Ұлттық немесе этникалық, діни және тілдік аз топтарға тиесілі тұлғалардың құқықтары туралы декларация

Бас Ассамблеяның 1992 жылғы 18 желтоқсандағы 47/135 қарарымен қабылданған

Бас Ассамблея,
Біріккен Ұлттар Ұйымының негізгі мақсаттарының бірі нәсіліне, жынысына, тіліне немесе дініне қарамастан барлығы үшін адам құқықтары мен негізгі бостандықтарына көтермелеу мен құрметті дамыту болып табылатыны Жарғыда жарияланғанын қайтадан растай отырып,
адамның негізгі құқықтарына, адамның жеке басының намысына және құндылығына, ерлер мен әйелдердің тең құқықтығына, үлкен және шағын ұлттар теңдігіне сенімін бекіте отырып,
Жарғыда, адам құқығының бүкілжалпы декларациясында, геноцидттің және ол үшін жазалаудың алдын алу туралы Конвенцияда, нәсілдік кемсітудің барлық түрлерінің жою туралы халықаралық конвенцияда, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы Халықаралық пактіде, діндер немесе сенімдер негізінде төзімсіздік пен кемсітушіліктің барлық түрлерін жою туралы Декларацияда және баланың құқығы туралы Конвенцияда, сондай-ақ жеке мемлекеттер - Біріккен ұлттық ұйымының мүшелері арасында жасалған бүкіләлемдік немесе өңірлік және халықаралық деңгейдегі қабылданған тиісті құжаттарда жазылған принциптерді жүзеге асыруға септігін тигізуге ұмтыла отырып,
Этникалық, діндік немесе тілдік аз топтарға жататын тұлғалардың құқықтарына қатысты азаматтық және саяси құқықтары туралы Халықаралық пактінің 27-бабының ережелерін басшылыққа ала отырып,
Этникалық, діндік немесе тілдік аз топтарға жататын тұлғалардың құқықтарын қолдау және қорғау, олар тұратын мемлекеттердің саяси және әлеуметтік тұрақтылығына септігін тигізеді деп санай отырып,
Жалпы қоғамның дамуының ажырамас бөлігі және заңның жоғарылығы негізінде демократияның аясында этникалық, діндік немесе тілдік аз топтарға жататын тұлғалардың құқықтарын үнемі қолдау және қорғау, халықтар мен мемлекеттер арасында достық пен әріптестікті нығайтуға септігін тигізетінін көрсете отырып,
аз топтарды қорғауда Біріккен Ұлттар Ұйымы маңызды рол атқарады деп санай отырып,
Біріккен Ұлттар Ұйымы жүйесі аясында осы уақытқа дейін жасалған жұмысты, әсіресе адам құқығы жөніндегі Комиссияның, аз топтарды кемсітудің алдын алу жөніндегі комиссия және адамның құқықтары туралы Халықаралық пактілерді орындау үшін құрылған органдардың және адам құқықтары саласындағы ұлттық немесе этникалық, діни және тілдік аз топтарға жататын тұлғалардың құқықтарын қолдау және қорғау жөніндегі тиісті халықаралық құжаттарды, назарға ала отырып,
ұлттық немесе этникалық, діни және тілдік аз топтарға жататын тұлғалардың құқықтарын қолдау және қорғау жөніндегі үкіметаралық және үкіметтік емес ұйымдардың жасаған маңызды жұмысын ескере отырып,
Ұлттық немесе этникалық, діни және тілдік аз топтарға жататын тұлғалардың құқықтарына қолданылатын халықаралық құжаттарды өмірге неғұрлым тиімді енгізудің қамтамасыз етудің қажеттілігін мойындай отырып,
Ұлттық немесе этникалық, діни және тілдік аз топтарға жататын тұлғалардың құқықтары туралы осы Декларацияны жариялайды:

1-Бап

1. Мемлекеттер олардың тиісті аумақтарындағы ұлттық немесе этникалық, мәдени, діни және тілдік аз топтардың өмір сүруін және өзіндік ерекшелігін қорғайды және өзіндік ерекшеліктерін дамыту үшін жағдай жасауды қолдайды.
2. Мемлекеттер осы мақсаттарға жету үшін тиісті заңнамалар мен басқа шаралар қабылдайды.

