ИПС "Әділет"

Алдын ала ескертпелер

      1. Төменде келтірілген ережелер пенитенциарлық мекемелердің үлгілі жүйесін жан-жақты баяндауды мақсат етпейді, тек қазіргі заманғы көпшілік мойындаған ой жетістігі негізінде және қазіргі кездегі ең қанағаттанарлық жүйелердің негізгі элементтерін ескеріп, қамаудағы адамдармен қарым-қатынас және мекемелерді басқару саласында әдетте принциптік және практикалық тұрғыдан дұрыс деп есептелетін нәрселерді баяндауға ғана арналған.
      2. Заң, әлеуметтік, экономикалық және географиялық жағдайлардың алуан түрлілігін назарға ала отырып, бұл ережелердің барлығы бірдей барлық жерде және бір мезгілде қолданылмауы мүмкін екендігі анық. Дегенмен, осы ережелер оларды өмірде жүзеге асыруда іс-жүзіндегі қиындықтарды үнемі жеңуге деген ынта тудыруы тиіс, себебі бұлар Біріккен Ұлттар Ұйымы, жалпы алғанда, қолайлы деп санайтын ең төменгі жағдайларды қамтып көрсетеді.
      3. Екінші жағынан, бұлар ой үнемі алға жылжып отыратын қызмет аясын қамтиды. Олар бірлесіп мазмұндалған принциптер мен ондағы белгіленген мақсаттарға жетуге бағытталған тәжірибелерді жүргізу және практикаға енгізуге кедергі жасау мақсатын қойып отырған жоқ.
      4. 1) Ережелердің I бөлімі мекемелерді жалпы басқаруға қатысты және қамауда қылмыстық немесе азаматтық істер бойынша отырғандар, әлде тек тергеудегілер немесе үкім шығарылғандар, судьялар «қауіпсіздік шаралары» деп таныған немесе түзеу шараларын тағайындаған адамдар екеніне қарамастан, қамаудағылардың барлық санатына қолданылады.
      2) II бөлімде әрбір тарауда айтылатын ерекше санаттағыларға қолданылатын ережелер мазмұндалады. Бірақ А тарауындағы үкім шығарылған қамаудағыларға қатысты ережелерді, егер бұл ережелер осы санаттағылар үшін жасақталған ережелерге қайшы келмесе және олардың жағдайын жақсартатын болса, В, С және Д тарауында айтылатын тұлғалар санатына да тең түрде қолданылуы керек.
      5. 1) Ережелер Борстала мекемесі немесе түзеу үйлері сияқты жас балаларға арналған мекемелерді басқару ісін регламенттеуді мақсат етпейді. Дегенмен, 1-бөлім бұл мекемелерде де қолданыс табуы мүмкін.
      2) Жас балалар санатына кем дегенде жас қылмыскерлерге арналған сот құзыретіне жататын жас адамдарды жатқызу керек. Әдетте бұндай жас адамдарға түрмеге қамау туралы үкім шығарылмауы тиіс.

I бөлім
Жалпы қолданылатын ережелер

Негізгі принцип

6. 1) Төменде келтірілген ережелерді бейтараптық таныта отырып қолдану қажет. Нәсілдік белгісі, тері түсі, жынысы, тілі, діни, саяси және басқа да сенімі, ұлттық немесе әлеуметтік шығу тегі, мүліктік жағдайы, жанұя шығу тегі немесе әлеуметтік жағдайы бойынша кемсітушілікке жол берілмейді.
2) Екінші жағынан, халықтың белгілі бір топтарына жататын қамаудағылардың діни сенімі мен моральдық ұстанымдарын сыйлай білу керек.

Тізілім

      7. 1)Барлық қамау орындарында беттері нөмерленген, қапталған журнал түріндегі тізілім болуы қажет, онда әрбір қамаудағы адамға қатысты мына деректер жазылуы тиіс:
      а) оның жеке басына қатысты мәліметтер;
      в) оның қамауға алыну себебі және қамауға алу туралы шешім шығарған билік;
      с) оның келген және осы қамау орнынан шыққан күні мен уақыты.
      2) Ешкім де қамауға алу туралы нақты бұйрықсыз (оның толық мазмұны тізілімге алдын ала жазылады) түрмеге қабылдануы мүмкін емес.

Санат бойынша бөлу

      8. Әр түрлі санаттағы қамаудағылар бөлек мекемелерде немесе бір мекеменің әр түрлі бөлігінде жынысы, жасы, алдында сотталғаны, қамауға алынуының заңдылық себептері және оларға арналған ұйғарым бойынша ұсталады.
      Сонымен:
      а) Еркектер мен әйелдер мүмкіндігінше әр түрлі мекемелерде ұсталуы қажет;
      в) егер еркектер мен әйелдер бір мекемеде ұсталса, онда әйелдерді тіптен бөлек жайларға орналастыру қажет;
      с) үкім шығарылмағандар сотталғандардан бөлек орналастырылуы тиіс;
      d) қарызы жөніндегі міндетін орындамаған және басқа азаматтық істер бойынша қамауға алынғандарды қылмыс жасағандардан бөлек орналастыру керек;
      е) құқық бұзушы жас балаларды үлкендерден бөлек ұстаған дұрыс.

Бөлме-жайлар

      9. 1) Қамауға алынғандар камерада немесе бөлмеде түнейтін жерлерде, олардың әрбіреуі бөлек камерада немесе бөлмеде орналасуы тиіс. Егер уақытша түрмеде қамаудағылардың шамадан артық болуы сияқты ерекше себептерге байланысты, орталық түрме басқармасына бұл ережеден бас тартуға тура келсе, онда бір камера немесе бөлмеге екі қамаудағы адамды орналастыру жағымсыз болатынын ескереді.
      2) Ортақ камера бар жерлерде, онда жайғасатын қамаудағыларға осындай жағдайда бірге тұруға қабілеті бар екендеріне көз жеткізу үшін, мұқият іріктеу жасау керек. Түнде мекеменің сипатына сай үздіксіз қадағалау жасап отырған дұрыс.
      10. Қамаудағылар пайдаланатын барлық бөлме-жайлар, әсіресе барлық жатын бөлмелер барлық санитарлық талаптарға сай болуы керек және де климат жағдайына, әсіресе бұл бөлме-жайлардың ішкі көлеміне, олардың ең төмен аумағы, жарықтануы, жылу берілуі және ауа жаңарту жүйесіне тиісті назар аударылуы қажет.
      11. Қамаудағылар тұратын және жұмыс жасайтын жайларда:
      а) терезелері қамаудағылар күндізгі жарықпен оқып және жұмыс жасай алатындай жеткілікті көлемде болуы және жасанды ауа алмастыру жүйесінің бар не жоқ екеніне қарамастан таза ауаның еркін келіп тұруын қамтамасыз ететіндей құрастырылуы тиіс.
      в) жасанды жарық қамаудағылардың жұмыс жасауы мен оқуы үшін көру қабілетіне қауіпсіз болатындай түрде қолжетімді болуы тиіс.
      12. Санитарлық қондырғылар әрбір қамаудағы адам өзінің табиғи қажеттілігін, оған керек болған кезде, тазалық пен әдептілік жағдайында қанағаттандыра алатындай жеткілікті болуы керек.
      13. Монша қондырғылары және душ саны әрбір қамаудағы адам кез келген климатқа сай температурада және жалпы гигиена шарты қалай талап етсе, сондай жиі, жыл мезгілі мен географиялық ауданын ескеріп, былайша айтқанда қоңыржай климатта аптасына бір рет шомылуы немесе душ қабылдауы мүмкін әрі міндетті болатындай жеткілікті болуы тиіс.
      14. Қамаудағылар үнемі пайдаланатын мекеменің барлық бөліктері қажетті тәртіпте және ең қатаң тазалықта ұсталуы тиіс.

Жеке бас гигиенасы

15. Қамаудағылардан өздерін таза ұстауларын талап ету керек. Бұл үшін оларды сумен және денсаулық пен тазалық үшін қажетті туалет бұйымдарымен қамтамасыз ету қажет.
16. Қамаудағылар өздерінің адамдық қадір-қасиетіне лайықты сырт бейнесін сақтау үшін ер адамдарға әрдайым қырынуға және оларға өздерінің шашы мен сақалын сәндеуіне мүмкіндік беру керек.

Киім және төсек-орын жарақтары

      17. 1) Азаматтық киім киіп жүруге құқығы жоқ қамаудағыларға сол климатқа сәйкес және олардың денсаулығын қанағаттанарлық күйде ұстауына мүмкіндік беретін нысанды киім-кешек жиынтығы берілуі тиіс. Бұл киім қорлайтын не кемсітетін сипатта болмауы тиіс.
      2) Киім таза әрі ұқыпты болуы керек. Таза киім-кешекті беру және жуу гигиена талаптарына сәйкес қамтамасыз етілуі қажет.
      3) Айырықша жағдайларда, егер қамаудағы адам биліктің рұқсаты бойынша мекемені тастап шығатын болса, оған өз киімін киюіне немесе көзге көп түспейтін басқа киім киюіне рұқсат ету керек.
      18. Егер қамаудағыларға азаматтық киім киюге рұқсат етілсе, онда оларды қамауға алу сәтінде бұл киімдер таза әрі киіп жүруге лайықты болуына шаралар алу керек.
      19. Қамаудағы әрбір адамды ұлттық немесе жергілікті нормаларға сәйкес бөлек кереуетпен қамтамасыз ету керек, берілген кезінде таза бөлек төсек-орын жарақтарымен жабдықтап және олардың тазалығын қамтамасыз ету мақсатында жиі ауыстырылуы және жөндеп ұсталуы қажет.

Тамақтану

20. 1) Түрме басқармасы дағдылы сағаттарда қамаудағы әрбір адамды, оның денсаулығы мен күшін сақтау үшін жеткілікті, сапалы, жақсы дайындалып ұсынылған тамақпен қамтамасыз етуі тиіс.
2) Ауыз су қамаудағы әрбір адам үшін қажет болған кезде қолжетімді болуы тиіс.

Дене жаттығулары және спорт

21. 1)Таза ауада жұмыс жасамайтын барлық қамаудағы адамдардың күн сайын аулада кем дегенде бір сағат, егер ауа-райы жақсы болса, қолайлы дене жаттығуларын жасауға құқығы бар.
2) Жас өспірімдер мен тиісті дене бітімі бар басқа жарасымды жастағы қамаудағыларға дене жаттығуларын және жаттығу кезінде ойын ойнау мүмкіндігін қамтамасыз ету қажет, ол үшін қажетті алаң, қондырғылар және жабдықтарға ие болу керек.

