Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының "Мұрагерлiк жөнiндегi заңдарды соттардың қолдануындағы кейбiр мәселелер туралы" 1992 жылғы 18 желтоқсандағы N 7 қаулысына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының Қаулысы 2000 жылғы 22 желтоқсан N 18. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 10 сәуірдегі № 2 нормативтік қаулысымен.

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 № 2 нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiмен /Ерекше бөлiмi/ K990409_ мұрагерлiк құқықтық қатынастарды реттейтiн жаңа ережелердiң белгіленуiне байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Пленумы қаулы етедi:

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының "Мұрагерлiк жөнiндегi заңдарды соттардың қолдануындағы кейбiр мәселелер туралы" 1992 жылғы 18 желтоқсандағы N 7 қаулысына P92007S_ мынадай өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлсiн:

1. 3-тармақта "АК-тiң 523 бабына" деген сөздер "АК-тiң 1042-бабына" деген сөздермен ауыстырылсын.

2. 4-тармақта:

"Азаматтық Кодекстiң 527 /3-б./ бабына" деген сөздер "АК-тiң 1068-бабына" деген сөздермен ауыстырылсын;

бiрiншi абзац "ол қайтыс болғанға дейiн" деген сөздерден кейiн "және онымен бiрге тұрған" деген сөздермен толықтырылсын;

екiншi абзац мына редакцияда жазылсын:

"Бұл ретте соттар елу сегiз жастан асқан әйелдер мен алпыс үш жастан асқан еркектерді, І, ІІ және ІІІ топтағы мүгедектерді, оларға қарттығына байланысты зейнетақы немесе мүгедектiгiне байланысты жәрдемақы тағайындалғанына не тағайындалмағанына қарамастан, сондай-ақ он сегiз жасқа толмаған адамдарды, ал он сегіз жастағы және жасы одан асқан оқушыларды - күндiзгi оқу нысаны бойынша оқу орындарындағы оқуы аяқталғанша, бiрақ әрi кеткенде жиырма үш жасқа дейiн еңбекке қабiлетсiз адамдардың қатарына жатқызуға болатынын назарда ұстаулары қажет";

тармақ мына мазмұндағы үшiнші, төртiншi және бесiншi абзацтармен толықтырылсын:

"Мұра қалдырушы қайтыс болғанға дейiн кем дегенде бiр жыл оның асырауында болған немесе онымен бiрге тұрған еңбекке қабiлетсiз адамдар заң бойынша мұрагерлер қатарына жатқызылады және мұраны иелену кезегі бойынша шақырылатын мұрагерлермен бiрге мұраны иеленедi.

АК-тiң 1061-1066 баптарында көрсетiлген заң бойынша мұрагерлер қатарына жатқызылған, бiрақ мұраны иелену кезегі бойынша шақырылатын мұрагерлер қатарына кiрмейтiн еңбекке қабілетсіз адамдар, егер мұра қалдырушы қайтыс болғанға дейiн кемiнде бiр жыл оның асырауында болса, олардың мұра қалдырушымен бiрге тұрған тұрмағанына қарамастан осы кезектегі мұрагерлермен бiрге мұраны иеленедi.

Заңды мұрагерлер болған жағдайда бұл адамдар мұраның әрi кеткенде төрттен бiр бөлiгiн иелене алады".

3. 6-тармақ мына редакцияда жазылсын:

"Заң бойынша немесе өсиет бойынша мұрагер, егер ол өзiнiң мұраны иеленуге шақырылғаны туралы бiлген немесе бiлуге тиiс болған күннен бастап алты айдың ішiнде мұрадан бас тартпаса, АК-тiң 1045-бабында көзделген негiздер бойынша мұраны иелену құқығынан айырылмайды және оны заңмен белгiленген тәртiпте мұрагер деп тағайындау туралы өсиеттiк өкiмдi жарамсыз деп танудың салдарынан мұраны иелену құқығын жоймаса, мұра ашылған уақыттан бастап АК-тiң 1072-бабына сәйкес оған тиесiлi мұраны немесе оның бөлiгін /үлестi/ иелену құқығын алады.

