________________________________
Артықшылығы бар ағаштың орамда және телімде орналасуы туралы мәлімет
(орналасу схемасы, географиялық координаттары)

                 Ағаш табылған телімдегі екпелердің
                          қысқаша сипаттамасы

7. Құрамы _____________________ 8. Бонитет класы ___________________
9. Орман типі (орман өсу жағдайлары) _______________________________
10. Орташа жасы ________________________________________________ жыл
11. Басты тұқым бойынша орташа биіктік ___________________________ м
12. Басты тұқым бойынша орташа диаметр ___________________________ м
13. Басты тұқым бойынша орташа диаметр ___________________________ м
14. Бөктердің тіктігі, экспозициясы ________________________________
15. Теңіз деңгейінен биіктігі ____________________________________ м
16. Санитарлық және орман патологиялық жағдайы _____________________

                 Іріктелген ағаштың негізгі таксациялық
                              көрсеткіштері

17. Ағаш жасы __________________________________________________ жыл
18. Ағаш діңінің диаметрі (ұшар басы) ___________________________ см
19. Диаметрдің орташасынан асу % ___________________________________
20. Биіктігі _____________________________________________________ м
21. Биіктіктің орташа биіктен % ____________________________________
22. Нысаналы мақсаты бойынша іріктеп алынатын ағашты сипаттайтын
көрсеткіштер (шайыр шығымдылығы, тұқым шашуының молдығы, тұқым
сапасы, сүрек құрылымы және басқалар.) _____________________________
Карточканы толтырған (лауазымы, қолы) ______________________________
"__" ______________ 200 ж.

      Ескерту: Телім екпесінің сипаттамасы орман орналастыру
материалдарынан алынады.

                             Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                              селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                  және есепке алу ережесіне
                                           2-қосымша

                 Артықшылығы бар ағаштардың сынақ дақылдарын
                   (географиялық, экологиялық дақылдары)
                         есепке алу карточкасы N ___
                           (керегі сызылады)

Тұқым ______________________________________________________________
1. Облысы __________________________________________________________
2. Орман иеленушісі _____________________________________ Орманшылық
Орам _________________________________________________________ Телім
3. Учаске алқабы, _______________________________________________ га
4. Өсу орнының жағдайлар типі ______________________________________
5. Отырғызу жылы ___________________________________________________
6. Сыналатын тұқымдастар мен клондар саны (экотиптер, сорттар) _____
7. Ағаштардың орналасуы (арақашықтығы, м) __________________________
8. Қайталану саны __________________________________________________
9. Өсімдіктер мен ұрпағының саны (дан-дейін), дана _________________
10. Бақылаудың бар-жоғы және оның сипаты ___________________________
11. Дақылдардың жай-күйі ___________________________________________
12. Объектінің отырғызу мақсатына жарамдылығы туралы және одан әрі
пайдалануы туралы комиссияның қорытындысы __________________________
13. Таралым-сорттарына, будан-сорттарына, клон-сорттарына үміткерлер
бөліп алу жөніндегі ұсыныстар (тұқымдастар, клондар, экотиптер
сорттарының атаулары мен нөмірлері) ____________________________________________________________________
14. Объектіні күтіп ұстау және жай-күйін жақсарту жөнінде ұсынылатын
іс-шаралар ______________________________________________

              Артықшылығы бар ағаштардың сынақ дақылдары
           учаскесіндегі (географиялық, экологиялық дақылдар
              және сорт сынау учаскесінде) ағаштарды
                     қайта есептеу ведомсы
                           (керегі сызылады)

Артықшылығы бар ағаштың N (мем. тізілім бойынша) сорттың атауы, шығу тегі

Қайталану

Ағаштар саны, дана

Сақталуы, %

Ағаштар жай-күйі

1.




Тұқымдастығы, сорты, шығу тегі бойынша жиыны:





Учаске бойынша
барлығы:




Бақылау

1.





Бақылау бойынша жиыны:




                                       Комиссия мүшелері:

                                       __________________________
                                       (лауазымы, аты-жөні, қолы)
                                       __________________________
                                       (лауазымы, аты-жөні, қолы)

"__" ___________ 200 ж.

                             Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                              селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                  және есепке алу ережесіне
                                           3-қосымша

Қазақстан Республикасы облысы
Орман иеленушісі_____________________________________
Ағаш тұқымының түрлік атауы__________________________

                  Артықшылығы бар ағаштың N __ 
                   (тізілім бойынша) паспорты

1. Ағаштың орналасқан орны:
Орманшылық _________________________________________________________
Орам N _______________________ Телім N _____________________________
Орман иеленушісі бойынша ағаш нөмірі _______________________________
Табиғи тұрысында ағаш қалай белгіленген ____________________________
Телімдегі артықшылығы бар ағаштың орналасуы (схемасы тіркеледі)
2. Телімдегі екпелердің таксациялық сипаттамасы (қабат бойынша,
ағаш қайда өсірілген)

құрамы

сынып
жасы
/жыл

орташа

бонитет
сыныбы

толым.
дылығы

қоры
м 3 /га

Екпе.
лердің селек.
циялық
санаты

Басым
морфо.
логия.
лық
және
феноло.
гиялық
нысан.
дары

Н,
м

Д,
см










   Шығу тегі (табиғи - тұқымдық, өскіндік немесе дақылдық)
____________________________________________________________________
Орман түрі _________________________________________________________
Орман өсу жағдайларының түрі _______________________________________
Өскіні _____________________________________________________________
Орман астары _______________________________________________________
Жамылғысы __________________________________________________________
Топырақ және топырақ құрайтын жыныс ________________________________
Релъеф _____________________________________________________________
Көлбеулігі, бөктерінің экспозициясы ________________________________
Теңіз деңгейінен биіктігі, _______________________________________ м
Екпенің санитарлық жай-күйі ________________________________________
3. Артықшылығы бар ағаштың сипаттамасы:
Шығу тегі __________________________________________________________
Морфологиялық, фенологиялық нысаны _________________________________
Жасы, жыл __________________________________________________________
Биіктігі, м ________________________________________________________
Дің диаметрі, см ___________________________________________________
Дамуы және өсу сыныбы (көз мөлшермен) ______________________________
Дің көлемі, м 3 _____________________________________________________
Ұшар басының орташа диаметрі, м ____________________________________
Ұшар басының нысаны (конус тәрізді, сопақ цилиндр-тәрізді т.б) және
оның симметриялылығы _______________________________________________
Ұшар басының ұзындығы, м __________________, діңнен биіктік %_______
___________________________________________________________________
Жапырақ қалыңдығы (қалың, орташа, селдір) __________________________
Бұтақтардың қалыңдығы (қалың, орташа, жұқа) ________________________
Діңнің бұтаққа дейінгі ұзындығы, м _________________________, діңнен
биіктік % __________________________________________________________
Өлі бұтақтардың өсуі (жақсы, орташа) _______________________________
Дің нысаны (түзу, толық сүректі) ___________________________________
Биіктік өсімі көз мөлшерлік бағамен (жақсы, орташа) ________________
Емен және дің бойындағы сулы бұталардың дамуы (күшті, орташа, әлсіз) _____________________________________________________________
Қабық сипаттамасы (сызаттануы, бояуы т.б.) _________________________
Ағаштың гүлдену және тұқымдану мәліметтері және санитарлық жағдайы ____________________________________________________________________
Артықшылығы бар ағаштың екпелердің орташа көрсеткішімен
салыстырғандағы артықшылық көрсеткіштері:
биіктігі бойынша _________ %, диаметрі бойынша ___________ %
Артықшылығы бар ағаштың мақсатқа арналған мінездеме көрсеткіштері
(іріктелген ағаштың және екпенің шайыр өнімділігі, мол тұқым беруі,
тұқым сапасы т.б.) _________________________________________________
____________________________________________________________________
10 м радиустағы қоршаған ағаштардың қысқаша сипаттамасы (тұқым,
ағаштың селекциялық санаты, ағаш сапасы т.б.) шаруашылық өкімдері ____________________________________________________________________
Мына құрамдағы комиссия ағашты іріктеп алып, артықшылығы бар ағаштар
санатына қосты:

      _____________________ ұйым, аты, тегі, қолы
      _____________________ ұйым, аты, тегі, қолы
      _____________________ ұйым, аты, тегі, қолы

      Паспорт ______________ данада толтырылады

"__" __________ 200 ж.

                     __________________________
                     __________________________
                     __________________________

4. Артықшылығы бар ағаштарды күтіп-баптау

Күні

Жүргізген іс-шаралардың атаулары

Жазбаны толтырған (қызметі, аты жөні, қолы)




   5. Артықшылығы бар ағаштарды бақылау

Бақылау жылы

Өнімнің кезең бойынша бағалануы бақылау баллы/күні

жаппай гүлденуі

жаппай түйін шығару

пісіп-жетілу
басталуы





  кестенің жалғасы

Бүр, (жемістің), тұқымның нақты өнімі, кг

Тұқым сапасы

Ағаштың
зақымдануы
(метеороло.
гиялық,
механикалық,
фитопатоло.
гиялық)

Жазбаны толтырған (қызметі, аты, жөні, қолы)





   6. Тұқым мен қалемшені пайдалану

Материал түрі (тұқым қалемше)

Тұқыммен қалемше.
нің дайындал.
ған неме.
се жинал.
ған күні

Тұқым мен
қалемше.
лердің
саны (г)
(дана)

сақтау мерзімі мен жағдайлары

Тұқым мен қалемшелер.
дің қайда
жіберілгені
(облысы, орм.
шаруашылығы)

Қандай мақсат
үшін







   7. Артықшылығы бар ағаш ұрпағының қасиеттерін зерттеу нәтижелері
Күні____________ Қызмет, қолы_____________________________________
8. Сапасы өте жақсы ағаштарға ауыстыру туралы қорытынды
(немесе жарамсыз деп шығару)
Күні____________ Қызмет, қолы____________________________________

      Ескертулер:
      1. 4-8-бөлімдер бойынша жазбаларды орман иеленуші толтырады;
      2. 7 және 8-бөлімдерде жазбалар артықшылығы бар ағаштардың
қасиеттерін ұрпағы бойынша тексеріп алғаннан кейін ғылыми-зерттеулер
ұйымдарының зерттеу деректерінің негізінде толтырылады.

                                            ________________________
                                              (ұйым, аты-жөні, қолы)

                                            ________________________
                                              (ұйым, аты-жөні, қолы)

                                            ________________________
                                              (ұйым, аты-жөні, қолы)

"__" ___________ 200 ж.

                             Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                              селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                  және есепке алу ережесіне
                                          4-қосымша

Қазақстан Республикасы
Облысы _____________________________________________________________
Орман иеленушісі ___________________________________________________
Ағаш тұқымының түрлік атауы (түр тармағы, экотип, нысаны) __________

                Клондар мұрағатының паспорты

Отырғызу жылы ____________________ Учаске N ________________________
Учаске алқабы, _________________ га, Клондар саны __________________
1. Орналасқан жері:

Орманшылық _________________________________________________________
Орам N ___________________________ Телім N _________________________
Отырғызу тәсілі ____________________________________________________
Орман өсіру жағдайларының түрі _____________________________________
Орамдағы мұрағат байланымының схемасы (қоса тіркеліп отыр)
Клондардың орналасу схемасы паспортқа қоса тіркеліп отыр.

