Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын қалыптастыру, сақтау, есепке алу және пайдалану қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2023 жылғы 16 наурыздағы № 88 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 17 наурызда № 32087 болып тіркелді

"Өсімдіктер дүниесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабы 1-тармағының 6) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын қалыптастыру, сақтау, есепке алу және пайдалану қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалғаны туралы мәліметтердің ұсынылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрі

З. Сулейменова

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Қаржы министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ұлттық экономика министрлігі

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрі 2023 жылғы 16 наурыздағы № 88 бұйрығымен бекітілген

Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын қалыптастыру, сақтау, есепке алу және пайдалану қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын қалыптастыру, сақтау, есепке алу және пайдалану қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Өсімдіктер дүниесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 9-бабы 1-тармағының 6) тармақшасына сәйкес әзірленді және ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын қалыптастыру, сақтау, есепке алу және пайдалану тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:

1) ботаникалық коллекция – ғылыми, білімдік, мәдени-тарихи, эстетикалық және өзге де құндылығы бар өсімдіктердің және (немесе) олардың бөліктерінің жүйеленген, құжатталған жинағы;

2) өсімдіктер – тамырлы, мүк тәрізді өсімдіктер, балдырлар, сондай-ақ қыналар мен саңырауқұлақтар;

3) өсімдіктер дүниесін күзету, қорғау, қалпына келтіру және пайдалану саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – өсімдіктер дүниесін күзету, қорғау, қалпына келтіру және пайдалану саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

4) өсімдіктердің генетикалық банкі – өсімдіктердің генетикалық материалының үлгілерін күтіп-баптау үшін арнайы жабдықталған қойма

5) өсімдіктердің генетикалық материалы – тұқым қуалаушылықтың функционалдық бірліктерін қамтитын, репродуктивтік және вегетативтік жолмен көбейтілетін материалдарды қоса алғандағы өсімдік тектес материал;

6) өсімдіктердің генетикалық ресурстары – нақты немесе әлеуетті құндылықты білдіретін өсімдіктердің генетикалық материалы;

7) өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциясы – бақыланатын жағдайларда сақталатын өсімдіктердің генетикалық материалы үлгілерінің жүйеленген, құжатталған жинағы;

8) ботаникалық коллекциялардың, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларының тізілімі (бұдан әрі - тізілім) - уәкілетті орган өтінімдер мен түгендеу негізінде жүргізетін ботаникалық коллекциялардың, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларының және олардың иелерінің типтері, түрлік құрамы, алаңының мөлшері, жай-күйі мен орналасқан жері туралы деректер жиынтығы.

3. Ботаникалық коллекцияларға мыналар жатқызылады:

ботаникалық бақтардың, дендрологиялық парктердің және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың өзге де түрлерінің, дендрарийлердің (арборетумдардың), оранжереялардың, ғылыми және өзге де ұйымдар питомниктері өсімдіктерінің тірі коллекциялары;

арнайы жағдайларда генетикалық материал ретінде сақталатын тірі өсімдіктердің тұқымдары мен басқа да бөліктері;

қазба өсімдіктердің әртүрлі бөліктерінің гербарийлері мен жинақтары.

4. Өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларына мыналар жатқызылады:

халықаралық стандарттар талаптарына сәйкес сақталатын өсімдіктердің генетикалық ресурстарының бағалы және бірегей үлгілерінің жинағын білдіретін ұлттық коллекциялар;

өсімдіктердің әртүрлі генетикалық материалының үлгілерін қамтитын және нақты ғылыми-зерттеу, жалпы білім беру және селекциялық міндеттерді шешу үшін қалыптастырылатын зерттеу-селекциялық коллекциялар;

ғылыми-зерттеу және селекциялық бағдарламаларды қамтамасыз ету үшін зерттеу-селекциялық және өзге де коллекциялардан алынған үлгілер негізінде қалыптастырылатын уақытша зерттеу коллекциялары;

ең аз санында өсімдік түрінің негізгі генетикалық әртүрлілігі қамтылған, өсімдіктердің генетикалық ресурстары үлгілерінен тұратын өзекті коллекциялар;

басқарылуы халықаралық келісімдер негізінде жүзеге асырылатын, халықаралық ұйымдардан, шетелдік ұлттық коллекциялардан немесе өсімдіктердің генетикалық банктерінен сақтауға берілген әлемдік өсімдіктер әртүрлілігі үлгілерінің жинағын білдіретін халықаралық қайтарымды коллекциялар.