Мұрадан бас тарту үшiн мерзiмдi сот дәлелдi себептер болған жағдайда екi айдан аспайтын уақытқа ұзартуы мүмкiн.

Мұрадан бас тарту бiр жақты мәмiле болғандықтан, ол мұрагер тарапынан жойылуға немесе қайтарылып алуға жатпайды, бiрақ ол мәмiле ретiнде ҚР Азаматтық кодексiнiң негiздерi бойынша /4-тарау/ жарамсыз болып танылуы мүмкiн.

Мұрагер оған берiлген мерзiм /алты ай/ өткеннен кейiн, сондай-ақ, егер мұрагер мұралық мүлiктi шын мәнiсiнде иеленуге кiрiссе не оған билiк жүргiзсе не оның мүлiкке құқығын куәландыратын құжаттарды алу жөнiнде өтiнiш жасаса, мұрадан бас тартуға құқылы емес. Мұрадан бас тартуды мұрагер мұра ашылған жердегi нотариуске арыз беру жолымен ресiмдейдi. АК-тiң 167-бабына сәйкес ресiмделген сенiмхатта мұрадан бас тарту үшiн өкiлеттік белгiленген жағдайда, мұндай арызды мұрагердiң өкiлiнiң беруiне болады.

Мұраны иелену құқығы туралы куәлiктi алу мұрагердiң мiндетi емес құқығы болып табылатыны ескерiле отырып, аталған куәлiктiң болмауы, егер мұра белгiленген тәртiппен қабылданған болса, мұрагерлiк құқықтардың жойылуына негiз бола алмайды".

4. 7-тармақта "АIЖК-нiң 211-бабының 4-тармағына" деген сөздер "АIЖК-нiң 242-бабының 4) тармақшасына" деген сөздермен ауыстырылсын.

5. 10-тармақ мына редакцияда жазылсын:

"10. Жалпы бiрлескен ортақ меншiкке қатысушы қайтыс болған жағдайда мұра оның ортақ мүлiктегi үлесіне ашылатынын, ал осы үлестi заттай бөлiп беру мүмкiн болмаған жағдайда - үлестiң құнына қатысты болатынын соттар есте ұстаулары қажет".

6. 12-тармақта:

бiрiншi абзацтағы "АК-тiң 44-бабының 1-бөлiмi, 529, 537-баптарының 1-бөлiмi" деген сөздер "АК-тiң 153-бабының 2-тармағы, 1050, 1051-баптары" деген сөздермен ауыстырылсын;

екiншi және үшiншi абзацтар алынып тасталсын;

тармақ мына мазмұндағы абзацпен толықтырылсын:

"Соттарға өсиеттi азаматтардың талабы бойынша жарамсыз деп танылуы мүмкiн екенi түсiндiрiлсiн. Мұндай адам үшiн өсиеттiң жарамсыз деп танылуы өсиеттi әзiрлеудiң, оған қол қою мен куәландырудың АК-тiң 1050 және 1051-баптарымен белгiленген тәртiбiнiң бұзылуынан, сондай-ақ мәмiленi жарамсыз деп тану үшiн азаматтық заңнамамен белгiленген негiздер бойынша мүліктiк салдары болады /АК-тiң 4-тарауы/. Өсиет жарамсыз деп танылған жағдайда, осы өсиет бойына мұрадан айырылған мұрагер АК-тiң 1060-бабына сәйкес заң бойынша мұраны иеленуге шақырылады.