Медициналық қызмет көрсету

      22. 1) Барлық мекемелер қарамағында кем дегенде бір білікті психиатрия саласында танымы бар медициналық қызметкер болуы тиіс. Медициналық қызмет көрсетуді жергілікті немесе мемлекеттік денсаулық сақтау органдарымен тығыз байланыста ұйымдастыру керек. Бұл қызмет психиатрлық диагностикалық қызметті және қажеттілік болған жерде психикасы нормадан ауытқыған қамаудағыларды емдеуді де қамтуы керек.
      2) Мамандардың қызметіне мұқтаж қамаудағы ауру адамдарды ерекше мекемелерге немесе азаматтық ауруханаларға ауыстыру керек. Түрме ауруханасының ауруларға тиісті медициналық күтім жасау мен оларды емдеу үшін қажетті дәрі-дәрмегі, қондырғылары және жабдықтары, сонымен бірге жеткілікті түрде білікті мамандары болуы тиіс.
      3) Әрбір қамаудағы адамның білікті тіс дәрігерінің қызметіне жүгіну мүмкіндігі болуы керек.
      23. 1) Әйелдерге арналған мекемелерде жүкті және босанған әйелдерді күту үшін ерекше жайлар болуы тиіс. Мүмкін болған жерлерде әйелдердің бала босануы түрменің емес, азаматтық госпиталде болуының қамын ойлау керек. Егер сәби түрмеде туылған болса, бұл туралы оның туу туралы куәлігіне жазудың қажеті жоқ.
      2) Қамаудағы аналарға сәбилерін өздерінің қасында қалдыруға рұқсат етілген болса, онда білікті мамандармен қамтылған балалар яслидерін құруды қарастыру керек, балаларды оған анасының қамқорлығында болмайтын кездерінде орналастыру қажет.
      24. Әрбір қамаудағы адамды қабылдау кезінде және одан кейін де оның дене немесе ақыл-ой жағынан ауру еместігін анықтау, жұқпалы немесе инфекциялық аурумен ауыруы мүмкін деген қамаудағыларды оқшаулау үшін қажетті шаралар алу; оларды қайта тәрбиелеуге кедергі болатын дене немесе ақыл-ой кемістігін айқындау және олардың еңбекке жарамдылық қабілетін анықтау үшін медициналық қараудан өткізу керек.
      25. 1) Қамаудағылардың дене және психикалық денсалығы туралы қамын дәрігер ойлауға міндетті, ол күн сайын науқастарды қабылдауы және сырқаты туралы шағым жасаушылар мен өзінің ерекше назарын аудартқандардың бәріне барып шығуы тиіс.
      2) Қамаудағы адамның дене және ақыл-ой тепе-теңдігінің бұзылғаны туралы немесе оның қамауда болуының нәтижесінде немесе қамаудың кейбір жағдайына байланысты бұзылуына қауіп төнді деп санаған кез келген уақытта, дәрігер бұл туралы директорға хабарлауы тиіс.
      26. 1) Дәрігер әрдайым тексеру жүргізіп отыруға міндетті және директорға мына мәселелер бойынша баяндап отыруы тиіс:
      а) тамақтың сапасы, дайындалуы және таратылу жағдайы;
      в) мекеменің тазалығы мен онда ұсталатындардың гигиенасы;
      с) мекемедегі санитария, жылу, жарық және ауа алмастыру;
      d) қамаудағылардың киім және төсек-орын жарақтарының тазалығы мен жарамдылығы;
      е) егер дене тәрбиесі мен спорт мамандандырылған қызметкерлер құрамына тапсырылмаған болса, онда оларға қатысты ережелердің сақталуын;
      2) Директор 25(2) және 26 ережелеріне сәйкес дәрігердің өзіне жіберген баяндамалары мен кеңестерін назарға алуы тиіс және егер ол дәрігердің ұсыныстарымен келісетін болса, онда тез арада оларды жүзеге асыруға шаралар алуы керек; егер бұл ұсыныстар оның құзыретінің шегінен шығатын болса немесе директор дәрігердің ұсыныстарымен келіспейтін болса, онда ол тез арада жоғардағы органдарға өзінің баяндамасымен қатар дәрігердің ұсыныстарын да беруі керек.

Тәртіп және жаза

      27. Тәртіп пен реттілік қатаң түрде сақталуы тиіс, бірақ шектеулер тек қадағалаудың сенімділігін және мекемедегі жатақхананың тиісті ережелерін сақтауға қажеттілік кезінде енгізілуі тиіс.
      28. 1) Мекемені тазалап, күту жөніндегі жұмысқа қамаудағыларды тәртіптік жаза ретінде қатыстыруға болмайды.
      2) Алайда бұл ереже қамаудағыларды қайта тәрбиелеу мақсатында құрылған топтардың құрамында қадағалаумен жұмыс істейтін, ондағы белгілі бір әлеуметтік, тәрбиелік, спорттық қызмет түрлеріне жауапкершілік қамаудағылардың өздеріне жүктелген өзін-өзі басқару жүйесінің тиісті қызмет етуіне кедергі келтірмеуі тиіс.
      29. Мына факторлар әруақытта заңмен немесе құзырлы әкімшілік биліктің өкімімен анықталуы тиіс:
      а) теріс тәртіптік мінез-құлық;
      в) қамаудағы адамның ұшырауы мүмкін жазаның түрі мен ұзақтығы;
      с) жазаны беруге құқығы бар орган.
      30. 1) Жаза тек тиісті сондай заңмен немесе сондай өкіммен берілуі керек және де бірде бір қамаудағы адам бір теріс қылығы үшін екінші рет қайталанып жазалануға ұшырамауы тиіс.
      2) Қамаудағы бірде бір адам оған кінә ретінде қойылатын теріс қылығы туралы алдын ала хабардар болмай және өзін ақтау үшін өз пікірін айтуға тиісті мүмкіндік алмай, жазалануға ұшырамауы тиіс. Құзырлы билік бұндай түрдегі істі мұқият тексеруі керек.
      3) Қажетті және жүзеге асуы мүмкін жерлерде қамаудағы адамға өзін қорғау үшін аудармашы арқылы тілдесуге мүмкіндік берілуі керек.
      31. Тәртіптік теріс қылығы үшін жаза ретінде адамдық қадыр-қасиетін қорлайтын немесе адамгершілікке жатпайтын қатаң жазалар, қараңғы камераға қамау және дене жазалары сияқты түрлеріне тиым салу керек.
      32. 1) Қатаң қамауды немесе тамақ беруді шектеуді қарастыратын жазаларды тек дәрігер қарап, қамаудағы адамның бұндай жазалауды көтере алатыны туралы жазбалай қорытынды жасағанынан кейін ғана іске асыруға болады.
      2) Бұл жазаланған адамға дене және психологиялық зиян келтіретін басқа да жазалар түріне қатысты. Осындай жазалар 31-ереже қағидаларымен қайшылықта болмауы немесе одан ауытқымауы тиіс.
      3) Дәрігер күн сайын бұндай жаза алған қамаудағылардың көңілін сұрап, келіп тұруға және қамаудағының дене және психикалық жағдайына байланысты жазаны тоқтату немесе өзгертуді қажет деп тапса, бұл туралы өз пікірін директорға жеткізуге міндетті.

Жуасыту шаралары

      33. Жазалау ретінде ешуақытта мынандай жуасыту құралдарын: қолкісен, қандала, көндіктіру көйлегі немесе шынжырды пайдалануға болмайды. Бұдан басқа қандала мен шынжырды жуасыту құралы ретінде тіптен пайдалануға болмайды.
      Басқа жуасыту құралдарын тек мына жағдайларда пайдалануға болады:
      а) тасымалдау кезінде қашып кетуді болдырмау үшін, сот және әкімшілік органдары алдында барған бойда қамаудағылар бұғауларынан босатылады деген шартпен;
      в) медициналық сипаттағы себептер мен дәрігердің нұсқауы бойынша;
      с) директордың бұйрығы бойынша, егер басқа шаралар жарамсыз болса, қамаудағыға өзіне немесе басқаларға немесе материалдық залал келтіруге кедергі жасау қажет болған кезде; бұндай жағдайда директор тез арада дәрігермен кеңесуі және жоғарғы әкімшілік органдарға баяндауы міндетті.
      34. Жуасыту әдістері мен тәсілдерін пайдалануды орталық түрме басқармасы анықтайды. Бұл құралдарды қатаң қажеттіліктен ұзағырақ қолданудың қажеті жоқ.

Қамаудағылардың ақпарат алуы және олардың шағым беруі

      35. 1) Қамауға алынған әрбір адамға түрмеге қабылданар алдында оның санатындағы қамаудағылармен қарым-қатынас ережесіне қатысты бұл мекеменің тәртіптік талаптары, сонымен бірге рұқсат етілген ақпарат алу мен шағым жасау әдістерін, сондай-ақ басқа да оған өзінің құқықтары мен міндеттеріне есеп беруге және осы мекемедегі өмірге бейімделуге мүмкіндік беретін ақпаратты жазбалай түрде беру керек.
      2) Сауатсыз қамаудағыларға ақпарат ауызша түрде берілуі тиіс.
      36. 1) Әрбір қамаудағы адамның жұмыс күні мекеме директорына немесе оның уәкілетті қызметкеріне өтініш не шағыммен жолығуына мүмкіндігі болуы керек.
      2) Инспекция кезінде қамаудағылар мүмкін болған кезде өтініш немесе шағыммен түрме инспекторына жолыға алатындай болуы тиіс. Олар инспектормен немесе инспекцияның қандай да бір басқа қызметкерімен директор немесе басқа мекеме қызметкерлері болмаған кезде сөйлесуге құқығы болуы тиіс.
      3) Әрбір қамаудағы адамның орталық түрме басқармасына, сот билігіне немесе басқа құзыретті органдарға мазмұны жағынан цензураға түспейтін өтініш немесе шағыммен шығу мүмкіндігі болуы керек.
      4) Арыздар мен шағымдар, үстірт немесе жөнсіз жазылғандарын есепке алмағанда, шұғыл қарауға жатады және оларға еш кешіктірместен жауап берілуі тиіс.

Сыртқы дүниемен байланыс

      37. Қамаудағыларға олардың жанұяларымен немесе беделі төмен емес достарымен белгілі уақыт аралығында және тиісті қадағалаумен хат-хабар алысу, сол сияқты келіп-кету арқылы қарым-қатынас жасауға мүмкіндік беру керек.
      38. 1) Қамауда отырған шетел азаматтарына олардың елдерінің дипломатикалық және консулдық өкілдерімен байланыс жасап тұруға орынды мүмкіндікті қамтамасыз ету керек.
      2) Осы мемлекетте дипломатикалық және консулдық өкілдігі жоқ елдердің азаматтары болып танылатын қамаудағылардың, сонымен қатар босқындар мен азаматтығы жоқ тұлғалардың олардың мүдделерін қорғауға алған мемлекеттің дипломатикалық өкілдерімен немесе оларды қорғаумен айналысатын кез келген ұлттық немесе халықаралық органмен байланыс жасап тұруға мүмкіндігі болуы тиіс.
      39. Қамаудағылардың қаперіне ең маңызды деген жаңалықтарды оларға газет, журнал немесе ерекше түрмелік басылымдарды оқуға, радио тыңдауға және лекцияға қатысуға немесе әкімшілік органдары рұқсат ететін және қадағалайтын басқа да кез келген құралдар көмегімен үнемі беріп отыру керек.