2-тарау. Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларын қалыптастыру тәртібі

5. Ботаникалық коллекциялар мен өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын ғылыми ұйымдар, табиғат қорғау және ғылыми ұйым мәртебесі бар табиғат қорғау ұйымдары, өзге де заңды, сондай-ақ жеке тұлғалар жасайды.

Ботаникалық коллекциялар мен өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары мемлекеттік, сол сияқты жеке меншікте де болуы мүмкін.

6. Ботаникалық коллекциялар мен өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын қалыптастыру:

1) өсімдіктерді не олардың бөліктері мен дериваттарын осы Заңға, Қазақстан Республикасының Орман кодексіне және "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес олардың табиғи өсетін жерлерінен алып қою;

2) өз коллекцияларында сақтау үшін коллекциялардан алынатын өсімдіктердің не олардың бөліктерінің немесе дериваттарының не өзге де өсімдіктердің құжатталған үлгілерін сатып алу-сату, айырбастау, сыйға тарту шартының немесе оларды иеліктен шығару туралы өзге де мәміленің негізінде не Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзгеше түрде сатып алу;

3) дербес коллекция рөлін орындайтын бөлікті негізгі коллекциядан бөлу арқылы жүзеге асырылады.

3-тарау. Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын сақтау тәртібі

7. Ботаникалық коллекциялардың, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларының иелері (бұдан әрі - меншік иелері) өз коллекцияларын ботаникалық коллекциялардың, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларының физикалық сақталуын қамтамасыз ету, оларды жойылудан, бүлінуден және ұрланудан қорғау, сондай-ақ оларды зерделеу және экспозициялау үшін қолайлы жағдайлар жасау жағдайларында ұстайды.

8. Ботаникалық коллекциялар, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары үй-жайларда:

1) температуралық-ылғалдылық режимін;

2) жарық режимін;

3) биологиялық режимді сақтай отырып орналастырылады.

9. Ботаникалық коллекциялар, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары орналасқан әрбір үй-жайда ауа температурасы мен ылғалдылығын тіркеу үшін сертификатталған психрометрлер, гигрометрлер, термометрлер орнатылады.

4-тарау. Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларын есепке алу тәртібі

10. Меншік иелері ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларын есепке қояды.

Меншік иелері тұрақты немесе уақытша пайдалануға қабылдаған барлық ботаникалық коллекциялар, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары есепке алынады.

Есепке алу нысаналы, географиялық, жүйелі, пайдаланушылық, шаруашылық қағидат бойынша жүргізіледі.

11. Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларын есепке алу-ботаникалық коллекциялардың санын, құрамын, орналасқан жерін, генетикалық ресурстардың коллекцияларын, сондай-ақ олардың иелерін анықтау және тізілімде тіркеу.

12. Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларын есепке алу екі кезеңнен тұрады:

1) бастапқы тіркеу;

2) тізілімді өзектендіру.

13. Бастапқы тіркеу үшін меншік иелері тіркеуге өтініш береді, онда мыналар бар:

заңды тұлға үшін: басшының атауы, бизнес-сәйкестендіру нөмірі, тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе), мекенжайы, телефон нөмірі;

жеке тұлға үшін: тегі, аты, әкесінің аты егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе), жеке сәйкестендіру нөмірі, мекенжайы, телефон нөмірі.

14. Өтінішке мынадай құжаттар мен мәліметтер қоса беріледі:

флора объектілерінің немесе олардың бөліктерінің олардың отбасы, тұқымы, түрі (латын тілінде) және олардың жалпы саны көрсетілген тізбесі;

ботаникалық коллекцияға, өсімдіктердің генетикалық ресурстар жинағына меншік құқығын растайтын құқық белгілейтін құжаттың көшірмесі.

15. Уәкілетті орган өтініш тіркелген сәттен бастап 10 (он) жұмыс күні ішінде ұсынылған құжаттардың толықтығын және дұрыстығын тексереді ботаникалық коллекцияны және (немесе) өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциясын тіркеуді жүзеге асырады және меншік иесіне тізілімге енгізу туралы хат немесе дәлелді бас тарту жіберіледі.

16. Тізілімді өзектендіру жолдау жолымен жүзеге асырылады:

1) уәкілетті орган меншік иелеріне ботаникалық коллекциялардың, өсімдіктердің генетикалық ресурстары коллекцияларының жай-күйі туралы ағымдағы ақпаратты отыз күн мерзімде беру туралы сұрау салулар;

2) ботаникалық коллекцияларға, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларына немесе олардың бөліктеріне меншік құқығын растайтын құқық белгілейтін құжатты қоса бере отырып, ботаникалық коллекциялардың, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларының өзгеруі туралы ақпараттың меншік иелері күнтізбелік 30 (отыз) күннен кешіктірмейтін мерзімде жүзеге асырады.