7. 14-тармақта:

"АК-тiң 529-бабына" деген сөздер "АК-тiң 1046, 1050-баптарына" деген сөздермен ауыстырылсын;

екiншi абзац мына редакцияда жазылсын:

"АК-тiң 159-бабының 7-тармағының негiзгi бойынша өсиеттiң жарамсыздығы жөнiндегi дауды шеше отырып, соттар сарапшының қорытындысы сот үшiн мiндеттi емес екенiн, алайда оның қорытындымен келiспеуi дәлелденуге тиiс екенiн назарда ұстаулары қажет /АІЖК-нiң 96-бабының 7-бөлiгi/".

8. 15-тармақта:

"АК-iнiң 530-бабымен" деген сөздер "АК-тің 1069-бабымен" деген сөзбен ауыстырылсын;

екiншi абзацта "және қарауында болған адамдары" деген сөздер алынып тасталсын, "үштен екiдей" деген сөздер "жарты" деген сөзбен ауыстырылсын;

төртiншi абзацта "заңда көрсетiлген мерзiмде" деген сөздер "заңмен белгiленген тәртiппен" деген сөздермен ауыстырылсын, ал "немесе одан бас тартса" деген сөздер алынып тасталсын;

бесiншi абзац мына сөйлеммен толықтырылсын:

"Мұрадағы мiндеттi үлеске құқығы бар мұрагер үшiн белгiленген кез келген шектеулер мен ауыртпалықтар тек мұраның мiндеттi үлестен асатын оған көшетiн бөлiгiне қатысты жарамды болады".

9. 16-тармақтың бiрiншi абзацы мына редакцияда жазылсын:

"16. АК-тiң 1078-бабына сәйкес, мұра ашылғанға дейiн бiр жыл бойы мұра қалдырушымен бiрге тұрған мұрагерлер тұрғын үй-жайды, сондай-ақ үй жиhаздары мен бұйымдарын мұра ғып алу жөнiнде басым құқыққа ие болады. Мұра қалдырушымен бiрге ортақ бiрлескен мүлiкке меншiк құқығы бар мұрагерлердiң ортақ меншiктегi мүлiктi мұралыққа алу кезiнде артықшылық құқығы болады. Аталған артықшылығы бар құқықты жүзеге асырған кезде мұраны бөлуге қатысатын басқа мұрагерлердiң мүлiктiк мүдделерi сақталуға тиiс".

10. 17-тармақ мына редакцияда жазылсын:

"17. Мүлiктi бөлу оларға тиесiлi үлестерге сәйкес мұрагерлердiң келiсiмi бойынша, ал келiсiмге қол жетпеген жағдайда - сот тәртiбiмен жүргiзiледi. Мұралық мүлiктi бөлу туралы дауды шеше отырып, сот оның құрамын және істi қарау кезiндегi оның нақтылы құнын істi қараған уақытқа сәйкес анықтауға тиiс. Бөлуге жататын мүлiктiң құрамына мұра қалдырушының АК-тiң 115, 116-баптарына және 191-бабының 2-тармағына сәйкес, азаматтардың меншiк құқығының объектiсi болуы мүмкiн жылжитын және жылжымайтын мүлкi қосылуы мүмкiн.

Соттар мұралық мүлiктi өсиет бойынша мұрагерлер арасында бөлу, мұраның бәрi немесе оның бiр бөлiгi мұрагерлерге нақтылы мүлiк көрсетiлмей, үлестей мұра етiлiп қалдырылған жағдайларда мүмкiн болатынын назарда ұстаулары қажет".

11. 20-тармақта "Жер Кодексiнiң 48-бабына" деген сөздер "Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Жер туралы" Заң күшi бар Жарлығының 45-бабының 1-тармағына" деген сөздермен ауыстырылсын.

12. 26-тармақта "АIЖК-iнiң 216-бабының 8-тармағы" деген сөздер "АІЖК-нiң 247-бабының 5) тармақшасы" деген сөздермен ауыстырылсын.

13. 5, 8, 9, 23, 24, 25, 27-тармақтар алынып тасталсын.

