On approval of the Concept of Tourism industry development of the Republic of Kazakhstan until 2023

Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated June 30, 2017 No. 406. Abolished by the Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated 03/28/2023 No. 262

      Unofficial translation

      Footnote. Abolished by the Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated 03/28/2023 No. 262.

      The Government of the Republic of Kazakhstan HEREBY DECREES:

      1. To approve the attached Concept of tourism industry development of the Republic of Kazakhstan until 2023 (hereinafter referred to as the Concept).

      2. The Ministry of Culture and Sports of the Republic of Kazakhstan within the period of four months shall develop and submit for approval to the Government of the Republic of Kazakhstan the Action Plan for implementation of the Concept.

      3. To recognize invalid the decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated May 19, 2014 no. 508 "On approval of the Concept of tourism industry development of the Republic of Kazakhstan until 2020".

      4. This decree shall come into force from the date of signing.

      Prime Minister
      of the Republic of Kazakhstan B. Sagintayev

  Approved by the decree
of the Government of the
Republic of Kazakhstan
dated June 30, 2017 no. 406

Concept of tourism industry development
of the Republic of Kazakhstan until 2023

Content

      1. Analysis of the current situation of tourism industry development in the Republic of Kazakhstan and international experience

      2. Vision of the tourism industry development in the Republic of Kazakhstan until 2023

      3. Goals and objectives of the Concept

      4. Main principles and general approaches of tourism industry development in the Republic of Kazakhstan

      5. Period of implementation and expected results of the Concept

      6. List of normative legal and legal acts, through which the implementation of the Concept is supposed

      1. ANALYSIS OF THE CURRENT SITUATION OF TOURISM INDUSTRY DEVELOPMENT IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN AND INTERNATIONAL EXPERIENCE

      The Concept of tourism industry development of the Republic of Kazakhstan until 2023 (hereinafter referred to as the Concept) have been development for the purposes of formation of the uniform institutional, methodological, organizational basis for formation of modern, highly efficient and competitive tourism industry of the Republic of Kazakhstan, including main principles and approaches for its implementation.

      The Concept is aimed at the implementation of main principles provided for within the framework of the Plan of the nation - Plan of the nation - 100 concrete steps to implement the five institutional reforms of the Head of State N.A. Nazarbayev (57, 86, 87 steps), as well as the key areas of diversification of economy, defined in the Strategic Development Plan of the Republic of Kazakhstan until 2020, and strategic areas of long-term development of Kazakhstan until 2050, in accordance with the Order of the President of the Republic of Kazakhstan dated January 17, 2014 no. 732 "On the Concept of Kazakhstan joining the top 30 most developed countries of the world".

      The Concept have been developed on the basis of approved system plans of tourism development of the Republic of Kazakhstan, Shchuchinsko-Borovsk resort area of Akmola region, ski area near the city of Almaty, Kenderli recreation area, as well as a master plan for a cluster tourism development program in the East Kazakhstan region.

      Tourist industry is one of the largest and dynamically developing industries in the world. According to the data of the World Tourism Organization (UNWTO) in 2014, tourism accounts for 9% of world GDP (taking into account direct and indirect effects), 6% of world exports of goods and services. About 100.9 million people are employed in this area, moreover every 11 jobs in the world are created in the tourism sector.

      Tourism, influencing such related industries as telecommunications and transport, construction, trade, agriculture and others, contributes to the socio-economic development of the regions.

      Kazakhstan, having a rich tourist and recreational potential, is characterized by an insufficient level of tourism development. Its share in GDP (only accommodation and food services are calculated) amounts to approximately 0.9%. In 2015, the volume of income from tourism activities amounted to 236.4 billion tenge, which is almost 2 times higher than the 2010 level (126.5 billion tenge). The number of employees in the industry amounted to 103.6 thousand people. The taxes paid and other obligatory payments from tourist activities to the budget of the republic amounted to 11.0 billion tenge in 2015.

      As of the year 2016, 2,031 tourist organizations were operating in Kazakhstan, 2,754 accommodation units with a capacity of 138,062 beds, which is 16.6% higher than the previous year.


      It should be noted that of the total number of places of accommodation, 62.4% were hotels, of which 10.1% were hotels with a category, 52.3% were without a category, 37.6% were other accommodations (Fig. 1).

      Figure 1. Categories of the places of accommodation

      Main part of the places of accommodation (63,3%) is concentrated in East Kazakhstan, Almaty, Akmola, Karaganda, South Kazakhstan regions and Astana city respectively (Fig. 2).

      Figure 2. Specific gravity of the places of accommodation in terms of regions


      In 2016, the occupancy rate of hotel beds amounted to 23,8% (23,5% in 2015).

      In hotels with a category, the average occupancy rate was 24.3%, in hotels without a category - 19.3%. At the same time, the highest occupancy rate is observed in category 5 * hotels (31.1%), the lowest - in category 1* hotels (14,6%) (Fig. 3).


      Figure 3. The level of occupancy rate in the places of accommodation

      The highest occupancy rate of beds in 2016 is observed in the following areas: West Kazakhstan - 29.5%, Atyrau - 27.6%, East Kazakhstan - 26.8% and Aktyubinsk - 24.3%. The lowest occupancy rate was recorded in Zhambyl (15.6%) and Akmola (17.3%) regions. In Astana and Almaty, the hotel occupancy rate was 27.6% and 28.2% respectively (Fig. 4).


      Figure 4. The level of occupancy rate in the places of accommodation in terms of regions

      The result of significant amount of unclassified objects from accommodation may be poor quality of service and low attendance, taking into account high prices.

      Prices for accommodation in the places of accommodation with a high level of hotel services are much higher than in similar hotels in the world's leading tourist destinations. The average cost of a standard room in a 5 * hotel in Astana and Almaty are approximately 20% higher than the average cost of a standard room in leading European cities and tourist destinations in the world.

      Prices for services in other places of accommodation - boarding houses, tourist camps, huts, camping sites, hostels for visitors and others are approximately 25-30% lower.

      Overprices are related to the lack of a competitive environment and a strong dependence on business tourists. The tourist services offered, including hotel services, are provided with limited service and are poorly regulated. It should be noted that the high price of accommodation and air tickets significantly increase the cost of a tour to Kazakhstan and, accordingly, reduce its competitiveness by price in the international market.


      The growth of the demand for domestic and inbound tourism in Kazakhstan was observed between 2000 and 2007, followed by a decline in 2008 and 2009 due to the economic crisis. With the recovery of economy in 2010, the growth in tourism demand resumed in 2011 and reached a record level in 2014. In 2016, an increase in the number of visitors compared to 2010 was 65.5%, an increase in the number of overnight stays – 34,6% (Fig. 5, 6).

      Figure 5. Number of visitors in 2010 and 2016.


      Figure 6. Number of overnight stays in 2010 and 2016.

      In 2016, the structure of visitors served by placements was characterized by the following indicators:

      1) by category of places of accommodation: 81.2% of visitors were accommodated in hotels (42.4% in hotels with a category, 38.8% in hotels without a category), in other places of accommodation 18.8% of visitors. At the same time, in 2013, 86.4% of visitors were accommodated in hotels (42.1% of visitors in hotels with a category, 44.3% in hotels without a category), in other places of accommodation 13.6% of visitors (Fig. 7).


      Figure 7. Structure of serviced visitors by categories of the places of accommodation in 2013 and 2016.

      2) by regions: 47.1% of visitors were served in Astana (17.4%), Almaty (18.8%) and the East Kazakhstan region (10.9%), while in 2013 these regions accounted for 47.7 % of visitors served (Fig. 8).


      Figure 8. Structure of serviced visitors by regions in 2013 and 2016.


      3) by countries of origin: 82.8% of Kazakhstan visitors (82.3% in 2013), of non-resident visitors (722 515 people) - 31.4% of visitors from the Russian Federation, 7.4% of visitors from the People's Republic of China, 5 , 9% of visitors from the United States of America, 5.9% of visitors from the Republic of Turkey, 4.5% of visitors from the Federal Republic of Germany, 2.9% of visitors from the Republic of Italy and 42.0% of visitors from other countries (Fig. 9).

      Figure 9. Structure of serviced visitors by countries in 2016

      4) by travel purposes: business and professional - 54.1%, vacation and leisure - 45.6%, for other purposes - 0.3%, in 2013, the structure of travel purposes was as follows: business and professional - 60.0%, vacation and relaxation - 33.7%, visits to friends and relatives - 3.7%, religion and pilgrimage - 0.4%, medical and health procedures - 0.4%, shopping - 0.4% and other purposes - 1 ,4%. It is remarkable that, compared with foreign visitors, Kazakhstan citizens traveled more for leisure and vacation purposes (51.7%), while non-residents mainly for business and professional purposes (81,7%) (Fig. 10).


      Figure 10. Structure of the serviced visitors by travel purposes in 2013 and 2016.

      Thus, tourism in Kazakhstan is based mainly on the local population, as well as on business and professional trips of foreign residents.


      The total number of all foreign residents who entered Kazakhstan in 2016 amounted to 6,509.4 thousand people, which is 1.2% more than in 2015. Most foreign residents came from three neighboring countries: the Republic of Uzbekistan (37.8%), the Russian Federation (24.4%) and the Kyrgyz Republic (20,7%).

      The main reasons for the arrival were private visits (75.4%), while business trips were (16.2%), and for tourism purposes less than 1%. (Fig. 11).

      Figure 11. The specific gravity of foreign residents arrived to the Republic of Kazakhstan in 2016

      Many foreign residents entering Kazakhstan stay with their families or friends, transit or arrive for one day (one-day visitors).

      The number of citizens of the Republic of Kazakhstan who went abroad in 2016 amounted to 9,755.6 thousand people, which is 15.8% less than in 2015. Kazakhstani citizens spend 1.6 billion US dollars on international travelling, including tourism, business and other trips, while under the same article non-residents received services worth 1.5 billion US dollars.

      Thus, over the years, the country's balance of payments under the item “Travel” has been negative and amounts to about 109.3 million US dollars.

      Kazakhstan remains a “tourist donor” for countries such as the Republic of Turkey, the People’s Republic of China, the United Arab Emirates, the Kingdom of Thailand, where the tourism industry is developing rapidly, new jobs are being created, the balance of payments structure is improving, and the welfare of the population is growing.

      The demand of Kazakhstan tourists for outbound tourism represents a loss of business share for tourist destinations and accommodation facilities in Kazakhstan, so it is natural to assume that with the qualitative development of tourism in the republic, a certain number of domestic tourists vacationing abroad now will prefer Kazakhstan tourist destinations, spending on tourism within the country.

      The main reasons that impede the accelerated development of tourism in Kazakhstan include:

      1) insufficient development of engineering, transport and social infrastructure in places of tourism, inaccessibility of tourist facilities, low level of service in places of recreation for tourists, insufficient quantity and quality of service of roadside infrastructure facilities;

      2) lack of qualified personnel in the tourism sector, including the academic nature of education, some isolation of educational programs from labor market requirements, production needs, employers' expectations, etc.;

      3) visa and migration formalities;

      4) insufficient level of coordination of the concerned state bodies to implement an integrated approach to the development of the tourism industry, including cultural and sports areas;

      5) poor marketing and branding;

      6) low investment attractiveness.

      Analyzing the change in the main economic indicators of tourism development, we can make a conclusion that the potential of Kazakhstan tourism is not fully realized, since the development of the tourism industry directly depends on the creation of a modern competitive tourist complex, including natural and climatic conditions, tourist attractions, and the necessary infrastructure (transport, aviation, railway , engineering and communication, “soft”), including the reconstruction of points of entry across the State border of the Republic of Kazakhstan, places of entertainment, catering facilities etc., providing opportunities for satisfaction of the needs of local and foreign citizens in the tourist services.

      The creation of a modern competitive tourist complex can make a significant contribution to the development of the country's economy through tax revenues to the budget, the influx of foreign currency, an increase in the number of jobs, as well as ensuring control over the conservation and rational use of cultural and natural heritage.

      The state support for tourism is a prerequisite for sustainable development of the industry. International experience shows that an active state policy aimed at creating conditions for the development of tourism infrastructure, attracting private investors, creating a regulatory framework that provides favorable economic conditions for the activities of tourism industry entities, allows the tourism industry to take an important place in the socio-economic development of the country.

      In addition, the world’s experience evidences that the countries actively developing tourism, allocate significant budgetary funds to implementation of the national projects and programs, providing their citizens with high quality touristic services.

      This Concept provides recommendations of major international consulting companies Horwath HTL, Ecosign Mountain Resort Planners Ltd, THR, IPK International, as well as the results of studies of tourism potential in Kazakhstan in 2012.

      Analysis of the international experience of the countries, determined tourism as the priority area of the economy, showed a number of the most effective measures of state support for touristic activities:

      1) direct political will and support for a number of years by the country's leadership to combine conflicting priorities.

      The Kingdom of Morocco. In the early 2000s, King Mohammed VI of Morocco approved the status of tourism as a strategic sector of the economy. The Government of Morocco has developed a Vision 2010 tourism development strategy. An essential element of this strategy was the plan to build six new coastal resort areas from scratch (Azur Plan).

      To implement this plan, in 2007 it was decided to create a new operator for investing in tourism infrastructure - SMIT (Moroccan Society of Tourism Engineering) based on several state-owned enterprises. SMIT implements the following tasks: allocation of land for the construction of new coastal resort areas; development of master plans and FS for the development of these zones, the purchase and sale of land, the construction of infrastructure and attracting private investors. Moreover, in the implementation of the Vision 2010 strategy, liberalization of air traffic in the framework of the 2006 bilateral agreement on open air space with the EU was of great importance for the tourism industry of the country.

      The liberalization of air traffic consisted mainly of authorizing the air carriers of new airlines and European low-cost air carriers with the right to land; the creation of new national low-cost airlines AtlasBlue, Jet4You and new air routes. These measures led to a significant reduction in airfare and a general increase in the international flow of passengers (tourists).

      Malaysia. Since the 90s, tourism has occupied a prominent place in the five-year economic development plans of Malaysia. Within the framework of these plans, a strategy was developed for the development of rural, ecological, cruise and other types of tourism by providing tax benefits (exemption from income tax or benefits when reinvesting in the expansion and modernization of hotels and other tourist facilities; full exemption from import duties).

      2) direct financial participation of the state in the development of large resort areas through the creation of specialized agencies, funds and operators.

      The United Mexican States. In the 70s, the Government created the National Tourism Development Fund - FONATUR on the basis of the merger of the two funds INFRATUR (Fund for the Development of Tourism Infrastructure) and FOGATUR (Guarantee and Promotion Fund for Tourism). The main objective of FONATUR was the greenfield development of the five largest coastal resort areas - Cancun, Incara, Los Cabos, Hautulco and Loreto. In order to develop these resorts, FONATUR took a leadership role not only in attracting borrowed funds and private investors, urban planning and regional planning, but also in matters of land ownership and the real estate market. Nowadays, taking into account the results already obtained, FONATUR has taken a secondary role in the development of resorts and has focused on the development of public-private partnerships.

      The Kingdom of Spain. In the 60s, the state-owned company ENTURSA was created, which was engaged in the construction and management of hotels designed for a more extensive beach holiday. Subsequently, most of these hotels were privatized.

      3) financial benefits and mechanisms of supporting the investments in tourism facilities.

      The Arab Republic of Egypt. In the 70s, the Law on the Establishment of Free Economic Zones and the Permission to Create Joint Ventures by State Companies and Foreign Investors was passed, under which foreign investors became eligible to invest as a junior partner in joint ventures, were exempted from taxes for up to fifteen years, obtained guarantees from the state regarding property rights to land plots.

      Foreign investors also obtained guarantees from the state regarding capital, being authorized for, as well as local companies with foreign participation, exporting the proceeds abroad;

      4) direct government funding for the creation of engineering and communications, transport and soft tourism infrastructure (provision of qualified human resources, information support), as well as the creation of the most significant projects in the tourism industry.

      The United Arab Emirates. In 2006, a tourism development and investment company was established. The government of the United Arab Emirates allocated about 3 billion US dollars in the form of grants, on the basis of which the company attracted significant borrowed funds abroad. The main project has been the construction of the artificial island of Saadiyat.

      The Republic of Turkey. In the 70s, the Government of the Republic of Turkey developed regional plans for tourism development projects and initiated infrastructure development projects for the industry.

      Thus, international experience shows that the active role of the executive in the infrastructure support of tourism development is one of the significant success factors. The forms of state support for tourism development are quite diverse. At the same time, we can highlight some examples that correspond to the current situation in the field of state regulation of the tourism industry in the Republic of Kazakhstan for a number of signs:

      1) the active role of the state in modernizing the country through direct participation in the economy;

      2) lack of natural development of resort areas, as a rule, due to remoteness, lack of infrastructure and underdevelopment of the domestic market regarding sanatorium-resort tourism.

      In examples with similar features, the state has actively created a new offer in tourism through the centralized development of the resort from scratch, the construction of infrastructure and tourist facilities. Commercial facilities in these resorts were built either at the expense of public funds or with the attraction of private investment. As a rule, the state created for these purposes a national operator whose activities were of quasi-commercial nature.

      All these examples can be called successful both in terms of a powerful impetus for the tourism industry development in the country, and taking into account the return on public investment.

      2. VISION OF TOURISM INDUSTRY DEVELOPMENT IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN UNTIL 2023

      There are several main economical and social prerequisites for consideration of tourism as one of the national priority areas of economical development in the Republic of Kazakhstan:

      1) increase income, government revenues, improving social well-being, the ability to create new jobs, including provision of employment in rural and remote areas, youth without departing from the traditional way of life;

      2) Assistance in development of a culture of entrepreneurial activity among the general population by creating opportunities for family, small and medium-sized businesses, including through the implementation of anchor tourism projects in the most promising areas of tourist clusters;

      3) contribution to the development of regions and rural areas of the Republic of Kazakhstan, including the development of engineering, transport and tourism infrastructure in remote areas, the infrastructure of checkpoints across the state border of the Republic of Kazakhstan;

      4) assistance in cooperation and creating opportunities in other sectors of the economy, including agriculture, transport, trade, engineering, light and food industries, creative industries, non-manufacturing sectors;

      5) assistance in creation of positive and productive intercultural relations that facilitate the promotion of national and interstate mutual understanding, including the promotion of socio-cultural, ethnographic, medical, sports, cultural and educational, scientific, children and youth and other types of tourism, contributing to the promotion of the values of the national idea "Mangilik El";

      6) increasing the recognition of the republic in the regional and global markets through active country marketing and promotion of the Great Silk Road brand;

      7) rich historical and cultural heritage of Kazakhstan included in the UNESCO World Cultural Heritage List, and the State List of Republican Monuments of History and Culture.

      In order to achieve the national goals of diversifying the economy and improving the welfare and quality of life of the population of the republic, the tourism industry should develop in certain tourism clusters with a competitive tourism business, the basis of which is qualified workers offering attractive tourism products for both domestic and foreign tourists. Development in this direction should contribute to a powerful and sustained growth of income from tourism activity for all concerned parties - the state, business and employees.

      The development of inbound and domestic tourism in Kazakhstan will depend on a number of market trends in general in tourism, the economy, demography, ecology, technology and other areas.

      Main long-term tendencies of tourism as a whole shall be:

      1) sustainable development of international tourism with subsequent increase in the number of international arrivals and income from the international tourism, which ensures as a whole the positive market basis for development tourism industry in Kazakhstan;

      2) the growing tourist demand for emerging foreign markets such as the People's Republic of China, the Republic of India, the Middle East and the Russian Federation. The geographical position of these countries provides an opportunity to develop tourism products for these markets and is relatively easy to implement due to their territorial proximity to Kazakhstan;

      3) relatively high and sustainable demand in the developed external markets, such as Europe, which provides Kazakhstan with an opportunity to implement in these markets its attractive and unique tourism products;

      4) a growing tourism offer from developing destinations such as the Republic of Azerbaijan, the People's Republic of China, Georgia, the Kyrgyz Republic, Mongolia, the Russian Federation, Turkmenistan and the Republic of Uzbekistan, which in the future is likely to compete with Kazakhstan's tourism offer.

      High and intense competition among developed tourist destinations requires from Kazakhstan’s analogues to have adequate positioning in this market, as well as the ability to adapt to its constantly changing conditions.

      Main long-term economical tendencies shall be:

      - favorable economic prospects and the expected growth of GDP, income and a tendency to travel among consumers within Kazakhstan and in developing foreign markets, such as the People's Republic of China, the Republic of India, the Middle East and the Russian Federation, which provides the opportunity to develop and sell tourism products both in domestic and external emerging markets, especially those located near Kazakhstan;

      - economic instability of the developed markets such as Europe and the United States of America, leading to increased consumer price sensitivity, which, in its turn, poses a serious threat to premium tourism products, but at the same time increases the competitiveness of mass tourism products.

      Main long-term demographical tendencies shall be:

      1) increase in the number of people of middle and retirement age, especially in developed markets, such as Europe, which provides an opportunity for the development and sale of tourism products to consumers of a more mature age: off-season, cultural, wellness and spa tours, etc.;

      2) decrease in the amount of free time for the working population, leading to an increase in the number of short-term rest breaks during the year;

      3) growing embrace of the outdoor activities among young people, giving the opportunity to design and implement a variety of adventure tours;

      4) the growing tendency of people of all ages to “cosmopolitism” in behavior (or lifestyle) - the pursuance of travel around the world, getting acquainted with other cultures and landscapes, which represents an opportunity for the development and implementation of a number of tours and positioning Kazakhstan as a new tourist destination with unique tourism products;

      5) a growing pursuance of self-development and / or “self-challenge”, especially among consumers of developed foreign markets, such as Europe, providing opportunities for the development and implementation of “creative” tourism products.

      Main long-term ecological tendencies shall be:

      1) the growth of public awareness in the field of preservation and protection of the environment, which makes it possible to develop and sell tourism products "in the lap of nature" that are environmentally sustainable: hiking, cycling, horseback riding and bird watching;

      2) changes in the economy of the country caused by climate change, make it necessary for local service providers, tour operators and transport companies to adapt to new conditions.

      Main long-term tendencies in the field of technologies shall be:

      1) the intensive development of air services through the introduction of new routes, the creation of new (low-cost) air carriers, the modernization of existing airports and the construction of new ones, which, combined with the growing use of the Internet, reduces travel costs and increases the number of trips;

      2) the increase in the use of environmentally friendly and energy-saving technologies and processes in the construction and operation of facilities, which, in its turn, has a positive effect on the image of facilities that implement such technologies, attracting more tourists;

      3) the growing use of the Internet for the search and purchase of tourism products, inducing the availability of the Internet presence of companies, both for advertising and sales of tourism products;

      4) increase in the use of various technological applications in all sectors related to tourism, - applications for smart phones, connected with tourism and hospitality industry, GPS for car, etc..

      Main long-term tendencies in other areas shall be:

      1) a growing tendency towards health, personal safety and well-being, implying the need to establish and maintain high quality standards in all matters related to health and hygiene, safety and well-being, and, in its turn, making some tourist destinations more attractive than others;

      2) the growing number of destinations, cancelling or weakening visa requirements to incoming tourists, allowing the countries with a visa-free or simplified visa regime to attract more foreign tourists.

      3. GOALS AND OBJECTIVES OF THE CONCEPT

      The goal of this Concept shall be the creation of highly efficient, competitive tourism industry, integrated into the system of the global tourism market.

      The objectives shall be:

      1) development of domestic and inbound tourism;

      2) development of regional cultural and tourism clusters;

      3) increasing the contribution of the tourism industry to the state economy, stimulating investment;

      4) creation of jobs in the tourism industry and related sectors of economy;

      5) development of entrepreneurship, including SMEs in related sectors of the economy, and human potential, in the whole country and regions, including rural areas;

      6) increasing the quality of a tourism product and ensuring their competitiveness;

      7) tourism development planning, including in the area of specially protected natural areas;

      8) ensuring further development of tourism infrastructure;

      9) promoting tourist destinations in the domestic and international markets;

      10) formation of a uniform national tourist brand.

      One of the ways to solve these problems will be the development of the Concept of the draft law “On amendments and additions to certain legislative acts of the Republic of Kazakhstan on the issues of tourism activities” with its subsequent submission to the interdepartmental commission under the Government of the Republic of Kazakhstan. An instrument for implementing the specific tasks of this Concept shall be the Action Plan for the implementation of the Concept of tourism industry development of the Republic of Kazakhstan until 2023.

      4. MAIN PRINCIPLES AND GENERAL APPROACHES OF TOURISM INDUSTRY DEVELOPMENT IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

      Main tourist clusters

      In the age of high international competition, tourist demand is undergoing significant dynamic changes. In this connection, new principles and approaches to the formation and promotion of the tourism product of the Republic of Kazakhstan from the side of interested structures will be developed in order to create the most effective system of tourism "experience" for domestic and international visitors.

      It should be taken into account that despite the uniqueness and quality of a tourism product, the lack of a highly developed infrastructure (transport infrastructure, telecommunication channels, consumer services, etc.) reduces the degree of satisfaction with travel, which, as a result, leads to the decrease in the number of tourist arrivals and decrease in the level of competitiveness of the territory in the domestic and global tourism markets.

      In this regard, new approaches will be developed in the organization of tourism at various territorial levels (countries, regions, districts, cities). One of these methods is the cluster approach.

      At present, for domestic tourism, the task of forming clusters in order to increase the competitiveness of the corresponding administrative-territorial formation has become the most topical.

      A tourist cluster is the concentration within one limited territory of interconnected enterprises and organizations involved in the development, production, promotion and sale of a tourism product, as well as activities related to the tourism industry and recreational services.

      The purpose of creation of a tourist cluster is the increasing the competitiveness of the territory in the tourist market due to the synergistic effect, including:

      1) improvement of the efficiency of enterprises and organizations included in the cluster;

      2) stimulation of innovations and development of new tourist destinations.