Кітаптар

40. Әрбір мекемеде барлық қамаудағылар санатына қолжетімді қөңіл көтеретін, сонымен бірге білім алуға арналған кітаптары бар кітапхана болуы тиіс. Барлық қамаудағыларды кітапхананы пайдалануға ынталандыру керек.

Дін

      41. 1) Белгілі бір діни сенімдегілердің жеткілікті саны бар мекемелерде осы діни танымның білікті дін басын тағайындау керек немесе оған онда тиісті діни жораларды жасауға рұқсат ету керек. Егер бұндай қамаудағылардың саны жеткілікті түрде көп болса, онда осындай дін басын толық уақытқа тағайындау керек.
      2) 1-тармақтың негізінде мекемеде тағайындалған немесе рұқсат алған білікті дін басы діни жораларды жасауға және оларға берілген уақытта діни сенім тақырыбында әңгіме айту мақсатында қамаудағылармен оңаша жолығу үшін дүркін-дүркін келіп тұруға мүмкіндігі болуы тиіс.
      3) Қамаудағыларды кез келген діни сенімнің білікті діни өкіліне қолжетімді болу мүмкіндігінен айыруға болмайды. Бір жағынан, егер қамаудағы адам оған дін басының келіп жолығып тұруына қарсы болса, оның бұл тілегіне үлкен құрметпен қарау керек.
      42. Әрбір қамаудағы адамның өзінің діни қажеттіліктерін мекеменің қабырғасында діни жораларға қатысу және өзінің діни сеніміне сәйкес діни жазбаларына иелік етуін жүзеге асыруға болатын шекте қанағаттандыруға мүмкіндігі болуы тиіс.

Қамаудағылардың мүлкінің сақталуы

      43. 1) Ақша, бағалы заттар, киім және осы мекемеде қолданылатын ережелерге сәйкес өзінің жанында ұстауға құқығы жоқ басқа да мүліктерді қамауға алынған адам, өзін қабылдап алар кезде сақтауға тапсырады. Бұл мүліктердің тізіміне қамаудағы адамның қолы қойылады. Олардың сенімді жағдайда сақталуы үшін барлық жағдай жасалуы тиіс.
      2) Қамаудағы адамға осы мекемеден босатылғаннан кейін оған барлық тиісті мүлкі мен ақшасы, оған жұмсауына рұқсат етілген сомасынан басқасы, заттардың, оған мекемеден тыс жерлерге жіберуіне рұқсат етілгенінен басқасы немесе киім, санитарлық ұйғарым бойынша жойылуға қажет деп тапқандарынан басқасы, қайтарылуға жатады. Қамаудағы адам өзіне тиісті ақша мен заттарды алғаны туралы қол қояды.
      3) Бұл қамаудағы адамның осы мекемеде болған уақытында алған барлық заттары мен ақшалай құралдарына да қатысты.
      4) Егер қамаудағы адамның өзінде дәрі-дәрмектері болса, онда оларды не істеу керек екенін дәрігер шешеді.

Ауыстырылғаны, сырқат болуы, өлімі және т.б.хабарлау

      44. 1) Өлім жағдайында, қатты аурулы болуы немесе қатты жарақаттанғанда немесе оны психикалық ауруларға арналған мекемеге ауыстырған жағдайда, директор тез арада ол туралы, егер ондайлар бар болса, оның жұбайына немесе зайыбына, оның ең жақын туысқандары және алдында қамаудағы адамның өзі көрсеткен адамға хабар береді.
      2) Қамаудағы адамға өзінің жақын туысқандарының кез келгенінің өлімі немесе қатты аурулы екендігі туралы тез арада хабарлау керек. Жақын туысқанының өте қиын ауру жағдайында, егер мүмкіндік болса, қамаудағы адамға өз бетімен немесе күзетпен онымен барып жолығуына рұқсат етілуі керек.
      3) Әрбір қамаудағы адамның өз жанұя мүшелерін өзінің қамауға алынғаны немесе басқа жерге ауыстыруы туралы тез арада хабар беруіне құқығы болуы тиіс.

Қамаудағылардың орынын ауыстыру

      45. 1) Қамаудағыларды қамау орына бағыттағанда немесе бір жерден басқа жерге ауыстырғанда, оларды бөтен көздердің көрмеуінен ең жоғарғы дәрежеде жасыру және оларды кемсітуден, әуесқойлық таныту, жария болудың кез келген түрінен қорғауға барлық шараларды алу керек.
      2) Қамаудағыларды жарықтың немесе ауа алмасуының жеткіліксіз жағдайында немесе кез келген аса ауыр жағдайда тасымалдауға тиым салынады.
      3) Қамаудағы адамдар басқарма есебінен ауыстырылады, сонымен қатар оларды тасымалдау жағдайы барлығына бірдей болуы тиіс.

Мекеме қызметкерлері

      46. 1) Түрме басқарма органдары барлық санаттағы қызметкерлердің мұқият іріктелуі туралы ойлауы тиіс, себебі түрме мекемесінің жақсы жұмыс істеуі осы қызметкерлердің адалдығы, адамгершілігі, біліктілігі және жеке бас қасиеттеріне байланысты.
      2) Түрме әкімшілігі өз қызметкерлерінде және жұртшылықты түгел алғанда өздерінің қоғамдық маңызы үлкен істі атқарып отырғандары туралы сенімді талмастан қалыптастыруы тиіс. Бұндай сенімді қалыптастыру үшін олар қоғамдық ақпарат мүмкіндігін пайдаланғаны жөн.
      3) Жоғарда көрсетілген мақсаттарға жету үшін түрме әкімшілігі қызметкерлерін мемлекеттік қызметкер мәртебесін пайдаланушы және оларға жүктелген міндеттерді орындауға білек қабілеті бар және олардың жұмыстарының тиімділігі, олардың жақсы тәртібі жағдайында, олар өз қызметтерін сақтай алатындарына сенімдері мол түрме басқармасының мамандандырылған қызметкерлері ретінде толық жұмыс уақытына тағайындау керек. Олардың еңбек ақысы бұл жұмысқа қабілеті бар ер адамдар мен әйелдерді осы жұмысқа тарту және ұстап қалу есебімен тағайындалуы тиіс. Осы жұмыстың ерекше қиын жағдайын ескере отырып, бұл адамдарға тиісті жеңілдіктер мен еңбек жағдайын қамтамасыз ету керек.
      47. 1) Бұл қызметкерлер құрамы жеткілікті түрде білімді және жетілген болуы керек.
      2) Жұмысқа алар алдында оларды жалпы және нақты міндеттерін орындауға дайындау керек, содан кейін олардың теориялық және практикалық бағытта емтихан тапсыруларын талап ету керек.
      3) Жұмысқа қабылданғаннан кейін және қызмет барысында бұл қызметкерлер жұмыстан қол үзбей, ыңғайлы уақыт аралығында ұйымдастырылған әзірлік курстарынан өтіп, одан арғы өз біліктіктерін көтеріп отырулары керек.
      48. Қамау орнының барлық қызметкерлері өз міндеттерін атқаруда және өздерін ұстауда қамаудағыларға үлгі болатындай және олардың құрметіне ие болуға тиісті түрде орындаулары керек.
      49. 1)Мүмкіндігінше бұл штаттағылар психиатрлар, психологтар, әлеуметтік қызметкерлер, мұғалімдер және кәсіптік пән оқытушылары сияқты жеткілікті мамандардан тұруы керек.
      2) Әлеуметтік қызметкерлер, мұғалімдер және кәсіптік пән оқытушыларын тұрақты қызметкерлер есебінде тағайындау керек, алайда толық емес жұмыс күні бойынша жұмыс істейтіндер мен ерікті қызметкерлерді де ескеру керек.
      50. 1) Директорлық қызметке әкімшілік қабілеттілігі, тәжірибесі және дайындығы жөнінен жұмыс сипатына байланысты жеткілікті түрде білікті тұлғаны тағайындау керек.
      2) Директор толық жұмыс мөлшерлемесінде жұмыс жасай отырып, өзінің барлық уақытын өзіне жүктелген міндеттерді орындауға арнауы тиіс.
      3) Оның тұрғылықты жері өзіне сеніп тапсырылған мекеме аумағында немесе одан тікелей жақын жерде болуы керек.
      4) Егер бір директорға екі немесе бірнеше мекемені басқару жүктелсе, ол олардың әрқайсысына жеткілікті түрде аз уақыт аралығында барып шығуы керек. Бұл мекемелердің әрқайысына басшылық жасауды сол жерде тұрып жатқан жауапты қызметкерге тапсыруы тиіс.
      51. 1) Директор, оның орынбасары және осы мекеме қызеткерлерінің басым бөлігі ондағы қамаудағылардың басым көпшілігі сөйлейтін тілді немесе олардың басым көпшілігі түсінетін тілді білулері керек.
      2) Қажеттілік болған жерде аудармашының қызметін пайдалану қажет.
      52. 1) Көлемі бір немесе бірнеше дәрігердің толық мөлшердегі жалақымен жұмыс істеуін ақтай алатын мекемелерде, кем дегенде дәрігерлердің біреуі сол мекеменің өзінде немесе одан тікелей жақын жерде тұруы керек.
      2) Басқа мекемелерге дәрігер күн сайын баруы керек, сонымен бірге дәрігер қиын жағдайларда тез шақырып алатындай жақын жерде тұруы қажет.
      53. 1) Ер адамдар да, әйел адамдар да бар мекемелерде әйелдер бөлімі жауапты әйел қызметкердің қол астында болуы тиіс, осы мекемеге кіруге рұқсат ететін кілт оның қолында болуы керек.
      2) Қызметкер-ер адамдарға әйелдер бөліміне тек қызметкер-әйелдердің ере алып жүрулері арқылы ғана кіруге рұқсат етіледі.
      3) Қамаудағы әйел адамдар туралы қамқорлық және оларды қадағалауды тек қана әйел-қызметкерлерге жүктеу керек. Алайда бұл қызметкер-ер адамдарға, әсіресе дәрігерлер мен мұғалімдерге, әйелдер мекемесінде немесе басқа мекеменің әйелдерге арналған бөлімінде өз кәсіби міндеттерін орындауға кедергі келтірмеуі тиіс.
      54. 1) Қамаудағылармен қарым-қатынаста қызметкерлер құрамы тек өзін қорғау мақсатында немесе олар қашуға әрекет еткен жағдайда ғана, сонымен бірге ереже мен қолданыстағы заңға негізделген бұйрықтарға белсенді немесе сылбыр түрде қарсылық көрсетсе, күш көрсетуге құқығы бар. Күш көрсетуге барған қызметкерлер қажеттілік жағдайында қалуы және бұл туралы мекеме директорына тез арада хабарлауы тиіс.
      2) Түрме қызметкерлерін қамаудағылардың басқыншылық ниеттерін басуға мүмкіндік беретін ерекше дене дайындығымен қамтамасыз ету қажет.
      3) Қамаудағылармен өз міндеттерін орындау кезінде тығыз байланыста болатын қызметкерлер қаруды тек айрықша жағдайларда ғана алып жүрулері тиіс. Сонымен бірге қаруды тек тиісті дайындықтан өткен қызметкердің ғана алып жүруге құқығы болуы тиіс.

