Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен оқу орталықтары қызметінің қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2025 жылғы 3 наурыздағы № 73 бұйрығы

"Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің мәселелері" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы №701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 60-8) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен оқу орталықтары қызметінің қоса беріліп отырған қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Азаматтық қорғаныс және әскери бөлімдері жөніндегі комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен мыналарды:

1) осы бұйрықтың электрондық көшірмесін Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді қамтамасыз етсін;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр генерал-майор

Ш. Әрінов

	Қазақстан Республикасы
	Төтенше жағдайлар министрінің
	бұйрығымен бекітілген 2025 жылғы 3 наурыздағы № 73

Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен оқу орталықтары қызметінің қағидалары

1 тарау. Жалпы ережелер

1. Осы азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен оқу орталықтары қызметінің қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің мәселелері" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы № 701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 60-8) тармақшасына сәйкес әзірленді және авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстарды жүргізу кезінде әскери бөлімдер әскери қызметшілерінің жауынгерлік даярлық бойынша практикалық сабақтарын ұйымдастыру және кәсіби дағдыларын жетілдіру мақсатында азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің (бұдан әрі – әскери бөлімдер) полигондары мен оқу орталықтарының қызметі мәселелерін регламенттейді.

2. Осы Қағидаларда мына ұғымдар пайдаланылады:

1) оқу объектісі (орны) – жауынгерлік даярлық міндеттерін орындауды қамтамасыз ету, сондай-ақ әскери қызметшілерде нақты төтенше жағдайға барынша жақын жағдайларда психологиялық тұрақтылықты қалыптастыру үшін жабдықталған жергілікті жердің, ғимаратының немесе құрылысының арнайы бөлінген учаскесі;

2) оқу орталығы – әскери қызметшілерін оқытуға, жауынгерлік даярлық міндеттерін практикалық пысықтауға және жауынгерлік машықтану деңгейін арттыруға арналған әскери бөлімнің оқу объектілерінің кешені;

3) полигон – әскери бөлімдерді жауынгерлік даярлау жөніндегі іс-шараларды өткізу, жабдықтар мен арнайы техниканы сынау, сондай-ақ ғылыми зерттеулер жүргізу, арнайы техниканың (жабдықтардың) мүмкіндіктерін көрсету жөніндегі іс-шараларды өткізу үшін тұрақты (уақытша) пайдалану құқығымен бөлінген арнайы бөлінген жер учаскесі. Полигонға оқу орталықтары, автодромдар, оқу алаңдары мен қалашықтар кіреді.

4) полигондық жабдық – әскери қызметшілерді авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстарды жүргізу технологиясына оқытуға арналған имитациялық құралдармен жергілікті жер учаскесінде қажетті оқу жағдайын жасайтын техникалық құралдар кешені.

3. Әскери бөлімнің полигоны (оқу орталығы):

әскери бөлімнің жеке құрамын жауынгерлік даярлау міндеттерін практикалық жетілдіру;

әскери бөлім бөлімшелерін қосу және олардың жоғары далалық машығына қол жеткізу;

жеке құрамның психологиялық дайындығы және авариялық-құтқару мен шұғыл жұмыстарды жүргізу дағдыларын жетілдіру;

командалық-штабтық, арнайы-тактикалық оқу-жаттығуларды, оқу-әдістемелік жиындарды өткізу;

авариялық-құтқару құралдарын, жабдықтар мен техниканы пайдаланудың озық әдістерін меңгеру, оқу-материалдық және техникалық базаны жетілдіру;

ғылыми зерттеулер жүргізу, оқытудың жаңа нысандарын, әдістері мен құралдарын енгізу, авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстарды жүргізудің енгізілетін технологияларын практикалық апробациядан өткізу үшін арналған.

2 тарау. Әскери бөлімдердің полигондары мен оқу орталықтарының қызметін ұйымдастыру

4. Полигонға (оқу орталығына) тікелей басшылықты әскери бөлімнің командирі жүзеге асырады. Оның жай-күйі, онда болған кезде жеке құрамның қауіпсіздік шараларын ұйымдастыруы және сақтауы, сондай-ақ оны жетілдіруі үшін жауапкершілік полигон (оқу орталығы) бастығына жүктеледі.

5. Әскери бөлімнің әрбір полигонына (оқу орталығына) осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша полигонның (оқу орталығының) формуляры жасалады, оған жер учаскесі, бар ғимараттар, құрылыстар және белгіленген жабдықтар бойынша деректер енгізіледі.

6. Әскери бөлімде жауынгерлік даярлық іс-шараларын жоспарлау, есепке алу және ұйымдастыру мақсатында осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес әскери бөлімнің полигонының (оқу орталығының) құжаттамасы әзірленеді және жүргізіледі.

7. Полигондағы (оқу орталығындағы) оқу объектілері (орындары) жауынгерлік даярлық бағдарламаларымен және оқу міндеттерінің көлемімен айқындалатын қажеттілікке қарай салынады. Полигон (оқу орталығы) аумағында инженерлік және құрылыс жұмыстарын жүргізу әскери бөлім командирінің шешімі бойынша жүргізіледі, полигон (оқу орталығы) аумағында әскери бөлім бөлімшелері құрған уақытша оқу объектілері (орындары) оқу сабақтарын, оқу-жаттығу сабақтарын өткізу барысында оларды аяқтағаннан кейін сабақтарды немесе оқу-жаттығуларды өткізетін бөлімшелердің күштерімен және құралдарымен жойылады (талданады).

8. Полигон (оқу орталығы) жауынгерлік даярлық бойынша практикалық сабақтарды тиімді өткізуді қамтамасыз ететін және қауіпсіздік талаптарына жауап беретін жаттығу жабдықтарымен жабдықталады.

9. Полигон жабдықтарын және оқу объектілерін (орындарын) профилактикалық жөндеу, қызмет көрсету әскери бөлім командирінің бұйрығымен полигон (оқу орталығы) бастығына бекітіледі.

10. Функционалдық міндеттерін орындау кезінде полигонның (оқу орталығының) бастығы:

оқу объектілерінде (орындарында) авариялар мен жазатайым оқиғалардың алдын алу бойынша шаралар қабылдайды;

полигон (оқу орталығы) аумағында әскери бөлім бөлімшелерінің командирлерімен қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету бойынша сабақтар өткізеді, олардың сынақ қабылдаумен білімдерін тексереді. Әскери бөлім бөлімшелерін оқу сабақтары мен оқу жаттығуларын өткізуге жіберуді жүзеге асырады;

полигон (оқу орталығы) аумағында бөлімшелерді орналастыру аудандарын, сабақ өткізу орындарын, далалық шығу жолдарын және бөлімшелердің қозғалыс бағыттарын айқындайды;

полигонда (оқу орталығында) ішкі тәртіптің сақталуын тексереді;

полигонның (оқу орталығының) оқу объектілерінің (орындарының) жай-күйі мен жұмысын бақылайды, оқу объектілерінің (орындарының) сенімділігі мен қауіпсіздігін арттыру мақсатында оларды жұмыс жағдайында тұрақты ұстауға, оларды жетілдіруге және оларға электрлендіру және автоматтандыру құралдарын енгізуге шаралар қабылдайды;

оқу объектілерін жетілдіруге басшылық жасайды және әскери бөлімнің оқу-материалдық және техникалық базасын жетілдірудің жылдық және перспективалық жоспарларын әзірлеуге қатысады;

полигонның (оқу орталығының) аумағын пайдаланылған немесе пайдаланылмаған материалдардан, жанғыш заттар мен қоқыстардан тазартуды ұйымдастырады;

оқу жабдықтарын, материалдық құралдар мен қорларды уақтылы алуды, есепке алуды және тиісінше пайдалануды бақылайды;

бөлінген жер учаскесінің мақсаты бойынша пайдаланылуына, полигон (оқу орталығы) аумағындағы жолдардың уақтылы жөнделуіне бақылауды жүзеге асырады;

полигонның (оқу орталығының) бас жоспарын, қауіпсіздік шаралары жөніндегі карта мен нұсқаулықтарды, қоршау және олармен байланыс бекеттерінің сызбасын, жергілікті жердің жағдайларын ескере отырып, оқу объектілеріндегі лауазымды адамдардың міндеттерін әзірлейді;

оқу жабдықтарына техникалық қызмет көрсету және жөндеу жоспарларының орындалуын әзірлейді және бақылайды және айына кемінде бір рет оның жай күйін тексереді;

оқу жабдықтары, тұрғын ғимараттардың құрылыстары және оқу объектілеріндегі (орындарындағы) мүлік бүлінген немесе істен шыққан жағдайда жаттығу өткізген бөлімше командирін не болғаны туралы хабардар етеді, оларды қалпына келтіру жөнінде шаралар қабылдағанын көрсетеді, объектіні толық қалпына келтірілгенге дейін пайдалануға рұқсат бермей, әскери бөлім командиріне баянатпен баяндайды;

сабақтарды өткізу кезінде қауіпсіздік шаралары бұзылған жағдайда сабақтар толық жойылғанға дейін сабақтарды дереу тоқтатады.

11. Полигонның (оқу орталығының) нұсқаушы – сержанты:

оқу объектілерінің (орындарының) жай-күйін, олардың техникалық сипаттамаларын және әскери бөлім бөлімшелерінің жеке құрамын даярлау жөніндегі мүмкіндіктерін бақылайды;

осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес полигонның (оқу орталығының), оқу объектілерінің (орындарының) формуляры мен картасын, полигондағы (оқу орталығындағы) оқу сабақтары мен оқу-жаттығуларды есепке алу журналын жүргізеді;

бір аптаға сабақ кестесін жасауға қатысады;

полигонда (оқу орталығында) ішкі тәртіптің сақталуын тексереді;

жабдық пен мүліктің сақталуын, өртке қарсы қауіпсіздіктің және бекітілген оқу объектісінің (орынның) санитарлық жай-күйінің сақталуын бақылайды;

бекітілген оқу объектісінің (орнының) және оның шекарасын белгілейтін көрсеткіштердің жай-күйін бақылайды;

өткізілген оқу сабақтары мен оқу-жаттығулардың саны және қауіпсіздік шараларын бұзу жағдайлары туралы деректерді күн сайын жинақтайды және полигон (оқу орталығы) бастығына баяндайды;

полигон (оқу орталығы) аумағында барлық жеке құрамның қауіпсіздік талаптарын сақтауын бақылайды, оқу объектілерінде (орындарында) авариялар мен жазатайым оқиғалардың алдын алу жөнінде шаралар қабылдайды;

электр желісіне рұқсатты бақылайды;

оқу объектісін (орнын) және оқу-материалдық базаны пайдалану тәртібі, оны қоршау және қауіпсіздік шараларын сақтау бойынша сабақтың жетекшілеріне нұсқау береді;

оқу объектісін (орнын) пайдалану тәртібі бойынша көрнекі сабақ өткізеді;

сабақтарды өткізу кезінде қауіпсіздік шаралары бұзылған жағдайда сабақтар толық жойылғанға дейін сабақтарды дереу тоқтатады;

полигонды (оқу орталығын) техникалық қамтамасыз етуге, оқу объектілері жабдықтарының (орындарының), электр жабдықтары мен техникаларының техникалық жарамдылығына, оларды дұрыс пайдалануға, уақтылы техникалық қызмет көрсетуге, сақтауға, пайдалануға және жөндеуге жауап береді;

полигонның (оқу орталығының) техникалық жабдықтарын, электр қондырғыларын пайдалану, қызмет көрсету және жөндеу кезінде қауіпсіздік техникасы қағидаларының сақталуын бақылайды;

құтқару жабдықтарын, электр қондырғыларын монтаждау және қызмет көрсету, оларды көктемгі-жазғы және күзгі-қысқы пайдалануға ауыстыру жөніндегі жұмыстарды жүргізуге жеке өзі қатысады;

құтқару жабдықтары мен электр қондырғыларын орнату және пайдалану бойынша сабақтар өткізеді, қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқамалар өткізеді;

осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес электр қауіпсіздігі техникасы бойынша нұсқама, қауіпсіздік техникасы қағидаларын білуін тексеру журналын жүргізеді;

полигонда (оқу орталығында) алғашқы өрт сөндіру құралдарын есепке алуды және ұстауды жүзеге асырады;

полигон (оқу орталығы) аумағында өртке қарсы іс-шараларды жүзеге асырады;

авариялық-құтқару жабдықтары мен техникаларының техникалық жай-күйін аптасына кемінде бір рет тексереді, оқу жабдықтарына қызмет көрсетуді және жөндеуді жоспарлайды.