      The creation of a tourist cluster actually determines the positioning of the territory and affects the formation of a positive image of the region, which as a whole will create highly integrated tourist offers and competitive tourism products.

      Taken into account the priorities of the Concept of cultural policy of the Republic of Kazakhstan, approved by the Decree of the Head of State of November 4, 2014 no. 939, in Kazakhstan it is possible to create six cultural and tourist clusters:

      1. "Astana - the heart of Eurasia" – is a tourist cluster on the basis of Astana city.

      Astana is the political, administrative, business and cultural center of the country. The main tourism products that will be developed in this cluster are MICE, tourism and short-term leisure.

      Key elements of tourist interest in this cluster are:

      1) objects of the international specialized exhibition "Astana EXPO-2017";

      2) Astana-Baiterek monument;

      3) "Astana Opera" State Opera and Ballet Theatre;

      4) "Khan-Shatyr" Shopping and Entertaining Center;

      5) “Ethno-memorial complex “Map of Kazakhstan “Atameken”

      6) Hazret Sultan Mosque;

      7) Independence Square;

      8) National Museum of the Republic of Kazakhstan;

      9) Park of Lovers

      10) Triumphal Arch “Mangilik El”.

      The most relevant and promising of the main areas of tourism for Astana shall be congress, business, event and ethno, recreational tourism (cultural and sporting events, events, conferences, forums, etc.).

      For the purposes of development of the indicated tourism trends, a number of key elements have been determined - general (availability from outside, place of accommodation, visitor’s experience) and specific (venues and active attraction of events, improvement of sights, high-quality healthcare, competitive prices).

      The following priority initiatives will be implemented along with it:

      1) creation of the city’s brand and marketing company;

      2) development of city navigation;

      3) accession to the international tourism and congress and exhibition organizations (MICE);

      4) formation of a program of concert events in participation of event-management agencies;

      5) involvement of international companies for the effective management of sports and cultural facilities;

      6) creation of a training center for service workers.

      2. "Almaty - the free cultural zone of Kazakhstan" shall be the cluster that includes the city of Almaty and a part of Almaty region, in which the following key places of tourist interest have been determined:

      1) archaeological petroglyphs of Tamgaly (UNESCO site);

      2) Altyn-Emel State National Natural Park, included in the preliminary list of UNESCO;

      3) Charyn Canyon in the territory of Charyn State National Natural Park;

      4) Lake Balkhash (south-eastern part);

      5) Alakol Lake (southern part);

      6) Kapchagay reservoir;

      7) international tourist center "Akbulak";

      8) ski areas near the city of Almaty with the Ile-Alatau State National Natural Park included in the preliminary list of UNESCO;

      9) "Zhongar-Alatau" state national natural park;

      10) State National Natural Park "Kulsay Kulderі";

      11) balneological resort area "Kara Dala";

      12) Tengri Khan peak - the highest peak of Kazakhstan.

      In the future, the cluster may expand and include other parts of Almaty region, as well as provide new places of tourist interest - the mountain range of Zhetisu Alatau with the Eshkiolmes petroglyphs included in the preliminary list of UNESCO, as well as the Issyk Kurgans.

      Almaty is a city with a thousand-year history, the "golden cradle" of Independence of our Motherland. Almaty is characterized by:

      1) multi-vector dynamics of development;

      2) wide range of possibilities;

      3) versatility and fullness of energy;

      4) environmental friendliness of green technology development;

      5) creativity and aspiration for the future;

      6) brightness and unique atmosphere of warmth and hospitality.

      Almaty will become the center of international business and ski tourism and will be positioned as a cluster of "Entertainment in the city and mountains." The main tourism products that this cluster will represent include MICE tourism, cultural and environmental tourism, adventure tourism, mountain and lake recreation, short breaks, and the formation of a concert program with the participation of event-management agencies.

      3. "Jewel of Altai" shall include the northern and eastern parts of the East Kazakhstan region. The city of Ust-Kamenogorsk will be the center of the cluster, in which eight key places of tourist interest are identified:

      1) Berel mounds;

      2) Bukhtarma reservoir;

      3) Yertis River - Zaysan Lake;

      4) Katon-Karagai State National Natural Park;

      5) Kiin-Kerish;

      6) Ridder city - West Altai State Nature Reserve;

      7) Alakol Lake (northern part);

      8) Semey city and Abay district (Zhidebay).

      In the future, the cluster may expand, including the remaining parts of the East Kazakhstan region.

      The “Jewel of Altai” cluster will be positioned as the “World of Natural Wonders” and will be the center for the development of ecological tourism.

      The main tourism products that will be developed in this cluster include active and adventure tourism, entertainment, recreation in the mountains and lakes, pantotherapy, gastronomic, spa, SPA tourism and others.

      4. "Revival of the Great Silk Road" shall include the central and eastern parts of the Kyzylorda region, the south-eastern and north-western parts of the South Kazakhstan region and the south-western part of Zhambyl region.

      Key places of tourist interest shall be:

      1) modern city of Turkestan;

      2) Mausoleum of Khoja Ahmed Yassawi (UNESCO site);

      3) archaeological sites of the medieval fortification of Otrar and the Otrar oasis, included in the preliminary list of UNESCO;

      4) Sauran archaeological complex;

      5) Karatau State Nature Reserve with Paleolithic sites and geomorphology; Arpa-Uzen petroglyphs included in UNESCO preliminary list;

      6) Sairam-Ugam State National Nature Park;

      7) Aksu-Zhabagly Nature Reserve;

      8) Baikonur complex;

      9) Kaskasu mountain resort;

      10) Kyzylorda, Saryagash, Shardara, Taraz cities.

      The central object of the cluster will be the city of Turkestan, positioning itself as a spiritual, historical, cultural and tourist center of Kazakhstan at the level of recognized international centers of pilgrimage and tourism.

      In the future, the cluster may expand, including the remaining parts of all three regions, as well as provide new places of tourist interest, such as the Merke Turkic shrine, monuments of the Dzhetyasar oasis, Syganak settlement included in the preliminary list of UNESCO, the palace complex of Akyrtas (VIII-XII centuries), which is the UNESCO site.

      The “Revival of the Great Silk Road” Cluster will be positioned as “The Heart of the Great Silk Road”. The main tourism products that will be developed in this cluster include spiritual, historical and cultural tourism and tours, mystical, adventure, entertaining, sanatorium-resort and spa tourism.

      Within the framework of the international transport corridor “Western Europe - Western China”, a modern tourist infrastructure will be created to accommodate, rest and receive the necessary services by tourists, with reference to the unique tourism facilities of the regions and relevant conditions at the western and eastern “border gates” of the republic.

      The comprehensive implementation of this Concept is able to transfer the economy of the city of Turkestan to a new competitive state by developing a tourist-service type of specialization. Therewith, conditions will be created for the formation of a service-innovative economy, where the tourism sector, based on the use of information and communication technologies (ICT), will play a dominant role.

      5. "Caspian Gates" shall include the entire Mangistau region and a part of West Kazakhstan and Atyrau regions. The city of Aktau will be the center of the cluster, in which the following key places of tourist interest are located:

      1) underground mosques Beket-Ata, Shopan-Ata and Karaman-Ata, the mausoleum of Omar and Tur;

      2) Sherkala mountain;

      3) Karakiya- Karakol State Nature Reserve;

      4) complex of monuments "Bukeevskaya Horde";

      5) Saraishik ancient settlement;

      6) Kenderli resort area.

      The main tourism products that will be developed in this cluster include beach, historical, mystical, industrial, cultural tourism and tours.

      6. "The Unity of Nature and Nomadic Culture" shall include Akmola and Karaganda regions, the southwestern part of North Kazakhstan and the western part of Pavlodar regions. Shchuchinsko-Borovsk resort area will be the center of the cluster, in which the following key places of tourist interest are located:

      1) Kokshetau State National Nature Park;

      2) Burabay State National Nature Park;

      3) Buiratau State National Nature Park;

      4) Karaganda city;

      5) Karkaraly State National Nature Park;

      6) Bayanauyl State National Nature Park;

      7) Ulytau State Nature Reserve (zoological);

      8) Ulytau National Historical, Cultural and Natural Museum-Reserve;

      9) Imantau-Shalkar resort area, including monuments of Botai culture of the Eneolithic Period;

      10) Zerendy resort area;

      11) Northern Balkhash region;

      12) Kyzylarai State Nature Reserve.

      In the future, the cluster may be supplemented with new places of tourist interest included in the preliminary list of UNESCO: megalithic mausoleums of the Begazy-Dandybaevskaya and Tasmolinskaya cultures.

      The cluster will become the center of nomadic culture and steppe diversity. The main tourism products that will be developed in this cluster are cultural tourism and tours, entertainment, adventure, recreation in the mountains and lakes, sanatorium-resort and spa tourism, as well as short-term and active rest.

      The first priority clusters shall be "Astana - the Heart of Eurasia" and "Almaty - free cultural zone of Kazakhstan" clusters.

      The second priority clusters shall include all other clusters.

      Attraction of strategic (anchor) investors

      Kazakhstan is at the dawn of a new stage of socio-economic modernization. One of the most important tasks of the state for the next decade is the implementation of the Strategy of accession of Kazakhstan to the number of 30 most competitive countries in the world.

      To solve these problems, the creation of an innovative economy and the development of the non-resource sector play a decisive role.

      Today, more and more countries see the economic attractiveness of tourism development, expressed in increasing tax revenues, increasing the number of jobs, improving living standards and attracting investment.

      In this regard, in order to implement the 57th step of the Nation Plan “100 concrete steps” to implement the 5 institutional reforms of the Head of State, as well as to stimulate the flow of both external and internal investments in the tourism industry, three anchor projects are being implemented:

      1) construction of the Akbulak international tourist center, Almaty region (Talgar region), the investor is Steppe Capital JSC;

      2) "Mount Sinai" medical center in Almaty city, the investor is "Capital Partners" JSC;

      3) development of the Kenderli resort recreation area in the Mangistau region.

      In the field of attracting investment in the tourism industry, the following measures will be taken jointly with the Ministry of Investment and Development, JSC “NC“ Kazakh Invest ”and JSC“ Export Insurance Company “Kazakh Export”:

      1) continuation of work to attract strategic (anchor) investors with successful experience in creating tourist clusters;

      2) development of basic approaches to attract investment in the development of tourist clusters;

      3) inclusion of the tourism industry in the list of priority activities for the implementation of investment priority projects;

      4) creation and maintenance of a database of investment projects in the field of tourism;

      5) development of PPP forms together with the business community for financing and investing in tourist areas, as well as adjacent territories for placement of service facilities;

      6) supporting the private business initiatives and investment projects through the introduction of long-term financing mechanisms;

      7) adoption of a joint action plan to attract foreign investment for the development of six tourist destinations;

      8) addressing the issue of lending to tourist projects for a period of 10, 15, 25 years;

      9) work with foreign donors to develop the tourism industry in Kazakhstan (assistance programs of the EU, USA, UN, OSCE, international financial institutions, as well as China, the Russian Federation, India, Iran, etc..).

      10) elaboration of “guides” for development of tourism business in Kazakhstan;

      11) elaboration of system, short-term and long-term forms of state investments to the tourism industry of Kazakhstan.

      Main types of tourism

      Cultural and educational and ethnographical tourism

      Kazakhstan is a country with a rich historical and cultural heritage. Located in the center of Eurasia, Kazakhstan was at the crossroads of the most ancient civilizations of the world, the intersection of transport arteries, social and economic, cultural and ideological ties between the West and the East, South and North. In ancient times, the Great Silk Road passed through the steppes of Kazakhstan. In various periods of history in the territory of present Kazakhstan, states with a distinctive cultural history emerged and developed.

      The legacy of that period is numerous historical and cultural monuments, geographical attractions.

      Cultural leisure, like all other forms of entertainment and recreation, does not stand still. It acquires new functions, expands and rationalizes, outlining all the great boundaries of its content. A special role in this process is played by the creation of leisure and recreation centers that meet international standards, environmental and ethno-parks, various cultural, natural and historical reserves.

      In addition to natural attractions, Kazakhstan is rich in historical and cultural monuments located on the Great Silk Road, which have worldwide significance. The organization of transit tours on the Great Silk Road is especially relevant, as this will give Kazakhstan the opportunity to enter the zone of interest of countries such as Japan, Malaysia, China, Korea, as well as European states. The Great Silk Road is one of the priority directions of tourism development in Kazakhstan.

      The global experience shows the special role of cultural and educational tourism as an effective tool to popularize the culture of your country abroad. Attracting foreign tourists is also an important condition for the intensive development of the creative industry.

      Nowadays, when most people live in multinational megalopolises and cities, ethnographic tourism acquires particular relevance and popularity, in which one gets acquainted with the customs, traditions, rites, architecture, folk costumes and holidays, the culture and language of one or another ethnographic group of population.

      Ethnographic tourism will contribute to strengthening family relations, spiritual and moral education of youth, preservation of cultural and development of family values.

      Sacred or spiritual tourism

      According to the article of the Head of State dated April 12, 2017, “The Course towards Future: Modernization of Public Conscience”, work will begin on the implementation of the project “Sacred Geography of Kazakhstan”.

      The project “Sacred Geography of Kazakhstan” – is a set of measures on formation of cultural and geographical zones of shrines of Kazakhstan, being the framework of the national identity.

      The strategic core of the project “Sacred Geography of Kazakhstan” is the idea put forward by the Head of State to strengthen national identity. One of the key priorities is the formation and promotion of national Kazakhstan patriotism.

      Kazakhstan faces a number of global challenges, many of which can be overcome through the preservation and strengthening of its culture, its own national code. In such conditions, the need to promote own national symbols, the fast and constructive organization of competitive educational, informational and tourist strategies, including through the development of domestic tourism, comes to the forefront..

      Over the years of Independence, a number of major programs have been implemented: since 2004, the “Medeni Mura” program aimed at restoring historical and cultural monuments and objects in Kazakhstan has been implemented; Since 2013, the "Khalyk Tarikh Tolkynynda" Program has been implemented, systematically collecting and studying documents from leading world archives on the history of Kazakhstan.

      A large-scale inventory of domestic historical and cultural monuments was carried out, state lists of historical and cultural monuments of “macro-sacred” and “micro-sacred” significance were approved.

      The best samples of folk arts were systematized within the frameworks of unique projects "Kazakhstan dasturli myn kuyi", "Kazaktyn dasturli myn aeni" and "Batyrlar zhyry".

      The cultural monuments - the mausoleum of Khoja Ahmed Yassaui and petroglyphs of the archaeological landscape of Tamgaly, as well as the natural heritage site “Saryarka - steppes and lakes of Northern Kazakhstan” were included into the UNESCO World Heritage List. Eight Kazakhstan sites of the Semirechensky section of the Silk Road: Talgar, Koylyk, Karamergen, Aktobe Stepninskoye, Ornek, Kulan, Kostobe, the Akyrtas archaeological complex were included in the UNESCO World Heritage List as part of the serial transnational nomination “Silk Road: route network of Chanan-Tien Shan corridor".

      Implementation of the project "Sacred Geography of Kazakhstan" will be based on the following principles:

      1) strategic importance of modernization of the public consciousness;

      2) preservation of own culture, own national code;

      3) the priority of the national cultural heritage that determines the identity of national culture in the global world;

      4) competitiveness, pragmatism, a cult of knowledge and an open mind;

      In the field of sacred tourism, the following measures will be taken:

      1) detailed classification of sacred objects has been carried out;

      2) a virtual map of cultural and tourist attractiveness of Kazakhstan ”and placed in the search engine“ Google ” has been created;

      3) a map of localization of historical and cultural sites, as well as places of universal pilgrimage in Kazakhstan has been created with the necessary materials (historical facts, legends, myths);

      4) encyclopedia "The Sacred Kazakhstan" has been published;

      5) series of books "The Sacred Monuments of Regions" have been published;

      6) The National Atlas of the Republic of Kazakhstan has been published;

      7) series of popular science films about sacred objects of Kazakhstan with subtitles and dubbing in six UN languages have been created;

      8) new subjects studying the sacred geography of Kazakhstan have been developed and introduced into the educational process;

      9) relevant mobile apps have been created;

      10) several visit-centers in the sacred sites of Kazakhstan have been put in operation;

      11) works on restoration of objects, as well as works on development of infrastructure to sacred objects have been conducted.

      The remaining key measures for the development of domestic tourism within the framework of the formation of the “Sacred Zones of Kazakhstan” will be provided for in the Action Plan for the implementation of the Concept of tourism industry development of the Republic of Kazakhstan until 2023.

      Social Tourism

      One of the priority areas of activity for all regions is the development of social tourism, which provides opportunities to meet the needs for tourist services within the country of certain categories of the population.

      The 1980 Manila Declaration on World Tourism proclaims social tourism as the goal towards which society should strive for the benefit of less affluent citizens when using their right to vacation.

      The international organization for social tourism defines this type of tourism as relations and phenomena associated with the participation of people in destination countries, which are low-income, who cannot afford to be involved in tourism. This participation is made possible or facilitated by a combination of policies, clear social measures and the commitment of social players.

      This wording implies not only direct support to target groups of people, but also the formation of affordable tourism infrastructure, which is especially important for the development of domestic tourism in Kazakhstan.

      target groups of social tourism (including veterans, people with disabilities) are practically not involved in tourism processes. Their needs and potential for the tourism industry have not been investigated. The subjects of the tourism business practically do not have information about the specifics of servicing the target groups of social tourism and, accordingly, the volume and quality of the services they provide are at a low level. The country has an insufficient number of accessible tourist facilities, accessible tourist transport. The work on the issues of social tourism among tourism industry entities is not coordinated.

      The following measures will be taken in the field of social tourism:

      1) strengthening the functions of social tourism in all entities of the tourism industry;

      2) in all tourism projects, as a prerequisite, accessibility for people with limited mobility will be provided according to standards;

      3) development and promotion of available tourist routes in every region of the country and creation of a register of available routes;

      4) monitoring and analysis of existing Kazakhstan websites for tourists with the development of recommendations for their adaptation for tourists from mobility groups;

      5) exchange of experience on involvement of new organizations into the field of social tourism.

      Youth tourism

      The development of youth tourism will be carried out comprehensively in conjunction with all interested bodies and akimats through:

      1) determining the strategic directions for creating an open informational, educational, social space for youth tourism, teaching skills in labor, social activities, search and research, professional orientation, social adaptation;

      2) creating the conditions for development of youth tourism, regional study and excursion work;

      3) renovation of the content of tourism and local history events in the context of cultural-educational and socio-pedagogical design and the competency-based model of the educational process.

      Youth tourism being an active type of tourism promotes:

      1) introducing the younger generation to a healthy lifestyle;

      2) education of the will and spirituality;

      3) practical development of knowledge of the native land, familiarity with the surrounding nature, historical and cultural monuments.

      Engaging in various types of tourism from childhood allows you to cultivate a sense of citizenship, tourist culture and develops the ability to perceive the ideology of hospitality as a national idea, through the implementation of which real development of tourism is possible as an effective sector of the economy, ensuring sustainable development of the state with minimal consequences for nature and society.

      In the field of youth tourism, the following measures will be implemented:

      1) development of educational programs, advance training courses for teachers of additional education in tourist technology and orienteering;

      2) improvement of normative regulation of the youth regulation in the Republic of Kazakhstan;

      3) development of tourist routes for schoolchildren and students during holidays;

      4) development of methodical recommendations;

      - on the organization of tourism and local history work in organizations of additional and secondary education;

      - on the organization of activities of an instructor of youth and school tourism;

      - on the organization of activities of youth and youth tourist camps, agro-tourism facilities;

      - on the judging school tourism competitions;

      - on the storage of tourist equipment and gear;

      5) development of standards for passing the hiking and orienteering;

      6) opening of youth tourist bases and student tourist clubs in higher educational institutions;

      7) detection and dissemination of best practices;

      8) conducting vocational guidance work in the field of tourist management among students;

      9) conducting republican events on youth tourism, the annual republican winter and summer sports and athletic meetings for tourist multidiscipline competition;

      10) organization of the republican expedition "Menin Otanym - Kazakhstan".

      Sports Tourism

      In view of the increasing interest of people in sports, special attention will be paid to the development of sports tourism, which is the holding of mass events at the international level: olympiads, tournaments, festivals and others. Kazakhstan has experience in organizing and conducting such events (7th Asian Winter Games, 28th World Winter Universiade) and the corresponding material and technical base.

      Holding such major sports events not only strengthens the country's image in the international arena as an open and hospitable state, but also creates a stimulus for the development of tourism infrastructure, which will serve for many years, attracting new tourist flows to the region.

      Medical Tourism

      According to estimates by the World Health Organization (WHO), by 2022, tourism and healthcare will jointly become one of the mainstream global industries. Over the past 12 years in the world, the volume of income in the medical tourism sector has increased more than 17 times - from 40 billion to 700 billion US share. Medical tourism accounts for about 16% of total tourism revenue, and world medical tourism centers are currently shifting to countries of the Asia-Pacific region.

      According to the data of Global Spa & Wellness Summit (GSWS) by 2017, 50% of the medical tourism market will be in Asia, Latin America and the Middle East.

      In Kazakhstan, the potential of medical tourism (both internal and external), in particular, for complex treatment, is available mainly in Astana. The number of foreign patients is growing, the number of which for 12 months of 2016 in the country exceeded 10 thousand, mainly from the countries of the Commonwealth of Independent States. Therefore, Kazakhstan is gradually becoming part of the global medical tourism industry.

      For the development of medical tourism and the introduction of international standards for diagnosis and treatment, at the initiative of the Head of State in Astana, the National Medical Holding JSC was established, transformed into the Corporate fund “University Medical Center”, the main mission of which is to provide a high level of medical care, taking into account synergies research, educational and clinical activities.

      In several cardiology clinics of the capital (National Scientific Cardiac Surgery Center, National Scientific Medical Center, Hospital of the Presidential Administration, 2nd City Hospital), more than 30 thousand complex and unique heart operations were performed, including about 40 cardiac transplantations and 5 lung transplantations.

      The National Center for Neurosurgery is the only specialized clinic in Kazakhstan that provides a full range of medical services for neurosurgical pathology, from diagnosis to early rehabilitation of patients using cutting edge medical technologies aimed at maximum efficiency and safety for the patient. The center is equipped with the latest medical equipment, which has no analogues in the republic. This equipment allows minimally invasive neurosurgery to be performed with maximum accuracy and safety for the patient.

      In the field of medical tourism, the availability of medical services in six tourist clusters (“Astana - the heart of Eurasia”; “Almaty - the free resort area of Kazakhstan”; “Jewel of Altai”; “Revival of the Great Silk Road”; “Caspian Gate”; “Unity of Nature and Nomadic Culture" will be ensured).

      Business Tourism (MICE - Tourism)

      Business tourism (MICE - tourism) – is relating to the type of organized travel related to business motives: business meetings, incentive tours, conferences, exhibitions, events, working group meetings, seminars and leisure during business trips.

      Coastal Tourism

      In our country, the coastal tourism is characterized by a short season, lack of necessary infrastructure, however, this type of tourism should not be excluded from the list of attractive ones.

      The coastal tourism means staying in coastal areas for recreation purposes and for rest, as well as water sports, boating and yachting (sea vacations). The main countries generating tourist arrivals to Kazakhstan for this tourism product include Kazakhstan, the Russian Federation.

      In order to develop beach tourism in the Republic of Kazakhstan, a number of measures will be developed, including measures on supporting entrepreneurial activity in cases of emergency.

      Agritourism

      Agritourism is a relatively new and promising area, involving the formation and provision of comprehensive services to visitors for accommodation, recreation, food, excursion services, leisure and sports events, fishing and hunting, the acquisition of knowledge and skills, as well as the possibility of engaging in active tourism in rural areas.

      Attractive features of agritourism are clean air, a homely atmosphere, primary nature, natural products, silence and leisurely living. This is a powerful tool for protecting the environment, contributing to the involvement of the local population, for which a careful attitude to nature will become economically viable.

      In this regard, it is advisable to determine the mechanisms for the establishment and development of SMEs of the regions involved in agritourism, to formulate teaching aids, to provide advisory assistance to entrepreneurs opening guest houses, to identify effective tools for information support and promotion of guest houses at the local level.

      In the area of agritourism (rural tourism) the following measures will be taken:

      1) introduction of the conceptual framework of agritourism, incl. concepts of rural tourism ("Agritourism");

      2) popularization and promulgation of "Agritourism" (rural tourism);

      3) development by the LEB of agritourism facilities in rural areas: guest houses, specialized private hotels in the form of stylized “agritourism villages”, “fishing and hunting villages”, etc.

      Hunting and Fishing Tourism

      Hunting tourism is a world-recognized mechanism for attracting finance for the conservation of wildlife, which dramatically changes the attitude of the local population and local bodies to the conservation of wild animals and their habitats.

      According to various expert evaluations, in Kazakhstan, the costs of protecting rare and endangered species can be fully covered at the expenses of the development of hunting tourism.

      World practice has shown that a scientifically based limit on the removal of old males does not have a depressing effect on the population, and in some cases only increases its productivity. For some states, it was the only way to preserve rare species of animals. For example, females of some species of the cavicornians family remain dry when the old male does not allow males younger to participate in the estrus, and he is not able to leap all females.

      In Kazakhstan, the current situation of the populations of many rare species has stabilized and we can talk about the sustainable use of old individuals for hunting purposes. Perhaps the Red Book Regulation should be revised with regard to replacing complete bans with scientifically based seizures.

      The analysis of development of hunting tourism in the world shows that this is a dynamically developing industry. As an example, we can cite the data on the United States of America (significant in connection with the developed financial accounting system). Americans spend $ 22 billion annually on hunting, and the total multiplier effect of hunting is $ 61 billion. The US hunting farms create more than 700 thousand jobs and provide earnings of more than 16 billion US dollars per year.