Инспекция

55. Пенитенциарлық мекемелер мен қызметтер құзыретті билік тағайындайтын білікті әрі тәжірибелі инспекторлардың тарапынан үнемі тексеруден өтіп тұруы керек. Инспекторлар, әсіресе, қамау орындары қолданыстағы заңнамаға және ұйғарымдарға сәйкес басқарылатынына және олардың жұмысы пенитенциарлық және түзету қызметтерінің алдында тұрған міндеттерге сәйкес екеніне көз жеткізулері тиіс.

II бөлім
Ерекше санаттағыларға қолданылатын ережелер

А. Үкім шығарылған қамаудағылар

Басшылық принциптері

      56. Төменде баяндалған басшылық принциптері пенитенциарлық мекемелерді басқару рухын және осы мәтіннің 1-алдан ала ескертуіне сүйене отырып, бұл мекемелердің жүзеге асыруға тиісті мақсаттарын айқындайды.
      57. Қамау және құқық бұзушыны қоршаған ортадан оқшаулайтын басқа да шаралар оған жапа шектіреді, себебі оны бостандығынан айыратын болғандықтан, одан өзін-өзі билеу құқығы да тартып алынады. Сол себепті, бөлектеу орынды деп табылған немесе бұны тәртіпті сақтау талап еткен ерекше жағдайлардан басқа кезде, түрме жүйесі осындай жағдайда туындайтын азап шегуді тереңдетпегені жөн.
      58. Түрмеге қамау немесе жалпы бостандықтан айыру үкімінің мақсаты мен ақтауы ақырында қоғамды қорғау және қоғамға қауіп төндіретін қылмыстарды болдырмау болып табылады. Бұл мақсатқа тек, егер құқық бұзушы қамау мерзімін бітіріп кеткен және қалыпты өмір жағдайына дайын ғана емес, сонымен бірге заңнамаға бағыну мен өзінің тіршілік етуін қамтамасыз етуге қабілетті болса ғана, жетуге болады.
      59. Бұл үшін мекеме, олардың иелігіндегі және олар жарамды деп санайтын, әрбір қамаудағыны қайта тәрбиелеу қажеттігін ескере отырып қолданатын, барлық түзету, тәрбиелеу, моральдық және рухани күштер мен көмек түрлерін пайдалануы тиіс.
      60. 1) Қамаудағылардың бойында жауапкершілік сезімі мен адамгершілік қадыр-қасиетті ойлауды жоятын түрмедегі өмір мен бостандықтағы өмір арасындағы айырмашылықты мекемеде қабылданған режим минимумға дейін жеткізуге тырысуы керек.
      2) Жаза мерзімі бітер алдында қамаудағы үшін қоғамдағы өмірге біртіндеп қайту шаралары алынғаны жақсы болар еді. Бұл мақсатқа әрбір құқық бұзушының ерекшелігін ескере отырып, бостандыққа шығатындар үшін мекеменің өзінде немесе басқа бір мекемеде айрықша режим енгізуге немесе қамаудағыларды сынау мерзіміне босатуға, бұл мерзім ішінде олар қадағалауда болатын, тек осындай қадағалау полиция билігіне жүктелмеуі және тиімді әлеуметтік көмекпен ұштастырылатын болса, жетуге болады.
      61. Қамаудағылармен қарым-қатынаста олардың қоғамнан шығарылғандықтарын емес, қайта қоғам мүшесі болып қала беретіндіктеріне баса назар аударған жөн. Сол себепті мүмкін болған жердің бәрінде қамаудағыларды қоғамдағы өмірге қайтару мақсатында қоғамдық ұйымдарды мекеме қызметкерлері құрамымен ынтымақтасуға тарту қажет. Әрбір мекемеде қамаудағыларға оның жанұясымен жақсы болатын қарым – қатынасты нығайтуға және қолдауға қамқолық көрсететін әлеуметтік қызметкерлер мен оларға пайда келтіретін әлеуметтік ұйымдар болғаны жөн. Қамаудағылардың азаматтық мүдделері, әлеуметтік қамту және басқа әлеуметтік жеңілдіктер саласында заңға және олардың үкімімен сәйкес құқықтардың ең көбін сақтап қалуға арналған шаралар алған дұрыс.
      62. Мекеменің медициналық қызметтері барлық дене және психикалық ауруларды немесе қамаудағыны қайта тәрбиелеуге кедергі келтіретін кемшіліктерді анықтауға және оларды табуды ойлауы керек. Осы мақсатта мекемелерде барлық қажетті медициналық, хирургиялық және психиатрлық қызметті қамтамасыз ететін мүмкіндік болуы тиіс.
      63. 1) Осы принциптерді өмірде жүзеге асыру қамаудағылармен жеке тіл табысуды талап етеді, сондықтан оларды топ бойынша жіктеудің икемді жүйесі болғаны жөн, сол себепті бұндай топтар олардың әрбіреуімен жұмыс жасауға қолайлы бөлек мекемеде орналасқаны дұрыс.
      2) Бұндай мекемелерде әрбір топ үшін бірдей қауіпсіздік шараларын алу міндетті емес. Топтарға байланысты бұл шаралардың қатаңдығын бөліктеу дұрыс. Мұқият іріктелген қамаудағыларды қайта тәрбиелеудің ең қолайлы жағдайы қашуды болдырмаудың физикалық құралдарына емес, өзін тәртіпте ұстай білушілікке баса назар аударатын ашық мекемелерде болады.
      3) Мекемедегі қамаудағылармен жеке тіл табысуды қолдану мүмкін болу үшін, ондағы олардың саны шамадан тыс болмағаны дұрыс. Кейбір елдерде бұндай мекемелердегі халық саны 500адамнан көп болмауы тиіс деп саналады. Ашық мекемелерде мүмкін болғанынша қамаудағылардың аз болғаны жақсы.
      4) Бір жағынан түрмеде тиісті мүмкіндіктер мен қызмет көрсетуді қамтамасыз ету мүмкін болу үшін олардың көлемі жеткілікті түрде болуы тиіс.
      64. Қамаудағы адам босатылғаннан кейін де қоғамның міндеті тоқтатылмайды. Сол себепті бостандыққа шыққан қамаудағы адамға пәрменді қамқорлық жасайтын, олар құрбандығы болуы мүмкін жалған сеніммен күресетін және оларға қоғам өміріне қайтадан араласуға көмектесетін мемлекеттік немесе жеке органдардың болуы қажет.

Қамаудағылармен қарым-қатынас

      65. Түрмеге қамау немесе соған ұқсас жазалау шарасына үкім шығарылған тұлғалармен қарым-қатынас, олардың мерзімін өтеу ұзақтығын ескере отырып, қамаудағыларға заңға бағыну мен бостандыққа шыққаннан кейін өзінің тіршілігін қамтамасыз ету ниетін қалыптастыруы тиіс. Оларға дұрыс қарай білу қамаудағылар бойында өзінің адамгершілік қадыр-қасиеті мен өз жауапкершілігін сезінуді нығайтуы тиіс.
      66. 1) Осы мақсатта қамаудағының жеке қажеттілігін, оның әлеуметтік өткенін, оның қылмысының тарихын, оның дене және ақыл-ой қабілеті мен мүмкіндіктерін, оның темпераментін, оның қамаудағы мерзім ұзақтығын және оның бостандыққа шыққаннан кейінгі мүмкіндіктерін ескере отырып, елдегі діни қызмет көрсетуді қосқанда, мүмкін болған жерде оқыту, кәсіби дайындау және бағдарлау, нақты әлеуметтік жағдайларды зерттеу, еңбекке орналастыру жөнінде кеңес беру, дене тәрбиесі мен мінезін нығайту сияқты барлық лайықты шараларды қолдану керек.
      2) Директор едәуір түрде ұзақ мерзімге үкім шығарылған әрбір қамаудағы адамға қатысты алдыңғы тармақта аталған мәселелер бойынша мүмкіндігінше тез арада толық қамтылған жауап алуға тиіс. Бұл мәліметтерде әруақытта қамаудағының дене және психикалық жағдайы туралы мүмкіндігінше психиатрия жағынан білгір дәрігердің баяндауы болғаны дұрыс.
      3) Бұл баяндама және басқа да қамаудағыға қатысты құжаттар оның жеке ісіне тігілуі тиіс. Жеке іс құжаты жаңа мәліметтермен толықтырып отырылуы керек және олар жауапты қызметкерлерге керек болған жағдайда оны қарауға мүмкін болатындай жерде сақталуы тиіс.

Жіктеу және даралау

      67. Жіктеу мақсаты болып табылады:
      а) өзінің қылмыстық өткені немесе мінезінің жағымсыз жақтарымен қамаудағыларға жаман әсер ететіндерден бөлектеуді;
      б) қамаудағыларды қоғамдағы өмірге қайтару мақсатында олармен жұмыс жасауды жеңілдететін санаттарға бөлуді.
      68. Әр түрлі санаттағы қамаудағылармен жұмысты мүмкіндігінше әр түрлі мекемелерде немесе бір мекеменің әр түрлі бөлімдерінде жүргізген дұрыс.
      69. Әрбір қамаудағыны қабылдағаннан кейін қысқа мерзімде оның мінез-құлқын зерттеу негізінде оның жеке қажеттіліктері, қабілеті мен бейімділігін ескеріп, онымен жұмыс жасау бағдарламасын жасақтау керек.

Жеңілдіктер

70. Әрбір мекемеде жеңілдіктер жүйесі болуы және қамаудағыларды жақсы тәртіпке ынталандыру, олардың бойында жауапкершілік сезімін дамыту, олардың қайта тәрбиеленуге деген ынтасын баулу және әр түрлі санаттағы қамаудағыларға қараудың түрлі әдістерін жасақтау керек.

