ИПС "Әділет"

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 29.06.2017 № 5 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Сот тәжiрибесiнде туындаған мәселелерге байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Пленумы қаулы етедi:

1. ҚІЖК-нің 50-тарауының нормаларына сәйкес бірінші, апелляциялық сатылардағы соттардың заңды күшіне енген үкімдері мен қаулылары, оларды кассациялық сатыдағы сот қарағаннан кейін ғана, сондай-ақ кассациялық сатыдағы соттың қаулылары шағымдануға (наразылық келтіруге) және қайта қаралуға жататыны түсіндірілсін. Бірінші сатыдағы соттың үкімі, қаулысы, егер оларға апелляциялық тәртіппен шағым, наразылық келтірілмесе, ҚІЖК-нің 423-бабының 3-бөлігінде көрсетілген, жарияланған кезінен бастап заңды күшіне енетін апелляциялық үкімдер мен қаулыларды қоспағанда, апелляциялық шағым, наразылық беруге заңмен белгіленген мерзім өткеннен кейін заңды күшіне енеді. Істі апелляциялық сатыда қараған кезде үкім, қаулы апелляциялық қаулы шыққан күні заңды күшіне енеді. Егер шағым, наразылық апелляциялық сатыдағы сот отырысы басталғанға дейін кері қайтарылған жағдайда, шағымды, наразылықты қайтарып алуға байланысты іс жүргізуді қысқарту туралы апелляциялық сатының қаулысы шыққан күні үкім мен қаулы заңды күшіне енеді.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 04.04.2013 N 2 нормативтік қаулысымен (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді).

2. Соттар қорытынды, заңды күшiне енген, орындалуда жатқан немесе орындалған, iстi маңызы бойынша шешетiн түпкiлiктi, iс бойынша өндiрiс бастауға немесе жалғастыруға жол бермейтiн шешiмдi қабылдаған бiрiншi, апелляциялық, кассациялық және қадағалау сатыларындағы соттардың қаулылары қадағалау тәртiбiнде қайта қаралуы мүмкiн екенiн ескергенi жөн. Сондай-ақ бiрiншi, апелляциялық, кассациялық сатылардағы соттардың жеке қаулылары қадағалау тәртiбiнде шағымдалуы мүмкiн.

Мемлекеттік және жеке айыптаушының айыптаудан бас тартуына байланысты, қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына және оның мерзімін ұзартуға санкция беру мәселелері бойынша, анықтауды және алдын ала тергеуді жүргізетін тұлғалардың әрекеттері мен шешімдеріне немесе прокурордың істі алдын ала тергеу сатысындағы әрекеттері мен шешімдеріне жасалған шағымдарды шешу бойынша шығарылған, заңды күшіне енген сот қаулылары қадағалау тәртібінде қайта қарауға жатпайды.

Егер істі қосымша тергеуге немесе жаңадан қарауға жіберу туралы заңды күшіне енген сот қаулысына, ол заңды күшіне енген күннен бастап 15 тәулік ішінде шағымданса және ҚІЖК-нің 459-бабында көзделген негіздер бар болса, ол қадағалау тәртібінде қайта қаралуы мүмкін. Егер істі сот қабылдап алса және ол бойынша жаңа сот талқылауы басталса немесе қосымша тергеу жүргізіліп жатса, онда өтініштің немесе наразылықтың уәждерін тексеру үшін істі сұратып алуға болмайды.

Істі қадағалау тәртібінде қарау нәтижелері бойынша шығарылған Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты алқасының қаулылары ерекше жағдайда ҚІЖК-нің 458-бабының 3-бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша қайта қаралуы мүмкін.

Ескерту. 2-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

3. Қазақстан Республикасы Бас прокурорының (бұдан әрі мәтін бойынша – прокурор) наразылығы немесе судьялардың шағым жасалған сот актілерін қайта қарау бойынша қадағалау іс жүргізуін қозғау туралы қаулылары болғанда ғана қадағалау сатысы сотында істі қарау мүмкін болады. Заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтініштерді алдын ала қарау үш судья құрамында жүзеге асырылады.

Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

4. Азаматтардың конституциялық құқықтарын және бостандықтарын бұзушылықтар немесе қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңды дұрыс қолданбау, егер олар ҚIЖК-нiң 459-бап 1-бөлiгінде көрсетiлген салдардың ең болмаса бiреуiне әкелiп соқтырған жағдайда ғана, шағым жасалған сот қаулыларын қайта қарауға негіз болып табылады. Заңды күшiне енген үкiмдердi, қаулыларды қайта қарау үшiн ҚIЖК-нiң 459-бап 1-бөлiгінде көрсетiлген негіздер тiзiмi түпкiлiктi болып табылатынын ескерген жөн. ҚIЖК-нiң 459-бап 1-бөлiгінде көрсетiлген салдар болмаған жағдайда да үкiмдер мен қаулылар өтініштер бойынша ҚIЖК-нiң 459-бап 2-бөлiгiнде көрсетiлген негіздермен қайта қаралуы мүмкiн.

Ескерту. 4-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулыларымен.

5. Сот үкiмiн, қаулысын қадағалау тәртiбiнде қайта қарау үшiн бұзушылығы негіз болып табылатын азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарына ҚIЖК-нiң 10-31 баптарында көрсетiлген жеке тұлға құқықтары жататыны түсiндiрiлсiн.

6. Соттар заңның қылмыстық немесе қылмыстық-процессуалдық нормаларын қолданған кезде оларды қате түсiну, сондай-ақ онда көрсетiлген талаптарды сақтамау - заңды дұрыс қолданбау болып саналатынын ескеруi тиiс. Сот тергеуiнiң бiржақтылығы және толық болмауы, сот тұжырымдарының iстiң нақты мән-жайларына сәйкес келмеуi, өзге де қылмыстық-процессуалдық заңды елеулi бұзушылықтар, сондай-ақ қылмыстық заңды дұрыс қолданбау және соттың iстi қараған кезде жiберген басқа да бұзушылықтары, егер олар ҚІЖК-нiң 459-бап 1-бөлiгінде көрсетiлген салдарға әкелiп соқтырса, заңды күшiне енген үкiмдер мен қаулыларды қайта қарауға негiз болып табылады.