      In the late 60s in Europe, this type of outdoor activity began to sharply gain popularity and is currently most developed in Spain, Hungary and some other countries.

      Hunting tourism has invaluable economic value for some developing countries in Africa, where, along with other forms of tourism, it is one of the sources of foreign exchange. Safari in Africa is by far the most well known hunting tourism product for the general consumer. For example, about 8,000 hunters visit the Republic of South Africa annually, and the total revenue from this industry is $ 100 million per year.

      Our country is extremely rich in wildlife, traditionally hunted.

      In general, it can be stated that the presence of a diverse fauna with a developed hunting infrastructure attracts significant funds to the country, helps to preserve nature, and at the same time contributes to the development of regions:

      1) the state receives funds through the sale of the right to hunt in general and the issuance of licenses to shoot certain species of animals;

      2) private hunting farms receive funds from hunters through the organization of hunting;

      3) local representatives make a profit by arranging accommodation, meals, transporting hunters, selling souvenirs, making hunting trophies.

      The created infrastructure of hunting tourism will provide an opportunity for the development of ecological tourism in these areas, providing the local population with an extra incentive to conserve wildlife.

      For the purposes of development of fishing tourism, it is planned to introduce an all year round license for fishing based on the principle "catch and release".

      The capabilities of Kazakhstan are represented by the opportunity of lake and river fishing in numerous reservoirs, and in these conditions, fishing tourism in the country is developing very quickly and everywhere. The country has the Federation of Sports Fishing. The Kazakhstan team is one of the strongest in the world. Spearfishing is also rapidly developing. More and more tourist sites include fishing in the list of services offered.

      The experience of the sanatorium resort "Rakhmanovsky keys" in the East Kazakhstan region is illustrative. After a corresponding study of aquaculture, some species of fish were brought to the lake, which was considered "dead", which allowed increasing already great flow of tourists to this resort and sanatorium.

      In the field of hunting tourism the following measures will be taken:

      1) review of approaches to shooting certain animal species from the Red Book of Kazakhstan;

      2) the study of the organization of auctions for the shooting of certain rare species of animals. For example, in the Islamic Republic of Iran, marhurs (goat-horned goat) were almost hunted to extinction by the British, and then by local hunters. The Government of the Islamic Republic of Iran has allocated several licenses for marhur, which were sold at the US auctions. The total amount of funds received from the sale of five licenses amounted to about $ 300,000, which was spent on the work to restore the number of marhurs. At their expense, special environmental units were created in the Islamic Republic of Iran, equipped with modern equipment - walkie-talkies, vehicles, weapons and with good wages for its employees;

      3) creation of conditions for the development of natural and hunting tourism. First of all, it relates to the promotion of artificial breeding of wild endangered and rare species of animals, the regime of entry and hunting of visiting hunters.

      In the field of popularization of hunting and fishing tourism:

      1) creating a dialogue platform for fans of extreme recreation (hunting, fishing) via Facebook or other popular Internet resources with the involvement of a foreign audience;

      2) study of the issue of creating a series of documentaries on biological diversity and hunting enterprises of the Republic of Kazakhstan and showing them on central domestic television channels, as well as broadcasting on popular foreign channels (National Geographic, BBC, etc.).

      Camping Tourism, Autotourism and Caravanning

      Autotourism and caravanning are the most up-to-date, mobile and available types of tourism. For the purposes of temporary accommodation of campers and caravaners, campsites (outdoor areas equipped for tourist transport), parking in ethno-villages, recreation areas, hotels, guest houses, roadside services, and any protected area in nature are used.

      According to the European Federation of Camping site Organizations and Holiday Park Associations, the camping tourism and caravanning sector each year, on average, accounts for about 25% of all campers in Europe. This sector provides 10.8 million bed places for tourists and is the largest tourist network in Europe, being ahead of the traditional hotel business with 8.7 million beds. The total number of campsites in Europe is about 25 thousand.

      In aggregate, the total annual turnover of the caravanning industry in Germany is about 10 billion euros, about 170 thousand people are employed in this industry, and its profit is estimated at 4.1 billion euros. The total turnover of the tourism industry in the Federal Republic of Germany is 140.6 billion euros or 8% of the country's GDP.

      In the People’s Republic of China, a tourism development program has been adopted for the current five-year period as the main driver for the transformation and modernization of the economy of the People’s Republic of China, caravanning and camping tourism are a part of this tourism development program. According to the forecast, by 2020 in the People's Republic of China the number of campsites will increase to 10 thousand. Yet today there is a large number of campsites (about 500), especially in the southern part, and their number is growing annually. The People's Republic of China has its own companies producing motorhomes and caravans, and annually international caravanning exhibitions are held in the country, attracting many local and foreign visitors. Analysts believe that in the future trailer tourism will become one of the most popular types of tourism in the People's Republic of China.

      Camping tourism, autotourism and caravanning are developing rapidly in the neighboring Russian Federation. Moreover, if earlier Russian autotourists and caravaners preferred traveling over Europe for autotourism purposes, then in the light of recent political events, Russian autotourists and caravaners are happy to travel along the routes of the Silk Road. Caravanning is almost all-season. Other interests are easily combined with traveling on wheels: local history and regional studies, history, sports, photography. Caravanning allows the tourist to feel complete harmony with nature, while not depriving him of the comfort and amenities of civilization.

      In the field of camping tourism, autotourism and caravanning, a number of regulatory requirements will be adopted regarding:

      1) relevant traffic signs in the traffic regulations (hereinafter referred to as the traffic regulations);

      2) determining the procedure for inspection of tourist vehicles by the traffic police for compliance with traffic regulations;

      3) determining the procedure for passing technical inspection of tourist vehicles;

      4) establishing the standards for tourist vehicles.

      For the development of camping tourism in accordance with international requirements,

      1) Standards for opening campsites and parking lots;

      2) standards for equipment for electric power and water supply of tourist vehicles

      will be adopted.

      Gastronomic tourism

      Gastronomic tourism is a new and promising type of tourism, the main purpose of which is to get acquainted with a country through the prism of national culinary. Gastronomic tourism is one of the fastest growing in the CIS countries. Kazakhstan has the potential to develop gastronomic tourism. The history of culinary (gastronomy) of Kazakhstan is inextricably linked with the history of development and formation of Kazakhstan society as a whole.

      Primarily, the historic background of domestic culinary art takes its roots in the culture and life of nomadic civilizations, in this connection, the basis of Kazakh national cuisine is the skillful preparation of meat dishes from the meat of various animal species, capable of long-term journeys. In this regard, the Kazakh national cuisine has acquired a special art and specificity in the preparation of delicious dishes from a seemingly limited range of products due to the life of nomads. As a result, national Kazakh cooking brands emerged: Kazakh-style meat, horse meat delicacies - kazy and zhaya, boiled or baked carcasses of lamb, cheese, unique milk drinks koumiss and shubat, fermented milk products kurt and irimshik, dough products - nan, bauyrsak and much more.

      The historical community with the ancient civilizations of the neighbors brought the color of oriental settled cultures in the form of pilaf, manti, lagman and other numerous Central Asian dishes. The formation of the Great Silk Road and the cuisines of the peoples who inhabited it, including the Uyghur and Dungan peoples, had a certain influence on the formation of national cuisine.

      The 19th and 20th centuries, the history of relations with the Russian Federation, peoples living in the territory of the former Soviet Union had a tremendous impact on the multinational character of the formation of Kazakhstani cuisine. Multinational Kazakhstan has become a home for representatives of more than 130 ethnic groups, each of which has its own special, national cuisine. As a result, local cuisine was enriched by a huge variety of cuisines of all nationalities of the post-Soviet space. Borshch, dumplings, Russian salad, Caucasian shashlik and much more firmly entered the daily diet of Kazakhstan people.

      As a result of the last decades of globalization of the global economy, Kazakhstani restaurant has adopted the best trends in world culinary: Italian cuisine, European cuisine, fast food and Pan-Asian cuisine. Thus, Kazakhstan is a unique gastronomic project, the feature of which is the interweaving of the historical and cultural culinary past with the preservation of a bold national presence.

      Another culinary feature of Kazakhstan is that dishes are prepared from environmentally friendly products without the use of genetically modified organisms (hereinafter referred to as the GMOs) and preservatives. Dishes of different nations, prepared from environmentally friendly products without GMOs and preservatives, will increase interest in inbound tourism. The following events will be held to develop gastronomic tourism:

      1) intensified work with entrepreneurs in the restaurant business, as well as related areas of activity to identify levers that contribute to the effective work of local government support tools. Measures to promote gastronomic tourism will include economic incentives for SMEs.

      2) thematic gastronomic tours in tourist clusters is developed;

      3) holding gastronomic festivals - food shows, master classes, during which tourists will have the opportunity to participate in the preparation of dishes, is organized.

      Personnel Training for Tourism Industry

      Nowadays personnel training for the tourism industry in organizations of higher and postgraduate education is carried out by 47 higher educational institutions on specialties “Tourism”, “Regional Studies” - 12 universities and 45 universities - “Translation Studies”.

      A personnel training for the tourism industry, in the system of technical and vocational education is carried out in 41 educational institutions of technical and vocational education.

      At the same time, graduates are trained in isolation from today's realities. In this regard, the State Compulsory Education Standard (GOSO) in the field of tourism will be reviewed and the issue of extending the certification of the UNWTO (World Tourism Organization) through the TedQual system to all higher education institutions teaching the specialty "Tourism" will be considered, which should lead to the active introduction of dual education in tourism.

      Kazakh National University named after al-Farabi has successfully passed this certification.

      TedQual (Tourism Education Quality) - voluntary certification of higher education institutions in the specialty "Tourism", aimed at the continuous improvement of the quality of education. The certification analyzes and evaluates the 5 components of the education system that affect the internal and external aspects of the curriculum, including the relevance of curriculum content to the current needs of the tourism industry.

      It is important to establish at the National Tourism Office a Center for the short-term training of guides and guides who speak English, French, Chinese, Turkish and other languages. At the same time, in order to develop social tourism, it is planned to provide for the training of guides and guides for people with disabilities (elderly people, people with visual impairment, hearing impairment, impairment of musculoskeletal system, etc.).

      Also, for the purposes of increasing the number of scientists in the field of tourism, work will be carried out to consider the issue of increasing the state order for the PhD specialty in tourism (today the state order is 3-4 places per year).

      Along with this, it is topical today to return of specialty “Management in the field of tourism” (without the hotel and restaurant business) to the list of priority study abroad programs as part of the Bolashak International Scholarship of the President of the Republic of Kazakhstan.

      In the field of specially protected natural territories and forestry management the following measures will be taken:

      1) coordination of master plans for specially protected natural areas with the authorized tourism authority, which can make suggestions when adjusting master plans for tourism development, while identifying balneological projects for improving the population and facilities for ecological tourism as priority for implementation in specially protected natural areas;

      2) In order to simplify the procedures for granting land plots of state national nature parks for long-term and short-term use, the issues of issuing by the authorized body in the field of specially protected natural territories permission to use these sites for construction projects and approval of a draft design by it will be considered;

      3) Together with the authorized body in the field of forestry management and animal world, as well as with administrations of specially protected natural territories, ecotrails and routes will be equipped taking into account the needs of people with limited mobility, which will make them more accessible and safe;

      4) Together with the authorized body in the field of forestry management and animal world, conditions will be created for fair competition among bidders, openness and transparency of the process of issuing permits for the use of state national parks for construction sites by simplifying existing mechanisms.

      In the field of land relations, the issue of construction of seasonal buildings and light architectural forms (coastal cafes) on the land plots of water protection bands without using heavy construction materials has been considered.

      In the field of simplifying the procedures of migration control and visa processing, the following measures will be implemented:

      1) continuation of work on simplification of a procedure for issuing Kazakhstan visas to ensure the tourists flow into the country;

      2) consideration of the issue of opening in pilot mode the visa center of Kazakhstan abroad;

      3) study of the issue of determining the procedure for paying fines by foreign citizens and stateless persons both in the Republic of Kazakhstan and abroad in electronic form;

      4) consideration of the issue of simplifying the process of registration and record keeping of foreign citizens, including through the introduction of new technologies.

      In the field of aviation space, measures aimed at creating competitive conditions for the development of the domestic air transportation market will be supported, including the further development of subsidizing domestic flights.

      In the field of gambling, it is planned to expand the list of permitted gambling zones, as well as to work out the issue of amending the current legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of gambling in terms of the location of gambling establishments and determining the target audience.

      In order to improve the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of outbound tourism, it is planned to amend some of the legislative acts of the Republic of Kazakhstan on issues of insurance and insurance activities.

      В as an alternative to legal liability insurance of market entities (hereinafter referred to as the LLI), it is proposed to introduce compulsory insurance by the tour operator of each tourist traveling abroad, which is a world practice. These amendments will increase the interest of outbound tourism tour operators in avoiding an insured event and preventing risks. At the same time, the travel agent will be completely exempted from the insurance by the bill since the travel product is fully formed by the tour operator.

      Also, the bill will determine the events recognized as an insured event, and the types of expenses to be reimbursed.

      Kazakhstan has great tourism potential to attract foreign tourists, but almost 90% of domestic tour operators works in outbound tourism.

      In order to stimulate tour operators on the development of inbound and domestic tourism, the issue of canceling the existence of a LLI insurance contract for the implementation of tour operator activities on inbound and domestic tourism within the framework of the bill will be worked out.

      In the field of standardization it is planned:

      1) together with interested authorized state bodies to conduct monitoring and analysis of existing regulatory documents on standardization and regulatory legal acts in the field of tourism;

      2) to prepare necessary normative and technical basis in the field of tourism;

      3) to work out the issue of introducing standards for tourist services.

      EXPO-2017

      The EXPO International Specialized Exhibition is the largest international event, which is a symbol of industrialization and an open platform for demonstrating technical and technological achievements..

      During the exhibition period, the forecasted flow of tourists will create additional demand for 10,000 beds. As of December 2016, in the city of Astana there are 164 hotels with 12,482 beds, as well as 25 hostels with 664 beds. By EXPO-2017 it is planned to put into operation 23 hotel facilities for 2,829 beds.

      In total, by May 2017, 34,739 beds will be commissioned in Astana, including through rented apartments and student hostels.

      The efforts associated with the organization of EXPO-2017 will be aimed at creating the missing tourist infrastructure, making “soft” changes and solving the main problems related to increasing the competitiveness of the tourism product of Kazakhstan: simplifying entry formalities, creating tourism and transport infrastructure, organizing vocational training and developing human resources for the tourism sector, the ability to provide attractive prices and an effective destination management model, etc..

      In order to ensure a comfortable stay for the guests of the exhibition, familiarization with the natural, cultural, architectural sights of the country, the main tourist routes from Astana were identified along 6 national clusters of the Republic of Kazakhstan with a mandatory visit to the EXPO-2017 exhibition.

      Infrastructure

      Transport Infrastructure

      The number of incoming visitors to Kazakhstan in 2015 amounted to 6.4 million people. This indicator has been growing steadily over 5 years by an average of 10%. In 2015, 3.8 million people were served by locations, of which 692,250 were non-residents. This indicator increased by 18.1% compared to 2013. In addition, outbound tourism indicators are also steadily growing and exceed inbound tourism indicators. Thus, in 2015, the number of outbound tourists amounted to 11.3 million people..

      Despite the rich tourist and recreational potential, the share of tourism in gross domestic product is about 0.9%.

      The successful development of the tourism industry is determined by the presence of a high-quality and well-developed transport system that connects places of tourist interest inside and outside the cluster.

      Air Transport

      Air transport plays a crucial role in the development of the tourism industry in view of the fact that it will be the main mode of transport for inbound tourism.

      In this direction, the issue of providing more affordable prices for air transportation will be considered in order to increase the occupancy rate of flights on existing air routes. Along with this, new air routes will be developed.

      Railway Transport

      Railway transport plays an important role in the functioning and development of the country's commodity market and in satisfying the travel needs of tourists and the public. The main role of railways is determined by the large transportation distances from the main clusters to tourist centers.

      Compared to other types of passenger transport, railway transport has a number of advantages, of which the most important are:

      1) regularity of transportation notwithstanding the season of the year, day and weather;

      2) low cost of transportation compared to the cost of transportation by other means of transport.

      In this direction, measures will be considered to expand routes, including the opening of international communication with countries near and far abroad by using new (high-speed) trains.

      Internal Transport

      For the purposes of development of internal transport, the following activities will be performed:

      1) opening of tourist bus routes for sightseeing tours in the cities of Astana, Almaty and Shymkent;

      2) determining and implementing the quality standards for local taxi services, taking into account the provision of stops with signs for taxis, new cars marked with taxi signs, as well as the quality and price of taxi rides in mainly cities in Astana, Ust-Kamenogorsk, Shymkent and Aktau, as well as in all key places of tourist interest clusters in which taxi services are available or required;

      3) considering the issue of introduction of seasonal bus routes to regional tourist sites.

      "Soft" Infrastructure

      "Soft" infrastructure includes low cost but critical projects and events, which increase the competitiveness of tourist destination, including provision of high quality information to tourists and investors, high level of education and training of specialists in the field of tourism and hospitality.

      Projects and events, related to information environment, shall include, but not limited to as follows:

      1) organization of work of LEB visit centers providing free tourist information, the possibility of booking, purchasing souvenirs, books and cards, especially at airports, railway stations, central bus stations, as well as along highways;

      2) tourist signs in the main places of tourist attractions, hotels and other accommodations, airports, at railway stations, central bus stations, in ports, as well as other places of tourist interest;

      3) guaranteed programs - cultural, sightseeing and other programs offered by the tourist destination;

      4) destination cards offering a package of tourist attractions, services and destination products;

      5) monitoring demand for destinations (e.g., customer satisfaction), offers (e.g., hotel services), competitors, products, etc.;

      6) partnership among stakeholders involved in the development of hotels and other accommodations, restaurants, tourist attractions, tour operators, airlines, local executive bodies, universities, the media, etc.;

      7) formation of a positive attitude of the local population towards tourists through seminars, information brochures and other events that demonstrate positive results from the development of tourism;

      8) attracting both local and foreign investors in the development of the tourism industry of the Republic of Kazakhstan.

      Institutional Transformations

      The authorized body in the field of tourism is the state body responsible for the formation and implementation of state policy in the field of tourism, the implementation of state control over compliance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on tourism.

      To ensure efficient work in the areas and development of six tourist clusters in the regions, the following work will be carried out by the authorized body in the field of tourism in cooperation with LEB:

      1) supporting and facilitating the promotion and implementation of the tourism product, projects at the regional level;

      2) Destination promotion, including brand building and image building;

      3) coordination and management of tourist destinations;

      4) coordination of the annual operational and marketing plans for the promotion of tourism with the authorized body in the field of tourism.

      To fulfill the tasks set by this Concept, existing institutional structures will be strengthened, and the possibility of strengthening the system of their interaction, taking into account the development of the tourism industry and the industry as a whole, will be considered.

      For the purposes of efficient promotion of the country's image and attract a large flow of tourists, a large-scale marketing and advertising campaign will be carried out both abroad and within the country.

      If we follow international practice, an analysis of the managerial model of tourism in the leading countries of the world shows that for the successful development of the industry it is necessary to have a more flexible separate structure in addition to the central and local authorized bodies, which focuses on marketing, works closely with business, quickly responding to new challenges and changes in world market conditions.

      International experience proves the high efficiency of the so-called Destination marketing organizations - professional "organizations for managing and marketing destinations" (hereinafter referred to as the DMO) at both regional and national levels.

      Thus, the central role in promoting the Italian Republic in foreign markets belongs to the Italian National Tourism Board (“ENIT”). The main functions of ENIT are marketing research, coordination of the international activities of local tourist administrations. ENIT is subordinate to the central executive branch (formally the Department of Tourism under the Ministry of Production Activities) and is fully financed from the budget (about $ 30 million per year).

      Activities to attract tourists to the French Republic are carried out by the French National Tourist Office, the budget of which is formed by the receipt of public funds.

      External marketing in the Federal Republic of Germany is carried out by the German Tourism Center. The organization was created by the federal government and has representative offices abroad. The main objectives of the organization are to create and maintain the image of the Federal Republic of Germany as a country favorable for tourism.

      In the Republic of Spain, a similar marketing branch is Turespaña (Turspain) company, which is a member of the Ministry of Industry, Energy and Tourism, and responsible for promoting Spanish tourism in the world.

      Based on world experience, for the purposes of efficient development of the industry and activities of domestic tour operators, introduce uniform norms and service standards, the issue of creating a DME (national level) with an extensive network of representative offices in the country's regions (regional DMEs), which will be fully responsible for promoting tourism, is an acute issue. in international and domestic markets.

      In this connection, it is advisable to create a National Tourism Office in the format of a national company, which will be authorized to perform the following functions:

      1) professional management of the tourist brand of Kazakhstan;

      2) promotion of Kazakhstan as an international tourist destination;

      3) formation and implementation of marketing strategies;

      4) organization of anchor events, attracting tourists;

      5) providing the contents of a single tourist portal of Kazakhstan;

      6) monitoring the quality of the provision of services and preparing proposals for their improvement;

      7) statistics gathering in order to achieve maximum correspondence of the received tourist experience to the expectations of the visitors of the destination;

      8) analysis of the whole spectrum of tourism activity both in the whole country, and in terms of clusters, tourist zones, etc.;

      9) monitoring the existing structure and the number of offers of tourism products;

      10) monitoring trends in tourism, timely response to changes;

      11) stimulating the inflow of both external and internal investments in the tourism industry, attracting investors for the implementation of tourism projects;

      12) ensuring the improvement of the quality of services and qualifications of specialists in the field of tourism;

      13) analysis of the tourism potential of the country as a whole and regions, development of proposals for the development of quality standards for tourism products;

      14) Formation and maintenance of a strategic partnership between government, business and tourists.

      At the same time, in pursuance of the Address of the Head of State dated January 31, 2017 “Third Modernization of Kazakhstan: Global Competitiveness”, the Government of the Republic of Kazakhstan decided to use “Project Management".

      The Government has determined the “Olympic Highway” from 6 sectors of the economy, where the tourism industry is considered as the main driver of diversification of the country's economy.

      The main conditions for the successful implementation of “Project Management” are the close involvement of the private sector and business as the main driving force for growth, as well as the effective promotion of the country's image and the attraction of a large flow of tourists, which is why there is also an urgent need to create a National Tourism Office.

      In accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated March 1, 2011 "On state property", a national company is a joint-stock company created by the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan, operating in industries that form the basis of the national economy. By 2025, the tourism industry should be one of the components of the basis of the national economy, whose share in the country's GDP should be about 8%.

      At the same time, the status of the National Tourism Office in the format of a national company makes it possible to open representative offices in the countries of near and far abroad to attract tourists and investors to Kazakhstan, and also provides the company with conditions to conclude contracts with foreign and domestic enterprises for the procurement of goods, works and services based on standard procurement rules, which will favorably affect the efficiency of decision-making when promoting Kazakhstan as a tourist destination.

      In order to reduce the burden on the budget, the possibility of a phased implementation of the “bed-tax” fee for tourism development will be considered as the main source of financing for DMEs.

      Image Strategy

      As part of the development of the image strategy, approaches to the promotion of Kazakhstan tourism products abroad through the implementation of the following measures will be reviewed:

      1) the formation of a single calendar of events and an interactive 3D tourist map, using which a tourist will be able to take a virtual tour of a particular region of the country;

      2) working out the issue of developing a single national brand to work in international markets;

      3) intensification of work on cooperation with international tourism organizations (UNWTO, RATA and others.);

      4) support and further filling in the specialized online platform www.kazakhstan.travel, which reflects all the tourist offers in Kazakhstan and provides online booking functions;

      5) organization of study tours in Kazakhstan for representatives of the media (press tours) and foreign professionals in the tourism industry (info tours) to inform and promote tourism products in Kazakhstan;

      6) holding a specialized exhibition on inbound tourism in Astana and Almaty in B2B format with mandatory info tours.

      Fast Effect Measures

      The development of the tourism industry in Kazakhstan can lead to tangible results when the following conditions are met:

      1) proper packaging and commercialization of certain tourism products;

      2) increase in volume and decrease in the cost of air communications within Kazakhstan, as well as between Kazakhstan and other countries;

      3) professional determination and implementation of specific promotion activities.

      Based on the above criteria, it will be possible to achieve the following “quick results”:

      1) creation of MICE tourism products in the cities of Astana and Almaty with the priority of international conferences and major events;

      2) creation of DMO at the national and regional levels, which will ensure close interaction with business, effective development of the entire tourism system within the country;

      3) development of several tours in six clusters, as well as throughout Kazakhstan;

      4) conducting online promotion events, including events on leading Internet platforms: Google Earth, Trip Advisor and social networks: Facebook and Twitter.

      For the implementation of large tourism projects and the subsequent management of created infrastructure facilities, tourism resources, there is a need for highly qualified specialists, top managers.

      For this purpose, as well as to improve the quality of services and internal management systems, a training system will be introduced in the form of trainings and advanced training in tourism for leaders of tourism companies and locations.

      5. PERIOD OF IMPLEMENTATION AND EXPECTED RESULTS OF THE CONCEPT

      In order to achieve the mentioned goals and objectives, the following periods of implementation shall be offered:

      The years 2017-2019 - it is most important because the success of subsequent periods depends on the implementation of work: adaptation of existing and creation of new legal measures and institutional mechanisms, including the creation of a National Tourism Office with an extensive network of representative offices in the regions of the country. At this stage, tourist clusters will be formed; national (large) tourism projects have been prepared and their construction initiated through private investment, including foreign ones, the development of other (small) tourism projects has been stimulated, a marketing system has been developed, and other measures aimed at obtaining quick results have been taken.