2-бап

1. Ұлттық немесе этникалық, мәдени, діни және тілдік аз топтардың тұлғалары (әрі қарай аз топтарға жататын тұлғалар деп аталатын), өзінің мәдениетін игілігін қолдануға, өз дінін ұстануға және діни жоралғылар жіберуге, сондай-ақ жеке өмірде және қоғамдық өмірде өз тілін, қандай да бір түрде болмасын еркін және ешбір араласусыз немесе кемсітусіз қолдануға құқығы бар.
2. Аз топтарға жататын тұлғалар, мәдени, діни, қоғамдық, экономикалық және мемлекеттік өмірге белсенді араласуға құқығы бар.
3. Аз топтарға жататын тұлғалар, ұлттық заңнамаға қарама-қайшы келмейтін тәртіпте, олардың тиесілі аз топтарына қатысты және олар тұратын өңірлердегі өңірлік деңгейдегі шешімдерге қажет кезде ұлттық деңгейде белсенді қатысуға құқығы бар.
4. Аз топтарға жататын тұлғалар, өзінің жеке ассоциацияларын құруға және олардың қызмет етуін қамтамасыз етуге құқығы бар.
5. Аз топтарға жататын тұлғалар, өз тобының басқа мүшелерімен және басқа аз топтарға жататын тұлғалармен, сондай-ақ шекара арқылы олардың ұлттық, этникалық, діни немесе тілдік түйіндер арқылы байланысы бар басқа мемлекет азаматтарымен қандай да бір кемсітусіз еркін және бейбіт байланыстар орнатуға және ұстауға құқығы бар.

З-бап

1. Аз топтарға жататын тұлғалар, өз құқықтарын, соның ішінде осы Декларацияда жазылған құқықтарды, жекелей, сондай-ақ қандай да болмасын кемсітусіз өз тобының басқа мүшелерімен бірге жүзеге асыра алады.
2. Осы Декларацияда жазылған құқықтарды қолдану немесе қолданбау, аз топтарға жататын кез келген тұлғаның жағдайы үшін қандай болмасын теріс салдарларға әкелмейді.

4-бап

1. Мемлекеттер қажет кезде аз топтарға жататын тұлғалардың барлық өз адам құқықтарын және негізгі бостандығын қандай да бір кемсітусіз және заң алдында толық тең негізде толық мөлшерде және тиімді жүзеге асыра алуын қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдайды.
2. Мемлекеттер, Ұлттық заңнаманың бұзылуына және халықаралық нормаларға қарама-қайшы келетін нақты қызмет жүзеге асырылатын жағдайды қоспағанда, аз топтарға жататын тұлғаларға өзінің мәдениетін, тілін, дінін, дәстүрлерін және салттарын көрсетуге мүмкіндік беретін жағымды жағдайлар тудыру үшін шаралар қолданады.
3. Мемлекеттер аз топтарға жататын тұлғалардың туған тілін оқу үшін немесе ана тілінде оқу үшін тиісті мүмкіндіктері болуы үшін соған байланысты тиісті шаралар қолданады.
4. Мемлекеттер, олардың аумақтарындағы тұратын аз топтардың тарихын, тілін және мәдениетін оқуға ынталандыру мақсатымен білім беру саласында қажет кезде шаралар қабылдайды. Аз топтарға жататын тұлғалардың бүкіл қоғамдағы өмір үшін қажетті білім алуы үшін тиісті мүмкіндіктері болуы керек.
5. Мемлекеттер аз топтарға жататын тұлғалардың, өз елінің экономикалық прогресін және дамытуды қамтамасыз етуде толық мөлшерде қатыса алуы үшін тиісті шаралар қабылдау туралы мәселені қарастырады.

5-бап

1. Ұлттық саясат пен бағдарламалар, аз топтарға жататын тұлғалардың заңды мүдделерін тиісті ескеру кезінде жоспарланады және жүзеге асырылады.
2. Әріптестік бағдарламалары және мемлекеттер арасындағы көмектер аз топтарға жататын тұлғалардың заңды мүдделерін тиісті ескеру кезінде жоспарланады және жүзеге асырылады.

6-бап

Мемлекеттерге аз топтарға жататын тұлғаларға қатысты мәселелерде, соның ішінде екіжақты түсіністікті және сенімді дамыту мақсатымен ақпарат және тәжірибемен алмасуда әріптесу керек.

7-бап

Мемлекеттер осы Декларацияда жазылған құқықтарды құрметтеуді қолдау мақсатымен әріптесуі керек.