2. Мұрағаттағы артықшылығы бар ағаштардың сипаттамасы 

р

N

Тізі.
лім
бойын
ша
ағаш
нөмі.
рі
 
 

Ағаштың
шығу
тегі
(облысы,
орман
иелену.
ші)

Телу
саны

Ағаштың таксациялық және орман
шаруашылығы ерекшеліктері (паспорт
бойынша)

жасы

Н,м

Д,см

Бұтақ.
тан
тазар.
тылуы

селек.
цияла.
натын
белгісі

аттес.
тация.
ланған
жылы





















   3. Шаруашылық және селекциялық іс-шаралар ведомосы

р/с N

Жүргізілген
күні

Клон
нөмірі

Іс-шаралар атауы

топырақ
күтімі

Мақсатты
будандастыру
(серіктестер)











   кестенің жалғасы

Іс-шаралар атауы


    ескерту

Бүр дайындау

Қалемшелер дайындау

тұқым мен
қалемшелер
қайда пайдаланылды









   4. Клондарды ғылыми тұрғыдан бақылау журналы

Өскін нөмірі

Бақылау уақыты (жыл, ай)

Өсімдер саны

орташа

фенологиялық кезеңдегі күні

Н,м

Д,см

Биіктік.
теп өсе бастауы

Гүл.
дене
бас.
тауы

Биіктік.
теп өсу.
дің аяқталуы

















  кестенің жалғасы

Ағаштың
будандас
тырылу
түрі

Тұқым.
дануы,
дана,
гр

Тұқым сипаттамасы

1000
тұқымның
массасы,
гр

Толық
дәнділігі, %

Зертхана.
дағы шығым.
дылығы, %

тұқым түрі-түгі

тұқым қанат.
тары.
ның
түсі















   кестенің жалғасы

Бүршік (жеміс) сипаттамасы

салыстырманы шайыр өнімділігі

ұзындығы. ені. см

апофиза нысаны (жоғарғы бетінің сипаты)

Түр-түсі









         Ескерту:
      1. Бақылаудағы будандастыру жұмыстарын арнайы әдістемені
пайдаланып та орындайды, ал оларды жүргізу барысын тиісті
құжаттамада көрсетеді.
      2. Ғылыми бақылау журналына енгізілетін көрсеткіштерді
анықтап алу Клондар мұрағаттарын құрудың ғылыми ұсыныстарына сәйкес
жүргізіледі.

                                            ______________________
                                            (ұйым, аты-жөні, қолы)
                                            ______________________
                                            (ұйым, аты-жөні, қолы)
                                            ______________________
                                            (ұйым, аты-жөні, қолы)

"__" __________ 200 ж.

                              Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                               селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                   және есепке алу ережесіне
                                           5-қосымша

Қазақстан Республикасы
Облысы _____________________________________________________________
Орман иеленушісі ___________________________________________________
Ағаш тұқымының түрлік атауы (түр тармағы, экотип, нысаны)

           Географиялық (таралымдық-экологиялық)
                     дақылдардың паспорты

Отырығызылған жылы _____________ Учаске алқабы ____________ га
1. Орналасқан орны:
Орманшылық _________________________________________________________
Орам N ___________________________ Телім N _________________________
Географиялық координаттары _________________________________________

2. Дақылдар туралы жалпы мәліметтер:
Сыналатын түрлерінің саны (климат типтері, эдафотиптері) ___________
Тәжірибенің қайталану саны _________________________________________
Тәжірибе жүргізуші (ықпал етуші, кураторы, тікелей орындаушылар)
____________________________________________________________________
Учаскенің топырақтық және топографиялық картасының бар-жоғы және
олардың сақталу орны _______________________________________________
Тәжірибенің жалпы бағасы (маңызы жойылған немесе күзету мен
бақылауды талап етеді) _____________________________________________

3. Физика-географиялық сипаттамасы:
Физика-географиялық аймағы, аймақ тармағы __________________________
Орман тұқым ауданы, аудан тармағы __________________________________
Теңіз деңгейінен биіктігі __________________________________________
Орман өсу жағдайының түрі __________________________________________
Орман түрі _________________________________________________________
Алқап санаты (кеспеағаш, егістік, алаңқай, өртең т.б.) және оның
біркелкілігінің дәрежесі ___________________________________________
Жердің макро және микро бедері _____________________________________
Экспозиция _________ Еңістігі ______ Жерасты суларының деңгейі _____
Топырақ, аналық тұқымдығы __________________________________________
Климат көрсеткіштері (екпелерден ___ км қашықтықта және теңіз
деңгейінен ____ м биіктікте орналасқан метеостанцияның мәліметтері
бойынша)
а) орташа жылдық температура _______________________________________
б) вегатациялық кезеңде жылдық жауын-шашын ___ мм,
в) температурасы 50С жоғары болған күндердің саны ______
г) 50С жоғары температуралардың қосындысы ______________
Аудандағы зерттелетін тұқымның өсу жағдайларының бірдейлігі
____________________________________________________________________
Орман шаруашылығындағы тұқымның орташа бонитеті _________ және облыс
____________________________________________________________________

4. Дақылдар өсіру технологиясы:
Топырақты дайындау әдісі (тұтас, ішінара) __________________________
Екпені алу тәсілі (себу, отырғызу, механикаландырылған, қолмен)
____________________________________________________________________
Отырғызу материалының жасы _________________________________________
Алу әдісі (қатарлы, аттамалы-қатарлы, ұялы) ________________________
Ілеспелі тұқымдар және орын алмастыру схемалары ____________________
Блокта көшет отырғызу (себу) орындарын орналастыру және саны _______
Блоктардың мөлшері және оларды орналастыру сипаты __________________
Толықтырулар (жылы, жасы) __________________________________________
Блоктар арасындағы шекараларды белгілеу ____________________________

5. Алқаптың сүлбесі (контуры), оның орам жүйесі мен басқа да тұрақты
бағдарларға байланымы, қайталымдар мен блоктардың орналасу схемасы,
фотосхемасы (қосымша беріліп отыр)

6. Аналық екпелер туралы мәліметтер

тәжіри.
бе схе.
масы
бойынша
пайда
болу N

Облысы, орман иелену.
шісі

теңіз деңгейі.
нен биік.
тігі, м

орман типі

жасы, жыл

бонитет класы













  кестенің жалғасы

Орташа

Екпенің сапалық сыныбы мен селекциялық санаты

Тұқым жинау түрі
(таралым, жеке
ағаштар, орман
алаңқайы және т.б.)

Массасы 1000 тұқым. г.

Н,м

Д,см











  7. Екпелердің өсуі туралы соңғы мәліметтер

Тәжірибе
схемасы
бойынша
пайда
болу N

Феноло.
гиялық
түрлері
және басқал.
ары

Сақталған
ағаштар.
дың саны
блок/га
(қайтала.
нулар
бойынша жеке)

Екпе саннан сақталып қалғаны, %

Жойылу себептері











  кестенің жалғасы

Орташа

Қанағат.
танарлық ағаштардың саны, %

Қоры, т.м/ма

Аурулар мен зиянкестерге және жағымсыз факторларға
төзімділігі

Н,м

Д,см











  Өлшеу күні ________________
8. Екпелердегі орман шаруашылық іс-шаралары:
8.1 Агротехникалық күтім

Жүргізу жылы

Іс-шаралар атауы

Күтім жасау технологиясы

Күтім жасау саны





  8.2 Орман өсіру күтімі

Жүргізу жылы

Күтім атауы
және қағи.
дасы(қура.
ған ағаш.
тарды, ілеспе тұқымдылар.
ды, табиғи
қоспаларды,
сапасы төмен
ағаштарды, т.б. кесу)

Кесілген бөліктің сипаттамасы

Кесілген
ағаш
қоры

тұқым

Орташа биіктігі, м

Орташа диаметрі, см

Дің сапасы

м 3
/га

%

















  9. Дақылдарды қорғау және ресімдеу.
Қоршау (қажеттілік және қоршау түрі)________________________________
Өртке қарсы іс-шаралар______________________________________________
Блоктарды, қайталанатын жерлерді таңбалау, аншлагтар________________
Басқалары (үзілімдерді тазалау, соқпақтарды, орман қабырғасын
алыстату және т.б.)_________________________________________________
10. Географиялық (таралымдық-экологиялық) дақылдарды зерттеу
материалдарын қамтитын әдебиет көздері, есептері:

р/с
N

Автор

Зерттеу жылы

Библиографиялық мәліметтер

Аннотациялар (не зерттелді)






  Комиссия мүшелері:
                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)
                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)
                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)

"__" _______ 200 ж.

                             Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                             селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                   және есепке алу ережесіне
                                             6-қосымша

Қазақстан Республикасы
Облысы _____________________________________________________________
Орман иеленушісі ___________________________________________________
Ағаш тұқымының түр атауы (қосымша түр, экотип, нысан)

                    Сынақ дақылдарының паспорты

Отырғызылған жылы _____________________ учаске N ___________________
Учаске алқабы, га __________________________________________________
Сыналатын артықшылығы бар ағаштардың саны __________________________

1. Орналасқан жері:
Орманшылық _________________________________________________________
Орам N _______________________ Телім N _____________________________
Орамдағы сынақ екпелері учаскесінің орналасуы (схемасы қоса беріліп
отыр) Тәжірибелік, бақылау, аралық-мөлтектер мен қайталанулардың
орналасуы (схемасы қоса тіркеліп отыр)

2. Учаскенің орман өсу және топырақ-гидрогеологиялық сипаттамасы:
Орналасу орны ______________________________________________________
Орман түрі және бонитет сыныбы _____________________________________
Топырақ түрі, механикалық құрамы ___________________________________
Негізгі қоректену элементтерінің құрамы және рН тұз
Қарашірік ___________ % К 2 О ___________________ мг/100 г топырақ
рН(тұз) __________ Р 2 О 5 ______________________ мг/100 г топырақ
Суда еритін тұздардың тығыз қалдығы ______________________________ %
Топырақтың қоректену элементтерімен қамтамасыздану дәрежесі және
топырақ ерітіндісінің реакциясы ____________________________________
____________________________________________________________________
Жерасты суларының тереңдігі _____________________ м.
Топырақтың орман өсіруге жарамдылығы және құнарлылығының деңгейі
туралы қорытынды ___________________________________________________

3. Сынақ екпелерін отырғызу тәсілі: артықшылығы бар ағаштардың
тұқымынан өсірілген өскіндерді (көшеттерді) отырғызу (өсімдік жасын
көрсету); себу арқылы (емен, жаңғақ) _______________________________
Учаскені дайындау агротехникасы және топырақты өңдеу _______________
Отырғызу (себу) схемасы: қатардағы және қатараралықтағы арақашықтық,
1 га шаққанда отырғызу орнының саны ___________________
4. Тәжірибе мақсатына түпкілікті қол жеткізу үшін сынақтар ұзақтығы
(дақылдар жасы көрсетілсін) ________________________________________
5. Орман өсу жағдайларының түрі ____________________________________
6. Бастапқы материалдың сипаттамасы
6.1. Артықшылығы бар ағаштар

N р/с

Артықшы.
лығы бар
ағаштың
тізілім
бойынша
нөмірі

Ағаштың шығу тегі (облысы, орман иеленуші, ОТП, клон мұрағаттары)

Қайталанулар саны

Отырғызу кезіндегі барлық қапталану өсімдіктерінің саны











  кестенің жалғасы

Ағаштың таксациялық және орман өсірушілік ерекшеліктері
(паспорт бойынша)

жасы

Н, м

Д, см

бұтақтардан
тазартылуы

селекциялан.
дыру белгісі

аттестация.
лану жылы













   6.2. Тұқым материалы

№N р.р.