3 тарау. Әскери бөлімнің полигонының (оқу орталығының) оқу объектілері (орындары), олардың мақсаты мен жабдықтары

12. Полигон (оқу орталығы) әдетте, мынадай оқу объектілерінен (орындардан), ғимараттар мен құрылыстардан: авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстар қалашығынан; кинологиялық қалашықтан; азаматтық қорғаныс жолағынан; автодромнан; спорт қалашығынан; оқу корпусынан; саптық плацтан; бақылау-өткізу пунктінен; казармалық үй-жайынан (тұрғын корпус); асханадан; медициналық бекеттен; дәретханалардан; душтан; автопарктен; қазандықтан; далалық лагерь жабдықтарына арналған учаскеден; тікұшақ алаңынан тұрады.

13. "Авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстар қалашығы" оқу объектісі әскери қызметшілерді авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстарды орындау кезінде практикалық іс-қимылдарға кешенді оқытуға арналған және оқу орындарынан: құбырдан; радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау қалашығынан; жол-көлік оқиғасынан; тау соқпағынан; оқу-жаттығу мұнарасынан; лабиринттен; форттан; теміржол көлігі авариядан; айлақтан тұрады.

1) Осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес "Құбыр" оқу орны әскери қызметшілерді зардап шеккендерді тік өндірістік құбырлардан және инженерлік құдықтардан эвакуациялау бойынша құтқару жұмыстарын жүргізуге дайындауға оқу орнының үлгілік схемасы арналған;

2) Осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес "Радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау қалашығы" оқу орны әскери қызметшілерді химиялық қауіпті объектілерде құтқару жұмыстарына дайындауға арналған және тыныс алу және тері органдарын қорғау құралдарын қолдана отырып, авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстарды жүргізуді, радиациялық, химиялық және биологиялық барлау және қорғау аспаптары мен құралдарын оқу орнының үлгілік схемасын қолдануды көздейді;

3) Осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес "Жол-көлік оқиғасы" оқу орны әскери қызметшілерді әртүрлі көлік түрлерінің қатысуымен болған жол-көлік оқиғаларының салдарын жою кезінде құтқару жұмыстарына дайындауға, сондай-ақ құтқару есебінің құрамында авариялық-құтқару құралдарымен және жабдықтармен жұмыс істеу дағдысын дамытуға оқу орнының үлгілік схемасы арналған;

4) Осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес "Тау соқпағы" оқу орны әскери қызметшілерді таулы жерлерде құтқару жұмыстарына дайындауға және альпинистік жабдықтармен жұмыс істеу дағдысын жетілдіруге оқу орнының үлгілік схемасы арналған;

5) Осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес "Оқу-жаттығу мұнарасы" оқу орны әскери қызметшілерді биік ғимараттар мен конструкцияларда құтқару жұмыстарын жүргізуге дайындауға, өрт сатыларының көмегімен жоғарғы қабаттарға көтерілу жөніндегі нормативтерді пысықтауға оқу орнының үлгілік схемасы арналған;

6) Осы Қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес "Лабиринт" оқу орны әскери қызметшілерді үздіксіз үйінділер жағдайында құтқару жұмыстарына, өрмелеу жабдықтарына дайындауға және іздестіру-құтқару жұмыстарының дағдыларын жетілдіруге оқу орнының үлгілік схемасы арналған;

7) Осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес "Форт" оқу орны техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде әскери қызметшілерді өндірістік объектілердегі құтқару жұмыстарына дайындауға оқу орнының үлгілік схемасы арналған;

8) Осы Қағидаларға 10-қосымшаға сәйкес "Теміржол апаты" оқу орны әскери қызметшілерді темір жол апаттары кезінде құтқару жұмыстарына дайындауға оқу орнының үлгілік схемасы арналған;

9) Осы Қағидаларға 11-қосымшаға сәйкес "Айлақ" оқу орны әскери қызметшілерді акваторияларда құтқару жұмыстарына дайындауға, сүңгуірлік даярлық бойынша сабақтар өткізуге оқу орнының үлгілік схемасы арналған;

14. "Кинологиялық қалашық" оқу объектісі қызметтік иттерді мойынсұнуға және іздестіру-құтқару жұмыстарын орындауға үйретуге арналған. "Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар Министрлігінің кәсіби авариялық-құтқару қызметтерінің кинологиялық бөлімшелері мен әскери бөлімдері қызметінің кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 18 тамыздағы №408 бұйрығына сәйкес жабдықталады.

15. Осы Қағидаларға 12-қосымшаға сәйкес "Азаматтық қорғаныс жолағы" оқу объектісі әскери қызметшілерге жаппай қирау және үйінділер жағдайында мақсаты бойынша іс-қимыл жасауға, дағдылары мен іскерліктерін әзірлеуге арналған, оқу объектісіне жабдықталады.

16. "Автодром" оқу объектісі-жол қозғалысы белгілерімен, жол жабынының әртүрлі түрлерімен және техника қозғалысы үшін кедергілермен жабдықталған жергілікті жер учаскесі әскери бөлімдердің жүргізуші құрамын әскери техниканы жүргізуге, автомобильдер мен шынжыр табанды техниканы сынауға, сондай-ақ жүргізуші құрамы арасында жарыстар өткізуді үйретуге арналған. Осы Қағидаларға 13-қосымшаға сәйкес жабдықталады.

17. "Спорт қалашығы" оқу объектісі әскери қызметшілермен гимнастикалық снарядтарда дене шынықтыру даярлығы бойынша сабақтар өткізуге арналған.

18. "Далалық лагерьді өрістетуге арналған учаске" оқу объектісі әскери бөлім бөлімшелерінің далалық шығуды жүргізуіне және әскери қызметшілердің далалық лагерьді жабдықтау бойынша дағдыларын пысықтауға арналған. Оқу объектісінің (өрістің) мөлшері далалық лагерьді өрістету жөніндегі жалпы әскери жарғылардың талаптарын орындауды ескере отырып белгіленеді.

4-тарау. Бөлімшелердің әскери бөлімнің полигонына кіруге рұқсат алуы

19. Полигонда (оқу орталықта) бөлімшелермен сабақ өткізу мерзімдері әскери бөлімнің жауынгерлік даярлық жоспарымен және жауынгерлік даярлық бағдарламаларымен айқындалады. Жоспарланған іс-шараларды нақтылау үшін бөлімшелерді әскери бөлімнің полигонына (оқу орталығына) шығару жоспары әзірленеді.

Бөлімшелерді полигонға (оқу орталығына) шығару жоспарында:

командирлік және оқу-әдістемелік жиындар;

тактикалық және командалық-штабтық жаттығулар, құтқару көпсайысы бойынша жарыстар;

машиналарды жүргізу, арнайы және инженерлік техникада жұмыс істеу;

жаңа техника үлгілерін, авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстарды жүргізу технологияларын сынау;

бөлімшелер арасындағы жарыстар және басқа да іс-шаралар қарастырылады.

Бөлімшелерді әскери бөлімнің полигонына (оқу орталығына) шығару жоспарын әзірлеу кезінде оқу объектілерінің өткізу қабілеті және жеке құраммен қызмет көрсету мен сабақ өткізуге қажетті уақыт ескеріледі.

Бөлімшелерді полигонға (оқу орталығына) шығару жоспарын әзірлеуді әскери бөлімнің жауынгерлік даярлық бөлімі орындайды.

20. Полигонға (оқу орталығына) келген бөлімшелердің командирлері бөлімше келгенге дейін 3-5 күн бұрын жоспарланған оқу объектілері (орындары) мен учаскелерін барлауды жүргізеді.

Барлау барысында мыналар:

бөлімшені полигонға (оқу орталығына) енгізу маршруттары;

бөлімшені далалық лагерьде орналастыру орындары, бекітілген оқу объектілері (орындары) мен учаскелері;

сабақ орындары, оқу объектілерінің сыйымдылығы және оларға қарай жүруге қажетті уақыт, бөлімшелерді орналастыру шарттары;

сабақтарды, электр қауіпсіздігі мен өрт қауіпсіздігін дайындау және өткізу кезіндегі қауіпсіздік шаралары;

полигонның (оқу орталығының) шекаралары және ішкі қызметті атқару тәртібі нақтыланады.

21. Оқу объектілерін (орындарын) келген бөлімшелерден сабаққа дайындау үшін команда тағайындалады.

22. Полигонға (оқу орталығына) келетін бөлімшелердің командирлері бекітілген күнтізбелік жоспарға сәйкес ғимараттарды, құрылыстарды, оқу объектілерін (орындарын), оқу-материалдық және техникалық базаны, жабдықтар мен құрал-саймандарды, сондай-ақ оқу әдебиеттерін уақытша пайдалануға алады.

23. Бөлімшелердің полигонға (оқу орталығына) келуімен бөлімше командирі:

полигон (оқу орталығы) бастығына келгені туралы баяндайды және бөлімшені полигон (оқу орталығы) аумағына әскери бөлімге жіберу туралы әскери бөлім командирінің бұйрығынан үзінді тапсырады;

қауіпсіздік шаралары және полигонда (оқу орталығында) болу қағидалары бойынша нұсқаулықтан өткеннен кейін қабылдау актісін ресімдей отырып, бөлінген ғимараттарды, құрылыстарды және оқу объектілерін (орындарын) уақытша пайдалануға қабылдайды, жеке құрамды, техника мен мүлікті орналастыруды ұйымдастырады және күзетуді ұйымдастырады;

пайдалану үшін белгіленген оқу жабдықтары мен объектілердің (орындардың) жарамдылығын тексереді;

полигон (оқу орталығы) бастығына оқу объектілерін (орындарын) пайдалану жоспарын, полигонда (оқу орталығында) болған барлық кезеңде келген бөлімшенің сабақтарының жиынтық кестесін және тартылған күштер мен құралдардың есебін ұсынады;

полигон (оқу орталығы) бастығымен және әскери бөлім бойынша кезекшімен байланысты ұйымдастырады;

полигонда (оқу орталығында) болу тәртібі мен ережелерін жеке құрамға жеткізеді;

зерттеуді ұйымдастырады және барлық жеке құрамның қауіпсіздік талаптарын қатаң сақтауын қамтамасыз етеді.

24. Оқу сабақтары аяқталғаннан кейін оқу жабдықтарына қызмет көрсетуді бөлімшелерден командаларды тарта отырып, полигонның (оқу орталығының) жеке құрамы жүргізеді. Оқу жабдықтары, аспаптар мен мүлік бүлінген немесе жоғалған жағдайда сабақ жетекшілері оларды қалпына келтіру шараларын қабылдайды.