8-бап

1. осы Декларацияда ештеңе аз топтарға жататын тұлғаларға қатысты олардың халықаралық міндеттерін мемлекеттердің орындауына кедергі келтірмейді. Әсіресе, мемлекеттердің өздері қатысушылары болып табылатын халықаралық келісім-шарттар мен шарттарға сай өздеріне қабылдаған міндеттерін мен міндеттемелерді адал орындауы керек.
2. Осы Декларацияда жазылған құқықтарды барлық тұлғалардың жүзеге асыруы, адамның жалпы мойындалған және негіз бостандықтарының жүзеге асырылуына залал келтірмейді.
3. Осы Декларацияда жазылған құқықтардың тиімді жүзеге асырылуын қамтамасыз ету мақсатымен мемлекеттер қабылдаған шаралар, адам құқықтарының Бүкіл жалпы декларацияларында бекітілген теңдік принципіне қарама-қайшы келетін prima facie болып саналмайды.
4. Осы Декларациядағы ештеңе де, мемлекеттердің аумақтық бүтіндігін және саяси тәуелсіздігін, зайырлы теңдігіне құрмет принциптерін қоса алғанда, Біріккен Ұлттар Ұйымының мақсаттары мен принциптеріне қарама-қайшы келетін қандай да бір жол берілетін қызмет талқылануы мүмкін емес.

9-бап

Біріккен Ұлттар Ұйымының мамандандырылған мекемелері және басқа ұйымдар осы Декларацияда, өкілеттіктердің тиісті салаларының аясында жазылған құқықтар мен принциптердің толық жүзеге асуына қызмет етеді.

Декларация о правах лиц, принадлежащих к национальным или этническим, религиозным и языковым меньшинствам

Принята резолюцией 47/135 Генеральной Ассамблеи от 18 декабря 1992 года

Генеральная Ассамблея,
вновь подтверждая, что одной из основных целей Организации Объединенных Наций, как провозглашено в Уставе, является поощрение и развитие уважения к правам человека и основным свободам для всех, без различия расы, пола, языка или религии,
вновь подтверждая веру в основные права человека, достоинство и ценность человеческой личности, равноправие мужчин и женщин и равенство больших и малых наций,
стремясь способствовать реализации принципов, содержащихся в Уставе, Всеобщей декларации прав человека, Конвенции о предупреждении геноцида и наказании за него, Международной конвенции о ликвидации всех форм расовой дискриминации, Международном пакте об экономических, социальных и культурных правах, Декларации о ликвидации всех форм нетерпимости и дискриминации на основе религии или убеждений и в Конвенции о правах ребенка, а также в других соответствующих международных документах, которые были приняты на всемирном или региональном уровне, и международных документах, заключенных между отдельными государствами — членами Организации Объединенных Наций,
руководствуясь положениями статьи 27 Международного пакта о гражданских и политических правах, касающимися прав лиц, принадлежащих к этническим, религиозным или языковым меньшинствам,
считая, что поощрение и защита прав лиц, принадлежащих к национальным или этническим, религиозным и языковым меньшинствам, способствуют политической и социальной стабильности государств, в которых они проживают,
подчеркивая, что постоянное поощрение и осуществление прав лиц, принадлежащих к национальным или этническим, религиозным и языковым меньшинствам, в качестве неотъемлемой части развития общества в целом и в демократических рамках на основе верховенства закона способствовало бы укреплению дружбы и сотрудничества между народами и государствами,
считая, что Организация Объединенных Наций призвана играть важную роль в защите меньшинств,
принимая во внимание работу, проделанную к настоящему времени в рамках системы Организации Объединенных Наций, в частности Комиссией по правам человека, Подкомиссией по предупреждению дискриминации и защите меньшинств и органами, созданными во исполнение Международных пактов о правах человека и других соответствующих международных документов в области прав человека, по поощрению и защите прав лиц, принадлежащих к национальным или этническим, религиозным и языковым меньшинствам,
учитывая значительную работу, проделанную межправительственными и неправительственными организациями по защите меньшинств, а также по поощрению и защите прав лиц, принадлежащих к национальным или этническим, религиозным и языковым меньшинствам,
признавая необходимость обеспечения еще более эффективного претворения в жизнь международных документов по правам человека применительно к правам лиц, принадлежащих к национальным или этническим, религиозным и языковым меньшинствам,
провозглашает настоящую Декларацию о правах лиц, принадлежащих к национальным или этническим, религиозным и языковым меньшинствам:

Статья 1

1. Государства охраняют на их соответствующих территориях существование и самобытность национальных или этнических, культурных, религиозных и языковых меньшинств и поощряют создание условий для развития этой самобытности.
2. Государства принимают надлежащие законодательные и другие меры для достижения этих целей.