      One of the key issues of increasing the institutional efficiency of the tourism industry is close integration with the fields of economy, culture, work with children and youth, social security of citizens, physical education and sports, education, employment assistance and preservation of the natural and cultural-historical resources of our country.

      From the point of view of private investment, it is planned to build new accommodations and tourist infrastructure facilities as part of the development of anchor and regional tourism projects, including low-risk projects and the possibility of implementation within a short time.

      The years 2020-2023 – further development of domestic and inbound tourism is planned. At this stage, it is important to actively promote the tourism potential of the country, to continue the development of infrastructure, strengthen the potential of human resources and carry out various marketing activities. At the same time, during this period, the implementation of the events of 2017-2019 will continue with the diversification of tourist offers and significant support for small and medium-sized enterprises for the development of tourism projects throughout the country.

      In order to increase the investment attractiveness of the tourism sector and ensure the conditions for the development of the industry, one of the priority sectors of the economy will create modern highly effective and competitive tourist complexes for the integration of Kazakhstan tourism in the global tourist market.

      The main indicator of the development of the tourism industry shall be the number of visitors, overnight stays, as well as income from tourism activities. Achieving the goals and objectives of this Concept will be determined through the growth of tourism development indicators.

      Expected Results

      Successful implementation of the above goals and objectives will lead to the next increase in the tourism industry indicators in the Republic of Kazakhstan:

      1) increase in the output of accommodation and food services in 2023 up to 875.0 billion tenge;

      2) increase in the output of passenger air transport in 2023 up to 380,0 billion tenge;

      3) increase in provision of room nights in 2023 up to 15 million room nights;

      4) increase in the number of internal visitors in 2023 up to 12 million people;

      5) increase in average expenses of domestic visitors in real terms up to 71.8 thousand tenge;

      6) increase in the number of incoming visitors in 2023 up to 5.5 million people;

      7) increase in average expenses of incoming visitors in real terms up to 248 thousand tenge.

      6. LIST OF NORMATIVE LEGAL AND LEGAL ACTS THROUGH WHICH THE IMPLEMENTATION OF THE CONCEPT IS SUPPOSED

      1. Civil Code of the Republic of Kazakhstan dated December 27, 1994.

      2. Forestry Code of the Republic of Kazakhstan dated July 8, 2003.

      3. Code of the Republic of Kazakhstan dated December 10, 2008 "On taxes and other obligatory payments to the budget".

      4. Land Code of the Republic of Kazakhstan dated June 20, 2003.

      5. Law of the Republic of Kazakhstan dated July 7, 2006 "On specially protected natural areas".

      6. Draft Concept of the proposed law "On amendments and additions to certain legislative acts of the Republic of Kazakhstan on the issues of tourism activities" (deadline until the end of 2017).

      7. Draft decree of the Government of the Republic of Kazakhstan "On approval of the Action Plan for implementation of the Concept of tourism industry development of the Republic of Kazakhstan until 2023" (deadline – September 2017).

      8. Strategic plans of central state bodies.

      A legend to abbreviations:

      Institutes and companies:

      SMIT - Moroccan Society of Tourism Engineering

      UNWTO - World Tourism Organization

      UNESCO - United Nations Specialized Agency for Education, Science and Culture

      Countries and Regions:

      EU - European Union

      UAE - United Arab Emirates

      Other terms and abbreviations used:

      LEB - Local Executive Authorities

      MICE - meetings, incentive tours, conferences / forums and exhibitions / events

      SEM (Eng. Searchenginemarketing) - Search Engine Marketing

      DMO (Eng. Destination Management Organization) - a tourist destination management organization

      GDP - gross domestic product

      GNPP - state national natural park

      SME - small and medium business

      SPNA - specially protected natural area

      FS - Feasibility Study

Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 30 маусымдағы № 406 қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 262 қаулысымен

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 28.03.2023 № 262 қаулысымен.

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі төрт ай мерзімде Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және Қазақстан Республикасының Үкіметіне бекітуге енгізсін.

      3. "Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 19 мамырдағы № 508 қаулысының күші жойылды деп танылсын.

      4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Б. Сағынтаев

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2017 жылғы 30 маусымдағы
№ 406 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасы

Мазмұны

      1. Қазақстан Республикасындағы туризм индустриясының ағымдағы жай-күйін талдау және халықаралық тәжірибе ........……………………………..3

      2. Қазақстан Республикасында туризм индустриясын 2023 жылға дейін дамытудың пайымы …………………………………………………………..……14

      3. Тұжырымдаманың мақсаттары мен міндеттері ………………………...17

      4. Қазақстан Республикасында туризм индустриясын дамытудың негізгі қағидаттары мен жалпы тәсілдері ………………………………………………...18

      5. Тұжырымдаманы іске асыру кезеңі мен күтілетін нәтижелер ………...45

      6. Тұжырымдаманы іске асыру көзделетін нормативтік құқықтық және құқықтық актілердің тізбесі ……………………………..……………...…………47

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫНЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАЙ-КҮЙІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ

      Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) оны іске асырудың негізгі қағидаттары мен тәсілдерін қоса алғанда, Қазақстан Республикасының қазіргі заманғы, жоғары тиімді және бәсекеге қабілетті туристік саласын қалыптастыру үшін бірыңғай институционалды, әдіснамалық, ұйымдық негізді қалыптастыру мақсатында әзірленді.

      Тұжырымдама Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың бес институционалдық реформасын іске асыру бойынша Ұлт жоспары – 100 нақты қадам (57, 86, 87-қадамдар) шеңберінде көзделген негізгі қағидаттарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі дамуының стратегиялық жоспарында белгіленген экономиканы әртараптандырудың басты бағыттарын және "Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдама туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 17 қаңтардағы № 732 Жарлығына сәйкес Қазақстанның 2050 жылға дейін ұзақ мерзімді дамуының стратегиялық бағыттарын іске асыруға бағытталған.

      Тұжырымдама Қазақстан Республикасының туризмін, Ақмола облысының Щучинск-Бурабай курорттық аймағын, Алматы қаласының маңындағы тау шаңғы аймағын, Кендірлі демалыс аймағын дамытудың бекітілген жүйелі жоспарлары, сондай-ақ Шығыс Қазақстан облысында туризмді дамытудың кластерлік бағдарламасының мастер-жоспары негізінде әзірленді.

      Туристік сала әлемдегі ең ірі және қарқынды дамып отырған салалардың бірі болып табылады. Дүниежүзілік туристік ұйым (ДТҰ) деректері бойынша 2014 жылы туризмге әлемдік ЖІӨ-нің 9 %-ы (тікелей және жанама әсерді ескере отырып), тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің әлемдік экспортының 6 %-ы тиесілі болады. Осы салада шамамен 100,9 млн. адам жұмыс істеуде, бұл ретте әлемдегі әрбір 11 жұмыс орны туризм саласында құрылады.

      Туризм телекоммуникация және көлік, құрылыс, сауда, ауыл шаруашылығы және басқалар сияқты аралас салаларға ықпал ете отырып, өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуына жәрдемдеседі.

      Қазақстан бай туристік-рекреациялық әлеуетке ие бола отырып, туризмнің жеткілікті дамымауымен сипатталады. Оның ЖІӨ-дегі үлесі (тек тұру және тамақтану бойынша көрсетілетін қызметтер есептеледі) шамамен 0,9 %-ды құрайды. 2015 жылы туристік қызметтен түскен кіріс мөлшері 236,4 млрд. теңгені құрайды, бұл 2010 жылғы деңгейден 2 есе артық (126,5 млрд. теңге). Салада жұмыспен қамтығандар саны 103,6 мың адамды құрады. Туристік қызметтен республикалық бюджетке төленген салықтар мен басқа да міндетті төлемдер 2015 жылы 11,0 млрд. теңгені құрады.

      2016 жылғы жағдай бойынша Қазақстанда 2 031 туристік ұйым, 138 062 жатын-орын сыйымдылығы бар 2 754 орналастыру орны жұмыс істеді, бұл алдыңғы жылдың көрсеткішіне қарағанда 16,6 %-ға жоғары.

      Орналастыру орындарының жалпы санының 62,4 %-ын қонақүйлер құрайтынын, олардың 10,1 %-ының санаты бар, 52,3 %-ының санаты жоқ қонақүйлер, ал 37,6 %-ы өзге де орналасу орындары екенін атап өту қажет (1-сурет).



                  1-сурет. Орналасу орындарының санаттары

      Орналастырудың негізгі бөлігі (63,3 %) Шығыс Қазақстан, Алматы, Ақмола, Қарағанды, Оңтүстік Қазақстан облыстарында және тиісінше Астана қаласында шоғырланған (2-сурет).



      2-сурет. Өңірлер бөлінісіндегі орналасу орындарының үлес салмағы

      2016 жылы қонақүйлердегі жатын-орын толтырылымы 23,8%-ды (2015 жылы – 23,5 %) құрады.

      Санаты бар қонақүйлердегі орташа деңгейдегі толтырылым 24,3 %-ды, ал санаты жоқ қонақүйлерде 19,3 %-ды құрады. Бұл ретте толтырылымның барынша жоғары деңгейі 5* санатты қонақүйлерде (31,1 %), ең төменгі деңгей 1* санаты бар қонақүйлерде (14,6 %) тіркелген (3-сурет).



            3-сурет. Орналасу орындарындағы толтырылым деңгейі

      2016 жылы жатын-орын толтырылымының анағұрлым жоғары деңгейі мынадай облыстарда байқалады: Батыс Қазақстан – 29,5 %, Атырау – 27,6 %, Шығыс Қазақстан – 26,8 % және Ақтөбе – 24,3 %. Ең төменгі толтырылым деңгейі Жамбыл (15,6 %) және Ақмола облыстарында (17,3 %) тіркелген. Астана және Алматы қалаларында қонақүйлердегі толтырым тиісінше 27,6%-ды және 28,2 %-ды құрады (4-сурет).



      4-сурет. Өңірлер бөлінісіндегі орналасу орындарының толтырылым деңгейі

      Орналасудың жіктелмейтін объектілерінің елеулі санының нәтижесі сервистің төмен сапасы және жоғары бағаны ескере отырып, келушілердің аздығы болып табылуы мүмкін.

      Қонақүйлік көрсетілетін қызметтердің жоғары деңгейлі орналастыру орындарында тұру бағасы әлемнің озық туристік дестинацияларындағы ұқсас қонақүйлерге қарағанда айтарлықтай жоғары. Астана және Алматы қалаларындағы 5* қонақүйлердегі стандартты нөмірдің орташа құны Еуропаның озық қалалары мен әлемнің туристік дестинацияларындағы орташа бағаларға қарағанда 20 %-ға жоғары.

      Басқа орналастыру орындарында – пансионаттарда, туристік базаларда, паналарда, кемпингтерде, келушілерге арналған жатақханаларда және басқа да орындарда көрсетілетін қызметтердің бағалары шамамен 25-30 %-ға төмен.

      Жоғары қойылған бағалар бәсекелес ортаның жетіспеушілігіне және бизнес-туристерге аса тәуелді болмауына байланысты. Қонақүйлік көрсетілетін қызметтерді қоса алғанда, ұсынылатын туристік көрсетілетін қызметтер шектеулі сервиспен ұсынылады және нашар реттелген болып табылады. Тұруға және авиабилеттерге жоғары бағалардың Қазақстанға тур құнын едәуір ұлғайтатынын және тиісінше халықаралық нарықтағы баға бойынша оның бәсекеге қабілеттілігін төмендететінін атап өткен жөн.

      Қазақстандағы ішкі және келу туризміне 2000 – 2007 жылдар кезеңінде сұраныстың артуы, кейінен оның экономикалық дағдарысқа байланысты 2008 және 2009 жылдары төмендеуі байқалды. 2010 жылы экономиканың қайта қалпына келуімен 2011 жылы туризмге сұраныс жаңғыртылды және 2014 жылы рекордтық деңгейге дейін жетті. 2016 жылы келушілер санының өсуі 2010 жылмен салыстырғанда 65,5 %-ды құрады, түнеу санының өсуі – 34,6 % (5, 6-суреттер)



            5-сурет. 2010 және 2016 жылдардағы келушілер саны



            6-сурет. 2010 және 2016 жылдардағы түнеулер саны

      2016 жылы орналастыру объектілерінде қызмет көрсетілген келушілер құрылымы мынадай көрсеткіштермен сипатталды:

      1) орналасу объектілерінің санаттары бойынша: келушілердің 81,2%-ы қонақүйлерге (келушілердің 42,2%-ы санаты бар қонақүйлерге, 38,8%-ы санаты жоқ қонақүйлерге), келушілердің 18,8%-ы өзге де орналасу орындарына орналасқан. Бұл ретте 2013 жылы келушілердің 86,4 %-ы қонақүйлерге (келушілердің 42,1 %-ы санаты бар қонақүйлерге, 44,3 %-ы санаты жоқ қонақүйлерге), келушілердің 13,6 %-ы өзге орналасу орындарына орналасқан (7-сурет).



      7-сурет. 2013 және 2016 жылдардағы орналасу орындарының санаттары

            бойынша қызмет көрсетілген келушілер құрылымы

      2) өңірлер бойынша: тіркелген келушілердің 47,1 %-ы Астана (17,4 %) және Алматы (18,8 %) қалаларында және Шығыс Қазақстан облысында (10,9 %) тіркелген, ал 2013 жылы аталған өңірлердегі қызмет көрсетілген келушілер 47,7 %-ды құрады (8-сурет).



      8-сурет. 2013 және 2016 жылдардағы өңірлер бойынша қызмет көрсетілген

                              келушілер құрылымы

      3) шыққан елдер бойынша: 82,8 % қазақстандық келушілер (2013 жылы 82,3 %), резидент емес келушілердің (722 515 адам) – 31,4 %-ы Ресей Федерациясынан келушілер, 7,4 % Қытай Халық Республикасынан келушілер, 5,9 % Америка Құрама Штаттарынан келушілер, 5,9 %-ы Түркия Республикасынан келушілер, 4,5 % – Германия Федеративтік Республикасынан келушілер, 2,9 % – Италия Республикасынан келушілер және 42,0 % басқа да елдерден келушілер (9-сурет).



      9-сурет. 2013 және 2016 жылдардағы елдер бойынша қызмет көрсетілген

                              келушілер құрылымы

      4) сапар мақсаттары бойынша: іскерлік және кәсіптік – 54,1 %, еңбек демалысы және демалыс – 45,6 %, басқа да мақсаттармен – 0,3 %, 2013 жылы сапар мақсаттарының құрылымы мынадай болды: іскерлік және кәсіптік – 60,0 %, еңбек демалысы және демалыс – 33,7 %, достар мен туыстарға бару – 3,7 %, дін мен қажылық – 0,4 %, емдік және сауықтыру шаралары – 0,4 %, дүкен аралау – 0,4 % және өзге де мақсаттар – 1,4 %. Қазақстандықтар шетелдік келушілермен салыстырғанда демалыс және еңбек демалысы мақсатында көбірек саяхатқа шыққанын (51,7 %), бұл уақытта резидент еместер көбінесе іскерлік және кәсіптік мақсаттарда (81,7 %) келгенін атап өту қажет (10-сурет).



      10-сурет. 2013 және 2016 жылдардағы сапар мақсаттары бойынша қызмет

                        көрсетілген келушілер құрылымы

      Сонымен, Қазақстанда туризм негізінен жергілікті халыққа, сондай-ақ шетелдік резиденттердің іскерлік және кәсіптік сапарларына негізделетіні байқалады.

      2016 жылы Қазақстанға келген барлық шетелдік резиденттердің жалпы саны 6 509,4 мың адамды құрады, бұл 2015 жылға қарағанда 1,2 %-ға артық. Шетелдік резиденттердің көпшілігі көршілес үш елден: Өзбекстан Республикасынан (37,8 %), Ресей Федерациясынан (24,4 %) және Қырғыз Республикасынан (20,7 %) келген. Келудің негізгі себептері жеке (75,4 %) сапарлар болды, ал қызмет бабындағы іссапарлар (16,2 %), туризм мақсатында шамамен 1 %-дай болды (11-сурет).



      11-сурет. 2016 жылы ҚР-ға келген шетелдік резиденттердің үлес салмағы

      Қазақстанға келетін көптеген шетел резиденттері отбасыларда немесе достарында тоқтайды, транзитпен өтеді немесе бір күнге ғана келеді (бір күндік келушілер).

      Шетелге шыққан Қазақстан Республикасы азаматтарының саны 2016 жылы 9 755,6 мың адамды құрады, бұл 2015 жылға қарағанда 15,8 %-ға төмен. Қазақстандықтар туристік, бизнес және өзге де сапарларды қоса алғанда, халықаралық сапарларға 1,6 млрд. АҚШ долл. жұмсайды, дәл осы құжат бойынша резидент еместерге 1,5 млрд. АҚШ долларына қызмет көрсетілген.

      Осылайша, елдің төлемдік теңгерімі "Сапарлар" құжаты бойынша шамамен 109,3 млн. АҚШ долларын құрап, көп жылдар бойы жарамсыз болып келеді.

      Қазақстан Түркия Республикасы, Қытай Халық Республикасы, Біріккен Араб Әмірліктері, Тайланд Корольдігі сияқты елдерге "туристік донор" болып қалып отыр, ол елдерде туризм индустриясы қарқынды дамуда, жаңа жұмыс орындары құрылып, төлем теңгерімінің құрылымы жақсаруда және халықтың әл-ауқаты артуда.

      Қазақстандық туристердің сыртқа шығу туризміне сұранысы Қазақстандағы туристік дестинациялар мен орналасу объектілері үшін бизнес үлесінің жоғалуын білдіреді, сондықтан республикада туризмді сапалы дамыту қазір шетелде демалатын жергілікті туристердің белгілі бір саны туризмге жұмсалатын шығыстарды ел шегінде қалдыра отырып, қазақстандық туристік дестинацияларды таңдайды деп болжауға болады.

      Республикада туризмді жеделдетіп дамытуға қиындық тудыратын негізгі себептерге мыналар жатады:

      1) туризм орындарындағы инженерлік, көліктік және әлеуметтік инфрақұрылымның жеткілікті дамымауы, туристік объектілерге жету қиындығы, туристер демалатын жерлердегі сервис деңгейінің жоғары болмауы, жол бойы инфрақұрылым объектілері сервис сапасының және санының жеткілікті болмауы;

      2) туризм саласында білікті кадрлардың, оның ішінде академиялық білім сипатының жетіспеушілігі, білім бағдарламаларының еңбек нарығының талаптарынан, өндірістер қажеттіліктерінен, жұмыс берушілердің күтуінен біршама алшақтығы және т.б.;

      3) визалық және көші-қондық формальділік;

      4) мәдени және спорт бағыттарын қоса алғанда, туристік саланы дамытудың кешендік тәсілін іске асыру үшін мүдделі мемлекеттік органдарды үйлестірудің жеткіліксіз деңгейі;

      5) әлсіз маркетинг және брендинг;

      6) инвестициялық тартымдылықтың төмендігі.

      Туризмді дамытудың негізгі экономикалық көрсеткіштерінің өзгерісін талдай келе, қазақстандық туризмнің әлеуеті толық іске асырылмай отыр деген қорытындыға келуге болады, өйткені туристік саланың дамуы қазақстандық және шетел азаматтарының туристік көрсетілетін қызметтерге қажеттілігін қанағаттандыру үшін қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті, өзіне табиғи-климаттық жағдайды, туристік көрікті жерлерді, қажетті инфрақұрылымды (көлік, әуе, теміржол, инженерлік-коммуникациялық, "икемді"), оның ішінде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасынан өтетін бекеттерін қайта құрауды ескере отырып, көңіл көтеру орындарын, тамақтану объектілерін және т.б. қамтитын туристік кешенді қалыптастыруға тікелей байланысты.

      Қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті туристік кешенді құру бюджетке салықтық түсімдер, шетелдік валюта ағыны, жұмыс орындары санының өсуі, сондай-ақ мәдени және табиғи мұраның сақталуына және оңтайлы пайдаланылуына бақылауды қамтамасыз ету есебінен ел экономикасының дамуына да едәуір үлес қосады.

      Туризмді мемлекеттік қолдау саланы тұрақты дамытудың қажетті шарты болып табылады. Халықаралық тәжірибе мемлекеттің туристік инфрақұрылымды дамыту үшін жағдайлар жасауға, жеке инвесторларды тартуға, туристік индустрия субъектілерінің қызметі үшін қолайлы экономикалық жағдайларды қамтамасыз ететін нормативтік құқықтық базаны қалыптастыруға бағытталған белсенді саясаты туристік саланың елдің әлеуметтік-экономикалық дамуында маңызды орын алуына мүмкіндік беретінін көрсетеді.

      Сонымен қатар, әлемдік тәжірибе туризмді белсенді дамытатын елдер өз азаматтарын сапалы туристік көрсетілетін қызметтермен қамтамасыз ете отырып, айтарлықтай бюджет қаражатын ұлттық жобалар мен бағдарламаларды іске асыруға жұмсайтынын куәландырады.

      Осы Тұжырымдамада Horwath HTL, Ecosign Mountain Resort Planners Ltd, THR, IPK International ірі халықаралық консалтингтік компаниялардың ұсынымдары, сондай-ақ 2012 жылы Қазақстандағы туристік әлеуетке жүргізілген зерттеулер нәтижелері көзделген.

      Туризмді экономиканың басым бағыты ретінде айқындаған елдердің халықаралық тәжірибесін талдау туристік қызметті мемлекеттік қолдаудың бірқатар анағұрлым тиімді шараларын көрсетті:

      1) қарама-қайшы басымдықтарды біріктіру үшін елдің басшылығы тарапынан бірқатар жылдар бойы келе жатқан тікелей саяси ерік және қолдау.

      Марокко Корольдігі. 2000 жылдардың басында Марокко королі VI Мохаммед туризм мәртебесін экономиканың стратегиялық секторы ретінде бекітті. Марокко Үкіметі "Пайымдау – 2010" туризмді дамыту стратегиясын әзірледі. Осы стратегияның маңызды элементі алты жаңа жағалаудағы курорттық аймақты "басынан бастап" салу жөніндегі жоспар (Азур жоспары) болып табылды.

      Осы Жоспарды іске асыру үшін 2007 жылы бірнеше мемлекеттік кәсіпорын базасында туризм инфрақұрылымына инвестициялау бойынша жаңа оператор – SMIT (Марокко туризмдегі инжиниринг қоғамы) құру жөнінде шешім қабылданды. SMIT мынадай міндеттерді іске асырады: жаңа жағалаудағы курорттық аймақтарды салуға жер учаскелерін бөлу; осы аймақтарды салуға арналған мастер-жоспарлар мен ТЭН әзірлеу, жер учаскелерін сатып алу және сату, инфрақұрылымды салу және жеке инвесторларды тарту. Сонымен қатар, "Пайымдау – 2010" стратегиясын іске асыру кезінде ЕО-мен ашық әуе кеңістігі туралы 2006 жылғы екіжақты шарт шеңберінде әуе қатынасын ырықтандыру елдің туристік саласын дамыту үшін зор мәнге ие болды.

      Әуе қатынасын ырықтандыру, көбіне жаңа әуе желілерінің авиатасымалдаушыларына және еуропалық бюджеті аз авиатасымалдаушыларына қону құқығын беруді; ұлттық бюджеті аз жаңа AtlasBlue, Jet4You және авиатасымалдаушыларын жаңа әуе бағыттарын құруды қамтиды. Осы шаралар авиабилеттерге бағалардың айтарлықтай төмендеуіне және халықаралық жолаушылар (туристер) ағынының жалпы ұлғаюына әкелді.

      Малайзия. 90-жылдардан бастап туризм Малайзияны дамытудың бесжылдық экономикалық жоспарларында маңызды орын алып келеді. Осы жоспарлар шеңберінде салықтық жеңілдіктер беру (кіріске салынатын салықтан босату немесе қонақ үйлерді және басқа да туристік объектілерді кеңейтуде және жаңғыртуда кері инвестициялау кезіндегі жеңілдіктер; импорттық баждардан толық босату) арқылы туризмнің ауылдық, экологиялық, круиздік және басқа да түрлерін дамыту үшін стратегия қалыптастырылды;

      2) мамандандырылған агенттіктерді, қорлар мен операторларды құру арқылы ірі курорттық аймақтарды дамытуда мемлекеттің тікелей қаржылық қатысуы.

      Мексика Құрама Штаттары. 70 жылдары Үкімет екі қорды – INFRATUR (Туризм инфрақұрылымын дамыту қоры) және FOGATUR (Туризмге кепіл беру және жылжыту қоры) қосу негізінде Туризмді дамытудың ұлттық қоры – FONATUR құрды. FONATUR-дың негізгі міндеті Канкун, Инкара, Лос-Кабос, Хаутулько және Лорето бес ірі жағалау курорттық аймағын "басынан бастап" дамыту болып табылды. Осы курорттарды дамыту мақсатында FONATUR қарыз қаражатын және жеке инвесторларды тарту, қала салу және өңірлік жоспарлау мәселелерімен қатар жер меншігі мен жылжымайтын мүлік нарығының мәселелерімен де басшылық рөлді өзіне алды. Қазіргі уақытта қол жеткізілген нәтижелерін есепке ала отырып, FONATUR курорттарды дамыту процесіндегі жанама рөлді өзіне алды және негізгі күш-жігерді мемлекеттік-жекешелік әріптестікті дамытуға бағыттады.

      Испания Корольдігі. 60-жылдары ENTURSA мемлекеттік компаниясы құрылған болатын, ол неғұрлым жаппай жағажай демалысына арналған қонақ үйлерді салумен және басқарумен айналысты. Нәтижесінде осы қонақ үйлердің көпшілік бөлігі жекешелендірілді;

      3) қаржылық жеңілдіктер және туристік объектілерге инвестициялауды қолдау тетіктері.