25. Бөлімше полигоннан (оқу орталығынан) кетер алдында бөлімше командирі:

тапсыру актісін ресімдей отырып, полигон (оқу орталығы) бастығына алынған ғимараттарды, құрылыстарды және оқу объектілерін (орындарын) толық жарамдылықта тапсырады;

полигон (оқу орталығы) бастығына бөлімшенің шығарылуы туралы, полигон аумағында қалдырылған ақаулы техника туралы хабарлайды;

26. Бөлімше командирлеріне (сабақ жетекшілеріне):

полигон (оқу орталығы) бастығының рұқсатынсыз полигонның (оқу орталығының) электр желілері мен электр қондырғыларын жөндеуге, электр желісін пайдалануға бұйрық беруге;

бөлімшелердің жеке құрамын электр желісіндегі жұмыстарға, имитациялық құралдарды орнатуға тартуға;

оқу орталығының бастығымен келісілмеген учаскелерде (жолдарда) инженерлік жұмыстар мен техниканың қозғалысын жүргізуге;

полигон (оқу орталығы) аумағына бөгде адамдарды жіберуді жүзеге асыруға тыйым салынады.

5-тарау. Полигонда қауіпсіздік шараларын ұйымдастыру және қамтамасыз ету

27. Полигонда (оқу орталығында) оқу-жаттығулар мен сабақтар өткізу кезіндегі қауіпсіздікті қызметті дұрыс ұйымдастыру, барлық қауіпсіздік ережелері мен шараларының, оның ішінде автомобиль және инженерлік техниканы пайдалану (жүргізу) кезіндегі талаптардың сақталуы қамтамасыз етіледі.

28. Бөлімше командирі полигонда (оқу орталығында) бөлімшенің жеке құрамы белгілеген қауіпсіздік шаралары мен тәртібінің дәл сақталуына толық жауапты болады.

29. Барлық дәрежелі командирлер мен бастықтар оқу-жаттығуларды, машиналарды жүргізу және басқа да сабақтарды дайындау және өткізу кезінде қауіпсіздік ережелері мен шараларын нық білуі және қатаң сақтауы және оларды жеке құрамнан орындауды талап етуі тиіс.

30. Жеке құраммен жазатайым оқиғалардың, жабдықтардың, техниканың, мүліктің бүлінуінің, жануарлардың өлімінің және басқа да оқиғалардың алдын алу мақсатында полигонда (оқу орталығында) мынадай іс-шаралар:

оқу-жаттығуларды, машиналарды жүргізу және басқа да сабақтарды дайындау және өткізу кезінде қауіпсіздік шараларын ұйымдастыру және қамтамасыз ету;

полигон (оқу орталығы) аумағын қоршау;

жеке құрамды электр тогының соғуынан қорғау және қауіпсіздік ережелерін сақтау жөніндегі іс-шаралар;

өртке қарсы іс-шаралар;

медициналық көмек;

қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету бойынша түсіндіру жұмыстары;

техниканың, құтқару және арнайы жабдықтың әрбір түрі үшін тәлімдемелерде, курстарда және нұсқаулықтарда көзделген қауіпсіздік шараларын сақтау жүргізіледі.

31. Оқу-жаттығулар мен сабақтар мұқият жоспарлануға тиіс және полигонда (оқу орталығында) белгіленген қауіпсіздік ережелеріне қатаң сәйкес, барлық жеке құрамның жоғары тәртіпте болуы кезінде жүргізіледі. Қауіпсіздік ережелері мен шараларын меңгермеген жеке құрам жаттығуларға, техниканы (машиналарды) жүргізуге және басқа да сабақтарға жіберілмейді. Жүргізер алдында полигонның (оқу орталығының) нұсқаушы-сержанты қауіпті аймақтардан адамдарды, жануарларды және көлікті алып тастау мақсатында аумақты тексеруді ұйымдастырады.

32. Полигон (оқу орталығы) үшін жергілікті жағдайларды, жалпы әскери жарғылардың талаптарын ескере отырып, өрттен қорғау жоспары және өрт қауіпсіздігі шаралары жөніндегі нұсқаулық әзірленеді, онда мыналар:

өрт қауіпті орындар мен аудандарды көрсете отырып, полигон (оқу орталығы) аумағының сызбасы;

лауазымды тұлғалардың және штаттан тыс өрт сөндіру командасының міндеттері;

полигон (оқу орталығы) аумағында және жеке құрам орналасқан жерлерде өрттерді жою жөніндегі лауазымды адамдар мен жеке құрамның қауіпсіздік шаралары мен іс-әрекеттері;

тартылатын күштер мен құралдар;

құлақтандыру сигналдары көрсетіледі.

33. Жеке құрам орналасқан жерлерде, полигонның (оқу орталығының) жатын және қосалқы үй-жайларында өртке қарсы іс-шаралар жалпы әскери жарғылардың талаптарына сәйкес ұйымдастырылады.

34. Полигон аумағында өрттің алдын алу үшін мынадай іс-шаралар орындалады:

жарылғыш заттардың, жанар-жағармай және басқа да тез тұтанатын заттар мен материалдардың жанында темекі шегуге тыйым салынады;

жарылғыш заттарды, жанар-жағармай және басқа да тез тұтанатын заттар мен материалдарды сақтау қағидалары сақталады;

орманмен және бұтамен жабылған учаскелер кептірілген шөптерден, қураған ағаштардан және басқа да тез тұтанатын заттардан уақтылы тазартылады;

қажет болған жағдайда оттың таралуына кедергі келтіретін траншеялар мен жыртылған жолақтар желісі құрылады.

35. Ықтимал өрттерді жою жөніндегі жұмыстарды орындау үшін полигонның (оқу орталығының) және уақытша орналастырылған бөлімшелердің жеке құрамынан бастапқы өрт сөндіру құралдарымен жарақтандырылған штаттан тыс өрт сөндіру командалары құрылады және дайындалады.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 1-қосымша

Полигон формуляры (оқу орталығы)

Әскери бөлім
Полигон (оқу орталығы)
Полигон (оқу орталығының) аумағы
Полигонның (оқу орталығының) өлшемдері: шебі бойынша/ тереңдікте
Құқық белгілейтін құжаттар
Полигонның (оқу орталығының) бастығы
Полигонның (оқу орталығының) нұсқаушы – сержанттары
Пошта мекенжайы:
Электрондық мекен жайы:
Теміржол деректемелері
Техниканы тиейтін жабдықталған орындардың болуы (шеткі және бүйірлік рампалардың болуы, олардың жай-күйі)
Жақын маңдағы азаматтық (әскери) әуеайлақтардың болуы
Жақын маңдағы азаматтық объектілердің болуы
Байланыс:
Лауазымдық тұлғалар	қалалық телефон байланысының нөмірі	радиостанцияның шақыру белгісі	ұялы байланыс нөмірі
Әскери бөлім командирі
Командирдің жауынгерлік дайындық жөніндегі орынбасары
Әскери бөлім бойынша кезекші
Оқу орталығы бойынша кезекші

Полигон құрамы:

Оқу объектілері
	болуы керек	қолда бар
Оқу алаңдары
Полигондық жабдық (жинақ, шығарылған жылы, өндіруші, құрамы)
Оқу объектілері
полигондық жабдық (жинақ, шығарылған жылы, өндіруші)
басқа объектілер көрсетілген үлгіге ұқсас толтырылады
кедергілер (саны түрлері)	Бар кедергілердің сипаттамасы
Электр станциялары (дизель, бензин агрегаттары)
Полигонда қуаты көрсетілген трансформаторлық қосалқы (бұдан әрі – ТҚ) станциялардың болуы, оның ішінде:	Барлығы
	ТҚ
	ТҚ
Энергиямен жабдықтау
Жылумен жабдықтау
Сумен жабдықтау
Кәріз
Полигонда (оқу орталығында) әскер қызметін ұйымдастыру Объектілерді күзету тәуліктік нарядпен ___ адам санында ұйымдастырылған, оның ішінде:
Тәуліктік нарядтың байланыс құралдары
Инфрақұрылым
Объектінің атауы	Ғимараттың (құрылыстың) атауы	Техникалық паспорттың параметрлері және салынған жылы, деректемелері	Жағдайы
Әкімшілік-шаруашылық аймағы
Оқу алаңы
Бақылау-өткізу пункті
Басқалары
Барлық ғимараттар (құрылыстар)

Полигонның (оқу орталығының) жалпы мүмкіндіктері:

1) төтенше жағдайлардың түрлерін имитациялау бойынша оларды біріктіру мүмкіндігі;

2) роталық (батальондық) тактикалық және арнайы оқу-жаттығулар өткізу бойынша;

3) далалық шығу және бөлімшелерді далалық лагерьде орналастыру бойынша;

4) полигонның басқа мүмкіндіктері мен ерекшеліктері.

Полигонның (оқу орталығының) формулярына схема (полигон шекарасының (оқу орталығының) конфигурациясы және объектілердің орналасуы) қоса беріледі.

	Әскери бөлім командирі ___________________________
	__________________________
	(әскери атағы, қолы, тегі, инициалы)
	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 2-қосымша

Әскери бөлімнің полигонының (оқу орталығының) құжаттамасы

Полигонда (оқу орталығында) өткізілген оқу-жаттығуларды (сабақтарды) есепке алу ЖУРНАЛЫ

№ р/с	Оқу-жаттығуларды (сабақтарды) өткізу күні	Бөлімшенің атауы, орындалатын жаттығудың нөмірі	Оқу объектісі (орны)	Жеке құрамның саны	Бағалау					Сабақ жетекшісінің лауазымы, әскери атағы, ТАӘ, қолы
					үздік	жақсы	қанағаттанарлық	қанағаттанарлықсыз	Бөлімше үшін

Қауіпсіздік техникасы бойынша жеке құрамға нұсқау беру ЖУРНАЛЫ

№ р/с	Әскери атағы, аты-жөні, лауазымы, бөлімшесі	Күні	Нұсқау берудің себебі	Негізгі мәселелер	Нұсқау берушінің қолы	Нұсқама жүргізгеннің лауазымы, әскери атағы, біліктілігі, тобы, ТАӘ, қолы

Техникалық пайдалану қағидаларын және қауіпсіздік техникасы қағидаларын білуін тексеру ЖУРНАЛЫ

№ р/с	Әскери атағы, аты-жөні, куәлік нөмірі	Лауазымы және қызмет өтілі	Тексеру күні мен себебі	Баға		Комиссияның қорытындысы
				Техникалық пайдалану ережелері	Қауіпсіздік ережелері

Ескертпе: журналдар оқу жылы аяқталғаннан кейін әскери бөлімнің штабына тапсырылады және бір жыл бойы сақталады.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 3-қосымша

"Құбыр" оқу орнының сипаттамасы

"Құбыр" оқу орны әскери қызметшілерді тік өндірістік құбырлар мен инженерлік ұңғымалардан зардап шеккендерді блоктан шығаруға дайындауға арналған.

1-сурет. "Құбыр" оқу орнының схемасы

Оқу орны жоғары беріктігі бар пластиктен немесе металл құбырлардан жасалған, металл негізге құрастырылған және жоғарғы бөлігінде операциялық алаңы бар модульдік ажыратылатын конструкция.

Құбырдың биіктігі 6 метрді құрайды, биіктік жұмыстарын жүргізу кезінде қауіпсіздік талаптарын ескере отырып жабдықталады.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 4-қосымша

"Радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау қалашығы" оқу орнының сипаттамасы

"Радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау қалашығы" оқу орны өндірістің технологиялық процесінің қираған учаскесіне имитациялайды және жеке қорғану құралдарын қолдана отырып, авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу технологиясын оқытуға арналған.

2-сурет. "Радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау қалашығы" оқу орнының схемасы

Оқу орны шектеулі көріну жағдайында қозғалыс элементтерін пысықтауға, күшті әсер ететін улы заттардың ағып кетуін оқшаулау үшін құралдарды қолдануға, газдалған үй-жайдан зардап шеккендерді, марш баспалдақтары бойынша, биіктіктен, сыйымдылықтан эвакуациялауға, сондай-ақ зардап шеккендерді блоктан шығаруға (есіктерді, терезелерді ашу), биіктік конструкцияларында қауіпсіз жұмыс әдістері мен тәсілдеріне үйретуге мүмкіндік береді.