7. ҚІЖК-нiң 459-бап 1-бөлiгіне сәйкес қылмыс оқиғасы, қылмыс құрамы болмаған жағдайда немесе қылмыс жасауға қатысуы дәлелделмеген адамдарды кiнәсiз сотталған деп есептеген жөн.

Қылмысты дәрежелеген кезде қылмыстық заңды дұрыс қолданбау, егер мұндайда жасалған әрекеттiң ауырлығына сәйкес келмейтiн жаза тағайындалса (қылмыстық жазалаудың дұрыс емес түрiн қолдану, жазалау көлемi немесе мерзiмi аса алынған және т.б.), сот үкiмiн, қаулысын қадағалау тәртiбiнде қайта қарау үшiн негіз болып табылады.

Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулысымен.

8. Егер iстегі дәлелдемелерге дұрыс баға берiлмесе, сот тұжырымдары iстiң нақты мән-жайларына қайшы келсе, материалдық немесе процессуалдық заңдар дұрыс қолданбаса, немесе сотталушыны ақтау не iстi қысқарту туралы шешiмнiң заңдылығы мен негіздiлiгіне күмән келтiретiн басқа да мән-жайлар анықталған жағдайда, ақтау үкiмiн немесе iстi қысқарту туралы қаулыны негiзсiз деп таныған жөн. Басқа қылмыстық-процессуалдық заң бұзушылықтары өздiгiнен заңды күшiне енген ақтау үкiмiн, қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулыны немесе сотталушының пайдасына шығарылған өзге шешiмдi, егер шағымда, наразылықта бұл сот шешiмдерiнiң маңызы бойынша күмән келтiрiлмесе, қайта қарау үшiн негiз бола алмайды.

9. Заңмен бекiтiлген тәртiп бойынша жәбiрленушi немесе оның өкiлi болып танылған адамның өтініші бойынша үкiмдер мен қаулылар ҚIЖК-нiң 459-бап 1-бөлiгiнiң 3-тармағында көрсетiлген негiздер бойынша қайта қаралуы мүмкiн. Адамды негiзсiз жәбiрленушi деп танымау туралы шағымдар ҚIЖК-нiң 113-114 баптарына сәйкес қарауға жатады.

Қылмыстық iстiң маңызы бойынша дұрыс шешiлуiне септiгiн тигiзетiн жәбiрленушiнiң ҚР ҚIЖК-нiң 75, 76, 80 баптарында бекiтiлген құқықтарын елеулi түрде бұзушылық, атап айтқанда, прокурор айыптаудан бас тартқан жағдайда, жәбiрленушiнi жеке айыптаушы ретiнде танымау, оны сот талқылауына қатыстырмау, сот жарыссөзiне қатысу құқынан айыру, жәбiрленушi берген азаматтық талап арызды дұрыс шешпеу және т.б. - жәбiрленушiнi сот арқылы қорғалу құқығынан айырудың дәлелi болуы мүмкiн.

Ескерту. 9-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

10. Сот жаза тағайындаған кезде оның жеке даралығы туралы заң талабын сақтамаған жағдайда, жазаның тым қатаңдығы немесе тым жеңiлдiгi салдарынан оның қылмыстың ауырлығына және сотталушының жеке басына сәйкессiздiгi орын алуы мүмкiн. Бұл орайда, жаза қылмыстық заң бабының санкциясы шеңберiнде тағайындалған жағдайда, сондай-ақ қылмыстық заңның түпкiлiктi санкциясын бұзушылық арқылы тағайындаған жағдайда немесе ҚК-тiң K970167_ 55-бабын қолданбай, ҚР ҚК-нiң тиiстi бабында көрсетiлген жазадан жеңiлiрек жаза тағайындалған жағдайда, жаза қылмыстың ауырлығына және сотталушының жеке басына сәйкес емес деп танылуы мүмкiн. Жазаның қылмыстың ауырлығына және сотталушының жеке басына сәйкессiздiгi - жаза түрi қате қолданылған жағдайда да, оны дұрыс қолданып, бiрақ оның мөлшерiн немесе мерзiмiн дұрыс анықтамаған жағдайда да орын алуы мүмкiн.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулысымен.

11. Сот жаза тағайындаған кезде ҚР ҚК-нiң 52-53 баптарының талаптарын ескермей, бас бостандығынан айыру жазасын қолданбаудың заңда көрсетiлген мүмкiндiктерiн қолданбаса қылмыстың қоғамдық қауiптiлiгі сипатына және дәрежесiне, кiнәлiнiң жеке басына және жауапкершiлiктi жеңiлдететiн iстiң нақты мән-жайларына анық сәйкес келмейтiн жазаны тым қатаң жаза деп таныған жөн.

12. Атап айтқанда, жазаны ҚР ҚК-нiң 54-бабында көрсетiлген мән-жағдайларды ескермей тағайындау, ҚР ҚК-нiң 55-бабында көрсетiлген ерекше мән-жайлар болмаған жағдайда заңда көрсетiлген жазадан гөрi жеңiлiрек жаза тағайындау, қылмыстардың рецидивiн ескермей жаза тағайындау, шартты соттауды негiзсiз қолдану және т.б. - жазаның тым жеңiл болуына байланысты оның қылмыс ауырлығына және сотталушының жеке басына сәйкес келмейтiндiгiнiң дәлелi болуы мүмкiн.

12-1. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулысымен.
12-2. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулысымен.

12-3. Соттар қылмыстық істерді қарау барысында материалдық және процессуалдық заңдардың талаптары, сондай-ақ "Азаматтық талапты қылмыстық процесте қарау туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2005 жылғы 20 маусымдағы № 1 нормативтік қаулысында берілген түсіндірмелер сақтала отырып, қойылған азаматтық талаптардың дұрыс шешілуін қамтамасыз етуге тиіс.

Талапты қараусыз қалдыру жағдайларын қоспағанда, азаматтық талаптың дұрыс шешілмеуіне әкеп соққан, заңды дұрыс қолданбау заңды күшіне енген сот үкімдері мен қаулыларын осы бөлігінде қайта қарау үшін негіз болады.

Ескерту. 12-3-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

12-4. Сот алқабилердің қатысуымен шығарған заңды күшіне енген үкімдер мен қаулыларды қадағалау сатысында қайта қарау ҚІЖК-нің 576, 577-баптарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 12-4-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

13. Іс жөнiндегі қадағалау өндiрiсi тиiстi қадағалау сатысындағы сотқа ҚIЖК-нiң 460-бап 1 және 2 бөлiктерiнде көрсетiлген процеске қатысушылардан түскен өтініш (наразылық) негiзiнде ғана қозғалуы мүмкiн екендiгiн соттар ескергенi жөн.