      Египет Араб Республикасы. 70 жылдары еркін экономикалық аймақтарды құру және мемлекеттік компаниялар мен шетелдік инвесторлардың бірлескен кәсіпорындарын құруға рұқсат беру туралы Заң қабылданды, оның шеңберінде шетелдік инвесторлар бірлескен кәсіпорындардың кіші серіктесі ретінде инвестицияларды салу құқығын алды, он бес жылға дейінгі мерзімге салықтар төлеуден босатылды, мемлекет тарапынан жер учаскелерін меншік құқығына қатысты кепілдіктер алды.

      Шетелдік инвесторлар сонымен қатар шетел қатысатын жергілікті компаниялар сияқты алынған кірістерді шетелге шығару құқығына ие бола отырып, мемлекеттен капиталға қатысты кепілдіктер алды;

      4) туризмнің инженерлік-коммуникациялық, көліктік және "икемді" инфрақұрылымын құруды тікелей мемлекеттік қаржыландыру (білікті кадр ресурстарымен қамтамасыз ету, ақпараттық қамтамасыз ету), сондай-ақ туристік индустрияда неғұрлым маңызды жобалар құру.

      Біріккен Араб Әмірліктері. 2006 жылы туризмдегі даму және инвестициялар жөнінде компания құрылды. Біріккен Араб Әмірліктерінің Үкіметі гранттар түрінде шамамен 3 млрд. АҚШ долларын бөлді, оның негізінде компания шетелде қомақты қарыз қаражатын тартты. Негізгі жоба Саадият жасанды аралын салу болып табылады.

      Түркия Республикасы. 70-жылдары Түркия Республикасының Үкіметі туризмді дамыту жобаларының өңірлік жоспарларын әзірледі және индустрия үшін инфрақұрылымды дамыту жобаларына бастама танытты.

      Осылайша, халықаралық тәжірибе туризмді дамытуды инфрақұрылымдық қамтамасыз етуде атқарушы биліктің белсенді рөлі табыстың елеулі факторларының бірі болып табылатынын көрсетті. Туризмді дамытуды мемлекеттік қолдау нысандары жеткілікті түрде сан алуан. Сонымен қатар, бірқатар белгілер бойынша Қазақстандағы туристік саланы мемлекеттік реттеу саласындағы қазіргі жағдайға сәйкес келетін кейбір мысалдарды атап өтуге болады:

      1) экономикаға тікелей қатысу арқылы елді жаңғыртудағы мемлекеттің белсенді рөлі;

      2) әдетте, шалғайда орналасуынан, инфрақұрылымның болмауынан және туризмнің санаториялық-курорттық түрі бөлігіндегі ішкі нарықтың дамымауынан курорттық аймақтардың өздігінен дамуының болмауы.

      Осындай белгілері бар мысалдарда мемлекет "басынан бастап" курортты орталықтандырып дамыту, инфрақұрылым мен туристік объектілер салу арқылы туризмдегі жаңа ұсынысты белсенді жасады. Осы курорттардағы коммерциялық объектілер не мемлекет қаражаты есебінен не жеке меншік инвестицияларды тарту арқылы салынды. Әдетте, мемлекет осы мақсаттар үшін қызметі квазикоммерциялық сипатта болатын ұлттық операторды құрды.

      Осы мысалдардың барлығын елдегі туристік саланы дамыту үшін күшті серпін тұрғысынан да сонымен қатар мемлекеттік инвестицияларды қайтаруды ескере отырып, табысты деп атауға болады.

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫН 2023 ЖЫЛҒА ДЕЙІН ДАМЫТУДЫҢ ПАЙЫМЫ

      Туризмді Қазақстан Республикасында экономикалық дамытудың ұлттық басымдықтарының бірі ретінде қарауға бірнеше негізгі экономикалық және әлеуметтік алғышарттар бар:

      1) халық табысының, мемлекеттік бюджетке түсімдердің артуы, әлеуметтік сезінудің жақсаруы, жаңа жұмыс орындарын ашу, оның ішінде дәстүрлі өмір салтынан қол үздірмей ауылдық және шалғайдағы аудандардың халқын, жастарды жұмыспен қамту мүмкіндігі;

      2) отбасылық, кіші және орта бизнесті жүргізу мүмкіндігін, оның ішінде туристік кластердің анағұрлым перспективалық аудандарында негізгі туристік жобаларды іске асыру арқылы халықтың қалың жігі арасында кәсіпкерлік қызмет мәдениетін дамытуға жәрдемдесу;

      3) Қазақстан Республикасының өңірлері мен ауылдық аудандарын дамытуға, оның ішінде шалғай аудандарда инженерлік-көліктік және туристік инфрақұрылымды, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу пункттерінің инфрақұрылымын дамытуға үлес қосу;

      4) ауыл шаруашылығын, көлікті, сауданы, машина жасауды, жеңіл және тамақ өнеркәсібін, креативті индустрияны, өндірістік емес секторды қоса алғанда, экономиканың басқа да секторларында ынтымақтастыққа жәрдемдесу және мүмкіндіктер жасау;

      5) "Мәңгілік ел" жалпыұлттық идея құндылықтарын насихаттауға ықпал ететін әлеуметтік-мәдени, этнографикалық, медициналық, спорттық, мәдени-танымдық, ғылыми, балалар-жасөспірімдер және туризмнің басқа да түрлерін қоса алғанда, ұлттық және мемлекетаралық өзара түсіністікті жылжытуға ықпал ететін оң және жемісті мәдениетаралық қарым-қатынастарды жасауға жәрдемдесу;

      6) елдің белсенді маркетингі мен Ұлы Жібек жолы брендін жылжыту есебінен өңірлік және әлемдік нарықта республиканың танымдылығын арттыру;

      7) ЮНЕСКО Дүниежүзілік мәдени мұрасының тізіміне және республикалық маңызы бар тарихи және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілген Қазақстанның бай тарихи-мәдени мұрасы.

      Экономиканы әртараптандыру және республика халқының әл-ауқатын және өмір сүру сапасын арттырудың ұлттық мақсаттарына қол жеткізу мақсаттарында туризм индустриясы ішкі сонымен қатар шетел туризмі үшін тартымды туристік өнімдерді ұсынатын, негізін білікті жұмыскерлер қалайтын бәсекеге қабілетті туристік бизнеспен белгілі бір туристік кластерлерде дамытылуға тиіс. Осы бағытта даму барлық мүдделі тараптар – мемлекет, бизнес және жұмыскерлер үшін туристік қызметтен кірістердің қарымды және тұрақты өсуіне ықпал етуге тиіс.

      Қазақстандағы келу және ішкі туризмді дамыту бірқатар нарықтық үрдістерге – жалпы туризмге, экономикаға, демографияға, экологияға, технологияға және өзге де салаларға байланысты болады.

      Жалпы туризмнің негізгі ұзақ мерзімді үрдістері мыналар болып табылады:

      1) кейіннен халықаралық келушілер саны мен халықаралық туризмнен түсетін кірістерді арттыра отырып, халықаралық туризмді тұрақты дамыту, бұл жалпы Қазақстанда туризм индустриясын дамыту үшін оң нарықтық негізді қамтамасыз етеді;

      2) Қытай Халық Республикасы, Үндістан Республикасы, Таяу Шығыс және Ресей Федерациясы сияқты дамып жатқан сыртқы нарықтарда өрістеп жатқан туристік сұраныс. Бұл елдердің географиялық орналасуы осы нарықтар үшін туристік өнімдерді әзірлеу және олардың Қазақстанға аумақтық жақындығының арқасында оларды салыстырмалы түрде жеңіл іске асыруға мүмкіндік береді;

      3) Еуропа сияқты дамыған сыртқы нарықтардағы едәуір жоғары және тұрақты сұраныс, бұл Қазақстанға осы нарықтарда өзінің тартымды және бірегей туристік өнімдерін өткізуге мүмкіндік береді;

      4) перспективада Қазақстанның туристік ұсынысына болжамды бәсеке тудыратын Әзербайжан Республикасы, Қытай Халық Республикасы, Грузия, Қырғыз Республикасы, Моңғолия, Ресей Федерациясы, Түрікменстан және Өзбекстан Республикасы сияқты дамушы дестинациялардан өсіп келе жатқан туристік ұсыныс.

      Дамыған туристік дестинациялар арасындағы жоғары және белсенді бәсекелестік қазақстандық ұқсастықтардан осы нарықта барабар ұстанымды ұстануды, сонымен қатар оның үздіксіз өзгеріп отыратын жағдайларына бейімделуге қабілетті болуын талап етеді.

      Негізгі ұзақ мерзімді экономикалық үрдістер мыналар болып табылады:

      - қолайлы экономикалық перспективалар және ЖІӨ-нің, кірістердің және Қазақстан ішіндегі және Қытай Халық Республикасы, Үндістан Республикасы, Таяу Шығыс және Ресей Федерациясы сияқты дамыған сыртқы нарықтарда тұтынушылар арасында саяхаттарға бейімділіктің болжамды артуы, бұл ішкі және сыртқы дамыған, әсіресе Қазақстанға жақын орналасқан нарықтарда туристік өнімдерді әзірлеуге және өткізуге мүмкіндік береді;

      - тұтынушылардың бағаға деген сезімталдығының артуына әкелетін Еуропа және Америка Құрама Штаттары сияқты дамыған нарықтардың экономикалық тұрақсыздығы өз кезегінде өте қымбат туристік өнімдерге елеулі қауіп төндіреді, бірақ сонымен қатар бұқаралық сегмент туристік өнімдерін бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

      Негізгі ұзақ мерзімді демографиялық үрдістер мыналар болып табылады:

      1) орта жастағы және егде жастағы адамдар санының, әсіресе Еуропа сияқты дамыған нарықтарда артуы, бұл неғұрлым егде жастағы тұтынушыларға туристік өнімдерді әзірлеуге және өткізуге мүмкіндік береді: маусымнан тыс, мәдени, сауықтыру және СПА-саяхаттар және т.б.;

      2) жыл бойы демалысқа арналған қысқа мерзімді үзілістер санының көбеюіне әкелетін жұмыс істейтін халықтың бос уақыты санының қысқаруы;

      3) жастар арасында әртүрлі қызықты саяхаттарды дайындауға және іске асыруға мүмкіндік беретін белсенді демалысқа деген қызығушылықтың артуы;

      4) барлық жастағы адамдардың мінез-құлқында (немесе өмір салтында) "космополиттілікке" деген бейімділіктің артуы – әлем бойынша саяхат жасауға талпыну, өзге мәдениетпен және ландшафттармен танысу – бұл бірнеше саяхаттарды дайындауға және іске асыруға және Қазақстанды бірегей туристік өнімдері бар жаңа туристік дестинация ретінде көрсетуге мүмкіндік береді;

      5) "креативті" туристік өнімдерді әзірлеуге және өткізуге мүмкіндік беретін, әсіресе Еуропа сияқты дамыған сыртқы нарықтағы тұтынушылар арасында өзін-өзі дамытуға және/немесе "өзіне ден қоюға" ұмтылысының артуы.

      Негізгі ұзақ мерзімді экологиялық үрдістер мыналар болып табылады:

      1) жаяу туризм, велотуризм, салт атты серуендеу және құстарды бақылау сияқты экологиялық тұрақты болып табылатын "табиғат аясындағы" туристік өнімдерді әзірлеуге және өткізуге мүмкіндік беретін қоршаған ортаны сақтау және қорғау саласындағы қоғамдық сананың артуы;

      2) климаттың өзгеруіне байланысты туындаған ел экономикасындағы өзгерістер қызметтерді жергілікті жеткізушілердің, туроператорлардың және көлік компанияларының жаңа жағдайларға бейімделу қажеттілігін туғызады.

      Технологиялар саласындағы негізгі ұзақ мерзімді үрдістер мыналар болып табылады:

      1) жаңа маршруттарды енгізу, жаңа (бюджеттік) авиатасымалдаушыларды құру, қолданыстағы әуежайларды жаңғырту және жаңаларын салу арқылы әуе қатынасын қарқынды дамыту, бұл Интернетті пайдаланудың арта түсуімен жиынтықта туристік шығыстарды қысқартады және сапарлар санын арттырады;

      2) өз кезегінде туристерді көптеп тарта отырып, осындай технологияларды енгізетін объектілердің имиджіне оң ықпал ететін объектілерді салу және пайдалану кезінде экологиялық қауіпсіз және энергия үнемдеуші технологиялар мен процестерді пайдаланудың артуы;

      3) жарнама сонымен қатар туристік өнімдерді сату үшін интернетте компаниялардың бар болуын қажет ететіне негізделген туристік өнімдерді іздеу және сатып алу үшін Интернетті пайдаланудың артуы;

      4) туризммен байланысты барлық секторларда әртүрлі технологиялық қосымшаларды – туризмге және қонақүй бизнесіне байланысты смартфондарға арналған қосымшаларды, автомобильдерге арналған GPS және т.б. пайдаланудың артуы.

      Өзге салалардағы негізгі ұзақ мерзімді үрдістер мыналар болып табылады:

      1) денсаулыққа, қауіпсіздікке және әл-ауқатқа байланысты барлық мәселелерде жоғары сапа стандарттарын орнату мен қолдау қажеттілігін білдіретін және өз кезегінде кейбір туристік дестинацияларды басқалардан тартымды ететін денсаулық, жеке қауіпсіздік және әл-ауқат туралы қамқорлыққа деген артып келе жатқан үрдіс;

      2) визасыз немесе жеңілдетілген визалық режимі бар елдерге шетелдік туристердің көп санын тартуға мүмкіндік беретін кірме туристер үшін визалық талаптарды алып тастайтын немесе жеңілдететін дестинациялар санының артуы.

3. ТҰЖЫРЫМДАМАНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ

      Осы Тұжырымдаманың мақсаты әлемдік туристік нарық жүйесіне кіріктірілген жоғары тиімді, бәсекеге қабілетті туристік саланы құру болып табылады.

      Міндеттер:

      1) ішкі және кіру туризмін дамыту;

      2) өңірлік мәдени-туристік кластерлерді дамыту;

      3) мемлекеттің экономикасына туристік саланың үлесін арттыру, инвестицияларды ынталандыру;

      4) туризм индустриясында және қосымша экономика салаларында жұмыс орындарын ашу;

      5) кәсіпкерлікті, оның ішінде экономиканың аралас салаларында ШОБ-ты және ауылдық аудандарды қоса алғанда, жалпы еліміз бойынша және өңірлерде адами әлеуетті дамыту;

      6) туристік өнім сапасын арттыру және оның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету;

      7) туристік, оның ішінде ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында туристік дамытуды жоспарлау;

      8) туристік инфрақұрылымның одан әрі дамуын қамтамасыз ету;

      9) туристік дестинацияларды ішкі және халықаралық нарықтарда ілгерілету;

      10) бірыңғай ұлттық туристік брендті қалыптастыру болып табылады.

      Осы міндеттерді шешу жолдарының бірі "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне туристік қызмет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" заң жобасының тұжырымдамасын әзірлеу, кейін оны Қазақстан Республикасының Үкіметі жанындағы ведомствоаралық комиссияның қарауына енгізу болады.

      Осы Тұжырымдаманың нақты міндеттерін іске асыру құралы Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары болып табылады.

4. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫН ДАМЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАТТАРЫ МЕН ЖАЛПЫ ТӘСІЛДЕРІ

Негізгі туристік кластерлер

      Жоғары халықаралық бәсекелестік дәуірінде туристік сұраныс айтарлықтай қарқынды өзгерістерге ұшырауда. Осыған байланысты ішкі және халықаралық келуші үшін анағұрлым тиімді туристік "тәжірибе" жүйесін құру мақсатында мүдделі құрылымдар тарапынан Қазақстан Республикасының туристік өнімін қалыптастыруға және ілгерілетуге жаңа қағидаттар мен тәсілдер әзірленетін болады.

      Туристік өнімнің бірегейлілігі мен сапасына қарамастан, жоғары дамыған инфрақұрылымның болмауы (көлік инфрақұрылымы, телекоммуникациялық байланыс арналары, тұрмыстық қызмет көрсету және т.б.) саяхаттан қанағат алу дәрежесін төмендетеді, оның салдары туристік келу санының қысқаруына және ішкі және әлемдік туристік нарықтарда аумақтың бәсекеге қабілеттілік деңгейінің төмендеуіне әкеп соқтыратынын назарға алған жөн.

      Осыған байланысты әртүрлі аумақтық деңгейлерде (ел, облыс, аудан, қала) туризмді ұйымдастырудың жаңа тәсілдері әзірленетін болады. Осындай әдістердің бірі кластерлік тәсіл болып табылады.

      Қазіргі уақытта отандық туризм үшін тиісті әкімшілік-аумақтық құрылымның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында кластерлерді қалыптастыру міндеті анағұрлым өзекті болып отыр.

      Туристік кластер – бұл туристік өнімді жасаумен, өндірумен, ілгерілетумен және сатумен, сондай-ақ туризм индустриясымен және рекреациялық көрсетілетін қызметтермен аралас қызметпен айналысатын өзара байланысқан кәсіпорындар мен ұйымдардың бір шектелген аумақ шеңберінде шоғырлануы.

      Туристік кластерді құрудың мақсаты – синергетикалық әсер ету есебінен туристік нарықта аумақтың бәсекеге қабілеттілігін арттыру, оның ішінде:

      1) кластерге кіретін кәсіпорындар мен ұйымдар жұмысының тиімділігін арттыру;

      2) инновацияларды ынталандыру және жаңа туристік бағыттарды дамыту.

      Туристік кластерді құру іс жүзінде аумақтың тұрпатын айқындайды және өңірдің оң имиджін қалыптастыруға әсер етеді, бұл жалпы жоғары кіріктірілген туристік ұсыныстар мен бәсекеге қабілетті туристік өнімдерді құрады.

      Мемлекет басшысының 2014 жылғы 4 қарашадағы № 939 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының мәдени саясаты тұжырымдамасының басымдықтары ескеріле отырып, Қазақстанда алты мәдени-туристік кластер құрылуы мүмкін:

      1. "Астана – Еуразия жүрегі" – бұл Астана қаласы негізіндегі туристік кластер. Астана еліміздің саяси, әкімшілік, іскерлік және мәдени орталығы болып табылады. Осы кластерде әзірленетін негізгі туристік өнімдер ол MICE-туризм және қысқа мерзімді демалыс.

      Осы кластердегі туристік қызығушылықтың маңызды элементтері:

      1) "Астана ЭКСПО-2017" халықаралық мамандандырылған көрмесінің объектілері;

      2) Астана-Бәйтерек монументі;

      3) "Астана Опера" мемлекеттік опера және балет театры;

      4) "Хан Шатыр" сауда, ойын-сауық орталығы;

      5) "Атамекен" Қазақстан картасы" этно-мемориалдық кешені;

      6) Әзірет Сұлтан мешіті;

      7) Тәуелсіздік алаңы;

      8) Қазақстан Республикасының ұлттық музейі;

      9) "Ғашықтар" паркі;

      10) "Мәңгілік ел" триумфалды аркасы.

      Туризмнің негізгі бағыттары ішінде Астана үшін перспективалы және конгресті-іскер, оқиғалы және этно-туризм (мәдени-спорттық іс-шаралар, оқиғалар, конференциялар, форумдар және т.б.) анағұрлым өзекті болып табылады.

      Туризмнің көрсетілген бағыттарын дамыту мақсатында бірқатар маңызды элементтер айқындалды – жалпы (сырттан қолжетімділік, орналасу орындары, Visitor experience) және ерекше (оқиғаларды белсенді тарту және өткізу орындары, көрікті жерлерді жақсарту, сапалы денсаулық сақтау, бәсекелі бағалар).

      Сонымен қатар, мынадай басымды бастамалар іске асырылатын болады:

      1) қаланың брендін жасау және маркетингтік компания;

      2) қалалық бағдарды дамыту;

      3) халықаралық туристік және конгресті-көрмелік ұйымдарға (MICE) кіру;

      4) Event-management агенттіктерінің қатысуымен концерттік іс-шаралар бағдарламаларын жасау;

      5) спорттық және мәдени объектілерді тиімді басқару үшін халықаралық компанияларды тарту;

      6) қызмет көрсету саласының жұмыскерлері үшін оқу орталығын құру.

      2. "Алматы – Қазақстанның еркін мәдени аймағы" – бұл Алматы қаласы мен Алматы облысының бір бөлігі кіретін кластер, онда туристік қызығушылықтың мынадай негізгі орындары айқындалды:

      1) петроглифтері бар археологиялық Тамғалы (ЮНЕСКО объектісі);

      2) ЮНЕСКО-ның алдын ала тізіміне енгізілген "Алтын Емел" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      3) Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі аумағындағы Шарын шатқалы;

      4) Балқаш көлі (оңтүстік-шығыс бөлігі);

      5) Алакөл көлі (оңтүстік бөлігі);

      6) Қапшағай су қоймасы;

      7) "Ақбұлақ" халықаралық туристік орталығы;

      8) ЮНЕСКО-ның алдын ала тізіміне енгізілген Іле-Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи паркі бар Алматы қаласы маңындағы тау шаңғысы аймақтары;

      9) "Жоңғар-Алатау" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      10) "Көлсай көлдері" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      11) "Қара Дала" бальнеологиялық курорттық аймағы;

      12) Хан Тәңірі шыңы – Қазақстанның ең биік шыңы.

      Болашақта кластер Алматы облысының басқа да бөліктерін кеңейтеді және қосады, сондай-ақ ЮНЕСКО-ның алдын ала тізіміне енгізілген жаңа туристік қызығушылық тудыратын орындар – Ешкіөлмес петроглифтері бар Жетісу Алатау тау сілемдері, сондай-ақ Есік қорғандары ұсынылуы мүмкін.

      Алматы – мың жылдық тарихы бар қала, тәуелсіз біздің Отанымыздың "алтын бесігі". Алматы:

      1) көп бағдарлы даму қарқынымен;

      2) мүмкіндіктердің ауқымды түрлерімен;

      3) көпқырлылық пен энергияға бай болуымен;

      4) жасыл экономиканы дамытудың экологиялылығымен;

      5) креативтілік пен болашаққа талпынумен;

      6) жарқындылық пен жылылық, қонақжайлылықтың бірегей атмосферасымен сипатталады.

      Алматы халықаралық іскерлік және тау шаңғысы туризмінің орталығы болады және "Қаладағы және таулардағы ойын-сауық" кластері ретінде сипатталатын болады. Осы кластер ұсынылатын негізгі туристік өнімдерге MICE-туризм, мәдени және экологиялық туризм, таулардағы және көлдердегі демалыс, қысқа мерзімді демалыс, сондай-ақ event-management агенттіктерінің қатысуымен концерттік іс-шаралар бағдарламасын қалыптастыру жатады.

      3. "Алтай інжуі" – Шығыс Қазақстан облысының солтүстік және шығыс бөліктерін қамтиды. Өскемен қаласы кластердің орталығы болып табылады, онда алты маңызды туристік қызығушылық тудыратын орындар айқындалған:

      1) Берел қорғандары;

      2) Бұқтырма су қоймасы;

      3) Ертіс өзені – Зайсан көлі;

      4) Қатон-Қарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      5) Қиын Керiс тауы;

      6) Риддер – Батыс Алтай мемлекеттік қорығы;

      7) Алакөл көлі (солтүстік бөлігі);

      8) Семей қаласы және Абай ауданы (Жидебай).

      Болашақта кластер Шығыс Қазақстанның қалған бөліктерін қамти отырып кеңейтілуі мүмкін.

      "Алтай інжуі" "Табиғаттың ғажайып әлемі" ретінде сипатталатын экологиялық туризмді дамыту орталығы болып табылатын болады.

      Осы кластерде әзірленетін негізгі туристік өнімдерге белсенді және қызық оқиғалы туризм, таулар мен көлдердегі демалыс, пантамен емдеу, гастрономдық, санаториялық-курорттық, СПА туризмі және басқалар жатады.

      4. "Ұлы Жібек жолын жаңғырту" – Қызылорда облысының орталық және шығыс бөліктерін, Оңтүстік Қазақстан облысының оңтүстік-шығыс және солтүстік-батыс бөлігін, Жамбыл облысының оңтүстік-батыс бөлігін қамтитын кластер болып табылады.

      Туристік қызығушылық тудыратын маңызды орындар:

      1) қазіргі заманғы Түркістан қаласы;

      2) Қожа Ахмет Яссауи кесенесі (ЮНЕСКО объектісі);

      3) ЮНЕСКО-ның алдын ала тізіміне енгізілген орта-ғасырлық Отырар қалашығының және отырарлық алқаптың археологиялық объектілері;

      4) Сауран археологиялық кешені;

      5) палеолиттік учаскелері мен геоморфологиясы бар Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы; ЮНЕСКО-ның алдын ала тізіміне енгізілген Арпа өзен петроглифтері;

      6) "Сайрам-Өгем" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      7) "Ақсу-Жабағылы" мемлекеттік ұлттық табиғи қорығы;

      8) "Байқоңыр" кешені;

      9) "Қасқасу" тау курорты;

      10) Қызылорда, Сарыағаш, Шардара,Тараз қалалары.

      Кластердің орталық объектісі қажылық пен туризмнің халықаралық орталықтары болып танылған деңгейдегі Қазақстанның рухани, тарихи-мәдени және туристік орталығы Түркістан қаласы болады.

      Үш облыстың қалған бөліктерін қоса алғанда, болашақта кластер кеңейтілуі мүмкін, сондай-ақ ЮНЕСКО-ның тізіміне енгізілген түркі тектес халық үшін киелі Меркі, Жетіасар алқабының ескерткіштері, Сығанақ қалашығы, ЮНЕСКО-ның объектісі болып табылатын Ақыртас сарай кешені (VIII-XII ғғ.) сияқты туристік қызығушылық тудыратын жаңа орындар ұсынылуы мүмкін.