Қазақстан Республикасы

Жоғарғы Сотының Төрағасы

Пленум хатшысы,

Қазақстан Республикасы

Жоғарғы Сотының судьясы

О внесении изменений и дополнений в постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан "О некоторых вопросах применения судами законодательства о наследовании" от 18 декабря 1992 года № 7

Постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2000 года № 18. Утратило силу нормативным постановлением Верховного суда Республики Казахстан от 10 апреля 2015 года № 2

Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования).

В связи с установлением K990409_ Гражданским кодексом Республики Казахстан (Особенная часть) новых положений в регулировании наследственных правоотношений, Пленум Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:
Внести в постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан P92007s_ "О некоторых вопросах применения судами законодательства о наследовании" от 18 декабря 1992 года N 7 следующие изменения и дополнения:
1. В пункте 3 слова "ст. 523 ГК" заменить словами "статья 1042 ГК".
2. В пункте 4:
слова "ст. 527 ГК (ч. 3) ГК" заменить словами "статья 1068 ГК";
абзац первый после слов "до его смерти" дополнить словами "и проживали совместно с ним";
абзац второй изложить в следующей редакции:
"Судам следует иметь в виду, что к нетрудоспособным лицам следует относить женщин старше пятидесяти восьми лет и мужчин старше шестидесяти трех лет, инвалидов I, II и III групп, независимо от назначения им пенсии по старости или пособия по инвалидности, а также лиц, не достигших восемнадцати лет, а учащихся в возрасте восемнадцати лет и старше — до окончания учебы в учебных заведениях по очной форме обучения, но не более чем до двадцати трех лет.";
пункт дополнить третьим, четвертым и пятым абзацами следующего содержания: "Нетрудоспособные лица, не менее одного года до смерти наследодателя находившиеся на его иждивении и проживавшие совместно с ним, относятся к наследникам по закону и наследуют вместе с наследниками той очереди, которая призывается к наследованию.
Нетрудоспособные лица, относящиеся к числу наследников по закону, указанных в статьях 1061—1066 ГК, но не входящие в круг наследников той очереди, которая призывается к наследованию, наследуют вместе с наследниками этой очереди, если не менее года до смерти наследодателя находились на его иждивении, независимо от совместного проживания с наследодателем.
Указанные лица при наличии других наследников по закону наследуют не более одной четвертой части наследства.".
3. Пункт 6 изложить в следующей редакции:
"6. Согласно статье 1072 K990409_ ГК наследник по закону или по завещанию приобретает право на причитающееся ему наследство или его часть (долю) со времени открытия наследства при условии, что он не откажется от наследства в течение шести месяцев со дня, когда узнал или должен был узнать о своем призвании к наследованию, не будет лишен права наследовать по основаниям, предусмотренным статьей 1045 ГК, и не утратит право наследовать вследствие признания недействительным завещательного распоряжения о назначении его наследником в установленном законом порядке.
Срок для отказа от наследства может быть продлен судом при наличии уважительных причин, но не более чем на два месяца.
Отказ от наследства является односторонней сделкой, поэтому он не может быть отменен или отозван наследником, но как сделка, может быть признан недействительным по основаниям, предусмотренным главой 4 K941000_ Гражданского кодекса Республики Казахстан.
Наследник не вправе отказаться от наследства по истечении срока, предоставленного ему для этого (шести месяцев), а также если наследник фактически вступил во владение наследственным имуществом либо распорядился им, либо обратился за получением документов, удостоверяющих его права на имущество. Отказ от наследства оформляется наследником путем подачи заявления нотариусу по месту открытия наследства. Допускается подача такого заявления представителем наследника при условии, что в доверенности, оформленной в соответствии со статьей 167 ГК, оговорены полномочия на отказ от наследства.