Сотталушы, оның қорғаушысы және заңды өкiлi, жәбiрленушi, сондай-ақ (азаматтық талапқа қатысты бөлігінде) азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкiлдерi, алғашқы сот сатыларында iстiң қаралуына қатыспаған жағдайда да, заңды күшiне енген сот шешімдерiне шағымдануға құқылы.

Егер адамның заңда көрсетiлген сотталушының заңды өкiлi ретiнде iске қатысуы үшiн iс бойынша өзге негiздер болмаған жағдайда, кәмелетке толмаған сотталушының заңды өкiлi сотталушы кәмелетке толғанша ғана заңды күшiне енген сот шешiмдерiне шағымдана алады.

Процеске қатысушы болып табылмайтын адам заңды күшiне енген сот қаулысына, оның iшiнде жеке қаулыға да, егер бұндай сот қаулысы тiкелей өзiне қатысты болған жағдайда ғана, өтінішті беруге құқылы.

Прокурордың наразылықтары ҚІЖК-нің 463-465-баптары ескерілмей, тікелей қаралады.

Ескерту. 13-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулыларымен.
14. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

15. ҚІЖК-нiң 466-бабына сәйкес, өтініш берген процеске қатысушының осындай өтiнiшi болған және болмаған жағдайда да, шағымдалған сот шешiмiн орындау толық не iшiнара тоқтата тұрылуы мүмкiн. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы немесе Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры шағымдалған сот үкiмiнiң, қаулысының орындалуын тоқтата тұру туралы негiзделген және тоқтата тұрудың мерзiмдерi көрсетiлген қаулы шығаруы тиiс. Мұндай қаулы оны орындау үшiн тиiстi органдарға жедел түрде жолдануы тиiс.

Үкiмнiң орындалуын тоқтата тұрған жағдайда, сот тағайындаған жазаның қолданылуы кейiнге қалдырылады немесе тоқтатылады. Осыған байланысты, үкiмнiң орындалуын тоқтата тұру туралы қаулыда, осы үкiмнiң орындалуы салдарынан қамауда отырған сотталушының күзеттен босатылуы туралы көрсеткен жөн.

Ескерту. 15-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулыларымен.

16. Шағымдалған сот үкiмiнiң, қаулылардың орындалуын тоқтата тұру үшiн негіздер өлiм жазасына сотталғандарға қатысты, бас бостандығынан айыруға сотталған, бiрақ ауыр науқастанған адамға қатысты үкiмнiң орындалуымен байланысты болуы мүмкiн. Шағымдалған сот үкiмдерiнiң, қаулыларының орындалуын тоқтата тұрудың негіздерi тиiстi түрде рәсiмделген құжаттармен расталуы тиiс.

ҚIЖК-нiң 466-бабында көрсетiлген негіздер бойынша заңды күшiне енген сот үкiмiнiң немесе қаулысының орындалуын тоқтата тұру үшiн іс сұратылуы тиiс және ол қадағалау өтініші, наразылық қаралғанша бiрақ үш айдан асырмай, жалғасуы мүмкiн, сонан кейiн шағымдалған сот шешiмдерiнiң орындалуын тоқтата тұру туралы қаулыны оны шығарған адам бұзуы тиiс.

Ақтау үкiмiн, iстi қысқарту туралы қаулыны тоқтата тұруға болмайды.

Ескерту. 16-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулысымен.

17. Өтініштерді алдын ала қараған кезде судьялар онда көрсетiлген дәлелдердi мұқият тексеруге мiндеттi және, егер онда шағымдалған сот үкiмiнiң, қаулысының заңсыздығы туралы негіздi дәлелдер келтiрiлсе, өтініш, әдеттегідей, iс материалдарын сұрату және зерттеу арқылы қаралуы тиiс. Шағымдалған сот үкiмдерiн, қаулыларын қайта қарауға негіздердiң жоқтығы туралы қаулы алдын ала қарау барысында тек негізсiздiлiгі айқын көрiнiп тұрған өтініштер бойынша ғана шығарылуы мүмкiн.

Ескерту. 17-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

17-1. Егер іс сотталғанның жағдайының нашарлауы туралы мәселе қойылған жәбірленушінің (азаматтық талапкердің) өтініші, прокурордың наразылығы бойынша қаралса немесе іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу және істі бірінші сатыда қарау айыпталушының қатысуынсыз жүзеге асырылса, қадағалау сатысында адвокаттың қатысуы міндетті болып табылады.

Ескерту. 17-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

18. Судьялардың өтінішті алдын ала қарау туралы қаулысында шағымдалған сот шешiмдерiн қайта қарау үшiн ҚIЖК-нiң 459-бабында көрсетiлген негiздердiң бар-жоғын растайтын iстегі мән-жайлар көрсетiлуi тиiс және, бұл орайда, iстi қадағалау сатысында қараудың нәтижелерiн болжайтын тұжырымдар болмау керек. Қадағалау шағымын алдын ала қарауды жүзеге асыратын судьялар арасында шағымдалған сот қаулыларын қайта қарау үшiн iстi қадағалау сатысына шығару қажеттiлiгi туралы келiспеушілік болған жағдайда, шешiм дауыстардың басым көпшілігімен қабылданады. Көпшiлiк шешiмiмен келiспеген судья қаулыға қол қоюға мiндеттi және, бұл орайда, өз пiкiрiн жеке мәлiмдеуге құқылы.

Өтініш және оны алдын ала қараудың нәтижелерi бойынша шығарылған судьялардың қаулысы қылмыстық iс материалдарына қоса тiркеледi.

Ескерту. 18-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

19. ҚIЖК-нiң 465-бап 1-бөлiгіне сәйкес қадағалау өндірісін қозғау туралы, заңды күшiне енген сот үкiмiн немесе қаулысын қайта қарау туралы судьялардың қорытындысы мiндеттi түрде қадағалау сатысында қаралатынын, осыған байланысты судьялар немесе сот төрағасы немесе сот алқасының төрағасы оны керi қайтара алмайтынын ескерген жөн.