Еңбек

      71. 1) Қамаудағыларға еңбек азап әкелмеуі тиіс.
      2) Барлық қамаудағылар дәрігер куәландырған өздерінің дене және психикалық қабілеттеріне сәйкес еңбек етуге міндетті.
      3) Қамаудағыларға олардың қалыпты жұмыс күнін толтыруға жеткілікті болатын пайдалы жұмыс жүктелуі тиіс.
      4) Қамаудағыларға берілетін жұмыс, мүмкіндігінше, олардың бостандыққа шыққаннан кейін адал еңбекпен айналысу үшін мамандық алуға жағдай туғызатын не болмаса біліктілігін көтеретін болуы керек.
      5) Бұдан пайда таба білетін қамаудағыларды, әсіресе жасөспірімдерді, пайдалы кәсіпке үйрету қажет.
      6) Егер дұрыс кәсіп таңдалған және ол мекемедегі тәртіп пен басқару талаптарына үйлесетін болса, онда қамаудағылардың өздерінің таңдауы бойынша жұмыс істеу мүмкіндігі болуы керек.
      72. 1) Қамаудағылар бостандықтағы еңбек жағдайына үйренулері үшін, мекемедегі жұмыс әдістері мен оны ұйымдастыру олардың қабырға сыртында қабылданғандарына барынша жақындастырылған болуы керек.
      2) Алайда қамаудағылардың мүддесін және олардың кәсіби дайындығын түрме өндірісінен пайда табу ниетіне бағындырмау керек.
      73. 1) Мекемедегі өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы өндірісін жеке мердігерлерге емес, түрменің өз басқаруына жүктеген дұрыс болады.
      2) Мекеменің бақылауында емес жұмысты жасаушы қамаудағылар, мекеменің үнемі бақылауында болуы керек. Қамаудағылардың үкімет мекемелеріне жұмыс жасауын алып тастағанда, жұмыс берушілер мекемеге осы жұмысқа тиісті толық еңбек ақыны, қамаудағылардың еңбек өндірісін есепке ала отырып, төлеуі тиіс.
      74. 1) Ерікті жұмысшыларға қатысты қауіпсіздік пен денсаулық сақтау ережелері мекемеде де қолданылуы тиіс.
      2) Өндірістегі жарақат немесе кәсіптік ауру болған жағдайда қамаудағыларға өтемақы төленгені дұрыс. Бұл өтемақының шарттары ерікті жұмысшылар үшін заңмен қарастырылған өтемақы шарттарынан кем емес түрде қолайлы болуы тиіс.
      75. 1) Жұмыс күнінің немесе аптасының ұзақтығы заңмен немесе ерікті жұмысшылардың еңбек жағдайы саласында жергілікті ережелер мен дәстүрлерді ескеріп, әкімшілік қаулылар негізінде белгіленеді.
      2) Жұмыс уақытын қамаудағылар аптасына кем дегенде бір күн демалысы және олардың қайта тәрбиеленуі үшін қажетті оқу мен басқа да қызметтерге жеткілікті уақыты болатындай етіп бөлу керек.
      76. 1) Қамаудағылар өз еңбектеріне белгіленген жүйе шегінде әділ сыйақы алулары тиіс.
      2) Осы жүйеге сәйкес қамаудағылардың өздерінің еңбек ақы ақшасының бір бөлігін рұқсат етілген күнделікті тұрмыста қолданылатын жеке заттарға шығындауға және өз еңбек ақысының бір бөлігін жанұясына жіберуге мүмкіндігі болуы керек.
      3) Бұл жүйе сонымен бірге қамаудағының еңбек ақысының бөлігін бостандыққа шыққан сәтте оған жинағын қайтарып беретін әкімшіліктің сақтауына қалдыруына болатынын да қарастыруы тиіс.

Білім алу және дем алу

      77. 1) Оқудан пайда таба білетін қамаудағыларға ары қарай білім алу мүмкіндігін, рұқсат етілген елдерде діни тәрбие алуды қосқанда, қамтамасыз ету керек. Сауатсыздарды және жастарды оқытуды міндетті деп есептеген жөн және түрме басқармасы бұған ерекше назар аударуы тиіс.
      2) Бостандыққа шыққасын қамаудағылар мүмкіндігінше ары қарай қиындықсыз оқуы үшін қамаудағыларды оқытуды елде қолданылатын білім беру жүйесімен байланыстыру қажет.
      78. Барлық мекемелерде қамаудағылардың дене және психикалық денсаулығы үшін дем алу мен мәдени қызмет мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.

Сыртқы дүниемен қарым-қатынас және босатылғаннан кейінгі бақылау

      79. Қамаудағылар мен олардың жанұясы арасындағы қалаулы және екі жақтың да мүдделеріне қызмет ететін байланысты нығайту мен қолдауға ерекше назар аудару қажет.
      80. Қамау мерзімін өтеудің ең басынан бастап қамаудағы адамның бостандыққа шыққаннан кейінгі алда күтіп тұрған болашағы туралы ойлау қажет. Сол себепті оған мекеме сыртындағы оның жанұясының мүдделері мен оның бостандыққа шыққаннан кейінгі қоғам өміріне араласуына жағдай жасайтын мекемелер және тұлғалармен байланысын нығайту мен қолдауға көмектесу қажет.
      81. Бостандыққа шыққан қамауда болған адамға қоғамнан өз орынын табуға көмектесетін үкіметтік немесе басқа органдар мен мекемелер қажетті және мүмкін болатын жерлерде бұндай қамауда болған адамдар қажетті құжаттары мен жеке куәліктерін алулары, лайықты баспана мен жұмыс табуы үшін, осы климат пен жыл мезгіліне ыңғайлы әрі жеткілікті киімі болуын және олардың белгіленген жерлеріне жетулеріне және олардың тікелей бостандығынан кейінгі өміріне жеткілікті қаражаты бар болуын ойластырулары керек.
      2) Осындай мекемелердің аккредиттелген өкілдерінің түрме мекемесіне және ондағы қамаудағыларға барып тұратын мүмкіндігі болуы керек. Олармен қамау мерзімінің ең басынан бастап қамаудағылардың алдағы өмірінің болашағы туралы кеңесу керек.
      3) Осы сынды мекемелердің жұмысын ең жоғарғы деңгейде тиімді пайдалануды қамтамасыз ету үшін мүмкіндігінше орталықтандыру немесе үйлестіру дұрыс болады.

В. Есі ауысқандар және ақыл-ойында ауытқуы бар қамаудағылар

      82. 1) Есі ауысқан деп танылған тұлғаларды түрмеге қамаудың қажеті жоқ. Сол себепті оларды тезірек есі ауысқандарға арналған мекемеге ауыстыру үшін шаралар алу қажет.
      2) Басқа психикалық аурулар немесе кемстіктен азап шегуші қамаудағыларды бақылауда ұстау және дәрігердің басшылығымен арнайы мекемелерде емдеу керек.
      3) Бұндай қамаудағылар түрмеде отырған кезінде дәрігердің ерекше қадағалауында болулары тиіс.
      4) Пенитенциарлық мекемелер жанында жұмыс жасайтын медициналық және психиатрлық қызметтер осыған мұқтаж қамаудағыларға психикалық емдеуді қамтамасыз етулері тиіс.
      83. Босатылған қамаудағыларға психиатрлық күтімді, сол сияқты оған әлеуметтік-психиатрлық қамқорлықты қамтамасыз ету үшін, егер бұл қажет болып табылса, құзырлы мекемелермен ынтымақтастықта шаралар алған дұрыс.

С. Тұтқында отырғандар немесе соттың болуын күтуші тұлғалар

      84. 1) Тұтқындалған немесе қылмыстық күнәсі бар деп айыпталған қамауға алынған тұлғалар және полиция бөлімшесінде немесе түрмеде отырған, бірақ сотқа әлі шақырылмаған және жаза кесілмегендер төмендегі аталған ережелерде «тергеудегілер» деп аталады.
      2) Қамауда отырған тергеудегі адам кінәсі жоқ деп саналады және оған тиісті түрде қарау қажет.
      3) Жеке тұлғаның бостандығына қатысты заң қағидаларын немесе қамаудағы тергеудегі адамға тағайындалған қараудың рәсімін сақтап, бұндай қамаудағыларға негізгі ережелері төменде баяндалатын ерекше режимді қолданған жөн болады.
      85. 1) Тергеудегі қамауға алынғандарды сотталғандардан бөлек ұстау қажет.
      2) Қамауда отырған тергеудегі жастарды үлкендерден бөлек және принципті түрде бөлек мекемелерде ұстаған дұрыс.
      86. 1) Түнде қамауда отырған тергеудегілерді климаттық жағдаймен түсіндірілетін жергілікті ерекшеліктерді ескеріп, бір бірден бөлек бөлмелерге отырғызу керек.
      87. Мекемедегі тәртіпті бұзбайтын болса, тергеудегілерге, егер олар қажет деп тапса, өз есебінен тағамды түрме әкімшілігі органдары арқылы не болмаса жанұя мүшелері немесе достары арқылы сырттан алуға рұқсат етуге болады. Басқа жағдайда қамаудағының тамақтануын әкімшілік қамтамасыз етеді.
      88. 1) Тергеудегі қамауда отырған адамның азаматтық киім киіп жүруге, егер киімі таза әрі әдепті болса, құқығы бар.
      2) Егер тергеудегі қамауда отырған адам түрменің нысанды киімін киіп жүретін болса, онда ол киімнің сотталғандардың нысанды киімінен айырмашылығы болуы керек.
      89. Тергеудегілерге әруақытта еңбек етуге мүмкіндік беру керек. Бірақ еңбек оларға міндетті болып жүктелмейді. Егер бұндай қамаудағы адам жұмыс істеуге шешім қабылдаса, оның еңбегі төленуі тиіс.
      90. Егер мекемедегі қалыпты өмір барысына және қауіпсіздік талаптары, сот төрелігін іске асыру мүдделеріне үйлесімді болған жағдайда, барлық тергеудегілердің уақыт өткізуге мүмкіндік беретін кітап, газет, жазу құралдары мен басқа да заттарды өз қаражатына немесе үшінші тұлғалар есебінен алуға мүмкіндігі болуы тиіс.
      91. Тергеудегі қамауда отырған адамға оның түрмеде болған кезінде өз дәрігері мен тіс дәрігерінің қызметтерін, егер олардың бұл өтініштері орынды болса әрі олар осымен байланысты шығындарды өтей алатын жағдайда болса, пайдалануға рұқсат ету керек.
      92. Тергеудегілердің мекемедегі қалыпты өмір барысына және қауіпсіздік талаптары, сот төрелігін тиісті іске асыруға қажетті шектеулер мен қадағалауда бола отырып, жанұясына өздерінің қамауға алынғаны туралы тез арада хабарлауға, туысқандары және достарымен қатынасуға, оларды түрмеде қабылдауға мүмкіндігі болуы тиіс.
      93. Өздерін қорғау мақсатында тергеудегілер, мүмкіндік болған жерде, ақысыз заң кеңесін алу құқығына ие болулары, оларды қорғауға алған заң кеңесшісін қамауда қабылдауға және құпия нұсқауларды дайындауға және оған беруге құқығы болуы тиіс. Осы мақсатта тергеудегілердің талаптары бойынша оларға жазу құралдарын берген дұрыс. Қамаудағының заң кеңесшісімен кездесуі полицей немесе түрме органдарының қызметкерлері көзінше, бірақ олардың естуінен тыс жерде өтуі тиіс.