Артықшылы.
ғы бар ағаштың Тізілім бойынша Нөмірі

Бүрлер сипаттамасы

Орташа диаметрі, мм

Орташа ұзынды.
ғы, мм

Нысан Қоэффициенті

Апофиза түрі

Түр-түсі















  кестенің жалғасы

Тұқым

көрсеткіштердің алынған жылы

Массасы  1000 дана

Тұқым түсі

тұқым қанаттарының түсі









   6.3. Өскіндер, өркендер

р/с
N

Есепке алу уақыты

Артықшы.
лығы бар ағаштар.
дың тізі.
лім бойын.
ша нөмірі

Тұқым жарнағы.
ның
орташа
саны

Өнгіш.
тігі %

Өскіндер.
дің сақ.
талуы, %

Орындаушы (лауазымы, аты-жөні, қолы)















   6.4. Қалемшелер, көшеттер

Р/с
N

Есепке алу уақыты

Артықшылы.
ғы бар Ағаштың Тізілім бойынша нөмірі

Орташа биік.
тігі, см

Фитоин.
фекцияға төзім.
ділігі, %

Сақта.
луы

%

Орын.
даушы (лауа.
зымы, аты-жөні, қолы)

Ескер.
тулер

















  7. Сынақ дақылдарына күтім жасау іс-шаралары

Жыл

Күні

Шаралардың қысқаша сипаттамасы және атаулары (топырақты күтіп баптау, күтім жасау мақсатында кесу, зиянкес.
термен және аурулармен күресу және т.б)

Қарқынды.
лығы, %

Жазбаны толтырған (лауазымы, аты-жөні, қолы)











   8. Сынақ нәтижелері
Дақыл ______ жыл

Қайта.
лану мөлте.
гінің
нөмірі 

Есепке жүргізу уақыты

Артықшылығы бар ағаштың
тізілім бойынша нөмірі

Орташа биіктігі, см

Орташа диаметрі, см

Сақталуы, %













  Кестенің жалғасы

Сағыз өнімді.
лігі мл/тәулік

Экстре.
мальдық
әсерге төзімді.
лігі

Сүректің сапасы

Дің сапасы

Орындаушы (лауазымы, аты-жөні, қолы)











  Комиссия мүшелері:

                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)
                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)
                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)

                             Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                              селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                   және есепке алу ережесіне
                                             7-қосымша

Қазақстан Республикасы
Облысы _____________________________________________________________
Орман иеленуші _____________________________________________________
Түр атауы __________________________________________________________

              Генетикалық резерваттың паспорты

Тізілім бойынша нөмірі _____________________________________________
Орман иеленушісі бойынша нөмірі ____________________________________
Аттестацияланған күні ___________ алқабы ___________________________

1. Объектінің орналасқан жері және географиялық координаттары ____________________________________________________________________
     (облысы, ауданы, орман иеленуші, орманшылық, орам, телім)

2. Объектінің орман өсу жағдайларының сипаттамасы ____________________________________________________________________
    (объектінің орман орналастыру бойынша таксациялық сипаттамасы,
топырақтың жер бедері, шығу тегі т.б.)

3. Алқаптың жер санаттары бойынша бөлінуі, га

Орам N

Жал.
пы ал.
қабы

Орман ауданы

Орман көмкерген

Орман кемкермеген

Барлы.
ғы

с.і.

Бар.
лығы

с.і.

та.
биғи ек.
пелер

орман дақыл.
дары

сирек орман

өртендер

алаңқай.
лар

1

2

3

4

5

6

7

8

9



















  кестенің жалғасы

Орман ауданы.
ның жиыны

Ормансыз алқап

жиылым.
дар

тік бөктерлер

жарлар

өзендер

ормансыз алқаптың жиынтығы

10

11

12

13

14

15













  4. Учаскелердің таксациялық сипаттамасы

те.
лім N

алқа.
бы, га

құрамы, өскін, орман
астары, жамылғы.
сы, топырақ, релъеф, телім, ерекше.
лігі

қабат

қабат биік.
тігі

орман элемен.
ті

жасы

биік.
тігі

диа.
метрі



















   кестенің жалғасы

телім N

алқа.
бы, га

жас сыныбы

бони.
теті

Орман
түрі

толым.
дылығы

Шикі өсіп орман қоры, ондық м 3 өлшемнің

гектар.
ға шақ.
қанда

жалпы телім

с.і. тұқым құрамы бойынша



















   Телімге барып-қайтудың жеңілдігі ___________________________________
Шаруашылық санаты __________________________________________________
4. Орманның селекциялық бағасы _____________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(селекциялау белгілерінің тізбегі және селекция мақсаттары:
биоиассаның өнімділігі, сүректің ерекше техникалық қасиеттері,
қабық құрамында таннодтардың болуы, жеміс пен тұқымның шығымдылығы
мен сапасы, өзіндік өнімділік, жайсыз және антропогендік факторларға
иммундылығы, төзімділігі және басқалар.)

Паспортқа қоса тіркелді:
орман екпелері жоспарынан объект түсірілген көшірме;
объектіні күтіп ұстау жөнінде жоспарланып отырған іс-шаралар;
Генетикалық орман резерватын мына комиссия аттестациялады:

Комиссия мүшелері:

                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)
                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)
                                                  __________________
                                                  (ұйым, тегі, қолы)

"__" ________ 200 ж.

                                Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                               селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                   және есепке алу ережесіне
                                              8-қосымша

                Селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                объектілерді жер бойынша шектейтін
                    орман шаруашылығы белгілері

Объектілер

Жазбалар шифрлары

Белгілер

1. Клондар мұрағаттары

21-16
КАР-97
2,5

Орам нөмірі-телім нөмірі
Атауы - отырғызу жылы
Алқабы, га

2. Генетикалық
орман резерваты

53-12
ОГР-04
105,5

Орам нөмірі - телім нөмірі Атауы - отырғызу жылы
Алқабы, га

3. География.
лық(таралым.
дық-экология.
лық) дақылдар

81-25
ГЕ-95
3,7

Орам нөмірі - телім нөмірі Атауы - отырғызу жылы
Алқабы, га

4. Сынақ дақылдары

31-27
СЕ-99
3,7

Орам нөмірі-телім нөмірі
Атауы - отырғызу жылы
Алқабы, га

      Ескерту:
      1. Бағаналар алқаптарды шектейтін сызықтардың қиылысына
(бұрыштарда) орнатылады. Бағанның жазуы бар беттері учаске жаққа,
ал қырлары учаскенің ортасына бағытталады
2. Жазбалар трафарет бойынша және 56-8480 ОСТ-қа сәйкес жазылуы тиіс.

                                Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                                 селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                      және есепке алу ережесіне
                                              9-қосымша

          Генетикалық орман резерваттарының тізілімі
                         тізілімі

      _____________________________
              республика, облыс

  Тізілім
бойынша
резерват N

  Ағаш
тұқымы

  Резерват
ауданы,
га

  Орман
тұқым
ауданы

Генетикалық
резерваттың
орналасу орны


    Аттес.
тация.
лау күні
 


    Ескерту

орман
иеле.
нуші.
сі
орманшылық


1

2

3

4

5

6

7

8

















   Кітап жүргізуге жауапты адам: 

р/с N

Тегі, аты-жөні

Лауазымы

Жауапты адамның
кітапты толтыру уақыты

Қолы

басталуы

аяқталуы

1

2

3

4

5

6













                                   Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                                 селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                     және есепке алу ережесіне
                                             10-қосымша

        ___________ облысының мемлекеттік орман қоры
     аумағындағы селекциялық-генетикалық объектілерді
          тексеру және қабылдау-беру нәтижелерінің
                           актісі

_____________________ бұйрығын орындау үшін (уәкілеттіорганның атауы)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
құрамындағы комиссия (комиссия мүшелерінің Т.А.Ж., лауазымы) орман
иеленуші (орман пайдаланушы) өкілінің қатысуымен аттестациялау
(есептен шығару, түгендеу және басқа) мақсатымен
селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектілерді тексерді.
      Тексеру нәтижесінде мыналар анықталды: _______________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

      Объектілердің нысаналы мақсаттарын ескере отырып, олар
аттестациядан өткізілетін (нормативтік-әдістемелік құжаттардың,
ССТ-лардың, жобалардың және басқалардың талаптары) бойынша себептер
баяндалады, жарамсыз деп табылады, есептен шығарылады және басқа да
себептер көрсетіледі. Бұл орайда әрбір объектінің көлемі немесе
олардың саны (ағаштар үшін), түрлік атауы, орманшылығы, орамы,
телімі аталады.
      Объектінің жай-күйін жақсарту немесе оны қайта жаңарту
мақсатында белгілі бір орман шаруашылығы және өзге де іс-шараларды
жүргізу қажет болған жағдайда олардың тізбесін келтіреді.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
      Комиссия тізбеге сәйкес бөлінген, құрылған, қалыптасқан
объектілерді аттестациялауға және оларды нысаналы мақсаты бойынша
қорғау және пайдалану үшін орман иеленушіге (орман пайдаланушыға)
беруге болады деп есептейді.
      Аттестацияланбаған объектілер қабылдауға-беруге жатпайды.

      Аттестацияланған және орман иеленушіге (орман пайдаланушыға)
                  берілетін объектілердің тізбесі

1. _________________________________________________________________
2. _________________________________________________________________
3. _________________________________________________________________
4. _______________________________________________________ және т.б.

Комиссия мүшелерінің қолы:                (т.а.ж. қолы)
                                          (т.а.ж. қолы)
                                          (т.а.ж. қолы)

Аттестацияланған объектілерді тапсырдым
(объектілерді анықтауды және 
құруды жүзеге асырған ұйымның
өкілі) ________________________

М.О.

Аттестацияланған объектілерді қабылдап алдым
(орман иеленушінің, орман
пайдаланушының өкілі) ____________________

М.О.

"___" ________ 200 ж.

                                Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                                  селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                     және есепке алу ережесіне
                                             11-қосымша

         Артықшылығы бар ағаштардың мемлекеттік тізілімі

                ____________________________________
                             (облысы)

                _____________________________________
                    (ағаш тұқымының түрлік атауы)

Тізілім бойынша
ағаштың реттік
нөмірі

Ағаштың орналасу орны

Орман иеленуші бойынша ағаш нөмірі

орман иеленушісі, орманшылық

орам нөмірі

телім нөмірі

1

2

3

4

5











  кестенің жалғасы

Ағаштың негізгі таксациялық сипаттамасы

Ескерту

жасы, жыл

Екпелердің
орташа көрсет.
кішінен
биіктігі,
м/%

Екпелердің
орташа көрсет
кішінен диаметрі,
см/%

Бұтақсыз бөлігі, дің биіктігінен м/%

6

7

8

9

10











                                  Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                                 селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                    және есепке алу ережесіне
                                            12-қосымша

   __________________ бойынша _____________________________________
     (облыс)             (селекциялық-генетикалық объектінің атауы)
                     жиынтық ведомость

р/с N№

Орман иеленуші

Өткен түгендеудің
мәліметтері
га/дана

200 ж. 
мәліметтері
га/дана

тұқым атауы

1

2

3

4

5

1.





2.





3.






Облыс бойынша жиыны:





оның ішінде:





тұқымдар бойынша:



















  кестенің жалғасы

Объектінің орналасу орны

Ескерту (қалған объектілерге ұсынылған іс-шаралар),
есептен шығару себептері

орманшылық

орам

телім

6

7

8

9









   Мамандандырылған ұйымның басшысы ____________________________
                                  (тегі, аты-жөні, қолы)

Аумақтық органның басшысы ____________________________
                              (тегі, аты-жөні, қолы)

                                Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
                                селекциялық-генетикалық мақсаттағы
                           объектілерді анықтау, құру, аттестациялау
                                    және есепке алу ережесіне
                                             13-қосымша

      200_жылғы түгендеудің қорытындылары бойынша
  Қазақстан Республикасындағы селекциялық-генетикалық
           объектілердің жиынтық ведомосы

Тұқым

Артықшылығы бар ағаштар,
дана

Генетикалық орман резер.
ваттары, га


  География.
лық дақыл.
дар, га 

1

2

3

4

Барлығы




Оның ішінде




Шырша




Қарағай




Сексеуіл және басқалар




Республика бойынша барлығы




оның ішінде




Шырша




Қарағай




Сексеуіл және басқалар




   кестенің жалғасы

Артықшылы.
ғы бар
ағаштар
клондары.
ның мұра.
ғаттары, га

Таралым.
дардың
сынақ
дақылдары,
га

Артықшылығы бар ағаш.
тардың сынақ
дақылдары, га

Будандардың сынақ дақыл.
дары, га

Басқа объектілер, га

5

6

7

8

9











   Мамандырылған ұйымның басшысы __________________________
                                (тегі, аты-жөні, қолы)

* - белгіленген мерзімде уәкілетті органға жіберіледі

Об утверждении Правил выявления, создания, аттестации и учета объектов селекционно-генетического назначения на участках государственного лесного фонда

Приказ Председателя Комитета лесного и охотничьего хозяйства Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан от 25 января 2007 года N 31. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 11 марта 2007 года N 4565. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 28 сентября 2010 года № 631

      Сноска. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства РК от 28.09.2010 № 631 (вводится в действие по истечении 10 календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      В целях реализации  статьи 78 Лесного кодекса Республики Казахстан  ПРИКАЗЫВАЮ :

      1. Утвердить прилагаемые Правила выявления, создания, аттестации и учета объектов селекционно-генетического назначения на участках государственного лесного фонда.