Ескерту. 19-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

20. Соттар процессуалдық мерзiмдердi сақтауы тиiс. Оған сәйкес қадағалау наразылығы немесе заңды күшiне енген үкiмдердi, қаулыларды қайта қарау туралы судьялардың қаулысы бойынша келiп түскен iс, қаулы түскен күннен бастап бір ай iшiнде қаралуға тиiс. Iстi өтінішті алдын ала қарауға байланысты зерттеген уақыт аталған мерзiмге кiрмейдi.

ҚІЖК-нiң 461-бап 2-бөлiгiнде көрсетiлген мерзiммен тек сотталушының жағдайын ауырлатуға бағытталған өтінішті, наразылықты беру уақыты шектеледi. Бұл мерзiм ҚIЖК-нiң 54-бабында көрсетiлген ережелер бойынша есептелуi тиiс. Өтінішті алдын ала қарау кезiндегi iстi зерттеу уақыты және iстi аталған өтініштер мен наразылықтар бойынша қадағалау сатысында қарау уақыты бұл мерзiмге кiрмейдi.

Ескерту. 20-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

21. Iстi қадағалау сатысында қарау күнiн белгiлеген кезде соттар айыптау өкiлдерiнiң, сотталған адамның, жәбiрленушiнiң, сондай-ақ қарауға жолданған сот шешiмiне қатысты адамдардың сот мәжiлiсiне қатысу құқығын ескергенi жөн, осыған байланысты олар сот мәжілісі өтетін күні, уақыты және орны көрсетіліп, iстiң қаралуы туралы хабардар етiлуi керек. Аталған адамдарға, сондай-ақ өтініш (наразылық) көшiрмелерi жiберiлуi тиiс.

Ескерту. 21-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

22. Қадағалау сатысындағы соттың заңды күшiне енген үкiмдер мен шешiмдердiң заңдылығы мен негіздiлігі туралы тұжырымдары iс материалдарына негiзделуi керек және iстен тыс материалдарға сүйенбеуi тиiс екенi түсiндiрiлсiн. Iстi қадағалау тәртібiнде қарап жатқан сот мәлiметтерi iс материалдарында бар, бiрақ бірінші, апелляциялық және кассациялық сатыдағы сотпен зерттелмеген және үкiмде белгiленбеген немесе қабылданбаған деректердi дәлелденген деп табуға құқылы емес.

Ескерту. 22-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулыларымен.

23. Үкiм заңды күшiне енгеннен кейiн туындаған мән-жайларды қадағалау сатысындағы сот қарай алмайтыны түсiндiрiлсiн, себебi оларды бірінші, апелляциялық және кассациялық сатыдағы сот қарамаған және қарай алмаған да. Заңмен қадағалау сатысындағы сотқа iстiң дұрыс шешiлуi үшiн қажет дәлелдердiң бар-жоғын белгiлеу құқығы берiлмеген. Өтінішке, наразылыққа қоса тiркелген, iс үшiн маңызды және бірінші, апелляциялық және кассациялық сатыдағы соттың материалдық және процессуалдық заңдарды қате қолданғанын дәлелдейтiн қосымша материалдар, соттың айыптаудың, сотталушының ролi мен кiнәлiлiгі деңгейiнiң және басқа да iстiң дұрыс шешiлуiне ықпал ететiн мән-жайлардың дәлелденгендiгін анықтау үшiн қолданған дәлелдердiң дұрыстығы және сапалылығы үкiмдi бұзуға және iстi соттың жаңадан қарауына жолдауға негiз бола алады.

Ескерту. 23-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулыларымен.

24. Қадағалау сатысындағы соттардың өкiлеттiктерi ҚIЖК-нiң 467-бабында түбегейлi (егжей-тегжейлi) мазмұндалғаны және олар кеңейтiлiп түсiндiруге жатпайтыны соттарға түсiндiрiлсiн. Сонымен бiрге, сот өтініштерде көрсетiлген дәлелдермен шектелмей, олардың шеңберiнен шығып, iс жөнiндегі өндiрiстi толық тексеруге және сотталғанның жағдайын жақсартатын шешiм қабылдауға құқылы екенiн ескерген жөн.

Ескерту. 24-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

25. Соттарда өтінішті, наразылықты қараған кезде iс жөнiндегi сотталғандардың барлығына қатысты сот шешiмiн қабылдауды заң талап етпейдi. Iс жөнiндегі басқа да сотталғандарға қатысты (олар туралы өтініш, наразылық келтiрiлмесе), егер олардың әрекеттерi үкiмге келтiрiлген өтініш немесе наразылыққа қатысы бар адамның әрекеттерiмен тығыз байланысты болса, ал бiр сотталғанның қылмысын қайта дәрежелеу екiншi сотталғандардың қылмысын қайта дәрежелеуге немесе оларға қатысты iстi қысқартуға әкелiп соқтырса, және, мұндайда олардың жағдайы ауырламаса, сот үкiмдi, қаулыны қайта қарауға құқылы. Мұндайда сот өзiнiң қаулысында сот қаулылары басқа адамдарға қатысты неге қайта қаралғанының дәлелдерiн келтiруi керек.

Егер үкiм немесе қаулы өтініште немесе наразылықта аталған адамға қатысты ғана және онда көрсетiлген дәлелдер бойынша ғана қайта қаралып, оның қалған бөлiгі және басқа сотталушыларға қатысты қайта қаралмаса, онда сот, өзге сотталушылардың немесе сол сотталушылардың басқа талаптармен немесе бұрыңғы талаптарының жаңа тұрымдарымен осы сот сатысына өтініш беру мүмкiндiгiн жоймау үшiн, бұл туралы қаулыда көрсетуi қажет.

Ескерту. 25-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

26. Қадағалау сатысындағы сот iстi соттың жаңадан қарауына жiбермей-ақ прокурор наразылығында немесе жәбiрленушi өтінішінде көрсетiлген дәлелдер бойынша, сотталғанның жағдайын ауырлату жағына қарай үкiмдi, қаулыны, егер бұл: апелляциялық немесе кассациялық сатыларының сотталғанның жазасын заңсыз жеңiлдетуiне; мерзiмi мен мөлшерi, алғашқы сот сатыларында адамды алдын ала қамауда ұстаған мерзiмдi есептегенде, немесе қылмыстардың жиынтығы немесе үкiмдердiң жиынтығы бойынша жазаларды қосқан кезде арифметикалық қателiк нәтижесiнде дұрыс белгiленбей жазаның көбеюуiне; азаматтық талап бойынша сотталғанның есебiнен өтелуге жататын соманың ұлғаюымен байланысты болса, өзгертуге құқылы.