Д. Азаматтық істер бойынша қамауда отырғандар

94. Борыштылық міндеттерін орындамағаны үшін заң қамауға алуға рұқсат ететін елдерде немесе сот билігі бойынша кез келген азаматтық істерге байланысты осындай тәртіппен қамауға алынғандарды тиісті тәртіпті сақтау және берік бақылау үшін қажеттіліктен басқа өте қатаң қарауға алудың қажеті жоқ. Бұндай тұлғаларға қарау тергеудегілерге қараудан жұмсақ болуы тиіс, тек бір айырмашылығы олардың еңбек етуі міндетті болуы мүмкін.

Е. Айып тағылмай, тұтқынға алынған немесе түрмеге отырғызылғандар

95. І бөлім және ІІ тарау С бойынша көрсетілген тұлғаларға берілетіндей қорғау Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің 9–бабының ережесіне нұқсан келтірмей, айыптау жасалмай, тұтқынға алынған немесе түрмеге отырғызылған адамдарға да, беріледі.
ІІ бөлім, А тарауының тиісті қағидалары, оларды қолданғанда бұл ерекше топтағы тұтқынға алынған тұлғаларға пайда келтіретін болса және қандай да бір қылмыстық іс үшін сотталмаған тұлғаларға қатысты қайта тәрбиелеу немесе түзету әдістерін қолдануды ұйғаратын шаралар алынбайды деген жағдайда, қолдануға жарамды.

      1. The following rules are not intended to describe in detail a model system of penal institutions. They seek only, on the basis of the general consensus of contemporary thought and the essential elements of the most adequate systems of today, to set out what is generally accepted as being good principle and practice in the treatment of prisoners and the management of institutions.
      2. In view of the great variety of legal, social, economic and geographical conditions of the world, it is evident that not all of the rules are capable of application in all places and at all times. They should, however, serve to stimulate a constant endeavour to overcome practical difficulties in the way of their application, in the knowledge that they represent, as a whole, the minimum conditions which are accepted as suitable by the United Nations.
      3. On the other hand, the rules cover a field in which thought is constantly developing. They are not intended to preclude experiment and practices, provided these are in harmony with the principles and seek to further the purposes which derive from the text of the rules as a whole. It will always be justifiable for the central prison administration to authorize departures from the rules in this spirit.
      4. (1) Part I of the rules covers the general management of institutions, and is applicable to all categories of prisoners, criminal or civil, untried or convicted, including prisoners subject to "security measures" or corrective measures ordered by the judge.
      (2) Part II contains rules applicable only to the special categories dealt with in each section. Nevertheless, the rules under section A, applicable to prisoners under sentence, shall be equally applicable to categories of prisoners dealt with in sections B, C and D, provided they do not conflict with the rules governing those categories and are for their benefit.
      5. (1) The rules do not seek to regulate the management of institutions set aside for young persons such as Borstal institutions or correctional schools, but in general part I would be equally applicable in such institutions.
      (2) The category of young prisoners should include at least all young persons who come within the jurisdiction of juvenile courts. As a rule, such young persons should not be sentenced to imprisonment.

PART I

RULES OF GENERAL APPLICATION

Basic principle

6. (1) The following rules shall be applied impartially. There shall be no discrimination on grounds of race, colour, sex, language, religion, political or other opinion, national or social origin, property, birth or other status.
(2) On the other hand, it is necessary to respect the religious beliefs and moral precepts of the group to which a prisoner belongs.

Register

      7. (1) In every place where persons are imprisoned there shall be kept a bound registration book with numbered pages in which shall be entered in respect of each prisoner received:
      (a) Information concerning his identity;
      (b) The reasons for his commitment and the authority therefor;
      (c) The day and hour of his admission and release.
      (2) No person shall be received in an institution without a valid commitment order of which the details shall have been previously entered in the register. Separation of categories
      8. The different categories of prisoners shall be kept in separate institutions or parts of institutions taking account of their sex, age, criminal record, the legal reason for their detention and the necessities of their treatment. Thus,
      (a) Men and women shall so far as possible be detained in separate institutions; in an institution which receives both men and women the whole of the premises allocated to women shall be entirely separate;
      (b) Untried prisoners shall be kept separate from convicted prisoners;
      (c) Persons imprisoned for debt and other civil prisoners shall be kept separate from persons imprisoned by reason of a criminal offence;
      (d) Young prisoners shall be kept separate from adults.

Accommodation

      9. (1) Where sleeping accommodation is in individual cells or rooms, each prisoner shall occupy by night a cell or room by himself. If for special reasons, such as temporary overcrowding, it becomes necessary for the central prison administration to make an exception to this rule, it is not desirable to have two prisoners in a cell or room.
      (2) Where dormitories are used, they shall be occupied by prisoners carefully selected as being suitable to associate with one another in those conditions. There shall be regular supervision by night, in keeping with the nature of the institution.
      10. All accommodation provided for the use of prisoners and in particular all sleeping accommodation shall meet all requirements of health, due regard being paid to climatic conditions and particularly to cubic content of air, minimum floor space, lighting, heating and ventilation.
      11. In all places where prisoners are required to live or work,
      (a) The windows shall be large enough to enable the prisoners to read or work by natural light, and shall be so constructed that they can allow the entrance of fresh air whether or not there is artificial ventilation;
      (b) Artificial light shall be provided sufficient for the prisoners to read or work without injury to eyesight.
      12. The sanitary installations shall be adequate to enable every prisoner to comply with the needs of nature when necessary and in a clean and decent manner.
      13. Adequate bathing and shower installations shall be provided so that every prisoner may be enabled and required to have a bath or shower, at a temperature suitable to the climate, as frequently as necessary for general hygiene according to season and geographical region, but at least once a week in a temperate climate.
      14. All pans of an institution regularly used by prisoners shall be properly maintained and kept scrupulously clean at all times.

Personal hygiene

15. Prisoners shall be required to keep their persons clean, and to this end they shall be provided with water and with such toilet articles as are necessary for health and cleanliness.
16. In order that prisoners may maintain a good appearance compatible with their self-respect, facilities shall be provided for the proper care of the hair and beard, and men shall be enabled to shave regularly.

Clothing and bedding

      17. ( 1 ) Every prisoner who is not allowed to wear his own clothing shall be provided with an outfit of clothing suitable for the climate and adequate to keep him in good health. Such clothing shall in no manner be degrading or humiliating.
      (2) All clothing shall be clean and kept in proper condition. Underclothing shall be changed and washed as often as necessary for the maintenance of hygiene.
      (3) In exceptional circumstances, whenever a prisoner is removed outside the institution for an authorized purpose, he shall be allowed to wear his own clothing or other inconspicuous clothing.
      18. If prisoners are allowed to wear their own clothing, arrangements shall be made on their admission to the institution to ensure that it shall be clean and fit for use.
      19. Every prisoner shall, in accordance with local or national standards, be provided with a separate bed, and with separate and sufficient bedding which shall be clean when issued, kept in good order and changed often enough to ensure its cleanliness.

Food

20. (1) Every prisoner shall be provided by the administration at the usual hours with food of nutritional value adequate for health and strength, of wholesome quality and well prepared and served.
(2) Drinking water shall be available to every prisoner whenever he needs it.

Exercise and sport

21. (1) Every prisoner who is not employed in outdoor work shall have at least one hour of suitable exercise in the open air daily if the weather permits.
(2) Young prisoners, and others of suitable age and physique, shall receive physical and recreational training during the period of exercise. To this end space, installations and equipment should be provided.

Medical services

      22. (1) At every institution there shall be available the services of at least one qualified medical officer who should have some knowledge of psychiatry. The medical services should be organized in close relationship to the general health administration of the community or nation. They shall include a psychiatric service for the diagnosis and, in proper cases, the treatment of states of mental abnormality.
      (2) Sick prisoners who require specialist treatment shall be transferred to specialized institutions or to civil hospitals. Where hospital facilities are provided in an institution, their equipment, furnishings and pharmaceutical supplies shall be proper for the medical care and treatment of sick prisoners, and there shall be a staff of suitable trained officers.
      (3) The services of a qualified dental officer shall be available to every prisoner.
      23. (1) In women's institutions there shall be special accommodation for all necessary pre-natal and post-natal care and treatment. Arrangements shall be made wherever practicable for children to be torn in a hospital outside the institution. If a child is born in prison, this fact shall not be mentioned in the birth certificate.
      (2) Where nursing infants are allowed to remain in the institution with their mothers, provision shall be made for a nursery staffed by qualified persons, where the infants shall be placed when they are not in the care of their mothers.
      24. The medical officer shall see and examine every prisoner as soon as possible after his admission and thereafter as necessary, with a view particularly to the discovery of physical or mental illness and the taking of all necessary measures; the segregation of prisoners suspected of infectious or contagious conditions; the noting of physical or mental defects which might hamper rehabilitation, and the determination of the physical capacity of every prisoner for work.
      25. (1) The medical officer shall have the care of the physical and mental health of the prisoners and should daily see all sick prisoners, all who complain of illness, and any prisoner to whom his attention is specially directed.
      (2) The medical officer shall report to the director whenever he considers that a prisoner's physical or mental health has been or will be injuriously affected by continued imprisonment or by any condition of imprisonment.
      26. ( 1 ) The medical officer shall regularly inspect and advise the director upon:
      (a) The quantity, quality, preparation and service of food;
      (b) The hygiene and cleanliness of the institution and the prisoners;
      (c) The sanitation, heating, lighting and ventilation of the institution;
      (d) The suitability and cleanliness of the prisoners' clothing and bedding;
      (e) The observance of the rules concerning physical education and sports, in cases where there is no technical personnel in charge of these activities.
      (2) The director shall take into consideration the reports and advice that the medical officer submits according to rules 25 (2) and 26 and, in case he concurs with the recommendations made, shall take immediate steps to give effect to those recommendations; if they are not within his competence or if he does not concur with them, he shall immediately submit his own report and the advice of the medical officer to higher authority.

Discipline and punishment

      27. Discipline and order shall be maintained with firmness, but with no more restriction than is necessary for safe custody and well-ordered community life.
      28. (1) No prisoner shall be employed, in the service of the institution, in any disciplinary capacity.
      (2) This rule shall not, however, impede the proper functioning of systems based on self-government, under which specified social, educational or sports activities or responsibilities are entrusted, under supervision, to prisoners who are formed into groups for the purposes of treatment.
      29. The following shall always be determined by the law or by the regulation of the competent administrative authority:
      (a) Conduct constituting a disciplinary offence;
      (b) The types and duration of punishment which may be inflicted;
      (c) The authority competent to impose such punishment.
      30. (1) No prisoner shall be punished except in accordance with the terms of such law or regulation, and never twice for the same offence.
      (2) No prisoner shall be punished unless he has been informed of the offence alleged against him and given a proper opportunity of presenting his defence. The competent authority shall conduct a thorough examination of the case.
      (3) Where necessary and practicable the prisoner shall be allowed to make his defence through an interpreter.
      31. Corporal punishment, punishment by placing in a dark cell, and all cruel, inhuman or degrading punishments shall be completely prohibited as punishments for disciplinary offences.
      32. (1) Punishment by close confinement or reduction of diet shall never be inflicted unless the medical officer has examined the prisoner and certified in writing that he is fit to sustain it.
      (2) The same shall apply to any other punishment that may be prejudicial to the physical or mental health of a prisoner. In no case may such punishment be contrary to or depart from the principle stated in rule 31.
      (3) The medical officer shall visit daily prisoners undergoing such punishments and shall advise the director if he considers the termination or alteration of the punishment necessary on grounds of physical or mental health.