5-тарау. Ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларын пайдалану тәртібі

17. Ботаникалық коллекциялар, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары:

1) Қазақстан Республикасының шегінде және шет елдердегі тұрақты және (немесе) уақытша көрмелерге, көрмелерге;

2) Қазақстан Республикасының шегінде және шет елдерде ғылыми зерттеу жүргізу арқылы жүзеге асырылады;

3) иелерінің үй-жайлары ішінде фототүсірілім және бейнетүсірілім.

18. Ботаникалық коллекциялар, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары заттың жоғалуына қауіп төндіретін зақымданулар болған жағдайда пайдаланылмайды.

19. Өсімдіктердің ботаникалық коллекцияларын және генетикалық ресурстарының не олардың құрамына кіретін жекелеген құрамдас бөліктердің (өсімдіктердің, олардың бөліктері мен дериваттарының) коллекцияларын Қазақстан Республикасының аумағына әкелу және Қазақстан Республикасының аумағынан әкету олардың физикалық сақталуы мен сақтау шарттары сақталған кезде жүзеге асырылады.

Об утверждении Правил формирования, хранения, учета и использования ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений

Приказ Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 16 марта 2023 года № 88. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 17 марта 2023 года № 32087.

В соответствии с подпунктом 6) пункта 1 статьи 9 Закона Республики Казахстан "О растительном мире" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила формирования, хранения, учета и использования ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений.

2. Комитету лесного хозяйства и животного мира Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Департамент юридической службы Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр экологии и природных ресурсов Республики Казахстан	З. Сулейменова
"СОГЛАСОВАН" Министерство финансов Республики Казахстан
"СОГЛАСОВАН" Министерство национальной экономики Республики Казахстан

Утверждены приказом Министр экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 16 марта 2023 года № 88

Правила формирования, хранения, учета и использования ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила формирования, хранения, учета и использования ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 6) пункта 1 статьи 9 Закона Республики Казахстан "О растительном мире" (далее – Закон) и определяют порядок формирования, хранения, учета и использования ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений.

2. В настоящих Правилах используются следующие термины и определения:

1) ботаническая коллекция – систематизированное документированное собрание растений и (или) их частей, имеющее научную, образовательную, культурно-историческую, эстетическую и иную ценность;

2) растения - сосудистые, мохообразные растения, водоросли, а также лишайники и грибы;

3) уполномоченный орган в области охраны, защиты, восстановления и использования растительного мира (далее – уполномоченный орган) - центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию в области охраны, защиты, восстановления и использования растительного мира;

4) генетический банк растений – специально оборудованное хранилище для содержания образцов генетического материала растений;

5) генетический материал растений – материал растительного происхождения, включая репродуктивный и вегетативно размножаемый, содержащий функциональные единицы наследственности;

6) генетические ресурсы растений – генетический материал растений, представляющий фактическую или потенциальную ценность;

7) коллекция генетических ресурсов растений – систематизированное, документированное собрание образцов генетического материала растений, сохраняемых в контролируемых условиях;

8) реестр ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений (далее - реестр) - свод данных о типах, видовом составе, размере площади, состоянии и месте нахождении ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений и их владельцев, которая ведется уполномоченным органом на основе заявлений и инвентаризации.

3. К ботаническим коллекциям относятся:

живые коллекции растений ботанических садов, дендрологических парков и иных видов особо охраняемых природных территорий, дендрариев (арборетумов), оранжерей, питомников научных и иных организаций;

семена и другие части живых растений, сохраняемые в качестве генетического материала в специальных условиях;

гербарии и собрания различных частей ископаемых растений.

4. К коллекциям генетических ресурсов растений относятся:

национальные коллекции, представляющие собой собрание ценных и уникальных образцов генетических ресурсов растений, сохраняющиеся в соответствии с требованиями международных стандартов;

исследовательско-селекционные коллекции, которые содержат образцы различного генетического материала растений и формируются для решения конкретных научно-исследовательских, общеобразовательных и селекционных задач;

временные исследовательские коллекции, которые формируются на основе образцов, полученных из исследовательско-селекционных и иных коллекций для обеспечения научно-исследовательских и селекционных программ;

стержневые коллекции, состоящие из образцов генетических ресурсов растений, в минимальном количестве которых содержится основное генетическое разнообразие вида растений;

международные возвратные коллекции, представляющие собой собрание образцов мирового растительного разнообразия, переданных на ответственное хранение из международных организаций, иностранных национальных коллекций или генетических банков, управление которыми осуществляется на основе международных соглашений.