Ескерту. 26-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) нормативтік қаулыларымен.

27. Iстi прокурордың наразылығы немесе жәбiрленушiнiң өтініші бойынша қадағалау тәртiбiнде қараған кезде сот, жеңiлiрек қылмыс туралы заңын дұрыс қолданбаған немесе жазаны негiзсiз төмен тағайындаған апелляциялық, кассациялық сатыдағы соттың қаулыларын бұзған жағдайда, сот одан гөрi ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға және одан ауыр жаза тағайындауға құқылы. Бұл орайда, сот сотталушының бiрiншi сатыдағы үкiммен белгiленген жағдайын ауырлатпауы тиiс.

Егер бiрiншi сатыдағы сот жеңілірек қылмыс туралы заңды дұрыс қолданбаса немесе тым жеңiл жаза тағайындаса және бұл iстi апелляциялық, кассациялық сатыдағы соттарда қараған кезде жойылмаса, қадағалау сатысындағы сот ҚІЖК-нiң 467-бап 10-бөлiгіне сәйкес одан гөрi ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға немесе жазаны күшейтуге құқылы емес. Бұндайда, егер осындай негіздер бойынша келтiрiлген өтініш немесе наразылық негiздi болып танылса, барлық сот қаулылары бұзылып, жаңадан сот қарауына жiберiлуге жатады.

Ескерту. 27-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

28. Апелляциялық, кассациялық сатыдағы соттың заң бұзушылықтарын анықтаған кезде қадағалау сатысындағы сот аталған сатылардың қаулыларын бұзып және, iстi қайта қарауға жолдамай, бiрiншi сатыдағы сот үкiмiнiң (қаулысының) заңдылығы туралы шешiм қабылдауы тиiс екенi түсiндiрiлсiн.

Ескерту. 28-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

29. Заңды күшiне енген сот үкiмiне, қаулысына шағымдануға құқы жоқ адамдардың өтініші немесе ҚIЖК-нiң 459-бабында көрсетiлмеген негiздер бойынша қадағалау сатысына шығарылған сот қаулыларын қайта қарау туралы судьялар қаулысы бар процеске қатысушының өтініші немесе прокурордың қадағалау наразылығы онда көрсетiлген дәлелдерге қарамастан, қанағаттандырылмауы тиiс.

Ескерту. 29-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

30. Iстi қадағалау сатысында қараған кезде сот ҚIЖК-нiң 59-бап 4, 5-бөлiгiнде көрсетiлген негіздер бойынша жеке қаулы шығаруға құқылы.

31. Iстi қадағалау сатысында қараған кезде судьялардың кеңесуi және шешiмдердi қабылдауы ҚР ҚІЖК-нiң 370-бабында бекiтiлген тәртiпке сәйкес келуi тиiс екендiгi соттарға түсiндiрiлсiн. Өзгесi заңда көзделмеген.

Ескерту. 31-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 16 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

32. КСРО Жоғарғы Соты Пленумының 1985 жылғы 5 сәуiрдегi "Соттардың қылмыстық iстер жөнiндегі үкiмдердi, ұйғаруларды, қаулыларды қадағалау тәртiбiнде қайта қарауды реттейтiн заңдарды қолдануы туралы" N 2 қаулысы Қазақстан Республикасында қолданылмайды деп танылсын.

Төрағалық етушi
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының төрағасы
Пленум хатшысы,
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы

Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда РК от 29.06.2017 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

В связи с возникшими вопросами в судебной практике Пленум Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:

1. Разъяснить, что в соответствии с нормами главы 50 УПК подлежат обжалованию (опротестованию) и пересмотру вступившие в законную силу приговоры и постановления судов первой, апелляционной инстанций только после их рассмотрения судом кассационной инстанции, а также постановления суда кассационной инстанции. Приговор, постановление суда первой инстанции, если они не были обжалованы, опротестованы в апелляционном порядке, вступают в законную силу после истечения сроков, установленных законом на подачу апелляционных жалобы, протеста, кроме апелляционного приговора и постановления, указанных в части 3 статьи 423 УПК, которые вступают в законную силу с момента оглашения. Приговор, постановление при рассмотрении дела в апелляционной инстанции вступают в законную силу в день вынесения апелляционного постановления. Когда жалоба, протест были отозваны до начала заседания суда апелляционной инстанции приговор, постановление вступают в законную силу в день вынесения апелляционной инстанцией постановления о прекращении производства в связи с отзывом жалобы, протеста.

Сноска. Пункт 1 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

2. Судам следует иметь в виду, что в порядке надзора могут быть пересмотрены постановления судов первой, апелляционной, кассационной инстанций, которыми принято итоговое решение, вступившее в законную силу, находящееся на исполнении или исполненное, окончательно разрешающее дело по существу, исключающее начало и продолжение производства по делу. Частные постановления судов первой, апелляционной, кассационной и надзорной инстанций также могут быть обжалованы в надзорном порядке.

Вступившие в законную силу постановления судов, вынесенные в связи с отказом от обвинения государственного и частного обвинителя, по вопросам санкционирования меры пресечения в виде ареста и продления его срока, по разрешению жалоб на действия и решения лиц, осуществляющих дознание и предварительное следствие, или на действия и решения прокурора в стадии предварительного расследования дела, пересмотру в порядке надзора не подлежат.

В порядке надзора могут быть пересмотрены вступившие в законную силу постановления судов о направлении дела для дополнительного расследования или на новое рассмотрение, если они обжалованы в течение 15 суток со дня их вступления в законную силу и имеются основания, предусмотренные статьей 459 УПК. Если дело принято судом и по нему начато новое судебное разбирательство или проводится дополнительное расследование, то дело не может быть истребовано для проверки доводов ходатайства или протеста.

Постановления коллегии Верховного Суда Республики Казахстан, вынесенные по результатам рассмотрения дела в порядке надзора, могут быть пересмотрены в исключительных случаях по основаниям, указанным в части 3 статьи 458 УПК.

Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

3. Рассмотрение дела в суде надзорной инстанции возможно лишь при наличии протеста Генерального прокурора Республики Казахстан (далее по тексту – прокурора) или постановления судей о возбуждении надзорного производства по пересмотру обжалуемых судебных актов. Предварительное рассмотрение ходатайств о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов осуществляется в составе трех судей.

Сноска. Пункт 3 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

4. Основаниями к пересмотру обжалуемых судебных постановлений следует считать только те нарушения конституционных прав и свобод граждан либо такое неправильное применение уголовного и уголовно-процессуального закона, которые повлекли наступление хотя бы одного из последствий, указанных в ч. 1 ст. 459 УПК. Следует иметь в виду, что перечень оснований для пересмотра вступивших в законную силу приговоров, постановлений, предусмотренный ч. 1 ст. 459 УПК, является исчерпывающим. По основаниям, указанным в ч. 2 ст. 459 УПК, приговоры и постановления могут пересматриваться по ходатайствам, протестам и при отсутствии последствий, указанных в ч. 1 ст. 459 УПК Z970206_ .

Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2); от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

5. Разъяснить, что к конституционным правам и свободам граждан, нарушение которых является основанием пересмотра приговора, постановления суда в порядке надзора, относятся права личности, указанные в ст.ст. 10-31 УПК.

6. Судам следует иметь в виду, что неправильное применение закона может заключаться как в ошибочном толковании судом уголовной или уголовно-процессуальной нормы закона при ее применении, так и в несоблюдении изложенных в ней требований. Односторонность и неполнота судебного следствия, несоответствие выводов суда фактическим обстоятельствам дела, иные существенные нарушения уголовно-процессуального закона, а также неправильное применение уголовного закона и другие нарушения, допущенные судом при рассмотрении дела, являются основанием для пересмотра вступивших в законную силу приговоров и постановлений, если эти нарушения повлекли наступление последствий, указанных в п. 1 ч. 1 ст. 459 УПК.

7. В соответствии с п. 1 ч. 1 ст. 459 УПК Z970206_ невиновно осужденными следует считать лиц, в отношении которых постановлен обвинительный приговор при отсутствии события преступления, состава преступления или при недоказанности их участия в совершении преступления.

Неправильное применение уголовного закона при квалификации преступления является основанием к пересмотру в порядке надзора приговора, постановления суда, если это сопряжено с назначением наказания, не соответствующего тяжести содеянного (избран не тот вид уголовного наказания, завышен размер или срок наказания и т.п.).

Сноска. Пункт 7 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

8. Оправдательный приговор или постановление о прекращении дела следует расценивать как необоснованные в тех случаях, когда имеющимся в деле доказательствам дана неверная оценка, выводы суда противоречат фактическим обстоятельствам дела, неправильно применен материальный или процессуальный законы либо установлены иные обстоятельства, ставящие под сомнение законность и обоснованность решения об оправдании подсудимого или о прекращении дела. Иные нарушения уголовно-процессуального закона сами по себе не могут являться основанием для пересмотра вступившего в законную силу оправдательного приговора, постановления о прекращении уголовного дела или иного решения, вынесенного в пользу подсудимого, если по существу эти судебные решения в жалобах, протесте сомнению не подвергаются.

9. По основанию, предусмотренному п. 3 ч. 1 ст. 459 УПК Z970206_ могут быть пересмотрены приговоры и постановления по ходатайствам лица, признанного в установленном законом порядке потерпевшим, или его представителей. Жалобы на необоснованное непризнание лица потерпевшим подлежат рассмотрению в соответствии со ст.ст. 113-114 УПК.

О лишении потерпевшего права на судебную защиту могут свидетельствовать существенные нарушения его прав, предусмотренных ст.ст. 75, 76, 80 УПК РК, в частности, непризнание потерпевшего частным обвинителем при отказе прокурора от обвинения, лишение его права участвовать в судебном разбирательстве, выступать в судебных прениях, неправильное разрешение заявленного потерпевшим гражданского иска и др., которые повлияли на правильность разрешения уголовного дела по существу.

Сноска. Пункт 9 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

10. Несоответствие назначенного наказания тяжести преступления и личности осужденного вследствие его чрезмерной суровости либо чрезмерной мягкости может иметь место в случаях, когда наказание назначено судом без соблюдения требования закона об его индивидуализации. При этом наказание может быть признано несоответствующим тяжести преступления и личности осужденного как в случаях, когда оно назначено в пределах санкции статьи уголовного закона, по которой лицо осуждено, так и в тех случаях, когда назначено с нарушением предельной санкции уголовного закона либо когда назначено более мягкое наказание, чем предусмотрено соответствующей статьей УК РК без применения ст. 55 УК K970167_ . Несоответствие наказания тяжести преступления и личности осужденного может иметь место как при ошибочном избрании вида наказания, так и при правильном его выборе, но с неверным определением его размера или срока.

Сноска. Пункт 10 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

11. Чрезмерно суровым следует признавать наказание, явно не соответствующее характеру и степени общественной опасности преступления, личности виновного и конкретным обстоятельствам дела, смягчающим ответственность, когда суд не использовал предусмотренные законом возможности применения наказания, не связанного с лишением свободы, назначил наказание без учета требований ст.ст. 52-53 УК РК K970167_ .

12. О несоответствии наказания тяжести преступления и личности осужденного ввиду его чрезмерной мягкости может, в частности, свидетельствовать назначение наказания без учета обстоятельств, предусмотренных ст. 54 УК РК, назначение более мягкого наказания, чем предусмотрено законом, при отсутствии исключительных обстоятельств, предусмотренных ст. 55 УК РК, назначение наказания без учета рецидива преступлений, необоснованное применение условного осуждения и др.

12-1. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).
12-2. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

12-3. При рассмотрении судами уголовных дел должно обеспечиваться правильное разрешение предъявленных гражданских исков с соблюдением требований материального и процессуального законов, а также разъяснений, данных в нормативном постановлении Верховного Суда Республики Казахстан № 1 от 20 июня 2005 года "О рассмотрении гражданского иска в уголовном процессе". Неправильное применение закона, повлекшее неправильное разрешение гражданского иска кроме случаев оставления иска без рассмотрения, является основанием для пересмотра вступивших в законную силу приговоров и постановлений в этой части.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 12-3 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2); с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

12-4. Пересмотр вступивших в законную силу приговоров и постановлений, вынесенных судом с участием присяжных заседателей, в надзорной инстанции осуществляется в соответствии с требованиями статей 576, 577 УПК.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 12-4 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

13. Судам следует иметь в виду, что надзорное производство по делу может быть возбуждено только на основании поступивших в соответствующую надзорную инстанцию суда ходатайств (протеста) участников процесса, указанных в частях 1 и 2 ст. 460 УПК РК Z970206_ .