      2. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования.

      Председатель

Утверждены                    
приказом Председателя Комитета         
лесного и охотничьего хозяйства        
Министерства сельского хозяйства       
Республики Казахстан             
от 25 января 2007 года N 31         

  Правила
выявления, создания, аттестации и учета объектов
селекционно-генетического назначения на участках
государственного лесного фонда

  1. Основные положения

      1. Правила выявления, создания, аттестации и учета объектов селекционно-генетического назначения на участках государственного лесного фонда (далее - Правила) разработаны в соответствии со  статьей 78 Лесного Кодекса Республики Казахстан с целью регламентирования мероприятий по гарантированному сохранению лесных растений, оценке их наследственных свойств и отбору наиболее перспективных представителей для использования в лесном семеноводстве.
      2. Основные понятия, используемые в настоящих Правилах:

      1) архивы клонов плюсовых деревьев - насаждения, создаваемые с использованием вегетативного потомства плюсовых деревьев в целях сохранения их генофонда и изучения наследственных свойств;

      2) географические культуры - опытные культуры, создаваемые по специальным методикам семенным потомством наиболее характерных популяций нескольких экотипов (климатипов) с целью их испытания в новых условиях;

      3) изоляция плантаций - условия, предотвращающие процесс опыления лесосеменных плантаций нежелательной пыльцой, главным образом от естественных насаждений (фоновой пыльцой);

      4) климатип - экотип, который сформировался под действием определенных климатических условий;

      5) клон - совокупность всех потомков (рамет), полученных от одной исходной особи путем вегетативного размножения или апомиктического образования семян и имеющих идентичный генотип;

      6) клональное микроразмножение - метод вегетативного размножения растений в культуре тканей;

      7) культура клеток, тканей - форма существования клеток и тканей вне организма, в искусственно созданной среде;

      8) лесосеменные плантации (ЛСП) - искусственно создаваемые на основе применения различных методов селекции насаждения, предназначенные для получения семян с ценными наследственными свойствами;

      9) лесосеменные плантации вегетативного происхождения - ЛСП, закладываемые с использованием материала вегетативного происхождения;

      10) ЛСП второго поколения (порядка) - ЛСП, создаваемые на основе использования исходного материала, проверенного на комбинационную способность;

      11) ЛСП клоновые - ЛСП, создаваемые с использованием вегетативного потомства (клонов) плюсовых или элитных деревьев;

      12) ЛСП первого поколения - ЛСП, при закладке которых в качестве исходного материала используются маточники (плюсовые деревья), отобранные по фенотипическим признакам;

      13) ЛСП семенного происхождения - плантации, при закладке которых используются семьи, полученные от контролируемого опыления маточников (сибсы) или свободного опыления (полусибсы);

      14) постоянные лесосеменные участки (ПЛСУ) - специально сформированные маточные насаждения для получения нормальных и улучшенных семян в течение длительного периода. ПЛСУ закладываются в высокопродуктивных высококачественных насаждениях естественного (реже искусственного) происхождения;

      15) селекционный улучшенный материал (СУМ) - совокупность растений, отличающихся улучшенными хозяйственно ценными особенностями, константность и наследование которых неизвестно.
      3. Выявление и создание объектов селекционно-генетического значения на участках государственного лесного фонда проводится специализированными организациями в области лесной селекции и семеноводства.
      4. Критерии для выделения и создания объектов селекционно-генетического назначения зависят от лесорастительной зоны, типа лесорастительных условий, биологических особенностей отдельных видов лесных растений, их возраста и состояния.
      5. Использование объектов селекционно-генетического назначения осуществляется в соответствии с  Правилами пользования участками государственного лесного фонда для научно-исследовательских целей, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 декабря 2003 года N 1317.

  2. Плюсовые деревья

      6. Плюсовые деревья выделяются в плюсовых и нормальных насаждениях.
      7. Признаки, по которым отбирают плюсовые деревья, определяются конечными целями селекции.
      При селекции на повышение продуктивности и качества лесов в категорию плюсовых в основных типах лесорастительных условий, в первую очередь в плюсовых насаждениях, отбирают деревья, отличающиеся:
      прямоствольностью;
      полнодревесностью;
      хорошим очищением стволов от сучьев;
      отсутствием вильчатости;
      устойчивостью к неблагоприятным факторам среды, вредителям и болезням.
      8. В одновозрастных, чистых по составу высокополнотных насаждениях плюсовые деревья превышают средние показатели древостоя (для соответствующей фенологической формы) по высоте на 10 % и более, по диаметру - на 30 % и более.
      9. В насаждениях, пройденных постепенными и выборочными рубками, допускается выделение плюсовых деревьев, превосходящих средние показатели древостоя по высоте не менее чем на 8 %, по диаметру - на 20 %, но отвечающие всем вышеперечисленным требованиям.
      10. В разновозрастных насаждениях, возраст деревьев которых различается более чем на один класс, отбор плюсовых деревьев проводят отдельно в пределах каждой возрастной группы (поколения).

  3. Архивы клонов плюсовых деревьев

      11. Архивы клонов плюсовых деревьев, создают путем использования вегетативного потомства плюсовых деревьев в целях сохранения их генофонда и изучение наследственных свойств.
      12. Исходя из целей селекции, при создании архивов клонов плюсовых деревьев группируют потомства плюсовых деревьев, отобранных по одному или нескольким селектируемым признакам.
      13. В архивах клонов плюсовых деревьев концентрируют потомства плюсовых деревьев одной или нескольких популяций данного лесосеменного района. Допускается создание архивов клонов потомствами плюсовых деревьев соседних лесосеменных районов (в соответствии с действующим лесосеменным районированием), а для интродуцентов - соседних лесорастительных или флористических районов.
      В отдельных случаях целесообразно перемещение клонов для создания архивов на более отдаленные расстояния, то есть за пределы естественного ареала, если это способствует усилению плодоношения и улучшению вызревания семян. Семена с таких архивов используют в порядке, предусмотренном лесосеменным районированием для района происхождения исходных плюсовых деревьев.
      В горных условиях архивы клонов плюсовых деревьев закладывают по высотным поясам или популяциям. Закладка архивов клонов возможна на меньших высотах, чем местообитание плюсовых деревьев, но в пределах географических, высотных и лесотипологических перемещений клонов (семей).
      14. Архивы клонов (семей) плюсовых деревьев обеспечивают сохранение в семенном потомстве генотипического разнообразия природных популяций, сведение к минимуму внутривидового скрещивания и наибольшее проявление селектируемых признаков. Для этого архивы клонов плюсовых деревьев представляются потомством не менее 20 - 25 плюсовых деревьев. При создании архивов клонов блоками (полями) в течение нескольких вегетационных периодов, указанное количество потомств плюсовых деревьев представляется не более чем на трех примыкающих блоках (полях).
      При создании архивов клонов из представителей плюсовых деревьев, обладающих специфической комбинационной способностью, а также для производства семян с целью выращивания насаждений специального хозяйственного назначения, допускается сокращение числа клонов до пределов, ограниченных количеством отобранных плюсовых деревьев.
      15. Потомства плюсовых деревьев в архивах клонов плюсовых деревьев размещают по особым схемам, основанным на принципах регулярно повторяющегося (систематического), или рендомизированного (случайного) смешения, обеспечивающего пространственную изоляцию растений одного клона (семьи) с целью ограничения самоопыления.
      В первом случае растения, представляющие потомство данного плюсового дерева, размещают на расстоянии не менее 30 м друг от друга или через 3 растения других клонов (семей) во всех направлениях. По окончании посадки (посева) на каждый блок (поле) архива клона составляют схему фактического размещения клонов.
      16. Для создания архивов клонов плюсовых деревьев подбирают участки лесного фонда, по лесорастительным условиям соответствующие лесоводственно-биологическим требованиям выращивания конкретных видов лесных растений с производительностью не ниже II-III классов бонитета, хорошо дренированные, расположенные в неморозобойных и защищенных от суховеев (в лесостепной зоне) местах с относительно ровным рельефом, доступным для использования машин и механизмов и наличием подъездных путей.
      На этих участках проводят комплекс топографогеодезических работ, лесопатологическое, почвенное обследования и агрохимический анализ почвы.
      17. При создании архивов клонов плюсовых деревьев учитывают следующее:
      1) при создании архивов клонов плюсовых деревьев за два и более вегетационных периода ее площадь разделяют и осваивают по полям (блокам);
      2) для ограничения заноса нежелательной пыльцы участок для создания архива клона располагают среди насаждений других видов, в противном случае по его периметру необходимо создать фильтрующие защитные полосы из 5-10 рядов быстрорастущих густокронных деревьев других видов, не являющихся промежуточными хозяевами опасных вредителей и грибных болезней.
      18. Выбор способа подготовки площади и обработки почвы определяется комплексом лесорастительных условий. Архивы клонов плюсовых деревьев закладывают по сплошь обработанной площади. На участках, где сплошная обработка почвы по тем или иным причинам невозможна или нецелесообразна, ее проводят полосами или площадками.
      19. Основным способом создания архивов клонов является посадка привитых саженцев с закрытой корневой системой. Саженцы должны соответствовать требованиям государственных стандартов, технических условий или региональных рекомендаций. Возможна закладка архивов клонов прививкой черенков на специально выращенные подвойные культуры или семенами (саксаул, ильмовые).
      Архивы клонов плюсовых деревьев некоторых легко укореняющихся видов можно закладывать посадкой, как укорененных черенковых саженцев, так и неукорененными черенками.
      20. Подвойные культуры создают посадкой сеянцев (саженцев) или посевом семян (крупноплодные виды, саксаул). Для выращивания подвоев используют улучшенные семена того же вида и фенологической формы, что и привой, заготовленные с плюсовых деревьев в пределах лесосеменного района.
      21. В местах создания архивов клонов закладывают маточные плантации. Создание маточных плантаций начинают одновременно или до начала закладки первых полей (блоков) архивов клонов.
      Площадь маточной плантации и сроки ее эксплуатации определяют, исходя из потребности в черенках и необходимого количества плюсовых деревьев. Учитывая, что смешение клонов на маточно-черенковой плантации затруднит посемейную заготовку черенков, размещение клонов следует концентрировать в отдельных рядах или семейных блоках. По окончании посадки на каждую маточную плантацию составляют схему фактического размещения клонов. Заготовку черенков на них начинают в 4-5-летнем возрасте деревьев.
      22. При закладке архивов клонов расстояние между растениями в рядах и междурядьях, между центрами площадок должно обеспечивать наилучшее развитие женского репродуктивного яруса, свободный проход машин и механизмов при уходе за почвой и деревьями, заготовке шишек (плодов, семян). В зависимости от лесорастительных условий, биологических особенностей лесных растений и принятого способа закладки расстояние между посадочными местами в рядах составляет от 3 до 8 м, в междурядьях - от 3 до 10 м. На делянке одного участка клонового архива высаживается 48, на двух - 96 привитых саженцев одного плюсового дерева.
      23. Отбор наиболее ценных элитных деревьев для архивов клонов проводят по результатам комплексной оценки семенных и вегетативных потомств, включающей комбинационную способность по селектируемым признакам и репродуктивную способность клонов.
      24. При создании архивов предусматривают резервную площадь с целью систематического пополнения архива новыми экземплярами растений.
      25. Архивы клонов используют так же в качестве экспериментальных объектов для проведения контролируемых скрещиваний с целью оценки наследственных свойств плюсовых деревьев по общей комбинационной способности и специфической комбинационной способности. Кроме того, клоны оценивают по форме кроны, срокам начала и окончания вегетации, особенностям цветения и плодоношения (семеношения), урожайности и качеству семян, а так же устойчивости к экстремальным погодным условиям, вредителям и болезням.
      26. При необходимости архивы клонов могут быть использованы для заготовки небольших партий черенков с целью закладки или дополнения ЛСП.