Глава 2. Порядок формирования ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений

5. Ботанические коллекции и коллекции генетических ресурсов растений формируются научными организациями, природоохранными организациями, имеющими статус научного учреждения, иными юридическими, а также физическими лицами.

Ботанические коллекции и коллекции генетических ресурсов растений могут находиться как в государственной, так и в частной собственности.

6. Формирование ботанических коллекций и коллекций генетических ресурсов растений осуществляется путем:

1) изъятия растений либо их частей и дериватов в местах их естественного произрастания в соответствии с Законом, Лесным кодексом Республики Казахстан и Законом Республики Казахстан "Об особо охраняемых природных территориях";

2) приобретения документированных образцов растений либо их частей или дериватов из основных коллекций, либо иных растений для сохранения в собственных коллекциях на основании договора купли-продажи, мены, дарения или иной сделки об их отчуждении, либо иным образом, предусмотренным законодательством Республики Казахстан;

3) выделения из основной коллекции части, которая выполняет роль самостоятельной коллекции.

Глава 3. Порядок хранения ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений

7. Собственники ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений (далее - собственники) содержат свои коллекции в условиях обеспечение физической сохранности ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений, защиту их от разрушения, порчи и хищения, а также создание благоприятных условий для их изучения и экспонирования.

8. Ботанические коллекции, коллекции генетических ресурсов растений размещаются в помещениях с соблюдением:

1) температурно-влажностного режима;

2) светового режима;

3) биологического режима.

9. Для регистрации температуры и влажности воздуха в каждом помещении, где располагаются ботанические коллекции, коллекции генетических ресурсов растений, устанавливаются сертифицированные психрометры, гигрометры, термометры.

Глава 4. Порядок учета ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений

10. Собственники ставят на учет ботанические коллекции, коллекции генетических ресурсов растений.

Все ботанические коллекции, коллекции генетических ресурсов растений, принятые собственниками в постоянное или временное пользование, подлежат учету.

Учет производится по целевому, географическому, систематическому, пользовательскому, хозяйственному принципу.

11. Учет ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений представляет собой определение количества, состава, местонахождения ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов, а также их собственников и регистрацию в реестре.

12. Учет ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений состоит из двух этапов:

1) первичная регистрация;

2) актуализация реестра.

13. Для первичной регистрации собственники подают заявление на регистрацию, которая содержит:

для юридического лица: наименование, бизнес-идентификационный номер, фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) руководителя, адрес, номер телефона;

для физического лица: фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), индивидуальный идентификационный номер, адрес, номер телефона.

14. К заявлению прилагаются следующие документы и сведения:

перечень объектов флоры или их частей с указанием их семейства, рода, вида (на латинице) и их общего количества;

копия правоустанавливающего документа подтверждающего право собственности на ботаническую коллекцию, коллекцию генетических ресурсов растений.

15. Уполномоченный орган в течение 10 (десяти) рабочих дней с момента регистрации заявления проверяет полноту и достоверность представленных документов осуществляет регистрацию ботанической коллекции и (или) коллекции генетических ресурсов растений и собственнику направляется письмо о включении в реестр или мотивированный отказ.

16. Актуализация Реестра осуществляется путем направления:

1) уполномоченным органом запросов собственникам о предоставлении в тридцатидневный срок текущей информации о состоянии ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений;

2) собственниками информации об изменении ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений с приложением правоустанавливающего документа, подтверждающего право собственности на ботаническую коллекцию, коллекцию генетических ресурсов растений, или их частей в срок не позднее 30 (тридцати) календарных дней.

Глава 5. Порядок использования ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений

17. Ботанические коллекции, коллекции генетических ресурсов растений используются для:

1) постоянной и (или) временной экспозиции, выставок в пределах Республики Казахстан и за рубежом;

2) научного исследования в пределах Республики Казахстан и за рубежом;

3) фотосъемок и видеосъемок внутри территории и (или) помещений владельцев.

18. Ботанические коллекции, коллекции генетических ресурсов растений не используются в случаях наличия повреждений, угрожающих потерей предмета.

19. Ввоз на территорию Республики Казахстан и вывоз с территории Республики Казахстан ботанических коллекций и коллекций генетических ресурсов растений либо входящих в их состав отдельных составляющих (растения, их части и дериваты) осуществляются при соблюдении их физической сохранности и условий хранения.