Осужденный, его защитник и законный представитель, потерпевший, а также гражданский истец, гражданский ответчик и их представители (в части, касающейся гражданского иска) вправе обжаловать вступившие в законную силу судебные решения и в тех случаях, когда они не участвовали при рассмотрении дела в предшествующих судебных инстанциях.

Законный представитель несовершеннолетнего осужденного вправе обжаловать вступившие в законную силу судебные решения только до достижения осужденным совершеннолетия, если по делу не имеется иных предусмотренных законом оснований для участия лица в деле в качестве законного представителя осужденного.

Лицо, не являющееся участником процесса, вправе подать ходатайство на вступившее в законную силу постановление суда, в том числе и на частное постановление, только в тех случаях, когда это судебное постановление касается непосредственно его самого.

Протесты прокурора рассматриваются непосредственно, без учета правил статей 463 - 465 УПК.

Сноска. Пункт 13 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2); от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).
14. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

15. В соответствии со ст. 466 УПК исполнение обжалуемого судебного решения может быть приостановлено полностью или в части, как при наличии об этом ходатайства участника процесса, подавшего ходатайство, так и без него. О приостановлении исполнения обжалуемого приговора, постановления должно быть вынесено мотивированное постановление председателем Верховного Суда Республики Казахстан или Генеральным прокурором Республики Казахстан с указанием в нем срока приостановления, которое должно немедленно направляться в соответствующие органы для исполнения.

При приостановлении исполнения приговора применение меры наказания, назначенной судом, откладывается или прерывается. В связи с этим в постановлении о приостановлении исполнения приговора следует указывать об освобождении из-под стражи осужденного, находящегося в заключении в результате обращения данного приговора к исполнению.

Сноска. Пункт 15 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2); от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

16. Основания для приостановления исполнения обжалуемых судебных приговора, постановления могут быть связаны с исполнением приговора в отношении осужденного к смертной казни, с исполнением приговора в отношении лица, осужденного к лишению свободы, при наличии у него тяжелого заболевания. Основания приостановления исполнения обжалуемого приговора, постановления суда должны подтверждаться надлежаще оформленными документами.

Приостановление исполнения вступивших в законную силу приговора или постановления суда по основаниям, указанным в ст. 466 УПК, допускается только при истребовании дела и может длиться до рассмотрения надзорного ходатайства, протеста, но не более, чем три месяца, после чего постановление о приостановлении исполнения обжалуемых судебных решений, должно быть отменено лицом, вынесшим его.

Оправдательный приговор, постановление о прекращении дела приостановлены быть не могут.

Сноска. Пункт 16 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

17. При предварительном рассмотрении ходатайств судьи обязаны тщательно изучать изложенные в них доводы и если в ходатайстве приведены обоснованные аргументы о незаконности обжалуемого судебного приговора, постановления, ходатайство должно быть рассмотрено, как правило, с истребованием и изучением материалов дела. Постановления об отсутствии оснований пересмотра обжалуемых приговора, постановления могут быть вынесены в ходе предварительного рассмотрения по тем ходатайствам, несостоятельность которых очевидна.

Сноска. Пункт 17 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

17-1. Если дело рассматривается по ходатайству потерпевшего (гражданского истца), протесту прокурора, в которых ставится вопрос об ухудшении положения осужденного, либо когда досудебное производство по делу и рассмотрение дела в первой инстанции осуществлялось без участия обвиняемого, участие адвоката в надзорной инстанции обязательно.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 17-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

18. В постановлении судей о предварительном рассмотрении ходатайства должны быть указаны имеющиеся в деле обстоятельства, подтверждающие наличие либо отсутствие предусмотренных ст. 459 УПК оснований для пересмотра обжалуемых судебных решений, при этом в нем не должно содержаться формулировок, предрешающих результаты рассмотрения дела в надзорной инстанции. При разногласии судей, осуществляющих предварительное рассмотрение ходатайства, по вопросу о необходимости внесения дела в надзорную инстанцию для пересмотра обжалуемых судебных постановлений решение принимается по большинству голосов. Не согласный с решением большинства судья также обязан подписать постановление, при этом вправе отдельно изложить свое мнение.

Ходатайство и постановление судей, вынесенное по результатам ее предварительного рассмотрения, приобщаются к материалам уголовного дела.

Сноска. Пункт 18 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

19. Следует иметь в виду, что постановление судей о возбуждении надзорного производства о пересмотре вступившего в законную силу приговора или постановления согласно ч. 1 ст. 465 Z970206_ УПК подлежит обязательному рассмотрению в надзорной инстанции, в связи с чем оно не может быть отозвано судьями либо председателем суда или председателем судебной коллегии.

Сноска. Пункт 19 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

20. Судам необходимо соблюдать процессуальные сроки, в соответствии с которыми дело, поступившее с надзорным протестом либо с постановлением судей о пересмотре вступивших в законную силу приговора, постановления, должно быть рассмотрено в течение одного месяца со дня поступления постановления. Время, в течение которого дело изучалось в связи с предварительным рассмотрением ходатайства, в указанный срок не засчитывается.

Сроком, указанным в ч. 2 ст. 461 УПК, ограничивается лишь время для подачи ходатайства, протеста, направленных на ухудшение положения осужденного. Этот срок надлежит исчислять по правилам ст. 54 УПК Z970206. В указанный срок не входит время изучения дела при предварительном рассмотрении ходатайства и время рассмотрения дела в надзорной инстанции по указанным ходатайствам или протестам.

Сноска. Пункт 20 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

21. При определении даты рассмотрения дела в надзорной инстанции судам следует учитывать право участвовать в заседании суда представителей обвинения, осужденного, потерпевшего, а также иных лиц, в отношении которых обжалуемое судебное решение передано на рассмотрение, в связи с чем они должны быть извещены о рассмотрении дела с указанием даты, времени, места проведения судебного заседания. Указанным лицам должны также направляться копии ходатайства (протеста).