  4. Географические культуры

      27. Географические культуры - опытные посадки семенного или вегетативного происхождения, создаваемые с целью их испытания в иных лесорастительных условиях.
      28. При закладке географических культур предусматривается трехкратная повторность опыта, а размер делянки каждого климатипа обеспечивает выращивание к возрасту спелости не менее 100 деревьев.
      29. При закладке географических культур необходимо учитывать, что пункты заготовки семян отражают изменчивость лесоводственных и биологических свойств данного вида лесных растений, в пределах всего естественного ареала или его части, а пункты закладки культур - изменчивость лесорастительных условий в районах его предполагаемого культивирования. Семена для создания географических культур заготавливают в спелых и приспевающих насаждениях наиболее распространенного типа леса каждого климатипа. В качестве контроля используют семена местного климатипа.
      30. Предварительную генетическую оценку климатипов (эдафотипов) проводят на основе анализа результатов изучения географических (популяционно-экологических) культур по достижении ими II класса возраста, а окончательную - по достижении возраста спелости.
      31. Изучение географических (популяционно-экологических) культур проводят по показателям сохранности, интенсивности роста в высоту и по диметру, объему и качеству ствола, запасу древесины, устойчивости к неблагоприятным факторам среды, к грибным, бактериальным и другим заболеваниям, а так же повреждаемости вредителями леса.

  5. Испытательные культуры популяций и гибридов

      32. Испытательные культуры для генетической оценки по потомству плюсовых насаждений, клонов, семейственных ЛСП первого порядка и ПЛСУ отбираются по признакам, по которым отбираются плюсовые деревья. При создании испытательных культур каждая деляна представляется не менее чем 300 насаждениями.
      33. Семена от свободного опыления с клонов, представленных на вегетативной ЛСП, могут быть заготовлены раздельно. Генетическую оценку ЛСП проводят одновременно с генетической оценкой представленных на ней плюсовых деревьев. Генетическая ценность ЛСП определяется как средневзвешенная величина превышения над контролем по селектируемому признаку потомств отдельных клонов с учетом их долевого участия на ЛСП.
      34. Для генетической оценки объектов постоянной лесосеменной базы по потомству используют лесные культуры, созданные из трех генераций, производственные лесные культуры, созданные из семян, заготовленных на этих объектах.
      35. При заготовке смеси семян для создания испытательных культур с целью генетической оценки ЛСП доля семян от каждого клона (семьи) - пропорциональна их представленности на ЛСП.
      36. Заготовка смеси семян для создания испытательных культур с целью генетической оценки плюсового насаждения, ПЛСУ проводится не менее чем от 50-ти случайно отобранных на них деревьев.
      37. При закладке испытательных культур плюсовых насаждений, ПЛСУ и ЛСП используют семена одного урожая.
      38. В качестве контроля в испытательных культурах для оценки по потомству плюсовых насаждений, ПЛСУ и ЛСП используют посадочный материал, выращенный из смеси семян местной популяции того же эдафотипа, той же фенологической формы.
      39. Предварительную генетическую оценку плюсовых насаждений, ЛСП и ПЛСУ осуществляют по достижении их семенными потомствами II класса возраста. Окончательная оценка проводится по достижении возраста спелости, принятого для данного вида растений в конкретной лесорастительной зоне.

  6. Сохранение и использование генофонда лесных растений

      40. Основой сохранения генетического фонда лесных древесных растений является охрана и воспроизводство в поколениях популяций, групп популяций и отдельных ценных внутрипопуляционных структур.
      41. Выделение популяций производится в соответствии с природными ландшафтными границами, проходящими по территории видового ареала, с учетом биологических особенностей расселения вида, определяющих степень изоляции популяций.
      42. Использование семян выделенных популяций осуществляется в соответствии с лесосеменным районированием.
      43. В зависимости от ареала, частоты встречаемости, хозяйственной ценности вида, устанавливаются следующие методы сохранения генетического фонда:
      1) выделение лесных генетических резерватов;
      2) сохранение отдельных насаждений и деревьев (эталонных, элитных, уникальных, плюсовых);
      3) создание коллекционных культур и архивов клонов;
      4) сохранение семян, пыльцевых зерен, меристем.
      44. Лесные генетические резерваты выделяются с целью получения высококачественного генетического материала для повышения продуктивности лесов. Организация лесных генетических резерватов проводится с учетом сохранения типологического разнообразия лесов каждого лесосеменного района.
      45. В первую очередь лесные генетические резерваты выделяются в зоне оптимума произрастания видов, располагающих ценным генотипическим потенциалом, а также в районах, где существует угроза нарушения или потери генетического фонда ценных видов, подвидов, форм и популяций вследствие хозяйственной деятельности человека или неблагоприятных изменений природных условий.
      46. В лесах государственного значения, для выделения генетических резерватов используются леса заповедников, национальных и природных парков, заповедные лесные участки, леса, имеющие научное или историческое значение.
      47. При необходимости лесные генетические резерваты выделяются в лесах других категорий с последующим отнесением их в установленном законодательством порядке к особо защитным участкам, в которых допускается проведение только санитарных и прочих рубок, необходимых для осуществления лесозащитных мероприятий.
      48. Лесные генетические резерваты выделяются в плюсовых и нормальных насаждениях естественного семенного происхождения или искусственно созданных из местных семян, если это подтверждено документально.
      В отдельных случаях в резерваты включаются участки наиболее ценных посадок лесных культур из пород-экзотов.
      В малолесных районах, а также для таких пород как осина и ольха черная, допускается выделение резерватов в высокопродуктивных и здоровых насаждениях порослевого происхождения.
      В районах, где наблюдается интрогрессивная гибридизация видов, в состав резерватов включаются исходные виды и их гибриды.
      49. В лесные генетические резерваты, прежде всего, включаются спелые и приспевающие насаждения, где уже произошел отпад менее приспособленных генотипов и сформировался характерный уровень продуктивности древостоя. При отсутствии пригодных для выделения спелых и приспевающих насаждений допускается включение в состав резерватов средневозрастных насаждений.
      50. Лесные генетические резерваты создаются на одну древесную породу, две, и более в зависимости от характера насаждений, представленных в данном лесосеменном районе.
      51. Лесные культуры, созданные из семян, сеянцев и черенков неизвестного происхождения, в состав лесных генетических резерватов не включаются. Не допускается включение в резерваты популяций с генетическим составом, обедненным в результате хозяйственной деятельности человека или неблагоприятных изменений природных условий.
      52. Размер лесных генетических резерватов определяется с учетом необходимости выделения участка леса, который достаточно полно отражает генотипический состав данной части популяции и позволяет поддерживать его в этом состоянии длительное время.
      53. Количество генетических резерватов той или иной породы определяется исходя из размеров ареала и полиморфизма вида, его хозяйственного значения, наличия высокопродуктивных древостоев и других факторов. Минимальное количество генетических резерватов в каждом лесосеменном районе - три.
      54. Для обеспечения устойчивости насаждений генетических резерватов вокруг них создаются специальные буферные зоны. Размер (ширина) и режим защитности (буферной) зоны устанавливаются конкретно для каждого лесного генетического резервата с учетом его площади, расположения и необходимых для сохранения генотипического состава резервата мероприятий.
      55. В лесных генетических резерватах не допускается проведение рубок главного пользования, запрещается всякая деятельность, угрожающая их сохранности, в первую очередь по генотипическому составу, или нарушающая естественный ход развития природных популяций.
      56. При отсутствии хода естественного возобновления леса проводятся мероприятия по содействию естественному возобновлению, в случае отсутствия семенного подроста допускается порослевое возобновление леса.
      57. Когда длительное время не формируется естественный подрост основной лесообразующей породы резервата, а также при малых площадях резерватов и угрозе заноса семян со стороны, в виде исключения возможно создание лесных культур под пологом леса или на прилегающей территории. Выращивание посадочного материала производится в открытом грунте, то есть в условиях максимально приближенных к естественным условиям из семян местного происхождения, собранных в резервате или на прилегающих территориях.
      58. Целью сохранения отдельных насаждений и деревьев (уникальных, элитных, эталонных, плюсовых) является обеспечение сбережения на длительную перспективу ценных насаждений и особей отдельных лесных древесных растений, произрастающих в природных условиях, для последующего использования их в селекционно-генетических работах.
      59. При невозможности сохранить в природных условиях отдельные редкие, исчезающие виды и популяции древесных растений, а также особо ценные или редко встречающиеся генотипы создают коллекционные культуры.
      60. Объектами сохранения являются все виды древесных растений, занесенных в Перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов животных и растений, утвержденный  постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 октября 2006 года N 1034, редко встречающиеся экотипы и разновидности, ценные формы, в первую очередь, плюсовые и элитные деревья.
      К категории коллекционных культур также относятся оформленные в установленном порядке географические и испытательные лесные культуры, а также культуры интродуцентов и клоновые архивы.
      61. Сохранение ценных уникальных генотипов, коллекционных культур производится путем их вегетативной репродукции, а когда она невозможна - семенным размножением.
      62. Для закладки коллекционных культур подбираются непокрытые лесом площади, характеризующиеся благоприятными лесорастительными условиями и не бывшие под сельскохозяйственным использованием, расположенные вне зоны воздействия крупных промышленных предприятий, путей транспорта и сельскохозяйственных угодий, на которых применяются гербициды, ядохимикаты. При отсутствии таких площадей допускается закладка коллекционных культур на площадях, занятых малоценными насаждениями, но с обязательной предварительной рубкой насаждений, сплошной расчисткой и раскорчевкой площади, обработкой почвы.
      Окружением участка является лесная среда с минимальной возможностью заноса пыльцы и семян из малоценных популяций.
      63. Коллекционный участок состоит из двух частей: питомника и собственно коллекционного участка, который в свою очередь делится на отделения:
      предназначенное для выращивания редких, исчезающих и уникальных популяций, каждая из которых представляется потомствами 50-100 особей (как исключение допускается 10-15), отобранных по принципу случайности. От каждого потомства выращивается 100-200 штук сеянцев;
      предназначенное для выращивания семенного или вегетативного потомства отдельных уникальных деревьев.
      64. Способы подготовки почвы, посадки, ухода и другие агротехнические мероприятия, проводимые на коллекционном участке, не отличаются от способов применяемых при создании лесных культур в данных лесорастительных условиях, за исключением ограничений по использованию удобрений. Использование ядохимикатов для борьбы с сорной растительностью на коллекционных участках не допускается.
      65. Сохранение ценных генотипов путем длительного хранения семян, пыльцевых зерен и меристем в специальных контролируемых условиях среды (банках семян) является одним из современных методов хранения репродуктивного материала.
      Основными условиями создания банка семян является:
      организация форм и методов хранения;
      постоянное пополнение генетического фонда;
      обновление представителей.