Ғимаратта технологиялық люктер арқылы кіруді, тар жағдайларда, үйінділер, плиталарының құлау учаскелері және өрт ошақтарын имитациялау блогы арқылы қозғалуды, құтқарушының құлау мен күйіп қалуға кенеттен құлауын имитациялайтын элементтер көзделеді.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 5-қосымша

"Жол-көлік оқиғасы" оқу орнының сипаттамасы

"Жол-көлік оқиғасы" оқу орны әртүрлі көлік түрлерінің жол-көлік оқиғалары кезінде құтқарушылардың іс-әрекеттерін дайындауға, авариялық-құтқару құралдарымен және жабдықтармен жұмыс істеу дағдыларын арттыруға арналған.

3-сурет. "Жол-көлік оқиғасы" оқу орнының схемасы

Оқу орнында қолданылатын автомобиль техникасының қаңқасы шатырды, есіктерді және капотты алу кезінде құтқару жабдығын бірнеше рет пайдалануға мүмкіндік беретін жиналмалы шанақ элементтерімен жабдықталады.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 6-қосымша

"Тау соқпағы" оқу орнының сипаттамасы

"Тау соқпағы" оқу орны әскери қызметшілерді таулы жерлерде тау-кен даярлығы және құтқару жұмыстары курсы бойынша даярлауға арналған.

4-сурет. "Тау жолы" оқу орнының схемасы

"Тау соқпағы" оқу орны бұл жартастың рельефін ішінара немесе толығымен имитациялайтын (ілмектер мен бекітпелерді орнатудың көмегімен), ғимараттың тік қабырғасында міндетті түрде сақтандыру және білім алушыны қолдау жүйелерін орната отырып, жартасқа өрмелеуге арналған жасанды құрылым.

Ілмек табиғи рельефке имитациялайтын әртүрлі көлемдегі және пішіндегі жасанды түрде жасалған тас түріндегі арналған спорттық снаряд.

Ілмектің бетінде білім алушының саусақтары мен ілмек арасындағы үйкеліс күшін арттыратын микрорельеф бар, осылайша жақсы ұстауды және белгіленген жол кесіндісін еңсеруді қамтамасыз етеді.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 7-қосымша

"Оқу-жаттығу мұнарасы" оқу орнының сипаттамасы

"Оқу-жаттығу мұнарасы" оқу орны (бұдан әрі - мұнара) әскери қызметшілерді шабуылдау және қолданбалы баспалдақтарды, басқа да құтқару жабдықтарын қолдана отырып, биік ғимараттар мен конструкцияларда құтқару жұмыстарын жүргізуге дайындауға арналған.

5-сурет. "Оқу-жаттығу мұнарасы" оқу орнының схемасы

Мұнараға ұзындығы 35 метр ені 5 метр, мұнараның биіктігі 15 метр және ені 8 метр болатын екі жүгіру жолы жанасады, мұнараның үшінші және екінші қабаттары арасындағы қасбеттік бөлікке қауіпсіздік торы орнатылады.

Мұнара мына талаптарды ескере отырып жабдықталады:

1) мұнараның тік қасбеттік жағы құрылыс материалымен қапталады, жұмыс материалы болып табылады және онда әр қабатта (бірінші қабаттан басқа) өлшемі 1,10 х 1,87 метр болатын екі терезе ойығы көзделеді;

2) мұнараның қасбетке қарама-қарсы тік жағы құрылыс материалымен бірінші және төртінші қабатқа дейін қапталады, жұмысқа жарамды және онда әр қабатта (бірінші қабаттан басқа) өлшемі 1,10 х 1,87 метр болатын бір терезе ойығы көзделеді. Бірінші қабаттан бастап төртінші қабатқа дейін қоса алғанда, бүкіл қабырғаға жартастың бетіне имитациялайтын сертификатталған ілмектер (бекітпелер) орнатылады, бесінші қабаттың терезесінде құтқару арқандарын бекітуге арналған тіреуіш пен қауіпсіздік құрылғысы орнатылады;

3) терезеден қабырға кесілгенге дейінгі қашықтық – кемінде 65 сантиметр;

4) қабырға ені – кемінде 60 сантиметр;

5) терезе алдының ені – 38-40 сантиметр;

6) еден деңгейінен терезе алдының жоғарғы бетіне дейінгі қашықтық – 80±5 сантиметр (байланыс алаңын қолдануды ескере отырып);

7) екінші қабаттың терезе алдының сақтандырғыш жастығының бетінен биіктігі – 4,25 метр, екінші, үшінші және төртінші қабаттардың терезе алдарының арасындағы қашықтық – 3,3 метр;

8) екінші, үшінші және төртінші қабаттардың терезелерінің алды мұнарасының қасбеттік жазықтығынан 3 сантиметрге шығып тұрады; жұмыс бөлігіне оның бүкіл ені бойынша екінші, үшінші және төртінші қабаттардың терезе алдының деңгейінде білеу толтырылады, бұл ретте білеудің қалыңдығы терезе алдының өлшеміне сәйкес келеді;

9) мұнараның қасбеттік жағында тесіктерді (терезе саңылауларынан басқа) және шығыңқы бөліктерді жабдықтауға тыйым салынады. Мұнараның екінші қабатының терезе алдының жоғарғы бетінен оның негізіне қарай 3,2 метр қашықтықта мұнараның бүкіл ені бойынша 6х6 сантиметрлік білеу тігіледі (арақашықтық ағаштың төменгі жағына дейін өлшенеді). Екінші қабаттың терезелерінің астында алдыңғы бөлікке темір, резеңке, пластик немесе фанераны толтыруға рұқсат етіледі;

10) мұнараның әр қабатында тереңдігі (жұмыс жағынан) кемінде 1,5 метр болатын алаңдар бар, бұл ретте әрбір алаңның қоршауы бар және оның жұмыс істемейтін жақтарының бірінде оқу мұнарасының ішіне орнатылған стационарлық баспалдаққа шығуы болады;

11) мұнара сенімді сақтандыру құрылғыларымен немесе тормен жабдықталған;

12) мұнараның жұмыс жағының алдына топыраққа қалыңдығы кемінде 1 метр, қабырғадан ені 4 метр, мұнараның габариттерінен кемінде 1 метр шығатын сақтандырғыш жастық орналастырылады.

Көрсетілген қалыңдықтағы сақтандырғыш жастығы 50 % үгінділерден және 50 % құмнан тұратын толтырғыштан жасалады, ол араластырылып, серіппелі негізге құйылады; негіздің қалыңдығы - 50 сантиметр. Серіппелі негіз бен толтыру арасында берік матадан жасалған төсемше жасалады. Шұңқыр жұмсартылып толтырылады, бірақ жүгіру жолымен бір деңгейде орындалады. Шұңқырдан суды ағызу үшін дренаж немесе су ағынын қамтамасыз ететін басқа құрылғы жабдықталады. Сақтандырғыш жастығының шұңқыры суық мезгілде жастық материалдарын жылыту жүйесімен жабдықталады.

Жаттығу алдында сақтандырғыш жастықшасының жоғарғы қабаты босатылады, сақтандырғыш жастықшасын жаңарту жылына кемінде бір рет жүргізіледі.

Мұнара терезелерді жабу үшін құлып жапқыштармен және жастықты ылғалдан қорғау үшін қалқандармен жабдықталады.

Мұнара сыналатын тігінен терезелердің бір қатарына бір құрылғы сақтандыру құрылғыларымен жыл сайын қамтамасыз етіледі. Мұнара сақтандырғыштары қолданар алдында тексеріледі: құлып арқанды мықтап ұстауы керек және жүктемені алып тастағаннан кейін оның зақымдануы және елеулі қалдық деформациясы болмауы керек.

Жабдықтар мен әртүрлі заттарды сақтау үшін мұнараларды пайдалануға тыйым салынады.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 8-қосымша

"Лабиринт" оқу орнының сипаттамасы

"Лабиринт" оқу орны құрылыс конструкцияларының, арматуралық байланыстардың және үйіндінің басқа элементтерінің сынықтарынан зардап шеккендерді блоктан шығару кезінде іздестіру-құтқару жұмыстарында әскери қызметшілердің дағдыларын жетілдіруге арналған.

6-сурет. "Лабиринт" оқу орнының схемасы

Оқу орны әскери қызметшілерге тар және жабық кеңістіктерде құтқару құралдарымен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Лабиринт білім алушыны бақылау үшін қарау терезелерімен жабдықталады. Лабиринттегі кедергілер кезең-кезеңімен өзгеріп отырады және болат арматурадан, бөренелерден, тақталардан, кірпіштен, мақта төсеніштерінен және фанерден алдын-ала дайындалады.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 9-қосымша

"Форт" оқу орнының сипаттамасы

"Форт" оқу орны техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде әртүрлі жағдайларда іздестіру-құтқару жұмыстарын жүргізуді пысықтауға арналған.

7-сурет. "Форт" оқу орнының схемасы

Оқу орны ретінде жер сілкінісінен кейін ғимаратқа имитациялайтын темірбетон панельдерден жасалған көп қабатты ғимараттың құрылымы қолданылады.

Оқу орны оқу элементтерінің мына кешенін:

1 – шағын аспалы көпірін;

2 – ауыспалы қабатты ғимаратын;

3 – бір қабатты ғимаратын;

4 – үйілген баспанасын;

5 – тоннелін;

6 – айнымалы биіктік тоннелін қамтиды.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 10-қосымша

"Теміржол апаты" оқу орнының сипаттамасы

"Темір жол апаты" оқу орны темір жол авариялары кезінде құтқару жұмыстарының нормативтерін пысықтауға арналған.

8-сурет. "Теміржол апаты" оқу орнының схемасы

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 11-қосымша

"Айлақ" оқу орнының сипаттамасы

"Айлақ" оқу орны әскери қызметшілерді акваторияларда құтқару жұмыстарына дайындауға және су астында зардап шеккендерді іздеуге арналған.

9-сурет. "Айлақ" оқу орнының схемасы

Айлақ жағалау тұғырынан, баспалдақтан, понтондық секциядан және ұстау жүйелерінен тұрады. Понтондық секция параллелепипед тәрізді, іші қуыс, элементтердің бұрыштары мен шеттері дөңгелектенеді, алдыңғы бетіне сырғанауға қарсы ойық қолданылады.

Айлақтағы әскери қызметшілердің қауіпсіздігі қоршаумен және платформада құтқару шеңберлері мен кеудешелерді орналастырумен қамтамасыз етіледі. Бекітілген немесе тұрақтанған құрылыстар стационарлық инженерлік желілермен қамтамасыз етіледі.

Айлақты орнату кезінде су алдынның түбінің ерекшеліктері, оның тереңдігі ескеріледі-осы факторлардан платформаны бекіту әдісі таңдалады. Понтонның ауданы оның мақсатына қарай есептеледі.

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 12-қосымша

"Азаматтық қорғаныс жолағы" оқу объектісінің сипаттамасы

Оқу объектісі әскери бөлімдердің әскери қызметшілерінде төзімділікті дамытуға және оларды жаппай қирау жағдайындағы іс қимылдарға дайындауға арналған.