Статья 2

1. Лица, принадлежащие к национальным или этническим, религиозным и языковым меньшинствам (в дальнейшем именуемые лицами, принадлежащими к меньшинствам), имеют право пользоваться достояниями своей культуры, исповедовать свою религию и отправлять религиозные обряды, а также использовать свой язык в частной жизни и публично, свободно и без вмешательства или дискриминации в какой бы то ни было форме.
2. Лица, принадлежащие к меньшинствам, имеют право активно участвовать в культурной, религиозной, общественной, экономической и государственной жизни.
3. Лица, принадлежащие к меньшинствам, имеют право активно участвовать в принятии на национальном и, где это необходимо, региональном уровне решений, касающихся того меньшинства, к которому они принадлежат, или тех регионов, в которых они проживают, в порядке, не противоречащем национальному законодательству.
4. Лица, принадлежащие к меньшинствам, имеют право создавать свои собственные ассоциации и обеспечивать их функционирование.
5. Лица, принадлежащие к меньшинствам, имеют право устанавливать и поддерживать без какой-либо дискриминации свободные и мирные контакты с другими членами своей группы и с лицами, принадлежащими к другим меньшинствам, а также контакты через границы с гражданами других государств, с которыми они связаны национальными, этническими, религиозными или языковыми узами.

Статья З

1. Лица, принадлежащие к меньшинствам, могут осуществлять свои права, в том числе права, изложенные в настоящей Декларации, как индивидуально, так и совместно с другими членами своей группы без какой бы то ни было дискриминации.
2. Использование или неиспользование прав, изложенных в настоящей Декларации, не приводит к каким бы то ни было отрицательным последствиям для положения любого лица, принадлежащего к меньшинству.

Статья 4

1. Государства принимают при необходимости меры для обеспечения того, чтобы лица, принадлежащие к меньшинствам, могли в полной мере и эффективно осуществлять все свои права человека и основные свободы без какой бы то ни было дискриминации и на основе полного равенства перед законом.
2. Государства принимают меры для создания благоприятных условий, позволяющих лицам, принадлежащим к меньшинствам, выражать свои особенности и развивать свои культуру, язык, религию, традиции и обычаи, за исключением тех случаев, когда конкретная деятельность осуществляется в нарушение национального законодательства и противоречит международным нормам.
3. Государства принимают соответствующие меры к тому, чтобы там, где это осуществимо, лица, принадлежащие к меньшинствам, имели надлежащие возможности для изучения своего родного языка или обучения на своем родном языке.
4. Государства при необходимости принимают меры в области образования с целью стимулирования изучения истории, традиций, языка и культуры меньшинств, проживающих на их территории. Лица, принадлежащие к меньшинствам, должны иметь надлежащие возможности для получения знаний, необходимых для жизни в обществе в целом.
5. Государства рассматривают вопрос о принятии надлежащих мер к тому, чтобы лица, принадлежащие к меньшинствам, могли в полной мере участвовать в обеспечении экономического прогресса и развития своей страны.

Статья 5

1. Национальная политика и программы планируются и осуществляются при должном учете законных интересов лиц, принадлежащих к меньшинствам.
2. Программы сотрудничества и помощи между государствами планируются и осуществляются при должном учете законных интересов лиц, принадлежащих к меньшинствам.

Статья 6

Государствам следует сотрудничать в вопросах, касающихся лиц, принадлежащих к меньшинствам, в том числе в обмене информацией и опытом, с целью развития взаимопонимания и доверия.

Статья 7

Государствам следует сотрудничать с целью поощрения уважения прав, изложенных в настоящей Декларации.

Статья 8

1. Ничто в настоящей Декларации не препятствует выполнению государствами их международных обязательств в отношении лиц, принадлежащих к меньшинствам. В частности, государствам следует добросовестно выполнять обязанности и обязательства, которые они приняли на себя в соответствии с международными договорами и соглашениями, участниками которых они являются.
2. Осуществление прав, изложенных в настоящей Декларации, не наносит ущерба осуществлению всеми лицами общепризнанных прав человека и основных свобод.
3. Меры, принимаемые государствами с целью обеспечения эффективного осуществления прав, изложенных в настоящей Декларации, не считаются prima facie противоречащими принципу равенства, закрепленному во Всеобщей декларации прав человека.
4. Ничто в настоящей Декларации не может быть истолковано как допускающее какую бы то ни было деятельность, противоречащую целям и принципам Организации Объединенных Наций, включая принципы уважения суверенного равенства, территориальной целостности и политической независимости государств.

Статья 9

Специализированные учреждения Организации Объединенных Наций и другие организации содействуют полному осуществлению прав и принципов, изложенных в настоящей Декларации, в рамках их соответствующих сфер компетенции.