Сноска. Пункт 21 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

22. Разъяснить, что выводы суда надзорной инстанции о законности и обоснованности приговоров и решений, вступивших в законную силу, должны быть основаны на материалах дела и не должны опираться на материалы, находящиеся за пределами дела. Суд, рассматривающий дело в порядке надзора, не вправе считать доказанными факты, данные о которых хотя и имеются в материалах дела, но не были исследованы судом первой, апелляционной и кассационной инстанции и не были ими установлены в приговоре или отвергнуты.

Сноска. Пункт 22 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2); от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

23. Разъяснить, что обстоятельства, появившиеся после вступления приговора в законную силу, не могут быть предметом рассмотрения суда надзорной инстанции, поскольку они не были и не могли быть рассмотрены в суде первой и апелляционной инстанции. Суду надзорной инстанции законом не представлено право устанавливать наличие или отсутствие доказательств, необходимых для правильного разрешения дела. Дополнительные материалы, приложенные к ходатайству, протесту, имеющие значение для дела и свидетельствующие об ошибочности применения судом первой, апелляционной и кассационной инстанции материального и процессуального законов, достоверность и доброкачественность доказательств, использованных судом для установления доказанности обвинения, роли и степени вины осужденного и других обстоятельств, влияющих на правильность разрешения дела, могут служить основанием для отмены приговора и направлении дела на новое судебное рассмотрение.

Сноска. Пункт 23 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2); от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

24. Разъяснить судам, что полномочия суда надзорной инстанции исчерпывающе изложены в ст. 467 УПК и они распространительному толкованию не подлежат. В то же время следует иметь в виду, что суд не связан с доводами, изложенными в ходатайствах, и вправе, выйдя за их пределы, проверить все производство по делу в полном объеме и принять решение, улучшающее положение осужденного.

Сноска. Пункт 24 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

25. Закон не требует от судов при рассмотрении ходатайств, протестов принятия судебного решения в отношении всех осужденных по делу. Суд вправе пересмотреть приговор и постановление суда в отношении других осужденных по делу (о которых ходатайства, протест не поданы), при условии, что их действия неразрывно связаны с действиями лица, в отношении которого приговор обжалован или опротестован, а изменение квалификации преступления одного осужденного влечет изменение квалификации действий других осужденных либо прекращение дела в отношении них, если при этом не ухудшается их положение. В этом случае суд должен в постановлении привести доводы, в связи с чем судебные постановления в отношении других лиц были пересмотрены.

Если приговор и постановление пересматривались только в отношении лица, о котором подана ходатайство или протест, и только по доводам, изложенным в них, а в другой части или в отношении других осужденных они не пересматривались, то суду об этом необходимо указать в постановлении с тем, чтобы не исключать возможности подачи ходатайства в ту же судебную инстанцию другими осужденными или теми же осужденными, но с иными требованиями или новой аргументацией прежних требований.

Сноска. Пункт 25 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

26. Суд надзорной инстанции без направления дела на новое судебное рассмотрение вправе по доводам, изложенным в протесте прокурора или ходатайстве потерпевшего, изменить приговор, постановление в сторону ухудшения положения осужденного, если это связано: с незаконным смягчением наказания осужденному апелляционной и кассационной инстанциями; с увеличением наказания, срок и размер которого был неправильно определен предыдущими судебными инстанциями в результате арифметической ошибки при зачете срока предварительного содержания лица под стражей либо при сложении наказаний по совокупности преступлений или по совокупности приговоров; с увеличением суммы, подлежащей взысканию с осужденного по гражданскому иску.

Сноска. Пункт 26 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2); от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

27. При рассмотрении дела в порядке надзора по протесту прокурора или ходатайству потерпевшего суд при отмене постановлений апелляционной, кассационной инстанции, которыми неправильно был применен закон о менее тяжком преступлении или необоснованно снижено наказание, вправе применить закон о более тяжком преступлении и назначить более строгое наказание, не ухудшая при этом положения осужденного против установленного приговором суда первой инстанции.

Когда неправильное применение закона о менее тяжком преступлении или чрезмерная мягкость наказания допущены судом первой инстанции и не устранены при рассмотрении дела в апелляционной, кассационной инстанции, суд надзорной инстанции в соответствии с ч. 10 ст. 467 УПК РК не вправе применить закон о более тяжком преступлении и усилить наказание. В этом случае все судебные постановления подлежат отмене с направлением дела на новое судебное рассмотрение, если признаны обоснованными ходатайство или протест, принесенные по этим основаниям.

Сноска. Пункт 27 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

28. Разъяснить, что при установлении нарушений законности, допущенных апелляционной, кассационной инстанциями, суд надзорной инстанции должен отменить или изменить постановления, вынесенные указанными инстанциями, и одновременно, не направляя дело на повторное рассмотрение в те же инстанции, принять решение о законности приговора (постановления) суда первой инстанции.

Сноска. Пункт 28 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

29. Ходатайство лица, не обладающего правом обжалования вступивших в законную силу судебных приговора, постановления, либо ходатайство участника процесса с постановлением судей о пересмотре судебных постановлений или надзорный протест прокурора, внесенные в надзорную инстанцию по основаниям, не указанным в статье 459 УПК РК, подлежат оставлению без удовлетворения независимо от содержащихся в них доводов.

Сноска. Пункт 29 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

30. Суд при рассмотрении дела в надзорной инстанции вправе вынести частное постановление по основаниям, указанным в частях 4, 5 ст. 59 УПК РК.

31. Разъяснить судам, что совещание судей и принятие решений при рассмотрении дела в надзорной инстанции должны соответствовать порядку, установленному статьей 370 УПК РК, поскольку иное не предусмотрено законом.

Сноска. Пункт 31 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 16 (порядок введения в действие см. п. 2).

32. Признать недействующим в Республике Казахстан постановление Пленума Верховного Суда СССР N 2 от 5 апреля 1985 г. "О применении судами законодательства, регламентирующего пересмотр в порядке надзора приговоров, определений, постановлений по уголовным делам".

Председательствующий
Председатель Верховного Суда
Республики Казахстан
Секретарь Пленума,
судья Верховного Суда
Республики Казахстан

Қадағалау сатысындағы қылмыстық iстер жөнiндегі өндiрiстiң тәртiбi туралы

О порядке производства по уголовным делам в надзорной инстанции