Учитывая, что получение свидетельства о праве на наследство является правом, а не обязанностью наследника, отсутствие указанного свидетельства не может служить основанием к утрате наследственных прав, если наследство было принято в установленном порядке.".
4. В пункте 7 слова " п. 4 ст. 211 ГПК" заменить словами "подпункт 4) статьи 242 K990411_ ГПК".
5. Пункт 10 изложить в следующей редакции:
"10. Судам следует иметь в виду, что в случае смерти участника общей совместной собственности наследство открывается на его долю в общем имуществе, а при невозможности выдела этой доли в натуре — в отношении стоимости доли.".
6. В пункте 12:
в абзаце первом слова "ст. 44 ч. 1, 529, 537 ч. 1 ГК" заменить словами "пунктом 2 статьи 153, статьями 1050, 1051 ГК";
абзацы второй и третий исключить;
пункт дополнить абзацем следующего содержания: "Разъяснить судам, что завещание может быть признано недействительным по иску лица, для которого признание завещания недействительным имеет имущественные последствия, вследствие нарушения установленного статьями 1050 и 1051 K990409_ ГК порядка составления, подписания и удостоверения завещания, а также по основаниям, установленным гражданским законодательством для признания сделки недействительной (глава 4 ГК). В случае признания завещания недействительным наследник, лишенный наследства по этому завещанию, призывается к наследованию по закону в соответствии со статьей 1060 ГК.".
7. В пункте 14:
слова "ст. 529 ГК" заменить словами "статьи 1046, 1050 ГК";
абзац второй изложить в следующей редакции: "Разрешая спор о недействительности завещания по основаниям пункта 7 статьи 159 ГК, судам следует иметь в виду, что заключение эксперта не является обязательным для суда, однако его несогласие с заключением должно быть мотивировано (часть 7 статьи 96 ГПК).".
8. В пункте 15:
слова "ст. 530 ГК" заменить словами "статья 1069 ГК";
в абзаце втором исключить слова "и иждивенцы", слова "двух третей" заменить словами "половины";
в абзаце четвертом слова "в установленный срок, либо откажется от него" заменить словами "в порядке, установленном законом";
абзац пятый дополнить следующим предложением: "Любые ограничения и обременения, установленные в завещании для наследника, имеющего право на обязательную долю в наследстве, действительны лишь в отношении той части переходящего к нему наследства, которая превышает обязательную долю.".
9. Абзац первый пункта 16 изложить в следующей редакции:
"16. Согласно статье 1078 ГК наследники, в течение года до открытия наследства проживавшие совместно с наследодателем, имеют преимущественное право на наследование жилища, а также домашней утвари и предметов домашнего обихода. Наследники, обладавшие вместе с наследодателем правом общей совместной собственности на имущество, имеют преимущественное право наследования имущества, находившегося в общей собственности. При реализации указанных преимущественных прав должны быть соблюдены имущественные интересы других наследников, участвующих в разделе наследства.".
10. Пункт 17 изложить в следующей редакции:
"17. Раздел наследства производится по соглашению наследников в соответствии с причитающимися им долями, а при недостижении соглашения — в судебном порядке. Разрешая споры о разделе наследственного имущества, суд должен установить его состав и действительную стоимость на время рассмотрения дела. В состав имущества, подлежащего разделу, может быть включено движимое и недвижимое имущество наследодателя, которое в силу статей 115, 116 и пункта 2 ст. 191 ГК может быть объектом права собственности граждан.

Судам следует иметь в виду, что раздел наследственного имущества между наследниками по завещанию возможен в случаях, когда все наследство или часть его завещаны наследникам в долях без указания конкретного имущества.".
11. В пункте 20 слова "ст. 48 Земельного Кодекса" заменить словами "пункт 1 статьи 45 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу Закона, U952717_ "О земле".
12. В пункте 26 слова "п. 8 ст. 216 ГПК" заменить словами "подпункт 5) статьи 247 K990411_ ГПК".
13. Пункты 5, 8, 9, 23, 24, 25, 27 исключить.

Председатель
Верховного суда
Республики Казахстан

Секретарь Пленума, судья
Верховного Суда
Республики Казахстан