Instruments of restraint

      33. Instruments of restraint, such as handcuffs, chains, irons and strait-jacket, shall never be applied as a punishment. Furthermore, chains or irons shall not be used as restraints. Other instruments of restraint shall not be used except in the following circumstances:
      (a) As a precaution against escape during a transfer, provided that they shall be removed when the prisoner appears before a judicial or administrative authority;
      (b) On medical grounds by direction of the medical officer; (c) By order of the director, if other methods of control fail, in order to prevent a prisoner from injuring himself or others or from damaging property; in such instances the director shall at once consult the medical officer and report to the higher administrative authority.
      34. The patterns and manner of use of instruments of restraint shall be decided by the central prison administration. Such instruments must not be applied for any longer time than is strictly necessary.

Information to and complaints by prisoners

      35. (1) Every prisoner on admission shall be provided with written information about the regulations governing the treatment of prisoners of his category, the disciplinary requirements of the institution, the authorized methods of seeking information and making complaints, and all such other matters as are necessary to enable him to understand both his rights and his obligations and to adapt himself to the life of the institution.
      (2) If a prisoner is illiterate, the aforesaid information shall be conveyed to him orally.
      36. (1) Every prisoner shall have the opportunity each week day of making requests or complaints to the director of the institution or the officer authorized to represent him.
      (2) It shall be possible to make requests or complaints to the inspector of prisons during his inspection. The prisoner shall have the opportunity to talk to the inspector or to any other inspecting officer without the director or other members of the staff being present.
      (3) Every prisoner shall be allowed to make a request or complaint, without censorship as to substance but in proper form, to the central prison administration, the judicial authority or other proper authorities through approved channels.
      (4) Unless it is evidently frivolous or groundless, every request or complaint shall be promptly dealt with and replied to without undue delay.

Contact with the outside world

      37. Prisoners shall be allowed under necessary supervision to communicate with their family and reputable friends at regular intervals, both by correspondence and by receiving visits.
      38. (1) Prisoners who are foreign nationals shall be allowed reasonable facilities to communicate with the diplomatic and consular representatives of the State to which they belong. (2) Prisoners who are nationals of States without diplomatic or consular representation in the country and refugees or stateless persons shall be allowed similar facilities to communicate with the diplomatic representative of the State which takes charge of their interests or any national or international authority whose task it is to protect such persons.
      39. Prisoners shall be kept informed regularly of the more important items of news by the reading of newspapers, periodicals or special institutional publications, by hearing wireless transmissions, by lectures or by any similar means as authorized or controlled by the administration.

Books

40. Every institution shall have a library for the use of all categories of prisoners, adequately stocked with both recreational and instructional books, and prisoners shall be encouraged to make full use of it.

Religion

      41. (1) If the institution contains a sufficient number of prisoners of the same religion, a qualified representative of that religion shall be appointed or approved. If the number of prisoners justifies it and conditions permit, the arrangement should be on a full-time basis.
      (2) A qualified representative appointed or approved under paragraph (1) shall be allowed to hold regular services and to pay pastoral visits in private to prisoners of his religion at proper times.
      (3) Access to a qualified representative of any religion shall not be refused to any prisoner. On the other hand, if any prisoner should object to a visit of any religious representative, his attitude shall be fully respected.
      42. So far as practicable, every prisoner shall be allowed to satisfy the needs of his religious life by attending the services provided in the institution and having in his possession the books of religious observance and instruction of his denomination.

Retention of prisoners' property

      43. (1) All money, valuables, clothing and other effects belonging to a prisoner which under the regulations of the institution he is not allowed to retain shall on his admission to the institution be placed in safe custody. An inventory thereof shall be signed by the prisoner. Steps shall be taken to keep them in good condition.
      (2) On the release of the prisoner all such articles and money shall be returned to him except in so far as he has been authorized to spend money or send any such property out of the institution, or it has been found necessary on hygienic grounds to destroy any article of clothing. The prisoner shall sign a receipt for the articles and money returned to him.
      (3) Any money or effects received for a prisoner from outside shall be treated in the same way.
      (4) If a prisoner brings in any drugs or medicine, the medical officer shall decide what use shall be made of them.
      Notification of death, illness, transfer, etc.
      44. (1) Upon the death or serious illness of, or serious injury to a prisoner, or his removal to an institution for the treatment of mental affections, the director shall at once inform the spouse, if the prisoner is married, or the nearest relative and shall in any event inform any other person previously designated by the prisoner.
      (2) A prisoner shall be informed at once of the death or serious illness of any near relative. In case of the critical illness of a near relative, the prisoner should be authorized, whenever circumstances allow, to go to his bedside either under escort or alone.
      (3) Every prisoner shall have the right to inform at once his family of his imprisonment or his transfer to another institution.

Removal of prisoners

      45. (1) When the prisoners are being removed to or from an institution, they shall be exposed to public view as little as possible, and proper safeguards shall be adopted to protect them from insult, curiosity and publicity in any form.
      (2) The transport of prisoners in conveyances with inadequate ventilation or light, or in any way which would subject them to unnecessary physical hardship, shall be prohibited.
      (3) The transport of prisoners shall be carried out at the expense of the administration and equal conditions shall obtain for all of them.

Institutional personnel

      46. (1) The prison administration, shall provide for the careful selection of every grade of the personnel, since it is on their integrity, humanity, professional capacity and personal suitability for the work that the proper administration of the institutions depends.
      (2) The prison administration shall constantly seek to awaken and maintain in the minds both of the personnel and of the public the conviction that this work is a social service of great importance, and to this end all appropriate means of informing the public should be used.
      (3) To secure the foregoing ends, personnel shall be appointed on a full-time basis as professional prison officers and have civil service status with security of tenure subject only to good conduct, efficiency and physical fitness. Salaries shall be adequate to attract and retain suitable men and women; employment benefits and conditions of service shall be favourable in view of the exacting nature of the work.
      47. (1) The personnel shall possess an adequate standard of education and intelligence.
      (2) Before entering on duty, the personnel shall be given a course of training in their general and specific duties and be required to pass theoretical and practical tests.
      (3) After entering on duty and during their career, the personnel shall maintain and improve their knowledge and professional capacity by attending courses of in-service training to be organized at suitable intervals.
      48. All members of the personnel shall at all times so conduct themselves and perform their duties as to influence the prisoners for good by their example and to command their respect.
      49. (1) So far as possible, the personnel shall include a sufficient number of specialists such as psychiatrists, psychologists, social workers, teachers and trade instructors.
      (2) The services of social workers, teachers and trade instructors shall be secured on a permanent basis, without thereby excluding part-time or voluntary workers.
      50. (1) The director of an institution should be adequately qualified for his task by character, administrative ability, suitable training and experience.
      (2) He shall devote his entire time to his official duties and shall not be appointed on a part-time basis.
      (3) He shall reside on the premises of the institution or in its immediate vicinity.
      (4) When two or more institutions are under the authority of one director, he shall visit each of them at frequent intervals. A responsible resident official shall be in charge of each of these institutions.
      51. (1) The director, his deputy, and the majority of the other personnel of the institution shall be able to speak the language of the greatest number of prisoners, or a language understood by the greatest number of them.
      (2) Whenever necessary, the services of an interpreter shall be used.
      52. (1) In institutions which are large enough to require the services of one or more full-time medical officers, at least one of them shall reside on the premises of the institution or in its immediate vicinity.
      (2) In other institutions the medical officer shall visit daily and shall reside near enough to be able to attend without delay in cases of urgency.
      53. (1) In an institution for both men and women, the part of the institution set aside for women shall be under the authority of a responsible woman officer who shall have the custody of the keys of all that part of the institution.
      (2) No male member of the staff shall enter the part of the institution set aside for women unless accompanied by a woman officer.
      (3) Women prisoners shall be attended and supervised only by women officers. This does not, however, preclude male members of the staff, particularly doctors and teachers, from carrying out their professional duties in institutions or parts of institutions set aside for women.
      54. (1) Officers of the institutions shall not, in their relations with the prisoners, use force except in self-defence or in cases of attempted escape, or active or passive physical resistance to an order based on law or regulations. Officers who have recourse to force must use no more than is strictly necessary and must report the incident immediately to the director of the institution.
      (2) Prison officers shall be given special physical training to enable them to restrain aggressive prisoners.
      (3) Except in special circumstances, staff performing duties which bring them into direct contact with prisoners should not be armed. Furthermore, staff should in no circumstances be provided with arms unless they have been trained in their use.

Inspection

55. There shall be a regular inspection of penal institutions and services by qualified and experienced inspectors appointed by a competent authority. Their task shall be in particular to ensure that these institutions are administered in accordance with existing laws and regulations and with a view to bringing about the objectives of penal and correctional

PART II

RULES APPLICABLE TO SPECIAL CATEGORIES

A. PRISONERS UNDER SENTENCE

Guiding principles

      56. The guiding principles hereafter are intended to show the spirit in which penal institutions should be administered and the purposes at which they should aim, in accordance with the declaration made under Preliminary Observation I of the present text.
      57. Imprisonment and other measures which result in cutting off an offender from the outside world are afflictive by the very fact of taking from the person the right of self-determination by depriving him of his liberty. Therefore the prison system shall not, except as incidental to justifiable segregation or the maintenance of discipline, aggravate the suffering inherent in such a situation.
      58. The purpose and justification of a sentence of imprisonment or a similar measure deprivative of liberty is ultimately to protect society against crime. This end can only be achieved if the period of imprisonment is used to ensure, so far as possible, that upon his return to society the offender is not only willing but able to lead a law-abiding and self-supporting life.
      59. To this end, the institution should utilize all the remedial, educational, moral, spiritual and other forces and forms of assistance which are appropriate and available, and should seek to apply them according to the individual treatment needs of the prisoners.
      60. (1) The regime of the institution should seek to minimize any differences between prison life and life at liberty which tend to lessen the responsibility of the prisoners or the respect due to their dignity as human beings.
      (2) Before the completion of the sentence, it is desirable that the necessary steps be taken to ensure for the prisoner a gradual return to life in society. This aim may be achieved, depending on the case, by a pre-release regime organized in the same institution or in another appropriate institution, or by release on trial under some kind of supervision which must not be entrusted to the police but should be combined with effective social aid.
      61. The treatment of prisoners should emphasize not their exclusion from the community, but their continuing part in it. Community agencies should, therefore, be enlisted wherever possible to assist the staff of the institution in the task of social rehabilitation of the prisoners. There should be in connection with every institution social workers charged with the duty of maintaining and improving all desirable relations of a prisoner with his family and with valuable social agencies. Steps should be taken to safeguard, to the maximum extent compatible with the law and the sentence, the rights relating to civil interests, social security rights and other social benefits of prisoners.
      62. The medical services of the institution shall seek to detect and shall treat any physical or mental illnesses or defects which may hamper a prisoner's rehabilitation. All necessary medical, surgical and psychiatric services shall be provided to that end.
      63. (1) The fulfilment of these principles requires individualization of treatment and for this purpose a flexible system of classifying prisoners in groups; it is therefore desirable that such groups should be distributed in separate institutions suitable for the treatment of each group.
      (2) These institutions need not provide the same degree of security for every group. It is desirable to provide varying degrees of security according to the needs of different groups. Open institutions, by the very fact that they provide no physical security against escape but rely on the self-discipline of the inmates, provide the conditions most favourable to rehabilitation for carefully selected prisoners.
      (3) It is desirable that the number of prisoners in closed institutions should not be so large that the individualization of treatment is hindered. In some countries it is considered that the population of such institutions should not exceed five hundred. In open institutions the population should be as small as possible.
      (4) On the other hand, it is undesirable to maintain prisons which are so small that proper facilities cannot be provided.
      64. The duty of society does not end with a prisoner's release. There should, therefore, be governmental or private agencies capable of lending the released prisoner efficient after-care directed towards the lessening of prejudice against him and towards his social rehabilitation.