      Ұлы Жібек Жолын жаңғырту кластері "Ұлы Жібек жолының жүрегі" ретінде сипатталатын болады. Осы кластерде әзірленетін негізгі туристік өнімдерге рухани, тарихи-мәдени туризм мен турне, мистикалық, шытырман, көңіл көтеру, санаториялық-курорттық және СПА туризмі жатады.

      "Батыс Еуропа – Батыс Қытай" халықаралық көлік дәлізін іске асыру шеңберінде өңірлердің бірегей туризм объектілері мен республиканың батыс және шығыс "шекара қақпаларындағы" тиісті жағдайлармен туристердің орналасуы, демалысы мен қажетті сервистік қызметтер алуы үшін қазіргі заманғы туристік инфрақұрылым жасалатын болады.

      Осы Тұжырымдаманы кешенді іске асыру Түркістан қаласының экономикасын қолданыстағы аграрлық-көліктік, сауда мамандығын мамандықтың туристік сервистік түріне кезең-кезеңімен жаңғырту арқылы жаңа бәсекеге қабілетті жағдайға қол жеткізуге қабілетті. Сонымен қатар, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) пайдалануға негізделген туризм секторына басым рөл берілетін сервистік-инновациялық экономиканы қалыптастыру үшін жағдайлар жасалатын болады.

      5. "Каспий қақпасы" барлық Маңғыстау облысын және Батыс Қазақстан мен Атырау облыстарының бір бөлігін қамтиды. Ақтау қаласы кластердің орталығы болып табылады, мұнда мынадай туристік қызығушылық тудыратын орындар орналасқан:

      1) Бекет ата, Шопан ата және Қараман ата жерасты мешіттері, Омар мен Тұр кесенесі;

      2) "Шерқала" тауы;

      3) "Қарақия" – Қара көл мемлекеттік табиғат қорығы;

      4) "Бөкей Ордасы" ескерткіштер кешені;

      5) "Сарайшық" қалашығы;

      6) Кендірлі курорттық аймағы.

      Осы кластерде әзірленетін негізгі туристік өнімдерге жағажай туризмі, тарихи, мистикалық, өндірістік, мәдени туризм және турне жатады.

      6. "Табиғат пен көшпенді мәдениет бірлігі" Ақмола және Қарағанды облыстарын, Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстік-батыс бөлігін және Павлодар облысының батыс бөлігін қамтиды. Бурабай курорттық аймағы кластердің орталығы болып табылады, онда туристік қызығушылық тудыратын мынадай негізгі орындар орналасқан:

      1) "Көкшетау" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      2) "Бурабай" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      3) "Бұйратау" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      4) Қарағанды қаласы;

      5) Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      6) Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи паркі;

      7) Ұлытау мемлекеттік ұлттық табиғи қаумалы (зоологиялық);

      8) "Ұлытау" ұлттық тарихи-мәдени және табиғи музей-қорығы;

      9) Имантау-Шалқар курорттық аймағы, оның ішінде энеолит дәуіріне жататын ботай мәдениетінің ескерткіштері;

      10) Зеренді демалыс аймағы;

      11) Солтүстік Балқаш маңы;

      12) Қызылорда мемлекеттік табиғи қорығы.

      Болашақта кластер ЮНЕСКО-ның алдын ала тізіміне енгізілген жаңа туристік қызығушылық тудыратын орындармен толықтырылуы мүмкін: мегалит дәуіріне жататын Беғазы-Дәндібай және Тасмола мәдениеті кезеңінің кесенелері.

      Кластер көшпелі мәдениет пен дала әралуандылығының орталығы болады. Осы кластерде әзірленетін негізгі туристік өнімдер – бұл мәдени туризм және турне, көңіл көтеру, шытырман, таулар мен көлдердегі демалыс, санаториялық-курорттық және СПА туризмі, сондай-ақ қысқа мерзімді және белсенді демалыс.      

      Бірінші басымдық кластерлеріне "Астана – Еуразия жүрегі" және "Алматы – Қазақстанның еркін мәдени аймағы" жатады.

      Екінші басымдық кластерлеріне қалған кластерлер жатады.

Стратегиялық (негізгі) инвесторларды тарту

      Қазақстан әлеуметтік-экономикалық жаңғырудың жаңа кезеңі шебінде тұр. Мемлекеттің жақын онжылдықтағы маңызды міндеттерінің бірі Қазақстанның әлемнің бәсекеге қабілетті 30 мемлекеті қатарына кіруі стратегиясын іске асыру болып табылады.

      Бұл міндеттерді шешуде инновациялық экономика жасау және шикізат емес секторды дамыту шешуші рөл атқарады.

      Бүгін көп елдер туризмді дамытудың салықтық түсімдердің артуында, жұмыс орындары санының ұлғаюында, халықтың өмір сүру деңгейінің артуы мен инвестицияларды тартуда көрінетін экономикалық тартымдылығын көруде.

      Осыған байланысты, Мемлекет басшысының 5 институционалдық реформасын іске асыру жөніндегі "100 нақты қадам" Ұлт жоспарының 57-қадамын іске асыру мақсатында, сондай-ақ туристік салаға ішкі сонымен қатар сыртқы инвестиция ағынын ынталандыру үшін үш негізгі жоба іске асырылуда:

      1) Алматы облысында (Талғар ауданы) "Ақбұлақ" халықаралық туристік орталығын салу, инвестор "Steppe Capital" АҚ;

      2) Алматы қаласындағы "Mount Sinai" медициналық орталығы, инвестор "Capital Partners" АҚ;

      3) Маңғыстау облысында "Кендірлі" курорттық демалыс аймағын дамыту.

      Туризм саласына инвестицияларды тарту бағытында Инвестициялар және даму министрлігімен, "Kazakh Invest" ҰК" АҚ-мен және "Kazakh Export" экспорттық сақтандыру компаниясы" АҚ-мен бірлесіп, мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) туристік кластерлер жасауда табысты тәжірибесі бар стратегиялық (тұрақты) инвесторларды тарту жөніндегі жұмысты жалғастыру;

      2) туристік кластерлерді дамытуға инвестицияларды тарту бойынша негізгі тәсілдерді әзірлеу;

      3) инвестициялық басым жобаларды іске асыру үшін қызметтің басым түрлерінің тізбесіне туризм саласын енгізу;

      4) туризм саласындағы инвестициялық жобалардың деректер базасын құру және оны жүргізу;

      5) бизнес қауымдастығымен бірлесіп, туристік аймақтарды, сондай-ақ сервистік объектілерді орналастыру үшін оларға іргелес аумақтарды қаржыландыру және инвестициялау бойынша МЖӘ нысандарын әзірлеу;

      6) ұзақ мерзімді қаржыландыру тетіктерін енгізу арқылы жеке бизнес бастамалары мен инвестициялық жобаларды қолдау;

      7) алты туристік дестинацияны дамыту үшін шетел инвестицияларын тарту бойынша бірлескен іс-қимыл жоспарын қабылдау;

      8) туристік бағыттағы жобаларды 10, 15, 25 жыл мерзімдерінде кредиттеу мәселесін пысықтау;

      9) Қазақстанның туристік саласын дамыту бойынша шетел донарларымен жұмыс жүргізу (ЕҚ, АҚШ, БҰҰ, ОБСЕ, халықаралық қаржы институтары, сондай-ақ ҚХР, РФ, Үндістан, Иран және басқаларының көмек бағдарламалары);

      10) Қазақстандағы туристік бизнесті дамыту үшін "гайдтарды" әзірлеу;

      11) Қазақстанның туристік саласын мемлекеттік инвестициялаудың жүйелік, қысқа және ұзақ мерзімді нысандарын әзірлеу.

Туризмнің негізгі түрлері

Мәдени-танымдық және этнографиялық туризм

      Қазақстан – тарихи және мәдени мұрасы бай ел. Еуразия орталығында орналасқан Қазақстан әлемнің өркениет торабында, Батыс пен Шығыс, Оңтүстік пен Солтүстік арасындағы көліктік, әлеуметтік және экономикалық, мәдени және идеологиялық қиылыста тұр. Ерте заманда Қазақстан даласы арқылы Ұлы Жібек жолы өтті. Тарихтың әртүрлі кезеңдерінде қазіргі Қазақстан аумағында өзіндік мәдени тарихы бар мемлекеттер пайда болып дамыған.

      Сол дәуірдің мұрасы көптеген тарих және мәдениет ескерткіштері, географиялық көрнекі орындар болып табылады.

      Мәдени демалу ойын-сауық және демалыстың өзге де түрлері сияқты бір орында тұрмайды. Ол жаңа функцияларға ие болып, өз мәнінің аса үлкен шегін белгілей отырып, кеңейеді және оңтайланады. Бұл процесте халықаралық стандарттарға сәйкес келетін, экологиялық бос уақытты өткізу және демалыс орталықтарын және этно-парктерді, әртүрлі мәдени, табиғи және тарихи қорықтарды құру ерекше рөл атқарады.

      Табиғи көрнекі жерлерден басқа, Қазақстан әлемдік маңызы бар Ұлы Жібек жолында орналасқан тарихи-мәдени ескерткіштерге бай. Ұлы Жібек жолында транзиттік турларды ұйымдастыру аса өзекті, өйткені ол Қазақстанға Жапония, Малайзия, Қытай Халық Республикасы, Корея елдері, сондай-ақ еуропа мемлекеттері сияқты қызығушылық тудыратын аймаққа кіруге мүмкіндік береді. Ұлы Жібек жолы – Қазақстандағы туризмді дамытудың басым бағыттарының бірі.

      Әлемдік тәжірибе шетелде өз еліңнің мәдениетін танымал етудің құралы ретінде мәдени-танымдық туризмнің ерекше рөлін көрсетеді. Шетел туристерін тарту креативтік индустрияны қарқынды дамытудың маңызды шарты болып табылады.

      Қазіргі уақытта адамдардың көбі көпұлтты мегаполистерде және қалаларда тұрады, аса өзектілік пен танымалдылықты этнографиялық туризм ала бастады, бұл жерде халықтың этнографиялық тобының салт-дәстүрімен, әдет-ғұрпымен, сәулетімен, ұлттық костюмдерімен және мерекелерімен, мәдениетімен және өз немесе өзге тілімен танысу болады.

      Этнографиялық туризм отбасылық қатынастарды нығайтуға, жастарды рухани-ізгілікке тәрбиелеуге, мәдени және отбасылық құндылықтарды сақтауға және дамытуға ықпал ететін болады.

Киелі жерлер немесе рухани туризм

      Мемлекет басшысының 2017 жылғы 12 сәуірдегі "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" атты мақаласына сәйкес "Қазақстанның киелі жерлер географиясы" жобасын іске асыру бойынша жұмыс басталды.

      "Қазақстанның киелі жерлер географиясы" жобасы – бұл ұлттық біртектіліктің өзегі болып табылатын Қазақстанның киелі жерлерінің мәдени-географиялық белдеуін қалыптастыру жөніндегі шаралар кешені.

      "Қазақстанның киелі жерлер географиясы" жобасының стратегиялық негізі Мемлекет басшысы ұсынған ұлттық бірлікті нығайту идеясы болып табылады. Негізгі басымдықтардың бірі ұлттық қазақстандық патриотизмді қалыптастыру және ілгерілету болып табылады

      Қазақстан алдында бірқатар жаһандық сын-қатерлер тұр, олардың көбі өз мәдениетін, өзіндік ұлттық кодын сақтау және нығайту арқылы еңсеріледі. Мұндай жағдайларда өзіміздің ұлттық рәміздерді ілгерілету, бәсекеге қабілетті білім беру, ақпараттық және туристік стратегияларды, оның ішінде ішкі туризмді жылдам және сындарлы ұйымдастыру қажеттілігі бірінші кезекке қойылады.

      Тәуелсіздік жылдары бірқатар ірі бағдарламалар іске асырылады: 2004 жылдан бастап Қазақстан аумағында тарихи-мәдени ескерткіштер мен объектілерді қайта қалпына келтіруге бағытталған "Мәдени мұра" бағдарламасы жүзеге асырылуда; 2013 жылдан бастап Қазақстан тарихына арналған озық әлемдік архивтерден алынған құжаттарды жүйелі түрде жинайтын және зерттейтін "Халық тарих толқынында" бағдарламасы жүзеге асырылуда.

      Отандық тарих және мәдениет ескерткіштеріне ауқымды түгендеу жүргізілді, сонымен қатар тарих және мәдениет ескерткіштерінің "макрокиелі" және "микрокиелі" мәні бар мемлекеттік тізімдері бекітілді.

      "Қазақтың дәстүрлі мың күйі", "Қазақтың дәстүрлі мың әні" және "Батырлар жыры" бірегей жобалары шеңберінде халық шығармашылығының үздік үлгілері бір жүйеге келтіріледі.

      ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұра тізіміне мәдени ескерткіштер – Қожа Ахмет Яссауи кесенесі және Тамғалы археологиялық ландшафтының петроглифтері, сондай-ақ "Сарыарқа – Солтүстік Қазақстан даласы мен көлдері" табиғи мұра объектісі енгізілді. Жібек жолындағы Жетісу бөлігіндегі қазақстандық сегіз объекті: Талғар, Қойлық, Қарамерген, Ақтөбе "Степнинское", Өрнек, Құлан, Қостөбе, "Ақыртас" археологиялық кешені "Жібек жолы: Чанань-Тянь-Шань дәлізі желісінің маршруттары" сериялық трансұлттық номинациясының құрамында ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұралар тізімінің құрамына кірді.

      "Қазақстанның киелі жерлер географиясы" жобасын іске асыру мынадай қағидаттарға негізделетін болады:

      1) қоғамдық сананы жаңғыртудың стратегиялық маңыздылығы;

      2) өз мәдениетін, өзіндік ұлттық кодты сақтау;

      3) жаһандық әлемде отандық мәдениеттің даралығын айқындайтын жалпыұлттық мәдени мұраның басымдылығы;

      4) бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, білім қуу және сананың ашықтығы.

      Киелі жерлер туризмі саласында мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) нақты киелі объектілерді сыныптау жүзеге асырылады;

      2) Қазақстанның туристік және мәдени тартымдылығының виртуалды картасы жасалды және "Google" іздеу жүйесіне орналастырылады;

      3) қажетті материалдарды (тарихи фактілер, аңыздар мен мифтер) қоса бере отырып, тарихи-мәдени объектілерді, сондай-ақ Қазақстандағы жалпы зиярат ету орындарын оқшаулау картасы әзірленеді;

      4) "Киелі Қазақстан" энциклопедиясы басылып шығарылады;

      5) "Өңірлердің киелі ескерткіштері" кітаптар топтамасы басылып шығарылады;

      6) Қазақстан Республикасының Ұлттық атласы басылып шығарылады;

      7) БҰҰ алты тілінде дубляж және субтитрлер жасасып Қазақстанның киелі объектілері туралы ғылыми-танымал фильмдер топтамасы жасалады;

      8) Қазақстанның киелі географиясын зерттейтін жаңа оқу пәндері әзірленеді және білім беру процесіне енгізіледі;

      9) тиісті ұялы телефон қосымшалары жасалады;

      10) Қазақстанның киелі орындарында бірнеше келу орталықтары пайдаланылуға беріледі;

      11) инфрақұрылымды дамыту арқылы "Қазақстанның киелі жерлер географиясы" картасына енгізілген объектілерді жаңғырту, сонымен қатар киелі жерлер объектілерінің инфрақұрылымдарын дамыту жөнінде жұмыстар жүргізіледі.

      "Қазақстанның киелі белдеуін" қалыптастыру шеңберінде ішкі туризмді дамыту бойынша қалған негізгі шаралар Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарында көзделетін болады.

Әлеуметтік туризм

      Барлық өңірлер үшін қызметтің басым бағыттарының бірі халықтың белгілі бір санатының ел ішіндегі туристік қызметтерге қажеттіліктерін қанағаттандыру мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін әлеуметтік туризмді дамыту болып табылады.

      1980 жылғы Әлемдік туризм жөніндегі Манила декларациясы әлеуметтік туризмді азаматтардың демалу құқықтарын пайдаланған кезде аз қамтылған солардың мүдделеріне қоғамның ұмтылуға тиіс мақсаты ретінде жариялады.

      Әлеуметтік туризм жөніндегі халықаралық ұйым туризмнің осы түрін өздеріне туризмге қатысу мүмкіндігін жасай алмайтын, аз қамтылған болып табылатын елдер-дестинацияларда адамдардың қатысуымен байланысты қарым-қатынастар мен құбылыстар ретінде айқындайды. Оған қатысуға нақты әлеуметтік шаралар мен әлеуметтік ойыншы мақсатын ұстанушылар саясатын біріктіру арқылы мүмкіндік туады және жеңілдей түседі.

      Мұндай тұжырым адамдардың нысаналы топтарына тікелей қолдауды ғана білдірмейді сонымен қатар қолжетімді туризмнің инфрақұрылымын қалыптастыруды білдіреді, бұл әсіресе Қазақстандағы ішкі туризмді дамыту үшін өзекті.

      Әлеуметтік туризмнің нысаналы топтары (ардагерлер, мүмкіндіктері шектеулі адамдар) туризм процестеріне мүлдем тартылмаған деуге болады. Олардың қажеттіліктері мен туризм индустриясы үшін әлеуеттері зерттелмеген. Туризм бизнесінің субъектілері әлеуметтік туризмнің нысаналы топтарына қызмет көрсету ерекшелігі туралы ақпараттан мүлдем хабарсыз және тиісінше, олар көрсететін қызметтердің ауқымы мен сапасы да төмен деңгейде. Елімізде қолжетімді туризм объектілері, қолжетімді туристік көлік құралдары да жеткіліксіз мөлшерде. Туризм индустриясының субъектілері арасында әлеуметтік туризм мәселелері жөніндегі жұмыстар үйлестірілмеген.

      Әлеуметтік туризм саласында мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) туризм индустриясының барлық субъектілерінде әлеуметтік туризм функцияларын нығайту;

      2) барлық туристік жобаларда міндетті шарт ретінде стандартқа сәйкес халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтары үшін қолжетімділік көзделетін болады;

      3) елдің әр өңірінде қолжетімді туристік маршруттарды әзірлеу және жылжыту және қолжетімді маршруттар тізілімін жасау;

      4) халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтарынан туристер үшін олардың бейімделуі бойынша ұсынымдарды әзірлей отырып, туристер үшін қолданыстағы қазақстандық сайттарды мониторингтеу және талдау;

      5) әлеуметтік туризм саласында жаңа ұйымдарды тарту бойынша тәжірибе алмасу.

Балалар-жасөспірімдер туризмін дамыту

      Балалар мен жасөспірімдер туризмін дамытуды барлық мүдделі органдармен және әкімдіктермен бірлесіп, мыналар арқылы кешенді жүргізілетін болады:

      1) балалар-жасөспірімдер туризмінің ашық ақпараттық, білім беру, әлеуметтік кеңістігін құру, еңбек, қоғамдық қызмет, іздеу және зерттеу жұмысы, кәсіптік бағдар, әлеуметтік бейімделу дағдыларын дарыту үшін стратегиялық бағыттарды айқындау;

      2) балалар-жасөспірімдер туризмін, өлкетану және экскурсия жұмысын дамыту үшін жағдайлар жасау;

      3) мәдени-білім беру және әлеуметтік-педагогикалық жобалау және білім беру процесі моделінің құзыреттілігі контексінде туристік-өлкетану іс-шараларының мазмұнын жаңарту.

      Балалар мен жасөспірімдер туризмі туризмнің белсенді түрі бола тұра, мыналарға ықпал етеді:

      1) өскелең ұрпақты табиғатпен қарым-қатынас жасау арқылы салауатты өмір салтына қатыстыру және ол зиянды әдеттерге балама болып табылады;

      2) рух пен руханиятты тәрбиелеу;

      3) туған өлкені іс жүзінде тану, қоршаған табиғатпен, тарихи және мәдени ескерткіштермен танысу.

      Жас кезінен туризмнің әркелкі түрлерімен айналысу азаматтылық сезімді, туристік мәдениеттілікті, қонақжайлылық идеологиясын жалпыұлттық идея ретінде қабылдау қасиетіне тәрбиелеуге, оны іске асыру табиғат пен қоғам үшін барынша аз салдарлармен мемлекеттің тұрақты дамуын қамтамасыз ететін туризмді экономиканың пәрменді секторы ретінде дамытуға мүмкіндік береді.

      Балалар-жасөспірімдер туризмі саласында мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) туристік техника және спорттық бағдарлау бойынша қосымша білім беретін педагогтардың біліктілігін арттыру курстарының білім беру бағдарламаларын әзірлеу;

      2) Қазақстан Республикасында балалар-жасөспірімдер туризмін нормативтік тұрғыдан реттеуді жетілдіру;

      3) каникул кезінде мектеп оқушылары мен студенттерге арналған туристік маршруттарды әзірлеу;

      4) әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу:

      - орта білім беру ұйымдарында туристік-өлкетану жұмысын ұйымдастыру жөнінде;

      - балалар-жасөспірімдер туризмі нұсқаушысы, мектеп туризмінің нұсқаушысы қызметін ұйымдастыру жөнінде;

      - балалар-жасөспірімдер туристік базалары, агротуристік объектілер қызметін ұйымдастыру жөнінде;

      - мектеп туристік жарыстарына төрешілік ету жөнінде;

      - туристік керек-жарақтар мен мүкәммалды сақтау жөнінде;

      5) туристік жорықтарға баруға және спорттық бағдарлауға нормативтерді әзірлеу;

      6) жастар туристік базалары мен ЖОО студенттік туристік клубтарын ашу;

      7) үздік практикаларды анықтау және тарату;

      8) оқушылар арасында туристік менеджмент саласындағы кәсіби бағдарлау жұмысын жүргізу;

      9) балалар және жасөспірімдер туризмі бойынша республикалық іс-шаралар, туристік көпсайыс бойынша жыл сайынғы республикалық қысқы және жазғы спартакиадалар өткізу;

      10) "Менің Отаным – Қазақстан" республикалық экспедициясын ұйымдастыру.

Спорттық туризм

      Адамдардың спортқа қызығушылығының артуына байланысты олимпиадалар, турнирлер, фестивальдар және т.б. сияқты халықаралық деңгейде бұқаралық іс-шараларды өткізуді білдіретін спорттық туризмді дамытуға басты назар аударылатын болады. Қазақстанның осындай іс-шараларды (7-ші Қысқы Азия ойындары, 28-ші Дүниежүзілік Универсиада) ұйымдастыру мен өткізуде тәжірибесі мен тиісті материалдық-техникалық базасы бар.

      Осындай ірі спорттық іс-шараларды өткізу ашық және қонақжай мемлекет ретінде халықаралық аренада еліміздің имиджін нығайтумен қатар өңірлерге жаңа туристік ағындарды тарта отырып, көп жылдар бойы қызмет ететін туристік инфрақұрылымды дамытуға серпін береді.

Медициналық туризм

      Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) бағалауы бойынша 2022 жылға қарай туризм мен денсаулық сақтау бірігіп әлемнің шешуші салаларының бірі болады. Әлемде соңғы 12 жыл ішінде медициналық туризм секторында кіріс мөлшері 17 есе – 40 млрд. бастап 700 млрд. АҚШ долларына дейін ұлғайды. Медтуризм туризмнен түскен жалпы кіріс мөлшерінен шамамен 16 %-ды құрайды, ал әлемдік медтуризм орталықтары қазіргі кезде Азия және Тынық мұхит елдерінде ойысуда.

      Global Spa & Wellness Summit (GSWS) деректері бойынша 2017 жылға қарай медтуризм нарығының 50 %-ы Азия, Латын Америкасы мен Таяу Шығыс елдеріне тиесілі.

      Қазақстанда медтуризм әлеуеті (ішкі, сондай-ақ сыртқы), атап айтқанда күрделі емдеуді алу үшін Астанада басымдық бар. Шетел пациенттерінің саны артуда, олардың ішінде 2016 жылғы 12 ай ішінде 10 мыңнан астам, басым көбі ТМД елдерінен. Осылайша, Қазақстан кезең-кезеңімен әлемдік медтуризмнің бір бөлігі болып қалыптасуда.

      Медициналық туризмді дамыту және диагностика мен емдеудің халықаралық стандарттарын енгізу үшін Мемлекет басшысының бастамасы бойынша Астанада "Ұлттық медициналық холдинг" АҚ құрылды, оның негізгі миссиясы ғылыми-зерттеу, білім беру және клиникалық қызмет синергиясын ескере отырып, медициналық көмектің жоғары деңгейін көрсету болып табылатын "Universitu Medical Center" корпоративтік қоры болып түрлендірілді.

      Астананың бірнеше кардиологиялық клиникаларында (Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығы, Ұлттық ғылыми медициналық орталық, Қазақстан Республикасының Президенті Іс басқармасының ауруханасы, 2-ші қалалық аурухана) 40 жүректі трансплантациялау мен 5 өкпені трансплантациялауды қоса алғанда, жүрекке 30 мыңнан астам күрделі және бірегей операция жасалды.

      Ұлттық нейрохирургия орталығы – пациент үшін барынша тиімділік пен қауіпсіздікке бағытталған қазіргі заманғы медициналық технологияларды қолдана отырып, пациенттерді диагностикалаудан бастап ерте оңалтумен аяқтай отырып, нейрохирургиялық патологиялар кезінде медициналық қызметтің толық спектрін көрсететін Қазақстандағы жалғыз мамандандырылған клиника. Орталық республикада баламасы жоқ қазіргі заманғы медициналық жабдықпен жарақтандырылған. Осы жабдық аса дәлдікпен және пациентке барынша қауіпсіздікпен аз инвазивті нейрохирургиялық операцияларды жасауға мүмкіндік береді.