10-сурет. "Азаматтық қорғаныс жолағы" оқу объектісінің схемасы

Ұзындығы 200 метр учаскеде мынадай элементтермен жабдықталады:

1-бастау сызығы;

2-қабырға (биіктігі 5 метр, ені 1,5 метр, жоғарғы арқалыққа қалыңдығы 5 сантиметр арқан бекітілген, бекініс қабырғасының ені бойынша жерден 4 метр биіктікте қабырғаны еңсеру кезінде аяқты тіреу үшін 4-5 сантиметрге шығыңқы, қабырғаның артқы жағына ұзындығы 40 сантиметрге дейін, олардың арасындағы қашықтық 50 сантиметрге дейін, қабырғаға түсу үшін қапсырмалар бекітілген жер);

3-үйінді (биіктігі 3 метр, негізі бойынша ұзындығы 5 метр және ені 7 метрге дейін, үйіндінің жоғарғы бөлігінің ені 2 метр көлденең беті бар, ортасында 0,6 метрге дейін тереңдетілген, ойықтың ені 1 метр, үйіндінің алдыңғы және артқы беткейлерінде 3-4 жиек бар, үйінді темірбетон, жер, сынған кірпіш және бөренелерден тұрғызылған);

4-паналайтын жер (ұзындығы 4 метр, ені 2 метр, биіктігі 1,8 метр паналайтын жердің алдыңғы және артқы қабырғаларында жерден 10-15 сантиметр биіктікте өлшемі 0,7 х 0,7 метр ойықтар бар. Ызасудың деңгейі жоғары жерлерде паналайтың жердің еденін жермен теңестіруге рұқсат етіледі. Оң жақта паналайтын жерге кіре берістің алдында 1 метр қашықтықта "жәбірленушіні" жатқызу үшін еден төсенішінің биіктігі 20 сантиметрді құрайды. Зардап шегушіге имитациялайтың үшін тұлып құйылған резеңкеден жасалған немесе манекен түрінде қалың кенептен тігілген және шүберек пен резеңке қалдықтарымен толтырылған немесе ағаштан жасалған: тұлыптың биіктігі 1,5 метр, ұзындығы денесі – 0,6 метр, аяқтарының ұзындығы – 0,7 метр, қолдары – 0,5 метр, тұлыптың салмағы кемінде 60 келі;

5- арық (жоғарғы жағында ені 2,5 және 3 метр, тереңдігі 1 метр);

6 - лабиринт (ұзындығы 6 метр, ені 2 метр және биіктігі 1,1 метр; өту ені 0,5 метр, өту саны 10);

7-қоршау (биіктігі 2 метр, қалыңдығы 25 сантиметр, көлбеу тақтайының ұзындығы 3,2 метр, ені 25-30 сантиметр);

8-қираған көпір (биіктігі 2 метр, тік бұрышты арқалықтардың үш секциясынан тұратын 0,2 х 0,2: біріншісінің ұзындығы 2 метр, екіншісінің ұзындығы 3,8 метр иіліспен 1350, басынан иілісіне дейінгі ұзындығы 1 метр, үшінші - 1350 иіліспен 3,8 метр, иілудің басынан ұзындығы 2,8 метр арқалықтардың учаскелері арасындағы саңылаулар 1 метр, екінші және басында; арқалықтың үшінші бөлімі және кедергінің соңында - үш сатысы бар тік баспалдақтар.

9-қираған баспалдақ (ені 2 метр, биіктігі 0,8, 1,2, 1,5 және 1,8 метр сатылар арасындағы қашықтық 1,2 метр, биік сатыда төрт баспалдақпен ұзындығы 2,3 метр көлбеу баспалдақ бар);

10-кірпіш қабырға (биіктігі 1,1 метр, ені 2,6 метр және қалыңдығы 0,4 метр; астыңғы саңылаудың 1х0,4 метр, жоғарғы шұңқыр 0,5х0,6 метр жерден 0,35 метр биіктікте);

11-құдық және хабарлама құдықтың жолы (құдықтың тереңдігі 1,5 метр, жоғарғы жағында көлденең қимасының ауданы 1х1 метр; құдықтың артқы қабырғасында ұзындығы 8 метр, бір иілісі бар 1х0,5 метр саңылау бар; құдыққа дейінгі қашықтық траншеяға түзу сызық бойынша 6 метр);

12-траншея (тереңдігі 1,5 метр);

13-тоннель (ұзындығы 6 метр, ені 2 метр, биіктігі 2 метр, металл шыбықтардан жасалған, доғалардың ара қашықтығы 50 сантиметр, шыбықтың диаметрі 2-3 сантиметр);

14-көлбеу және тік баспалдақтары бар қалашық (биіктігі 4 метр, ұзындығы 8 метр, ені 5 метр, көлбеу және тік баспалдақтар арасында ені 25-30 сантиметр көлденең арқалық бар; арқалықтан 1,2 метр биіктікте арқалық бойымен қозғалған кезде қолдау үшін) кәбіл созылған;

15-қираған ғимараттың қабырғасы (биіктігі 2,5 метр, ұзындығы 9 метр, қалыңдығы 0,4 метр 1 метр саңылаумен, қабырғаның алдыңғы бөлігінде әрқайсысы 0,6 метрден 4 қырлы);

16-траншея арқылы төселген көлденең темірбетонды арқалық (ені 20 сантиметр, ұзындығы 5,5 метр) (ұзындығы 5 метр, ені 4 метр, тереңдігі 1 метр);

17-қаңқалы-қаптамалы конструкцияның оқу мұнарасы (ені 4 метр, мұнараның қасбеті мен бүйір қабырғаларында екінші қабатта өлшемі 1 х 1,5 метр екі терезе ойығы жасалады; терезеден қабырғаның шетіне дейінгі қашықтық 0,7 метр; қабырға ені 0,6 метр; терезе алдының ені 30 сантиметр; мұнара қабырғаларында терезе саңылауларынан басқа тесіктер мен шығыңқы жерлер болмауы керек; мұнараның екінші қабатында-ішкі баспалдаққа шығатын ені кемінде 1,5 метр баспалдақ алаңы; терезеге шабуыл өрт сатысының жоғарғы ұшы бекітіледі, баспалдақтың төменгі ұшы бекітілмеген; баспалдақтың ені 30 сантиметр, ұзындығы 3,2 метр; қолды ықтимал жарақаттардан қорғау үшін биіктігі 6-8 сантиметр және ені 3 сантиметр болатын жолақты шабуыл сатысының үшінші сатысының деңгейінен төмен толтыруға рұқсат етіледі; мұнараның бүйір қабырғасында ұзындығы 40 сантиметрге дейінгі 3 металл қапсырма нығайтылады, терезе деңгейіндегі жоғарғы қапсырма, қапсырмалар арасындағы қашықтық 0,5 метр; бүйір қабырға терезелерінің астында үгінділермен (жоңқалармен және құммен) толтырылған шұңқыр қазылады;

18-жүгіру жолы (ені 2 метр).

	Азаматтық қорғаныс әскери бөлімдерінің полигондары мен
	оқу орталықтары қызметінің қағидаларына 13-қосымша

"Автодром" оқу объектісінің сипаттамасы

Оқу объектісі әскери қызметшілерді машиналарды жүргізуге, техниканы сынақтан өткізуге үйретуге арналған.

11-сурет. "Автодром" оқу объектісінің схемасы

Техниканы жергілікті жердің әртүрлі жағдайларында және жол жамылғысында пайдалануды көздейтін, сондай-ақ жолдың мынадай учаскелерін имитациялай отырып, жергілікті жердің учаскесінде жабдықталады:

	1 – бұралаң жол;
	2 – тұрақ кеңістігі;
	3 – жол қиылысы;
	4 – эстакада;
	5 – айналмалы қозғалыс;
	6 – бақылау алаңы;
	7 – су тосқауылы;
	8 – бұзылған жол;
	9 – автомагистраль;
	10 – көтеру;
	11 – көпір;
	12 – түсу.

Жол учаскелері белгіленген жол белгілерімен және белгілерімен белгіленеді.

Об утверждении Правил деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Приказ Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 3 марта 2025 года № 73

В соответствии с подпунктом 60-8) пункта 16 Положения о Министерстве по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 октября 2020 года № 701 "Вопросы Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны.

2. Комитету по гражданской обороне и воинским частям Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) направление электронной копии настоящего приказа в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр генерал-майор

Ч. Аринов

Утверждены приказом Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 3 марта 2025 года № 73

Правила деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 60-8) пункта 16 Положения о Министерстве по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 октября 2020 года № 701 "Вопросы Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан" и регламентируют вопросы деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны (далее – воинские части) с целью организации практических занятий по боевой подготовке и совершенствования профессиональных навыков военнослужащих воинских частей при проведении аварийно-спасательных и неотложных работ.

2. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

1) учебный объект (место) – специально отведенный участок местности, здания или сооружения, оборудованный для обеспечения выполнения задач боевой подготовки, а также формирования у военнослужащих психологической устойчивости в условиях, наиболее приближенных к реальной чрезвычайной ситуации;

2) учебный центр – комплекс учебных объектов, предназначенный для обучения, практической отработки задач боевой подготовки и повышения уровня боевой выучки военнослужащих воинской части;

3) полигон – специально отведенный земельный участок, выделенный на праве постоянного (временного) пользования для проведения мероприятий по боевой подготовке воинских частей, испытания оборудования и специальной техники, а также для проведения научных исследований, мероприятий по демонстрации возможностей специальной техники (оборудования). Полигон включает в себя учебные центры, автодромы, учебные поля и городки.

4) полигонное оборудование – комплекс технических средств, создающих на участке местности необходимую учебную обстановку с имитационными средствами, предназначенными для обучения военнослужащих технологии ведения аварийно-спасательных и неотложных работ.

3. Полигон (учебный центр) воинской части предназначен для:

практического совершенствования задач боевой подготовки личного состава воинской части;

слаживания подразделений воинской части и достижения их высокой полевой выучки;

психологической подготовки личного состава и совершенствования навыков ведения аварийно-спасательных и неотложных работ;

проведения командно-штабных, тактико-специальных учений и учебно-методических сборов;

овладения передовыми методами использования аварийно-спасательного инструмента, оборудования и техники, совершенствования учебно-материальной и технической базы;

проведения научных исследований, внедрения новых форм, методов и средств обучения, практической апробации вводимых технологий ведения аварийно-спасательных и неотложных работ.

Глава 2. Организация деятельности полигонов и учебных центров воинских частей

4. Непосредственное руководство полигоном (учебным центром) осуществляет командир воинской части. Ответственность за его состояние, организацию и соблюдение мер безопасности личным составом при нахождении на нем, а также за его совершенствование возлагается на начальника полигона (учебного центра).

5. На каждый полигон (учебный центр) воинской части составляется формуляр полигона (учебного центра) по форме согласно приложения 1 к настоящим Правилам, в который заносятся данные по земельному участку, имеющимся зданиям, сооружениям и установленному оборудованию.

6. В целях планирования, учета и организации мероприятий боевой подготовки в воинской части разрабатывается и ведется документация полигона (учебного центра) воинской части, согласно приложения 2 к настоящим Правилам.

7. Учебные объекты (места) на полигоне (учебном центре) сооружаются исходя из потребности, определяемой программами боевой подготовки и объемом учебных задач. Проведение инженерных и строительных работ на территории полигона (учебного центра) проводится по решению командира воинской части, созданные подразделениями воинской части на территории полигона (учебного центра) временные учебные объекты (места) в ходе проведения учебных занятий, учений по их окончании ликвидируются (разбираются) силами и средствами подразделений, проводящих занятия или учения.

8. Полигон (учебный центр) оборудуется тренировочным оборудованием, обеспечивающим эффективное проведение практических занятий по боевой подготовке и отвечающее требованиям безопасности.

9. Профилактический ремонт, обслуживание полигонного оборудования и учебных объектов (мест) приказом командира воинской части закрепляется за начальником полигона (учебного центра).