Treatment

      65. The treatment of persons sentenced to imprisonment or a similar measure shall have as its purpose, so far as the length of the sentence permits, to establish in them the will to lead law-abiding and self-supporting lives after their release and to fit them to do so. The treatment shall be such as will encourage their self-respect and develop their sense of responsibility.
      66. (1) To these ends, all appropriate means shall be used, including religious care in the countries where this is possible, education, vocational guidance and training, social casework, employment counselling, physical development and strengthening of moral character, in accordance with the individual needs of each prisoner, taking account of his social and criminal history, his physical and mental capacities and aptitudes, his personal temperament, the length of his sentence and his prospects after release.
      (2) For every prisoner with a sentence of suitable length, the director shall receive, as soon as possible after his admission, full reports on all the matters referred to in the foregoing paragraph. Such reports shall always include a report by a medical officer, wherever possible qualified in psychiatry, on the physical and mental condition of the prisoner.
      (3) The reports and other relevant documents shall be placed in an individual file. This file shall be kept up to date and classified in such a way that it can be consulted by the responsible personnel whenever the need arises.

Classification and individualization

      67. The purposes of classification shall be:
      (a) To separate from others those prisoners who, by reason of their criminal records or bad characters, are likely to exercise a bad influence;
      (b) To divide the prisoners into classes in order to facilitate their treatment with a view to their social rehabilitation.
      68. So far as possible separate institutions or separate sections of an institution shall be used for the treatment of the different classes of prisoners.
      69. As soon as possible after admission and after a study of the personality of each prisoner with a sentence of suitable length, a programme of treatment shall be prepared for him in the light of the knowledge obtained about his individual needs, his capacities and dispositions.

Privileges

70. Systems of privileges appropriate for the different classes of prisoners and the different methods of treatment shall be established at every institution, in order to encourage good conduct, develop a sense of responsibility and secure the interest and co-operation of the prisoners in their treatment.

Work

      71. (1) Prison labour must not be of an afflictive nature.
      (2) All prisoners under sentence shall be required to work, subject to their physical and mental fitness as determined by the medical officer.
      (3) Sufficient work of a useful nature shall be provided to keep prisoners actively employed for a normal working day.
      (4) So far as possible the work provided shall be such as will maintain or increase the prisoners, ability to earn an honest living after release.
      (5) Vocational training in useful trades shall be provided for prisoners able to profit thereby and especially for young prisoners.
      (6) Within the limits compatible with proper vocational selection and with the requirements of institutional administration and discipline, the prisoners shall be able to choose the type of work they wish to perform.
      72. (1) The organization and methods of work in the institutions shall resemble as closely as possible those of similar work outside institutions, so as to prepare prisoners for the conditions of normal occupational life.
      (2) The interests of the prisoners and of their vocational training, however, must not be subordinated to the purpose of making a financial profit from an industry in the institution.
      73. (1) Preferably institutional industries and farms should be operated directly by the administration and not by private contractors.
      (2) Where prisoners are employed in work not controlled by the administration, they shall always be under the supervision of the institution's personnel. Unless the work is for other departments of the government the full normal wages for such work shall be paid to the administration by the persons to whom the labour is supplied, account being taken of the output of the prisoners.
      74. (1) The precautions laid down to protect the safety and health of free workmen shall be equally observed in institutions.
      (2) Provision shall be made to indemnify prisoners against industrial injury, including occupational disease, on terms not less favourable than those extended by law to free workmen.
      75. (1) The maximum daily and weekly working hours of the prisoners shall be fixed by law or by administrative regulation, taking into account local rules or custom in regard to the employment of free workmen.
      (2) The hours so fixed shall leave one rest day a week and sufficient time for education and other activities required as part of the treatment and rehabilitation of the prisoners.
      76. (1) There shall be a system of equitable remuneration of the work of prisoners.
      (2) Under the system prisoners shall be allowed to spend at least a part of their earnings on approved articles for their own use and to send a part of their earnings to their family.
      (3) The system should also provide that a part of the earnings should be set aside by the administration so as to constitute a savings fund to be handed over to the prisoner on his release.

Education and recreation

      77. (1) Provision shall be made for the further education of all prisoners capable of profiting thereby, including religious instruction in the countries where this is possible. The education of illiterates and young prisoners shall be compulsory and special attention shall be paid to it by the administration.
      (2) So far as practicable, the education of prisoners shall be integrated with the educational system of the country so that after their release they may continue their education without difficulty.
      78. Recreational and cultural activities shall be provided in all institutions for the benefit of the mental and physical health of prisoners.

Social relations and after-care

      79. Special attention shall be paid to the maintenance and improvement of such relations between a prisoner and his family as are desirable in the best interests of both.
      80. From the beginning of a prisoner's sentence consideration shall be given to his future after release and he shall be encouraged and assisted to maintain or establish such relations with persons or agencies outside the institution as may promote the best interests of his family and his own social rehabilitation.
      81. (1) Services and agencies, governmental or otherwise, which assist released prisoners to re-establish themselves in society shall ensure, so far as is possible and necessary, that released prisoners be provided with appropriate documents and identification papers, have suitable homes and work to go to, are suitably and adequately clothed having regard to the climate and season, and have sufficient means to reach their destination and maintain themselves in the period immediately following their release.
      (2) The approved representatives of such agencies shall have all necessary access to the institution and to prisoners and shall be taken into consultation as to the future of a prisoner from the beginning of his sentence.
      (3) It is desirable that the activities of such agencies shall be centralized or co-ordinated as far as possible in order to secure the best use of their efforts.

B. INSANE AND MENTALLY ABNORMAL PRISONERS

      82. (1) Persons who are found to be insane shall not be detained in prisons and arrangements shall be made to remove them to mental institutions as soon as possible.
      (2) Prisoners who suffer from other mental diseases or abnormalities shall be observed and treated in specialized institutions under medical management.
      (3) During their stay in a prison, such prisoners shall be placed under the special supervision of a medical officer.
      (4) The medical or psychiatric service of the penal institutions shall provide for the psychiatric treatment of all other prisoners who are in need of such treatment.
      83. It is desirable that steps should be taken, by arrangement with the appropriate agencies, to ensure if necessary the continuation of psychiatric treatment after release and the provision of social-psychiatric after-care.

C. PRISONERS UNDER ARREST OR AWAITING TRIAL

      84. (1) Persons arrested or imprisoned by reason of a criminal charge against them, who are detained either in police custody or in prison custody (jail) but have not yet been tried and sentenced, will be referred to as "untried prisoners,' hereinafter in these rules.
      (2) Unconvicted prisoners are presumed to be innocent and shall be treated as such.
      (3) Without prejudice to legal rules for the protection of individual liberty or prescribing the procedure to be observed in respect of untried prisoners, these prisoners shall benefit by a special regime which is described in the following rules in its essential requirements only.
      85. (1) Untried prisoners shall be kept separate from convicted prisoners.
      (2) Young untried prisoners shall be kept separate from adults and shall in principle be detained in separate institutions.
      86. Untried prisoners shall sleep singly in separate rooms, with the reservation of different local custom in respect of the climate.
      87. Within the limits compatible with the good order of the institution, untried prisoners may, if they so desire, have their food procured at their own expense from the outside, either through the administration or through their family or friends. Otherwise, the administration shall provide their food.
      88. ( I ) An untried prisoner shall be allowed to wear his own clothing if it is clean and suitable.
      (2) If he wears prison dress, it shall be different from that supplied to convicted prisoners.
      89. An untried prisoner shall always be offered opportunity to work, but shall not be required to work. If he chooses to work, he shall be paid for it.
      90. An untried prisoner shall be allowed to procure at his own expense or at the expense of a third party such books, newspapers, writing materials and other means of occupation as are compatible with the interests of the administration of justice and the security and good order of the institution.
      91. An untried prisoner shall be allowed to be visited and treated by his own doctor or dentist if there is reasonable ground for his application and he is able to pay any expenses incurred.
      92. An untried prisoner shall be allowed to inform immediately his family of his detention and shall be given all reasonable facilities for communicating with his family and friends, and for receiving visits from them, subject only to restrictions and supervision as are necessary in the interests of the administration of justice and of the security and good order of the institution.
      93. For the purposes of his defence, an untried prisoner shall be allowed to apply for free legal aid where such aid is available, and to receive visits from his legal adviser with a view to his defence and to prepare and hand to him confidential instructions. For these purposes, he shall if he so desires be supplied with writing material. Interviews between the prisoner and his legal adviser may be within sight but not within the hearing of a police or institution official.

D. CIVIL PRISONERS

94. In countries where the law permits imprisonment for debt, or by order of a court under any other non-criminal process, persons so imprisoned shall not be subjected to any greater restriction or severity than is necessary to ensure safe custody and good order. Their treatment shall be not less favourable than that of untried prisoners, with the reservation, however, that they may possibly be required to work.

E. PERSONS ARRESTED OR DETAINED WITHOUT CHARGE

95 Without prejudice to the provisions of article 9 of the International Covenant on Civil and Political Rights, persons arrested or imprisoned without charge shall be accorded the same protection as that accorded under part I and part II, section C. Relevant provisions of part II, section A, shall likewise be applicable where their application may be conducive to the benefit of this special group of persons in custody, provided that no measures shall be taken implying that re-education or rehabilitation is in any way appropriate to persons not convicted of any criminal offence.

Қамаудағы адамдармен қарым-қатынастың ең төменгі стандарттық ережелері