  7. Аттестация селекционно-генетических объектов

      66. Выделенные и созданные объекты селекционно-генетического назначения подлежат аттестации.
      Аттестация селекционно-генетических объектов на участках государственного лесного фонда осуществляется спрециализированной организацией уполномоченного органа, приказом первого руководителя которой или лица его замещающего создаются аттестационные комиссии (далее - Комиссии).
      67. Организации, осуществляющие выявление и создание объектов письменно уведомляют членов Комиссии о расположении объекта, подлежащего аттестации.
      Руководители организаций, работники которых включены в Комиссию, обеспечивают их участие в работе Комиссии.
      68. Комиссия, в присутствии представителей организации осуществляющей выявление и создание объектов селекционно-генетического назначения и представителей государственного лесовладельца в натуре определяет соответствие объектов их целевому назначению.
      69. Аттестация объектов осуществляется в сроки, благоприятные для определения их селекционных признаков, при наличии материалов по предварительному отбору объектов по формам согласно приложениям 1, 2, к настоящим Правилам.
      70. При положительном заключении Комиссии объект считается аттестованным.
      При несоответствии выделенных и созданных селекционно-генетических объектов их целевому назначению Комиссия дает отрицательное заключение, и объекты не аттестуются.
      Заключение Комиссии по результатам обследования объектов в натуре отражаются в Акте согласно приложению 10 к настоящим Правилам, который является и документом приема передачи аттестованных объектов государственному лесовладельцу.
      71. На аттестованные объекты заполняются Паспорта в соответствии с приложениями 3, 4, 5, 6 к настоящим Правилам.
      К паспорту прилагается схематический план размещения объекта с привязкой к квартальной сети или другим постоянным ориентирам.
      72. Паспорта на аттестованные объекты составляются в шести экземплярах: первый - для государственного лесовладельца, второй - для государственного органа, в ведении которого находится государственный лесовладелец, третий - для территориального органа, четвертый - для специализированной организации уполномоченного органа, пятый - для уполномоченного органа и шестой - для организации, осуществляющей выявление и создание объектов.
      73. Аттестованные объекты селекционно-генетического назначения относятся к объектам государственной республиканской собственности, территориально выделяются в виде отдельных зон с ограниченным режимом пользования и отграничиваются на местности любыми не наносящими вред растениям (способами) методами.
      Указанные зоны устанавливаются Правительством Республики Казахстан по представлению уполномоченного органа и центрального исполнительного органа, осуществляющего руководство в области науки и научно-технической деятельности.
      74. Аттестованные объекты селекционно-генетического назначения выделяются и отграничиваются на местности.
      75. Плюсовые деревья отмечаются на стволе дерева, на высоте 1,3 метра, нанесением полосы белой масляной краской шириной не менее 10 см и двойной нумерацией (черной краской на белом фоне): в числителе - номер дерева по реестру, в знаменателе - номер дерева по лесовладельцу.
      Элитные деревья отмечаются нанесением параллельно существующей отметке плюсового дерева еще одной полосы красного цвета шириной не менее 5 см, без каких-либо надписей.
      76. Территориально размещенные селекционно-генетические объекты (архивы клонов, географические культуры, испытательные культуры, генетические резерваты) отграничиваются на местности лесохозяйственными знаками, (столбы, каменные пирамиды), на которые наносятся надписи, определяющие местонахождение участка, год закладки и площадь.
      77. Надписи на специальных знаках должны соответствовать условиям требований указанных в приложении 8 к настоящим Правилам.
      78. На лесоустроительных материалах аттестованные объекты выделяют при любой площади, допускающей нанесение объектов на плановые материалы в установленном масштабе.
      В иных случаях они отмечаются условными знаками с отметкой в таксационном описании.
      79. Аттестованные плюсовые, элитные деревья, лесные генетические резерваты заносятся в государственные реестры в соответствии с приложениями 9 и 11 к настоящим Правилам.
      80. Материалы аттестации селекционно-генетических объектов являются материалами постоянного хранения.
      81. Специализированная организация уполномоченного органа области контроля за качеством семян и происхождением посадочного материала (далее - специализированная организация) представляет сведения об аттестованных объектах в лесоустроительную организацию, которая вносит соответствующие изменения и дополнения в материалы лесоустройства.

  9. Учет селекционно-генетических объектов

      82. Учет объектов селекционно-генетического назначения осуществляется специализированной организацией согласно приложений 9, 11, 12, 13 к настоящим Правилам.
      83. Для ведения учета объектов селекционно-генетического назначения, анализа их состояния и степени целевого использования специализированная организация ежегодно проводит их обследование совместно с представителями территориальных органов, областных исполнительных органов в области охраны, защиты, пользования лесным фондом, воспроизводства лесов и лесоразведения при участии государственного лесовладельца. 
      84. Обследованию путем натурного осмотра в вегетационный период подлежат все аттестованные объекты.
      85. При обследовании используются материалы предыдущего учета: паспорта объектов, реестры, сводные ведомости, таксационные описания и другие материалы. При необходимости с плановых материалов лесоустройства снимаются схематические выкопировки с размещением этих объектов.
      86. Для территориально размещенных объектов объем обследования зависит от их площади:
      до 5 га - обследуется вся площадь;
      от 6 до 50 га - обследуются 20 % от их общей площади;
      от 51 до 100 га - 15 % от их общей площади;
      от 101 га и более обследуются 5 % площади.
      В сомнительных и спорных случаях обследованию подлежит вся площадь объектов.
      87. По каждому объекту определяется качество его оформления в натуре (наличие граничных знаков и надписей на них), его состояние (наличие признаков повреждений деревьев вредителями и поражений болезнями, механических и других повреждений, характер и наличие усыхающих ветвей в кроне, развитие второго яруса, подлеска и другое), целевое использование (заготовка шишек, плодов, семян, черенков), а также соответствие фактическим данным записей в паспорте, сводной ведомости или реестре.
      88. По результатам обследования составляется акт проверки, который подписывается присутствующими сторонами.
      89. Специализированная организация обобщает материалы и ежегодно информирует уполномоченный орган и областные территориальные органы уполномоченного органа о наличии и состоянии объектов по форме согласно приложению 13 к настоящим Правилам, вносит предложение в уполномоченный орган по их дальнейшему использованию, улучшению охраны, натурному оформлению, реконструкции (восстановлению), переводу в другую категорию или списанию.
      90. Уполномоченный орган рассматривает и утверждает, материалы обследования объектов и принимает решение о мерах по дальнейшему улучшению их состояния и использования или списанию.
      91. На основании решения уполномоченного органа специализированная организация вносит изменения в реестры, сводные ведомости и паспорта объектов селекционно-генетического назначения, а также информирует лесоустроительную организацию о необходимости внесении изменений в лесоустроительные материалы.

Приложение 1                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

                           Карточка
        предварительного отбора плюсового дерева N _____

1. Область ________________________________________________________
2. Административный район _________________________________________
3. Государственный лесовладелец ____________________________________
4. Лесничество ____________________________________________________
5. Квартал N ______________________________________________________
6. Выдел N ________________________________________________________
Сведения о размещении плюсового дерева в квартале и выделе (схема
размещения, географические координаты)

            Краткая характеристика насаждения выдела,
                   в котором выявлено дерево

7. Состав ___________________ 8. Класс бонитета ___________________
9. Тип леса (лесорастительные условия) ____________________________
10. Средний возраст ___________________________________________ лет
11. Средняя полнота _______________________________________________
12. Средняя высота по главной породе ____________________________ м
13. Средний диаметр по главной породе ___________________________ м
14. Крутизна, экспозиция склона ___________________________________
15. Высота над уровнем моря _____________________________________ м
16. Санитарное и лесопатологическое состояние _____________________

       Основные таксационные показатели отобранного дерева

17. Возраст дерева ____________________________________________ лет
18. Диаметр ствола (кроны) _____________________________________ см
19. % превышения диаметра от среднего _____________________________
20. Высота ______________________________________________________ м
21. % превышения высоты от средней ________________________________
22. Показатели, характеризующие отбираемое дерево по целевому наз-
начению (смолопродуктивность, обильность семеношения, качество
семян, текстура древесины) ________________________________________

Карточку составил (должность, подпись) ____________________________
"___" ____________ 200_ г.

Примечание: Характеристика насаждений выдела берется из материалов
лесоустройства.

Приложение 2                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

                             Карточка N
          учета испытательных культур плюсовых деревьев
             (географических, экологических культур)
                         (нужное подчеркнуть)

      Порода ______________________________________________________

1. Область ________________________________________________________
2. Государственный лесовладелец _______________________ лесничество
квартал ________________________ выдел ____________________________
3. Площадь участка, га ____________________________________________
4. Тип условий местопроизрастания _________________________________
5. Год закладки ___________________________________________________
6. Число испытываемых семей или клонов (экотип, сортов) ___________
7. Размещение деревьев (расстояния, м) ____________________________
8. Число повторностей _____________________________________________
9. Число растений и потомства (от - до), шт. ______________________
10. Наличие и характер контроля ___________________________________
11. Состояние культур _____________________________________________
12. Заключение комиссии о соответствии объекта целям закладки и о
режиме дальнейшего использования
13. Предложения по выделению кандидатов в сорта-популяции, сорта-
гибриды, сорта-клоны (наименование и номер семей, клонов, сортов
экотипов)
14. Рекомендуемые мероприятия по содержанию и улучшению состояния
объекта
___________________________________________________________________

                      Перечетная ведомость
       деревьев на участке испытательных культур плюсовых
      деревьев (географических, экологических культур и на
        сортоиспытательном участке) (нужное подчеркнуть)

N ____плюсового
дерева (по
госреестру),
название и
происхождение
сорта

Повторность

Число
деревьев,
шт.

Сохран-
ность, %

Состояние
деревьев


1.





Итого по
семье, сорту,
происхождению:





Всего по
участку:




Контроль

1.





Итого
по контролю:




   Карточку составил (должность, подпись) _______________________
"___" _____________ 200_г.

Приложение 3                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

Республика Казахстан
Область ___________________________________________________________
Государственный лесовладелец ______________________________________
Видовое название __________________________________________________

                           Паспорт
             плюсового дерева N ______ (по реестру)

1. Местонахождение дерева:
Лесничество _______________________________________________________
Квартал N _______________________ Выдел N _________________________
Номер дерева по государственному лесовладельцу ____________________
Как отмечено дерево в натуре ______________________________________
Расположение плюсового дерева в выделе (прилагается схема)

2. Таксационная характеристика насаждения выдела (по ярусу, где от-
работано дерево)

Сос-
тав

Класс
возрас-
та/лет

Средние

Класс
бони-
тета

Пол-
нота

Запас,
м 3 /га
 

Селек-
ционная
катего-
рия
насаж-
дения

Господ-
ствующая
морфоло-
гическая
или фено-
логическая
форма

Н, м

D, см










   Происхождение (естественное - семенное, порослевое или культуры)
___________________________________________________________________
Тип леса __________________________________________________________
Тип лесорастительных условий ______________________________________
Подрост ___________________________________________________________
Подлесок __________________________________________________________
Покров ____________________________________________________________
Почва и почвообразующая порода ____________________________________
Рельеф ____________________________________________________________
Крутизна, экспозиция склона _______________________________________
Высота над уровнем моря ___________________________________________
Санитарное состояние насаждения ___________________________________

3. Характеристика плюсового дерева:
Происхождение _____________________________________________________
Фенологическая, морфологическая форма _____________________________
Возраст, лет ______________________________________________________
Высота, м _________________________________________________________
Диаметр ствола, см ________________________________________________
Объем ствола, м 3 __________________________________________________
Класс роста и развития (по глазомерной оценке) ____________________
Средний диаметр кроны, м __________________________________________
Форма кроны (конусовидная, овально-цилиндрическая и т.п.) и ее
симметричность ____________________________________________________
Протяженность кроны, м __________, % от Н ствола __________________
Густота облиствления (густое, среднее, редкое) ____________________
Толщина скелетных ветвей (толстые, средние, тонкие) _______________
Протяженность бессучковой зоны ствола, м _________________________,
% от Н ствола _____________________________________________________
Зарастание отмерших сучьев (хорошее, среднее) _____________________
Форма ствола (прямизна, полнодревесность) _________________________
Прирост в высоту по глазомерной оценке (хороший, средний) _________
Развитие водяных побегов по стволу и дуба (сильное, среднее, слабое)
___________________________________________________________________
Характеристика коры (окраска, трещиноватость и т.п.) ______________
Санитарное состояние дерева и сведения о цветении и семеношении
___________________________________________________________________
Показатели превышения плюсового дерева по сравнению со средними
показателями насаждения: по высоте, % _____, по диаметру, % _______
Показатели, характеризующие плюсовое дерево по целевому назначению
(смолопродуктивность отобранного дерева и насаждения, обильность
семеношения, качество семян, текстура древесины и др.)
___________________________________________________________________