10. Начальник полигона (учебного центра) при исполнении функциональных обязанностей:

принимает меры по предупреждению аварий и несчастных случаев на учебных объектах (местах);

проводит занятия по обеспечению мер безопасности на территории полигона (учебного центра) с командирами подразделений воинской части, проверяет их знание с принятием зачета. Осуществляет допуск подразделений воинской части к проведению учебных занятий и учений;

определяет районы размещения подразделений, места проведения занятий, полевых выходов и маршруты движения подразделений на территории полигона (учебного центра);

проверяет соблюдение внутреннего порядка на полигоне (учебном центре);

контролирует состояние и работу учебных объектов (мест) полигона (учебного центра), принимает меры к их постоянному содержанию в рабочем состоянии, их совершенствованию и внедрению на них средств электрификации и автоматизации с целью повышения надежности и безопасности учебных объектов (мест);

руководит совершенствованием учебных объектов и участвует в разработке годовых и перспективных планов совершенствования учебно-материальной и технической базы воинской части;

организовывает очистку территории полигона (учебного центра) от использованных или не использованных материалов, горючих веществ и мусора;

контролирует своевременное получение, учет и надлежащее использование учебного оборудования, материальных средств и запасов;

осуществляет контроль за использованием по предназначению выделенного участка земли, за своевременным ремонтом дорог на территории полигона (учебного центра);

разрабатывает генеральный план полигона (учебного центра), карту и инструкции по мерам безопасности, схему постов оцепления и связи с ними, обязанности должностных лиц на учебных объектах с учетом условий местности;

разрабатывает и контролирует выполнение планов технического обслуживания и ремонта учебного оборудования и не реже одного раза в месяц проверяет его состояние;

в случае порчи или вывода из строя учебного оборудования, сооружений жилых зданий и имущества на учебных объектах (местах) уведомляет о случившемся командира подразделения проводящего занятия, указывает на принятия мер по их восстановлению, докладывает рапортом командиру воинской части, не разрешая эксплуатацию объекта до его полного восстановления.

при нарушениях мер безопасности во время проведения занятий, немедленно прекращает занятия до полного их устранения.

11. Инструктор – сержант полигона (учебного центра):

контролирует состояние учебных объектов (мест), их технические характеристики и возможности по подготовке личного состава подразделений воинской части;

ведет формуляр и карту полигона (учебного центра), учебных объектов (мест), журнал учета учебных занятий и учений на полигоне (учебном центре), согласно приложения 2 к настоящим Правилам;

участвует в составлении расписаний занятий на неделю;

проверяет соблюдение внутреннего порядка на полигоне (учебном центре);

контролирует сохранность оборудования и имущества, соблюдение противопожарной безопасности и санитарного состояния закрепленного учебного объекта (места);

следит за состоянием закрепленного учебного объекта (места) и указателей, обозначающих его границы;

ежедневно обобщает и докладывает начальнику полигона (учебного центра) данные о количестве проведенных учебных занятий и учений и случаях нарушения мер безопасности;

контролирует соблюдение требований безопасности всем личным составом на территории полигона (учебного центра), принимает меры по предупреждению аварий и несчастных случаев на учебных объектах (местах);

контролирует допуск к электросети;

инструктирует руководителей занятий по порядку использования учебного объекта (места) и учебно-материальной базы, его оцеплению и соблюдению мер безопасности;

проводит показное занятие по порядку пользования учебным объектом (местом);

при нарушениях мер безопасности во время проведения занятий, немедленно прекращает занятия до полного их устранения;

отвечает за техническое обеспечение полигона (учебного центра), техническую исправность оборудования учебных объектов (мест), электрооборудования и техники, правильное их использование, своевременное техническое обслуживание, хранение, эксплуатацию и ремонт;

контролирует соблюдение правил техники безопасности при эксплуатации, обслуживании и ремонте технического оборудования, электроустановок полигона (учебного центра);

принимает личное участие в проведении работ по монтажу и обслуживанию спасательного оборудования, электроустановок, переводу их на весенне-летнюю и осенне-зимнюю эксплуатацию;

проводит занятия по устройству и эксплуатации спасательного оборудования и электроустановок, проводить инструктажи по технике безопасности;

ведет журнал инструктажа по технике электробезопасности, проверки знаний правил техники безопасности, согласно приложения 2 к настоящим Правилам;

осуществляет учет и содержания первичных средств пожаротушения на полигоне (учебном центре);

осуществляет противопожарные мероприятия на территории полигона (учебного центра);

проверяет не реже одного раза в неделю техническое состояние аварийно-спасательного оборудования и техники, планирует обслуживание и ремонт учебного оборудования.

Глава 3. Учебные объекты (места) полигона (учебного центра) воинской части, их назначение и оборудование

12. Полигон (учебный центр), как правило, состоит из следующих учебных объектов (мест), зданий и сооружений: городок аварийно-спасательных и неотложных работ; кинологический городок; полоса гражданской обороны; автодром; спортивный городок; учебный корпус; строевой плац; контрольно-пропускной пункт; казарменное помещение (жилой корпус); столовая; медицинский пост; уборные; душевые; автопарк; котельная; участок для оборудования полевого лагеря; вертолетная площадка.

13. Учебный объект "Городок аварийно-спасательных и неотложных работ" предназначен для комплексного обучения военнослужащих практическим действиям при выполнении аварийно-спасательных и неотложных работ и состоит из учебных мест: труба; городок радиационной, химической и биологической защиты; дорожно-транспортное происшествие; горная тропа; учебно-тренировочная башня; лабиринт; форт; авария на железнодорожном транспорте; причал.

1) учебное место "Труба" предназначено для подготовки военнослужащих к проведению спасательных работ по эвакуации пострадавших из вертикальных производственных труб и инженерных колодцев, типовая схема учебного места, согласно приложения 3 к настоящим Правилам;

2) учебное место "Городок радиационной, химической и биологической защиты" предназначено для подготовки военнослужащих к спасательным работам на химически-опасных объектах и предполагает проведение аварийно-спасательных и неотложных работ с применением средств защиты органов дыхания и кожи, применения приборов и средств радиационной, химической и биологической разведки и защиты, типовая схема учебного места, согласно приложения 4 к настоящим Правилам;

3) учебное место "Дорожно-транспортное происшествие" предназначено для подготовки военнослужащих к спасательным работам при ликвидации последствий дорожно-транспортных происшествий с участием различного вида транспорта, а также для выработки навыка работы с аварийно-спасательным инструментом и оборудованием в составе спасательного расчета, типовая схема учебного места, согласно приложения 5 к настоящим Правилам;

4) учебное место "Горная тропа" предназначено для подготовки военнослужащих к спасательным работам в условиях горной местности и совершенствованию навыка работы с альпинистским оборудованием, типовая схема учебного места, согласно приложения 6 к настоящим Правилам;

5) учебное место "Учебно-тренировочная башня" предназначено для подготовки военнослужащих к ведению спасательных работ на высотных зданиях и конструкциях, отработки нормативов по подъему на верхние этажи с помощью пожарных лестниц, типовая схема учебного места, согласно приложения 7 к настоящим Правилам;

6) учебное место "Лабиринт" предназначено для подготовки военнослужащих к спасательным работам в условиях сплошных завалов, оборудованию лаза и совершенствования навыков поисково-спасательных работ, типовая схема учебного места, согласно приложения 8 к настоящим Правилам;

7) учебное место "Форт" предназначено для подготовки военнослужащих к спасательным работам на производственных объектах в условиях чрезвычайных ситуациях техногенного характера, типовая схема учебного места, согласно приложения 9 к настоящим Правилам;

8) учебное место "Железнодорожная катастрофа" предназначено для подготовки военнослужащих к спасательным работам при авариях на железной дороге, типовая схема учебного места, согласно приложения 10 к настоящим Правилам;

9) учебное место "Причал" предназначено для подготовки военнослужащих к спасательным работам на акваториях, проведению занятий по водолазной подготовке, типовая схема учебного места, согласно приложения 11 к настоящим Правилам;

14. Учебный объект "Кинологический городок" предназначен для дрессировки служебных собак на послушание и выполнение поисково-спасательных работ. Оборудуется в соответствии с приказом Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 18 августа 2021 года № 408 "О некоторых вопросах деятельности кинологических подразделений профессиональных аварийно-спасательных служб и воинских частей Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан".

15. Учебный объект "Полоса гражданской обороны" предназначен для выработки военнослужащими приемов, навыков и умений к действиям по предназначению в условиях массовых разрушений и завалов, учебный объект оборудуется согласно приложения 12 к настоящим Правилам.

16. Учебный объект "Автодром" - участок местности, оборудованный знаками дорожного движения, различными видами дорожного покрытия и препятствиями для движения техники, предназначен для обучения водительского состава воинских частей вождению машин, испытанию автомобилей и гусеничной техники, а также проведения соревнований среди водительского состава. Оборудуется согласно приложения 13 к настоящим Правилам.

17. Учебный объект "Спортивный городок" предназначен для проведения занятий с военнослужащими по физической подготовке на гимнастических снарядах.

18. Учебный объект "Участок для развертывания полевого лагеря" предназначен для проведения подразделениями воинской части полевого выхода и отработки у военнослужащих навыков по оборудованию полевого лагеря. Размеры учебного объекта (поля) устанавливаются с учетом выполнения требований общевоинских уставов по развертыванию полевого лагеря.

Глава 4. Допуск подразделений на полигон воинской части

19. Сроки проведения занятий с подразделениями на полигоне (учебном центре) воинской части определяются планом боевой подготовки воинской части и программами боевой подготовки. Для уточнения запланированных мероприятий разрабатывается план вывода подразделений на полигон (учебный центр) воинской части.

В плане вывода подразделений на полигон (учебный центр) предусматривается:

командирские и учебно-методические сборы;

тактические и командно-штабные учения, соревнования по спасательному многоборью;

вождение машин, работа на специальной и инженерной технике;

испытание образцов новой техники, технологий ведения аварийно-спасательных и неотложных работ;

состязания между подразделениями и другие мероприятия.

При разработке плана вывода подразделений на полигон (учебный центр) воинской части учитывается пропускная способность учебных объектов и время необходимое для обслуживания и занятий с личным составом.

Разработку плана вывода подразделений на полигон (учебный центр) выполняет отдел боевой подготовки воинской части.

20. Командиры подразделений, прибывающих на полигон (учебный центр) за 3-5 дней до прибытия подразделения проводят рекогносцировку запланированных учебных объектов (мест) и участков.

В ходе рекогносцировки уточняются:

маршруты ввода подразделения на полигон (учебный центр);

места размещения подразделения полевым лагерем, закреплҰнные учебные объекты (места) и участки;

места занятий, емкость учебных объектов и необходимое время на передвижение к ним, условия размещения подразделений;

меры безопасности при подготовке и проведении занятий, электробезопасности и пожарной безопасности;

границы полигона (учебного центра) и порядок несения внутренней службы.

21. Для подготовки учебных объектов (мест) к занятиям от прибывших подразделений назначается команда.

22. Командиры подразделений, прибывающих на полигон (учебный центр), получают во временное пользование здания, сооружения, учебные объекты (места), учебно-материальную и техническую базу, оборудование и инструменты в соответствии с утвержденным календарным планом, а также учебную литературу.

23. С прибытием подразделений на полигон (учебный центр) командир подразделения:

докладывает начальнику полигона (учебного центра) о прибытии и вручает выписку из приказа командира воинской части о допуске подразделения на территорию полигона (учебного центра) воинской части;

после прохождения инструктажа по мерам безопасности и правилам нахождения на полигоне (учебном центре), принимает во временное пользование отведенные здания, сооружения и учебные объекты (места) с оформлением акта приема, организует размещение личного состава, техники и имущества и организовывает охранение;

проверяет исправность намеченного для использования учебного оборудования и объектов (мест);

представляет начальнику полигона (учебного центра) план использования учебных объектов (мест), сводное расписание занятий, прибывшего подразделения за весь период нахождения на полигоне (учебном центре) и расчет задействованных сил и средств;

организовывает связь с начальником полигона (учебного центра) и дежурным по воинской части;

доводит до личного состава порядок и правила нахождения на полигоне (учебном центре);

организует изучение и обеспечивает строгое соблюдение всем личным составом требований безопасности.