      Медициналық туризм саласында алты туристік кластерде ("Астана – Еуразия жүрегі", "Алматы – Қазақстанның еркін мәдени аймағы", "Алтай інжуі", "Ұлы Жібек жолын жаңғырту", "Каспий қақпасы", "Табиғат пен көшпенді мәдениет тұтастығы") медициналық қызметтің қолжетімділігі қамтамасыз етілетін болады.

Іскерлік туризм (MICE-туризм)

      Іскерлік туризм (MICE-туризм) – іскерлік кездесулер, көтермелеу турлары, конференциялар, көрмелер, іс-шаралар, жұмыс топтарының отырыстары, семинарлар және іскерлік сапарлар барысындағы бос уақыт сияқты бизнес-себептермен байланысты ұйымдастырылған сапарлар түріне жатады.

Жағажай туризмі

      Елімізде қысқа мерзімді кезеңмен, қажетті инфрақұрылымның болмауымен сипатталады, алайда тартымды туризмнің осы түрін тізбеден алып тастауға болмайды.

      Жағажай туризмі – сауықтыру мақсаттарында және демалу мақсатында жағалау аймақтарына келу, сондай-ақ су спорты түрлері, қайықтар мен яхталарда (теңіз демалысы) серуендеу. Осы турөнім бойынша Қазақстанға туристік келуді генерациялайтын елдерге Қазақстан, Ресей Федерациясы жатады.

      Қазақстан Республикасында жағажай туристік қызметті дамыту мақсатында бірқатар, оның ішінде төтенше жағдайлар кезіндегі кәсіпкерлік қызметті қолдау шаралары әзірленетін болады.

Агротуризм

      Агротуризм келуші қонақтарға орналасу, демалу, тамақтану, экскурсиялық қызмет көрсету бойынша, олардың бос уақыты мен спорттық іс-шараларды, балық аулау мен аңшылықты ұйымдастыру, білім мен дағдыларға ие болу, сондай-ақ туризмнің белсенді түрлерімен айналысуға мүмкіндікті қалыптастыру мен ұсынуды көздейтін салыстырмалы түрде жаңа және перспективті бағыт болып табылады.

      Агротуризмнің тартымды ерекшеліктері таза ауа, үйдегідей жағдай, пәк табиғат, табиғи азық-түлік, тыныштық және салмақты тұрмыс-тіршілік болып табылады. Бұл табиғатқа ұқыпты қарау экономикалық тиімді болатын, жергілікті халықты осы процеске тартуға ықпал ететін қоршаған ортаны қорғаудың қуатты құралы.

      Осыған байланысты, өңірде агротуризммен айналысатын ШОБ-ны қалыптастыру және дамыту үшін тетіктердің әдістемелік құралдарын қалыптастырған, қонақүйлер ашатын кәсіпкерлерге консультативтік көмек көрсеткен, жергілікті деңгейде ақпараттық қолдау және қонақүйлерді ілгерілету үшін пәрменді құралды айқындаған жөн.

      Агротруизм (ауыл шаруашылығы туризмі) саласында мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) агротуристік қызметтің түсініктеме аппаратын, оның ішінде ауыл шаруашылығы туризмі ("агротуризм") түсінігін енгізу;

      2) "агротуризмді" (ауыл шаруашылығы туризмін) танымал ету және насихаттау;

      3) ауылдық жерлерде агротуристік объектілерді: қонақжай үйлерін, "агротуристік ауылдар", "балықшылар және аңшылық ауылы" бойынша стильденген нысанда мамандандырылған жеке отельдерді дамыту.

Аңшылық және балық аулау туризмі

      Аңшылық туризм – әлемде танылған жабайы жануарлар мен олар мекендейтін жерлерді сақтау мәселелеріне жергілікті халық пен жергілікті басқару органдарының қарым-қатынасын түбегейлі өзгертетін жабайы табиғатты сақтауға қаржыны тарту тетігі.

      Әртүрлі сараптамалық бағалаулар бойынша Қазақстанда сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерді қорғауға шығыстар аңшылық туризмді дамыту есебінен толық жабылуы мүмкін.

      Әлемдік тәжірибеде кәрі аталық жануарларды алудың ғылыми негізделген лимиті популяцияға сондай ықпал етпейтіні дәлелденген, ал кейбір жағдайларда ол оның өнімділігін арттырады. Кейбір мемлекеттер үшін ол сирек кездесетін жануарлар түрлерін сақтаудың жалғыз тәсілі. Мысалы, кәрі аталық жас аталыққа ұрықтандыруға мүмкіндік бермейді, бірақ өзі барлық ұрғашыларды ұрықтандыруға қауқары болмағанда кейбір ашатұяқтылар тұқымының ұрғашылары қысыр болып қалады.

      Қазақстанда көптеген сирек кездесетін түрлердің популяциясының қазіргі заманғы жай-күйі тұрақтанды және кәрі аталықтарды аңшылық мақсатында тұрақты пайдалану туралы айтуға болады. Үкіметтің қаулысы бойынша кәрі аталықтарды ғылыми негізделген алып тастау мүмкіндігіне толық тыйым салу бөлігінде Қызыл кітап туралы ережені қайта қарау қажет.

      Әлемде аңшылық туризмді дамытуды талдау бұл қарқынды дамып жатқан сала екенін көрсетеді. Мысал ретінде АҚШ бойынша деректерді келтіруге болады (қаржылық есепке алудың дамыған жүйесіне байланысты көрсетуге тұрарлық). Американдықтар жыл сайын аңшылық қажеттілікке 22 млрд. АҚШ долларын жұмсайды, ал аңшылықтан жалпы мультипликативті әсері 61 млрд. АҚШ долларын құрайды. АҚШ-тың аңшылық шаруашылығы 700 мыңнан астам жұмыс орнын ашады және жылына 16 млрд. АҚШ долларынан астам жалақыны қамтамасыз етеді.

      Еуропада аңшылық туризм Испанияда, Венгрия мен кейбір басқа да елдерде де анағұрлым дамыған. 60-шы жылдардың аяғында Еуропада осы белсенді демалыс түрі күрт танымал бола бастады.

      Туризмнің басқа нысанымен қатар валюта алу көздерінің бірі болып табылатын дамып келе жатқан Африканың кейбір елдері үшін аңшылық туризмнің құны жетпес экономикалық маңызы бар. Африкадағы сафари бүгінгі күні тұтынушыларға кеңінен танымал аңшылық туристік өнім болып табылады. Мысалы, Оңтүстік Африка Республикасына жылына 8 000 аңшы барады, ал осы саладан жиынтық кіріс жылына 100 млн. АҚШ долларын құрайды.

      Біздің еліміз, әдетте, аңшылық объектілер болып табылатын жануарлар әлемінің өкілдеріне ерекше бай.

      Жалпы дамыған аңшылық инфрақұрылымы бар әртүрлі жануарлар әлемінің бар болуы елімізге едәуір ақшалай қаражатты тартады, табиғатты сақтауға көмектеседі, сондай-ақ өңірлердің дамуына ықпал етеді деп айтуға болады:

      1) мемлекет жалпы аңшылыққа құқық сату есебінен және жекелеген жануарлар түрін атуға лицензия беру үшін қаражат алады;

      2) жеке аңшылық шаруашылықтары аңшылықты ұйымдастыру есебінен қаражат алады;

      3) шағын және орта бизнестің жергілікті өкілдері орналастыру, тамақтандыру, аңшыларды тасымалдау, кәдесыйларды сату, аңшылық олжаларды дайындау есебінен пайда табады.

      Аңшылық туризмнің құрылған инфрақұрылымы жергілікті халыққа жабайы табиғатты сақтауда қосымша ынталандыру бере отырып, осы аумақтарда экологиялық туризмді дамытуға мүмкіндік береді.

      Балық аулау туризмін дамыту үшін "ұстадың-жібердің" қағидаты бойынша балық аулауға жыл бойғы рұқсат беруді енгізу жоспарлануда.

      Қазақстанның әлеуеті көптеген су қоймаларында көлде және өзенде балық аулау мүмкіндігімен көрсетілген және осы жағдайларда балық аулау туризмі елімізде өте жылдам және барлық жерде дамытылуда. Елімізде Спорттық балық аулау федерациясы жұмыс істейді. Сонымен қатар, суасты аңшылығы қарқынды дамытылуда. Туристік объектілер көбіне балық аулауды ұсынылатын қызметтер пакетіне енгізуде. Қазақстан командасы әлемде мықтылардың бірі болып табылады

      Шығыс Қазақстан облысындағы "Рахманов қайнарлары" санаториялық-курортының тәжрибесін көрсетуге тұрарлық. "Өлі" деп саналған көлде аквамәдениетке тиісті зерттеу жүргізгеннен кейін кейбір балық түрлері әкелінді, бұл осы курорттық-санаториялық мекемеге жай да көп туристердің ағынын ұлғайтуға мүмкіндік берді.

      Аңшылық туризм саласында мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) Қазақстанның Қызыл кітабынан жекелеген жануарлар аталығын атуға рұқсат беру саясатын қайта қарау;

      2) жекелеген сирек кездесетін жануарларға халықаралық аукцион ұйымдастыру жүйесін құру. Мысалы, Иранда мархурларды (иірмүйіз ешкі) іс жүзінде ағылшындар, содан кейін жергілікті аңшылар жойып жіберген. Иран Үкіметі АҚШ аукциондарында сатылған мархурларға бірнеше лицензия бөлді. 5 лицензиядан түскен қаражаттың жалпы мөлшері 300 000 АҚШ долларын құрады, олар мархурлар санын қалпына келтіру жөніндегі жұмысқа жұмсалды. Олардың есебінен Иранда қазіргі заманғы техника – рациялармен, көлікпен, қарумен жарақтандырылған және қызметкерлері жақсы жалақымен қамтамасыз етілген арнайы табиғат қорғау бөлімшелері құрылды;

      3) табиғи және аңшылық туризмді дамыту үшін жағдай жасау. Алдымен жабайы жойылып бара жатқан және сирек кездесетін жануарлар түрлерін жасанды көтермелеуге, келуші аңшылардың келу және аңшылық ету режиміне қатысты болады.

      Аңшылық және балық аулау туризмін танымал ету саласында:

      1) шетелдіктерді тарта отырып, "Facebook" немесе басқа да танымал интернет-ресурстар арқылы экстрим демалысын жақсы көретіндер үшін диалогтік алаң құру;

      2) Қазақстан Республикасында биологиялық әртүрлілігі мен аң аулау шаруашылығы туралы деректі фильмдер топтамасын жасау туралы мәселені пысықтау және оларды орталық отандық телеарналарда көрсету, сондай-ақ танымал шетел арналарында (Nftional Geograpic, ВВС және т.б.) трансляциялау.

Кемпингтік туризм, автотуризм және караванинг

      Автотуризм және караванинг аса заманауи, мобильді, қолжетімді туризм түрі болып табылады. Автотуристер мен караванерлердің уақытша тұру мақсаты үшін кемпингтер (туристік көлікке жабдықталған ашық даладағы аумақтар), этноауылдардағы, демалыс аймағындағы, отельдердегі, қонақжай үйлеріндегі, жол маңындағы сервис, табиғаттағы кез келген күзетілетін алаңдағы тұрақтар қызмет атқарады.

      Еуропалық кемпингтер қауымдастығы федерациясының деректері бойынша кемпингтік туризм және караванинг секторына жыл сайын орташа есеппен Еуропадан демалушылардың барлығы 25%. Осы сектор туристердің түнеуі үшін 10,8 млн. орынды ұсынады және 8,7 млн. орынмен дәстүрлі қонақүй бизнесін артта қалдырып, Еуропаның ең ірі туристік желісі болып табылады. Еуропада жалпы кемпингтер саны шамамен 25 мыңды құрайды.

      Жалпы Германия Федеративтік Республикасында караванинг саласының жылдық айналымы шамамен 10 млрд. еуроны құрайды, бұл салада 170 адам жұмыс істейді, ал оның пайдасы 4,1 млрд. еуроға бағаланады. Германия туристік саласының барлық тауар айналымы 140,6 млрд. еуроны құрайды, бұл елдің ЖІӨ 8%-ын құрайды.

      Қытай Халық Республикасында ағымдағы бесжылдыққа Қытай экономикасын түрлендіру мен жаңғыртудың негізгі драйвері ретінде туризмді дамыту бағдарламасы қабылданды, караванинг пен кемпингтік туризм осы туризмді дамыту бағдарламасының бір бөлігі болып табылады. Болжам бойынша 2020 жылға қарай Қытай Халық Республикасында кемпингтер саны 10 мыңға дейін артады. Қазірдің өзінде әсіресе оңтүстік бөлікте көптеген кемпинг (500-дей) жұмыс істейді және олардың саны жыл сайын артуда. Қытай Халық Республикасының автоүйлер мен тұрғын тіркемелер шығаратын өз компаниялары бар, елде жыл сайын барынша жергілікті және шетел келушілерін тартатын караванингтің халықаралық көрмелері өтеді. Талдау жасаушылар трейлер-туризм Қытай Халық Республикасындағы ең танымал туризм түрлерінің бірі болады деп пайымдайды.

      Жылдам қарқынмен кемпингтік туризм, автотуризм мен караванинг көрші Ресейде дамытылуда. Егер бұрын Ресей автотуристері мен караванерлер автотуризм мақсатында Еуропа бойынша саяхат жасауды ұнатса, соңғы саяси оқиғаларға байланысты ресейлік автотуристер мен караванерлер Жібек жолы маршруттары бойынша саяхат жасайды. Караванинг барлық маусымда да пайдалы. Көлікпен саяхатта басқа да мүдделер үйлеседі: өлкетану мен елтану, тарих, спорт, фотосурет. Караванинг туристке өркениеттің жайлылығы мен қолайлығынан айырмай табиғатпен толық үйлесімділікті сезінуге мүмкіндік береді.

      Кемпингтік туризм, автотуризм мен караванинг саласында мыналарға қатысты бірқатар нормативтік талаптар қабылданатын болады:

      1) жол қозғалысы қағидаларындағы (ЖҚҚ) тиісті жол белгілеріне;

      2) ЖҚҚ сақтауға полицияның туристік автокөлікті тексеру тәртібін айқындауға;

      3) туристік автокөлікті техникалық байқап-қараудан өту тәртібін айқындауға;

      4) туристік автокөлікке стандарттар белгілеуге.

      Халықаралық стандарттарға сәйкес кемпингтік туризмді дамыту үшін мыналар қабылданатын болады:

      1) кемпингтер мен тұрақтарға арналған стандарттар;

      2) туристік автокөлікті электрмен және сумен жабдықтауға арналған стандарттар.

Гастрономиялық туризм

      Гастрономиялық туризм – жаңа және перспективалық туризм түрі, оның негізгі мақсаты ұлттық кулинария арқылы қандай да болмасын елмен таныстыру. Гастрономиялық туризм – ТМД елдерінде өте тез өрістеп келе жатқан туризм болып табылады. Қазақстанның гастрономиялық туризмді дамытуда әлеуеті бар. Қазақстанның кулинария (гастрономия) тарихы жалпықазақстандық қоғамның дамуы және қалыптасуы тарихымен тығыз байланысты.

      Бастапқыда отандық кулинарияның пайда болу тарихының бастауы көшпенді өркениет мәдениеті мен тұрмысынан алынды, осыған байланысты қазақтың ұлттық тағамдары негізінде ұзақ орын ауыстыруға қабілетті жануарлар түрлерінен ет тағамдарын шебер әзірлеу жатыр. Осыған байланысты, қазақтың ұлттық тағамдары көшпенділердің тұрмысына негізделген азық-түліктің шектеулі санынан дәмді тағам дайындауда аса шеберлік пен ерекшелікке ие. Нәтижесінде қазақ кулинариясының ұлттық брендтері пайда болды: қазақша ет, жылқы етінен жеңсік тағамдар – қазы мен жая, өз сөлінде қайнатылған не пісірілген қозы еті, сірне, бірегей сүт сусындары – қымыз бен шұбат, қышқыл сүт өнімдері – құрт пен ірімшік, қамырдан жасалған нан, бауырсақ және тағы да басқалар.

      Көршілердің көне өркениетімен тарихи тұтастық палау, манты, лағман, және өзге де ортаазиялық тағамдар түрінде шығыс отырықшы мәдениетінің реңкін әкелді. Ұлттық тағамның қалыптасуына айтарлықтай Жібек жолының пайда болуы және онда тұрған ұйғыр және дүнген мемлекеттерінің халықтары ықпал етті.

      Қазақстандық тағамдардың қалыптасуының көпұлттық сипатына 19-20 ғасырлар, Ресей Федерациясымен, Кеңес кеңістігінде тұрған халықтармен өзара қарым-қатынас тарихы үлкен әсер етті. Көпұлтты Қазақстан 130-дан астам этнос өкілдеріне пана болды, оның әрқайсысында ерекше, ұлттық асханасы бар. Нәтижесінде жергілікті тағам бұрынғы кеңес кеңістігіндегі барлық ұлттардың ауқымды әртүрлі тағамдарымен толықты. Қазақстандықтың күнделікті мәзіріне борщ, тұшпара, оливье, кавказ кәуабы және көптеген тағы да басқалар тұрақты енді.

      Соңғы онжылдықтағы әлемдік экономиканың жаһандануы нәтижесінде ресторация өзіне әлемдік кулинарияның үздік трендтерін: италия тағамдарын, еуропа тағамдарын, фаст-фуд және паназия тағамдарын сіңіріп алды. Осылайша, Қазақстан жарқын ұлттық реңктің қатысуын сақтай отырып, ауқымды тарихи және мәдени кулинариялық өткеннен ерекшелігі микс болып табылатын бірегей гастрономиялық жобаны білдіреді.

      Қазақстанның басқа кулинариялық ерекшелігі тағамдар генетикалық түрлендірілген ағзалар (бұдан әрі – ГТА) мен консерванттарды пайдаланбай экологиялық таза өнімдерден әзірленуі болып табылады. ГТА мен консерванттарсыз экологиялық таза өнімдерден әзірленген әртүрлі халықтар тағамының келуі туризміне қызығушылықты арттырады.

      Гастрономиялық туризмді дамыту үшін мынадай іс-шаралар жүргізілетін болады:

      1) орындарда мемлекеттік қолдау құралдарының нәтижелі жұмысына ықпал ететін мейрамхана бизнесі саласындағы, сондай-ақ аралас қызмет саласындағы кәсіпкерлермен жұмыс күшейтілетін болады. Гастрономиялық туризмді дамыту шараларына ШОБ үшін экономикалық ынталандыруды қосу;

      2) туристік кластерлерде тақырыптық гастрономиялық турлар әзірлеу;

      3) туристерді тағам дайындауға қатысу мүмкіндігі болған уақытта гастрономиялық фудшоу-фестивалдарды, шеберлік сағатын өткізуді ұйымдастыру.

Туризм саласы үшін кадрлар даярлау

      Қазіргі уақытта туристік сала үшін кадрлар даярлау жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында "Туризм", "Өңіртану" – 12 ЖОО және "Аударма ісі" – 45 ЖОО мамандығы шеңберінде 47 жоғары оқу орны жүзеге асырады.

      Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде туристік сала үшін кадрлар даярлау 41 техникалық және кәсіптік білім беру оқу орнында жүзеге асырылады.

      Бұл ретте түлектерді даярлау бүгінгі болмысқа сәйкес келмейді. Осыған байланысты туризм саласындағы мемлекеттік міндетті білім стандарты (ММБС) "Туризм" мамандығы бойынша білім беретін барлық жоғары оқу орындарында TedQual жүйесі бойынша ДТҰ сертификаттауды тарату мәселесі қаралатын болады, бұл туризм саласында дуалды білім беруді белсенді енгізуге әкелуге тиіс.

      Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті бұл сертифиттаудан табысты өтті.

      TedQual (Tourism Education Quality) – білім беру сапасын үздіксіз арттыруға бағытталған "Туризм" мамандығы бойынша жоғары оқу орындарын еркін сертификаттау. Сертификаттау қазіргі туризм индустриясының қажеттіліктеріне оқу бағдарламалары контентінің сәйкес келуін қоса алғанда, оқу бағдарламаларының ішкі және сыртқы аспектілеріне ықпал ететін 5 білім беру жүйесінің құрауышын талдайды және бағалайды.

      Ұлттық туристік офис жанында ағылшын, француз, қытай, түрік және басқа да тілдерді меңгерген гидтер мен экскурсоводтарды қысқа мерзімді даярлау бойынша орталық құру маңызды болып табылады. Сонымен қатар, әлеуметтік туризмді дамыту мақсатында мүмкіндігі шектеулі адамдар (егде жастағы адамдар, көру, есту қабілеті, тірек-қимыл аппараты және т.б. бұзылған) үшін гидтер мен экскурсоводтар даярлауды көздеу жоспарлануда.

      Сонымен қатар, туризм саласындағы ғалымдар санын арттыру мақсатында туризм саласында PhD мамандығы бойынша мемлекеттік тапсырысты ұлғайту мәселесін қарау бойынша жұмыс жүргізілетін болады (бүгінгі күні мемлекеттік тапсырыс бір жылда 3-4 орынды құрайды).

      Сонымен қатар, "Туризм саласындағы менеджмент" мамандығын (қонақүй және мейрамхана бизнесінсіз) Қазақстан Республикасы Президентінің "Болашақ" халықаралық стипендиясы шеңберінде шетелде басымды оқыту жөніндегі тізбеге қайта енгізу өзекті болып тұр.

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар және орман шаруашылығы саласында мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) туризмді дамыту бөлігінде бас жоспарлар түзетілген кезде ұсыныстар енгізілуі мүмкін туризм жөніндегі уәкілетті органмен бас жоспарларды келісу, бұл ретте халықты сауықтыру және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда іске асыру үшін басым экологиялық туризмді жүзеге асыру үшін бальнеологиялық мақсаттағы объектілер жобасын айқындау;

      2) мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің жер учаскелерін ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді пайдалануды бекіту рәсімдерін жеңілдету мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті органның осы учаскелерді салу объектісі ретінде пайдалануға рұқсат беру және олардың эскиздік жобаларын келісу мәселелері жөніндегі шаралар қаралатын болады;

      3) орман шаруашылығы мен жануарлар әлемі саласындағы уәкілетті органмен, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтар әкімшілігімен бірлесіп, халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтарының қажеттіліктерін ескере отырып, экосоқпақтар мен маршруттарды жабдықтау жүргізілетін болады, бұл оларды аса қолжетімді және қауіпсіз жасайды;

      4) орман шаруашылығы мен жануарлар әлемі саласындағы уәкілетті органмен бірлесіп, тендерге қатысушылар арасында адал бәсекелестік, қолданыстағы тетіктерді жеңілдету арқылы мемлекеттік ұлттық табиғи парктер учаскелерін салу объектілері ретінде пайдалануға рұқсат беру процесінің ашықтығы мен айқындылығы үшін жағдайлар жасалатын болады.

      Жер қатынастары саласында ауыр құрылыс материалдарын пайдаланбай суды қорғау жолақтарының жер учаскелерінде маусымдық құрылыстар мен жеңіл сәулетті нысандарды (жол маңындағы дәмханалар) салу мүмкіндігі қаралатын болады.

      Көші-қонды бақылау және визаларды ресімдеу рәсімдерін жеңілдету саласында мынадай шаралар іске асырылатын болады:

      1) елге туристер ағынын қамтамасыз ету үшін визалық режимді жеңілдету жөніндегі жұмысты жалғастыру;

      2) пилоттық режимде шетелде Қазақстанның визалық орталығын ашу мәселесін қарау;

      3) электрондық түрде Қазақстан Республикасында және шетелде азаматтығы жоқ адамдар мен шетел азаматтарының айыппұл төлеу тәртібін айқындау жөніндегі мәселені пысықтау;

      4) жаңа технологияларды енгізу арқылы шетел азаматтарын тіркеу және есепке алу процесін жеңілдету жөніндегі мәселені қарау.

      Авиациялық кеңістік саласында ішкі авиатасымалдар нарығын дамыту үшін бәсекелі жағдайлар жасауға, оның ішінде ішкі авиарейстерді субсидиялау бағдарламаларын одан әрі дамытуға бағытталған шаралар қолдау табатын болады.

      Ойын бизнесі саласында рұқсат етілген ойын аймақтары тізбесін кеңейту, сондай-ақ ойын мекемелерінің орналасу орны бөлігінде ойын бизнесі саласындағы қолданыстағы Қазақстан Республикасының заңнамасына түзету енгізу мәселесін пысықтау жоспарлануда.

      Шығу туризмі саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын жетілдіру мақсатында кейбір заңнамалық актілерге сақтандыру және сақтандыру қызметі мәселелері бойынша өзгерістер енгізу жоспарлануда.

      Нарық субъектілерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігінің (бұдан әрі – АҚЖ) баламасы етіп шетелге шығатын әр туристі туроператордың міндетті сақтандыруы ұсынылуда, бұл әлемдік практика болып табылады. Осы түзетулер шығу туризмі саласындағы туроператорлардың сақтандыру жағдайларын болдырмауға және тәуекелдердің алдын алуға қызығушылығын арттырады. Сонымен қатар, Заң жобасында турагенттер АҚЖ сақтандыруынан толық босатылады, өйткені турөнімдерді толық туроператор қалыптастырады.

      Сонымен қатар, Заң жобасында өтелуге тиіс сақтандыру жағдайы және шығыстар түрі ретінде танылатын оқиғалар айқындалатын болады.

      Қазақстанның шетел туристерін тарту үшін туристік әлеуеті зор, алайда отандық туроператорлардың шамамен 90 %-ы шығу туризміне жұмыс істейді.