Краткая характеристика окружающих деревьев в радиусе 10 м (порода,
селекционная категория деревьев, качество деревьев и т.п.), хозяй-
ственные распоряжения
___________________________________________________________________
Дерево отобрано и зачислено в категорию плюсовых комиссией в
составе:
      ____________________________     организация, ф.и.о., подпись
      ____________________________     организация, ф.и.о., подпись
      ____________________________     организация, ф.и.о., подпись

Паспорт составлен в _________ экземплярах
"___" ___________ 200 г.
                           ___________________________
                           ___________________________

4. Уход за плюсовым деревом

Дата

Наименование проведенных
мероприятий

Запись произвел 
(должность, ф.и.о.,
подпись)




   5. Наблюдения за плюсовым деревом

Год
наблю-
дения

Оценка урожая по
фазам, балл/дата
наблюдения

Факти-
ческий
урожай
шишек
(плодов),
семян,
кг

Каче-
ство
семян

Повреждения
дерева
(метеоро-
логические,
механичес-
кие, фито-
патоло-
гические)

Запись
произвел
(должность,
ф.и.о.,
подпись)

мас-
сово-
го
цве-
тения

мас-
сово-
го
обра-
зова-
ния
завя-
зей

нача-
ла
соз-
рева-
ния









   6. Использование семян и черенков

Вид
материала
(семена,
черенки)

Дата
сбора или
заготовки
семян и
черенков

Количество
семян (г),
черенков
(шт.)

Условия
и время
хранения

Куда
направлены
семена,
черенки
(область,
лесхоз)

Для
какой
цели







   7. Результаты исследования свойств потомства плюсового дерева
___________________________________________________________________
Дата ______________ Должность, подпись ____________________________
8. Заключение о переводе в элиту (или выбраковке)
Дата __________ Должность, подпись ________________________________

      Примечания:
      1. Записи по разделам 4-8 ведет лесовладелец;
      2. Записи в разделе 7 и 8 разделах записи производят на осно-
вании данных исследований научно-исследовательских организаций после
проверки свойств плюсовых деревьев по потомству.

      Члены комиссии:
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)

"___" ___________ 200 г.

Приложение 4                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

Республика Казахстан
Область ___________________________________________________________
Государственный лесовладелец ______________________________________
Видовое название древесной породы (подвид, экотип, форма) _________

                         Паспорт архива клонов

Год закладки ___________________ N участка ________________________
площадь участка, га ____________, количество клонов _______________

1. Местонахождение:

Лесничество _______________________________________________________
Квартал N _____________________ Выдел N ___________________________
Способ закладки ___________________________________________________
Тип лесорастительных условий ______________________________________
Схема привязки архива в квартале (прилагается)
Схема размещение клонов прилагается к паспорту

2. Описание плюсовых деревьев, представленных в архиве

N
п.п.

Номер
дерева
по ре-
естру

Проис-
хождение
дерева
(область,
государ-
ственный
лесовла-
делец)

Кол-во
приви-
вок

Таксационные и лесоводственные
особенности дерева (по паспорту)

воз-
раст

Н.,
м

D,
см

очищае-
мость
от
сучьев

селек-
тируе-
мый
признак

год
аттес-
тации





















   3. Ведомость хозяйственных и селекционных мероприятий

N
п.п.

Дата
про-
веде-
ния

Номер
клона

Наименование мероприятий

Приме-
чание

уход
за
поч-
вой

направ-
ленные
скрещи-
вания
(парт-
неры)

заго-
товка
шишек

заго-
товка
черен-
ков

где
исполь-
зованы
семена и
черенки



















   4. Журнал научных наблюдений за клонами

Номер
клона

Время
наблю-
дений
(год,
месяц)

Коли-
чество
рас-
тений

Средние

Фенологическая
фаза (даты)

Тип
сек-
суа-
лиза-
ции
дерева

Семе-
ноше-
ние,
шт.,
г

Н,
м

D,
см

нача-
ло
роста
в вы-
соту

нача-
ло
цве-
тения

окон-
чание
роста
в вы-
соту





















         продолжение таблицы

Характеристика семян

Характеристика
шишек (плодов)

Относи-
тельная
смоло-
продук-
тивность

масса
1000
семян,
г

полно-
зернис-
тость,
%

всхо-
жесть
лабо-
ратор-
ная,
%

цвет
се-
мян

цвет
кры-
латок

длина,
ширина,
см

форма
апофи-
за
(харак-
тер
поверх-
ности)

цвет



















   Примечания:
1. Работы по контролируемым скрещиваниям выполняют с использованием
специальной методики, а ход их проведения отражают в соответствующей
документации.
2. Определение показателей, вносимых в журнал научных наблюдений,
производят в соответствии с научными Рекомендациями закладки архивов
клонов.

      Члены комиссии:
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)

"___" ___________ 200 г.

Приложение 5                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

Республика Казахстан
Область ___________________________________________________________
Государственный лесовладелец ______________________________________
Видовое название древесной породы (подвид, экотип, форма) _________

                    Паспорт географических
              (популяционно-экологических) культур

Год закладки ____________ Площадь участка, га _____________________
1. Местонахождение:
Лесничество _______________________________________________________
Квартал N _____________________ Выдел N ___________________________
Географические координаты _________________________________________

2. Общее сведения о культурах:
Число испытуемых происхождений (климатипов, эдафотипов)____________
Число повторностей опыта __________________________________________
Кем заложен опыт (инициатор, куратор, непосредственные исполнители)
___________________________________________________________________
Наличие почвенной и топографической карт на участок, место их хра-
нения _____________________________________________________________
Общая оценка опыта (утратил значение или требует охраны и наблюдений)
___________________________________________________________________

3. Физико-географическая характеристика:
Физико-географическая зона, подзона _______________________________
Лесосеменной район, подрайон ______________________________________
Высота над уровнем моря ___________________________________________
Тип лесорастительных условий ______________________________________
Тип леса __________________________________________________________
Категория площади (лесосека, пашня, прогалина, гарь и т.д.) и
степень ее однородности ___________________________________________
Макро- и микрорельеф ______________________________________________
Экспозиция _______ Уклон ________ Уровень грунтовых вод ___________
Почва, материнская порода _________________________________________
Климатические показатели (по данным метеостанции, расположенной в__
км от культур на высоте __________________ м над уровнем моря):
а) средняя годовая температура
б) осадки за год ___________ мм, за вегетационный период _______ мм
в) число дней с температурой свыше 5 о С _____, свыше 10 о С __________
г) сумма температур свыше 5 о С __________, свыше 10 о С ______________
Типичность условий для изучаемой породы в районе __________________
Средний бонитет породы в лесхозе ___________ и области ____________
4. Технология создания культур:
Способ подготовки почвы (сплошная, частичная) _____________________
Способ создания культур (посев, посадка, механизированная, ручная)
___________________________________________________________________
Возраст посадочного материала _____________________________________
Метод создания (рядовой, строчно-луночный, гнездовой) _____________
Сопутствующие породы и схемы смешения _____________________________
Размещение и число посадочных (посевных) мест в блоке _____________
Размер блоков и характер их размещения ____________________________
Дополнения (год, возраст) _________________________________________
Натурное обозначение границ между блоками _________________________

5. Контур площади, ее привязка к квартальной сети и другим постоян-
ным ориентирам, схема размещения повторностей и блока, фотосхема
(прилагаются).
6. Сведения о материнских насаждениях

N
проис-
хожде-
ния
по
схеме
опыта

Область,
Государ-
ственный
лесовла-
делец
(коор-
динаты)

Вы-
сота
над
уров-
нем
моря,
м

Тип леса

Воз-
раст,
лет

Класс
бони-
тета

Сред-
ние

Класс
каче-
ства
и се-
лек-
цион-
ная
кате-
гория
насаж-
дения

Харак-
тер
сбора
семян
(попу-
ляция,
отдель-
ные
дере-
вья,
опушка
и т.д.)

Масса
1000
семян,
г

Н,
м

D,
см























   7. Последние сведения о росте культур

N
проис-
хожде-
ния по
схеме
опыта

Фено-
логи-
ческие
разно-
вид-
ности
и про-
чие

Коли-
чество
сохра-
нив-
шихся
дере-
вьев
блок/
га
(раз-
дель-
но по
пов-
тор-
нос-
тям)

Сохран-
ность
от пер-
вона-
чаль-
ного
коли-
чест-
ва, %

При-
чины
отпада

Средние

Коли-
чество
дере-
вьев
с удов-
летво-
ритель-
ным
ство-
лом, %

Запас,
куб.
м/га

Устой-
чивость
к бо-
лезням
и вре-
дителям,
небла-
гоприят-
ным
факторам
среды

Н,
м

D, см











   Дата обмера __________________
8. Лесохозяйственные мероприятия в культурах:
8.1. Агротехнические уходы

Год
проведения

Наименование
мероприятий

Технология
ухода

Количество
уходов









   8.2. Лесоводственные уходы

Год
про-
веде-
ния

Наименование и
принципы ухода
(вырубка сухостоя,
сопутствующих пород,
естественных
примесей, низко-
качественных
деревьев)

Характеристика
вырубленной части

Вырубленный
запас

по-
рода

сред-
няя
высо-
та,
м

сред-
ний
диа-
метр,
см

каче-
ство
ствола

м 3 /га

%









   9. Охрана и оформление культур:
Огораживание (необходимость и вид изгороди) _______________________
Противопожарные мероприятия _______________________________________
Этикетирование блоков, повторностей, аншлаги ______________________
Прочие (очистка разрывов, просек, удаление стен леса)
_____________________________________________________________
___________________________________________________________________

10. Литературные источники, отчеты, содержащие материалы исследований
географических (популяционно-экологических) культур:

N
п.п.

Автор

Год
иссле-
дований

Библиографические
сведения

Аннотация
(что исследовано)






         Члены Комиссии:
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)

"___" ___________ 200 г.

Приложение 6                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

Республика Казахстан
Область ___________________________________________________________
Государственный лесовладелец ______________________________________
Видовое название древесной породы (подвид, экотип, форма) _________

                Паспорт испытательных культур

Год закладки ___________________ N участка ________________________
площадь участка, га _______________________________________________
Количество испытываемых плюсовых деревьев _________________________

1. Местонахождение:
Лесничество _______________________________________________________
Квартал N _____________________ Выдел N ___________________________
Расположение участка испытательных культур в квартале (прилагается
схема).
Расположение повторностей и делянок - опытных, контрольных,
буферных (прилагается схема).

2. Лесорастительная и почвенно-гидрологическая характеристика
участка:
Местоположение ____________________________________________________
Тип леса и класс бонитета _________________________________________
Тип почвы, мехсостав ______________________________________________
Содержание основных элементов питания и рН сол
Гумус ________________ % К 2 О _______________________ мг/100 г почвы
рН (сол.) _______________ Р 2 О 5 ________________________  мг/100 г почвы
Плотный остаток водорастворимых солей ___________________________ %
Степень обеспеченности почвы основными элементами питания и реакция
почвенного раствора _______________________________________________
Глубина залегания грунтовых вод _________________________________ м
Заключение о лесопригодности и уровне плодородия почвы
___________________________________________________________________

3. Способ закладки испытательных культур: посадкой сеянцев
(саженцев), выращенных из семян плюсовых деревьев (указать возраст
растений); посевом (дуб, орех) ____________________________________
Агротехника подготовки участка и обработки почвы __________________
___________________________________________________________________
Схема посадки (посева): расстояние в ряду и между рядами, число по-
садочных мест на 1 га _____________________________________________
4. Продолжительность испытаний для окончательного достижения цели
опыта (указать возраст культур) ___________________________________
5. Тип лесорастительных условий ___________________________________
___________________________________________________________________
6. Характеристика исходного материала:
6.1. Плюсовые деревья

N
п.п.