24. По окончанию учебных занятий обслуживание учебного оборудования производится личным составом полигона (учебного центра) с привлечением команд от подразделений. В случае порчи или утраты учебного оборудования, приборов и имущества руководители занятий принимают меры к их восстановлению.

25. Перед убытием подразделения с полигона (учебного центра) командир подразделения:

сдает начальнику полигона (учебного центра) в полной исправности полученные здания, сооружения и учебные объекты (места) с оформлением акта сдачи;

информирует начальника полигона (учебного центра) о выводе подразделения, об оставленной на территории полигона неисправной техники;

26. Командирам подразделений (руководителям занятий) запрещается:

отдавать приказы на использование электросети, на ремонт электролиний и электроустановок полигона (учебного центра) без разрешения начальника полигона (учебного центра);

привлекать личный состав подразделений к работам на электросети, установке имитационных средств;

производить инженерные работы и передвижение техники на участках (по дорогам), не согласованных с начальником учебного центра;

осуществлять допуск посторонних лиц на территорию полигона (учебного центра).

Глава 5. Организация и обеспечение мер безопасности на полигоне

27. Безопасность при проведении учений и занятий на полигоне (учебном центре) обеспечивается правильной организацией службы, соблюдением требований всех правил и мер безопасности, в том числе при эксплуатации (вождении) автомобильной и инженерной техники.

28. Командир подразделения несет полную ответственность за точное соблюдение мер безопасности и порядка, установленных на полигоне (учебном центре) личным составом подразделения.

29. Командиры и начальники всех степеней должны твердо знать и строго соблюдать правила и меры безопасности при подготовке и проведении учений, вождения машин и других занятий и требовать их выполнения от личного состава.

30. В целях предотвращения несчастных случаев с личным составом, порчи оборудования, техники, имущества, гибели животных и других происшествий на полигоне (учебном центре) проводятся следующие мероприятия:

организация и обеспечение мер безопасности при подготовке и проведении учений, вождения машин и других занятий;

оцепление территории полигона (учебного центра);

мероприятия по защите личного состава от поражения электрическим током и соблюдению правил безопасности;

противопожарные мероприятия;

медицинское обслуживание;

разъяснительная работа по обеспечению мер безопасности;

соблюдение мер безопасности, предусмотренные наставлениями, курсами и инструкциями для каждого вида техники, спасательного и специального оборудования.

31. Учения и занятия подлежат тщательному планированию и проводятся в строгом соответствии с правилами безопасности установленными на полигоне (учебном центре), при высокой дисциплинированности всего личного состава. Личный состав, не усвоивший правила и меры безопасности, к учениям, вождению техники (машин) и другим занятиям не допускается. Перед вождением инструктор-сержант полигона (учебного центра) организует осмотр территории с целью удаления из опасных зон людей, животных и транспорта.

32. Для полигона (учебного центра) разрабатывается план противопожарной защиты и инструкция по мерам пожарной безопасности с учетом местных условий, требований общевоинских уставов, в котором предусматривается:

схема территории полигона (учебного центра) с указанием пожароопасных мест и районов;

обязанности должностных лиц и нештатной пожарной команды;

меры безопасности и действия должностных лиц и личного состава по ликвидации возгораний на территории полигона (учебного центра) и в местах расположения (размещения) личного состава;

привлекаемые силы и средства;

сигналы оповещения.

33. В местах размещения личного состава, спальных и подсобных помещениях полигона (учебного центра) противопожарные мероприятия организуются в соответствии с требованиями общевоинских уставов.

34. Для предотвращения пожаров на территории полигона выполняются следующие мероприятия:

запрещается курение вблизи взрывчатых веществ, горюче-смазочных и других легковоспламеняющихся веществ и материалов;

соблюдаются правила хранения (складирования) взрывчатых веществ, горюче-смазочных и других легковоспламеняющихся веществ и материалов;

своевременно очищаются участки, покрытые лесом и кустарником, от высохшей травы, валежника и других легковоспламеняющихся предметов;

при необходимости создаҰтся сеть траншей и вспаханных полос, препятствующих распространению огня.

35. Для выполнения работ по ликвидации возможных пожаров создаются и подготавливаются от личного состава полигона (учебного центра) и временно размещенных подразделений нештатные пожарные команды, оснащенные средствами первичного пожаротушения.

___________________________________

Приложение 1 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Формуляр полигона (учебного центра)

Воинская часть
Полигон (учебный центр)
Площадь полигона (учебного центра)
Размеры полигона (учебного центра): по фронту/ в глубину
Правоустанавливающие документы
Начальник полигона (учебного центра)
Инструкторы – сержанты полигона (учебного центра)
Почтовый адрес:
Электронный адрес:
Железнодорожные реквизиты
Наличие оборудованных мест погрузки техники (наличие торцевых и боковых рамп, их состояние)
Наличие близлежащих гражданских (военных) аэродромов
Наличие близлежащих гражданских объектов
Связь:
Должностные лица	номер городской телефонной связи	позывной радиостанции	номер мобильной связи
Командир воинской части
Заместитель командира по боевой подготовке
Дежурный по воинской части
Дежурный по учебному центру

Состав полигона:

Учебные объекты
	положено	в наличии
Учебные поля
полигонное оборудование (комплект, год выпуска, производитель, состав)
Учебные объекты
полигонное оборудование (комплект, год выпуска, производитель)
другие объекты заполняются по аналогии с указанным образцом
препятствия (количество виды)	Описание имеющихся препятствий
Электрические станции (дизельные, бензиновые агрегаты)
Наличие трансформаторных подстанций на полигоне (далее – ТП) с указанием мощности, из них:	Всего
	ТП
	ТП
Энергоснабжение
Теплоснабжение
Водоснабжение
Канализация
Организация службы войск на полигоне (учебном центре) Охрана объектов организована суточным нарядом в количестве ___ человек, из них:
Средства связи суточного наряда
Инфраструктура
Наименование объекта	Наименование здания (сооружения)	Параметры и год постройки, реквизиты технического паспорта	Состояние
Административно - хозяйственная зона
Учебное поле
Контрольно-пропускной пункт
Другие
Всего зданий (сооружений)

Общие возможности полигона (учебного центра):

1) по имитации видов чрезвычайных ситуаций, возможность их комбинирования;

2) по проведению ротных (батальонных) тактических и специальных учений;

3) по проведению полевых выходов и расположения подразделений полевым лагерем;

4) другие возможности и особенности полигона.

К формуляру полигона (учебного центра) прилагается схема (конфигурация границы полигона (учебного центра) и расположение объектов).

	Командир воинской части ____________________________ ____________________________ (воинское звание, подпись, фамилия, инициалы)
	Приложение 2 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Документация полигона (учебного центра) воинской части

ЖУРНАЛ
учета учений (занятий), проведенных на полигоне (учебном центре)

№ п/п	Дата проведения учений (занятий)	Наименование подразделения, номер выполняемого упражнения	Учебный объект (место)	Количество личного состава	Оценки					Должность, воинское звание, ФИО роспись руководите-ля занятий
					отлично	хорошо	удовлетворительно	неудовлетворительно	За подразделение

ЖУРНАЛ
инструктажа личного состава по технике безопасности

№ п/п	Воинское звание, ФИО, должность, подразделение	Дата	Причина проведения инструктажа	Основные вопросы	Подпись инструктируемого	Должность, воинское звание, квалификация, группа, ФИО, подпись проводившего инструктаж

ЖУРНАЛ
проверки знаний правил технической эксплуатации и правил техники безопасности

№ п/п	Воинское звание, ФИО, номер удостоверения	Должность и стаж службы	Дата и причина проверки	Оценка		Заключение комиссии
				Правила технической эксплуатации	Правила техники безопасности

Примечание: Журналы по истечению учебного года сдаются в штаб воинской части и хранятся в течение одного года.

Приложение 3 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Труба"

Учебное место "Труба" предназначено для подготовки военнослужащих к деблокированию пострадавших из вертикальных производственных труб и инженерных колодцев.

Рисунок 1. Схема учебного места "Труба"

Учебное место представляет собой модульную разъемную конструкцию из высокопрочных пластиковых или металлических труб, смонтированную на металлической основе и имеющую в верхней части операционную площадку.

Высота трубы составляет 6 метров, оборудуется с учетом требований безопасности при производстве высотных работ.

Приложение 4 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Городок радиационной, химической и биологической защиты"

Учебное место "Городок радиационной, химической и биологической защиты" имитирует разрушенный участок технологического процесса производства и предназначен для обучения технологии ведения аварийно-спасательных работ с применением средств индивидуальной защиты.

Рисунок 2. Схема учебного места "Городок радиационной, химической и биологической защиты"

Учебное место позволяет отработать элементы передвижения в условиях ограниченной видимости, применение средств для локализации утечек сильнодействующих ядовитых веществ, эвакуации пострадавших из загазованного помещения, по маршевым лестницам, с высоты, из емкости, а также деблокирование пострадавших (вскрытие дверей, окон), обучение безопасным методам и приемам работы на высотных конструкциях.

В здании предусматриваются элементы, имитирующие проникновение через технологические люки, передвижение в стесненных условиях, через завалы, участки обрушения плит перекрытия и блок имитации очагов пожара, внезапного падения спасателя в провалы и прогары.

Приложение 5 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Дорожно-транспортное происшествие"

Учебное место "Дорожно-транспортное происшествие" предназначено для подготовки действий спасателей при дорожно-транспортных происшествиях различных видов транспорта, для повышения навыков работы с аварийно-спасательным инструментом и оборудованием.

Рисунок 3. Схема учебного места "Дорожно-транспортное происшествие"

Каркас автомобильной техники, применяемый на учебном месте, оборудуется элементами разборного кузова, позволяющий многократно использовать спасательное оборудование при снятии крыши, дверей и капота.

Приложение 6 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Горная тропа"

Учебное место "Горная тропа" предназначено для подготовки военнослужащих по курсу горной подготовки и спасательным работам в горной местности.

Рисунок 4. Схема учебного места "Горная тропа"

Учебное место "Горная тропа" - это искусственное сооружение для скалолазания, частично или полностью имитирующий рельеф скалы (при помощи установления зацепов и закрепов), оборудуется на вертикальной стене здания, с обязательным установлением систем страхования и поддержки обучаемого.

Зацеп - спортивный снаряд для скалолазания в виде искусственно созданного камня различной величины и формы, представляющее собой в совокупности имитацию природного рельефа.

Поверхность зацепа имеет микрорельеф, который увеличивает силу трения между пальцами обучаемого и зацепом, тем самым, обеспечивает хорошую сцепляемость и преодоление намеченного отрезка пути.

Приложение 7 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Учебно-тренировочная башня"

Учебное место "Учебно-тренировочная башня" (далее - башня) предназначено для подготовки военнослужащих к ведению спасательных работ на высотных зданиях и конструкциях, с применением штурмовых и прикладных лестниц, другого спасательного оборудования.

Рисунок 5. Схема учебного места "Учебно-тренировочная башня"

К башне примыкают две беговые дорожки, длина которых составляет 35 метров шириной 5 метров, высота башни составляет 15 метров и ширина 8 метров, на фасадной части между третьим и вторым этажами башни устанавливается страховочная сетка.