      Шығу және ішкі туризмді дамытуға туроператорларды ынталандыру мақсатында заң жобасы шеңберінде шығу және ішкі туризм жөніндегі туроператорлық қызметті жүзеге асыруға АҚЖ міндетті сақтандыру шартының болуын жою мәселесі пысықталуда.

      Стандарттау саласында:

      1) мүдделі уәкілетті мемлекеттік органдармен бірлесіп, туризм саласындағы стандарттау және нормативтік құқықтық актілер бойынша қолданыстағы нормативтік құжаттарға мониторинг және талдау жүргізу;

      2) туризм саласындағы қажетті нормативтік-техникалық базаны дайындау;

      3) туристік қызметтерге стандарттар енгізу мәселесін пысықтау жоспарлануда.

ЭКСПО-2017

      ЭКСПО халықаралық мамандандырылған көрмесі – бұл индустрияландыру нышаны және техникалық әрі технологиялық жетістіктерді көрсету үшін арналған ашық алаң болып табылатын ірі халықаралық іс-шара.

      Көрме кезеңінде болжанып отырған туристер ағыны 10 000 жатын орынға қосымша сұранысты тудырады. 2016 жылғы желтоқсандағы жағдай бойынша Астана қаласының аумағында 12 482 орынға арналған 164 қонақүй, сондай-ақ 664 орынға арналған 25 хостел жұмыс істейді. ЭКСПО – 2017-ге 2 829 орынға арналған 23 қонақүй объектісін пайдалануға беру жоспарлануда.

      Барлығы 2017 жылғы мамырға қарай Астанада 34 739 жатын орынды пайдалануға беру, оның ішінде жалға берілетін пәтерлер мен студенттік жатақханалар есебінен жүзеге асыру жоспарлауда.

      ЭКСПО-2017-ні ұйымдастыруға байланысты күш-жігер жеткіліксіз туристік инфрақұрылымды құруға, "икемді" өзгерістер енгізуге және Қазақстан туристік өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға қатысты негізгі міндеттерді шешуге: елге келу шарттарын жеңілдету, туристік және көліктік инфрақұрылымды құру, кәсіби оқытуды ұйымдастыру және туризм секторы үшін адами ресурстарды дамыту, тартымды бағалармен және дестинацияны басқарудың тиімді моделімен және т.б. қамтамасыз ету мүмкіндігіне бағытталатын болады.

      Көрменің қонақтары жайлы орналасуы, еліміздің табиғи, сәулет, мәдени көрікті жәдігерлерімен таныстыру мақсатында ЭКСПО-2017 көрмесіне міндетті түрде барумен Астанадан Қазақстан Республикасының 6 ұлттық кластері бойынша негізгі туристік маршруттар айқындалған.

Инфрақұрылым

Көліктік инфрақұрылым

      2015 жылы Қазақстанға келушілердің саны 6,4 миллион адамды құрады. Бұл көрсеткіш 5 жыл бойы орташа есеппен 10 %-ға тұрақты артып келеді. Орналасу орындары 2015 жылы 3,8 млн. адамға қызмет көрсетті, олардың ішінде 692 250 резидент еместер. Бұл көрсеткіш 2013 жылмен салыстырғанда 18,1 %-ға ұлғайды. Сонымен қатар, шығу туризмінің көрсеткіштері тұрақты өсуде және кіру туризмінің көрсеткіштерінен асады. Сонымен, 2015 жылы шығушылардың саны 11,3 млн. адамды құрады.

      Бай туристік-рекреациялық әлеуетке қарамастан, туризмнен жалпы ішкі өнімнің үлесі шамамен 0,9 %-ды құрайды.

      Туризм индустриясын табысты дамыту кластер ішіндегі және сыртындағы туристік қызығушылық тудыратын орындармен байланыстыратын жоғары сапалы және дамыған көліктік жүйенің бар болуына негізделеді.

Әуе көлігі

      Әуе көлігі туризм индустриясын дамытуда маңызды рөл атқарады, өйткені ол кіру туризмі үшін көліктің негізгі түрі болып табылмақ.

      Осы бағыттар қолданыстағы рейстерге толтырылымды ұлғайту мақсатында авиатасымалдарына аса қолжетімді бағаларды ұсыну мәселесі қаралатын болады. Сонымен қатар, жаңа авиабағыттар әзірленетін болады.

Теміржол көлігі

      Теміржол көлігі елдің тауарлық нарығының жұмыс істеуі мен дамуында және туристер мен халықтың жүріп-тұру қажеттілігін қанағаттандыруда маңызды рөл атқарады. Темір жолдардың негізгі рөлі басты кластерлерден туристік орталықтарға дейін үлкен арақашықтыққа тасымалдаулармен айқындалады.

      Тасымалдаушылар көлігінің басқа түрлерімен салыстырғанда теміржол көлігінің бірқатар басымдылығы бар, олардың маңыздылары мыналар болып табылады:

      1) жыл мезгіліне, тәулікке және ауа райына қарамастан тасымалдаулардың жүйелі болуы;

      2) басқа көлік түрлерімен тасымалдау құнымен салыстырғанда құнының төмен болуы.

      Бұл бағытта жаңа (жоғары жылдамдықтағы) пойыздарды пайдалану арқылы таяу және алыс шетелдермен халықаралық қатынасты ашу кіретін маршруттарды кеңейту жөнінде шаралар қабылданатын болады.

Ішкі көлік

      Ішкі көлікті дамыту үшін мынадай іс-шаралар жүргізілетін болады:

      1) Астана және Алматы және Шымкент қалаларында шолу экскурсияларына арналған тұрақты туристік автобус маршруттарын ашу;

      2) такси тұруға арналған белгілері бар аялдамалармен қамтамасыз етуді ескеретін жергілікті такси қызметтері сапасының стандарттарын айқындау және енгізу, такси белгісі бар жаңа автомобильдер, сондай-ақ басым түрде Астана, Өскемен, Шымкент және Ақтау қалаларында, сондай-ақ такси қызметі бар/немесе талап етілетін туристік қызығушылық тудыратын барлық басты орындарда жол жүру сапасы мен бағасының сәйкес келуі;

      3) өңірлік туристік объектілерге маусымдық автобус маршруттарын енгізу мәселесін қарау.

"Икемді" инфрақұрылым

      "Икемді" инфрақұрылымға туристер мен инвесторларға жоғары сапалы ақпарат ұсынуды, туризм мен қонақжайлылық саласындағы мамандарға білім беру мен оларды даярлаудың жоғары деңгейін қамтитын туристік дестинацияның туристік бәсекеге қабілеттілігін арттыратын қымбат емес, бірақ өте маңызды жобалар мен іс-шаралар жатады.

      Ақпараттық ортаға жататын жобалар мен іс-шаралар мыналарды қамтиды, бірақ мыналармен шектеліп қалмайды:

      1) ЖАО-ның, әсіресе, әуежайларда, теміржол вокзалдарында, орталық автовокзалдарда, сондай-ақ автомагистральдар бойында тегін туристік ақпаратты, броньдау мүмкіндіктерін, кәдесыйлар, кітаптар мен карталар сатып алу мүмкіндіктерін ұсынатын сапар-орталықтарының жұмысын ұйымдастыру;

      2) туристік көрнекі жерлердің негізгі орындарындағы, қонақүйлердегі және басқа да орналастыру орындарындағы, әуежайлардағы, теміржол вокзалдарындағы, орталық автовокзалдардағы, порттардағы, сондай-ақ туристік қызығушылық тудыратын басқа да орындардағы туристік көрсеткіштер;

      3) кепілдік берілген бағдарламалар – туристік дестинация ұсынатын мәдени, экскурсиялық және басқа да бағдарламалар;

      4) туристік көрнекілік, дестинация қызметтері мен өнімдер топтамасын ұсынатын дестинация карталары;

      5) дестинация сұранысын (мысалы, келушілердің қанағат алу деңгейі), ұсыныстарды (мысалы, қонақүйдегі қызмет көрсету), бәсекелестерді, өнімдерді және т.б. мониторингтеу;

      6) қонақүйлер және басқа да орналасу орындарын, туристік көрнекті жерлерді, мейрамханаларды, туроператорларды, әуе желілерін, жергілікті атқарушы органдарды, университеттерді, бұқаралық ақпарат құралдарын және басқаларды дамытуға тартылған мүдделі тараптар арасындағы әріптестік;

      7) семинарлардың, ақпараттық брошюралар мен туризмді дамытудың жағымды нәтижелерін көрсететін басқа да іс-шаралар көмегімен жергілікті халықтың туристерге деген оң қарым-қатынасын қалыптастыру;

      8) Қазақстан Республикасының туризм индустриясын дамытуға отандық сонымен қатар шетелдік инвесторларды тарту.

Институционалдық өзгерістер

      Туризм саласындағы уәкілетті органтуристік қызмет саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыруға және іске асыруға, туристік қызмет туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының сақталуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыруға жауапты мемлекеттік орган.

      Облыстардағы тиімді жұмысты қамтамасыз ету және өңірлердегі алты туристік кластерді дамыту үшін уәкілетті орган ЖАО-мен бірлесіп, мынадай жұмыстарды жүргізетін болады:

      1) туристік өнімді, жобаларды өңірлік деңгейде жылжыту мен іске асыруға қолдау көрсету және жәрдемдесу;

      2) дестинацияларды жылжыту, оның ішінде брендті жасау және имиджді қалыптастыру;

      3) туристік дестинацияларды үйлестіру және басқару;

      4) туризм саласындағы уәкілетті органмен туризмді жылжыту жөніндегі жыл сайынғы жедел және маркетингтік жоспарларды келісу.

      Осы Тұжырымдамада қойылған міндеттерді орындау үшін қолданыстағы институционалдық құрылым нығайтылатын, сондай-ақ туристік индустрияны және жалпы саланы дамытуды олардың өзара іс-қимыл жасау жүйесін күшейту мүмкіндігі қаралатын болады.

      Елдің имиджін тиімді жылжыту және үлкен туристік ағынды тарту үшін шетелде сонымен қатар ел ішінде кең ауқымды маркетингтік және жарнамалық науқан жүргізілетін болады.

      Егер әлемдік практикаға сүйенетін болсақ, онда әлемнің озық елдерінде туризмді басқару моделі саланы табысты дамыту үшін маркетингке шоғырланған, әлемдік конъюнктураның жаңа сыны мен өзгерістеріне жедел ден қоя отырып, бизнеспен тығыз өзара іс-қимылда болатын орталық және жергілікті уәкілетті органдардан басқа анағұрлым икемді жеке құрылымның бар болуы қажет екенін көрсетеді.

      Халықаралық тәжірибе кәсіби "дестинацияларды басқару және олардың маркетингі" – Destination marketing organizations – (бұдан әрі – ДМО) өңірлік сонымен қатар ұлттық деңгейде де жоғары тиімділікті дәлелдеп келеді.

      Сонымен, Италия Республикасын шетел нарығында жылжытуда басты рөл туризм жөніндегі Италияның ұлттық басқармасына ("ENIT") жатады. "ENIТ" негізгі функциялары маркетингтік зерттеулер, жергілікті туристік әкімшіліктердің халықаралық қызметін үйлестіру болып табылады. "ENIT" орталық атқарушы билікке (шартты түрде Өндірістік қызмет министрлігі жанындағы Туризм департаментіне) бағынады және толық бюджеттен қаржыландырылады (жылына шамамен 30 млн. АҚШ долл.).

      Франция Республикасына туристерді тарту жөніндегі қызметпен Францияның ұлттық туристік үйі айналысады, оның бюджеті мемлекеттік қаражаттың түсуі есебінен қалыптастырылады.

      Германия Федеративтік Республикасында сыртқы маркетингті Неміс туризм орталығы жүзеге асырады. Ұйымды федералдық үкімет құрды және оның шетелде өкілдіктері бар. Ұйымның негізгі мақсаты ел үшін сонымен қатар туризм үшін қолайлы Германия Федеративтік Республикасының имиджін жасау және оны сақтау болып табылады.

      Испания Республикасында осындай маркетингтік сана Индустрия, энергетика және туризм министрлігінің құрылымына кіретін және әлемде Испания туризмін жылжытуға жауапты "Turespaña" ("Turspain") компаниясы болып табылады.

      Әлемдік тәжірибеге сүйене отырып, саланы және отандық туроператорлар қызметін тиімді дамыту, көрсетілген қызметтердің бірыңғай нормалары мен стандарттарын енгізу мақсатында халықаралық және ішкі нарықта туризмнің жылжуына толық жауапкершілікте болатын ел өңірлеріндегі (өңірлік ДМО) өкілдіктердің тармақталған желісімен ДМО (ұлттық деңгейдегі) құру туралы мәселе өзекті болуда.

      Осыған байланысты, ұлттық компания форматында Ұлттық туристік кеңсені құрған жөн, ол мынадай функцияларды орындауға уәкілетті болады:

      1) Қазақстанның туристік брендін кәсіби басқару;

      2) Қазақстанды халықаралық туристік дестинация ретінде жылжыту;

      3) маркетингтің бірыңғай стратегиясын қалыптастыру және іске асыру;

      4) туристерді тартатын маңызды іс-шараларды ұйымдастыру;

      5) Қазақстанның бірыңғай туристік порталын толықтыру;

      6) қызмет көрсету сапасының мониторингі және оларды жақсарту жөніндегі ұсыныстарды дайындау;

      7) дестинацияларға келушілер күткен, алатын туристік тәжірибеге барынша сәйкес келуге қол жеткізу үшін статистика жинау;

      8) туристік қызметтің барлық спектрін – жалпы ел бойынша, сонымен қатар: кластерлер, туристік аймақтар және с.с. бөлінісінде талдау жүргізу;

      9) қолданыстағы құрылымның мониторингі және туристік өнімдер мөлшері;

      10) туризмдегі үрдістер мониторингі, өзгерістерге уақтылы ден қою;

      11) туристік индустрияға сыртқы сонымен қатар ішкі инвестициялар ағынын ынталандыру, туристік жобаларды іске асыру үшін инвесторларды тарту;

      12) ұсынылатын қызметтер сапасын және туристік қызмет саласындағы мамандардың біліктілігін арттыруды қамтамасыз ету;

      13) еліміздің, жалпы өңірлердің туристік әлеуетін талдау және туристік өнімдері сапасының стандарттарын дамыту жөніндегі ұсыныстар әзірлеу;

      14) биліктің, бизнес пен туристердің стратегиялық әріптестігін қалыптастыру және қолдау.

      Сонымен қатар, Мемлекет басшысының 2017 жылғы 31 қаңтардағы "Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" Жолдауын іске асыру үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі "Жобалық басқаруды" пайдалану туралы шешім қабылдады.

      Үкімет экономиканың 6 саласынан тұратын "Олимпиадалық трассаны" айқындады, онда туризм еліміздің экономикасын әртараптандырудың негізгі драйвері ретінде қаралды.

      "Жобалық басқаруды" сәтті іске асырудың негізгі шарттары өсудің негізгі қозғаушы күші ретінде жеке меншік сектор мен бизнесті көптеп тарту, сондай-ақ мемлекет имиджін нәтижелі ілгерілету және көбірек туристер ағынын тарту болып табылады, соған байланысты Ұлттық туристік кеңсе құру қажеттілігі өзекті болуда.

      "Мемлекеттік мүлік туралы" 2011 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ұлттық компания – ұлттық экономиканың негізін қалайтын салаларда қызметті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен құрылған акционерлік қоғам. 2025 жылға қарай туризм саласы елдің ЖІӨ құрылымындағы үлесі 8 %-ды құрайтын ұлттық экономиканың негізін қалаушылардың бірі болып шығуға тиіс.

      Бұл ретте Ұлттық туристік кеңсенің ұлттық компания форматындағы мәртебесі Қазақстанға туристер мен инвесторларды тарту үшін жақын және алыс шет елдердегі өкілдік ашуға мүмкіндік береді, сондай-ақ компанияға сатып алудың типтік қағидалары негізінде тауарлар, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер сатып алу бойынша отандық және шетел кәсіпкерлерімен келісімшарттар жасасуға мүмкіндік береді, ол туристік дестинация ретінде Қазақстанды ілгерілету кезінде жедел шешім қабылдауға қолайлы ықпал етеді.

      Бюджетке түсетін салмақты төмендету мақсатында ДМО-ны қаржыландырудың негізгі көзі ретінде туризмнің дамуына "bed-tax" салымын кезең-кезеңімен енгізу мүмкіндігі қаралатын болады.

Имидждік стратегия

      Имидждік стратегияны дамыту шеңберінде мынадай шараларды енгізу арқылы шетелде Қазақстандық туристік өнімді жылжытуға тәсілдер қайта қаралатын болады:

      1) бірыңғай оқиғалар күнтізбесін және 3d интерактивті туристік картасын қалыптастыру, оларды пайдаланған кезде турист еліміздің осы және өзге де өңірі жөніндегі виртуалды тур жасай алады;

      2) халықаралық нарықтарда жұмыс істеу үшін бірыңғай ұлттық брендті әзірлеу жөніндегі мәселені пысықтау;

      3) халықаралық туристік ұйымдармен (ДТҰ, РАТА және басқалар) ынтымақтастық жөніндегі жұмысты жандандыру;

      4) Қазақстан бойынша барлық туристік ұсыныстарды көрсететін және онлайн-броньдау функциясын ұсынатын www.kazakhstan.travel мамандандырылған онлайн-платформасын қолдау және одан әрі толықтыру;

      5) Қазақстанның туризм өнімдері туралы ақпарат беру және оларды жылжыту мақсатында бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері үшін (баспасөз турлар) және туризм индустриясының шетел мамандары үшін Қазақстан бойынша таныстыру турларын (ақпараттық-турлар) ұйымдастыру;

      6) Астана және Алматы қалаларында b2b форматында ақпараттық турларды міндетті түрде өткізумен кіру туризмі бойынша мамандандырылған көрме өткізу.

Жылдам әсер ету шаралары

      Қазақстанда туристік саланы дамыту мынадай шарттар орындалған кезде байқалатын нәтижелерге әкелуі мүмкін:

      1) белгілі бір туристік өнімдерді тиісті түрде жиынтықтау және коммерциялау;

      2) Қазақстанның ішінде, сондай-ақ Қазақстан мен басқа да елдер арасында авиақатынастар көлемін ұлғайту және оның құнын төмендету;

      3) жылжыту жөніндегі нақты іс-шараларды кәсіби айқындау және іске асыру.

      Жоғарыда көрсетілген өлшемшарттар негізінде мынадай "жылдам нәтижелерге" қол жеткізілетін болады:

      1) халықаралық конференциялар мен ірі оқиғалар басымдығы кезінде Астана және Алматы қалаларында MICE-туризм өнімдерін жасау;

      2) ұлттық және өңірлік деңгейлерде DMO құру, ол ел ішінде туризмнің барлық жүйесін тиімді дамытуды қамтамасыз ете отырып, бизнеспен тығыз өзара іс-қимылды қамтамасыз ету;

      3) алты кластерде, сондай-ақ бүкіл Қазақстан бойынша бірнеше турлар әзірлеу;

      4) Google Earth, TripAdvisor интернет-платформаларында және "Facebook", "Twitter" сияқты әлеуметтік желілерінде жылжыту жөніндегі онлайн-іс-шаралар, оның ішінде іс-шаралар жүргізу.

      Ірі туристік жобаларды іске асыру және құрылған инфрақұрылым объектілерін, туристік ресурстарды кейіннен басқару үшін жоғары білікті туризм мамандарына, жоғары буынды басқарушыларға деген қажеттілік бар.

      Осы мақсатта, сондай-ақ көрсетілетін қызметтер мен ішкі менеджмент жүйесінің сапасын арттыру үшін туристік компаниялар мен орналастыру орындары басшылары үшін туризм саласында біліктілікті арттыру жөніндегі тренингтер мен курстар түрінде оқыту жүйесі енгізілетін болады.

5. ТҰЖЫРЫМДАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ КЕЗЕҢІ ЖӘНЕ КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕЛЕР

      Көрсетілген мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу үшін іске асырудың мынадай кезеңдері ұсынылады:

      2017 – 2019 жылдар – анағұрлым маңызды болып табылады, өйткені одан жұмыстарды орындаудан келесі кезеңдердің сәттілігі байланысты: қолданыстағыларды бейімдеу және ел өңірлерінде өкілдіктер желісін таратумен Ұлттық туристік кеңсені құруды қоса алғанда, жаңа құқықтық шаралар мен институционалды тетіктер құру. Осы кезеңде туристік кластерлер қалыптастырылатын болады: ұлттық (ірі) туристік жобалар дайындалады және жеке меншік, оның ішінде шетел инвестициялары есебінен оларды салуға бастама танытылады; басқа (кіші) туристік жобаларды әзірлеу ынталандырылады; маркетинг жүйесі әзірленеді, сондай-ақ жылдам нәтижелерді алуға бағытталған өзге де шаралар қабылданады.

      Туризм саласының институционалды тиімділігін арттырудың негізгі мәселелерінің бірі экономика, мәдениет, балалармен және жастармен жұмыс, азаматтарды әлеуметтік қамсыздандыру, дене шынықтыру және спорт, білім, жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және еліміздің табиғи және мәдени-тарихи ресурстарын сақтау саласымен тығыз ықпалдасу болып табылады.

      Жеке меншік инвестициялау тұрғысынан тұрақты және өңірлік туристік жобаларды, оның ішінде тәуекелдік деңгейі төмен және қысқа мерзімде іске асыруға болатын жобаларды дамыту шеңберінде жаңа орналасу орындарын және туристік инфрақұрылым объектілерін құру жоспарлануда.

      2020 – 2023 жылдары – ішкі және шығу туризмін одан әрі дамыту жоспарлануда. Бұл кезеңде еліміздің туристік әлеуетін белсенді жылжыту, инфрақұрылымды дамытуды жалғастыру, адами ресурстар әлеуетін нығайту және маркетинг саласында басқа да іс-шараларды орындау маңызды. Сонымен қатар, осы кезең ішінде барлық ел бойынша туристік жобаларды дамыту үшін туристік ұсыныстарды әртараптандыру және шағын және орта бизнес кәсіпорындарын едәуір қолдаумен 2017 – 2019 жылдардың іс-шараларын іске асыру жалғастырылатын болады.

      Туризм саласының инвестициялық тартымдылығын арттыру және экономиканың басым бір секторы ретінде саланы дамыту жағдайларын қамтамасыз ету үшін әлемдік туристік нарыққа қазақстандық туризмді ықпалдастыру үшін қазіргі заманғы жоғары тиімді және бәсекеге қабілетті туристік кешендер құрылатын болады.

      Туризм саласын дамытудың негізгі индикаторлары келушілер саны, түнеу саны, сондай-ақ туристік қызметтен түскен кіріс саны болып табылады. Осы Тұжырымдаманың мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу туризмнің даму көрсеткішінің өсуі арқылы айқындалады.

Күтілетін нәтижелер

      Жоғарыда көрсетілген мақсаттар мен міндеттерді сәтті іске асыру Қазақстан Республикасындағы туризм индустриясы көрсеткіштерінің мынадай өсіміне әкеледі:

      1) 2023 жылы тұру және тамақтану бойынша қызметтер шығаруды 875,0 млрд. теңге дейін ұлғайту;

      2) 2023 жылы жолаушылар әуе көлігі қызметін шығаруды 380,0 млрд. теңге дейін ұлғайту;

      3) 2023 жылы жатын орын-тәулікті ұсынуды 15 млн. жатын орын-тәулікке дейін ұлғайту;

      4) 2023 жылы ішкі туризм бойынша келушілер санын 12 млн. адамға дейін ұлғайту;

      5) ішкі туризм бойынша келушілердің орташа шығыстарын шынайы көрсетілімде 71,8 мың теңгеге дейін ұлғайту;

      6) 2023 жылы келу туризмі бойынша келушілер санын 5,5 млн. адамға дейін ұлғайту;

      7) келу туризмі бойынша келушілердің орташа шығыстарын шынайы көрсетілімде 248 мың теңгеге дейін ұлғайту.

6. ТҰЖЫРЫМДАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ КӨЗДЕЛЕТІН НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІҢ ТІЗБЕСІ

      1. 1994 жылғы 24 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі.

      2. 2003 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасының Орман кодексі.

      3. "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" 2008 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Кодексі.

      4. 2003 жылғы 20 маусымдағы Қазақстан Республикасының Жер кодексі.

      5. "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" 2006 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы.

      6. "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне туристік қызмет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" заң жобасы Тұжырымдамасының жобасы (мерзімі – 2017 жылдың соңына дейін).

      7. "Қазақстан Республикасының туристік саланы дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметі қаулысының жобасы (мерзімі – 2017 жылдың қыркүйегі).

      8. Орталық мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары.

      Аббревиатуралардың толық жазылуы:

      Институттар мен компаниялар:

      SMIT – туризмдегі Морокко инжиниринг қоғамы

      ДТҰ – Дүниежүзілік туристік ұйым

      ЮНЕСКО – Біріккен Ұлттар Ұйымының білім, ғылым және мәдениет мәселелері бойынша мамандандырылған мекемесі

      Елдер мен өңірлер:

      EО – Еуропалық Одақ

      БАӘ – Біріккен Араб Әмірліктері

      Басқа да пайдаланылатын терминдер мен қысқартулар:

      ЖАО – жергілікті атқарушы органдар

      MICE – кездесулер, көтермелеу турлары, конференциялар/форумдар және көрмелер/оқиғалар

      SEM (ағылш.searchengineemarketing) – іздеу маркетингі

      DMO (ағыл. Destination marketing organizations) – туристік дестинацияларды басқару ұйымы

      ЖІӨ – жалпы ішкі өнім

      МҰТП – мемлекеттік ұлттық табиғи парк

      ШОБ – шағын және орта бизнес

      ЕҚТА – ерекше қорғалатын табиғи аумақ

      ТЭН – техникалық-экономикалық негіздеме