Номер
плюсо-
вого
дерева
по
реестру

Происхо-
ждение
дерева
(область,
государ-
ственный
лесо-
владелец,
ЛСП,
архив
клонов)

Число
пов-
тор-
нос-
тей

Коли-
чество
растений
во всех
повтор-
ностях
при
закладке

Таксационные и
лесоводственные
особенности дерева
(по паспорту)

воз-
раст

Н,
м

D,
см

очи-
щае-
мость
от
сучь-
ев

селек-
тируе-
мый
приз-
нак

год
ат-
тес-
тации


































   6.2. Семенной материал

N
п.п.

Номер
плюсового
дерева по
реестру

Характеристика шишек

Семена

Год
сня-
тия
пока-
зате-
лей

Сред-
ний
диа-
метр,
мм

Сред-
няя
длина,
мм

коэф-
фици-
ент
формы

тип
апо-
физа

ц
в
е
т

масса
1000
шт.,
г

цвет
семян

цвет
кры-
ла-
ток


































   6.3. Проростки, всходы

N
п.п.

Время
прове-
дения
учета

Номер
плюсо-
вого
дерева
по
реестру

Среднее
число
семя-
долей

Всхо-
жесть,
%

Сохран-
ность
всходов,
%

Исполнитель (должность,
ф.и.о.,
подпись)






















   6.4. Сеянцы, саженцы

N
п.п.

Время
прове-
дения
учета

Номер
плюсового
дерева по
реестру

Средняя
высота,
см

Устой-
чивость
к фито-
инфекции,
%

Сох-
ран-
ность,
%

Испол-
нитель
(должность,
ф.и.о.,
подпись)

Приме-
чание

























   7. Мероприятия по уходу за испытательными культурами

Год

Дата

Наименование и краткая
характеристика мероприятий
(уход за почвой, рубки
ухода, борьба с вредителями
и болезнями и т.д.)

Интен-
сивность,
%

Запись
произвел
(должность,
ф.и.о.,
подпись)
















   8. Результаты испытания
Культуры _______________ лет

Номер
делянки,
повтор-
ности

Время
прове-
дения
учета

Номер
плюсового
дерева по
реестру

Средняя
высота,
см

Средний
диаметр,
см

Сохранность,
%



















         продолжение таблицы

Смолопро-
дуктивность,
мл/сут.

Устой-
чивость
к экст-
ремальным
воздей-
ствиям

Качество древесины

Качество ствола

Исполнитель
(должность,
ф.и.о.,
подпись)
















         Члены комиссии:
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)

"___" ___________ 200 г.

Приложение 7                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

Республика Казахстан
Область ___________________________________________________________
Государственный лесовладелец ______________________________________
Видовое название __________________________________________________

                   Паспорт генетического резервата

Номер по реестру __________________________________________________
Номер по государственному лесовладельцу ___________________________
Дата аттестации ________________ площадь __________________________

1. Местонахождение объекта и географические координаты ____________
___________________________________________________________________
   (область, район, государственный лесовладелец, лесничество,
___________________________________________________________________
                  квартал, выдел)

2. Характеристика лесорастительных условий объекта ________________
___________________________________________________________________
    (таксационное описание объекта по материалам лесоустройства,
___________________________________________________________________
  рельеф почвы, происхождение и другие имеющиеся характеристики)

3. Распределение площадей по категориям земель, га

N
кв.

Об-
щая
пло-
щадь

Лесная площадь

Итого
лес-
ных
пло-
ща-
дей

Нелесная площадь

покрытая
лесом

не покрытая
лесом

п
а
с
т
б
и
щ
а

кру-
тые
скло-
ны

с
к
а
л
ы

р
е
к
и

Итого
не
лес-
ные
пло-
щади

в
с
е
г
о

в т.ч.

в
с
е
г
о

в т.ч.

ес-
тест-
вен-
ные
на-
саж-
де-
ния

лес-
ные
куль-
туры

ре-
ди-
ны

г
а
р
и

про-
га-
лины































   4. Таксационная характеристика участков

N
вы-
дел

Площадь, га

Состав,
подрост,
подлесок,
покров,
почва,
рельеф,
особенности
выдела

Ярус

Высота
яруса

Элемент
леса

Возраст

Высота

















         продолжение таблицы

Диа-
метр

Класс
воз-
раста

Бони-
тет

Тип
леса

Пол-
нота

Запас сырорастущего леса, в м 3

на га

Общий
выдел

в т.ч.
по составу
породы

















   Доступность выдела
Хозяйственная категория

5. Селекционная оценка леса _______________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
(перечень селектируемых признаков и цели селекции: продуктивность
биомассы, особые технические свойства древесины, содержание таннодов
в коре, урожайность и качество плодов и семян, смолопродуктивность,
иммунность, устойчивость к неблагоприятным и антропогенным факторам)

К паспорту прилагается:
выкопировка из плана лесонасаждений с нанесением на него объекта;
планируемые мероприятия по содержанию объекта.

Лесной генетический резерват аттестован комиссией:

      Члены Комиссии:
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)
                                   ________________________________
                                    (организация, фамилия, подпись)

"___" ___________ 200 г.

Приложение 8                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

         Лесохозяйственные знаки, отграничивающие на местности
            объекты селекционно-генетического назначения

Объекты

Шифры
надписей

Обозначение

1. Архивы клонов

21-16

Номер квартала - номер
выдела

АРК - 97
2,5

Название - год закладки
Площадь, га

2. Лесной генетический
резерват

53-12

Номер квартала - номер
выдела

ЛГР - 04
105,5

Название - год закладки
Площадь, га

3. Географические
(популяционно-
экологические) культуры

81-25

Номер квартала - номер
 

ГК-95
3,7

Название - год закладки
Площадь, га

4. Испытательные культуры

31-27

Номер квартала - номер
выдела

ИСПК-99
3,7

Название - год закладки
Площадь, га

      Примечание:
      1. Столбы устанавливают на пересечении линий, отграничивающих
площади (на углах). Щека с надписью направляется в сторону участка,
гребень столба - к середине участка.
      2. Надписи производятся по трафарету и образцам согласно ОСТ 56-8480.

Приложение 9                          
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

             Реестр лесных генетических резерватов
                _____________________________________
                        республика, область

N
ре-
зер-
вата
по
рее-
стру

Дре-
весная
порода

Пло-
щадь
резер-
вата,
га

Лесо-
семен-
ной
район
(под-
район)

Местонахождение
генетического
резервата

Дата
аттес-
тации

Приме-
чание

государ-
ственный
лесовла-
делец,
лесни-
чество

N
квар-
тала,
выдела

1

2

3

4

5

6

7

8

























   Ответственный за ведение книги:

N
п.п.

Фамилия, имя,
отчество

Должность

Время заполнения книги
ответственным лицом

Роспись

начато

закончено

1

2

3

4

5

6



















   Приложение 10                         
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

                                  Акт
                 результатов обследования и приема-передачи
               селекционно-генетических объектов на территории
              государственного лесного фонда ____________области

Во исполнение приказа _____________________________________________
                         (наименование уполномоченного органа)

комиссией в составе:
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
________________________________(ф.и.о., должности членов комиссии)
с целью аттестации (списания,  учета , либо другого принятого решения
комиссии) обследованы объекты селекционно-генетического назначения.
      В результате обследования установлено: ______________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

      С учетом целевого назначения объектов, излагаются причины, по
которым они аттестуются (требованиям нормативно-методических доку-
ментов, ОСТов, проектов), бракуются, списываются. При этом указы-
ваются площадь каждого объекта или их число (для деревьев), видовое
название, лесничество, квартал, выдел.
      В случае необходимости проведения определенных лесохозяйствен-
ных и иных мероприятий с целью улучшения создания объектов или его
реконструкции приводят их перечень
      Комиссия считает возможным аттестовать  (не аттестовывать)
выделенные,  созданные объекты и осуществить передачу аттесто-
ванных объектов лесовладелыду (лесопользователю)  для охраны и
использования по целевому назначению.      
      Не аттестованные объекты приему - передачи не подлежат.

          Перечень аттестованных и передаваемых лесовладельцу
                   (лесопользователю) объектов
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

      Подписи членов комиссии:                  (ф.и.о., подпись)
                                                (ф.и.о., подпись)
                                                (ф.и.о., подпись)

Аттестованные объекты сдал           Аттестованные объекты принял
__________________________          _______________________________
представитель организации,          (представитель государственного
осуществившей выявление и           лесовладельца)
создание объектов)
М.П.                                М.П.
"____" ____________ 200 _ г.        "____" ____________ 200 _ г.

Приложение 11                         
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

             Государственный реестр плюсовых деревьев
           по   ___________________________________________
                             (область)
           __________________________________________________
                  (видовое название древесной породы)

Поряд-
ковый
номер
дерева
по ре-
естру

Местонахождение
дерева

Номер
дере-
ва по
госу-
дарст-
вен-
ному
лесо-
вла-
дель-
цу

Основные таксационные
показатели дерева

Приме-
чание
(селек-
тируе-
мый
приз-
нак)

госу-
дар-
ствен-
ный
лесо-
вла-
делец,
лес-
ниче-
ство

но-
мер
квар-
тала

но-
мер
вы-
де-
ла

воз-
раст,
лет

высота,
м/% от
средних
пока-
зателей
насаж-
дения

диа-
метр,
см/%
от
сред-
них
пока-
зате-
лей
насаж-
дения

бес-
суч-
ковая
зона,
м/% от
высоты
ствола

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10































   Приложение 12                         
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

                         Сводная ведомость
             ________________________________________________  по
             (наименование селекционно-генетического объекта)
             ________________________________________________
                               области

N
п.п.

Государ-
ственный
лесовла-
делец

Данные
преды-
дущего
учета,
га/шт.

Данные
200 г.,
га/шт.

Наиме-
нование
породы

Местонахождение
объектов

Примечание
(рекомен-
дованные
мероприятия
на
оставшихся
объектах),
причины
списания
объектов
и их
исполь-
зования
по
целевому
назначению

лес-
ниче-
ство

квар-
тал

вы-
дел

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1.









2.









3.










Итого по
области:









в том
числе:









по
породам:



































         Руководитель территориального органа             (ф.и.о., подпись)

                                                                                                Приложение 13                         
к Правилам выявления, создания,       
аттестации и учета объектов           
селекционно-генетического назначения  
на участках государственного          
лесного фонда                         

        Сводная ведомость селекционно-генетических объектов
      по Республике Казахстан по итогам инвентаризации 200__г.

Порода

Плю-
совые
дере-
вья,
шт.

Лес-
ные
гене-
тичес-
кие
резер-
ваты,
га

Гео-
гра-
фичес-
кие
куль-
туры,
га

Ар-
хивы
клонов
плю-
совых
дере-
вьев,
га

Испы-
татель-
ные
куль-
туры
попу-
ляций,
га

Испы-
татель-
ные
куль-
туры
плю-
совых
дере-
вьев,
га

Испы-
тате-
льные
куль-
туры
гиб-
ридов,
га

Другие
объек-
ты, га

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Всего









в том
числе:









ель









сосна









саксаул
и др.









Всего по
республике









в том
числе:









ель









сосна









саксаул
и т.д.









         Руководитель специализированной
      организации                                     (ф.и.о., подпись)
      * - направляется в установленные сроки уполномоченному органу