Башня оборудуется с учетом следующих требований:

1) вертикальная фасадная сторона башни обшивается строительным материалом, является рабочей и на ней предусматриваются по два оконных проема размером 1,10 х 1,87 метров в каждом этаже (кроме первого);

2) вертикальная сторона башни противоположная фасадной обшивается строительным материалом с первого и до четвертого этажа, является рабочей и на ней предусматриваются по одному оконному проему размером 1,10 х 1,87 метров в каждом этаже (кроме первого). Начиная с первого этажа и до четвертого включительно по всей стене монтируются сертифицированные зацепы (закрепы), имитирующие поверхность скалы, в окне пятого этажа устанавливается перекладина и страховочное устройство для фиксации спасательных веревок;

3) расстояние от окна до обреза стены – не менее 65 сантиметров;

4) ширина простенка – не менее 60 сантиметров;

5) ширина подоконника – 38-40 сантиметров;

6) расстояние до верхней поверхности подоконника от уровня пола – 80±5 сантиметров (с учетом применения контактной площадки);

7) высота подоконника второго этажа от поверхности предохранительной подушки – 4,25 метров, расстояние между подоконниками второго, третьего и четвертого этажей – 3,3 метра;

8) подоконники второго, третьего и четвертого этажей выступают за фасадную плоскость учебной башни на 3 сантиметров; к рабочей части по всей ее ширине на уровне подоконников второго, третьего и четвертого этажей набивается брус, при этом толщина бруса соответствует размеру подоконника;

9) на фасадной стороне башни запрещается оборудование отверстий (кроме оконных проемов) и выступающих частей. На расстоянии 3,2 метра от верхней поверхности подоконника второго этажа башни к ее основанию на лицевой стороне нашивается брус размером 6х6 сантиметров по всей ширине башни (расстояние замеряется до нижней стороны бруса). Под окнами второго этажа до земли на фасадную часть разрешается набивать листовое железо, резину, пластик или фанеру;

10) на каждом этаже башни находятся площадки глубиной (от рабочей стороны) не менее 1,5 метра, при этом каждая площадка имеет выход на стационарную лестницу, имеющую ограждение и установленную внутри учебной башни на одной из ее нерабочих сторон;

11) башня оборудуется надежными страхующими приспособлениями или сеткой;

12) перед рабочей стороной башни в грунте размещается предохранительная подушка толщиной не менее 1 метра, шириной от стены 4 метра, выступающая за габариты башни не менее 1 метра.

Предохранительная подушка указанной толщины делается из засыпки, состоящей из 50% опилок и 50% песка, которая перемешивается и насыпается слоем на пружинистое основание; толщина основания - 50 сантиметров. Между пружинистым основанием и засыпкой делается прокладка из прочной ткани. Засыпка в яме выполняется взрыхленной, но на одном уровне с дорожкой разбега. Для отвода воды из приямка оборудуется дренаж или другое устройство, обеспечивающее сток воды. Яма предохранительной подушки оборудуется системой прогревания материалов подушки в холодное время года.

Перед проведением тренировок верхний слой предохранительной подушки взрыхливается, обновление предохранительной подушки производится не реже одного раза в год.

Башня оборудуется ставнями с запорами для закрывания окон и щитами для предохранения подушки от попадания влаги.

Башня обеспечивается страхующими устройствами из расчета: одно устройство на один ряд окон по вертикали, которые испытываются ежегодно.

Страхующие устройства башни перед использованием подвергаются проверке: замок должен прочно удерживать веревку и после снятия нагрузки на нем должны отсутствовать повреждения и заметная остаточная деформация.

Запрещается использовать башню для хранения оборудования и различных предметов.

Приложение 8 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Лабиринт"

Учебное место "Лабиринт" предназначен для совершенствования навыков военнослужащих в поисково-спасательных работах при деблокировании пострадавших из-под обломков строительных конструкций, арматурных связей и других элементов завала.

Рисунок 6. Схема учебного места "Лабиринт"

Учебное место позволяет военнослужащим развивать навыки работы со спасательными инструментами в стесненных и замкнутых пространствах. Лабиринт оборудуется смотровыми окошками, для контроля за обучаемым. Препятствия в лабиринте периодически меняются и готовятся заранее из стальных арматур, бревен, досок, кирпичной кладки, ватных матрацев и фанеры.

Приложение 9 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Форт"

Учебное место "Форт" предназначено для отработки проведения поисково-спасательных работ в различных условиях при чрезвычайных ситуациях техногенного характера.

Рисунок 7. Схема учебного места "Форт"

В качестве учебного места используется строение многоэтажного здания, выполненное из железобетонных панелей, имитирующий здание после землетрясения.

Учебное место включает в себя комплекс учебных элементов:

1 – малый подвесной мост;

2 – здание переменной этажности;

3 – одноэтажное здание;

4 – заваленное убежище;

5 – тоннель;

6 – тоннель переменной высоты.

Приложение 10 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Железнодорожная катастрофа"

Учебное место "Железнодорожная катастрофа" предназначено для отработки нормативов спасательных работ при авариях на железной дороге.

Рисунок 8. Схема учебного места "Железнодорожная катастрофа"

Приложение 11 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного места "Причал"

Учебное место "Причал" предназначено для подготовки военнослужащих к спасательным работам на акваториях и поиска пострадавших под водой.

Рисунок 9. Схема учебного места "Причал"

Причал состоит из береговой тумбы, трапа, понтонной секции и систем удержания. Понтонная секция имеет форму параллелепипеда, полого внутри, углы и ребра элементов скруглены, на лицевой поверхности наносится противоскользящая насечка.

Безопасность военнослужащих, находящихся на причале, обеспечивается ограждением и размещением на платформе спасательных кругов и жилетов. Пришвартованные или заякоренные сооружения обеспечиваются стационарными инженерными сетями.

При установке причала учитываются особенности дна водоема, его глубина – от этих факторов выбирается способ крепления платформы. Площадь понтона рассчитывается в зависимости от его назначения.

Приложение 12 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного объекта "Полоса гражданской обороны"

Учебный объект предназначен для выработки у военнослужащих воинских частей выносливости и их подготовки к действиям в условиях массовых разрушений.

Рисунок 10. Схема учебного объекта "Полоса гражданской обороны"

Оборудуется на участке длиной в 200 метров следующими элементами:

1-линия старта;

2-стена (высотой 5 метров, шириной 1,5 метров, к верхней балке прикреплен канат толщиной 5 сантиметров, на высоте 4 метра от земли по ширине стенки укрепления выступ на 4-5 сантиметров для опоры ног при преодолении стенки, на задней стороне стенки крепятся скобы длиной до 40 сантиметров с расстоянием между ними 50 сантиметров, для спуска на землю);

3-завал (высотой 3 метра, длиной по основанию 5 метров и шириной до 7 метров, верхняя часть завала имеет горизонтальную поверхность шириной 2 метра с углублением до 0,6 метров посередине, ширина углубления 1 метр, передний и задний склоны завала имеют по 3-4 уступа, завал сооружается из обломков железобетона, земли, битого кирпича и брҰвен);

4-убежище (длиной 4 метра, шириной 2 метра, высотой 1,8 метров в передней и задней стенках убежища имеются проҰмы размером 0,7х0,7 метра на высоте 10-15 сантиметров от земли. В местах с высоким уровнем грунтовых вод пол убежища разрешается выполнить в уровень с землҰй. Справа перед входом в убежище на расстоянии 1 метра оборудуется настил размером 0,6х1,0 метров для укладки "потерпевшего", высота настила над землҰй, 20 сантиметров. Чучело для имитации поражҰнного изготавливается из литой резины или шьҰтся из плотной парусины по форме манекена и заполняется ветошью и обрезками резины, или изготавливается из дерева: высота чучела-1,5 метра, длинна туловища-0,6 метра, ног-0,7 метра, рук-0,5 метра, вес чучела не менее 60 килограмм;

5-ров (шириной поверху 2,5 и 3 метра, глубиной 1 метр);

6-лабиринт (длиной 6 метров, шириной 2 метра и высотой 1,1 метра; ширина проходов 0,5 метров, количество проходов 10);

7-забор (высотой 2 метра, толщиной 25 сантиметров, с наклонной доской длинной 3,2 метра, шириной 25-30 сантиметров);

8-разрушенный мост (высотой 2 метра, состоящий из трҰх отрезков прямоугольных балок 0,2 х 0,2: первый длиной 2 метра, второй – 3,8 метра с изгибом в 1350, длина от начала до изгиба 1 метр, третий – 3,8 метров с изгибом в 1350, длина от начала изгиба 2,8 метров; разрывы между отрезками балок 1 метр, в начале второго и третьего отрезков балки и в конце препятствия – вертикальные лестницы с тремя ступенями.

9-разрушенная лестница (шириной 2 метра, высотой ступеней 0,8; 1,2; 1,5 и 1,8 метров, расстояние между ступенями 1,2 метра, у высокой ступени наклонная лестница длиной 2,3 метра с четырьмя ступенями);

10-кирпичная стенка (высотой 1,1 метр, шириной 2,6 метров и толщиной 0,4 метра; нижнее отверстие 1х0,4 метра, верхнее размером 0,5х0,6 метров на высоте 0,35 метров от земли);

11-колодец и ход сообщения (глубина колодца 1,5 метра, площадь сечения поверху 1х1 метра; в задней стенке колодца щель размером 1х0,5 метра, длиной 8 метров, с одним изгибом; расстояние от колодца до траншеи по прямой 6 метров);

12-траншея (глубиной 1,5 метра);

13-тоннель (длинной 6 метров, шириной 2 метра, высотой 2 метра из металлических прутьев, расстояние между дугами – 50 сантиметров, диаметр прута – 2-3 сантиметра);

14-городок с наклонными и вертикальными лестницами (высотой 4 метра, длинной 8 метров, шириной 5 метров, между наклонными и вертикальными лестницами укреплена горизонтальная балка шириной 25-30 сантиметров; на высоте 1,2 метра от балки натянут трос для опоры при движении по балке);

15-стена разрушенного здания (высотой 2,5 метра, длиной 9 метров, толщиной 0,4 метра с разрывом в 1 метр, передняя часть стены имеет 4 уступа по 0,6 метров);

16-горизонтальная балка из железобетона (шириной 20 сантиметров, длиной 5,5 метров), проложенная через траншею (длиной 5 метров, шириной 4 метра, глубиной 1 метр);

17-учебная башня каркасно-обшивной конструкции (шириной 4 метра, на фасадной и боковых стенах башни делается по два оконных проҰма на втором этаже размером 1 х 1,5 метра; расстояние от окна до края стены 0,7 метров; ширина простенка 0,6 метров; ширина подоконника 30 сантиметров; на стенах башни, кроме оконных проҰмов, никаких отверстий и выступов не должно быть; на втором этаже башни – лестничная площадка шириной не менее 1,5 метра, имеющая выход на внутреннюю лестницу; к подоконнику крепится верхний конец штурмовой пожарной лестницы, нижний конец лестницы не закреплҰн; ширина лестницы 30 сантиметров, длина 3,2 метра; для защиты рук от возможных травм разрешается набивать брусок высотой 6-8 сантиметров и шириной 3 сантиметра ниже уровня третьей ступеньки штурмовой лестницы; на боковой стене башни укрепляются 3 металлические скобы длиной до 40 сантиметров, верхняя скоба на уровне подоконника, расстояние между скобами 0,5 метров; под окнам боковой стены роется приямок, который наполняется опилками (стружками и песком);

18-беговая дорожка (шириной 2 метра).

Приложение 13 к Правилам деятельности полигонов и учебных центров воинских частей гражданской обороны

Описание учебного объекта "Автодром"

Учебный объект предназначен для обучения военнослужащих вождению машин, проведения испытания техники.

Рисунок 11. Схема учебного объекта "Автодром"

Оборудуется на участке местности предусматривающий использование машин в различных условиях местности и дорожного покрытия, а также с имитацией следующих участков дороги:

1 – серпантин; 7 – водная преграда;

2 – парковочное пространство; 8 – разрушенная дорога;

3 – перекресток дорог; 9 – автомагистраль;

4 – эстакада; 10 – подъем;

5 – круговое движение; 11 – мост;

6 – смотровая площадка; 12 – спуск.

Участки дороги обозначаются установленными дорожными знаками и разметками.